1

Infopocket 2011WorkpoWer

www.fnvjong.nl

jong

FNV JongDe Workpower Infopocket is een uitgave van FNV Jong. Dat is het jongerennetwerk van de FNV. Wij komen op voor jouw belangen wat betreft werk, zorg en inkomen. Zo geven we bijvoorbeeld schoolvoor-lichting, omdat we het belangrijk vinden dat jongeren goed geïnformeerd worden over werk, stages en wat de vakbond doet. FNV Jong geeft jou workpower! Meer info vind je op www.fnvjong.nl.

Onze e-mailnieuwsbriefIn onze e-mailnieuwsbrief schrijven we regelmatig over opmerkelijke onderwerpen. Meld je dus aan op www.fnvjong.nl/nieuwsbrief en blijf op de hoogte.

Lid worden van een vakbond?• Met bijna 1,4 miljoen leden staan we samen sterk

voor een goed loon en fatsoenlijke werkomstandig-heden.

• Met je ledenpas krijg je leuke kortingen op bijvoor-beeld vakanties, cd’s en een telefoonabonnement. Ook kun je als je 18 bent een voordelige zorgverze-kering afsluiten bij Menzis.

• Onze belastingservice helpt je gratis bij het terug-vragen van belasting als je een bijbaan hebt.

• Speciaal voor jonge leden organiseren we cursus-sen over bijvoorbeeld solliciteren.

Kijk op www.fnv.nl/lidworden voor meer voordeel.

Hulp nodig?FNV Jong werkt voor jou! Wil je iets onder de aan-dacht brengen of dat we bij jou op school langsko-men? Mail ons op info@fnvjong.nl.

POWER T

O THE

WETEN-WAT-J

E-WILLERS jong

Waarom deze Infopocket?Als je gaat werken of stage lopen, dan zijn er een aantal dingen die je moet weten. In dit boekje vind je die informatie. Antwoorden op vragen als: Wat hoor ik te verdienen? Hoe vraag ik belasting terug? Wat is een cao en wat heb ik daaraan? Hoe schrijf ik een goede sollicitatiebrief? Welke soorten stages kan ik doen? Naast dit boekje, kun je ook www.fnvjong.nl raadple-gen.

BIJBAAN eN VAkANTIeWerk 6Loon 7 Zorgverzekering 9 Werktijden en soorten werk 10 Belasting betalen 15 Kinderbijslag en bijverdienen 1 6 Bijverdienen met een onderwijsbijdrage 1 7 Studiefinanciering en bijverdienen 1 7Pesten en discriminatie 18

GeLD 20Minimumloon 21 Verschil netto en bruto 23 Loonstrookje 24 Vakantiegeld 25 Loon tijdens ziekte 26 Loonsverhoging 27 Zwartwerken 28 Schulden 28 Belasting 30

reCHTeN eN pLICHTeN 32De cao 33CONTRACT 34Niets op papier 36Recht op pauze 37Vakantiegeld en -dagen 38Zon- en feestdagen 40Ontslag nemen 41Ontslag krijgen 42Ontslag op staande voet 43

Inkomen bij ontslag 44Kledingvoorschriften 45Ziek worden 46

SoLLICITereN 48Een (bij)baan vinden 49Personeelsadvertentie 51Sollicitatiebrief 51Kleding tijdens sollicitatiegesprek 53Discriminatie 54Proeftijd en opzegtermijn 55Klagen over vervelende vragen 56Sollicitatiegesprek 57Afspraken 59

STAGe 60Soorten stage 62Wettelijke regelingen 63 Praktijk- en stageovereenkomst 64 Stagevergoeding 65Je leert niks 66Verschil tussen BBL en BOL 67 Werken op schooldag of examen 67Einde stageovereenkomst 68Stoppen met je stage 69 Problemen tijdens je stage 70

4 5

Waarschijnlijk verdien jij wat bij naast je school of studie. Natuurlijk wil je zo veel mogelijk geld verdienen om je rekeningen te kunnen betalen en nog wat over te houden voor kleding, uitgaan, vakantie, etc. Maar ook bijverdienen is helaas aan regeltjes gebonden. Hieronder een overzicht van wat je zeker moet weten.

Wat moet ik minimaal verdienen?

Volgens de wet heeft iedereen die werkt ten minste recht op het minimumloon plus vakantiegeld (het vakantiegeld bedraagt 8 procent van je verdiende loon). Minder dan dat mag je werkgever niet beta-len. Meer natuurlijk wel. Hoeveel geld jij minimaal hoort te verdienen, hangt af van je leeftijd en het aantal uren dat je werkt. Uitgebreide info over loon en geld vind je op de pagina’s 21 t/m 31.

BIJBAAN eN VAkANTIeWerk

7

Je loon: waar moet je op letten?

• Je loon moet minstens gelijk zijn aan het wettelijk minimumjeugdloon. Check het overzicht op pagina 22.

• Meestal werken bedrijven met loon- of functie-schalen. Dat betekent dat de hoogte van jouw loon wordt bepaald door het soort werk dat je doet en hoe lang je dit werk al doet. Deze schalen zijn vastgelegd in een cao, een collectieve arbeidsover-eenkomst (hierover meer op pagina 33 en 34). Let er dus op dat je bent ingedeeld in de juiste schaal. Meestal gelden tot 21 of 23 jaar zogenaamde jeugdschalen.

• Heeft je baas geen cao, dan is het vaak wel zo dat jouw werkervaring meetelt. Dus hoe meer werker-varing, hoe hoger je loon.

• In de meeste cao’s en arbeidscontracten staan afspraken over toeslagen voor overwerk en vergoe-ding van je reiskosten. Als je hier recht op hebt, dan moeten de bedragen op je loonstrook staan.

Hoe zit het met mijn zorgverzekering?

Tot 18 jaar ben je gratis met je ouders meeverzekerd. Vanaf je 18e moet je zelf een zorgverzekering afsluiten. Er is een verplichte basisverzekering voor iedereen. Voor zorg die niet in het basispak-ket zit, kun je je aanvullend verzekeren. Als je een laag inkomen hebt, kun je ter compensatie een zorgtoeslag krijgen. Meer hierover kun je lezen op www.toeslagen.nl.

Als FNV-lid kun je profiteren van een voordelige en com-plete zorgpolis. Er is een aanvullende zorgverzekering speciaal samenge-steld voor jongeren, de FNV Jong Zorg-polis. Dat is een van de goedkoopste aanvullende verzeke-ringen van Nederland. Lees hierover meer op www.fnvmenzis.nl/jong.

8 9

Hoeveel uur mag ik werken en op welke tijden?

13 en 14 jaar 15 jaar

Schoolweken ma t/m vr

2 uur per dag, buiten schooltijd

2 uur per dag, buiten schooltijd

Schoolweken za + vrije dagen

7 uur per dag 8 uur per dag

Schoolweken totaal

12 uur per week 12 uur per week

Zondagen niet werken - als het bij werk hoort

- als het is afge-sproken

- zaterdag ervoor vrij

- ouders moeten toestemming geven

- maximaal 11 x per 16 weken

Niet werken - voor 7.00 uur - na 19.00 uur

- voor 7.00 uur 1- na 19.00 uur

Vakantieweken - 7 uur per dag- 35 uur per week

- 8 uur per dag- 40 uur per week

Maximaal per jaar

- 4 vakantieweken- maximaal 3

weken achter elkaar

- 6 vakantieweken- maximaal 4

weken achter elkaar

1 Als je de krant bezorgt, mag je om 6.00 uur beginnen met werken2 Voor nachtdiensten gelden andere regels, zie www.rijksoverheid.nl (thema Werk en loopbaan, onderwerp Werktijden)

3 Tijdens vakantieweken mag je wel op zaterdag en zondag werken4 Tenzij in cao anders vermeld

16 en 17 jaar 18 jaar

Schoolweken ma t/m vr

totaal 9 uur per dag voor school èn werk

- 12 uur per dag of dienst

- 10 uur per nachtdienst 2

Schoolweken za + vrije dagen 9 uur per dag

- 12 uur per dag of dienst

- 10 uur per nachtdienst 2

Schoolweken totaal

- 45 uur per week- per 4 weken 160

uur

- 60 uur per week, maar niet structureel

- per 16 weken gemiddeld 48 uur per week

Zondagen - als het bij werk hoort

- als het is afge-sproken

- zaterdag ervoor vrij 3

- minimaal 4 vrije zondagen per 13 weken 4

- 12 uur per dag of dienst

- 10 uur per nachtdienst 2

- minimaal 13 vrije zondagen per 52 weken 4

Niet werken - tussen 23.00 en 6.00 uur

- na een werkdag minimaal 12 uur aaneenge-sloten

- na een werkdag minimaal 11 uur aaneenge-sloten

Vakantieweken zie schoolweken zie schoolweken

Meer informatie over werktijden is te vinden op www.fnvjong.nl.

10 11

Wat voor werk mag ik doen?

Wat je mag doen, hangt af van je leeftijd. Je moet minstens 13 jaar zijn om te mogen werken.

Gevaarlijk werkAls je jonger bent dan 18, mag je geen gevaarlijk werk doen. Dat staat in de wet.

Zo mag je bijvoorbeeld niet werken:• met giftige en kankerverwekkende stoffen, zoals

bestrijdingsmiddelen• met biologische virussen en bacteriën die ernstige

ziekten veroorzaken• met toestellen die schadelijke straling uitzenden,

zoals lasers en radarinstallaties• in afgesloten ruimten• op plekken met lawaai hoger dan 85 decibel• met apparatuur die zo erg trilt dat het gevaarlijk is

voor je gezondheid

vanaf 13 jaarOp schooldagen mag je klusjes rond het huis en in de buurt doen.

Voorbeelden van dergelijke klusjes zijn:• oppassen• auto’s wassen• helpen bij het bezorgen van folders en huis-aan-

huisbladen• helpen op een kinderboerderij

Op zaterdagen en andere vrije dagen (behalve zondag) mag je helpen bij licht niet-industrieel werk, zie bij 15 jaar voor voorbeelden. Let op: je mag dus alleen helpen bij dit werk, je mag het niet alleen en zelf-standig doen. Ook moet er altijd een volwassene bij zijn die toezicht houdt.

Vanaf 14 jaarDan mag je ook stage lopen.

Vanaf 15 jaarVanaf je 15e mag je ochtendkranten bezorgen en licht niet-industrieel werk doen.

Denk bijvoorbeeld aan:• vakken vullen in een winkel• groente en fruit plukken• schoonmaken van stallen in een manege• bezoekers van een pretpark informatie geven• bedienen in de horeca, maar alleen als er geen

alcohol geserveerd wordt• werken aan een lopende band waarbij je zelf je

werktempo kunt bepalen

Let op: als je ochtendkranten gaat bezorgen, dan moeten je ouders de bezorgovereenkomst tussen jou en je baas ook ondertekenen. En voor werken aan de lopende band moeten je ouders ook samen met jou en je baas een contract ondertekenen.

12 13

16 en 17 jaarBen je 16 of 17 jaar, dan mag je bijna alles doen. Je mag nu bijvoorbeeld werken achter de kassa en ook bedienen in de horeca waar wel alcohol wordt geschonken. Ook kun je werk gaan doen waaraan risico’s zijn verbonden. En er moet een deskundige bij zijn die toezicht houdt. Ook moet je werkgever alle nodige maatregelen treffen om risico’s zoveel moge-lijk te voorkomen.

Voorbeelden van werk met risico’s:• het besturen van een trekker• werken aan een lopende band waarbij je niet zelf

je werktempo kunt bepalen• werken met giftige dieren• werken met artikelen die kunnen ontploffen, zo-

als vuurwerk• werken met irriterende of bijtende stoffen die niet

kankerverwekkend zijn

Let op: het mag niet gaan om gevaarlijk werk zoals beschreven op pagina 12.

Waarom moet ik belasting betalen?

Iedereen die werkt moet loonbelasting en premie voor volksverzekeringen betalen. De werkgever houdt dit in op het loon. Daarnaast betaalt de werkgever premie voor werknemersverzekeringen.

Dit geld gaat naar de overheid. Het gaat om het volgende: • Loonbelasting: loonbelasting plus alle andere

soorten belasting vormen samen het grootste deel van de inkomsten van de overheid. Deze inkom-sten worden gebruikt voor onder andere onder-wijs, gezondheidszorg, wegenbouw, defensie en politie.

• Premie voor volksverzekeringen: dat zijn verze-keringen waar iedereen recht op heeft, of je nou werkt of niet. Denk bijvoorbeeld aan AOW, de uitkering die iedereen krijgt op zijn oude dag, en kinderbijslag.

• Premie voor werknemersverzekeringen (door werkgever betaald): dat zijn verzekeringen die verplicht zijn voor werknemers. Het gaat om WW, de uitkering die je tijdelijk krijgt als je ontslagen wordt, en uitkeringen bij ziekte en arbeidsonge-schiktheid (ZW en WIA).

• Vanaf je 18e betaal je de inkomensafhankelijke bijdrage voor de Zorgverzekeringswet. Deze bij-drage wordt volledig door je werkgever vergoed (deze vergoeding is verplicht).

Vanaf pagina 21 vind je meer info over je loon en belasting.

14 15

Hoeveel mag ik bijverdienen naast de kinderbijslag?

Als je nog geen 16 jaar bent en thuis woont, mag je net zo veel bijverdienen als je wilt. Ben je 18 jaar of ouder, dan heb je niet meer te maken met kinder-bijslag. Misschien wel met studiefinanciering of een tegemoetkoming in de onderwijsbijdrage. Hierover later meer.

Ben je 16 of 17 jaar en woon je thuis, dan mag je in 2011 per kwartaal maximaal 1.240 euro netto verdie-nen. Ga je daar overheen, dan krijgen je ouders over dat kwartaal geen kinderbijslag voor jou. Woon je niet thuis, maar ontvangen je ouders wel kinderbij-slag voor jou, dan mag je netto 1.754 euro per drie maanden verdienen. Wanneer je ouders tweevoudige kinderbijslag voor jou ontvangen, is dat 1.081 euro netto per kwartaal.

Je ouders zijn verplicht om elk inkomen van jou hoger dan 800 euro netto per kwartaal aan de SVB (de instantie die kinderbijslag uitkeert) door te geven.

In de maanden juni, juli en augustus mag je boven op het vastgestelde bedrag nog eens 1.250 euro netto bijverdienen met een vakantiebaantje, zonder dat de kinderbijslag in gevaar komt. Maar let op: dit geldt alleen als het echt om vakantiewerk gaat. Dus niet als je dit werk buiten deze maanden ook doet.

Kijk op www.svb.nl voor alle regels rondom kinder-bijslag en bijverdienen. Of beter: wijs je ouders hierop, de informatie is vooral voor hen belangrijk.

Ik heb een tegemoetkoming in de onderwijsbijdrage. Mag ik bijverdienen? Ja, je mag onbeperkt bijverdienen. Het inkomen van je ouders geldt namelijk als norm. Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs van 18 jaar en ouder is de tege-moetkoming scholieren van toepassing. Voor leerlin-gen tussen de 12 en 18 jaar geldt de tegemoetkoming ouders en/of het kindgebonden budget (belastingtoe-slag). Zie www.ib-groep.nl en www.toeslagen.nl voor meer info.

Hoeveel mag ik bijverdienen naast studiefinanciering?

In 2011 mag je bruto 13.215,83 euro per jaar bijver-dienen naast je studiefinanciering. Kom je boven deze grens, dan moet je je studiefinanciering voor dat jaar stopzetten en je ov-studentenkaart inleveren. Doe je dit niet, dan kom je later in de problemen. Je inkom-sten worden gecontroleerd bij de Belastingdienst. Blijkt dat je boven de bijverdiengrens zit, dan moet je het bedrag boven deze grens terugbetalen aan de IB-Groep. Dit bedrag is nooit hoger dan de door jou ontvangen basisbeurs en aanvullende beurs, maar er komt wel rente bij. Als je je ov-kaart in bezit houdt terwijl je er geen recht op hebt, betaal je per maand een boete.

16 17

Dit telt onder meer mee als inkomen: • loon, vakantiegeld, dertiende maand• inkomsten uit bijvoorbeeld freelance werk• een uitkering volgens de Ziektewet of WW• belastbare reiskosten en stagevergoedingen• teruggave van loonheffing (loonbelasting en

premie volksverzekeringen), dit geldt alleen voor bijverdienen naast kinderbijslag

Kijk voor meer informatie over bijverdienen op www.fnvjong.nl of surf naar www.ibgroep.nl.

Wat kan ik doen als ik gepest, gediscrimineerd of bedreigd word op mijn werk?

Discriminatie op grond van ras, geloof of sekse, agressie en geweld, seksuele intimidatie en pesten komen helaas nog steeds voor op de werkvloer. Een geintje op het werk moet kunnen. Maar als je col-lega’s voor jouw gevoel te ver gaan, moet je ingrijpen. In eerste instantie is je baas de aangewezen persoon om hier iets aan te doen. Hij is verplicht jou zo veel mogelijk te beschermen tegen dit soort praktijken. Slaagt hij hier volgens jou niet in, dan moet je voor jezelf opkomen. Word je het slachtoffer van onge-wenst gedrag, neem dan nooit zelf ontslag en laat je niet onder druk zetten om ontslag te nemen.

Stappen die je kunt zetten: • Schrijf op wat er is gebeurd en wie erbij waren.

Vraag getuigen om de gebeurtenissen te bevesti-gen.

• Bespreek je probleem met een vertrouwensper-soon, bijvoorbeeld iemand van de afdeling perso-neelszaken, ondernemingsraad of arbodienst.

• Maak duidelijk dat je ongewenst gedrag niet accepteert, ook aan de dader.

• Praat met je collega’s, ook al zijn zij niet zelf slachtoffer. Ga samen met hen het gesprek aan met de dader.

• Ben je lid van een vakbond? Schakel die dan in! De bond kan je bijstaan en eventueel juridische hulp verlenen.

In geval van discriminatie kun je schriftelijk of telefonisch een klacht indienen bij het meldpunt antidiscriminatie in je woonplaats. De adressen vind je op www.art1.nl. Je kunt ook terecht bij de Commissie Gelijke Behandeling. Het beste is om eerst het juridische spreekuur te bellen om te checken of de commissie iets met jouw klacht kan (tel 030 888 38 88, op werkdagen tussen 14.00 en 16.00 uur). Op hun website www.cgb.nl staat pre-cies hoe je een klacht indient.

18 19

Daar werk je voor. Maar krijg je genoeg? Ver-dien je evenveel als je collega's? Waar heb je recht op, hoe kun je meer verdienen? Kun je nog wat terugkrijgen van de belasting? Hierna wordt het helemaal duidelijk.

Welk loon moet ik minimaal verdienen?

Volgens de wet heeft iedereen die werkt ten minste recht op het minimumloon plus vakantie-geld (het vakantiegeld bedraagt 8 procent van je verdiende loon). Minder dan dat mag je werkgever niet betalen. Meer natuurlijk wel. Hoeveel geld jij minimaal hoort te verdienen, hangt af van je leeftijd en het aantal uur dat je werkt.

In het overzicht op pagina 22 kun je de minimum-jeugdlonen opzoeken. Controleer dit bedrag met het loon op je loonstrookje om te checken of je niet wordt onderbetaald.

GeLD

21

Voor jongeren van 13 en 14 jaar bestaat geen mini-mumjeugdloon. De FNV vindt dat dit niet klopt, maar heeft een rechtszaak hierover tegen de Staat helaas verloren. Onze tip aan jou: vraag als je 13 of 14 bent gewoon het loon van iemand van 15. Je doet namelijk ook hetzelfde werk!

Het is en blijft lastig om te onderhandelen over je salaris. Te veel vragen staat niet netjes, terwijl je met te weinig vragen jezelf in de weg zit. Surf naar www.loonwijzer.nl/home/salarischeck om je sala-ris te testen en te kijken wat je waard bent. Meer info over loon en tips voor loonsverhoging vind je op www.fnvjong.nl.

Wettelijke brutominimumlonen

per 1 januari 2011

leeftijd 36 uur 38 uur 40 uur

15 2,74 2,59 2,47

16 3,15 2,98 2,84

17 3,61 3,42 3,25

18 4,15 3,94 3,74

19 4,79 4,54 4,31

20 5,62 5,32 5,05

21 6,62 6,27 5,96

22 7,76 7,35 6,99

23+ 9,13 8,65 8,22

22 23

De hoogte van je minimumuurloon hangt af van het totale aantal uren waaruit de fulltime werkweek bij jouw werkgever bestaat. Het gaat er dus niet om hoeveel uur per week jij werkt. Check eerst bij je werkgever uit hoeveel uur een fulltime werkweek bestaat. In een enkel geval geldt 35 uur als fulltime werkweek. Dan zijn de uurlonen in de kolom ‘36 uur’ van toepassing. De minimumlonen wijzigen twee keer per jaar: per 1 januari en per 1 juli. Check www.fnvjong.nl voor de actuele bedragen.

Wat is het verschil tussen netto en bruto?

Je brutoloon is het totale salaris dat is afgesproken in je contract. Hierop worden belasting en premies ingehouden door je werkgever: • loonbelasting en premie volksverzekeringen, on-

der meer voor AOW en kinderbijslag• vanaf 18 jaar: inkomensafhankelijke bijdrage

Zorgverzekeringswet (deze bijdrage wordt door je werkgever vergoed)

• vanaf 21 jaar: pensoenpremie• eventueel spaarloonpremie als je werkgever een

spaarloonregeling heeft Erg handig is de bruto-nettocalculator die je vindt op www.loonwijzer.nl/home/salarischeck. Hiermee krijg je snel en eenvoudig inzicht in het salaris dat je na aftrek van belasting en premies uiteindelijk op je rekening gestort krijgt.

Wat staat er op een loonstrookje?

Je werkgever is verplicht je een loonstrook te geven. Dit kan elke maand zijn, maar dat hoeft niet. Als je loon ten opzichte van de vorige maand niet verandert, dan hoeft je werkgever geen nieuwe loonstrook te ge-ven. Maar zodra er een bedrag op je loonstrook wijzigt, hoor jij er weer een te krijgen. Bewaar je loonstrook-jes goed. Het zijn bewijsstukken. Je hebt ze nodig wanneer je bijvoorbeeld geld wilt terugvragen van de Belastingdienst, of om huurtoeslag aan te vragen.

Dit moet minimaal op je loonstrook staan: • je naam en sofinummer• gegevens van de werkgever• afgesproken aantal te werken uren per week• het brutoloon• de bedragen die op het loon zijn ingehouden aan

belasting en premies• de termijn waarvoor de betaling geldt (week,

maand, vier weken)• het minimum(jeugd)loon dat voor jouw leeftijd

geldt• je tariefgroep voor de belasting• extra vergoedingen, zoals reiskostenvergoeding en

andere toeslagen• opsomming van de verzekeringen WW, WIA, ZW en

Zorgverzekeringswet die voor werknemers gelden (je werkgever betaalt de premies)

En natuurlijk staat er onderaan het bedrag dat je overhoudt: je nettosalaris.

WAT DOE IK ALS IK GEEN LOONSTROOKJE KRIJG?

• Werk je wel wit? Want als je zwartwerkt, krijg je geen loonstrookjes.

• Heb je een loonbelastingverklaring gekregen van je werkgever en deze ondertekend? Dit is een for-mulier van de Belastingdienst waarop je verklaart voor deze werkgever te gaan werken en dat dit be-drijf belasting op je loon zal inhouden. Dan werk je wit en zou je een loonstrookje moeten ontvan-gen. Vraag dan aan je werkgever waarom je geen loonstroken ontvangt. Zonder loonstroken kun je ook niet controleren of je wel genoeg verdient.

• Het zou ook kunnen dat je zonder je medeweten zwartwerkt. Je kunt altijd de Belastingdienst bel-len en vragen welk bedrijf nu loonbelasting voor jou afdraagt.

Op hoeveel vakantiegeld heb ik recht?

Volgens de wet heb je als werknemer recht op vakan-tiegeld van minimaal 8 procent van je brutojaarsa-laris. Dit bedrag komt bovenop je loon. Het wordt in één keer uitbetaald, meestal in mei of juni. In ieder geval moet je het uiterlijk eind juli op je rekening hebben. Neem of krijg je ontslag, dan moet je baas het resterende aantal vakantiedagen en vakantiegeld aan jou uitbetalen. Hiervan moet je een overzicht krijgen, bijvoorbeeld op je loonstrook. Tijdens je vakantiedagen loopt je loon gewoon door.

24 25

Mijn maandelijkse loon bestaat ook uit vakantie-uren en vakantiegeld. Mag dit?

Een all-in loon heet dat. Sommige grote supermarkt-ketens werken met dit systeem. En ja, dit mag. Zorg er wel voor dat je goed kijkt op je loonstrook of je wel genoeg verdient en of het duidelijk is wat je sala-ris is en welke bedragen gelden voor de vakantieda-gen en voor het vakantiegeld.

Krijg ik loon als ik ziek ben?

In Nederland gelden socialezekerheidswetten. Die regelen dat je in veel gevallen toch een inkomen hebt als je ziek bent. De werkgever mag, als de cao dat toestaat, hooguit twee dagen wachten met het uitbetalen van je salaris. Dan moet je wel ‘wit’ wer-ken natuurlijk. Lees meer hierover op pagina 46.

Hoe regel ik loonsverhoging?

Hoe doe je dat, vragen om een loonsverhoging?

Doen• Vraag je leidinggevende wat hij van je werk vindt.

Waardeert hij je? Dan kan daar ook wat tegen-over staan.

• Heb je net een goede prestatie geleverd of een diploma gehaald? Dat zijn prachtige momenten om meer salaris te vragen. Je bent tenslotte meer waard geworden.

• Kijk ook goed naar je werkzaamheden. Heb je meer of zwaardere taken gekregen? Een goede reden voor loonsverhoging.

• Check je marktwaarde. Als je weet dat je ergens anders meer kunt verdienen, sta je sterk. Houd dus personeelsadvertenties in de gaten. En kijk wat je waard bent op www.loonwijzer.nl/home/salarischeck. Krijgen ze bij de concurrent meer? Gooi dat dan eens tijdens een volgend functioneringsgesprek in de groep.

• Houd het gesprek zakelijk en blijf altijd vriende-lijk en beleefd.

Niet doen• Vragen om loonsverhoging op een moment dat je

onmisbaar bent. Dat lijkt op chantage.• Zeuren en klagen. Dat is niet professioneel en

werkt alleen maar in je nadeel. • Dreigen met ontslag. Tenzij je echt zeker ergens

anders terecht kunt.

26 27

Wat zijn de nadelen van zwartwerken?

• Je bent niet verzekerd bij ongelukken op je werk.• Je hebt geen recht op een WW-uitkering als je

wordt ontslagen. • Je krijgt geen vakantiegeld en hebt geen recht op

doorbetaalde vakantiedagen.• Je wordt niet doorbetaald bij ziekte.• Zwartwerk kun je niet op je cv zetten.

Als de Belastingdienst erachter komt dat je zwart-werkt, heb je echt een probleem. De niet-betaalde belasting wordt teruggeëist, op basis van een schat-ting. Dat kan flink hoger uitvallen dan wat je zelf ooit hebt verdiend. Ook moet je een boete betalen van 25, 50 of 100 procent over het geschatte bedrag van niet-betaalde belasting.Bovendien is zwartwerken gewoon niet sociaal. Belastingen zijn nodig om onderwijs te betalen en ziekenhuizen en wegen te bouwen. Witwerkende mensen draaien uiteindelijk voor jouw deel van de belastingen op, aangezien jij toch van de wegen, ziekenhuizen en de scholen gebruikmaakt, zonder ervoor te betalen.

Hoe voorkom ik schulden?

Uit een onderzoek van het NIBUD (Nationaal Insti-tuut voor Budgetvoorlichting) blijkt dat veel jongeren schulden hebben.

Enkele tips om schulden te voorkomen: • Zorg dat je inzicht hebt in je vaste kosten per

maand (zoals huur, eten, telefoon) en dat je deze altijd kunt betalen.

• Reserveer wat geld voor onverwachte uitgaven.• Zoek een leuk bijbaantje om wat extra geld te ver-

dienen.• Geef niet meer geld uit dan je op je rekening hebt

staan. Als je rood staat, moet je rente betalen en dat kan al snel oplopen.

• Neem een prepaid kaart voor je mobieltje, in plaats van een abonnement.

• Betaal je rekeningen op tijd. Doe je dit niet, dan wordt er bij de herinnering vaak een boete in rekening gebracht.

• Koop niet op afbetaling, want daarvoor moet je flink rente betalen.

Mocht je toch in de financiële problemen komen, raak dan niet in paniek. Je kunt het volgende doen: • Tref een afbetalingsregeling met de instantie waar-

bij je schulden hebt. Je hoeft dan niet alles in een keer terug te betalen, maar je lost een bepaald bedrag af per periode.

• Zoek hulp bij je ouders en vrienden. Of bij de gemeente of een Jongeren Informatiepunt (JIP) bij jou in de buurt. Zij kunnen je verwijzen naar een instantie die jou kan helpen. Surf voor meer info over schulden naar www.nibud.nl of www.nooitmeerrood.nl.

28 29

Kan ik geld terugkrijgen van de belasting?

Ja. Iedereen die wit (legaal) werkt, betaalt loonhef-fing: loonbelasting en premie volksverzekeringen (zie pagina 15 voor meer info). Dit wordt ingehouden door je werkgever. Je kunt dat controleren op je loon-strookje. Als je een bijbaan hebt, is het mogelijk dat je te veel belasting betaalt.

Je kunt de te veel betaalde belasting achteraf terug-vragen met een Tj-biljet (Tj staat voor Terug-gaaf jongeren). Via www.fnvjong.nl kun je een Tj-aangifteprogramma downloaden of een papieren Tj-biljet aanvragen. Voor FNV-leden hebben we de jaarlijks terugkerende FNV Belastingservice. Ben je lid, dan kun je jouw belastingformulier gra-tis laten invullen. Kijk voor meer informatie op www.fnv.nl/belastingservice.

Misschien geldt voor jou een speciale regeling voor scholieren en studenten. Als je in een kwartaal weinig verdient, hoeft je werkgever geen loonheffing in te houden (hij past dan de ‘kwartaaltabel’ toe). In 2009 mocht je maximaal ongeveer 1.600 euro per kwartaal (studiefinanciering en kinderbijslag tellen niet mee) verdienen voor toepassing van deze belas-tingvrijstelling. Je moet dit samen met je werkgever aanvragen bij de Belastingdienst. Maar je werkgever is niet verplicht om mee te werken. Hij mag dus gewoon loonheffing inhouden. Ook kun je het risico lopen dat je achteraf, met terugwerkende kracht, toch loonbelasting moet betalen als je nog een ander bijbaantje bij een andere werkgever hebt. Laat je hierover goed informeren door de Belastingdienst via het gratis nummer 0800 0543.

30 31

poWer To YoU AND Me

Als je werkt, heb je allerlei rechten en plichten. De regels hangen soms af van de situatie waarin je werkt. Hier vind je algemene informatie over rechten en plichten met betrekking tot onder andere vakantie, arbeidstijden, ontslag, ziekte en kledingvoorschriften. Wat is een cao en wat heb ik eraan?

Een cao (collectieve arbeidsovereenkomst) is bedoeld om jou en je collega’s zekerheid te geven over je rechten en plichten, je inkomen, je arbeidsduur en je overige arbeidsvoorwaar-den. Door de gezamenlijke afspraken tussen werkgevers en werknemers sta je veel sterker dan wanneer je individuele afspraken maakt met je werkgever. Voor een werkgever heeft een cao net zo goed voordelen, want ook hij weet waar hij aan toe is.

reCHTeN eN pLICHTeN

33

34

Vaak staat in je welkomstbrief of in je individuele arbeidsovereenkomst/-contract onder welke cao je valt. Als je niet zeker weet welke cao van toepassing is, kun je dat altijd vragen aan de afdeling perso-neelszaken of bij de ondernemingsraad van het bedrijf waar je werkt. Je kunt ook bellen met FNV Publieksvoorlichting, telefoon 0900 3 300 300 (0,10 p.m.).

Wat moet er in een contract staan?

Het arbeidscontract of de arbeidsovereenkomst is een afspraak tussen werkgever en werknemer. Jij verricht werk tegen een bepaald loon, onder gezag van je werkgever.

Dit moet in ieder geval in je contract staan: • naam en woonplaats van werkgever en werknemer • plaats(en) waar het werk wordt verricht • functie van de werknemer of de aard van het werk • het brutoloon • de datum waarop het contract ingaat • tot welke datum het contract geldig is (bij tijdelijk

werk), als er geen einddatum wordt genoemd, is het een contract voor onbepaalde tijd (je bent dan in vaste dienst)

• welke cao van toepassing is • de werkuren per week of per dag (de werktijden) • eventuele proeftijd • opzegtermijn • bij tijdelijke contracten de mogelijkheden tussen-

tijds op te zeggen met een opzegtermijn

Maak ook afspraken over bijvoorbeeld overwerk, va-kantiedagen en vakantiegeld. Deze zaken hoeven niet in het contract opgenomen te worden, maar je moet wel weten waar je aan toe bent. Sowieso heeft ieder-een recht op vakantiedagen en vakantiegeld.

Soms zet je werkgever in je contract dat je bepaalde informatie die je op je werk hoort, leest of ziet, moet geheimhouden (geheimhoudingsplicht). Of dat je na afloop van je contract niet meteen voor een concur-rent mag gaan werken (concurrentiebeding).

Ik heb een tijdelijk contract. Wanneer kom ik in vaste dienst?

Je hebt recht op een vast contract, of anders gezegd: je komt in vaste dienst, zodra je werkgever je voor de vijfde keer een contract geeft. Een uitzendovereen-komst telt ook mee, als het maar om hetzelfde werk voor dezelfde werkgever gaat.

35

37

zelf op papier zetten met je handtekening eronder.Vraag je werkgever deze brief voor akkoord te onder-tekenen. Je hoort regelmatig een loonstrook te ontvangen. In ieder geval bij de eerste uitbetaling en daarna minimaal wanneer er een bedrag op je loon-overzicht wijzigt. Bewaar je loonstroken als bewijs dat er een arbeidsovereenkomst is. Surf voor meer informatie over cao’s naar www.fnvjong.nl.

Heb ik recht op pauze?

Een pauze die langer duurt dan een kwartier wordt in de regel niet uitbetaald. De werkgever kan je dan ook niet verplichten om tijdens de pauze aanwezig te blijven op de werkvloer of in het gebouw. De pauze is nadrukkelijk geen arbeidstijd, maar vrije tijd.

De wettelijke regels voor pauzes: • Iedereen tot en met 17 jaar die op een dag meer

werkt dan 4,5 uur, heeft recht op minimaal 30 minuten pauze (dat mag ook twee keer een kwartier zijn). Werk je meer dan 8 uur, dan heb je recht op ten minste 45 minuten pauze.

• Iedereen van 18 jaar en ouder die op een dag meer werkt dan 5,5 uur, heeft recht op minimaal 30 minuten pauze (of twee keer een kwartier). Werk je meer dan 10 uur, dan heb je recht op ten minste 45 minuten pauze.

• Let wel op de werktijden: voor 13- en 14-jarigen geldt maximaal 7 uur per dag, voor 15-jarigen 8 uur, voor 16- en 17-jarigen 9 uur en voor 18-jari-gen 12 uur. Zie het schema op pagina 10 en 11.

Het maakt niet uit hoe lang het eerste, tweede, derde en vierde contract duurde. Je tijdelijke contracten hoeven niet aansluitend te zijn. Er mag een periode tussen zitten waarin je niet of ergens anders werkte. Die onderbreking mag niet langer zijn dan drie maanden. Werk je langer dan drie maanden niet voor je werkgever, dan begin je opnieuw aan je ‘eerste’ contract. Ook kom je automatisch in vaste dienst op het moment dat je langer dan vier jaar bij je werkge-ver hebt gewerkt op tijdelijke contracten.

Het kan zijn dat je werkgever je na afloop van je con-tract geen nieuw contract geeft, maar je inhuurt via een uitzendbureau. Dat mag wel, maar ook nu kun je recht hebben op een vast contract.

Dit is allemaal geregeld in de Wet flexibiliteit en zekerheid, tenzij de cao anders bepaalt. Het geldt trouwens voor werknemers die jonger zijn dan 27 jaar. Voor werknemers die ouder zijn, zijn de regels iets anders.

Mijn werkgever wil niets op papier zetten. Hoe weet ik waar ik aan toe ben?

Je werkgever is verplicht om je binnen een maand na je indiensttreding een schriftelijke arbeidsover-eenkomst te geven. Maar tot die tijd zijn mondelinge afspraken ook geldig. In ieder geval moet je werk-gever zich houden aan de wettelijke regels voor het minimumloon, vakantie- en arbeidstijden. En als in het bedrijf een cao geldt, dan geldt die ook voor jou. In geval van nood kun je de mondelinge afspraken

36

Meer weten over pauzes en werktijden? Surf dan naar www.fnvjong.nl.

Als je ondanks de wettelijke regels geen pauze mag nemen van je werkgever, neem dan contact op met je vakbond, het Juridisch Loket, 0900 8020 (0,10 p.m.), www.juridischloket.nl, of de Rechtswinkel, www.rechtswinkel.info. Schrijf het elke keer op als je geen pauze mag nemen. Noteer de datum en het aantal uren dat je hebt gewerkt. Pauze is immers jouw vrije tijd. Je werkgever handelt in strijd met de Arbeidstijdenwet als hij jou verplicht om (gratis) door te werken tijdens je pauze.

Volgens mijn baas heb ik geen recht op vakantiegeld en -dagen. Wat nu?

Dat zal lekker worden. Elke werknemer heeft recht op vakantiedagen en vakantiegeld! Of je nu fulltimer of parttimer bent, of je nu een vast, tijdelijk, nul-uren of ander contract hebt.

Volgens de wet heb je als werknemer recht op vakantiegeld van minimaal 8 procent van je bruto-jaarsalaris. Vakantiegeld is een toeslag op je loon. Van dit extraatje kun je op vakantie gaan of iets leuks kopen. Het wordt eens per jaar in een keer uit-betaald, meestal in mei of juni. In ieder geval moet je het uiterlijk eind juli op je rekening hebben.

Hoeveel vakantiedagen?Je hebt per jaar recht op minimaal 4 weken vakantie. Dat is 4 keer het aantal uren dat je (gemiddeld) per week werkt. Stel: je werkt 10 uur per week. Dan heb je dat jaar recht op 4 keer 10 uur vakantie, is 40 uur. Dit is het wettelijke minimum. Deze dagen kun je niet laten uitbetalen. De dagen boven het wettelijke minimum wel.

Soms is er in de cao een hoger aantal vakantiedagen afgesproken. Over deze extra vakantiedagen kun je, als je dat wilt, afspraken maken met je werkgever. Bijvoorbeeld dat je ze opspaart voor langer verlof, of inruilt voor geld. Tijdens je vakantiedagen loopt je loon gewoon door.

Ontslag en dan?Neem of krijg je ontslag, dan moet je baas het reste-rende aantal vakantiedagen en vakantiegeld aan jou uitbetalen. Hiervan moet je een overzicht krijgen, bijvoorbeeld op je loonstrook. Als je voor een uitzend-bureau werkt, heten vakantiedagen en vakantiegeld ‘reserves’. Vraag altijd naar de uitbetaling van reserves als je stopt met werken. Behoefte aan meer informatie over vakantiegeld? Surf dan naar www.fnvjong.nl.

3938

Wat staat er in de wet over zon- en feestdagen?

In de Arbeidstijdenwet is geregeld dat je alleen op zondag kunt werken als dat is overeengekomen en uit de aard van het werk voortvloeit. Verder is in deze wet geregeld dat je niet alle zondagen mag werken. Af en toe werken op zondag wegens bedrijfsomstan-digheden is toegestaan, maar wel op vrijwillige basis. Per leeftijd gelden verschillende wettelijke regels voor werken op zondag. Je kunt dit terugvinden in het schema op pagina 10 en 11.Een werknemer voor wie om religieuze redenen een andere dag als de wekelijkse rustdag geldt, kan aan de werkgever vragen of de regels voor werken op zondag op die andere dag kunnen worden toegepast. Surf voor meer info over feestdagen en verlof naar www.rijksoverheid.nl (onderwerp Werktijden).

HOE NEEM IK ONTSLAG?

Typ altijd een opzegbrief als je ontslag wilt nemen. Zo voorkom je dat het bedrijf je de laatste gewerkte maand niet uitbetaalt. Richt deze aan je chef/manager en geef aan:• dat je het werk wilt opzeggen en noem hierbij de

opzegtermijn (die moet je uitdienen)• op welke dag je het laatst zult werken • hoeveel vakantiedagen je nog hebt en of je die wilt

opnemen of laten uitbetalen Print deze brief twee keer en laat hem ondertekenen door je chef/manager. Zet de datum waarop hij is ge-tekend erop en bewaar jouw exemplaar goed! Op deze manier kun je bewijzen wanneer je het laatst hebt gewerkt. Voorbeelden van opzegbrieven zijn te vinden via www.fnvjong.nl.

Wanneer doe je dat?Neem altijd ontslag vóór de eerste dag van de komen-de maand. Met een opzegtermijn van een maand, hoef je dan alleen de komende maand nog te werken. Als je het ná de eerste dag van de maand doet, werk je die maand nog en de maand erna. • Een voorbeeld: Je neemt voor 1 oktober ontslag.

Je zorgt ervoor dat je chef/manager je opzegbrief voor 1 oktober ontvangt. De datum van je brief is bijvoorbeeld 28 september. In die brief noem je de opzegtermijn van een maand en vermeld je dat je per 1 november je contract/je werk opzegt.

Als je tijdens de opzegtermijn niet werkt, kan de werkgever een schadevergoeding eisen, aangezien je contractbreuk pleegt. Dus pas op.

4140

HOE KAN IK ONTSLAGEN WORDEN?

Een arbeidscontract kan altijd worden beëindigd als jij en de werkgever het eens zijn over de manier waar-op dat gebeurt. Dat heet ‘opzeggen met wederzijds goedvinden’. Dit geldt voor alle soorten contracten. Zet altijd alles op papier en laat het ondertekenen door je chef/manager. Een mondelinge afspraak is geldig, maar lastig te bewijzen. Daarna zijn de stap-pen als volgt:• Normaal gesproken moet een bedrijf een ontslag-

vergunning aanvragen bij het UVW WERKbedrijf. De werkgever moet dan bewijzen dat hij jou niet meer nodig heeft. Redenen daarvoor kunnen zijn dat het bedrijf teveel mensen in dienst heeft door-dat het bedrijf minder producten maakt, of dat het bedrijf failliet gaat.

• De kantonrechter kent dan een ontslagvergoeding toe volgens de zogenaamde kantonrechtersfor-mule. Onder de 35 jaar krijg je per gewerkt jaar 1/2 maandsalaris uitbetaald (boven de 35 krijg je meer). Ook wordt er gerekend met een correctie-factor waarmee de kantonrechter uitdrukt of er bijzondere omstandigheden meetellen die leiden tot een hoger of lager bedrag. Bijvoorbeeld: hoe meer een werkgever te verwijten valt, hoe hoger de ontslagvergoeding is. Maar je mag ook zelf onder-handelen natuurlijk!

• Daarnaast moet je WW aanvragen’ (zie ‘inkomen bij ontslag’ op pagina 44), zodat je niet zonder inkomen komt te zitten.

WAT IS ONTSLAG OP STAANDE VOET?

In het geval van diefstal of geweld, kan het bedrijf je op staande voet ontslaan. Je moet dan meteen naar huis. Als jij regelmatig te laat komt of je werk niet goed doet, kun je niet op staande voet worden ontsla-gen. De werkgever kan dan wel aan de hand van een dossier en een aantal waarschuwingen vooraf een ontslagprocedure starten.

Je kunt ook zelf ontslag op staande voet nemen. Dit kan als er echt dringende redenen voor zijn, als je iets heel ergs hebt meegemaakt, zoals diefstal, geweld of seksuele intimidatie. Ook het constant te laat betalen van loon kan een reden zijn. De werk-gever kan jouw ontslag op staande voet aanvechten bij de rechter. Maar als jij bewijs hebt van de reden dat je echt niet meer daar wilt en kunt werken, zal de rechter je niet terugsturen. Als de rechter vindt dat er niet genoeg redenen zijn voor jou om ontslag te nemen op staande voet, moet je de opzegtermijn afmaken of een schadevergoeding betalen aan de werkgever.

42 43

Mogen bedrijven bepaalde kleding verplichten of verbieden?

Bij bepaalde bedrijven is het dragen van een helm of schoenen met stalen neuzen wettelijk verplicht om ongelukken te voorkomen. In de bouw bijvoorbeeld. Soms moeten er witte jassen gedragen worden om hygiënische redenen, in een ziekenhuis of in een keuken bijvoorbeeld. In andere gevallen hoort het dragen van een uniform bij een beroep, zoals politie-agent of stewardess. De kleding is dan bedoeld als herkenning. Ook commerciële bedrijven hebben kledingvoor-schriften ingevoerd om overal herkenbaar te zijn, zoals bij McDonald’s. Deze verplichting om bedrijfs-kleding te dragen, tast je grondrechten niet aan. Een moslimvrouw die zich volledig met een burka wil bedekken, weet dat ze bij deze hamburgerketen niet kan gaan werken. Surf voor meer informatie over kledingvoorschriften en uiterlijk naar www.fnvjong.nl.

44 45

Hoe zit het met mijn inkomen als ik ontslagen word?

Ben je werknemer en verzekerd voor de Werkloos-heidswet (WW), dan kun je in aanmerking komen voor een WW-uitkering. Je komt in aanmerking voor een kortdurende uitkering van drie maanden (de eer-ste twee maanden 75 procent van het loon, daarna 70 procent), als je: • buiten je schuld ontslagen bent (dus niet zelf ont-

slag hebt genomen) • ingeschreven staat bij het UWV WERKbedrijf

(www.werk.nl) • ten minste vijf arbeidsuren per week verliest (of

de helft van het gemiddeld aantal arbeidsuren bij een werkweek van minder dan tien uur)

• in de voorafgaande 36 weken minstens 26 weken hebt gewerkt (de wekeneis)

In sommige gevallen ontvang je langer een uitke-ring maar dan moet je wel vier jaar gewerkt heb-ben. Meer informatie over de WW kun je vinden op www.rijksoverheid.nl (onderwerp Werkloosheid).

Wat moet ik doen als ik ziek word?

Als eerste meld je je ziek bij je werkgever, direct op je eerste ziektedag. Werk je via een uitzendbureau, dan moet je je ook hier ziek melden. Je bent niet verplicht te melden hoe lang jij - of je arts - verwacht ziek te zijn, of wat je mankeert. Realiseer je wel dat je met geheimzinnig doen alleen maar vragen op-roept. Je werkgever geeft je ziekmelding door aan de arbodienst. Die kan een controleur langs sturen om te controleren of je echt ziek bent. In over-leg bepaalt hij wanneer je naar ver-wachting weer kunt werken. Als je niet thuis bent, is dat geen ramp. Dan vind je een brief met een datum en tijdstip waarop je je bij de dienst moet melden. Weer op-geknapt? Vergeet dan niet om je op je eerste werkdag weer beter te melden.

Hoe zit het met je loon als je ziek bent?

Geen paniek, je komt niet zonder geld te zitten. In Nederland gelden socialezekerheidswetten. Zo krijg je bij ziekte ziekengeld. Volgens de wet moet je werkgever 70 procent van je loon doorbetalen als je ziek bent, voor een periode van twee jaar. Het eerste jaar geldt het minimum(jeugd)loon als ondergrens. In sommige cao’s zijn aanvullende afspraken ge-maakt. Bijvoorbeeld dat je het volledige loon krijgt doorbetaald tijdens ziekte, of juist dat je de eer-ste twee ziektedagen geen loon krijgt. Meer weten over ziekte en sociale zekerheid? Surf dan naar www.fnvjong.nl.

46 47

www.fnvjong.nl

SoLLICITereN

Of het nou voor een bijbaantje, je eerste echte baan of je zoveelste baan is... sollici-teren is altijd spannend. Je hebt een leuke baan gezien en je gaat ervoor. Hier vind je de meest gestelde vragen over solliciteren. Maar ook over zaken waarmee je te maken krijgt als je aangenomen wordt, zoals afspraken over je contract, proeftijd, opzegtermijn en vakantie.

Hoe vind ik een leuke (bij)baan?

Er zijn veel manieren om een baan te vinden. Je kunt een sollicitatiebrief schrijven naar aanleiding van een advertentie. Je kunt ook een 'open' sollicitatiebrief schrijven naar een bedrijf waar jij wel zou willen werken, zon-der dat er een vacature bekend is. Of je loopt gewoon bij een leuke winkel naar binnen.

49

Als je bij een uitzendbureau solliciteert, hoef je vaak geen sollicitatiebrief te schrijven. Dit geldt ook voor advertenties die in winkels hangen en natuurlijk voor advertenties waarop je alleen telefonisch kunt reage-ren. Zorg er wel voor dat je een curriculum vitae (cv) hebt, want daar wordt bijna altijd naar gevraagd. Een cv is een overzicht van je opleiding(en), werkervaring en persoonlijke gegevens.

Je kunt een baan vinden via: • personeelsadvertentie in krant of vakblad • internet • UWV WERKbedrijf (www.werk.nl)• uitzendbureau • open sollicitatie • teletekst/kabelkrant • advertentie in winkel • familie, vriend of kennis • stage of school

Let op: Met een zogenaamde startkwalificatie heb je veel meer kansen op een baan. Een diploma havo, vwo of mbo (niveau 2) is een startkwalificatie.

Op internet vind je heel veel vacaturebanken. Een overzicht vind je op www.vacature.overzicht.nl.

Waar moet ik op letten in een personeelsadvertentie?

Je leest natuurlijk de advertentie goed door. Wat wordt er precies gevraagd? Voldoe je aan alle eisen? Denk je dat je past in dat bedrijf? Probeer ook extra informatie over het bedrijf te krijgen, bijvoorbeeld via hun website. Of misschien ken je mensen die er wer-ken. Als er in de advertentie een telefoonnummer of mailadres staat voor inlichtingen, maak daar dan gebruik van. Maar stel dan wel gerichte vragen. Je maakt zo een geïnteresseerde indruk en misschien blijft je naam hangen.

Hoe schrijf ik een goede sollicitatiebrief?

Tegenwoordig solliciteert bijna iedereen per e-mail. Mail dan wel een brief in een

aparte bijlage. Zet in je mailtje dat je sol-liciteert op functie x en verwijs dan naar

je brief en cv, die je als bijlagen (attach-ments) toevoegt. Staat er in de advertentie niets over solliciteren per e-mail, stuur dan je brief met cv per post.

50 51

Tips voor het schrijven van een goede sollicitatiebrief: • begin met een pakkende en originele openingszin• vermeld naar welke baan je solliciteert en hoe je

weet dat deze vrij is• vertel waarom de vacature en het bedrijf je aan-

spreken • ga inhoudelijk in op de advertentie, laat zien waar-

om jij geschikt bent voor deze baan• maak de brief niet langer dan één A4’tje • gebruik de spellingscontrole op je computer• laat je brief aan een ander lezen• voeg een cv toe• vermeld je persoonlijke gegevens

zowel in je brief als op je cv

Let goed op de datum waarop de brief binnen moet zijn. En ver-meld voor welke afdeling of persoon de brief bestemd is. Dit staat in de personeelsad-vertentie. Tip: stuur kopieën mee van je diploma's. Geef de originelen nooit uit handen. Een voorbeeld-sollicitatiebrief en cv vind je op www.fnvjong.nl.

Wat moet ik aantrekken naar mijn sollicitatiegesprek?

Bijna iedereen vraagt zich af wat hij moet aantrekken naar een sollicitatiegesprek. Is het echt nodig om een pak te dragen terwijl je dat anders zelden of nooit doet? En moet je echt een panty en een rokje aan om een goede indruk te maken? Of zal je interviewer het waarderen als je jezelf bent en kleding draagt waarin jij je lekker voelt? Een pasklaar antwoord bestaat helaas niet. Wel kunnen we je vertellen dat het gewaardeerd wordt als je aandacht besteedt aan je uiterlijk. Zo maak je duidelijk dat je het sollicitatiegesprek be-langrijk vindt. Het beste is om kleding uit te zoeken die past bij de functie waarop je solliciteert. Maar zorg er wel voor dat je je lekker voelt in je outfit. Als je je opgelaten voelt, maak je een onzekere indruk.

Besteed niet alleen aandacht aan je kleding, maar ook aan je lichamelijke verzorging en hygiëne. Zorg dat je lekker ruikt, schone handen en nagels hebt en gepoetste tanden. Een snoepje voor een frisse adem is een prima idee, maar spuug het wel uit voor je het bedrijf binnengaat! Voor meer informatie over solli-citeren en alles wat daarbij komt kijken, surf je naar www.fnvjong.nl.

52 53

Ik voel me gediscrimineerd. Wat kan ik doen?

Het mag bij een sollicitatie absoluut geen rol spelen of je Nederlander bent of allochtoon, man of vrouw, homo of hetero, jong of oud, christen of moslim. Dat staat in de Wet gelijke behandeling. Als je je tijdens je sollicitatiegesprek ongelijk behandeld voelt op deze gronden, dan kun je de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) vragen om een oordeel. Zie pagina 18 en 19 voor meer info.

Er zijn uitzonderingen. In veel beroepen en bedrij-ven werken nog weinig vrouwen en/of allochtonen. Daar zijn zij een achtergestelde groep. Volgens de wet mag je achtergestelde groepen tijde-lijk voortrekken, totdat de ongelijkheid verdwenen is. Voor sommige functies of beroepen is sekse bovendien wel bepa-lend. Bijvoorbeeld bij modellenwerk. En een popgroep die een zanger zoekt, mag best alleen met mannen praten.

Hoe lang mag een proeftijd duren en wat is een opzegtermijn?

De wet bepaalt dat een proeftijd nooit langer mag zijn dan twee maanden. Alleen bij arbeidsovereenkomsten die korter duren dan twee jaar, is de maximale proeftijd een maand. In de cao kan wel weer zijn vastgelegd dat de proeftijd wordt omgezet naar twee maanden. Je hebt niet automatisch een proeftijd, je moet deze afspreken en schriftelijk vastleggen. Een opzegtermijn is de periode die je als werknemer in acht moet nemen tussen de dag waarop je je baan

opzegt en de dag waarop je echt vertrekt. De wet-telijke opzegtermijn is een maand. Een cao of

een individuele arbeidsovereenkomst kan hier twee tot maximaal zes maanden van

maken. Zie pagina 41 voor info over ontslag nemen en opzegtermijn.

54 55

Wat doe ik met vervelende vragen en waar kan ik met klachten terecht?

Wil je kinderen? Hoe is het thuis? Wanneer was je laatste menstruatie? Heb je lichamelijke gebreken? Soms wor-den vragen gesteld waarvan je denkt: dat gaat niemand wat aan. Als je de vraag te persoonlijk vindt, mag je een antwoord weigeren. Ook op vragen over zwangerschap hoef je geen antwoord te geven. Je toekomstige werk-gever mag alleen vragen stellen over zaken die relevant zijn voor de functie en de functievervulling, zoals vakbe-kwaamheid, opleiding, kennis en ervaring. Krijg je tijdens je sollicitatiegesprek toch te maken met zulke vragen, dan kan een vervelende situatie ontstaan. Probeer toch zo vriendelijk mogelijk te blijven. Misschien kun je het gesprek een positieve draai geven. Bijvoorbeeld door van onderwerp te veranderen met het stellen van een vraag over het werk. Je kunt ook een tegenvraag stellen: waar-om wilt u dat weten? Of: wat doet u met deze informatie? Krijg je pas heel laat een afwijzing? Of één waarin niet staat waarom je de baan niet krijgt? Bel het bedrijf dan en vraag om een toelichting. Daar kun je van leren.

Voel je je tijdens de sollicitatieprocedure, of in de afwikkeling daarvan, niet goed behandeld? Neem dan contact op met de klachteninstantie NVP-Sollicitatieco-de. Deze is van woensdag t/m vrijdag bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur op telefoonnummer 030 605 57 84. Je kunt ook een e-mail sturen naar sollicitatiecode@nvp-plaza.nl. De NVP kan de zaak uitzoeken en het bedrijf eventueel op de vingers tikken. Hun uitspraken zijn niet bindend. Surf voor meer informatie naar www.nvp-plaza.nl.

Welke vragen kan ik in het sollicitatiegesprek verwachten?

Heeft het bedrijf naar aanleiding van je brief interesse om nader kennis te maken, dan zul je worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Dat is spannend. Veel mensen zijn daar best zenuwachtig voor. Bereid je daarom goed voor:• Bedenk van tevoren waarom je die baan wilt.• Waarom jij er geschikt voor bent.• Wat je goede en minder goede eigenschappen zijn.• Win van tevoren informatie in over het bedrijf,

bijvoorbeeld door het laatste jaarverslag op te vra-gen of de website van het bedrijf te bezoeken. Het maakt tijdens het gesprek een goede indruk als je iets weet te vertellen over het bedrijf.

Zet de vragen die je wilt stellen over de baan of het bedrijf op papier. Denk daarbij aan vragen over:• Je precieze taken, werktijden, salaris, promotie-

kansen, interne opleidingen, je directe collega’s, de werkplek etc.

• De inhoud van het werk, want dat laat zien dat je enthousiast bent over die baan.

Dat is toch wat een werkgever zoekt: een gemoti-veerde werknemer. Het is niet raar om je vragenlijstje mee te nemen naar het gesprek. Integendeel. Het toont aan dat je goed voorbereid bent. Heb je werk dat je kunt laten zien, neem dat dan mee. Of neem foto’s mee van werk dat je hebt gedaan.

56 57

Soms is één sollicitatiegesprek voldoende. Maar het kan ook zijn dat er een tweede en volgende ronde komt, waarbij steeds een aantal kandidaten afvallen. Een afvalrace dus. Voor sommige vaste banen kan het bedrijf je vragen mee te werken aan een test. Dan moet je bijvoorbeeld een case oplossen (een probleem uit de praktijk), of meedoen aan een psychologische test.

Met het Solliciterenspel op www.fnvjong.nl leer je op een leuke en interactieve manier hoe je moet solliciteren.

58

Welke afspraken moeten vastgelegd wor-den?

Als je bent aangenomen, krijg je een arbeidscontract of arbeidsovereenkomst. Hierin staan de afspraken tussen werkgever en werknemer. Deze afspraken gaan onder andere over de hoogte van het brutoloon, de ingangsdatum, de einddatum als er sprake is van een tijdelijk contract, de werkuren per week of per dag, de eventuele proeftijd en de opzegtermijn.

Maak ook afspraken over bijvoorbeeld overwerk, va-kantiedagen en vakantiegeld. Deze zaken hoeven niet in het contract opgenomen te worden, maar je moet wel weten waar je aan toe bent.

Sowieso heeft iedereen recht op vakantiedagen en va-kantiegeld. Dus ook bij tijdelijke, nul-uren en andere contracten. Als je voor een uitzendbureau werkt, heet dit reserves. Zie pagina 38 en 39 voor meer info.

Meer informatie over (tijdelijke en vaste) contracten, cao’s en arbeidsvoorwaarden vind je in het hoofdstuk Rechten en plichten vanaf pagina 33.

59

Een stage is onderdeel van een opleiding. Door stage te lopen, leer je het vak in de praktijk kennen en ervaar je wat het werk precies inhoudt. Een stage is een leerproces. Je krijgt dan ook begeleiding op de stageplek. Hoelang een stage duurt, is vaak afhankelijk van je opleiding en leerjaar. Het kan variëren van een paar weken tot een paar maanden of zelfs een heel (school)jaar. Sommige opleidingen kennen meerdere stages. Bijvoorbeeld een snuffelstage van een paar weken in het eerste jaar en een stage van een paar maanden in het vierde jaar. Stage is een van de hoofdthema’s van FNV Jong.

STAGe

61

Wat voor soorten stages zijn er?

Snuffelstage Een snuffel- of oriëntatiestage komt vooral voor in het mbo of hbo en vindt meestal plaats in het eerste jaar van je studie. Tijdens deze periode die tussen de twee en negen weken duurt, maak je kennis met de stageplek en het vak waarin je na je studie terecht-komt.

Meeloopstage Veel opleidingen - het mbo, het hbo en ook steeds va-ker de universiteit - kennen een verplichte meeloop- of ervaringsstage in het derde of vierde jaar. Geduren-de deze periode, die vaak een blok of een trimester duurt, leer je de opgedane kennis in de praktijk te gebruiken. Deze ervaring kun je in de laatste fase van je studie gebruiken en helpt bij het bepalen van je afstudeerrichting.

Afstudeerstage Vierdejaars studenten zijn in bijna alle gevallen verplicht om hun studie af te ronden met een afstu-deeropdracht of het schrijven van een scriptie. In samenwerking met een docent op je universiteit of hogeschool, meestal je scriptiebegeleider, bepaal je een onderwerp waar je een onderzoek naar gaat doen of waarover je uitgebreid verslag doet. Bij een aantal studies wordt van je verwacht dat je je scrip-tie verdedigt tegenover een speciale commissie. Bij andere studies studeer je direct na goedkeuring van je scriptie af.

Maatschappelijke stage Maatschappelijke stage voor jongeren is op dit mo-ment in de politiek en de samenleving een hot item. Het gaat om een vorm van leren buiten de muren van de school, waarbij leerlingen door middel van vrijwil-ligersactiviteiten kennismaken met allerlei aspecten en onderdelen van de samenleving. Idee erachter is dat je het beste leert hoe de maatschappij in elkaar zit, door er actief aan mee te doen. De overheid streeft ernaar dat zoveel mogelijk scholen maat-schappelijke stages gaan aanbieden aan leerlingen. Kijk voor meer info op www.fnvjong.nl.

Is een stage wettelijk geregeld?

Nee. Daarom is het belangrijk afspraken over je stage schriftelijk vast te leggen in een zogenaamde stage-overeenkomst. Hierin regel je de arbeidsvoorwaarde-lijke kant van je stage. Veel bedrijven hebben een standaardovereenkomst voor stages.

In een stageovereenkomst moeten zaken staan als: • begin en einddatum van je stage• aantal uren per week dat je werkt• stagevergoeding• de begeleiding op de stageplek• onkostenvergoeding• aansprakelijkheid• vakantiedagen• regeling bij ziekte of ongeval en zaken rond

sociale verzekeringen• een getuigschrift na afloop

62 63

De inhoudelijke kant van je stage regel je in een stageplan. Hierin beschrijf je helder wat het doel is van je stage, wat je gaat doen, hoe de begeleiding wordt geregeld vanuit school en dat soort zaken. Je opleiding moet dit plan goedkeuren. Het is heel verstandig om dit stageplan als bijlage bij de stage-overeenkomst te laten opnemen.

Is een praktijkovereenkomst iets anders dan een stageovereenkomst?

Ja. Je krijgt met een praktijkovereenkomst te maken als je een beroepsopleiding volgt. Hier staat het leren van een beroep centraal. Je gaat meestal één dag in de week naar school voor de theorie en drie of vier dagen per week naar een bedrijf om de prak-tijk te leren. De afspraken over de opleiding en de rechten en plichten van de werkgever, de school en de deelnemer worden vastgelegd in een praktijkover-eenkomst (POK). Als je minderjarig bent, moeten naast deze partijen ook je ouders/verzorgers/voogd deze overeenkomst ondertekenen. Bij de Beroeps Begeleidende Leerweg (zie pagina 67) tekent boven-dien het Colo, de vereniging kenniscentra beroeps-onderwijs bedrijfsleven, om aan te geven dat het om een erkende praktijkplaats gaat. Surf voor meer info over praktijk- en stageovereenkomsten naar www.stage.pagina.nl.

Heb ik recht op een stagevergoeding?

Volgens de wet is je stagebedrijf niet verplicht een stagevergoeding te geven. Maar het is wel gebruike-lijk. En als het in de cao van het bedrijf is geregeld, moet je stagebedrijf zich daaraan houden. Sommige bedrijven geven alleen een onkosten- of reiskosten-vergoeding. Dit telt niet als loon, dus je hoeft hier-over geen belasting te betalen. Maar het houdt ook in dat je bijna nergens voor verzekerd bent.

Er zijn grote verschillen te vinden in vergoedingen. Met name opleidingsniveau, studiejaar en eventuele relevante werkervaring bepalen de hoogte van de vergoeding.• Mbo Als je vier dagen in de week stage loopt dan kun

je uitgaan van € 182 bruto per maand en bij vijf dagen van € 227 bruto per maand.

• Hbo Het gemiddelde ligt op € 136 tot € 227 per maand.

Deze vergoedingen hebben betrekking op een stage in het tweede of derde jaar van de opleiding. Voor een afstudeerstage is het gemiddelde € 227 tot € 363 per maand.

• Universiteit Het gemiddelde bedraagt hier tussen de € 227 en

€ 454 per maand.

64 65

Als je geld verdient, kan dat gevolgen hebben voor de kinderbijslag of studiefinanciering. Je mag maar een bepaald bedrag verdienen per kwartaal bij kinderbij-slag, of per jaar bij studiefinanciering. Meer hierover vind je op pagina 16 t/m 18.

Ontvang je een stagevergoeding van minimaal het wettelijk minimumuurloon en draagt je werkgever premies af, dan zijn dat inkomsten waarover je loonheffing moet betalen. Het is heel goed mogelijk dat je te veel belasting betaalt.Je kunt te veel betaalde belasting achteraf terugvragen via een Tj-biljet. Kijk op pagina 30 en 31 voor meer info.

Ik ben leerling en zou van mijn werkgever moeten leren. Maar hij leert me niks. Wat moet ik doen?

Je kunt je werkgever met alle recht van de wereld houden aan zijn handtekening onder de praktijkover-eenkomst. Daarmee heeft hij zich verplicht jou het vak te leren. Hij moet ook een leermeester, instructeur of begeleider beschikbaar stellen. Die moet jou die werk-zaamheden laten doen die in het opleidingsprogramma staan. Leg je kritiek dus voor aan deze begeleider. Helpt dat niet, schakel dan je stagebegeleider van school in. Als niets helpt, kaart je probleem dan aan bij een van de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven (voor meer info: www.colo.nl).

Wat betekenen BBL en BOL en wat is het verschil?

Het opdoen van praktijkervaring bij een beroepsopleiding kan op twee manieren: via werkend leren (BBL) of via stages (BOL). • Bij de beroepsbegeleidende leerweg (BBL)

leer je al werkend. Je bent minstens 60 procent van de studieduur aan het werk in de praktijk. Daarnaast ga je minimaal één dag in de week naar school voor theorielessen.

• Bij de beroepsopleidende leerweg (BOL) volg je volledig dagonderwijs met stages. Je bent minimaal 20 en maximaal 60 procent van de studieduur aan het werk in de praktijk.

Ik moet werken op een schooldag of tijdens een examen. Mag dat?

Nee. Zolang je leerplichtig bent, mag je niet wer-ken tijdens schooluren. Wel kun je afspreken dat je werkt tijdens je schoolvakantie of op een vrije dag. In veel cao's is vastgelegd dat je vrij krijgt voor een examen. Geldt dat voor jou niet, dan zul je een vakantiedag moeten nemen.

66 67

69

Wanneer eindigt een stageovereenkomst?

De stageovereenkomst die jij met je stagebedrijf hebt gesloten, eindigt na afloop van de overeengekomen periode. Je stagebedrijf kan de overeenkomst alleen tussentijds beëindigen bij bijzondere omstandighe-den. Bijvoorbeeld als je hebt gestolen van het bedrijf. Maar ook als de stageopdracht eerder is afgelopen dan verwacht.

68

Kan ik stoppen als ik genoeg heb van mijn stage?

Je stage is essentieel voor het uiteindelijk behalen van het zo belangrijke diploma. Door je stage vroeg-tijdig af te breken, loop je het risico dat je opleiding langer gaat duren of dat de opleiding niet bereid is voor een nieuwe stageplaats te bemiddelen. In het ergste geval haal jij je diploma niet. Het is dus

niet verstandig om zomaar te stoppen met je stage. Als je vragen hebt over stoppen met je opleiding omdat je vast werk kunt krijgen, kun je terecht op www.fnvjong.nl.

70

Colofon

Workpower Infopocket 2011 is een publicatie van FNV Jong

Uitgave: Stichting FNV PersTekst & realisatie: FNV Marketing & CommunicatieVormgeving en illustraties: www.the-fresh-connection.comDrukwerk: Mediadam

Aan deze Infopocket kunnen geen rechten worden ontleend. Regelgeving is aan verandering onderhevig en kan zijn gewijzigd. Kijk voor uitgebreide informatie en de meest actuele gegevens op www.fnvjong.nl

Wat moet ik doen als ik een probleem heb tijdens mijn stage?

Wil je stoppen met je stage omdat je een probleem hebt? Praat er dan over! Ga het gesprek aan met je docent, stagebegeleider, de directie van je school of je decaan. Het is ook in het belang van de school dat jouw probleem wordt opgelost en jij je stage kunt afmaken. En het is de plicht van je opleiding om jou te helpen. Kom je er niet uit met je school en/of je stagebe-drijf, dan kun je een klacht indienen bij Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs via www.job-site.nl of bij Landelijk Komitee Scholieren via www.laks.nl. Op beide websites vind je veel nuttige informatie over problemen tijdens je stage.

www.fnvjong.nl