Workshop

Werken met behandelplannen

vanuit

een sociaal psychiatrische

benadering

Walter Van Hecke CGG Prisma Oostende

Sociale psychiatrie ?

Sociale psychiatrie als praxis

Heterogene doelgroep:

� mensen met een psychotische stoornis (30 %)

� mensen met een depressie en bipolaire stoornis (30 %)

� mensen met angsten, somatoforme stoornissen en

dissociatieve stoornissen (20 %)

� mensen met een persoonlijkheidsstoornis (16 %)

Sociale psychiatrie als praxis

Heterogene doelgroep met diverse problematiek:

� beperkingen in het sociaal functioneren of beperkte sociale

vaardigheden

� beperkingen op verschillende levensgebieden

(werk, scholing, dagbesteding, sociale contacten,

wonen en huisvesting, financiën en administratie)

� vaak lichamelijke / gezondheidsproblemen

� blijvende kwetsbaarheid en beperkte draagkracht

Sociale psychiatrie als praxis

Sociale psychiatrie:

een theorie en een methodiek

De sociale psychiatrie tracht een

beeld te ontwerpen van het

samenspel van krachten en

verhoudingen, waarin het

individu een complex van

factoren is, één knooppunt, niet

meer en niet minder’. Een ziek

persoon wordt niet uit zijn

krachtenspel gelicht; de focus

komt te liggen op het leren

kennen van dit krachtenspel. Niet

de ziekte is het uitgangspunt

maar de gevolgen van het ziek

zijn, de maatschappelijke en

persoonlijke betekenisgeving aan

ziek gedrag, het belang zien van

krachten en tegenkrachten.

(Arie Querido)

‘het onvermogen in een bepaalde periode te functioneren in het dagdagelijkse leven, in overeenstemming met de eigen wensen en ambities binnen de gewone maatschappelijke normen, op grond van psychische klachten’ (…). Als hulpverlener zou men dan echt sociaal psychiatrisch kunnen werken door zich in te leven in de levenssituatie van de patiënt en zich vervolgens met de patiënt en zijn familie af te vragen of dat wel leefbaar is en wat er zou moeten veranderen om het leefbaar te maken en hoe. De analyse van de triggers is een essentieel deel van dit gezamenlijk zoeken. (Marius Romme)

‘ziekte’

‘Sociale Psychiatrie is die vorm van psychiatrie die benadrukt

dat geestelijke gezondheidsproblemen ontstaan in interactie.

Het individu en de omgeving beïnvloeden deze interactie. Dit

geeft de klacht betekenis en maakt haar begrijpelijk. De klacht

op zichzelf hoeft niet pathologisch te zijn. De persoonlijke

kwetsbaarheid van de cliënt en het onvermogen van de cliënt

en zijn omgeving ermee om te gaan, kunnen leiden tot

disfunctie en pathologie. Het perspectief van zowel de

hulpvrager en diens omgeving als dat van de sociaal

psychiatrische hulpverlener vormt de basis voor de

samenwerkingsrelatie’ .(Strategiewerkgroep Sociale Psychiatrie, 2002)

Definitie sociale psychiatrie 1

Definitie sociale psychiatrie 2

Het gaat hierbij om een behandeling en begeleiding van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening. Naast problemen op psychiatrisch gebied is er veelal sprake van problemen op meerdere levensdomeinen. Deze behandeling en begeleiding vinden plaats daar waar deze persoon wil slagen. Behandeling is gericht op het verminderen van de symptomen en leren omgaan met de aandoening. Begeleiding kan zich richten op alle levensdomeinen.(www.f-actnederland.nl)

Het hulpverlenerboekje

of

de elementen van een sociaal

psychiatrische methodiek

Het hulpverlenerboekje

of

de elementen van een sociaal

psychiatrische methodiek

1.Inhoudelijk deel

2.Relationeel deel

3.Organisatorisch deel

De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek

1.Inhoudelijk deel: bronnen van theorie

1.1. Systeemdenken en communicatietheorie

1.2. Kwetsbaarheid – stress - coping model

1.3.1. Herstelbenadering

1.3.2. Psychiatrische rehabilitatie

1.3.3. Kwartiermaken

1.4. Presentiebenadering

1.5. Narrativiteitstheorie

1.6. Outreachende zorg

+ …

1.3.1. Het denken rond herstel, empowerment en

ervaringsdeskundigheid

Herstel is wat de patiënt zelf doet. Herstel staat niet gelijk aan genezing. Het is leren omgaan met de psychische handicap en de gevolgen ervan. Er ontstaat een nieuwe betekenis en zin in het leven, terwijl men over de tragische gevolgen van de psychiatrische aandoening heen groeit. Leren zien waar de eigen kwetsbaarheden en talenten liggen en hoe je daarmee weer greep op het leven kan verwerven.

Empowerment is het ontdekken en aanboren van de eigen krachten.

Ervaringsdeskundigheid is de toepassing van de kennis die mensen met psychische beperkingen op grond van hun ervaringen opbouwen .

http://www.trimbos.nl

1.3.2. Psychiatrische rehabilitatie

Rehabilitatie is wat hulpverleners doen om het herstelproces te bevorderen. Mensen met psychiatrische beperkingen helpen beter te functioneren zodat ze, met succes en naar tevredenheid kunnen wonen, werken, leren en hun vrije tijd besteden in de omgeving van hun keuze met zo min mogelijk professionele hulp.

http://www.rehabilitatie.nl

1.3.3. Kwartiermaken

Het gaat er niet om mensen met een beperking zo normaal mogelijk te doen zijn, maar hun levensomstandigheden zo normaal mogelijk te maken. Het gaat om de vraag hoe zij een meer gewaardeerde rol in de samenleving kunnen krijgen. Voor dit proces is een verandering van de houding van de samenleving noodzakelijk. Uiteindelijk gaat het om de verbetering van de kwaliteit van het bestaan van de betrokkenen.’

(Jacqueline Kool in Kal, 2011)

1.3.4. De presentiebenadering

1.3.4. De presentiebenadering

telt het voor jou

dat dit hier

bij – aan mij almaar weer

zo gaat pijn doet

en stoppen moet?

(Baart, 2006, p. 651)

1.3.5. Narrativiteitstheorie

Cruciaal in het sociaal psychiatrisch werk is de voortdurende aanmoediging en actieve ondersteuning bij het vertellen van levensverhalen, verhalen over pijn en verlangen, schaamte en schuld. Het betekent voor de patiënt gehoord te worden, de erkenning voelen dat niet iedereen zich van zijn chaotisch en verbrokkelde verhaal afwendt, of er een eigen (professionele) draai aan geeft .

(van der Padt en Venneman, 2010, p.61-63)

1.3. 5. Narrativiteitstheorie

1.3. 6. Outreachende zorg

Outreachende zorg gaat samen met laagdrempelig zijn, met toegankelijkheid, bereikbaarheid en beschikbaarheid. Soepelheid in de manier waarop mensen ons kunnen bereiken én wij zelf naar mensen toestappen. De praktische invulling vertaalt zich in een tegemoetkomende houding en ingesteldheid ten aanzien van de hulpvrager. Een wijze van handelen gekoppeld aan een wijze van zijn.

1.3.6. Outreachende zorg

… nog twee aanvullingen …

+ FACT – model

+ De vermaatschappelijking van de zorg

of art. 107

+ FACT – model

De hoofdproducten die FACT levert, zijn te omschrijven als de 7 C’s:

1.Cure

2.Care

3.Crisisinterventie

4.Community support

5.Cliëntdeskundigheid ondersteunen

6.Controle

7.Check

(van Veldhuizen, 2008, p.33)

+ Vermaatschappelijking van de zorg / art. 107

+ Vermaatschappelijking van de zorg / art. 107

De elementen van een sociaal psychiatrische

methodiek

2. Relationeel Element: attitude

‘Aansluiten bij de

persoon op een manier

dat deze zich gezien en

begrepen voelt .’

(Wilken, 2010, p. 316)

aansluiten bij de persoon op een manier dat dez zich gezien en begrepen voelt (Wilken, 2010, p. 316).

De elementen van een sociaal psychiatrische

methodiek

2. Relationeel Element: attitude

aansluiten bij de persoon op een manier dat dez zich gezien en begrepen voelt (Wilken, 2010, p. 316).

Dirk Dewachterover De Kleine Goedheid op Klara

Emmanuel Levinas

De elementen van een sociaal psychiatrische

methodiek

2. Relationeel Element: attitude

aansluiten bij de persoon op een manier dat dez zich gezien en begrepen voelt (Wilken, 2010, p. 316).

GECOM

PASSIO

NEERD

HEID

De elementen van een sociaal psychiatrische

methodiek

2. Relationeel Element: attitude

aansluiten bij de persoon op een manier dat dez zich gezien en begrepen voelt (Wilken, 2010, p. 316).

Exposure

Kernstuk is uiteraard dat de aanstaande

werker voor hij iets gaat dóén, zich opent

voor de ander en diens leefwereld en zich

daartoe ontdoet van of minstens actief

verhoudt tot de eigen aandriften,

weerzin, idealen, impulsen, routines. Wie

dat niet leert, jaagt achter zijn eigen

ideeën aan en houdt die abusievelijk voor

de wensen of de nood van de ander.

(Baart, 2005, p. 160)

De elementen van een sociaal psychiatrische methodiek

2. Relationeel Element: sociaal psychiatrische attitude

1.Relationeel gericht2.Persoonlijke relatie3.Normatief handelen4.Reflectieve houding

(Baart en Grijpdonck, 2005)

aansluiten bij de persoon op een manier dat dez zich gezien en begrepen voelt (Wilken, 2010, p. 316).

De elementen van een sociaal psychiatrische

methodiek

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

De vier kernpunten van het sociaal psychiatrisch werk:

1.Contact en aangaan van een relatie

2.Werken met perspectieven

3.Uitzoomen op kwesties en problematiek

4.Ondersteuning door de hulpverlener

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

1. Klachten en probleemomschrijving

Minimale informatie: een samenvatting van de klachten naar voor gebracht

tijdens de intake zoals die geformuleerd werden door de patiënt of verwijzer.

… met bijzondere aandacht voor …

• een beschrijving van de context

• aandacht voor het functioneren in de diverse levensgebieden

(met gebruik van hulpmiddelen bijvoorbeeld Triadekaart,

Leefgebiedenwijzer, …)

• aandacht voor het relationeel element of de attitude

• ‘Wat staat er op het spel?’ / ‘Wat speelt er hier?’

Huisvest ingHuisvest ingHuisvest ingHuisvest ing FinanciënFinanciënFinanciënFinanciën Sociaal f unct ionerenSociaal f unct ionerenSociaal f unct ionerenSociaal f unct ioneren

• Soort huisvesting • Beleving huisvesting • Verwacht ingen

• Soort en hoogte inkomen • Vaste lasten • Schulden: hoogte en

schuldeisers • Aflossingsregeling /

saneringsplan • Inkomensbeheer • Inzicht in f inanciën • Bestedingspatroon • Spaarsaldi

• Contacten met familie, kennissen, hulpverleners, medecliënten

• Opvoeding kinderen • Sociale vaardigheden • Houding en gedrag in de

maatschappij (waarden en normen, wetgeving)

• Int ieme relaties • Seksualiteit • Conflicthantering

PsychischPsychischPsychischPsychisch funct ionerenfunct ionerenfunct ionerenfunct ioneren ZingevingZingevingZingevingZingeving

• Emotionele staat van zijn • Zelfbeeld, zelfwaardering en

zelfvertrouwen • Psychische klachten • Trauma´s • Psychiatrische problemen • Psychiatrische diagnose • Verslaving • Mate van ziektebesef • Behandeling

Acht leefgeb iedenAcht leefgeb iedenAcht leefgeb iedenAcht leefgeb ieden in t hem a´sin them a´sin them a´sin them a´s

• Belangrijke waarden en normen • Persoonlijke drijfveren • Levensovertuiging • Geloofsovertuiging • Zingevende act iviteiten • Rituelen

Licham elijk f unct ionerenLicham elijk f unct ionerenLicham elijk f unct ionerenLicham elijk f unct ioneren Prakt isch funct ionerenPrakt isch funct ionerenPrakt isch funct ionerenPrakt isch funct ioneren Dagbest edingDagbest edingDagbest edingDagbest eding

• Gezondheid • Gezondheidsklachten • (Chronische) ziekte

• Nederlandse taal (spreken en schrijven)

• Huishoudelijke zorg

• Vrijwilligerswerk • Betaald werk • Hobby´s

LEEFGEBIEDENWIJZERLEEFGEBIEDENWIJZERLEEFGEBIEDENWIJZERLEEFGEBIEDENWIJZER

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

2. Hulpverwachting

Minimale informatie: hulpvraag van de patiënt; waarvoor wenst de

patiënt hulp; op welke manier verwacht hij deze hulp en wat

verwacht hij of zij? Hetzelfde geldt als de vraag van de verwijzer

komt.

… met bijzondere aandacht voor …

• de patiënt die geen vraag of verwachtingen heeft

• de patiënt met een foute vraag

• de patiënt zonder klachten

• de patiënt zonder hulpverwachting en een omgeving met

hulpverwachting

• bemoeizorg en aanklampende zorg

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

… met bijzondere aandacht voor …

• bemoeizorg en aanklampende zorg

Niets is

Moeilijker

Dan het

Eenvoudige

tegelwijsheid

Iemand raken en daarmee een

nieuw inzicht geven: dat is pas

moeilijk! Een goed gesprek lijkt

eenvoudig maar is het niet. Dat

vereist heel veel oefening,

perfecte timing en veel

levenswijsheid. Dat is wat ons

hier te doen staat. Laten we in

de psychiatrische zorg iets meer

aandacht aan het ambacht

besteden en iets minder aan de

wetenschap .

(Tielens, 2010, p. 28-29)

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

3. Diagnose en Hypothese

3.1. DiagnoseMinimale informatie: DSM-diagnose en indien relevant een beschrijvende

diagnose, differentiaaldiagnose of besluiten van het diagnostisch proces.

… met bijzondere aandacht voor …

• de patiënt in zijn context voorbij aan de diagnose

• de gevolgen van het ‘ziek zijn’ zijn het uitgangspunt, niet het ziek

zijn zelf

• wat de patiënt zelf wil

• zichtbaar maken van de mens naast zijn diagnose

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

3. Diagnose en Hypothese

3.2. HypotheseMinimale informatie: veronderstellingen van de condities die de klachten hebben veroorzaakt en de klachten in stand houden.

… met bijzondere aandacht voor …

• het gaat niet zozeer om de vraag hoe de klachten zijn ontstaan,

maar wel om de vraag: ‘waarom verdwijnen de klachten niet uit

zichzelf?’

• vertrekken vanuit het verhaal van de patiënt binnen zijn context

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

4. DoelstellingenMinimale informatie: de beoogde resultaten van de behandeling en begeleiding

(minimaal in termen van vermindering), verdwijnen van klachten of problemen,

het vermijden van verslechtering of het beperken van schade. Gebaseerd op

doelstellingen van de patiënt en doelstellingen vanuit het afstemmingsproces

tussen patiënt en hulpverlener.

… met bijzondere aandacht voor …

• de context en de verschillende levensgebieden van de patiënt

• wat vindt de patiënt echt belangrijk

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

5. Behandeling en begeleidingMinimale informatie: omschrijving van de geplande acties en interventies om de

doelstellingen te bereiken. Dit bevat het zorgaanbod binnen het CGG: vorm van

behandeling/begeleiding, kader van behandeling/begeleiding, specifieke

interventies behandeling/begeleiding, setting, medicatie. Verder de geschatte

termijn van behandeling/begeleiding en ten slotte de voorziene frequentie.

Verder indien relevant stappenplan, specifieke aandachtspunten. Ook

vermelden we het zorgaanbod buiten het CGG: samenwerkingsverbanden en

netwerk.

… met bijzondere aandacht voor …

• een zorgvuldig en persoonlijk afwegingsproces

• ‘andere’ kennisbronnen naast de evidence based kennis

• praktische wijsheid

• aangaan van heilzame verbindingen

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

6. Afstemming met de patiëntMinimaal: het bespreken van het behandelplan met de patiënt en de instemming van de patiënt met de behandeling en begeleiding.

… met bijzondere aandacht voor …

• een gedeeld perspectief• een voortdurend afwegen

ZORGPLAN JENS

3. Methodisch Element:

werken met een sociaal psychiatrisch behandelplan

7. EvaluatiesMinimaal: het opstarten van een nieuwe cyclus, waarbij alle onderdelen van het

voorgaande proces worden bekeken op eventuele noodzakelijke aanpassingen. Dit

in het licht van de geboekte resultaten in de voorafgaande periode. Er is een

evaluatie van het huidig functioneren van de patiënt, in het licht van alle aspecten

van het behandelingsplan; ook vanuit het perspectief van de patiënt, de

hulpverlener en het team. In een besluit wordt de inhoud van een bijsturing

geformuleerd, van de afsluiting (met nazorgplan) of de doorverwijzing.

… met bijzondere aandacht voor …

• het domein van de patiënt: de klacht, de verwachtingen, het beoogde resultaat

• het domein van de hulpverlener: diagnose, hypothese, behandeling en begeleiding

• het domein van de hulpverlener wordt eerder bevraagd dan het domein van de hulpvrager

Ter afsluiting één

Dit is het wachten en

het niet weten waar

ik ben, een plek onder

de mensen

die ik niet zal

terugvinden.

Ach, geduldig

gereedschap, geduldige

zoeker

en sluiter, ik wacht.

Rutger Kopland

Ter afsluiting twee

Anton Tsjechov

Workshop

Werken met behandelplannen

vanuit

een sociaal psychiatrische

benadering

Walter Van Hecke CGG Prisma Oostende.