Www.dirkgeldof.be1 Worstelen met grenzen en onzekerheid. Reflecties over consumptie Of hebben...

www.dirkgeldof.bewww.dirkgeldof.be 11

Worstelen met grenzen en onzekerheid. Worstelen met grenzen en onzekerheid. Reflecties over consumptieReflecties over consumptie

Of hebben klimaatopwarming en Of hebben klimaatopwarming en drugsproblemen drugsproblemen

soms meer met elkaar gemeensoms meer met elkaar gemeen

dan we denken…?dan we denken…?

Dr. Dirk GeldofDr. Dirk Geldof

Referaat VAD 20 november 2009Referaat VAD 20 november 2009

Een bijsluiter vooraf: Een bijsluiter vooraf: deze lezing gaat niet over drugsdeze lezing gaat niet over drugs

Wel over onzekerheid en Wel over onzekerheid en consumptiedruk in onze consumptiedruk in onze risicomaatschappijrisicomaatschappij

En over een samenleving die steeds En over een samenleving die steeds moeilijker kan omgaan met grenzen moeilijker kan omgaan met grenzen

… … of zijn er dan toch parallellen?of zijn er dan toch parallellen?


Opbouw

1. Waarom was consumptie nog nooit zo belangrijk? En waarom hebben we nooit genoeg?

2. Op welke grenzen stuiten we? 3. Worstelen met grenzen: over de

positieve aspecten van grenzen en over gedragsverandering

Besluit


1. Ik consumeer, dus ik ben1. Ik consumeer, dus ik ben

Hyperconsumptie heerst Hyperconsumptie heerst in de 21ste eeuw in de 21ste eeuw

Consumptie neemt toe, Consumptie neemt toe, jaar na jaarjaar na jaar

We lWe leven in een even in een ongekende overvloedongekende overvloed

We hebben alles...We hebben alles... Behalve genoeg…Behalve genoeg…

Niets went zo Niets went zo gemakkelijk als luxe gemakkelijk als luxe


Consumptie draait niet meer alleen Consumptie draait niet meer alleen om goederen om goederen

Steeds meer consumptie van Steeds meer consumptie van dienstendiensten Toerisme, horeca, cultuur en Toerisme, horeca, cultuur en

wellness als groeisectorenwellness als groeisectoren Beleveniseconomie wint aan Beleveniseconomie wint aan

belang: consumptie draait om belang: consumptie draait om ervaringenervaringen

Been there, done thatBeen there, done that Kicken op kicks…Kicken op kicks… Extreme sporten en (nieuwe) drugs Extreme sporten en (nieuwe) drugs

als voorhoede: op zoek naar altijd als voorhoede: op zoek naar altijd nieuwe kicksnieuwe kicks

We hebben alles, behalve We hebben alles, behalve genoeg…genoeg…


Zoeken naar nieuwe doelgroepen… Zoeken naar nieuwe doelgroepen… Of consu-mensjes in logoland: Of consu-mensjes in logoland:

kinderen en jongeren kinderen en jongeren als doelgroep van agressieve marketingals doelgroep van agressieve marketing


Status te koop? Status te koop? Of je bent wat je koopt Of je bent wat je koopt

Consumptie draait Consumptie draait steeds meer om steeds meer om distinctie distinctie

We worden dus alsmaar We worden dus alsmaar rijker, maar ook rijker, maar ook onzekerder onzekerder

Groeiende statusangstGroeiende statusangst Peer group pressurePeer group pressure Voor de middenklasse Voor de middenklasse

zowel als voor jongeren- zowel als voor jongeren- en andere subculturenen andere subculturen


Een grenze(n)loos wereldbeeld:Een grenze(n)loos wereldbeeld:veel is niet genoeg veel is niet genoeg

Beelden van een Beelden van een geïnflateerde levensstijlgeïnflateerde levensstijl

Hebzucht als basiswaardeHebzucht als basiswaarde Het huidige kapitalisme Het huidige kapitalisme

vraagt om expansie en vraagt om expansie en nieuwe behoeften nieuwe behoeften

Onze economie steunt op Onze economie steunt op het irrationele toegeven aan het irrationele toegeven aan verlangens. verlangens.

Op alle gebieden….?Op alle gebieden….?


2. Onze overconsumptie 2. Onze overconsumptie stuit op grenzen…stuit op grenzen…

Ecologische grenzenEcologische grenzen Ecologische voetafdruk en Ecologische voetafdruk en

klimaatopwarmingklimaatopwarming

Persoonlijke grenzenPersoonlijke grenzen meer consumptie maakt niet meer consumptie maakt niet

langer gelukkiger (voor de langer gelukkiger (voor de doorsnee burger)doorsnee burger)

Sociale grenzenSociale grenzen Als consumptie dé manier van Als consumptie dé manier van

integratie wordt, zijn mensen integratie wordt, zijn mensen in armoede extra uitgeslotenin armoede extra uitgesloten


Eerste grens: onze onhoudbare Eerste grens: onze onhoudbare ecologische voetafdrukecologische voetafdruk

Onze ecologische Onze ecologische voetafdruk is te grootvoetafdruk is te groot

Eerlijk-aarde-aandeel = 1,8 Eerlijk-aarde-aandeel = 1,8 hectare per persoonhectare per persoon

Gemiddelde ecologische Gemiddelde ecologische voetafdruk wereldwijd = 2,2 voetafdruk wereldwijd = 2,2 hectare per persoonhectare per persoon

Voetafdruk van iedere Belg Voetafdruk van iedere Belg = 5,6 hectare per persoon= 5,6 hectare per persoon

We leven alsof we meer dan We leven alsof we meer dan drie planeten hebbendrie planeten hebben


Opwarming van de aarde: temperatuur-Opwarming van de aarde: temperatuur-evolutie en scenario’s IPCCevolutie en scenario’s IPCC


Een onwelkome waarheid: Een onwelkome waarheid: dringend nood aan de erkenning dringend nood aan de erkenning

van onze ecologische grenzenvan onze ecologische grenzen

We weten dat we We weten dat we onze uitstoot van broeikasgassen en onze uitstoot van broeikasgassen en

onze voetafdruk dringend moeten onze voetafdruk dringend moeten beperkenbeperken

het debat over onze energieverslaving het debat over onze energieverslaving moeten aangaanmoeten aangaan anders maken we onze aarde en onze anders maken we onze aarde en onze

toekomst kapottoekomst kapot opnieuw moeten leren leven met opnieuw moeten leren leven met

grenzen als een voorwaarde om de grenzen als een voorwaarde om de toekomst van onze planeet te vrijwarentoekomst van onze planeet te vrijwaren

Kennis leidt niet tot gedragsverandering.

Of…niet (meer) kunnen leven met grenzen

Waarom wint onze zucht naar luxe Waarom wint onze zucht naar luxe en genot het toch van deze en genot het toch van deze klimaatinzichten…? klimaatinzichten…?

Spelen hier ontkenning, gewenning, Spelen hier ontkenning, gewenning, onverschilligheid voor gevolgen, onverschilligheid voor gevolgen, afhankelijkheid…?afhankelijkheid…?

Of… kan de drughulpverlening Of… kan de drughulpverlening inzichten leveren om te komen inzichten leveren om te komen tot een groter draagvlak voor een tot een groter draagvlak voor een echte aanpak van het echte aanpak van het klimaatbeleid…;-)klimaatbeleid…;-)


Tweede grens: mensen botsen Tweede grens: mensen botsen op hun fysieke grenzen op hun fysieke grenzen

We willen overal en altijd We willen overal en altijd kunnen consumeren kunnen consumeren

In de 21ste eeuw is de wereld In de 21ste eeuw is de wereld een markteen markt

Steeds harder werken Steeds harder werken om meer te kunnen om meer te kunnen consumeren, en vice versaconsumeren, en vice versa


Onze consumptie vreet tijd Onze consumptie vreet tijd (meer dan we denken)(meer dan we denken)

‘‘Cycle of work and spendCycle of work and spend’ ’ (Juliet Schor)(Juliet Schor) Veel tijd nodig om het geld Veel tijd nodig om het geld

te verdienente verdienen Veel tijd nog om het te Veel tijd nog om het te

kunnen uitgevenkunnen uitgeven Veel compensatie-Veel compensatie-

consumptieconsumptie Zoeken naar bevredigingZoeken naar bevrediging Coping met stressCoping met stress Zoeken naar ontsnappingZoeken naar ontsnapping


Maakt meer consumptie ons Maakt meer consumptie ons gelukkiger?gelukkiger?

Hoewel we in het Westen Hoewel we in het Westen voortdurend rijker zijn voortdurend rijker zijn geworden, werden we geen geworden, werden we geen spat gelukkiger spat gelukkiger

(Richard Layard)(Richard Layard)

Op ons welvaartsniveau Op ons welvaartsniveau geldt het verband tussen geldt het verband tussen economische groei en geluk economische groei en geluk eigenlijk niet meer eigenlijk niet meer

(Mark Elchardus)(Mark Elchardus)


De De stress van het excesstress van het exces groeit groeit We botsen ook op de druk We botsen ook op de druk

van van te veel keuzete veel keuze uit bijna uit bijna dezelfde producten en dezelfde producten en diensten diensten

Meer keuze maakt mensen Meer keuze maakt mensen niet langer gelukkiger niet langer gelukkiger

Het gewicht van de Het gewicht van de overdaad in onze overdaad in onze meerkeuzemaatschappij meerkeuzemaatschappij

Hoe die stress Hoe die stress compenseren?compenseren?

Wat is de reële Wat is de reële keuzevrijheid?keuzevrijheid?


Een derde grens: wat is het beeld Een derde grens: wat is het beeld van ‘het normale leven’?van ‘het normale leven’?

Ik consumeer dus ik benIk consumeer dus ik ben Zeer sterke sociale druk tot Zeer sterke sociale druk tot

consumptie: auto’s, vakanties, consumptie: auto’s, vakanties, gsm’s, laptops, kleding…gsm’s, laptops, kleding…

Wie het niet kan betalen moet Wie het niet kan betalen moet maar lenenmaar lenen

Een consumptieve normaliteit sluit Een consumptieve normaliteit sluit uit wie niet kan consumerenuit wie niet kan consumeren

Zijn er andere beelden van het Zijn er andere beelden van het goede leven denkbaar?goede leven denkbaar? Gebaseerd op andere waarden, op Gebaseerd op andere waarden, op

erkenning van grenzenerkenning van grenzen Kunnen & durven we dat debat Kunnen & durven we dat debat

opnieuw aan?opnieuw aan?


3. (Beter) leren leven met schaarste?3. (Beter) leren leven met schaarste?

Behoeften zijn oneindig voor Behoeften zijn oneindig voor economisten. economisten. Is dat zo?Is dat zo? En is dat houdbaar?En is dat houdbaar?

Of moeten we – temidden Of moeten we – temidden van de materiële overvloed in van de materiële overvloed in Europa in de 21Europa in de 21steste eeuw – eeuw – opnieuw leren leven met opnieuw leren leven met grenzen…?grenzen…?

Onze negatieve kijk op grenzen

We staan vandaag negatief tegenover grenzen Grenzen beperken onze vrijheid Grenzen willen we verleggen,

overwinnen, aftasten, soms overschrijden


Genieten vraagt grenzenGenieten vraagt grenzen

Juiste begrenzing schept Juiste begrenzing schept ruimte om te genietenruimte om te genieten

Maakt het gewone speciaalMaakt het gewone speciaal Ne quid nimisNe quid nimis

Van niets te veelVan niets te veel Geen ascese, wel levenskunstGeen ascese, wel levenskunst Voorbij het onverzadigbareVoorbij het onverzadigbare


Anders consumeren: Anders consumeren: een appel aan burger en consument, een appel aan burger en consument,

maar ook aan bedrijven en beleidmaar ook aan bedrijven en beleid Maar… ethisch verantwoord Maar… ethisch verantwoord

consumeren is geen zaak van ons als consumeren is geen zaak van ons als burgers alleenburgers alleen

Marktvoorwaarden en sociale druk Marktvoorwaarden en sociale druk sturen mee de keuzes van sturen mee de keuzes van consumentenconsumenten

Beleid moet duurzame keuzes actief Beleid moet duurzame keuzes actief sturen en ondersteunensturen en ondersteunen Structurele beleidskeuzes (wat is Structurele beleidskeuzes (wat is

toelaatbaar/wat niet)toelaatbaar/wat niet) Vanuit een positieve benadering van Vanuit een positieve benadering van

grenzengrenzen


Nu meer consumptie ons niet langer Nu meer consumptie ons niet langer gelukkiger maaktgelukkiger maakt

… … en ons klimaat bedreigt…en ons klimaat bedreigt… Afkicken van onze energie- en Afkicken van onze energie- en

consumptieverslavingconsumptieverslaving Een herontdekken van maatEen herontdekken van maat Herwaarderen van genieten binnen Herwaarderen van genieten binnen

grenzengrenzen Een mensbeeld dat opnieuw rijker is Een mensbeeld dat opnieuw rijker is

dan de huidige consu-mensdan de huidige consu-mens Maar… hoe gedragsverandering Maar… hoe gedragsverandering

initiëren…?initiëren…?

Transitiemanagement: niet alleen in het klimaatbeleid…?

Een draagvlak creëren om grenzen te respecteren Alternatieven mogelijk maken Engagement creëren Voorbeelden stellen Ont- en aanmoediging

Of kunnen aanzetten tot klimaatbeleid de drughulpverlening inspireren?

Bron: Peter Tom Jones, 2009. Terra Reversa)

Ondertussen blijven we Ondertussen blijven we worstelen met grenzenworstelen met grenzen

Zoeken naar een positievere Zoeken naar een positievere invulling van vrijheidinvulling van vrijheid

Die ons minder afhankelijk Die ons minder afhankelijk maakt van consumptiemaakt van consumptie

Tot slotTot slot Deze lezing ging niet over Deze lezing ging niet over

drugs…drugs… Maar biedt als spiegel hopelijk Maar biedt als spiegel hopelijk

wél inspiratiewél inspiratie


Meer lezen?Meer lezen?

Uitgeverij HoutekietUitgeverij Houtekiet Gratis downloadbaar op Gratis downloadbaar op

www.dirkgeldof.bewww.dirkgeldof.be

Uitgeverij Acco (20 euro)Uitgeverij Acco (20 euro)


Www.dirkgeldof.be1 Worstelen met grenzen en onzekerheid. Reflecties over consumptie Of hebben...

Documents

Transcript of Www.dirkgeldof.be1 Worstelen met grenzen en onzekerheid. Reflecties over consumptie Of hebben...