Metafoor, de wig tussen emotie en het zelf

Joost Walraven, klinisch psycholoog / psychotherapeutHugo Wolters, gezondheidszorgpsycholoog

Centrum Specialistische BehandelingenGGZ Friesland

Metafoor, de wig tussen de emotie en het zelf

Programma

• 20 min Introductie + theorie + chinees voorbeeld

• 10 min Een rondje defusie

• 15 min Metafoor bedenken bij vignet in groepjes van max. 5

• 15 min Nabespreken vignet

• 15 min Ronde tafel

GUBGUB

Dit is een Gubgub

Deze doet Woewoe

GUBGUBGubgub

De lijnen in zwart

zijn geleerde relaties

De lijnen in rood

zijn afgeleide relaties

Woewoe

How we do rule the world

• problemen signaleren• oorzaken traceren• verklaringen vinden• mogelijkheden inventariseren• anticiperen• oplossingen genereren

Self as context• Onze psyche is royaal voorzien van allerhande

cognitieve constructies, ‘levenslessen’, koppelingen en bijbehorende emotionele reacties die, afhankelijk van wat er zich op enig moment om ons heen afspeelt, worden geactiveerd.

• We hechten veel waarde aan deze ingevingen want ze geven ons een gevoel van samenhang, consistentie en identiteit. Zelfs wanneer het aversieve of disfunctionele constructies zijn, houden we er toch angstvallig aan vast.

Het draagt er toe bij dat we ons in ons handelen meer laten leiden door onze ingevingen dan door onze daadwerkelijke ervaring.

Een beetje als autorijden op je navigator zonder uit het raam te kijken

Waarom taal leidt tot lijden

• Doordat je namen hebt voor zaken, gebeurtenissen of situaties en hun eigenschappen kan je beter herinneren en nadenken, dus ook over negatieve zaken

• Als... dan helpt om negatieve zaken te voorspellen die niet hoeven te gebeuren (of zelfs zeer waarschijnlijk niet gebeuren, vb als ik iets verkeerds zeg, lacht iedereen me uit)

Waarom taal leidt tot lijden (2)• Met vergelijkende en evaluatieve relaties kunnen

we ons leven vergelijken met ideaal beeld, dwz:

Geluk is de culturele norm enAversieve gedachten of emoties:

- horen niet bij geluk- zijn niet normaal - zijn bedreigend en onverdraaglijk - dienen te worden bestreden/

begrepen /vermeden / verborgen/ behandeld

Waarom taal leidt tot lijden (3)

• Oplossen van problemen: als je iets vervelend vindt, bedenk dan hoe je er vanaf komen en voer dat uit

• Strategieën die werken voor de buitenwereld passen we ook toe op onze binnenwereld

N.B. Acceptance and commitment therapie zegt: lijden hoort bij het leven

Twee problemen

1. Cognitieve fusie: Jezelf vereenzelvigen met je gedachten en gevoel

2. Experiëntiële vermijding: het vermijden van gevoel en gedachten

Wat is een metafoor?

• Van Dale: een metafoor is een overdrachtelijke, figuurlijke uitdrukking. Het is een trope (zinswending) die berust op een vergelijking. Metafoor komt uit het Grieks en betekent het overbrengen van betekenis van het ene woord naar het andere. Meta is boven of over; pherein betekent dragen.

• De functie van een metafoor is een bepaalde waarneming te herstructureren.

Eigenschappen van metaforen (vb beagle)

• Zijn een zachte manier om harde boodschappen te verpakken. Je kunt stevig confronteren en tegelijkertijd de werkrelatie in stand houden.

• Zijn actief en activerend. Je kunt er mensen mee aanzetten tot daden.

• Benaderen de werkelijkheid vaak beter dan een rationele analyse omdat ze ook een sfeerbeeld geven. De analyse kan je combineren met een metafoor en zo een heel sterke kracht mobiliseren. Een metafoor wordt dan een doorleefde samenvatting.

Eigenschappen van metaforen 2

• Zijn illustratief en interactief. Ze zijn illustratief omdat ze je in een bepaalde richting dwingen te denken. Ze zijn interactief omdat ze de ander uitnodigen tot discussie en aanvulling met andere beeldende taal. Ook kunnen ze als eye-opener werken.

• Bezitten overtuigingskracht.

Eigenschappen van metaforen 3

• Zijn speels. Ze hebben het karakter van ijsbrekers. Je kunt ze vaak ook makkelijker onthouden dan een stuk tekst omdat ze amusant zijn en tegelijkertijd een duidelijke boodschap brengen. Door hun eenvoud zijn ze een geheugensteun. Ze helpen jou en anderen bepaalde streefrichtingen te onthouden.

Eigenschappen van metaforen 4• Zijn een manier om tegenoverdracht constructief

te gebruiken• Zijn een manier, om als de spanning heel erg

oploopt, de spanning hanteerbaar te maken

N.B. Leg een metafoor niet uit !!! En als een cliënt dit van je vraagt, laat de cliënt uitleggen wat hij zelf vindt / denkt / voelt

N.B. 2 Als je te veel bij de metafoor moet uitleggen, dan kun je het gebruik ervan beter achterwege laten.

Conclusie

Metaforen kunnen gebruikt worden voor:

1. Meer afstand krijgen tot je problemen (cognitieve defusie)

2. Wel je narigheid onder ogen blijven zien (experiëntiële vermijding opheffen)

Gebruikte literatuur

• Camp, Peter & Funs Erens. De gekookte kikker. 400 dierenmetaforen over organisatieverandering. Business Contact. 2006

• Camp, Peter & Funs Erens. De paarse krokodil. Nieuwe dierenmetaforen over organisatieverandering. Business Contact. 2006

• Hayes, Steven C. & Spencer Smith. Uit je hoofd in je leven. Een werkboek voor een waardevol leven met mindfulness en Acceptatie en Commitment Therapie. Uitgeverij Nieuwezijds. 2007

• Hayes, Steven C. & Kirk D. Strosahl, Kelly G. Wilson. ACT een experiëntiële weg naar gedragsverandering. Harcourt. 2006

Contactgevens:

Hugo Wolters, gezondheidszorgpsycholoog / psychotherapeut i.o.Email hugo.wolters@ggzfriesland.nl

Joost Walraven, klinisch psycholoog / psychotherapeutEmail joost.walraven@ggzfriesland.nl

GGZ FrieslandCentrum Specialistische BehandelingenNoordvliet 37 8921 GD LeeuwardenTel: 058 - 29 48 888