N I E U W 11: N VOL K 0 1\1 E NWOORDENBOEI{V A NKONSTEN EN WEETENSCIIAPPEN:Bevattende alleDE TAKKEN DER NUTTIGE KEN NIS,METNAAUKEURIGE BESCHRYVINGEN, ZO VAN DEONDERSCHEIDENE MACHiNES, WERKTUI.GEN, GEREEDSCHAPPEN, FlGUUREN,EN ONTWERPEN DiENENDE OMDEZEL VE OP TE HELDEREN ;:lIs mecde vanDe KlaJTm, Soorten, ToebereidJelm, en bet Gebl'Uik 'Z:;m deVoortbrengzeis der Natuur, bet z':j Dieren, PlanteIJ,Miileraalm, Aardgewaffen , of Vochten;MITSGADERS DEKoningkryken ~ Provintien , Steden, Dorpen, en anderemerkwaardige Plaatzen door de geheeIe Waereld.Vercierd met een mnigte van Kunll: - Plaaten.Alles verzameld uit de befte Schryvers in alle TaaIen,en met em menigte 'Val> nieuwe Artykelen 'Vermeerdert.D OORE GBERT B U \~ S ,Hofraad van hunne Poolfebe, en Pruiffifche Majell:eitcn.DER 0 EDE E L.D. en E.Te A. M ST EL D A l.1,By S. 'J. B A A L DE, Boekverkooper.MDCCLXXL

N 1 E U W EN VOL KOM E NWOORDENBOEKV A NKONSTEN :E:N WEETENSCHAPPEN.:b~D. D~ Vierde Letter van het Alpbabeth, en de derde Medeklinker.Dezelve word door de Stem uitgedrukt, door de Pun~van de Tong, tegen het voorfte gedeelte van het Gehemelte~es Mon~s te naan, en een fcheidinb van dien ce maal,en door~en ligt geblaasclp< Ad~ms, de Lippen teffens open houdende.pe Spraak.honfienaaren fiellen de D. doorgaans onder de Tongletteren, om dat de Tong in de Uitfpraak het Houfddt'el durvan heeft, doch den Abt DANGEAU, eigend het aan het Gehemeltetoe: Zy heeft niet meer dan n Klank, enigzints beotrekking hebbende met die van de Letter T.De gedaante onzer :D. is dezelve met di~ ,der Latynen, 'zo alsuit oude Gedenkpenningen en 'Opfchtiften blykt. De D. derLatynm is alleeolyk d Griekfche . .d. een weinig ronder gemaakt.door dien ze vlugger en alleen in twee fHeeken getrokken word.De Letter D. heeft deielve Naam en bezit dezelve plaats, inde HebreeuJebe, CbalduJebe, SamaritaanJebe, Syrifcbe, Grielc.Jebe en LatynJebe -Alpbabeten, hoewel ze eenigzints verfchilIende .word uitgefproolten. als in 't HebreeuJeb, Cbaldeefeb en Samaritaans,DALETH, in 'e S'Jrifcb DOLATH, en in 't OriekJebDELTA. . .Als een getal Letter betelend D. 500. en met een dwars Streepjedaar hoven aldus D. 5000, In 4bbre'Viat,i" of VerkortendeSchryfwyzen gebruikt wordende. heeft de D. ver[cheide bete.keniffen: by VoorheclJ D. voor Digefla, D. voor c.:n eigenNaam, Doftor. D. in de 31'''''Il...Ilc T,,~I (Don) Heer. D. T.Daftor Tbeologia:, of Godgeleerdheid. M D. Medecilla: Donvtof der Gene~skundc, M D. ad eb. Mifeetur. D~Lur, all Cbartam. D. D. D07lo. Dedit. D. D. p.Dat, dicat, d~dieat, en D.D. D. D. Digllll1lt DeQ Dallum Dedit. .' ,In Oude Romei7l{ebe Opfchriften en Gedenkpenningen betekendD. Decimus, DivllS, /)c'(;otus, Diebus , of Dac. Dacicu!.D M. ])Us Malliblls. D N. Dominus Nofler. D. D'. N. N.Domilli Naflri. DP. DH Penates. Did. ])idills. Des. of Defign.befigllaws Dm. Diftator. D. Decuria of Domo. DB, Decwjo111. DEEL. A Dg"2 DAiE. DAAL. DAAR. DAAS. DAAT. DAlt~alifl""WII. D. D. D. DOllo Dedit Dedica'"Jit. D. D. DM Dia.DL. Dedit Uhe/IS. DM. DoJo Mala. DM. V. DUs ManibusVotum. D. S. 1. P. C. D. De Sua Impe71fa Ponendum Curavit.D. S. P. F. C. De 8ua Pecunia Faciendum Curavit. D. C. R. M;DcUriollu1/!. D. E. D. D. D~dicavjt. D. P. Depofitus Depo(lta enz.'Onder de Zangkonil:enaaren betekend D. in doorgaande Haffen,'t geen de Italiaanen DiJcant noemen, en geeft te kennen, datde bovenftem alleen Spcclen moet, gelyk T. voor de Tenor .en H. voor de Eas. Zie het Artykel DRSCANT.DAlE. Een Scbytifcb Volk aan de Cafpifcbe Zc.e, die hy PLINIUSDahee, en by HERODOTUS Dai genaamd worden. De Griekmnoemden hun lI,, of h " waar van dG Knechten of Slavenin een Blyfpel naderhand den Naam van A..i, en in het La~yaDavi verkreegen hebben: want deeze Volkeren wierden doorALExANDEr. DEN GROOTEN, bendFens de Bairianen overwonnen, en veele van hun tot Slaaven gemaakt.DAALDER, een Zilvere Munt, die in verCcheidc; Gt,;deeltensvan Holtand, en DUltJcbland gangbaar is. Daar zyn verfcheiden foorten van Daalders, als een Ryksdaalder, die in Holland50 Stuivers doet. een andere Daalder van 30 St. Een Keifer.lyke flechte tel Daalder, van 24 Keizer Grofcben, een gemeeneSiJefifcbe Daalder van 25. Keifer of 20. goede GroJcben. Eendikke Daalder van 27. goede Grofcbm enz.DAALEN, een Dorp in 't Land[chap Drentb, onder het Ding.fpel Zuiderveld, 't welk met Oofter HelJelm een Schuld ofSchoutampt uitmaakt, omtrend 1000. Schreeden van Kouvudm. op den weg naar Groningen. Behoorende eertyds in het Gees.telyke onder het Dekenfchap van Drentb, in het Bisdom vanGro'lingen, doch heeft nu een Predikant onder de Claffis vanEmmen behoorende.DAARAFlELD of DORRINES. Het groote en lange Gebergtedat Noorwegen van Z'tveeden afCcbeid.DAAS, (in de lcbtbyologie,) een foort van Cyprinus of Karper,een zeer gemeene Rivier Vifch; die langer en dunner is dan deVoorn. h"hhende tien Straalen in (I~ Vin bezyden den AmIS.Zie het Artykel CUK1NUS.De Daas is de dunfte en rondfte van Lichaam van alle de Cy.frini; zyn gewoonelyke langte is omtrend Ses of Zeven duimen, nochtans groeid hy veel grooter. Zie PLAAT 59. Fig. 1.DAATZEROM of cigentiyk DAATZERIWAROM. Een groot enVolkryk Dorp, gelegen op de Noorder Kun vanCoromandel ilJ. Oo!1:-lndien, de Naam dragende naar zekere Speelders , in deTc 11 ingaJc be Spraak, Daatzm'es genaamd wordende, die hetzelve gefticht hebben.DAB, (in de hbtbyologie) J de EngeIfcbe Naam van een Soort vanPleu.,171/1~i / )1n l-"b'-""=---__ ->..~ CJ).A.I}ELYXS eRE:BEWEEG-INGder.KRDE .LIL

DADA. DABB. DABE. DABI. J;>ABR.. DACA. 3. PleuroneEles, met de Oogen aan de rechte zyde, fl:otnpe Tanden.de Rugge Graat naby den A/lUS, wordende het Lkhaamdoor Ruwe Schubben befchennd. Zie het Artykel PLEOllO.NECTES. .'DABACH , een AfrikaanJcb Dier, ten aanzien van zyn Aart enGeil:alte zeer naar een Wolf gelykendc, uitgezonderd dat hetbyna Menfchen Handen en Voeten heeft. Bet is zo woedendedat het zelfs de Grafplaatil:en der Afgeil:orvenen ni ct verfchoond.doch laat zich beil: door 't gefchal van Pauken en Trompettenvangen. .DABBESCETH, of DABASETH. Eene Stad in de Stamme Z4"DULON, waar van men gewag gemaakt vind J OSUA XIX. Il.DABER, een kleine Stad in 't Hartogdom Pommeren, aan deNieumarkftbe Grenzen, waar onder dertien Dorpen behooren.DABIR; eene Stad in 't Heilige Land, in de Stam me JUDA, nabyHebron gelegen, eeril: (Kirjatb Sepber) Letter Stad genaamd.om dat fommige van gedachten ~yn, dat de Cananiten het eerfi:hunne CbaraElers aldaar u!tgevonden, en een School gehad hebben.De Enakim wierden alhier door JOSUA uitgeroeid, enCAL EB tegen de Cananien Oorlogende , beloofde zyne Doch-'ter AXA ten huwelyk aan hem, die Dabir veroveren zoude, 'tgeen door OTNlL, de Zoone KENAS, CALEBS jongfte Brodervolbracht wierdeDABIR, eene Stad aan geene zyde der jordatme gelegen. in deStamme G ADS.l>ABIR, Koning van Egion, in het Land der Amoriten, die zichnevens drie andere Koningen met ADONI ZEDXK Koning te:feruJalem vereenigde, om de Gibeoniten te befiryden die Vreemet J OSUA gemaakt hadden. Maar J OSUA noeg hun volgensGODS bevel, terwyl de Zonne fl:i1 fl:on~.,op dat IsRAEL zichaan zyne Vyanden wreeken zouden. Zie hier van nader Jo.SUA X.DABRONE, eene Rivier in Momonia, een tandfchap vanIerland.DAB UH. Zie het Artykel DABACH.DABUL, eene Stad in het Koningryk Decau in Oof!: Indi,n, aanden Zeeboezem van Cambaye, heeft eene goede Haver, en iswel veril:erkt Z5 MyIcn ten Noorden van Goa.DABUSYAH, eene Stad in Groot Tartafyerl, leggend~ in Mawaralnabraten Noord Ooil:en van de Stad Bocbara, ~enige Mylenvan een Meir d~ar de Sog in de Jebum loopt.DACA, eene Stad in het Land van den Grooten MOGOL, in 'tKoningryk Bengalen, aan de Rivier de Ganges in Ooil: Indien.alwaar de Hollanders en Engeljbm veel groote MagazynenmetKoopwaaren hebben. .DACAPO, (in de Ita'iaanfche Muziek) betekend van bet HoofdA 2 ",f4 bAcIl. j) A cr.of Begin, en word by verkorting aldus D. C. geihrceveri; tiir:Woord of deeze Letteren, ontmoet men doorgaans aan het eindhn Rondeaus, of zulke Liederen en Zangwyzen die in denToon waar mede zy beginnen, eindigen, te kennen geevendc,dat het Zahgf1:uk wederom hervat en met het eerfie gedeeltemoet ge-eindlgd worden.DACHAU, Groot Vlek en Keurvorfielyk Slot In Bcyeren, in 'tRent-Ampt MfUlcben aan den Vloed Amber, over den welken aldaareen Briig legt. Deeze plaats voerd den Tytel van Graaf[ehap, legt 3. Uuren van iMwLcben, en heeft een Landgericht.DACH-HULF, Hartog en Mark Graaf in Tburillgm, die teffersde Sorbifcbe Mark befiierde. De BQbeemers in 't Jaar 849. eenInvaJ in DuitjcblafJd voot hebbende, bracht Koning LODEWY!cden I. een aanzienelyke Krygsmacht op de been, en fielden onderanderen deezcn Hartog DAcHHuLF over dezelve. Zie bru.der hier van HOOGSTRAATEN'S Algemeen Groot Woordenboek.!>ACHSBURG, een Graaffehap en kleine Stad op een Rots inde Neder ElJai, in het Breisdal geleegen , aan de IteerlykheidOcbJnfteil1, het llisd.om Straatsburg ,en het draaffehap Lfjtzeljfeingrenzende,en is een der olldfte Graaffchappen in denElJs . , . _DACHSTEI"N", een kleine Stad iil 't Bisdom Straatsburg aande.n Vloed Bmrcb, had voormaals een fierk Kafieel, 't geen zedertdoor de Franfcbm verwoefi is. .DACHSTOEL, een Steedje, Herk Slot en Heerlykheid, dichtaan de SlIar by Dirkenfcld geleegen waar tran ecrtyds een Ad6-lyk gefiaeht den Naam gevoerd heeft, waar uit BbEMUNDUS den1. van 't Jaar iZ87. tot 1299. Keurvol"fi van Trier geweell: is,DACIANUS; Landvoogd in Spanjen , onder de Roomfcbe Keizeren.DIOCLETIANUS en MAX[MIANUS vervolgde de Cbriftenenzer hevig in't laadl: van delII.- Eeuw, en li(ic VINCENTlUSnevens veele anderen ter dood brengen.DACIE, 'dus wierd eertyds een gedeelte val! Hllngarigenaamd,daar: tegenwoordig het Vorll:endom Zevenbergen, Moldavim,en Wallacb'Yen legt. De Rotneimn noemden detfelfs Inwoonderenbad en de Grieken Getll, die hunne byzondere Koningenhadden, tot dat eindelyk Keizen TRAJANUS hunnen Koiling DE-. (:ElIALUS, die door de traagheid van DOMI'tiNUS, fiout ge.worden zynde, in 't Jaar 98. overwon. Naderhand wierden cieDaderf, door CONSTANTYN den Grooten, de Gotben, SarmaUnen cindelyk van de. Hunnen onder 't Jok gebrcht_ DeSaxen door KAREL den Grooten ge{]agen zynde, wilden zy 1i~ver naar llacie trekken dan onder zyn heerfehappy leven. DeDaders waaIen Wilde en Woefie MClllhen; 't gemeen hadll(;ts da,n IIllecnlyk h\:t Hair op het Hoofd, doch die van meeraanDACR. DACT.I!anzien waaren droegen Kappen en Mutfen. Zy wierden donrden H. NICET~tot' het Chrifl:en geloof bekeerd.DACRIANUS, een Abt van de BenediEtyner .Orde, die in deVIII. E~uw leefde, eQ tw~e Boeken fchreef ~mder den Tytelvan Speculmn Monachorum, en VitlZ diein de Boekzaal der Vaderen gevonden worden.'~ACTYLI lDlEI, een Naam, met welke de Priefteren van deGodinne CVBELE gen;tamd wierden, die aan den Voet van denBerg IrJtI in woonden, en van de Dichteren voor Kin.deren vaQ d~ ZONN~ en MINERVA ~ of van SATURNUS en ALCIOPEgehouden worden. Men vooronderl!eld dat' hen aenNaam van Da8yli gegeven is ter gelegenheid, dat zy, om teverhoede~ dat SA TURl'f us het gefchrei vaI\ JUPIT EK, die doorCVBELE aan hunne zorg was to~vertrouwd ~ niet hooren zou_gewoon waaren, Vaerfen van hun eigen vinding te zingen, dewelkedO>r derzelver ongelyke Maatklank naa~ de Voetmaat Vaneen Datylus fcheenen te gelyken. .SOPHOCLES zegt, dat zy genaamd wierden van GriekfcheI ... uA(1g., om reden dat hun getal aan dat derVingeren~ naaIQentlyk Tien, gelyk was, te weet.en VJ(f Jongensen Vyf ~eisje~; hy voegt 'er by l dat m.en aan ht,m de Uit~vinding ~B:h~ yze~ en de wy?e om bet zelve te bewerkenf~huldig is. a;et i$. e om den R,ing, a,an eene fynen draad h,mgen:deover eene Ronde Tafel t hO,udyn, aan wl;lkers Rand verfcheidetekenen gemaakt wa:u:en" verbeldende de 24. Letteren vanhet en wanneer het ge.beurde dat den Ring in 'tSchudden ofZwayen over de Tafel o"er zekere Letteren kwam(e ftuiten, wierden dezelve faamengevoegd' en het be~eerdeantwoord daar uit opgemaakt. .OACTYLIS, (in' de Botanie), Dadeldruif , eet;! G~acht va!} d.e7'r.i.a'ld,ria.dig'Jnitl Klaffe der Planten, welkers ,Bloem een tweefchilfig Duift h, en de Vruch~, een, enkel, rondachtig Zaad, inde Kelk ~n. Bloem opgenooten. ' . ..DACTYLIS, \Vsen vermaard Beeldfnyoier" van welke lmlnin. de I:Ioven van SERVILlUS eenige Kampvechters zag.DACTYLISCUM, de PalmbooHl. Er worden verfcheiden zoor,ten van Palmboomen &e\'nden .. Pu:nus teld daar van omtrent:. A 3 SQsdroegen Mutren. NICET.,\S tot Chriilen BellediElyne,. u\v el:\ fehreef ~>nder Speculum Monacborum, Dowmenta Vitr.e Spiritualis , worden. ..:pACTYLI IDlEI, Ida Pbrygien Kinderenval:\ ZqNN.\l! MINE RVA .. dat DaElyli verhoeden SATURl'fUS va~ JUPlTEG., zorg to.evertrouwd zingen. d09r DaFJ'jlus DaEt;li het Griekfehel 11111~, Vinger, aall del'Vingeren naalI\entlyk weeten Vl1f va,h hClt y-zeJ;' et;l wy~h.et ~et i~ e~ne IOl\tere et de Dafl'jli l'deei; 100. MenfehenCrete e~rft aEt'jl~ wierden. had..,.:wel.k dC; Cureeten waaren.Cflreeten, Kbldet:Dact'jli/deei BEGER DaElylifehieten. DACTYLIOMANTl~, ec;;Waarzeggery Vo01:~van gefehieden; beftaa~hoofdzaakely~ ~an fyncn h;mgen~eudern, wl.kers waaren ~ verbeeldende Alpbabetb; gebeurde ofZway~n o~faamengevoegd . PACTYLIS, inBotanie). Dadeldruif, eev Gc;;f1acht va~ doer"r.itmdria.dig'j.ni4 Klafl"e welkers,fehilIig Dulft Vrueh~. R;elk n. DACTYLIS. 'W"sen Beeldfnyiler,. ~n1;verfeheiden zoor.gev"ollden pu:;nus telddaar :36 DACT. DADA. DADE.so. doch hier omtrent moet men in acht neemen , dat de Dadelenmaar aan de zogenaamde Palma gevonden worden, die daar.om ook inzonderheid de Dadelboom genaamd wordt. #y heefteenen langen, dik.ken, en Schubachtigen ~tam, 'aan' wienshoogte veelc Takken met groote Bladen die aan de ZwaardLelyengantCch niet ongelyk zyll, te voorfchyn I.oomen; onder dewelke de Bloemen gelyk als in een Huisje verborgen leggen,'t welk zich opent 1 en eed1: de Bloem vertoond; waar op deDadelen te voorfchyn koomen, die als Druiven aan elkanderhangen.DACTYLUS, 1~"7u>..,, in de Dichtkunde der Ouden. ZekereDichtkundige Voetmaat., beftaande uit n lange en twee korte(Syllaben) Lettergreepen als ~A,,',c&O' en Dmtnus.De DaElylus en Sponden zyn de eenige Voeten of Maatendiein (Hexameter) Sesvoetige Vaerfen gebruike/yk zyn; wordendede eerfte levendiger, doch de laatfte ,plechtiger en deftiger geacht.Zo dat daar een groote levendigheid verbeeld word, men,de Dalyli met meereigenfchapgcbruikt vind, gelyk in de vol':", gende Vaerfen van VIRGILIUS., 'Q..uad,.upedante putrem fonitu qU/Jtit, ~n!!ula campum.DADASTUNE, eene Plaats tufl'chen G/Jlatin en Bltbynin. Kei-, zer JOVIANUS zich in 't Jaar 362. te .Alltjo~b bevindende., enzyoe krachten inlannende om dell Chritlelyken Godsdienft teherftellen , die tTLUNtTS den Apoflaat gepoogd had uit teroeien, betoom e d Arriaanm cn Macedolliaanell, herriep de,gebannen Bifl'choppen, en gaf aan de Kerkelyken de Vrybee'oen wederom, die hun door, de' voorige Keizeren waar en toegeftaan.Wall' op by kort daar na te p(ldaflu1Je kwam, al",waer hy in de Maand February des Jaars 363. Overleed.DAOEL, ii eene lallg-achtige ronde Vrucht. in groote en Uit.wendige gedaante naar eenen Aker gelykende, doch iets groo.,ter. Van buiten een dun geeiachtlg "rood Vliesje hebbende.waar'onder een zoet en Lymachtig Mc:~ beQootcn is, in wien;midden een zeer harde l~ngachtige Steen is, die een Pit in zichheeft. hebbende ro;n Sp/eet van boven tot benedeb, ze worden~ot ons overgebracht uit Syrien, Tunis, SaU enz. Verfch zyndehebben ze een Zuiker zoeten Smaak. Men gebruikt ze te:gens de fcherpe Zinkingen, Heesheid, Hoeft .. Teering ,onge.mak in de Nieren en Blaas, en fcherpte in 't Watermaakeo;zy'zyn ook dienftig Qmde Buikpynte ftiIJen, ~n den overvloe4ir;en afgang op' te -ftoppen. De Dadelen verJlerken. ook' deVrucht in de Baarmoeder. Men maakt 4er van de Eleluar.Dia.-pblenicon. Loocb. de Pino. en 't E",pl. Diapal1na. ,.DADELBOOM, !'lc:llc of Iaage Palmboom, die in de Lufthovcnhier te Landen ~Iol:id. Doch de Rechte of waare DadelboomiaD.-\DE. DADI. DADO. DADU. 7s de Palm?' Major Daf1ylifera, CQ gfQcid cigclJtlyk in 'Syfi',.Arabii:',~, Ep;ypten en Palt:.ftinll.DADEL' OLIE, is zo dik als Booten, Goud Geel van Rleur,aangenaam van Geur. gelyk de Violette Wortel, Deeze OH\!word niet van de gemeene Dadelen gemaakt, maar gekookt engeperft. 'uit de Kern van een Vrucht, die zo groot is als ecnHoender Ey, en .t1ouara genaamd word. grocende aan Trosfenin Hulfen aan een hooge en fteekelige Palmboom l.1angende,die veel in Afrika en de Weft-Indimg(jvonden word, De Aiij.kaanengebruiken ze in plaats van Booter. Al te oud zynde: verlieftze haar [choone Geele kleur. word wit en eenigzints Garfrigo Men gebruikt ze voor Jichtige pynen in de Handen. alsmede voor Zinkingen. en 010 de Zenuwen te verfterken en dekoude Vochtente-verdul1nen. 1DADEL-PRUIM. (in de Botanie), een Naam by fommigege.brui kt wordende voor de Diofpyroi, een ondcrgefcheida GeGa,htvan Planten. Zie het Artykel DZOSPYROS.DADIS, een Griekfeb Schryver. die volgens het getuigenis' vanVAltRO en COLUI4ILLA over den Akkerbouw gefchreeven heeft.PA!Jl VAN, e~n ,Effen en Vruchtbaare Landlheek '. in de PCI'zsaanfcbeProvmtJe Farfiflall, tulfchen de Steden $cblras en Lil.,.,hebbende om trend 4 of 5 Mylen iri den Omtrek l zynde !e :ilolcraangenaamfte Landflreek van gantfch Perfien. Ze is ,meef!met Citroenen en Granaat Appelen beplant, ook worden 'rOranje Boomen gevonden die zo dik en zwaar van Stam,zyn,dat drie Mannen dezelve naaulyks konnen omvatten. -De ,Ri'Vier die deeze. Landftreek befjJoeld, bezit een overvloed. v:mKanpers, Snoeken, Barbeelen en Kreeften, De Hollanders enEnrrclfr:ben plegen veeltyds het laatfte gedeelte van den Zoomer. aldaar door te brengen.DADIX, een Eg':}ptilclJC Maat, bevattende vier Af'It'Wl!r,pJcbeStoopenDADOL YNS, een foort van lndiaanfche Vygen. grocende aan.eenen Boom die ieder Maand vergaat, en op nieuws ter langtevan een Man uit de Aarde p,roeid. Heeft geenc Takken, maarDaar boven eenige groote Bladen. In 't midden een Bloem alshet Ei van een Struis, v~n kleur als Perzik Bloelfcm. Deeze.. breid zich allengskens uit. an word een Druif, die met twe~Stokken moet gedraagen worden. Ryp zynde word ze Geel,en inwendig zoet. De Stam is een halve Span dik, en de Bla.deren worden door de T!lI'ken als grof Papier tot Peper-huisjesgebruikt.DADUCHI, waarenhy de Atbenienfi!1l, Priefteren van de GodinneCERES, die aldus genaamd wierden, om dat zy op deFeeften en by de Offerhanden van cie Godinne, rondsom denTempel liepen, dra.gende eene bl andcude TQorts, die zy v,.,nA J. H .. n18 DLEDA.V.. a s. Dit deedC!l zy onderzoek , CllRES eene lEt:It ontllooken had. 'naar '-haar~ ,Dochter" FaOSERl'lNE ge.daanl.feefien Bftotie ,Ptat~a(.mtn Atalco.,menus, wa~ in'gaJ1tfch Beoti gevoll.Wierd.:' 'kwm mel1 faamn, daar gezoode Vleefch ten' toon gefield " nederhi~uw, Dltdalil'genaamd wierden. ' ptech;tlgheid groot11:e merkwaardigfie twee,femg J'aren Atbenen, ~~ hy o Hy vond'ook verfcheide'We~ktutgenuit" 'Hy 'zyo Zoon ~ VenfterUtt Zou' toSchyf reeds ''''onden~ , ereta, Zytlen opgellooten, ICARUS PASIPHAR, ih ~nnatUurlyke;wal!, Wafch,zy'hun vooral Ln ,waaren ~ Zonne fmeltencl'eed. Fly 't Sicili,. finooren.'DJEDIS, 4" .. 1'1', Feeft . dat D.1gCIJ ~ terwyl'ct al. tQt ,at ' 'DEDE.Dl.Hand tot Hand overgaven, tot dat zy hun allen voorby gegaanv,'as. deeden ter' gedachtenis van het onderzoek,' datC~RES by het Licht van ee~e Toorts; diezy aan den Berg 1Et~Ha had, -haar~ ge.'daan had.DlEqALA, 1'.,I.A., (in de Oudheid), twee feenen in ':waar'vanhet ene'geviel'd wird by (Je re menu!, daar het grootfte Bbfch wall dat in'gantfch gevon.den Merd.: Hier kwDi meI'.! te' faam en , en' daat wierden eeni.'ge Stukken gezOode Vleerch aan de Lucht' tentoon gefteld', enmen'gaf zrgvtlldig acht, 'Werwaards de Kraayen heenen vlooren,die daar op kwaalnen Aazetl, als wanneer men' alle dieBoomen-, van welke eenig& van hun haare Vlucht naamen, nederhieuw, en dezelve in Standbeelden vormden, 'dewelke byde Oude Grieken Dtidal'genaamd wierden.' De andere plech;tigbeid was verre de grootfte en mel'kwalltdigfie van de tweo,en wierd alleenlyk ns in feffig }'aren tyds 'gevierd."DA!:.DALUS, was'een zo konfiig'Werkmeefter te datBeelden maakte die zich' zlven' bewoogen en' de ogen -verdraaiden.' vond ook als de:Zaag,' de Bobr, het Waterpas e'n de Lym. deed zyn BroedersZoon; die hem in Schranderheid evenaarden' ten Venflruitwerpen, uit vreeze dat'hy hem in der Tyd in Konft 'Zou'toboven gaan, dewyl hy de Pottebakkers Sch}'f reeds' had uitge-'. Hier op'vluchtte Dill:DALUS met zynen Zoon' IcARUStotMTNOS ){oning van Creta, daar hy een beroemd Doolhof, ftichtte, dat naar 'Zynen Naam genoemd 'wlerd .. in 't welk hynaderhand door MINOS met zynen Zoon wierd opgellooteD, omdat I~ARUS de Koninginne PASIPHAl. hilare l>nnaruurlyke;driften behulpzaam geweeft wall. hebbende eene 'houte Koevervaerdigd, waar in zy haar met eenenStier vermengde. Indeezen Doolhof zynde. maakten zy zich Vleugelen van Warch.waar aan zy 'hun vaft hechten, en DEDALUS gebood zynen Zoonvooral-niet te hoog noch te laag te vliegen; ,maar zo haaft zy~n de Lucht waaren vergat deeze Jongeling de letTen van zyncnVader, en vloog zo' hoog \ dat de ZonDe zyne Vleugelen' rmeltendeed. Hy ftortte in dat gedeelte der Zee, welk t'zederd deIcarifcbeZee genaamd: wierd. DJEDALUS ontvluchtten het indaar Koning COCALUS hem in eene Badftoof finooren,deed, om datMINos helft bedreigden den Oorlog te zuHen .aandoen, indren hy hem, deezen Vlugteling, niet levendig ofDood overgaf. .DlEDIS, ol\&,I,f. (in de Griekfche Oudheid), een plechtig Feeft.'dat drie Dagen duurden terwy!'et al, dien Tyd, Toortfenbrandendegehouden wierden, 't welk gelegenheid [Qt dien NaamDlEMO. DlESI. DAES.VJEMOGORGON, eene Godheid, oDder welkers NialD AN AlDES, di dtik Belidesgena:lmq worden naar haaren Groot.Vader BELus. Deezt:: waaren Vyftig Zuftfmin, die haare.Vyftigvolle Neeven , Zoon en \'an EGYPTUS trouwden. Haaren VaderDANAiis door de Godfpraak voorfpeld zynde, dat zyneSchoonzoonen hem van den Troon bonzen ;zO:uden, geboodzyne Dochteren, dat ze haare Mannen den Eerfteri Nacht vanhaar Bruiloftsfeeft om 't Leven brengeri zo'iIderi. FlYPRRM'NESTRA verfchoonde haaren Man LYNCEUS, oy wien zy vervolgensAnAs teelde. JUPITH veroordeelde volgens het zeggender Dichteren de overige \Vrccde Dochteren, om eeuwiglyk inde Helle Water in een bodemloos Vat te Putten.DAN A US, Zoon van Bel, Broeder van EcyPTus, Koning vn.Argo;, en Vader der DAN.~DEs. Zyn ryk duurde vyftig Jaaren.Op hem volgde LVNCEUS in 'e Jaar der Waereld 2629.DANCETTE, (in de Wapenkunde), is wanneer den Omtrek vancenig Bord~urfel zeer wyd gekerfd is: De grootheid der UitlIl.D E E L. C fnt84DANC. DAND. DANE.fnydiogen is het eeniglle ding dat het zelve van Get~nd onderfcheid.Zie het Artykel GET.,.ND.!>ANCHE, (io de Wapenkunde), is volgens GUlLLtM het zelvemet .Getand, doch COLUMBIER maakt 'er het zelfde van metgekerfd. Zie de Artykelen GETAND en GE~ERFD.PANDA LIERS , Oude DuitJcbe Volkeren, die in de XII. Eeuwzeer machtig waaren: maar zodanig aan de Afgodery verknocht,dat ze van den Chrillen Godsdienft niet wilde hooren fpreeken.Men kwam ten laatfte tot geweld, en WALDEMAR Koning vanDeenemarken, hunnen Nabuur aan de Zeekant, da Vorften vanJ?ame.re.n ten Ooften, en HENDRIK den Leeuw, Hartog van"Saxen ten Zuiden, drongen hun zo hard, dat zy genoodzaaktwaaren de Verkondiging des Euan!{eliums in hun Land toe teftaan, waar door dit Volk tot de Kenniife CIiRISTI kwam.DANDERI. een zekeren Hofnar omtrend het Jaar 8so. die hetHof van den Keizer THEOPHILUS volgde, en dien Vorft met!?yne kluchten vermaakten. Vryheid hebbende om overal togaan, kwamhy eens gantfch OIlverwagt in het binnen Vertrekvan Keizerinne TUEODOII.A, zo als zy haar Gebed verrichtte.voor een Al,ltaar dat met zeer [choone Beelden Oj!Igepronkt was,die zy zeergebeim hield, om te verhoeden dat den Keizer dievan den Beeldendien1l: zeer afkeerig was, en dezelve poogdeuit te roeen, daar van geen kennis krygen mocht. Deeze Gekongewoon zynde Beelden te zien, vroeg haar wat het waaren.waar op de Keizerinne ten antwoord gaf, dat het Poppen waaten die zy voor haare Dochteren maakte. DANDERI heenengaande en en Keizer volgens gewoonte over het Maal opwachtende,zei hem, dat de Keize1'nne de fc.hoonfte Poppen vande Waereld Kuftte, en Omhelsde. THEOPHILUS wel denkendedat het Beelden waaren die de Keizerinne heimelyk eerden.ftond lIanftonds van Tafel op, en by de Keizerinne koomende befirafte hy haar hevig. Maar de Keizerin.zei hem al lacANEWERK, was een hooge Wal of Muur die door GOTRtcus,Koning van Deenemarken in 't Jaar 808. op de Grenfenvan Sleesw'Yk wierd opgerecht, om dat zy zo veel te beter voorden Inval der DfjitJche Keizeren zouden gedekt zyn. Een Snaphaanfchootvan de Stad Sleeswig Zuidwaards heen, ziet mennoch hedendaagfch de Overblyffelen daar van. De langte deezerMuur wasomtrend 3. DuitJche Mylen, en de hoogte eenGeometrifcbe Roede.DANIEL , onder de Groote Profeeten , de Vierde in Getal. Hywas zo men meend uit Koninglyke Bloede, uit de Stamme JuDA,uit den Genachte DAvIDs .. Noch zeer jong tpde, wierdhy door NEBUCADNEZAR, na dat deezC de Stad Jeruzalem. nhet Jaar der Wacreld :t:i98. voor CH!i.ISTt1S l506. ingenoomen1100, met Koning JOJAKIM en den voornaamften Adel gevangelyknaar Babel gevoerd. Hy wierd naderhand benevens ANA'NIAS, MlzAL, en AZARIAS verkoozen, om onder het getalder Jongelingen te zyn, die NEBUKADNEZAR tot tynen dien!1:~efchikt had, en men veranderde zynCll Naaltl in die van BEL' e 2 S.\ZA~ JDANIR.SAZAR t AREDNEGO. wic'rd Overtl:Wetenfcbappen Metge7.ellen MALAzAR ASPHENEZnond, Hct " gunfi: Konings, hy tot hem ien:llgen .Taaren verloil:e SUS ANNADoods, DANIEL beCchuldi~ers deed,hy dt Waereld M07larchimen lereld60:1. gantCchOveril:e ovet Wyzen aan!l:elde. laater, verCcheide Volken Voril: en ;!~nbidden. Doch DANILS metgezellen zulks weigerende,eenen Gloeende OVCIl Velds d"~".yn PerCoon BEJ.sAzAR}:geduift voor KtllJin~betrof.35 SAZAR, en die zyner Metgezellen in SADRACH, Ml!SAcH en BEDNEGO. De Zorg hunner Opvoeding wierd aan ASPHENEZ.Over1l:e van 's Konings Kamerlingen toevertrouwd, die van denVorll: bevel kreeg om hun in de Taaie en Wetenfchappen derebaldeen te doen onderwyzen, en hun de Keurig!l:(! Spvze enDrank van 's Konings Tafel toe te dienen. Doch DANIL zichniet willende bezoedelen met het geen hun van een AfgonifchKoning wierd voorgedifcht, bad ASPHENEZ, hem en zyne Metgezellenniet dan Moeskruiden en Water te willen geeven; 'tgeen deeze hen weigerde; maar MALAZAR die onder ASPHENEznond. op de Verzekering van DANIEL bevonden hebbende, datzulk Voedzei hen veel Schooner en Vettet maakten, dan datmet het welk de anderen gefpyzigd wierden, bewilligde hier in.Het Voorzichtig en Wys gedrag van DANIEL , wikkelde he!Ilzodanig in de gun!l: des Konings. dat hem boven allen die. hcm kwaamen in waarde hield: en hem aanzienelyke bed ie)J:ngen gaf. Twaalf Jaaren Oud zynde, verlofte hy SUSANNAvan het Onrechtvaeraig Vonnis des Doods. waar toe zy doorACHAB en ZEDEKIAS als Ricbteren des Volks verweezen was.(Indien het waar is, d:lt den Jongen DANlEL die de Valfehebefchuldigers van SUSANNA in hunne eigen Strikken vallen deed.en deezen Profeet n en dezelve zyn.) Naderhand verklaardelly aan NEBl'KADNEZAR zynen Droom van d:it Wonderbeeld ;'t geen den Tyd der Vier groote Waere\d R.yken of M071archimbepaalde. De Koning was over DANlLS uitlegging zo voldaan,dat hy hem groote gefchenken gaf, eu in 't Jaar der W-d, gelee.gen aan een Spruit van de Revier Mole, die op n Plaats Swallowgenaamd, aan den Voet van een en Berg onder de Aardeheen loopt, en een Myl van daar by de Stad Norburg wederopkomt.DAn.~DARK. DARL. DARM. 47DARKON , een Ifrlllliet. wiens Kinderen uit de BabyTrmiJcbe ge;vllngeniffe zyn wedergekeerd. Nebl!fll. VII. S8.DARUNGTON ,eene Markt Stad van betGraaffcbap ])U,.;""",.twintig Mylen ten Zuiden van de Stad Durbam geleegen : lang. ten Weften,Io. IS', en breed ten Noorden S4.gd.DARMEN. Zie het Artykel INGEWANDEl'f.DARMKRING. Zie het ArtykellLucA "PAstIO.DARMSCHEELSPYN. Zie het Artykel COELIACA PASS'JO.DARMSCHEIL, (in de Anatomie), een Vet Vlies, in het mid ..den van den (Abdomen) Onder Buik geplaad1:, byna Rond vangedaante, met een Eng voortbrengfel , waar aan het eind vanbet (Colon) Karteldar!D. en 't begin van de Rechte Darm gehechtworden. Het Darmfcheil, 't welk alle de Darmen voorVerwarring bewaard, is omtrend vier Vingeren breed, en eenhalve Vinger in de Diameter. De omtrek vol Plooyen en Vou.wen zynde, is om trend Drie Ellen lang.De Darmen die aan deezen Omtrek gehecht zyn. hebben deLaagte van omtrend Acht of Negen Ellen; zo dat aan iederDuim van den omtrek van het Darmfcheil, drie Duim Darmenvaft zyn. Het Darmfcheil dat zelfs fterk verknocht is aan deDrie eerfie (VertebrlZ) Wervel beenderen van de Lendenen, isgemaakt uit Drie PJaaten: de binnenfte, op welke de Klierenen 't Vet leggen, en de Aderen en Slag Aderen loopen, is haareigen Vlies, en de andere twee, die de beide :c:yden .van 't ei ~gen Vlies bekleeden , kOOlnen van het (PeritonlZum) Buik-Vlies.Tuffchen de twee buitenfte Plaaten van 't Dampfcheil, loopende Takken van de (Arteria mejentericaJuperior en in/erior) bovenfteen onderfie Darmfcheils Slag-Ader, die het Bloed naarde Darmen brengen, en de tPefliJl meferaictB) Darmfcheils SlagAderen. welke Takken zynde van de ( PorttB) Poort Aderen,het Bloed van de Darmen naar de Lever te rug brengen. Allede groote Takken van de beide Slag Aderen, en de Aderen te. faamen gemeenfchap hebbende, gaan recht naar de Darmen, alwaarzy zich met de Zenuwen vin de (Plexur mejentericur)Daunfcheilsvlegtlng in een oneindig getal kleinder Takken ver.deelen, die zich by uitftek fraai over de Rokken van de Darmenyerfpreiden.De Melk en Water Vaten loopen even eens door het Darm.fcheil, in 't welk ook verfcheide Blaasachtige Klieren zyn, waarvan de Grootfte , in 't midden van het DarmfcheiI, (PancrearAJellii) Alvleefch van S. ASEI.LIUS genaamd word. Deeze Klieren ontvangen de (Lympba) Waterig Vocht, en Chyl van deMelk Aderen.DARMSTAD Hoofdftad van het Opper Graaffchap Katzen.ellekogen.in cClle vermaakelyke en Vruchtbaare Vlakte, aan hetOdenwald geleegen , 3 Mylen van Frankfert: Zy is de Rezidcmtic48 DARD. DARS. DART. DAS. DASH. DAS\".deritie des Land Graafs vn Heffen Darmflad, die 'er en [choor!.Slot bezit. Om dat de Romeinen daar/een Kafteel tegen de Kattenhadden, zyn fommige van gevoelen, dat baat Naam zo veelis als Trajanus Stad.l>ARON, Darona, oudtyds Allthedon, AgripPiada, eene Stad inPaleflina, legt aan de Middeland[che Zee, bezuiden Gine!, 3~Mylen. HUODES den Groote noemd ze AgriPpiada, ter eerevan AGRII'PA, den Schoonzoon van Keizer AUGUSTUS. Onderhet Chriftendom was het eene aanzienelyke en BiffchoppelykeStad. Zy deelde zelfs haaren Naam aan het nabuurige Geweftmede, dat nochtans beter onder den Naam van Idumcea bekend is.DARSIS , dus noemen de (Anatomici) Ontleedkundigen, de af[chilling der Huid van de daar onder leggende deelen.DARTOS , J'~e7.f, (in de Anatomie), het inwendig bekleedzeIvan het (Scrotum) Balzak, dat uit een groot aantal van Spierigeof Vlcezige Vezelen is [aamengefteld; waar door [ommige hetals een Vel-achtige Spier befchouwen. Hier door word hetScrotum faamengetrokken of lngerimpeld, 't welk als een tekenvan gezondheid gerekend word. Zie het Artykel SCROTUM.DAR TRE, een Gezweer byna een Hand breed. Hier mede zynde Paerden aan de (Croupe) , het Kruis, veelzints bezet, fomwylenook aan den Hals en Kop. Ontftaande uit GalachtigBloed, dat de Huid van het Paerd aantaft , en een grOote Jeu.king veroorzaakt.DAS, Meles of Taxus, (in de Zoologie) , word by LINN./EUS onder het zelve Gei1acht van de Civet Kat, en C Ichneumon) Egy)tifcheRat gerekend; de vborfl:e Tanden zyn hyalIe Homp, endie van de bovenfte Kaak gegroefd. Zy hebben onder den. Staart een foort van Zak, die weinig meer als een Duim diepteheeft, hier uit zypeld byna altoos een Zalfachtig Vocht, dat eenzeer onaangenaame Reuk van zich geeft, en 't geen zy gaarneuitzuigen. Zie het Artykel IcHNEUMON en ZIBETHICUS.De Das is omtrend als een kleine Hond in kloekte, met eenkort en dik Lichaam, Zyn Borft is uit borfl:elige Haairen [aamengefteld,die naar de Wortels Geel zyn, in de Middenzwartachtig Bruin, en van een donker Geel naar de Punten, 'tgeen aan dit Schepzei een mifTeJyk MengzeI geeft van Donkerbruin en ligt Geel, dat te [aamen een [oort van Greis uitleverd;'waar door dit Dier zelve in fommige Plaatfen de Greize genaamdword. Zie PI.AAT L.IX. Fig. 4.DASHONDEN. Zie het Artykel JACHTHONDEN.DASYMMA. ook Tracboma genaamd. Eene Raauwigheid alsGierft Zaad. aan het inwendig Deel der Oogleeden met Pynverzcld. De Oor7.aak zyn eenige [cherpe. zoutachtige en zuureDeeltjcs, die in bet Bloed en de andere Sappen gemengd zyn.deeze v($rwekkcu Jeuking en RotheiJ; dus,koillt ook uit de Traanl\li:c:t:1lDASY~ DATA 49buizen fene met [cherpe deeltjes opgevulde (Lympca) Waterachtig. Vocht, 't welk de Oogen led~n aan taft , en dit gebrekveroorzaakt. . Om dit ongemak weg te neemen , diend men in.wendig te gebruiken Purgantia mercuriali, en dan decofJ. Lig."or. effent. Fumar. lignor. Myrrb. Viperin . Lapid. Cancror. Cin.habar . Antimon. enz. Uitwendig is dikwiIs alleen zeer goed,Vrouwen Melk, als ook Aq. Regin. Hungar. met een doekjedaarop te leggen, of een CotJyrium uit Sem. Cydonior. Eupbras.PfylJ. met Aq. PlanttJg. Rofar. l'rznicul. enz. Of ook~. Aq. Frznicul.Planta!.Myrrb.Tutia. 7, 3 j.Alos Lot. gr. x i j.F. Collyrium.!>ASYPUS. word genaamd het geen Haaitige Voeten heeft, ('och. eigentlyk een Konyn of Haas.DATA, (onder deWiskonl1:enaaren), eene bewoording voor zodanigedingen of hoeveelheden die opgegeeven of als bekend,aangenoomen worden, ten einde om andere dingen die onbe.kend zyn daar door te vinden. EUCI;IDES gebruikt het WoordData, (waar over hy eene byzecmdere verhandeling heeft) voorzulke WydtenS', Linien, en Hoeken die in grootheid opgegee.ven worden, of aan welke men anderen die daar aan gelyk zynkan overwyzen.In de (AIgebra)SteTregel, worden de opgegceven hoeveelhe.den 'of Data, door de eerl1:e Letteren van het Alphabetb uitge.drukt, en de onbekende hoeveelheden door de laatll:e Letteren;By Voorbeeld, indien het Vraagl1:uk is, om uit het getal en deGrootten van twee opgegeevenquantiteiten de hoeveelhedenzelve te vinden, worden de 'luantiteiten door 'J en z. vertoond;en :>' + z .= a, de opgegeeven fomme ,en y Z ::t: b, de opgegeeven Grootten. Zie het Artykel EQUATlO.DAT A, geeft in de PbiloJopbie en Medic'Ynm ook eene quantiteicte kennen, die om de gereede Rekenings wille vooronderl1:eldword zodaanig te zyn, zonder dat voor de zekerheid van dien,een onmiddelyk bewys gevorderd word; desgelyks word de olgegeeven Ouantiteit, Getal of Vermoogen genaamd.DATAMES':' van Carill, de Zoon van CAMMISSkRES , die eeneScytifcbe Vrouwe had. Was eerl1: een gemeen Krygskoecht,onder de Lyfwacht van ARTAxERxEs, doch wierd naderhandBevelhebber over zyn Leger, t geen hy met zo veel beleida:tnvoercle, dat hy de Overwinning op veele Vyanden van dienVorl1: beLIlalde. Maar d~ ai"gtl1l1h:Ii!!l:.:\:n '.m dien DappeJcII 1. DEEL. D VeldDatarius Pro-Datarius, S"b-Datarius PrefettIJPrIJDatar;u. Datum Datum betekenendt' Datare. KORAH MosES 2'00. 2454. 1530. Num. nict dat S6 DATA. DATH.Veldheer, wiften hem in de CIV. Olympiade by den Koning metzulke nechte Verwen af te maaien, dat hy vluchten, en omzyn Leven te behouden, zich aan 't Hoofd van eenige Bendenfillen moeft. MITHRIDATES kreeg hem onder Vriendfchapsfchyn in den ftrik, en liet hem ombrengen, .DAT ARIA, de PaulTelyke Dataria , is een Collegie te R9me, datalle openvallende Prebenden, welkers inkomften niet boven de80. Dukaaten bedraagen, en geen Confifloriale Beneficim zyn.vergeeft; zo dat alle de gene die 'er na ftaan zich by het zelvemoeten aangeeven, De Dataria be!1:aat uit drie Perfoonen, deof de ,en de delle Vacance per Obitum, die wederom veele Revifeur., Registerhoudersen Schryvers onder zich hebben.DAT ARIUS, een zeer aanzienelyk Ampt in de Pau!felyke Cancelary;dat veel Geld opbr~ngt, en altoos door een Prelaat be ..diend word. Een Kardinaal zJllks bedienende, word hy genaamd. De Smeekfchriften voor alle Kerkelyke inkomfl:en, de Comme van 80. andere zeggen 2.4 Dukaaten niette boven gaande. paffeeren door zyne HandCij, en hy doet zetekenen zonder den Paus daar over te fpreeken. Zulken diO"van meerder waarde zyn, Domheers plaatfen enz. daar van brengthy de Smeekfchriften aan den Paus, om dezelve te tekenen, en:by voegd 'er den by met deeze Woorden; Roma:apud e1lZ. waar van deeze bediening den Naam gekl'eegen heeft.betekenende zo veel als den Dag of Datum aantekenen. vanbet bafl:aard woord Dit Ampt is eerfl: in de XIV. EeuwopgeKoomen; toen de PauCen het begeeven der Kerkelyke Amp.ten aan zich begonnen te houden; waar op dan het behoudenv~n zekere Jaargelden ook is vermeenigvuldigd.DATHAN, Zoon van ELIAB, fpande met KORAH en ABIRAM te.gen MOSES en ARON aan, om hem het Priefterfchap te beotwifl:en. Maar den volgende Morgen, wanneer zy met hunnenaanhang wilde Offeren, ontGoot zich de Aarde, die hun levendig verilond. Desgelyks verteerde het Vuur des HEEREN de2'00. Mannen die 't Reukwerk offerden in 't Jaar der Waereldvoor CHRISTUS Kap. XVI.DATHEMAN, een Vefl:ing in Gilead, in den Stam van GAD,op de Grenfen van Arabi, is beroemd van wegens het gewelddes Legers van TIMOTHEUS, dat zy kloekmoedig heeft doorgcfi:Jan ... Dien KrygsoverHe weetende dat JUDAS MACCHABEUSover de' Jordaane te rug getrokken was om naar Jeruzalem tekeeren, na dat hy de Stad Jafor veroverd, uitgeplunderd, verbranden alle ha are Inwoonderen mede genDomen had, mifl:te. niet om zich van deszelfs afweezenheid te bedienen. Hy rechtteop de Grenzen van Gilead zulke verfcbrikkelyke Stroope. ryen aan, hy de J Doden noodzaakte, naar de Vefl:ing Da.tbemar.DATIS. 51tbl1mlsn te vluchten. 7.y zlch daar wat Veili~er bevindende,.Schreevcn aan JUDAS, dat hun noch Dapperheid en moed, veelmin Standvafiigheid ontbrak, maar indien by hen niet fpoedigte bulp kwam en ontzette, Zy het geweld der Vyanden nietlanger konden verduuren ... Op dit bericht nam JUDAS, van zynenBroeder JONATHAN vcrzeld zynde;. 8000. Mannen, en trokover de jordaalle recht op de Belegeraars aan; die reeds bezigwaaren met het aanvoeren hunner Stormtuigen , en gereed fio!ldenom de Vefiing te beklimmen. Hun geen Tyd geevende omzich in Orde te. fchaaren, en bem het aannaderen te verhinde.len, verdeelden hy zyn Leger in Drie Hoopen, liet het tekentot den Aanval geeven, en tante den Vyand zo Dapper aan.dat ze den Storm naakten. Veele die reeds op de Storm-Laddersfionden, wierpen zich van boveH,1Ieder, om hun beheu.!door 't vluchten te zoeken: maar wi.er(fen zo hevig nagejaagd.dat 'er buiten een groot aantal gevangenen 8000. op de Plaats. rneuvelden.bATISA, (in de Botanie), een GeOacht "an de .Dio~cia-liecal~driaKla!fe der Planten, waar van de Kelk uit Vyf Bladen beoHallt. Zy heeft geen Bloembladen; en haare. Vrucht is eenDriehoekig, Eenvakkig Rapfel , een groot aantal van Zaadcn. bevattende.DATISI, (In de Logica), eene Modtlt ofWyze van een (S,J/o.gismus) Sluitreden in de derde figuur, waar van de eerfie VOOtftellingeen algclllcene bekrachtiging is, en de tweede, gelykook het Slot of Conclufii, byzondere bekrachtigende VoorIlellenzyn. By voorbeeldD A Alle die God dienen zyn Koningen!Tl Sommigl1 die God dienen zy" Arm;SI. Derbalven , zyn Jommige die Arm zyn Koningen.DA TISMUS , eene verdrietige en onbevallige Wyze van Spree.ken, als men om een en dezelve zaak uit te drukken verfchelde'Voorden gebruikt die gelykluidend zyn, of op eenen Zin uitkoomen.Dit Woord ftamt af van DATIS, een Hov1ing vanden Zoon van DARIUS HYTASPIS, en Stadhouder van Joni.die de gewoonte had om 't geen hy zeide, mit woordt:lJ vandezelve betekenis op te vullen, om daar door volgens zynmeening het zelve meer kracht en klem by te zetten. Stadhouderover dat gedeelte nn Griekmlalld zynde, en GriekJcb willende fpreeken , zeide hy: ~J' ... uc;, , .. " 'rfpm,...' "., X.".,",'U' datj5: bet is my lief, ei! aallgenamn, m ik verheuge fny, waar inhy met X.'p.",", in plaats van X.'p" te zeggen, zich tegen deTaalkunde, beha\ren de vi'!rdri c[ige hel'h~alingell, zcer vergreep.AIUsTorli . ...:Np..:; maakt 'cr ~:e-t'J;~ van in Zj'll B!yfpd de Yrede,D '- euDATU.A.i71J'., ~" .. " , 'D A TI Geevcr, eigentIykaanwyzenJe wqtd; gemeenfchap NderduitCche eenen"of all1l eene, der. aan de, aall bet, bem; My, _ aan My, u, of aan u. enz. . . . . ,DATUl\f, di: Matbefis) , Rechten). vanHEEREN. 't COlltral,rift. gemaakt Verdrag ,en 't den /)atllm te [choon krachteloos Ve'rdrag HandCchrift godd gekeurd, [choonvergift behelit; preekt,overgelyeverd want Of eeu Datum,ili gerchied Datllm 1lIjl,.ument ver.leden gepa(ver[chynd.Datllm geCched GeCchrifc t verloop en Botanie). Pe7ltandriamtinog'Ynia Kla/fe beoHaat Kapzei v:lkkig, Niervormig. Zie PLAAT LIX. fig, 5,Illdiaa1len geftooten byzondertt: gt:even, hem p de Grenzen van die twee Stammen geleegen ,'endaarom beide die Stammen toegedeeld .. Na de gevangelykeWegvoering. der Tien Stammen fchynd het wederom aan deJlfoabiten gekoomen te zyn, 't geen men kan afleiden uit Jej::kV. en 'Jerem. XLVIII. NEHEMIAS Kap. XV. 25. maakt metdingvan noch een derde Dibon, dat in de Stamme JUDA gele-gen was.D"EBONGAD of DIBONGAD, eene Legerftede der IJralitmin de Woeftynen, waar van gewag gemaakt word. Num.XXXIII. 45.DEBORA, de Huisvrouwe van LAPJDOTH. eene Profetelfe, dielJral richtte omtrend het Jaar der Waereld '720. voor CHRISTUS1303. Zy woonden in 't Gebergte EPHRAM" onder eenenPalm-Boom, daar de Kinderen Ifrals, by haar ten' Gerichtekwamefl. Op GODDELYK bevel gebood zy BARAK, de Zoonvan ABINOAM een Leger van Tienduizend Mannen te vergade.-ren, en tegen SrSEltA de Krygsoverfte van JABIN op te trek'ken, 't geen hy weigerde te doen, ingevalle zy niet met hem,trok. Zy deed zulks, en SISERA wierd gellagen, en door JAL.de Huisvrouw van CUEfiER omgebracht. die hem. terwyl hy mep.een en Nagel door de Slaap zyn's Hoofdsdreef, zo dat hy in deAarde vaft wierd. Waar op DEBORA met BARAK, den HEER&eene Lofzang der Dankzegging toezong. Dus verlofl:e zy Ifraeluit de Dienfl:baarheid der Canaiiniten, en richtte het Volk 40.Jaaren. Zy ftierfin 't Jar der Waereld 2760. Judic.IV.DEBREZYN, eene Groote Volkryke Stad in Opper Hungari.in 't Graaffchap Bibar, tufrchen Tockay en Waradein , dryftl1:erken Koophandel, heeft Ses Jaarmarkten, en is met eeneGereformeerde Hooge Schoole voorzien. Daar om ftreeks legteene Vlakke Heide, van zodanige Uitgcftrektheid, dat men in12. of 15. Mylen noch Bofch, noch Berg ontmoet. Op dezel. ve word eene menigte Vee gfokt, dat naar Itali1~ en DUitJcb.land verzonden word. Daar zyn Burgers die ieder voor hun'Hoofd op n Tyd roooo. Ofren te Markt brengen. De Stadheeft geen Muuren noch Poorten, en is op eenige Plaatfen maarflechts met Planken voorzien. De IAwoonderen zyn alle Hungaaren,van d~lI Hervormden Godsdienft. Deeze Plaats heeft~eel Wilfdvalligheden moeten ondergaan, en fomtyds aan denKeizer, den Voril van Zcvmbergen, en den Turk te gelyk Schattingbetaald, 't welk me enig Jaar over de 60000. Ryksdaaldersgekoft heeft.DECAClIORDON, (in de Oudheid), een Tienfnaarig Speeltuig,by de HEBREN HaJur genaamd, zynde byna het zelveals een DAVIJ>s Harp, vau een Driehoekige gedaante met ecllen Hollen Buik, en aa.n het bcnedenfie deel klinkende.DEDECADENTIE. Vervl, in Decadentie raaken, is zo veel atsachter uit teeren , tot eenen flechten Staat kaamen.DECADISCHE REKENKONST, Aritbmetica Decadica. Wordde gemeene Voordeelige Rekening met de gewoone Cyfrers genoem4.,in dewelke me!l geduurig tot op Tien teld. De Grie.ken eu Romeinm hadden 'er in 't erft geen kennis van, waar ..om zy zich met hunne moeielyke Letter-Rekening hebben moeten behelpen, tot dat deeze Rekcnings A,art met yffers dOOl.de Indiaanen uitgevonden; en door de Arabieren en Grieken iade handeling gebracht is, van welken Tyd dezelve wegens haarnut meer en meer geoeffend en byna algemeen gemaakt is.DECAGONAAL GETAL. Numerru Decagonui. Is een Pol'Jga.naaI getal, 't welk uitd Addilie der Leederi van ee~e (Arith.metifcbe ProgreJlie) Rekenkonftige voortgang ontftaat, waarin het onderrcheid der Leedim of hunne Relatie 8 is. Als byVoorbeeld, de Aritbmetifcbe ProgreJlie is I. 9. 17. 25. 33. 41 ..49. enz. Zo zyn de DecagOlJaal Getallen I. 10. 27. S2. 8S.I2.6. 175. enz. Want 1+ 9 = 10, 1+ 9;- 17 = 27 enz.Hoek .. Vlakk"figuur, die Tien Zyden, en even zo veel Hoeken beeft: wanneeralle de ~den en Hoeken gelyk zyn, word het een Regu.liere Tienhoek genaamd, en aan elkander ongelyk zynde. I, ...Indie door Ecd of Getrouwheid aan zyn Vorft in de zaamenvoeging of geJ100tfchap van zulke Vryburgten beveftigd was.DECIEFORCEMENT. is een Woord, dat in de Wetten van Schot.land gebruikt word, om den tegenftand te betekenen. of deGeweld aandoening aan de bedienden des Gerechts, terwyl zydaadelyk gebezigd worden in het Waarneemen hunner bedie.Jlingen; door bunne beveel en en Vonniffcn ter uitvoer tCbrengen. .De Straf deezer misdaad beftaat in de Verbeurdmaaking derRoerende goederen, die met een (Arbitraire) willekeurigeStraf verzeld gaat; als Boete, Gevangenis, Verbanning, ofLyfl1:raffen, naar maate van het gepleegd Geweld, en andereOmftandigheden die de Misdaad verzwaaren.t>EFORCEOR. (in de Engeljcbe Rechten), is iemand die eenander met geweld Vermeeftt:rd. en uit de bezitting zyner Lan.deryen en andere Vafte Goedereri verdryft, en ver[child meteen (UJurpateur) Geweldenaar. in dit opzicht. 1. Dat ie.mand uit het bezit kan geftooten worden zonder Geweld. 2. Kaniemand een ander die nooit in 't bezit geweeft is daar uit dry.ven. gelyk wanneer veele teffens, recht op Landerycn hebbenals ~emeene Erfgenaamen, en ec:n van hun zich in 't bezit fteld ,en de overige 'er buiten houd. Zen Deforceor ver[child desge.lyks van een Indringer, die alleenlyk gemaakt word door eenonbillyke aanvaarding van Land, enz. dat van een bezitter Ontblootis, terwyl een Deforceor die geen is, welke het tegenden Rechten Erfgenaam uithoud.DEFRA YEEREN, is iemand Kon, en Teer-vry houden.DEFRUTUM, dus noemde men Oudtyds den Moft als hy opde helft afgekookt was. Gelykerwyzc Sapa, Moft is, die totop een derdendeel is afgekookt.DEFTERDAR, is de Ryks -Schatmeefter van den TurkJchtnKeizer . Dit Woord is faamengefteld uit Defter, 't welk eenReken - Boek betekend, en uit Dar, 't welk afkomftig is vanbet Perfiaa'l[cbe Werkwoord Darfcben, en zo veel is als heb.ben of houden. Deezen Amptenaar ontvangt de inkomften vanden Grooten Heer, betaald bet Krygsvolk, en [chiet de Penningenin alle zaaken, die den Staa~ betreffen. Dit Arnpt verfchildvan dat van den Cbaznadar of Schatmeener van de Hofhouding.Daar is ook een byzonder Defterdar in ieder Landvoogdy,die een der Voornaamfte Raadslieden van den BegIerbegof Ba.fJa is.DEGAGEEREN) iemand Vry of Losmaaken.DEDEGEN. lotDEGEN, het draagen van den Degen was in Oude Tyden zogemeen niet als hedendaags, maar wierd buiten noodzaakelyk-I heid of buiten den Oorlog aangegord of gedraagen wordendevoor een teken van dn Ridderlyken Staat of Adel gehouden.Dezelve was by de Romeinen het (Ilijigne) teken 'lan denRaad; en de Oude DuitJcb~rs vergunden den Jongelingen geeRZydgc\\"eer te draagen. dan wanneer 'l-y to~ den Krygsdienfi:aangenoomen waaren.De Hifiorie-Schryveren van het RilidercSlaan tpreekende. meJ.den altyd, dat de nieuwe Ridderen met den Degen of het Zwaerclomgord wierden. Daar door wierd hen het Recht gegeeven.om den Degen te moogen dLlagen; een zeker teken naar hetfchynd, dat het een ieder niet georloofd was. In het berucht~Placaat of Privilegie t geen men zegt dat KAREL den Grootenden PrieJen gcfchonken heeft, en 'e wC;lk zekerlyk zeer Oud is,leeft men: " Zo iemand van hwn Ridderlyke Middelen had, en" Ridder wilde worden, dat de Potestaat ht:m den Degen moeit" aangorden, en hem met het geeven van een Oorband B,id,. der-Slaan gelyk de gewoonte is."DEGEN, (Ridder - Orde van den) J eene Ridder Orde in hetKoningryk van Cyprlls. GUlDO VAN LUSIGNAN, in het JaarII92. het Eiland Cyprus van RICHARD den J. Koni.flg vilO EI1~geland gekocht hebbende, fielde deeze Ridder - Orden in. DeRidders droegen een en Halsband van ronde Koorden van WitteZyde, zynde met Liefde- Strikken faamengevlochten enmet de Letter S. van Goud door een geftrengeld. Onder aanhet zelve hing een Eirond, op het welk een Degen ftond, meteen Zilver ge - emallieerde Kling, wiens Geveft gekrui.ft, en metGoude Lelin op de einden bezet was. Zy voeren ~ot eellZinfpreuk (Secu,.itas Reg7li) de z.ekerheid des Ryks. KoningCUtDO fchonk deeze Ridder- Orde aan zynen Broc;der AMATJ:al, Konneftabel van Cyprus, en aan Driehonderd Baronnen.die hy in zyn nieuw Koningryk maakte, waaI: van de eerfteplechtigheid op Hemelvaartsdag van den Jaare 1195. m de Ka.thedraleKerk van St. SOPHIA van Nicojii! gevierd wierd.DEGENBERG, een Kafteel met een 'Heerlykheid in Neder"Be'jeren, in het Droftampt Straubingen geleegen. Van deezePlaats heeft een Vry-Heerlyk geDacht den Naam gevoerd. da~in het Jaar 996. reeds vermaard was, en het Erfhofmeeftersamptin Be'jerm bezat, 't geen in 't Jaar 11502. uirgefi:orven is.DEGENEEREN , eene Ontaarding van Geflacht. Doch in 't,algemeen betekend het eene Verbaftering, of het Verlies vanfommige hoedanigheden die van Waarde zyn, en die te v:oorenaan een Zaak eigen waaren.Eenige N atunr - kenners zyn van gevoelen geweefi, dat de din:I;ell bekwlllll waaren om &amfchelyk in een onde;[cheidenG :3 [OOItfoort te Verbafieren; doch dit is eCil lJerJrenfchim. Alles watin de Verbal1:ering der Planten gebeurd, is voorbeeld, hetVerlies ~unner gewodnelyke Schoonheid, Kleur, en Reuk enz.Een ongeluk dat geheel en al moet toegerchreeven worden aan~e oneigentlykc Gror.d en het CJima.at, in welkc dezelve geplantzyn.pEGIOE. Zie het Artykc1 ZW.HN.'PEGLIGINEUR, cene Stad het CeyliJ71, cn de Hofhouding-Plaats van den Koning van Candi', welke den nabygelegen Berg Gaulmda heeft laaten Verllerken, om tot zyne, zekerheid te dienen, ingevalIc zync onderdaallcn eenen Op.11:and tgen' hem maaken.DEG'LUTITIO, poorzwelging. de Spyze die door deTanqep vermal4 is, door de (OeJopbagus) Slokdarm in Maag gebracht word. 'pEGRADATIE, is de Afzetting van iemand, waar door voor altoos van eene Waardigheid of Trap van Eere beroof(iword, en waar van hem de Eernaatn, hcc ceeken, en de voorrechtenolltnoomen worden. GELIOS en LA COlltBIERE verhaalen aardige dingen van de Degradatie des Adeldoms , en deflechtigheden die daarby waargenomen worden. wierden~Il" Jaar ~52.3. in 't werk gefleld onder FRANpIS den I. Ka.:tling van Frankr'jk, tegen FRANGET een GaJconJcb Edelmanliie .fC.lltarabi lafhartig had overgegeeven. Zy zeggen dat 2.0.;een Ilelll in een Oogenblik verteerde.))EIPHONTES ,een KrygsovcrJlc der DorienJen, met zyne Vlootom trend een Heuvel daar men hem niet zien kon, ten Ankerleggende ,liet aan die van Argos door een Boodfchapper weeten,dat de DorienzC1I geland waaren om alles te plunderen cnte verwoeflen. Die van Argo! trokken terftond uit hunne Legerplaats,meen ende de Dorienzen, door het platte Land verilrooid, te overvallen. Doch DEtPHONTEs met zyne bendeBan Land koomende, nam de Vyandelyke Legerplaats zondertegenftand in; Die van Argo! hunne Ouders, Vrouwen en Kin.deren gevangen ziende, \vaaren om dezelve met hun Land tebehouden, genoodzaakt hunne Steden aan de Dorjetl~en overte geeven.DEIRA, of DEIRLAND, was van ouds de Naam van een byzonderKoningryk in Ellgelanrl, en dus noelJlde men cigentlykhet Zuiderdeel van Nurtbzlmberland, aan deeze Zyde der Tbi7Ie, en het ander Benicia. ALLA of ELLA wa' in de VI. Eeuwale eerftt: Kunin vau J)eira, cn heerfchte aldaar 30. Jaaren_G S N!,DEIS M. DEIST.Naderhand is dit Ryk en Bemicia, tot n, en Nortlmmberlandr!enaamd geworden.DEISMUS , is dat faamen!1:el van Godsdienft, 't welk by deDeiflen erkend word. Zie het volgende lI.RTYKEL.PErSTEN ;'is de Naam niet, gelyk GENEBRARDVS vcorgeefd. van de Trillifarifjll of nieuwe ARIAANEN, die alleen GOD dt:nVader voor cellen ,vaaren GOD erkenden, cn de GODHEID vande andere twee Per foon en lochenden , en welker Hoofd GREGORIUSP AULI een Pool uit Krakauw, om trend het Jaar 1560.geweeft is. Maar volgens de hedendaagfe betekenis van hetWoord, zyn het zodaanige Menfchen die onder alle Chri!1:ely~kc gezindheden gevonden worden, en die alle de Verbintenisfenell Plichten der natuurlyke Godsdienft erkennen, doch geengeloof geeven aan het Chriftelyk Ontwerp, of den geopenbaardenGodsdienft. De Geleerden Dr. CLARKE neemt deezebenaaming in de aller uitgeftrekHe betekenis, en onderfcheid deDciflen in vierderlei foorten. 1. Zulken die voorgeeven te ge.}ooven de beftaanlykheid van een Eeuwig, oneindig 1 onafballg~kel'jk, W'YS WEEZEN , en welke leeren dat dit OPPER WEEZENde Waereld gefchaapen heeft, fchoon zy wa,men dat hy, wahem betreft, in 't geheel niets doet omtrend het be!l:ier daarvan. 2. Zulke die niet alleen het Weezen GODS, maar ook zy.ne Voorzienigheid ten opzicht der natuurlyke Waereld gelooven,dGch die geen ondcrCcheid tuf[chen zcdelyk goed en kwaadtoeftaan ,en lochenen dat GOD eenige acht geeft op dc zedelyl;egoedc of k waade daad en der Menfchen; zich verbeeldende,dat deeze dingen afhangkelyk zyn van de Willekeurige ini1:e1-lingen der Menfchelyke Wetten. 3. Zulke die Rechte begrip-11en hebben, betreffende de natuurlyke cigenfchappen, en de.Ilbeheerfchende Voorzienigheid GODS, en ook fommige bevattint!;hebben \'an zyne zedelyke Volmaaktheden; en echter voorin;!cnoomen zyn tegen het bezef van de Onerffelykheid van 's:MeD[chen Ziel, gelovende dat den l\1enfch by zyn Sterven geheelvergaat, en dat het eene GeOacht het ander gcf1:adigiyk zalopvolgen, zonder eenil?;e toekoomende Hcr!1:elling of Vernicu.wing der dingen. 4. Zulke dic de be!1:aanlykheid van een OPl'ERWEfZENen zyne Voorzienigheid in 't bcnier der Waereld(dfens geloovcn, gelyk ook de Verbinccniuen van den natuurlykenGodsdienft, doch alleenlyk voor zo vcrre als dc"Cze dinbcndoor het Licht der natuur te ontdekken zyn, zonder hetgeloof in etnige GODDELYKE openbaaring. Deeze laatfte zynJe et.:nif;c wc;;endlyke Deiflen; doch dcw)'l de Grondregelendezer l\1cn[clJm bun natuurlyk leil{en om de Chriftelyke openbaaringte omhel/en, beJluit den geleerden Schryver, dat 'ernu t;lecl bdtaalJu,:rNSDENS.DENS CANlS, Honds- Tand. Is ecne Plant, waar van t1veeSoorten zyn. De eerfte Soort word by TOURNEFORT genaamdDms Canis latiore rotulldioreque folio. Zy [chiet fomtyds twfteof drie Bladeren, die langs den Grond zyn uitgeftrekt, en by.na eene gedaante hebben als die van de Lelin Van den Dale,doch grooter, vleeziger. rondachtig, met groote Witte, purperachtigeVlekken gefpikkeld zyn. Tuifchen deeze verheftzich een Glad en Rood Voetfteelrje, een Hand hoog, draa.gende eene fchoone Bloem van Ses Langkwerpige en Spit[t:BI aadjes, die hangende en naar boven omgekruld , fomtyds'Vit, fOIntyds Purper, van binnen met Melkachtige Vlekkengcfpikkeld zyn, en in 't midden Ses Purpere Helmftyltjes heb.ben. Als deeze Bloem afgevallen is, -groeit! in haare plaatseene byna ronde Driekantige Groene met Rood gefpikkeldeVrucht. Deeze Vrucht benuit in Drie Huisjes, langkwerpigeen Geelachtige Zaaden, de Wortel is Langkwerpig, Wit Vleezig,van boven dunner dan van onderen, heert eenigermaatede gedaante van een Honds- Tan:!, en [chiet verfcheide Vezelen.De tweede foort word by TOURNEF;lRT genaamd, Dens CaniflUSfiore Albo, anguftioribus loUis. Zy verfchild van de voorgaandehier in, dat haate Bladeren langer en fmaller zyn, ende Bloem doorgaans grooter, Wit of Purper en Wit, en deWortels dikker.De eene en de andere foort van Honds-Tand, groeien op BergachtigePlaat[en, en worden ook in de Hoovell aangekweekt.Zy hebben veel Olie, Waterdeel en , en middelmaariglyk WezendlykZout in zich.Haare Wortels zyn ontbindende, verteerende en verzachtende.DENS LEONIS, (in de Botanie), eene zeer laage en gemeenePlant, by Ons Paapenkruid of Paerde Bloemen genaamd. Zyfchiet uit haare W orrel, lange, maatiglyk breede ter Aarde leggendeBladeren, aan beide kanten diep ingefneeden, gelyk dievan wilde Cichorei, doch zonder Haair, en aan 't einde Puntigals een Pyl. Tuifchen dezelve verheffen zich ronde, naakte,holle, teere Voetfteelen, eene Hand hoog zonder Takken,Roodachtig, vol Melkachtig Sap, onderfieunende iederop zynen Top eene fchoone ronde Bloem, of een bosje vanGeele halve Bloempjes, van eenen vry aangenaamen Reuk.Deeze Bloem afgevallen zynde. volgen haar de Zaaden die in't rond gefchikt zyn, en waar van ieder met een Kuifje voorzienis; de Wortel is in ver[cheiden Takken verdeeld, om trendeen Pink dik, teer, en vol Melk. Deeze Plant groeid opGrasachtige en onbebouwde Plaatfen ; de geheele Plant is eenweinig bitter, men maakt 'er Salade van in de Lente als de Dlad.:rell beginnen te Groeen, en terwyl zy noch teer en malfchzyniCyf)Pla.at:. LXI.d~~ ~.z .n:E"NTARIA ~ TANI>- ~f.DIACA.USTIC.L\.(7 WORTEL. t7' K'Fc-- .- - --'~'~---_._ .... -.::.,~~'~- - - _.- --_ ._-oDENS. DENT. 149zyn; zy bevat veel wezendlyk Zout en Olie; in de Geneeskundeplaad!: men haar onder de Cicboryen. Z y is afvegende, openendeen goed om 't Bloed te zuiveren.DENSANS , COIIIJenjans. Een Verdikkend Middel.DENTAGRA. Zie het Artykel FORFEX en ODONTAGOGUM.DRNTALIA en ENTALlA. Zie het volgende ARTYKEL.DENT ALIUM, (in de Natuurlyke HifloriB) , Tand Schelp. Renenkelde Schelp die geen Hengfel heeft,. en . alleenlylt uit nftuk gevormd is: Zy is byna van een Cylinder of Kegelvormigegedaante, en is fomtyds gekromd, en romtyds recht, fomwylenaan n eind genooten, en fomtyds aan beide einden open.Men heeft aan deeze Schelp den Naam van Dentalium gegeeven~ van wegens de groote gelykenis die zy beeft met de OogTanden der Viervoetige Dieren. Men vind 'er dikwerf verfcheicte foorten van, aan de Oevers van Italin, Portugal enz.In Engeland word ze in de LeemKuilen onder de DeImofFengevonden, waar van fommige Glad, err wederom anderen ge.groefd of Geboord zyn, doch in de Gebergten van Franlr.rylcen Italin, zyn ze in veel grooter meenigte. Zie PLAA'I.'LXI. fig. I.De Wezendlyke Dentalium die men in de Apotbeeken vind, iseen der Buizen of Tubuli mar;ni jimplices der Schryveren; enhet Diertje dat 'er in buisve11: is eenen Worm van het Geflachtder Nereis van LINNJEUS. Zie het Artykel NEREIS.Men heeft wel eer groote dingen van de Kracht. der Dentaliumgezegd, maar zy bezit inderdaad niets anders dan een Alkaliof Zuurtemperend Vermoogen: doch de gereedheid der Oe11:erSchelpen heeft ze buiten gebruik gcfteld.DENTARIA, (in de Botanie), Tand .. Wortel. Een GeDachtvan de TedradynamiajiliqulJja Klaffe der Plamen. Waar van deBloemkrans Kruisvormig is, dezelve beftaat uit vier Ronde ftOtn.pe Bloembladen, die Iichtelyk uitgerand zyn, Vlalt en eindigendein Nagelen ter langte van de KeIlt; de Vrucht is eenelan~e Rondachtige Twee. Vakkige Peul, uit twee Klapvliezenbeftaande: de Zaaden zyn talryk en rond-achtig. Zie PLU'!'LXI. fig. 2.De Wortel deezer Plant, 't welk 't eenigfte gedeelte is, dat in,de Geneeskunde gebruikt word, rek end men opdroogend enfaamentrekkend te zyn.DENTARPAGA. Zie de Artykelen FORFn en ODONTAGOGUM.DENTELLARIA, (in de Botanie), Tandjes Kruid. Eene Plantdie verfcheide Getlreepte, Purpere of Zwartachtige SteeJenfchict. die omtrend twee Voeten boog en in verfcheide Takkenverdeeld zyn. De Bladeren zyll gelyk die van Conyza of Vlooil{ruid, maar kJ einder hunne Steelen omvattende, op hunnekanten in~ek~rfJ, donker Groen, en ('herp van Smaak. DeK 3 iloe"DENT.Bloemen w~fTen op de Toppen, en zyn nab}" malkanderen geboopt, en van een Purper Kleur. Ieder aeezer Bloemen iseene Pyp, wyd uitgebreid als een Bekken, doorgaans in fesDeelen ingefneden, door een Kelk onder!1:eund, die ook dogedaante van een Pyp heeft. Deeze Bloem afgevallen zynde.word de Kelk een Zaad-Kasje, dat een' langkwerpig Zaad hizich belluit. byna zo groot als een Koreqgraan, 'aan 't boven.fie einde [pitzer dan aan 't onder!1:e, bedekt me~ een en dunnenvroen ,achtigen Baft, die onder het verdroogen Zwart word.en met een Wit en bitter Merg vervuld is. De Wortel be!1:aatuit dikke. lange, vleezige, riekende Vezelen, van eenen hee~ten Smaak. Deeze Plant groeid in warme Landen, als om trendRome, in Sieilie, Languedoc, on rondom MontpelJier, zy be.vat veel Olie, en wezendlyk va!1: Zout in zich. 'f:enige achten deeze Plant goed, om de Ontvellingen te genee~en, die door het te Baerd ryden omtrend het Fondement veroorzaakt worden; mem kneuft ze en legt ze 'er op.De Wortel in den Mond gehouden verwekt het SpeekzeI , geIyk de Bertram, en verlicht de Tandpyn. 'DENTEX, (in de Iebtbyologie), een Soort van $parur, van ee,ne donkere OIyfbruine Kleur, zeer cierlyk met donkerder enJigter' Vlekken gefchakeerd: zyncn Rug is fcherp of geribt; hyheeft vier groote Tanden, en is eenen zeer fmaakelyken Vifch.Zie het Artykel SPARUS, 'J;>E'NTICULI, (in de nuwkonfi), Tandwerk. Eene Verciering, in Karniesfen , eenige gelykenis hebbende naar Tanden, enzonderling in gebruik zynde in de 10nifebe en Corintifebe Ordens.'Zy worden op een klein vierkant Lid, eigentlyk Denti,ulus genaamd, gefneeden, en de Inkervingen of Vercierfelenzelve noemd men Denticuli. Oud Tyds maakten men in doJOllifcbe Korniesfen nooit gebruik van Tand-Werk. echter wor~dell ze in de overblyffelen van het Schouw-Toonneel van MAR..CEL LUS gevonden, 't welk eenige voor een bewys neemen datVITRUVIU1j de bemering over dat Gebouw niet gehad heeft.De Breedte van een Tand is 3, de Hoogte 4, en de Breedcovan de TufTchen-Diepte z. Minuten van een Modul .:pENTIFRIClUM~ (in de Medieynen), een Tand-Poeder, ilJ, een middel om de Tanden Wit en Va!1: te maaken: het worduit' orn. Cera. Ufo. Alum Ufo. Pulv. Rad. /"'01. Crem. Tart.Fol. Salie. Cort. Granator. Flor. Balaufoior, en als 't WelrIekendzyn zal, met Rad. Cyper. Eff~nt. Ambr. MoJeh. Ol. Dejl.Cieamom. Lign. Rhodii, enz. gemaakt, by Voorbeeld:~. C.rn. Cerv. Ufo.. C~rall. ppf. i 5 i~.Ril i,CyfDENTI.Rad, Cyper.Irid. i ~ j.Tart. Pitriolat. 3 ij.effent. MoJeh. gutt. XV,Amb. gutt. X ij.f Pulvi.r J.151Men kan ook uit deeze aangehaalde e.en Mond Water op volgendeWyze maaken.~. Fol. Liguftr.Sallieis, a m j.Flor. Balauftior. p. ij.RaJur. Lign. SanEti. ~ V j,Cortie. Granator. 5 {3.f. L. a Decofl.In Aq. Font. q. J ..,. DecoEt. Co/at. # j. adde.Sp. Coeblear. 5 j.Pitrioli. gt. XL.$yrup. Granator. 3 v j.M. D. S.Is een uitneemend Mond-Water tegens de waggelende of loIreTanden, om dezelve dikwils daar mede te fpoelen. .DENTlLLARIA RONDELETIl ,Vlooikruid. Groeid in me':' .nigte omtrend Montpelier en Ades, in Frankryk. Het WOiJook in de Hooven geteeld. Zie het Artykel MOLYBDENA.J;>ENTlSCALPlUM, (in de Chirurgie), Tande-Stooker. EenWerk-Tuig, waar mede men de Tanden zuiverd; het word ge.bruikt om het Tand-Vleefch los te maaken, om de Tandn deste beter te konnen trekken. Sommige deezer Inflrwnenten zynmet fmalle Punten voorzien; andere met breeJer en fcherpePunten; en wederom andere zyn Sikkelvormig; doch alle dee.ze zyn tot een en dezelve behandeling bekwaam.DENTITIO, het Groeen der Tanden, wanneer de jonge KinderenTanden beginnen te krygen.DENTlTIO DlFFICILlS, moeielyke Tandkryging. Is dat deTanden al te lang in het Kaakebeen blyven, en eindclyl; na ver.loop van Negen of Tien Maanden, of langer na de Geboorte,met groote Pyn, Slaapeloosheid, Braaken , Buik-loop, Koorts,Hitte en Ontlicekingcn, Onrufl:, Stuiptrekkingen te voorfchynhuumcll. Dcwyl de Voorn:lamt1:e Oorzaak van dit Gebrek de:K 4 har.DENTI.hardigheid van het TaJ:ld-Vleefch is, zo heeft men in de neezir. daar op te letten. dat het Tand-Vleefch verzacht 'We(!k gemaakt worde: dt verkrygd men als 't zelve beftreekenMudlag .. Sein. OyrJouior. af PhlUi. of Rad. A/tb.met 4q. Se17Iperviv. Maj. Spermat. R,auar. of Plantagin. of menkan op het Tand-VleeJh leggen Aflnodina. als Ol. Amygd.Du/c. ongczoute Boter, 't Merg uit Kalfs-Voeten, de Herff'eneo'uit eci Haas, het Bloed uit een afgefneeden Haanen.R.uJ.het navolgend\: word van DOL.lEUS aang~preezen.~. Mell: RoJar. 3 13.Axung. Lepor. 3 Ij.Syrup. Dia/tb. 3 i 13.Sommige beveelen om het Tand.Vleerch te wryven. met een~Volfs:Tand, Smaragd. roode Koraal zink. Bloed-fteen, gepolyltStaal mz. Andere verwerpen in tegendeel dezelve, omTandVJefch pryaen Rad. A/tb. Liquirit. Lapatb~ Acut. of Irldis florent.De toevallen worden d~or haare byzondere Middelen weg-genaamen;hierom gebruikt men tegen de Pyn ./1nnodlna. voornaamentTykals 'er voor Stuiptrekkingen gevrecft word. alsTillfl. Papaver. Errat. of Eifent. Opii Gutt. ij. Aq. Plantagin.of flor. NJlnph. 5 j. om Lepelswyze te gbrui~en. pc (in.flammatie) Ontfteeking neemd men weg door (Refrigerantia)verlt~elende Middelen. als Mudlag. Rad. A/tb. Sem. Cydonior.Ph1il. Saccbar. Saturni. Succus e:& Cancr. Yivis. cum AIJ. flor.Cyaui. tegens de (Co7lvu/fin) Stuiptrekkingen gebruikt men Pulv.4l1tepileptic. Marebion. Semlerti, Ungul. Ale. Unicorn. Marl".Anfim. Diapboret. Cillabr. A,ltimtm. l{ativ. flor. Ti/iee. Cf.flJfer. Nigr. Lilior. Conval. e1.l3'. .~. Sem. Quat. Frigid. "P'eeoniee. :r 3 ij:Papa'/}. Alb. j.Cum.AIJ. Flor. Nympb. q.J.Emulfio aride.Vllicorn. ver. 5 13.Bezoardic. Mineral. 9 j.Saccbar. PerI. .'. Detur.~et worJ door DOL.IE::S voorgefchreeven.'Sl is. Ge.neezicJbet enWeek dit zeI ve vlord met Seln. Oydouior. of Pfyllii. Altb.4'1. Se1l'lperviv. Rauar. Vleefch ./1nnod;n:J, Dule. ongc7.oute Herm:neo K.!let navolgende DOL./EUS AXUfJg. lj.Dialtb. {3.J,l{ifce.Tand-Vleefch wryven, Volfs~Tand. Smaragd, enz. dat ze het TandVlefch verharden. en pry:;um het Zwoordvan Spek. Rad . .Altb. [ridi,r door ge.noomen ; Annodina. voornaalllelltTykword, Elfent. Cutt. -flor. Nymph. In.ftlJmmatie) Refri/(erantia)verk~elende Mucilag. Altb. Pfylii. Sacebar. Satumi . Succu,r ex Vivi.r. Aq. Cyalli ConvulJin) Pul'IJ.dlltepileptiC. Sennerti. Unicom. Mari~ltimOJl. Afl. TililZ. fllf,r. ena". Fri~id. maj.P'lZo'llilZ. : ij,'Pa.pav. 3 Oum.Aq. N'Ympb. f. adde.Vllicom. . m. volgende DOLiE,-"voorge[chreeven.J},!.. Ai,Tilice Liq. Cam. Cer'!!i. SMccinat. RoJar. zy Cara/I. Sep. Campbar , ftceken, Caralt. Elef/uar.DinJord. men de Tand laat uittrekken.binnentleLaccce, tykel DENTIFRICIUM aangehaald is, als ook Vitriol. nom. 5 j.in Aq. j. ge(o/veerd.GRITlES. Crud. Ol. worden. CoffemaaIen hetlryken.vallen,Sepice. Cam. Cer'!!. Cin. RoriJmarill. Tabaci. of dit volgende Poeder.rocb.V.DENTI.Ijt.. Aq. Flor. Tilit/! '5 i ij.Cer"!!Stlccinat. 3 j ~.Effent. Anodyn. glipt. V.julep. ?i iij.Mifce.153De Buikloop word niet in aanmerking genoomen, ten dat Zitvan al te langen duur WllS, en de Krachten daar door verminderdwierden.pENTIUM CARIES, Bederf der Tanden. Wanneer dezelvevan fcherpe bytende Vochten of van de Wormen verteerd enbedorven worden: dit geneeft men door (AbJorbentia) ZuurtemperendeMiddelen, als oJs. om in deTanden te fteeken, andere pryzen A/b. met Elefluar.tot een Liniment gemaakt. Maar het is beter en zekerderdat DENTlUM DOLOR, Tand Pyn. Deeze word uit het Bederfder Tanden veroorzaakt, of door Wormen die het binnen1l:eHuidje der Tanden, meeft uit. Zenuwen befiaande, doorknaagen.DENTIUM MOBILITAS , het waggelen der Tanden, hier te.gen gebruikt men TillfJ. Lacct/!, en het Mond-Water dat Ar.~ykel DENTIFRI~IUM .In Font. 1lt J. gejo/'lJeerd.DENTlUM N~GRITlES, Zwarte Tanden. Het befte middelhier tegen is, de Tart. met Mafticb. Het OL. en Sp.Yitrioli maaken de Tanden wel Wit, maar zyn te verwerpen,om dat de Tanden door haar Sa/. Vol. heel Bros worden, endaar na uitvallen. Vee Ie Jonkvrouwen geb11liken Pulvis toft. of Panis taft. om de Tanden Wit te maaken, andere pryzenaan om de Tanden eenige maaien des Daags met Boter teheftryken.DENTIUM SORDITlES, & Topbi. Vuile en met Kalk be.zette Tanden. Deeze zyn dikwils los, en beginnen uit te vallen, men komt dit ongemak voor door het afveegen, zuiverenen beletten dat deeze Vuiligheid niet verder aangroeid, hier toeword gebruikt Os Sepit/!. Cer"!!. ufo. Tefo. Ovor. pan. ufo.RoriJmari'l. l}:. A:um. Mafticb.Tartar. A/b.Thuris. ;( q. v.F.Pu/'ii.K SDK~.CyfCCyyff~S4 DENTI. DENU. DEOB.DENTIUM VERMIS, de Worm der Tanden. Deeze is dik.wils de Hoofdoorzaak van Holle Tanden, en langduurige Tand.pyn. Hier tegen gebruikt men eene Rookin~ uit Sem.llyoJciam,of Fol. Nicotilm, welke Rook door een Trechter in den hol.Jen Tand of Kies gebracht word. Het afziedzel van Abfintb.Sabin. Tanacet. in Wyn, word ook zeer aangepreezen om inden Mond te houden; als ook Sp. SulpbVitrioli, gtt. v. of vj.met Water verlengd, tot het zelve gebruik; anderen roemenzeer de TinfJ Myrrbe, Liq. Cam. Cerv. Succnat enz. Om meteen Katoen in de Kies te 11:eeken.DENUNCIATIE, eene Plechtige afkondiging of Openbaarmaa.king van een Zaak. Alle Vyandelyke Scheepen zyn Wettiglykprys, na dat den Oorlog verklaard en afgekondigd is. De af.kondiging van Perfoonen die onder den Kerkelyken Ran ge.bracht zyn, gefchied met Oogmerk, op dat het Vonnis tegenhun uitgepreoken, des te volkoomener zou uitgevoerd worden.dewyl zy daar door meer bekend worden.DENUNClEREN, iem:IIJd aangeeven t befchuldigen, de bekendmJaking of aangeeving van eene misdaad aan de Overheid,Denunciallt, die iets by de Overheid aangeeft.bENUNCIE SECREETEN , worden te Venetien die Briefjesgenoemd, . welke ieder die de Republiek iets geheims Openbaa.ren wil, in zekere lVIarmere Gaten aan het Paleis van ST. MARcusen andere Gebouwen werpen kan.DENUNDATJE PLANT JE, Ontnaakte of Naakte Planten ;daardoor worden ver11:aan de Planten, welke B10eyen voor dat zeBladeren hebben, by voorbeeld Colchicum, Crocus enz.DEOBSTRUENS, (in de Pbarmacie), openende Geneesmiddelen.Zie het Artykel DETERG~NS. In de bewoording (Deobflruens)Openende, legt iets meer opgeflooten, dan in (Detergens)Zuiverende. Want een Geneesmiddel kan Openende zyn,dat in den eng11:en Zin genoomell niet Zuiverend is; gelyk demeeae MetalliJcbe Zelf11andigheden, als Staal en Kwikzilver ,die den Naam van openen!l verwerven. van wegens hunne Werkingdoor hunne natuudyke Zwaarte, waar door zy het (.lIo.mentum) de hoeveelheid der beweeging van de omloopendeVloei-Stoffen vermeerderen, en met grooten kracht de affcheidende uitgangen doen tegen11:aan: om dat de (Momenta) hoeveelhedenof het (Vis Percusfionis) treffend vermoogen, van al.les wat met Kracht word Weg-geworpen, (van welk foort eenOmloopende Vloei-Stof is) in hunne Va11:igheden met hunneSnelheden voorondcril:eld worden, gelyk te zyn. Hoc meerderhalven , de Dicrgclykc Vloei11:otTen met dikke en vaaeDeelt jens bezwangerd zyn. pannen zy de Vaten met zo veelgroot er Kracht uit, en breek en gemakkt.!lrker door, alwaar heeiaalllcnHcJ hLlllilC o;llkoomilJg beguIl11:igd i cn om die Reden,WuI"pEDO. DEON. DEPA. J55worden de Geneesmiddelen, die tot deeze hoedanigheid in deVloeifioffen toebrengen, (Deobfiruens) Openende genaamd.DEODAND, (in de Engelfcbe Gewoontem) , betekend iets, dataan GOD word toegewyd, of toegeheiligd , tot 1l:i1ling zynerGramfchap, in geval van eenig ongeluk, gelyk iemand die toteenen geweldigen Dood komt, zonder toedoen van eenig rede-1yk Schepzei ; by voorbeeld: indien een Paerd zynen Hoedernaat, dat hy 'er van fterft. In dit geval word het Paerd een(Deodand) Godsgift , dat is, het word verkocht, en den Prysdie 'er van genooten word, aan den ArmeQ uitgedeeld, alseene boeting van dat fchrikkelyk voorval.DE ONERANDO PRO RATA PORTIONIS, (in deEngelJcbeRechten.) Een i\fande1T,lent voor iemand die in Arrefl genoomenis, voor eene Rente die anderen met hem e\'enredig hetaaienmoetln; gelyk wanneer iemand Twintig Akkers Land doorHulde of Trollwzweering tot eene zekere Rente is houdende,en daar van een Akker aan een ander vervreemd, en wederomeen ander.e Akker aan een tweede per foon enz. als uit zulkenHoofden n der Vreemdelingen voor 't geheel, of voor meerderRente als de Waarde van 't geen hy geKocht heeft bedraagd,gearrfteerd word, kan hy zodaanig een Ma7ldement of Gefchriftverkrygen.DEP ART , (in de Chimie) Scheiding. Eene Wyze, op welke deStoffcheiders het Goudlouteren ; en het zelve door Middel vanhet (Aqua Fortis) Sterk-Water van het Zilver af[cheiden, doorgaansQ,uartatio genaamd.Wegens de Uitwerking deezer Scheiding, kan men zien de Artykelen ESSAYEEREN , en QUARTATIO.DEP AR. TEMENT , worden van de Fra7lfchen verfcheiden Vertrekkengenaamd t die tot eenerlei gebruik beftemd zyn, en ineen groot Gebouw naaft elkander leggen.DEPARTURE, (in de EngelJcbe Rechten) t betekend eene Af.wyking of terug gang van een geding in Rechten geflooten. ofvan een Eifch die iemand gedaan heeft; 't geen men in onzeVaderlandfche PrafJ'Yk eene Renunciatie van de Infla7ltie noemd.Voor zodanig eene afwyking, word het ook in de EngelJcbeRechten gehouden, wanneer een Aanlegger by zynen Ei[cheenige zaak en voortbrengd , die door den Gedaagden beantwoordzynde, vervolgens by zyn (Replicq) Wederantwoordnieuwe faiten aanhaald, die met zynen Ei[ch ver[chillen.Indien iemand zich by Eifch, voor de Rechtbank op een gene.raale overeenkomft beroept, en naderhand een Speciaale verbin.tenis zou willen voorwenden. word dit voor eene afwyking inhet Pleiten gehouden: zo ook wanllt!t!r iemand eer!! zynenEilh op het be[chreeven cn algemecn Recht t;cgrond had, enn'lvolgens by Replicq het zel\'(; lI1~t eenige (C'lfl1:ime!l) gewoontcns,DEPA. DEPE. DEPrI.ter1S, zou willen Staven. Insgelyks word voor eenC afwyklngJ',crekend, ingevalIe de voldoening van iets, uit hoofden vanHandfchrift verfchulcligd, gevorderd word, en de GedaJgden ietsanders by wyze van Verfchooning by brengd. Doch in :Jmfl:andighedenvan Tyd enz. als den Gedaagden by zyne VcrwceringJen Eifcher noodzaakt om Dag te Deernen, is geene afll'yking,om dat den aanlegger aan gecnen zekeren Dag verbonden is.DEPARTURE IN DESPlTE OF THE COURT, (in de En.gelfcbe Rechten), eelle afwyking in klein achting van het Hof.Word genaamd 'als een Gedaagden of Varal, in Rechten ver~fcheenen zynde, op de tegen hem ingebrachte ACtie, en in dezelveTermyn Dag genoomen hebbende, om te antwoorden,op dien geftelden Dag niet verfchynd, maar Default laat gaan.Zodanig een kleinachting den Rechter aangedaan, heeft de Conclemllatieten gevolge.Dit alles heeft in onze Vaderlandfche Pratyk geen plaats, menkan in deezen onder lJeneficie van Relief altoos nieuwe faifen.poJeeren, zelfs wanneer de zaak voldongen is, en word daar in,wanneer den Gedaagden in 't geheel niet Compareerd, by DrieDefaulten, en zo hy Verfcheenen is, en zyne Termynen verzuimd,by Verftekken geprocedeerd, en tegeD den Eifcher ofaanlegger,' zo deeze niet Compareerd, Comparuit en Al10lutievan de Inflantie met de Kaften verleend.DEPECHES, betekend de afvaardiging van Poflen-Bouen cnBricven, hier van daan DepecbeerC1l, afvaerdigt:1l , h'::1fl:en,voortzetten. Aan het Spaanfcbe Hof is de Secretario de Ja. depe.eb as , een der voornaamfte Minijlers , en by ons zo veel alseen Staats-Geheimfchryver.DEPENDEEREN , (van iemand.) Is iemand in zel,erc zaakenvoor zyn meerder te moeten erkennen. Het dependeerd niet vanmy, is te zeggen, het fiaat niet in lIJyn macht, of hangd nietvan my af.DEPENDENTIEN , hiet, wat van iets anders afhangd, en wedertot het zelve moet getrokken of gerekend worden. DUitfcblandheeft tot zyn fchade genoeg den Zin van dit Woord ge.leerd, toen de FranJeben in 't Jaar I680. te Metz en Brifacb dezogenaamde Runie - Kamers aanfl:elden, die onder VoorwendzE!van de Dependentien toebehooren , en Connexien geheeleStiften, Bisdommen en Vorftendommen, Graaffchappen enHeerlykheden van het Ryk affchturden, en tien Ryks - Stedenin den Elzas aan Frankryk hechtte, de Vrye Ryks-Stad Straats};urg in 1611 r. OpflJilpten, de Palts-Graven van Tweebruggen ,Birkcnfdd en Veldellts, gelyk ook den Hartog van Mumpetgard ,en de Mark Graven van Baden tot j'ranJche Leenlieden maakcnwi:de.DEPHLEG l\I.YflE, (in de Chimie.) Is het zelve als Reftijicaiie,ofCyfDEPI.DEPO. IS7or het zuiveren van een Geeft van zyne Waterachtige Deelen,'t zy door (DefWlatie) Afzyping of door eenig ander middel.DEPILATORIA, (in de Medicynen) worden genaamd de Middelen, dewelke zonder bederving van den Huid, de Onziene.Iyke n overtollige Haairen wegneemen. Deeze Geneesmidde.len worden in twee Soorten verdeeld, als daar zyn die, welkedezelve voor eenen Tyd wegneemen. Ten tweeden die, dewelJ;:e ze voor altyd of geduurig wegneemen. Van de eerfie foortzyn Sang. Hirund. Ranar. Pitrid. Lac. Ca/lin. Milleped. Arfe"ic: Auripigment. Sandraca, Calc. fJiv. De tweede foort zynSpuma Maris, het Bloed van Vledet-Muizen, en Bokken-Gal.Doeh dewyl deeze Middelen lichtelyk dieper indringen, en deHuid bederven konnen; zo moet de plaats na het opleggen ofgebruik deezer dingen fchielyk met Warm-Water of Melk afgewaff'enworden, of 't Uilg. Alb. Campborat. de Clycyrrbiz. dePomis RoJat. farilh fabar., enz. daar op gelegd worden.DEPONE, eene groote en Mexikanjche Slang, die zeer zeldzaam,en met Vlakken van verfchiIlende Kle\Ucn vercierd is.Haaren Kop is ongemeen groot en met Kaaken bezet, die zowel onder als boven met lange fnydende Tanden voorzien zyn,welke, gelyk die der Snoeken van in hunne Kaifen ftaan. Onderdeeze Tanden, merkt men 'er twee in het Opper Kaakebeen,die men Slag-Tanden ",oemen kan" en welke by geen andereSlangen zelfs de grootfie gevonden wo~den. Deeze Slag-Tandenzyn in de Schede die langs het Kaakebeen legt, niet ver.borgen, maar ineen foortvan Ruif. Haare Oogen zyn zo grooten wyd, dat ze haar en Verfchrikkelyk aanzien geeven. Schoonde Schubben van haar Voorhoofd met veelKonfi gerchikt zyn.zo merkt men met noch meer vermaak de groote en dubbeleKeeten op, die haJren Rug bedekken, en welkers einden, by'wyze van een Schild faamengevoegd zyn. Haate zyden zyn cegelyk met Vierhoekige of Langkwerpige' vierkante Schubbenvercierd en gewaapend, die met groote rond,e Vlakken getekendzyn; die van den Buik zyn dwars, breed, en met rosach_tige Vlakken vcrcicrd; deeze Spikkels verfraayen mede haarenStaart, die dun, lang en Spits is. Dit foort van Slangen wordmet [chrik aangedaan, als zy een Menfdl zien: Zy \\'ordendoor een byzonder [oort van Luizen ~aangetaft, die tuff'chenhunne Schubben kruipen, haar byten 'en zeer kwellen.Deeze Luizen die in 'talgemeen de Geeifel der Slangen zyn,hebben Ses Pooten aan het voorfie gedeelte van haar Lichaam,die onder het Hoofd verborgen zyn, en het achterfte van haarLichaam is gelyk dat def Schildpadden bedekt.DEPONENT, (in de Latyrljcbe Spraak-Konft), dceze Uitdrukkingword aan Werkwoorden coegepafi, die van ecn Wcrke,lykeDEPO.Iyke betekenis, maar van eene Iydende uitgang zyn, en \Varaan een ,hunner Deelwoorden ontbreekt.DEPONENT, betekend in de ScbotJcbe Wetten, Iemand dieonder Eede, in Rechten getuigenis der waarheid geeft. Zie hetArtykel DEPOSITIE. . 'DEPOPULATIO. Zie het Artykel ONTVOLKING. .DEPORT ATlE, een foort van BallJngfcbap. die by de Romeinenin gebruik was, waar by een zeker Eiland of andere plaats aaneenen Misdaadigen tot zyn Verblyf wierd toegeweezen, meteen Verbod om daar niet te moogen uitgaanop Strafte van deDood; Oud Tyds kon geen Burger van Rome tegen wil endank van zyn aurger.Recht ontzet worden; om echter de Stadte zuiveren van zodaliige Perfoonen, die men in dezelve nietdulden kon; was m,en gewoon, heli Dakj Vuur, en Water teontzeggen, waar door zy dan a:ls van het noodzaakelykft Levens onderboud ontbloot, genoodzaakt wierden als Ballingellom te zwerven. Doch in de Beroeringen die tot de BurgerOorlogen aanleiding gaven, en de opgevolgde ondergang derRoomJcbe Vryheid veroorzaakten. viel dit ongelukkig Lot veeleaanzienelyke Lieden fen dee! . Keizer AUGUSTU~ die beduchtwas dat de Verdreevenen. mdien zy gelegenheid hadden omzich faamen te voegen. fomtyds eenen aanfiag tegen ,zyn Leven of Regeering maaken zouden, \1oe!de op den Raad vanzyne Huisvrouwe LIVIA de Deportatie naar eene zekere Plaatsof Eiland in. DI CASS. B. ss. P41!' 562. waar toe dikwilsnaar maate van de mis:iaad, of op t willekeurig goeddunkendes Keizers. zeer onaangenaame en fomtyds geheel On bewoonbaareen woefte Plaatfen uitgekoozen wierden. ,'t Welk ver~volgens ook altoos onder de Room[ebe Keizeren in gebruik gebleevenis. zo als de Gefchiedeniifen ons uit oneindig!; Voorbeeldenh~eren. Men moet deeze Deportatie van de Relegatilwel onderrcheiden, welke laatll:e mede fomtyds naar een zekerEiland of Plaats gefchiedde, maar die onder anderen daar invoornaamentlyk van de Deportatie verfchilde. dat zulke die ditnoodlot te beurt vielen voor Dood gehouden, en hunne goe.deren verbeurd verklaard wierden, en zy alle Rechten van Bur.gerfchap, Vryheid. en Bloedverwandfcbap op eenmaal verlooren,daar in tegendeel. zy die geregeleerd wierden alle deezeVoorrechten, onaangezien die Straffe ongefchonden behielden.Dus is de Dertele Roomfebe Minnedichter PUBLIUS OVIDIUSN ASO, door AUGUSTUS in Pontus geregeleerd geweeft; zonderdat hy nochtans daar door. noch zyne Vrybeid, zyne goedo-. ren, noch zyn Burger-Recht verloor. zo als hy zelfs, eh Olltdie Reden lafhartiglyk de Zahtmoedigheid des Keizers ten Hemeltoe verheffende, op meer dan een Plaats aantekend.. l)ECyfnEPOS.159DEPOSITAlt.IUS, (bi de FranJcbe Rechten), is Iemand aanwien iets in bewaaring gegeevcn word. Gewoonelyke (Depoft.tar;) Bewaarders, behoeven niet in te ftaan, wanneer de dingenaan hen ter handen gefteld verlooren of geftoolen worden,zy zyn alleen verancwoordelyk voor bedrog of iets diergelyl,s.lJEPOSITIE, (in de Engelfcbe Rechten), de Verklaaring vaneen Getuige die onder preJentatie en zelfs by 't doen van Eed,voor een Rechtbank gegeeven word. .Eene (Depofttie) Verklaaring in de Kancelery, word by Gefchriftgegeeven, by wyze \Tan antwoord op de (Inte"ogotaria) Vraagpuntendie in de Kancelery worden voorgefteld, lwaar zodaDigeeri Getuige Deponent genaamd word;De Verklaaringen in een Geding, kannen by 't hooren vn eenander, dat tuffchen dezelve Part yen is, gebruikt worden, zon-,der dat men het behoeft te verzoeken: ,dit is in andere Rechtbankenniet geoorloofd zonder eene byzondere laft van 't Kan'celery Hof. De Verklaaringen in de Kancelary gegeeven,'kannen na dat de Zaak aldaar voldongen is, tot bewyzen {hekkenin een geding voor de Balie van eenige der andere GerechtsHoven,of Vierfchaaren dienende.Depofttie, betekend ook Iemand eene zekere Waardigheid of, Ampt ontneemen, of het zelve verbeur.d vetklaaren.l)EPOSITO GELDEN, zyn zodanige'Penningen, die men aanIemand op een (Obligatie) SchulaJlerd was; elldaar en boven ook inhollde deeze eigene \Voorden, by voorbeelddaar is niets veranderlyker dan een Menfeb,Deezc ClauJule word in Rechten kortelyk aldl1s hefchree\'C~n ,(Clauj'ula Del'ogatoria conti71et fignificationem Volu,7ltatis in/utn,'U7n non dimiilutionis poteflatis) dat ze te kennen geeft iemandsWil voor het toekoomende, zonder verminderingen zyner vrybehoudenemacht. .Als iemand zich by de Claujule Derogatoir verhonden had, zynetegenwoordige Uiterfte wille, nt:t ~l1liers te zullen herroepen,dan alleen by Teftament, te pa[Teeren voor 't Gerechtevan die Plaats; doch naderhand door Ziekte of andere toevallen belet word om zulks te konnen doen, zo mat: hy de Revocatieechter voor Notaris en Getuigen doen paffeerm, en is dezelve dan ook even Valide en van Waarde.Deeze ClauJule Derogatoir, kan door zekere Generaale ClauJule in eenige opvolgende Teflamentea begreepen , niet vernie.tigd worden.Doch na verloop van Tien Jaaren zedert de voorige gemaakteDiJpofitie, inhoudende de Clallj'ule Derogatoir, worden zodalligebetuigingen van die Claufrde vernietigd, en verliezen dlB,haare verplichtende Kracht of Codicillaire.Indien een Teftamentmaaker zyne Teflamentairc DiJpofitie inwelke de voornoemde ClauJu'!e vervat is, wilde herroepen, enhet Inflrumcnt vermift was, en den inhoud van die Ci1 /jLflewas vergeeten, zou men zo eene Uiterfte Wille konnen wc,lerroepenmet deeze of diergelyke Woorden in Subflantie, Rt'~'o,ecreudc alle 'Voorgaande Te(la1llentcl) en CodiciUen; niet. tr.gw'L 3 flaai/tieCyfDERO.DERR. DERT.flaallde in dezelve mochten ge'lJ01!dCll "..vorden de Claufule Derogat0ir;als verklaarmde dm Tefiatew daar 'Van geene kenniiJe ofubcu,::;cnifTe te bebben.nt:n.OGEEREN, AffchalFen. Verminderen, iets van de Wetverbrecken, vernietigen, te niet doen, en herroepen.pERRAGAES, zekere Amptlieden of Gouverneurs des Koningsvan Perji in fOl11l1ligc Plaatfen , doch van minder aanzien dande Dcrw,.ffiers. In de groote Steden bekleeden zy een AmptdJt veel overeenkomfi heeft met het Schout Ampt in de Nederla/l[che Steden. Hun voornaamfie Werk is, de Plaatfenwa:n over zy gefield zyn, te bewaaren voor den inbreuk van11lOCdwil en alle ongeregeldheden. In het oe/fenen van hunAmpt, behoeven zy niemand te kennen, vattende alle misdaadigen,onder hun Rechtsgebied be!loorende, zonder onderfchei~aan, en fira/fen dezelve naar vereifch van zaaken :Jan den Lyvc.Ook neem en zy 't genot dcr Boeten naar zich van de geelJen die de Wetten overtreeden.DERR Y otDERll-IE J gemeenlyk LOI;don De"ry genaamd. Eene, Stad in Ierland,' in 't Gra:Jffchap UIJler of Uitollie. Zy legt opeen Eiland, 11lis Owen, en in 't Latyn Ir.jula ElIgenii geheeten.Voor deezen heeft deeze Stad alleen Derry genaamd geween,doch naderhand veele Engeifchm derwaa:ds getoogenzynde, en dezelve veel beter bebouwd hebbende heeft zy den'Na~111 van LOlldon-Derry gekree~en.l;4',:R TIG JAARIGE of DUlTSCHE OORLOG, Begon in hetJaar 1612. en duurde tot het Jaar 1648. toen men de zo~e~lJlamde Weftpbaaifche Vredens TraCfaaten begon. 't Verfchil(ler Godsdienfien gaf oorzaak tot deezen Oorlog, en toen zowel de Protefianten als Katbolyken zich reeds veele Jaaren te.gen lkander in Poltuur ge!leld hadden, brak eindelyk ditKrygsvuur 't eerfi in BobemCll uit, wanneer men in dat Ryktegen den bekenden Majefieids Brief de Lutherfchen in deVrye Deffening van hunnen Godsrlienfi ll:oorden, en waar doorde Bobeemfcbe Standen zo verbitterd wierden, dat zy ilJ 't Jaar16r8. de Keizerlyke Gezanten te Praag ten Ven fier Uitwier.pen, en den Keurvorfi FREDERrK van de Paltz, tegen KeizerjIACLYSMA, GargariJmIl.. Een Uitrpoeling van den Mond_Hiet toe dienen zekere Liqueurs, die men in den Mond houd JOen wederom Uitfpuwt. Maar als men ze gebruikt 0111 te GorGelen,dan worden ze GargariJmata genaamd J welk Woord ooltN 2, dlliDIACO.dikwils "oor DiaclyJmata gelloomen ,,ord. Maar ilTgeval zege[chikt zyn om de Vochten uit de Hcrffenen te haaIen, wordenze Apopblegmatjfinfts genaamd.DIACO, een Naam die men in de Orde van Maltha geeft, aande geenen die zich aangeeven om in den Rang der Kapellaanenaangenaam en te worden, het welk zy in den Ouderdom vanAcht of Negen Jaaren doen. Men noemd hun ook wel K109Ster-Klerken, om dat zy van Tien tot Vyfticn Jaaren in hetKloofter dienen. Om aangenoomen te worden krygen zy eenBrief van den Groot-Mee1l:er, die men dm Brief van Diaconoemd.DIACODYON, (in de Pbarmacie), een Bor1l: Syroop, die uitMaankop of Slaapbollen word toebereid. Ze word ook Syrupusde Meconio genaamd. Dewyl het van belang is, dat alleOm1l:andigheden in de behandeling, om dit Geneesmiddel [aamente 1l:ellen, naauwkeurig in acht genoomen worden, geeven wy hier de Wyze op om het zelve volgens het DiJpenJafori!lm van L.nden, gereed te maakel1. Neemt 3 i '# Koppenvan Slaap-Bollen, die gedroogd en Wit zyn, zonder Zaad;Ses Galonnm of 12. Stoopen Water. Snyd de Slaap-Bollenaan Snippers, kookt ze in 't Water,- roerd ze dikwils. om, opdat ze niet aanbranden, tot dat 'er alleenlyk t van het Vocht,'t geen de Slaap-Bollen byna geheel ingezoogen zullen hebben,overig blyfr. Neemdze dan,van 't Vuur, en per1l: het Vochtzeer 1l:erk uit de Maan-Koppen: Kookt vervolgens het Vocht opzich zelve, tot omtrend Twee Mingelen , Zygt het door, ter"'yl het Heet is, eer1l: door een Zeef, en naderhand door eendunne Flannel ,laat het een Nacht 1l:aan, op dat 'er den Droef.fem, die 'er in 't doorzygen noch ingebleeven is, kan doorzin_ken ; giet den volgende Morgen het Geklaarde Vocht af enkookt het met 6 ltt dubbele g~rajJi1Zeerde Zuiker, tot het in 'tgeheel op Negen Ponden of iets meer te fl:aan komt, op dathet een Syroop word van een jui1l:e Dikte. Deeze Syroop heeftalle de Krachten dt!r Slaap-Bollen naar zich getrokken. Zie hetArtykel MAANKOP.Dli\CONI, waaren in de Eerfie Kerk Zeven Mannen, welkeverkooren wierden om de Armen te bezorgen, en de Aalmoes.fen onder hen uit te deelen, op dat de Presbyter; of Ouderlin.gen te beter hun Leerampt mochlen waarneem en. Zie hier vanbreeder onder het Artykel DIAKEN.D I A CO NI CUM, dus noemden men eeJtyds de Plaats, daar mende Vaten en Cieraaden tot den Godsdien1l: behoorende en gebruiktwordende, bewaarde. Tegenwoordig noemt men hetde Sacr~fly.DlACOPR,1E.GIA, een Geneesmiddel, ui~ Geiten-Drek beHaandc,CyfDIAC.DIAD. 197de, en word te6en de Parotides, of Zwellingen achter de 00.ren, en der AlIlanJclen gebruikt.DIACRII, dus wierden te Atbenen de bcwoondcren \"an de bo.ven Stad gelJaallld, die het met de Regeering VJn weini;:',~ dervoornaamtte Bllrgeren hielden, in tegenilelling van de l'cd:acidie in de Vlakte of beneden Stad woonden, en die vuor ,IeVolks Regeering \vaaren. Naar de Wetten van SaLoN moesten de DIACRlI door de PrSrSTRATI geregeerd worden. Ech.ter zegt men dat PANDION, dat gedeelte van Atvenen onderzyne Zoonen verdeeld, en het Oppergezag aan Lycus, deStreek rondom het Katl:eeJ aan EGEUS, de Zeekant aan PALLAS, en de Landiheek van Megara, aan Nrsus gegeevenheeft.DIACRISIS , eene bcoordeeling der Krankheid, en der toevallen van eene Krankheid.DIACROCU, eeti zeker droog Geneesmiddel, dat tot de Oog.ziektens gebruikt word, en alzo genoemd word om dat 'erCrQ.cus of Saffraan onder gebruikt word.DIACTORUS. Zie het Artykel MERCURIUS.DIACYDONIA, (in de Pbarillacie), eene benaaming die aan al.Ic zodanigt: Geneesmiddelen gegeeven word, waar van de QueenSappen het voornaamtl:e inmeng Cel zyn.DIADAPHNIDON, een Plaaf1er die uit Laurier Bezin gemaaktis, en zeer dienf1ig om de R ypmaaking des Ettt:rs te bey01'deren.DIADELPHIA, (in cic Botiwie), bevat de Planten die Bloemenvoortbrent;en, welkers HelmH:yltjens in twee Cylinder-vormigeLichaalllen te faamen getl:eld zyll.DIADEMA, een Koninglykcl1 Band van Linnen, \Volle, ofZy.de, 't welk by de Heidencn ecn teken was van de KoninglykeWaardigheid. De Koningen bonden het om hun Hoofd, enlieten de Krool1t:n aan de Goden over. Gemeenlyk was hetWit en zeef eenvoudig; doch fOIllty,ls met Goud doorwerkt,en met Paerlen en Edel Getl:eentcns vercierd. By fommigevoorvalIen, wond men het Diar/ema 0111 el;n Kroon of Lnn-jerKrans, en men droeg het aan vl;r[chdde l!elcn des LichJllllS;want PHAVONIUS getuigd, dat POMPEJliS verdacht wicrd nnr deKoninglyke \Vaardigheid te tl:aan, om dat hy eenen Wittcl\band om een zeer Been gedragcn had, als een WindzeI. PLtNlUSzef',t dat BACCHUS den Uitvinder van 't Diadema geweeH:is. ATHENiEUS fchr