218 [128. 34.] Verslap van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

Bijlage PP.

VERSLAGEN over het jaar 1913 aan de Regeering uitgebracht

betreffende de in dat jaar van Rijkswege ge-subsidieerde gemeentelijke en bijzondere

scholen voor zwakzinnigen.

I.

I I .

I I I .

IV.

V.

VI.

V I I .

VIII.

IX.

X.

X I .

XII.

Openbare school te Arnhem.

Openbare school te Dordrecht.

Openbare scholen te 's Oravenhage.

Openbare scholen te Rotterdam.

Openbare school te Haarlem.

Openbare school te Utrecht.

Bijzondere school te Ermelo (van de Vereeniging tot Opvoeding en Ver-pleg'ng rnn Idioten en Achterlijke Kinderen, gevestigd ie Utrecht).

\ Bijzondere school te lteiikmn

(van de Vereeniging tot het verzorgen, opvoe-den en onderwijzen van Zwakzinnige Kinderen, gevestigd te Utrecht).

Bijzondere school te Rotterdam (van de Vereeniging voor Christelijk Onderwijs aan Zwakzinnige Kinderen te Rotterdam, ge-vestigd Ie Rotterdam).

Bijzondere scholen te Amsterdam (van de Vereeniging voor spraakgebrekkige en achterlijke kinderen, gevestigd te Amsterdam).

Bijzondere school te Amsterdam (van de Vereeniging tot oprichting en instand-honding van Christelijke Scholen voor Zwak-tinnigen te Amsterdam).

Bijzondere seliool te Maastricht (van het Zedelijk Lichaam onder de zinspreuk ,,Svb praesidio licatac Mariae Virginis, sine macula conceptae", gevestigd te Maastricht).

VEESLAG over het jaar 191.3 betreffende de Open-bare Buitengewone School voor Lager Onderwijs te

'Arnhem.

I . Inlichtingen van algemeeneu aard.

Onderwijs. In den omvang van het onderwijs werd geen wijziging gebracht, evenmin als in den aard er van.

Wegens het groot aantal spraakgebrekkigen, en omdat de ernstig spraakgebrekkigen onder schooltijd niét voldoende kunnen geholpen worden, is op de begrooting van 1914 eene som van f 400 uitgetrokken, ten einde dezen laatsten na schooltijd door eenige leden van het personeel der school spreeklessen te doen geven. Met het geven van dit onderwijs wordt in Januari 1914 begonnen.

Klassen-indeeling. Aan het begin van den nieuwen cursus waren slechts 11 open plaatsen, die alle werden ingenomen. Het aantal aanvragen was zeer groot: 41. Voor 12 was plaat-sing niet oi' vooralsnog niet noodig, zoodat 18 kindereu wegens plaatsgebrek moesten afgewezen worden. Ook het vorige jaar moesten eenige kinderen wegens plaatsgebrek worden afgewezen, zoodat, indien aan alle aanvragen zoo-veel mogelijk wil worden voldaan, de school vergroot zal moeten worden.

Daar een nieuwe aanvangsklasse niet kon worden opge£ nomen, telt de school één 2de leerjaar, één 3de, één 4de, één 5de en twee Gde leerjaren.

Leerplan; leervakken. Het leerplan omvat de vakken a—d, h—/,'. aanschouwings- en zaakonderwijs, benevens sffijd. terwijl in de hoogste twee klasse}» een weinig wordt medegedeeld van geschiedenis en aardrijkskunde.

Het aantal wekelijksche lesuren bedraagt 22. He morgen-schooltijden worden 2 keer, de middagschooltijden 1 keer

i door een kwartier pauze onderbroken. Op Woensdag- en Zaterdagmiddag is er geen school. De vacantie's waren:

j Paasch va cautie 1?, week, zomervacantie 4 weken, van om-streeks halt' Jul i tot half Augustus; Eerstvacantie 2 weken.

Omtrent sommige leervakken kan hét volgende worden medegedeeld.

Lezen. Het aanvankelijk leesonderwijs wordt gegeven naar mondstanden. Artieulatie-oefejiingen zijn schering en inslag, niet alleen, om zooveel mogelijk de juiste uitspraak der klanken te leeren, maar ook om tot vlug verbinden te komen. De resultaten hiervan zijn zeer goed: reeds na een jaar kennen de leerlingen verscheidene klinkers en mede-klinkers, terwijl zij weinig moeite hebben met de verbindin-gen. liinnen 2 jaar kennen zij alle letters en de eenvoudigste verbindingen, bestaande uit: 1 medeklinker + 1 klinker + 1 medeklinker. In de hoogste klassen wordt gelezen uit: Dicht bij Huis : Blijde Jeugd, 1—2—3—1: Zonneschijn.

Rekenen. De gevolgde methode bevalt uitstekend. Het personeel geeft dan ook zonder uitzondering volgens deze methode met voorliefde in dit voor zwakzinnige kinderen

[1M, Verslag van den staat der hooge-, middelbare

moeilijke leervak les, en de resultaten zijn goed te noemen. In de laagste klassen worden de juiste getalvoorstellingen aangebracht, zoo concreet mogelijk. Elke hoeveelheid wordt als t ware geïndividualiseerd door MS vaste, sprekende j>e-talfiguur, waarbij gezichts- en bewegingsvoorstellinsren eene voorname rol spelen. Zelf,doen, altijd maar doen, blijkt van onschatbare waarde. Behoudens enkele uitzonderingen'komt men na 1 jaar tot 10, na 2 jaar tot 20. In de hoogste klasse worden de hoofdbewerkingen tot 1000 uitgevoerd. De bewer-kingen met getallen en hoeveelheden tot 100 worden vrij vlot uit het hoofd uitgevoerd. Eenige notie wordt aange-braclit van de breuken '/si Va. ' / • . ' / o ! van de decimale ge-tallen wordt geleerd de schrijfwijze van geld in guldens en centen en van de lengtematen in meters en decimeters en centimeters. Vaak wordt met papieren munten gerekend, door winkeltje-spelen eene juiste voorstelling aangebracht

. van kilo, pond, half pond en ons. In eenvoudige, practische vraagstukjes, kunnen ten slot Ie 'dé meeste kinderen het ge-leerde toepassen.

Voorbeelden hiervan zijn de volgende:

1. Een koopman koopt een koe voor f 287. Hij verkoopt de koe voor f 450. Hij wint f . . . . . .

2. 1 mud rogge kost f 4,56; 67 mud kost f 3. Een man brengt elke week f 2,75 naar de spaarbank.

Na een half jaar is dat f ; na een jaar is dat f • 4. Een man verdient in één week f ï l , 9 4 ; hij verdient

in 1 dag f ...... 5. 7 pond rijst a 14 cent = f

6 pond suiker a 27 cent , = f 9 pond meel a 13 cent = f 2 pond koffie a 78 cent = f ,

Samen f

Terug van 3 rijksdaalders: 6. Dagloon f 2,69; weekloon f 7. Weekloon f 17,28; per jaar f 8. Evert heeft f 7,95. Jan heeft het '/s deel. Samen heb-

ben ze f 9. Muntensom.

3 rijksdaalders, 2 guldens, 7 kwartjes. 27 dubbeltjes, 29 stuivers en 14 halve stuivers = f

Taal. Dit leervak levert veel moeilijkheden. Taalregels kunnen niet geleerd worden, het werkt verwarrend. Hoofdzaak is het aanbrengen van juiste gezichtsvoorstellingen. Einde-loos lverhalen blijft schering en inslag. Aan het eind van het 2de leerjaar wordt een begin gemaakt met. ontbinden en samenstellen van eenvoudige woordjes, waarop volgen dictée's van woordjes. Moeilijker, doch zeer nuttig, is het laten schrijven van woorden, die niet eerst zijn voor<reze<rd, maar naar aanleiding van getoonde plaatjes: Later volgt het schrijven van zinnetjes — eerst zeer eenvoudig, geleidelijk wat moeilijker — naar aanleiding van door onderwijzer of leerling vóór de klasse verrichte handelingen of miar aan-leiding van plaatjes, om ten slotte te komen tot het maken van opstelletjes. Hierbij worden gebruikt eigen gemaakte platen on de serie van Klootsema en Brands. Ook worden door de leerlingen der hoogste klassen meermalen brieven geschreven aan ouders of familieleden. Ondanks alle zorgen en toewijding van den onderwijzer blijft het aantal fouten groot, de bouw der zinnen vrij gebrekkig, bij meerdere leer-lingen verwanend.'Eindeloos geduld, groote wilskracht moet de onderwijzer bezitten, om telkens weer met opgewektheid aan de taal- en stijllos te beginnen, en niet te verwonderen is het, wanneer hij aan het eind van de les, vermoeid door het verbeteren der vele fouten, de schrijfboeken wel eens moe-deloos ter zijde legt. Ondanks dat. kunnen wij evenwel met voldoening constateeren. dat — al blijven wij wel is waar onze eischen zeer laag stellen — het werk. dat de leerlingen dor hoogste klasse thans le.veron, heel wat beter is dan wat zij een jaar geleden maakten.

34.J lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijl)

Handenarbeid. Hiervoor ie veel tijd uitgetrokken. De ervaring leert, dat dit vak van groote waarde is. Het omvat:

lsto klasse: leggen van plaatjes en legkaarten, legstokjes, mozaïk, bouwen, vlechtmatjes, vouwen, kleiarbeid;

2de klasse: bouwen, vlechten, vouwen, knippen, plakken, kleuren, kleiarbeid;

3de klasse: vouwen, knippen, plakken, kleiarbeid, karton; 4de klasse: karton en klei; 5de klasse: karton en hout; 6de klasse: karton en hout.

In de 5de klasse wordt alleen met geschaafd hout gewerkt, in de 6de klasse met ongeschaafd. Verrassend zijn de resul-taten bij verscheidene leerlingen. Zoo hebben sommigen, toen de winter begon, eene slede gemaakt, waarvoor alleen voor het aanbrengen der ijzeren blinden de hulp van een smid is ingeroepen; anderen, die duiven houden, een duivenhok, nog anderen stelten, terwijl sommigen moeder op haar ver-jaardag hebben verrast met een keurig eikenhouten theeblad.

Gedurende den tijd, dat de jongens les hebben in karton-en houtarbeid,' hebben de meisjes les in nuttige handwerken. In de hoogste klasse wordt ook op de naaimachine gewerkt.

Aartschouwin(/S- en zaal-onderwijs. Vooral in de aanvangt* klasse wordt hieraan veel gedaan. De kinderen nemen zeer slecht waar en hebben zeer weinig juiste voorstellingen. Onder dit leervak worden in de 1ste klasse begrepen: oefenin-gen voor zinsontwikkeling; leeren van kleuren en vormen; eigenschappen, zooals hard—zacht, dik—dun, lang—kort, groot—klein, koud—warm, vol—ledig, enz.; smaak als zoet, zuur, bitter, enz.; betrekkingsbegrippen, tijdsbegrippen; deelen van het lichaam. Lessen worden gegeven naar aan-leiding van een kamer, een keuken, een pop,, voorwerpen van huishoudelijk gebruik; in do 2de en 3de klasse ook naar aanleiding van opgezette dieren en verschillende modellen. Later komen platen. Kennis wordt gemaakt, mede door scUoolwandelingen, van de bedrijven der mensclien. Naar aanleiding van platen wordt een en ander verteld van huis-dieren, on in de hoogste twee klassen van do meest bekende wilde dieren. Alle klassen maken een nuttig gebruik var, den schooltuin.

Resultaten.

De resultaten mogen bevredigend genoemd worden. Eenige leerlingen geven veel moeite. Eén meisje, die nu 2 jaar in de laagste klasse zit, maakt weinig vorderingen. Met reke--nen zal zij het wel nooit verder kunnen brengen dan 10; leien, schrijven en wat handwerken zal zij wel kunnen leeren. Eén jongen, lijdende aan mongoloïde idiotie, heeft eerst ook zeer veel moeite veroorzaakt, doch gaat nu voor-uit. Hij rekent tot 10 met en tot 5 «onder aanweiige voor-werpen en leest in Pim en Mien I .

Een ander, die bij zijn komst op school geen enkel woord kon spreken, zit nu in de 3de klasse. Hij is nu ongeveer drie jaar op school en kent thans de gemakkelijke gevallen tot 100, terwijl hij vrij goed leest in Pim en Mien I I I .

Negen leerlingen, drie meisjes en zes jongen* verlieten na-volbrachten leertijd do school. Van de meisjes kwamen twee in de gexinshuishonding, één in oen waschinriehting.

Van de jongens werden: 2 tuinman, 1 smid. 1 barbiers-bediende. 1 melkventer, 1 werd bij een meubelmaker ge-plaatst. later — omdat de ouders inzagen, dat het niet gaan zou. — bij een boek- en steendrukker.

Leerlintjen, maatschappelijke lrin<j. schoolgeld. » Het meerendeé] dor leerlingen lvehoort tot den mingesroe-

den stand. Van de 93 leerlingen, die op 31 December 1913 • de school bezochten, betaalden 1') bet volle schoolgeld van f 6 's ja-.us. 10 het verminderde schoolgeld van t :'. ' s jaars en waren 73 kosteloos geplaatst.

* Geneeskundig onderzoek.

Het geneeskundig onderzoek geschiedde door de drie school-artsen op dezelfde wijze als vorige jaren.

220 [128. 34.] Verslap van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

Over 't algemeen was de gezondheidstoestand der leer-lingen goed to noemen.

liet ipeciaal Later onderzoek der artsen toont telken jare duidelijk aan, boeaaer de geestelijk minderwaardigen ook lichamelijk ten achter staan. Het buitengewoon groot aantal afwijkingen, bij deze leerlingen geconstateerd, is treffend.

Aantal leerlingen.

Op 1 Januari 1913 l>edroog het aantal leerlingen 06. In den loop van het jaar zijn 14 leerlingen afgeschreven, ter-wijl \2 leerlingen zijn opgenomen. Op 91 December 1913 bedroeg hel aantal leerlingen dus 93, hetgeen blijkt uit onder-staande tabel.

v Leeftijd.

De leeftijd der leerlingen blijkt uit de volgende tabel.

1 Januari 1913. Jongens, i Meisjes. Totaal.

Reden van afschrijving: a. vertrek uit de gemeente: 5. b. na volbrachten leertijd: 9.

1 Mei 20 Mei . . . . . .

67 7 1

28 4

% 11 1

Totaal . . .

Afgeschreven: u. 22 Februari. . . . b. 28 F e b r u a r i . . . .

75

1

32 '

2

3 1 1 1

107

2

8

a. 10 September . . . a. 13 November . . .

32 '

2

3 1 1 1

1 1 1

31 December 1913. . 24 93 31 December 1913. . 69

24

_ Geboren in: Jongens. Meisjes. Totaal.

1905 8 4 12 1904

• 10 4 14

1903 6 8 14 1902 14 4 18 1901 14 3 17 1900 . . . . . . . . 7 7 14 1899 u ' — 11 1898 4 4 1897 _ 2 2 1896 1 — 1 1896

/ Totaal . . . 75 32 107

Het gedrag der leerlingen op school is goed. Zeer zeker is ; dat grootendeels te danken aan de bekwame leiding der j onderwijzers. Uit de gesprekken met de ouders blijkt toch ! meermalen, dat verscheidene kinderen thuis vaak lastig, I onhandelbaar zijn, terwijl zij op school geen renen tot klagen

geven.

i Personeel.

Onder het personeel kwamen geen mutaties voor. Geluk-kig, want zoo ergens, dan is verandering op deze scholen nadeelig. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het personeel, dat in het afgeloopen jaar aan de school werk-zaam was.

Herrekking. Naam. Datum van

infunctietreding. Akten van bekwaamheid.

Hoofd van Woerkom, Jakobus 1 Jan. 1908 4

Hoofdond.; vrije en orde-oef.; slöjd A.

Onderwijzeres plaatsvervangend hoofd)

Mulder, Hiltje 11 Febr. 1908 Hoofdond.; nuttige handwerken; vrije en ordo-oef.

Onderwijzer Tonnenuin jr., Arnoldus 1 Febr. 1909 Hoofdond.; gymnastiek, vrije en orde-oef.; handteokenen; slöjd A en B.

Onderwijzer Bakker, Barteld 1 Sept. 1909 Hoofdond.; vrije en orde-oef.; slöjd A.

Onderwijzer Modderman, Sjoerd 1 Mei 1910 Hoofdond.; vrijeen orde-oef.; Fransch 1. o.; slöjd A.

Onderwijzer Buschhaus, Otto Ernst 13 Febr. 1911 Hoofdond.; vrije en orde-oef.; slöjd A.

Onderwijzeres Biermasz, Henriëtte Charlotte Christine

1 April 1911 Hoofdond.; vrije en orde-oef.; aan-teekening nutt. handw.; Fransch 1. o.; slöjd A.

Bijlage D. [ 1 2 8 . 34.] Tweede Kamer. Verslag \;HI den stiüit der hooge-, middelbare MI lagere scholen over 1913 — 191-1. (Lager ondoru ijs.}

Bovendien is vast Ban de school verbonden een concierge* werkvrouw. 0

De gemeenteraad heeft in de vergadering'van 1T Maart 1913 eene nieuwe verordening vastgesteld tot regeling der jaarwedden van de onderwijlen en onderwijaeresaen aan de buitengewone school.

Deze verordening luidt:

Artikel ï.

1°. Dé aanvangsjaarwedde van het hoofd der school ba-draagt t' 2100, welke na 3 en G dienstjaren telkens met t' 150, en na 9. 12 en 15, dienstjaren telkens niet t' 100 verhoogd kan worden ;

nis diensttijd komt in aanmerking de tijd, als hoofd eener school hij het lager onderwijs, eener school voor zwakzinnigen of eener daarmede door burgemeester en wethouders gelijk-gestekle inrichting doorgebracht;

2°. - de aanvangajaarwedde voor de onderwijzers en onder-wij zeressen bedraagt f 1200, welke na 3, 6, 9, 12, 15 en 18 dienstjaren telkens met f 100 kan worden verhoogd;

als diensttijd komt in aanmerking de tijd, zoowel in deze gemeente als elders, als tijdelijk en vast onderwijzer of onder-wijzeres doorgebracht:

a. bij het onderwijs aan scholen voor zwakzinnigen, of daarmede door burgemeester en wethouders gelijkgestelde inrichtingen, in zijn geheel, en

b. bij het gewoon lager onderwijs, tot een maximum van 3 jaren.

Artikel 2.

De bij artikel 1. sub 1°. eli 2°. bedoelde verhoogingen geschieden door den Baad, op voorstel van burgemeester en wethouders, wat betreft die, bedoeld sub 1°., gehoord der districtsschoolopzieiier"en de commissie van toezicht op het, lager onderwijs, en die bedoeld sub 2°., gehoord het hoofd der school, den districtsschoolopzieiier en de commissie van toezicht op het lager onderwijs.

De verhoogingen gaan in op 1 Juli of 1 Januari , volgende op, of eventueel samenvallende met den dag, waarop het vereiachte aantal dienstjaren is bereikt.

Artikel 3.

Deze verordening treedt in werking den Isten Mei 1913, en is van dien datum af mede van toepassing op de alsdan in functie zijnde onderwijzers en onderwijzeressen, terwijl met ingang van dien datum vervalt het bepaalde sub 4°. bij het Raadsbesluit van 11 October. 1907 n°. 16.

l iet personeel der school is mede opgenomen in het Iiijks-pensioenfonds voor gemeenteambtenaren. De verplichte bij-drage is 6 pet. van het jaarlijkscli inkomen na aftrek van f 300.

Gebouw, Bchoolmeubelen, leermiddelen.

Het gebouw en de sehoolnieul>elen zijn in goeden staat, terwijl leer- en hulpmiddelen, in gebruik bij het onderwijs, in voldoende mate aanwezig zijn.

Nieuwe platen, leesboeken, modellen voor liet aanschou-winirsoiideiwijs. gereedschappen voor het slöjdonderwris. zijn aangeschaft: nieuwe gymnastiekpantoffela aangekocht en oude gerepareerd. De bibliotheek ten behoeve van het per-soneel werd uitgebreid met eenisre studieboeken en perio-dieken. .

Seh ooihad. »

Van het schoolbad werd, behalve gedurende het laatste kwartaal; toen het gerepareerd moest worden, geregeld ge-bruik gemaakt. Ook gaan vele leerlingen onder geleide van een onderwijzer naar het volksbad.

Handelingen der Staten-Generaal. Biüagen. 1915—1916.

M. «l« il. . lin:.M ii van anderen aard.

De leerlingen der twee hoogste klassen hebben een school-reisje gemaakt naar Amsterdam, die der Ode klasse A hoven-dien een uitstapje naai' Oosterheek en Doorwerth, die der 5de klasse naar Velp en Rosendaal. Bovendien zijn met de leer* lingen van verschillende klassen vaak sehoolwandelingen godaan. %

Verscheidene kinderen ontvingen weer vanwege de ver-eeniging ..Kinderkleeding" onderkleeren; sommigen kresren geregeld klompen. Ooi; namen er weer deel aan de voeding. verstrekt door de verceniging ..Kindervoeding".

De meeste leerlingen kwamen trouw school. Enkelen ech-«ter. het zijn steeds dezelfden, verzuimden vaak. Onversehil-ligheid en zorgeloosheid der ouders is de oorzaak.

Arnhem, 24 Februari 1914.

Burgtmeetter en Wethouders van Arnhem, VAN HEEMSTRA.

De Secretaris, VAN ESSEN.

\

i II .

VERSLAG over het jaar 1013 omtrent de Openbare Buitengewone Lagere school te Dordrecht,

In tegenstelling met het jaar 1912 was bet jaar 1913 van groote beteekenis voor de school. Op 1 April nl. werd een nieuwe eerste klasse gevormd. Zoodra op 1 Maart 1915 (de datum van toelating van leerlingen tot de gewone lagere scholen is inmiddels van 1 April tot 1 Maart vervroegd) de derde kasse zal zijn opgenomen, zal de school niet hare 3 tweejaarsklassen geheel in exploitatie zijn overeenkomstig, het plan van oprichting.

(Jok thans vorderde liet onderzoek der voor plaatsing aan-gegeven eandidaten een geruimen tijd. De keuze eischte nu te meer zorg. waar voor niet minder dan 50 kinderen plaat-sing werd gevraagd, nl. 44 leerlingen der openbare lagere scholen. 2 van bijzondere l.igere scholen, en 4 die jjeen school bezochten.

Xa onderzoek bleek, dat 26 kinderen voor opneming "**-schikt waren, terwijl slechts 16 konden worden geplaatst.

Noodgedwongen nloest men daarom zijn toevlucht nemen tot nog een andere onderscheiding dan die, welke uit den verschillenden graad van ontwikkeling voortvloeit; het huise-iijk milieu nl. gaf ten slotte den doorslag. Immers, al moet worden toegegeven, dat deze factor slechts als bijkomstige omstandigheid mag wegen, toch mag daaraan eenige invloed worden toegekend, aangezien het onderwijs eerst dan de ge-weusehte vruchten dr ragt. wanneer van de zijde der ouders de noodige medewerking wordt ondervonden.

Ten einde te onderzoeken, of dit buitengewone percentage zwakzinnigen van duuizamen aard is. zal voortaan telkens op 1 Maart en 1 September door de hoofden der openbare lagere scholen worden medegedeeld, hoeveel kinderen hun scholen bezoeken, die zij voor plaatsing op de buitengewone lagere school in aanmerking zouden brengen.

Op de resultaten van het onderwijs kon weer met voldoe-ning worden teruggezien. De geest onder de kinderen is uit-stekend te noemen.

Het leerplan onderging geen wijziging. Het aanta-1 leerlingen, op 1 Januari van het verslagjaar

16 bedragende, werd, als gezegd, op l April vermeerderd tot 32. Op 14 Juli vertrokken 2 leerlingen. Hunne plaatse!' werden op 1 September door 2 andere ingenomen. Op l December vertrok nog een leerlinge, wier plaats in de maand December onvervuld bleef.

56

•222 [128. Verslag: van don staat dor hooge-, middelbare en

Op 31 December bedroeg liet getal leerlingen dus 31. Daat-van hadden fi den leeftijd bereikl van 8 jaar, 10 dien van 9 jaar, 7 dien van 10 jaar, 6 dien van 11 jaar en 3 dien van 12 jaar. . De verorden in»' op de .schoolgeldheffing onderging peen

wijziging. Voor 2 der op .'51 December schoolgaande kinderen wordt 1' 1.25 per maand betaald, voor 1 leerling 20 cent per week, voor 12 leerlingen 10 cent per week, terwijl de overi-üi'ii. 1(J in getal, de school kosteloos bezoeken.

Ook thans behoort dan ook het nieereiideel der kinderen tot den onvermogenden of' den mingegoeden .stand.

Het geneeskundig toezicht werd gedurende het gebeele jaar 1913 uitgeoefend door den heer dr. H. W. van Rhijn, die met ingang van 1 Januari 1914 definitief tot psychiater-j neuroloog der school werd benoemd, bijzonderheden deden zich bij de leerlingen niet vobr. ,

Voor de op 1 April gevormde klasse werd. voorloopig voor een jaar. aangesteld mej.. J . M. Ilartmans, onderwijzeres aan de Diaconieschool der Ned, Herv. Gemeente te Breda, i-O het bezit der hoofdakte, der akten voor nuttige handwer-ken, vrije en orde-oefeningen der gymnastiek, Fransen en Engelsen 1. o. en van het diploma voor slüjd A.

De andere klasse bleef onder leiding van het hoofd den heer A. II. I). Wepster.

Hoewel het aanvankelijk in de bedoeling lag. de k\veeke-lingen op 1 April van hun functie te ontheffen, bleken hunne diensten ook na dien datum noodig. waarom zij ook gedurende liet geheele afgeloopen jaar hun hulp verleenden, bestaande in het verrichten van allerlei kleine diensten, het teekenen van platen,' het doen van spoedboodschappen enz.

De inrichting der nieuwe klasse eischte de aanschaffing van 16 nieuwe banken (systeem-vYijnandts) en verdere be-noodigdheden, als kasten en platenkisteu.

Het schoolgebouw onderging eenige verbeteringen. In drie vertrekken werd een nieuwe vloer gelegd. Een

spreek- en onderzoeklokaal werd ingericht, benevens een donkere kamer voor photographie-ontwikkeling.

Ook de speelplaats onderging verandering. In Maart kwam de ruime schooltuin in orde, met daarnaast een fraai kip-penhok.

Ten aanzien der leer- en hulpmiddelen zij vermeld de aanschaffing van de benoodigdheden voor kartonnage en voor de bewerking van den schooltuin. Verder werden nc aan-geschaft 2 nieuwe series leesboeken en platen voor vertellen en aanschouwingsonderwijs.

De muren van gang en leslokalen werden voorzien van passende wandversieringen.

Het schoolverzuim was vrij groot. Een enkele leerling was bijna voortdurend ongesteld en werd op 1 December om die reden van de lijst der leerlingen afgevoerd.

Bij 2 anderen waren slechte huiselijke omstandigheden de oorzaak van do vele afwezigheid.. Hierin werd echter door bespreking met de ouders verbetering gebracht,

Ook in 1913 werden, dank zij de bemoeiingen der ver-eeniging ,,dé Dordrechtsche Getondheidskolonie , en de afd. Dordrecht der* Centrale Vereeniging tot verpleging van zwakzinnigen in Nederland, een zestal kinderen uitgezonden, deels naar Flvenliout. deels naar Oudenboseh Met voldoe-ning kan geconstateerd worden, dat het verblijf in de buiten-luclit hun uitermate goed deed en dat zij zich te midden hunner normale mede-kolonisten zeer goed hebben gedragen.

Dordrecht, 31 Maart 191!.

Burgemeester en wethouder» van Dordrecht, WlCHEM, burgemeester. Mr. D. VAN HOUTEN JZN. , secretaris.

34.] lagere scholen over 1913-1914. (Lager onderwijs.)

I I I .

VERSLAGEN over het jaar lltl.'i omtrent de liuitin-gettone Scholen voor Lager OnderwMt (schoten voor zwakzinnigen) non de Hooftskade, at Terniertitraai en i/c limlhiiisstruul te 't (irilrcnhiigc.

School aan de Hooftskade.

Inlichtingen van algemeenen aard.

Het onderwijs. Het onderwijs aan de school werd zooveel mogelijk concreet, praktisch en individueel gegeven. Inzon-derheid werd getracht door herhalen en inprenten het ge-deelte leerstof, dat noodzakelijk geacht mag worden voor het praktische leven, tot eigendom der leerlingen te doen worden.

Het doel toch moet zijn aan de leerlingen een afgerond geheel te geven, zoodat zij. die de school geheel hebben door-loopen, zich in de maatschappij" kunnen redden. Ook de ontwikkeling van de handvaardigheid in praktische betee-kenis en de zorg voor de lichamelijke ontwikkeling namen bij het onderwijs een voorname plaats in. Eveneens treedt meer dan op de gewone scholen de zedelijke opvoeding op den voorgrond en wordt zin voor orde en netbeid zooveel mogelijk aangekweekt.

Klas ten-indeeling. De school telt sedert 16 December 1913 10 klassen en wel 3 eerste leerjaren, 2 tweede, 2 derde, 1 vierde, 1 vijfde en 1 zesde leerjaar.

Leerplan en leervakken. In het leerplan zijn de volgende vakken opgenomen: lezen, schrijven, rekenen, Nederlandsche taal, zaak-onderwijs, zingen, teekenen, gymnastiek, aard-rij kskunde, vaderlandsche geschiedenis, nuttige handwerken en handenarbeid (karton-, klei- en houtarbeid).

Wat de hoofdvakken betreft, moeten de leerlingen het zoo ver brengen, dat zij een eenvoudig boek kunnen lezen, met geheele getallen kunnen rekenen tot 1000, het dagelijksch gebruik van geldstukken, maten en gewichten moet hun bekend zijn en zij moeten zonder grove fouten een briefje kunnen schrijven.

De lesuren bedragen 21 per week. De ochtendschooltijd wordt door een half uur pauze, de middagschooltijd door een kwartier pauze onderbroken. Op Woensdag- en Zaterdag-middag is er geen school.

De vacantiën zijn: ongeveer 10 dagen met Kerstmis, 1 week met Pasehen. 1 week met Pinksteren, 3 weken in den zomer, 1 week in den herfst. Hij deze regeling heeft het beginsel voorgezeten, dat voor

zwaki.inniue'i meer vacantiën dan voor leerlingen aan gewone scholen gewenscht zijn.

Bovendien op den verjaardag van H. M. de Koningin, dien van H. M. de Koningin-Moeder en dien van Z. K. H. den Prins der Nederlanden.

Retultaten. Op een enkele uitzondering na bereikten de leerlingen, die uit de hoogste klasse ontslagen werden, het voorgestelde doel.

Toch blijkt de vakopleiding, zooals de maatschappij geeft, voor verscheidene van de leerlingen niet geschikt. Een arbeidscursus. zooals aan de buitengewone scholen te Rot-terdam is verbonden, zou de beste oplossing zijn, om daaraan te gemoet te komen.

Leerlingen. 4

Ljceftijd. De oudste leerling is 15, de jongste 7 jaar. Maattchappelyke ki-ing. Vrijwel zonder uitzondering zijn

de leerlingen uit de arbeidende klasse. Schoolgeld. Het schoolgeld bedraagt 35—40 gld. per jaar

of 15—20 ets. per week. Een aantal leerlingen.bezocht koste-loos do school.

[128. 34.1 223 Vovslag mn den staat 'Ier hooge-. middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijl.)

Geneeskundig onderzoek. Bij de opneming worden de leerlingen geneeskundig onderzocht door den aan de school verbonden psychiater. Zoo noodig behandelt deze de leerlin-gen geneeskundig tijdens hun verblijf op school, zoo de ouders dit wcnschen.

Aantal leerlingen. Op 1 Januari 1913 bedroeg het aantal leerlingen 135, nl. 94 jongens en 41 meisjes'. Op 31 December 1913 was het aantal leerlingen 157 en wel 106 jongens en

i 51 meisjes. Afgeschreven werden:

Op 12 Februari 1913 1 leerling. ',, 2 Mei ,, 17 leerlingen. ,, 9 September ,, 1 leerling. ,, 30 September ,, 1 ,, ,, 25 October ,, '... 1 ,, ,, 3 November ,, 1 ,,

Ingeschreven werden: Op 3 Mei 1913 20 leerlingen.

,, 5 Mei ,, 6 ,, 16 December ,, 17 ,, ,, 22 December ,, 1 leerling.

Onderwijzend personeel.

Aan de school zijn 2 onderwijzeressen en 9 onderwijzers verbonden nl. de dames M. J . G. Rinkema en H. Sobels, en 'de heeren: A. Broekhuysen, F . Fries, W. D. Hoogwater, G. C. Broekhuysen, I . van Rij , H. van As, P . Linthorst, J . W. H. Schaffer en J . H. Nubé.

Mei. H. Sobels is hoofdzakelijk belast met het onderwijs in handwerken, terwijl den heer H. A. Wegerif de begelei-ding van de gymnastiek met pianomuziek is opgedragen.

Het hoofd der school is de heer P . H . Schreuder jr . De heer J . H . Nubé werd met ingang van 16 December

1913 aan de school werkzaam gesteld.

Gebouic, schoolmeubelen, leer- en hulpmiddelen.

De school voldoet aart deeischen, bij de wet gesteld aan de schoolgebouwen voor gewoon lager onderwijs. Er zijn o.a. twee lokalen voor slöjd (een voor houtarbeid en een voor karton- en kleiarbeid), een gymnastieklokaal, een lokaal voor de handwerken en een donkere kamer voor de fotografie en voor oogonderzoek.

De schoolmeubelen bevinden zich in goeden staat, terwijl ook de leer- en hulpmiddelen alleszins voldoende zijn.

. Mededcelingen van anderen aard.

De meeste leerlingen maakten wekelijks gebruik van de gelegen beid tot baden onder toezicht van het onderwijzend personeel, welke gelegenheid wordt gegeven door de vereeni-ging „Volksbad".

Evenals verleden jaar werd door de vereeniging „Zorg voor liet achterlijke kind" te 's Gravenhage een twaalftal 'leerlingen voor een maand naar een gezondheidskolonie gezonden. De goede invloed van dat verblijf op de zwakke leerlingen is duidelijk gebleken. Ook het geestelijk weer-standsvermogen nam er door toe.

Verschillende leerlingen namen deel aan de zomer- en wintervoeding van de vereeniging ,,Kindervoeding".

De spraakgebrekkige leerlingen ontvingen buiten de schooluren les in spreken van het hoofd der school en twee der onderwijzers. Deze cursus is tevens toegankelijk voor de achterlijke spraakgebrekkige leerlingen, die wegens plaats-gebrek nog niet op de buitengewone scholen voor lager onderwijs konden worden geplaatst.

Te betreuren is het, dat de Leerplichtwet voor deze scholen niet geldt. Daardoor is het zeer bezwaarlijk het willekeurig schoolverzuim geheel tegen te gaan. Ook worden wel leer-lingen van sc'hool genomen, vóór zij de hoogste klasse hebben doorloopen, terwijl zij van het onderwijs nog heel wat zouden kunnen leeren.

De proef met het geven van herhalingsonderwijs aan de leerlingen, die liet hoogste leerjaar hebben doorloopen, werd dit jaar voortgezet. Dit onderwijs wordt met veel genoegen door verschillende oud-leerlingen gevolgd en de ouders toonen zich zeer dankbaar voor het daar gegeven onderricht.

Het aantal leerlingen, dat moest worden afgewezen wegens plaatsgebrek, ofschoon het onderzoek had uitgemaakt, dat zij op de buitengewone scholen thuis behoorden, bedroeg dit jaar 48 leerlingen.

Het hoofd der Buitengewone School voor Lager Onderwijs aan de Hooftskade 194a,

F . H . S( 1IHK1 DKlt J l i . I

School iiun de Tcniersstraat.

Inlichtingen run aUgemeenen aard. Het onderirijs. In dit jaar is in het onderwijs alleen

wijziging gebracht, voor zooverre betreft het uitbreiden van den handenarbeid met de houtbewerking. Behooren de lessen in handenarbeid in het algemeen tot de prettigste voor de leerlingen, in het bijzonder geldt dit wel, wat de jongens betreft, voor de lessen in den houtarbeid. Worden de leerlin-gen er toe gebracht, om in het goed, netjes, nauwkeurig afwerken hun eer te stellen en meer daarin hunne voldoening te vinden dan in het vervaardigde voorwerp zelf, dan heeft ook deze vorm van arbeid zeker groote waarde. Ieder werkt met lust, daar de waardeering van den onderwijzer rekening houdt met ieders krachten en er gaarne wordt geprezen en aangemoedigd, als men overtuigd is, dat de jongen heeft geleverd, wat hij bij goede inspanning kan bereiken. Meer waarde wordt gehecht aan een werkstuk, dat door den leer-ling zelf is gemaakt, al zijn er meerdere fouten in aan te wijzen, dan aan bijna onberispelijke modellen, waaraan een schaafstreek van den onderwijzer het kenmerk van jongens-werk heeft ontnomen.

Klassen-indeeling. Op 1 Januar i 1913 waren de leerlin-gen verdeeld over 5 klassen. In den loop van het jaar werd een nieuwe afdeeling gevormd.

Op 31 December 1913 was het pretal leerlingen als volgt over de verschillende leerjaren verdeeld:

9 leerlingen in klasse VIA 14 „ „ „ VI 1G „ „ „ V 16 „ ,, ,. I I I 16 16

I I I

Leerplan en leervakken. Het leerplan omvat de volgende vakken: lezen, schrijven, rekenen, Nederlandsche taal. vader-landsche geschiedenis, aardrijkskunde, zaakonderwijs, zin-ge::, leekenen, gyinnast iek. nuttige handwerken en handen-arbeid. Het aantal lesuren bedraagt 21 per week. Gedurende den morgenschooltijd wordt ten hoogste een half uur gedu-rende den namiddagschooltijd een kwartier p a a n gehouden. Op Woensdag" en Zaterdagmiddag is er geen school.

Er is vacantie: ongeveer 10 dagen met Kerstmis. 1 week met Paschen, 1 week met Pinksteren, 3 weken in den zomer, 1 week in den herfst. Bovendien op den verjaardag van H. M. de Koningin, dien

van H. M. d<> Koningin-Moeder en dien van Z. K. H. den Prins der Nederlanden.

Resultaten. De voortgang van het onderwijs kan bevredi-gend genoemd worden, hoewel nog steeds veel nadeel wordt Ondervonden van het betrekkelijk groot willekeurig school-verzuim, vooral in de hoogere klassen, dat zeer storend werkt. Huisbezoek en bespreking met de ouders helpen in

224 [128. 34.] Verslag van den staat der hooge-,, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Laffer onderwijs)

enkele gevallen, doch tegenover laksheid en onverschillig" ' houten hulpgebouw niet gevonden wordt, zoodat vele van beid, soms onwil der ouders, staat-de onderwijzer machteloos, de voor plaatsing in aanmerking komende leerlingen niet

Deze vijf leerlingen wer-j den ' van de school afge-

daar op de scholen voor zwakzinnigen de Leerplichtwet niet van toepailing is en de ouders al spoedig ervaren, dat geen vervolging is te vreezen.

Leerlingen.

Leeftijd. De gemiddelde leeftijd van de leerlingen der hoogste klasse was op .'51 December 1913, 14 jaar en 5 maan-den; die van de leerlingen der laagste klasse: 9 jaar en 7 maanden.

.1/dot schappelijke kring. Het meerendeel der ouders van de leerlingen behoort tot de arbeidende klasse, de minderheid tot den kleinen burgerstand. ^

Schoolgeld. Ruim de helft der leerlingen bezoekt de school kosteloos. De overigen betalen 15 cent, 17J cent of 20 cent per week.

Geneeskundig onderzoek. Bij de opneming of in de eerste drie maanden daarna worden de kinderen door dr. Wijsman, {isychiater. geneeskundig onderzocht, die zoo noodig de leer-

ingen ook gedurende den leertijd onderzoekt en, indien de ouders dit wenschen, geneeskundig behandelt.

Aantal leerlingen. 1 Januari 1913 waren 73 leerlingen ingeschreven, verdeeld over 5 klassen.

In den loop van dit jaar werden 9 leerlingen afgeschreven, en 22 leerlingen ingeschreven: 6 tot aanvulling van be-staande klassen, en iG tot vorming eener nieuwe af deeling.

Op 31 December 1913 was het getal leerlingen 86.? Afgeschreven werden: *

3 Jan . 1913 1 leerling, geplaatst op een R.-K. school. 10 Maart 1913 1 leerling, verwijderd wegens voortdurend

willekeurig verzuim. 2 Mei 1913 2 leerlingen.

10 Mei 1913 1 leerling. 9 Juli 1913 1 ., j nomen, om mee te helpen

23 Sept. 1913 1 .. ( verdienen. 27 September 1913 1 leerling. Deze jongen werd door zijn

vader thuis gehouden, daar hij te weinig lust in het leeren had ei: door herhaaldelijk spijbelen zijn ouders last veroor-makte.

2 November 1913 1 leerling, die op verzoek zijner ouders in een gesticht is geplaatst. Volgens hun beweren was hij thuis zeer ondeugend en onhandelbaar, hoewel hij in de school een goede leerling was en in het minst niet lastig.

Ingeschreven werden: 2 Mei 1913 6 leerlingen. 2 Juni 1913 16

Ondcrwijcend personeel.

Aan de school zijn verbonden:. J . Brouwer, hoofd der school. W . J . Smit, A. Soek, W.

"VV. Braam, W. P. Blokpoel, W. Stender, onderwijzers en mej. J . Martens, hoofdzakelijk belast met het onderwijs in de handwerken, tevens dienstdoende als reserve-onderwij-zeres. Aan den heer J . de Zwaan is de begeleiding van de gymnastiek met pianomuziek opgedragen.

De heer W. Stender is 1 Juni 1913 in dienst getreden.

Gebouw.

De school is nog steeds gevestigd in een houten hulpge-bouw. dat als tijdelijke inrichting vrij goed is. Er zijn afzon-derlij ke lokalen voor gymnastiek, houtarbeid en karton-arbeid : een gedeelte van de speelplaats is overdekt.

De bouw van eeue nieuwe school wordt sinds 1 April 1911 voorbereid. In het belang van het onderwijs zal het zijn, wanneer op de voltooiing niet al te lang meer behoeft ge-waclit te worden; er is meer plaatsruimte noodig, die in het

irlingen m kunnen worden opgenomen; aan een schooltuin, die bif de hulpschool ontbreekt, wordt sterk de behoefte gevoeld; 's zomers heeft men in dit gebouw spoediger last van de warmte en '« winters van de koude dan in een steenen gebouw het geval zou zijn.

Schoolmeubelen, leer- en hulpmiddelen.

Schoolmeubelen en leermiddelen zijn in zeer goeden staat. Voor aanschaffing: en onderhoud wordt door de gemeente zeer voldoende gezorgd.

Mcdedeelingen van anderen aard.

Evenafs vorige jaren gingen de meeste kinderen één keer per week naar het badhuis van de vereeniging ,,Haagsch Volks en Schoolbad". Het in gebruik nemen van een nieuw gebouw met eigen badinrichting zal, wat dit onderdeel voor de lichamelijke verzorging betreft, eene groote verbetering meebrengen. Er zal minder tijd aan het onderwijs worden onttrokken en tevens wordt de gelegenheid geopend, om aan de leerlingen, voor wie dat noodig mocht worden geoor-deeld, meer baden ol' geneeskundige baden te geven.

Zes van^de zwakste leerlingen worden door de vereeniging ,,Zorg voor het achterlijke kind" gedurende vier weken in een-koloniehuis te Noordwij kerhout verpleegd.

Een tiental der armste leerlingen kreeg gedurende vijf maanden dagelijks een middagmaal en twee van hen gedu-rende de overige maanden 's morgens een boterham en een glas melk van de vereeniging . .kindervoeding".

De spraakgebrekkige leerlingen ontvingen na schooltijd onderwijs in spreken van het hoofd der school.

Het hoofd der Buitengewone School voor Lager Onderwijs arm de Teniersstraat 74,

J . BROUWER. -

School aan.de Badliuisstraat. Inlichtingen van algemeenen aard.

Het onderwijs. De voornaamste grondstellingen, welke bij het onderricht gelden, zijn: het onderwijs zij zooveel mogelijk concreet, het zij zooveel mogelijk praktisch en zoo-

! veel mogelijk individueel. Door voortdurend herhalen wordt getracht de leerstof het eigendom der kinderen te doen wor^,

I den. Die leerstof vormt een afgerond geheel en beperkt zich tot het allernoodigste. evenwel zoo. dat de leerling*']), die de school doorloopen hebben, zich in het dagelijksch leven zullen kunnen redden. Het doel is, de kinderen zoover te brengen, dat zij bij het verlaten der school een eenvoudig stukje lezen en. begrijpen: in de getallenruimte 1—1000 met geheele getallen rekenen: de dagelijks gebruikt wordende maten en gewichten kennen, zich met geld kunnen helpen en in staat zijn een eenvoudig briefje zonder grove fouten te schrijven.

Veel aandacht wordt aan de zedelijke opvoeding gew7ijd, zin voor orde en netheid wordt aangekweekt.

De lichamelijke opvoeding neemt een voorname plaats in bij het onderwijs. Veel tijd en moeite worden besteed om de handvaardigheid in praktische richting te oefenen.

In het afgeloopen jaar werden in aard en omvang van het onderwijs geen veranderingen gebracht. Alleen kou door het gereed komen van het lokaal voor houtslöjd ook onderwijs gegeven worden in houtbewerking aan de jongens van het 5de en 6de leerjaar.

Klassen-indeeling. De school telt op het oogenblik 5 klas-sen, t. w. een 6de leerjaar, een 4de leerjaar, een 3de leerjaar, een 2de en een 1ste leerjaar.

Leerplan, leervakken. In het leerplan zijn de volgende leervakkeu opgenomen: lezen, schrijven, rekenen, Neder-landsche taal, geschiedenis, aardrijkskunde, natuurkunde (zaakonderwijs), zingen, teekenen, gymnastiek, nuttige handwerken, handenarbeid (karton-, klei- en houtarbeid).

Bijlage ü. [128 . Verslag \an den staat der hooge-, middelbare en

Per w'eek wordt 21 uur les gegeven, 's Morgens is tusschen I de lessen A uur pauze; de iniddagschooltijd wordt onder- ! breken door \ uur pauze, 's Woendags- en 's Zaterdags-middags is er geen school.

Bij do vaststelling der vaeanties heeft het beginsel' voor-gezeten, dat voor zwakzinnigen meer vaeantie gewenscht is dan voor normale kinderen.

Er is vaeantie: ongeveer 10 dagen met Kerstmis, één week met Pascheu, één week met Pinksteren, drie weken in den zomer, één week in November, op den verjaardag van H. M. de Koningin, dien van

H. M. de Koningin-Moeder en dien van Z. K. H. den Prins der Nederlanden.

Resultaten. De vorderingen van de leerlingen, die ge-trouw de school bezoeken, kunnen bijna algemeen voldoende geacht worden. .1

In 1913 verlieten geen leerlingen de school, die alle klassen \ doorloopen hadden.

Leerlingen.

Leeftijd. Op 31 December 1913 telde de oudste leerling 16 jaar en 11 maanden, de jongste 7 jaar en 7 maanden.

Maatschappelijke kring. Voor het meerendeel behooren de ouders der leerlinge tot de Visschersbevolking.

Schoolgeld. Het schoolgeld bedraagt f 35—f 40 ' s j aa r s ; minvermogenden betalen 4—20 et. per week. Een aantal leerlingen bezoekt kosteloos de school.

Geneeskundig onderzoek. Bij de opneming worden de kin-deren door den psychiater onderzocht, die zoo noodig, de leerlingen geneeskundig behandelt, indien de ouders dit wenschen.

Aantal leerlingen. Op 1 Januari 1913 bedroeg het aantal, leerlingen 64, t. w. 37 jongens en 27 meisjes, op 31 December 1913 werd de school bezocht door 78 leerlingen, nl. 48 jon-eens en 30 meisjes.

Afgeschreven werden: 3 Januari 1913 2 leerlingen.

29 Mei 1913 1 leerling. 9 Jul i 1913 2 leerlingen.

15 October 1913 1 leerling. Opgenomen werden:

' 15 Januari 1913 1 leerling. 14 Juli 1913 15 leerlingen. 15 „ 1913 ' 2 16 ,, 1913 1 leerling. 23 ,, 1913 1

Personeel der school.

Aan de school zijn werkzaam: / M. A. van Praagh, hoofd der school, tevens klasse-onder-

wijzer; P . van der AVaals, S. N. Posthumus, L. Lewijt en B. Verwaal, klasse-onderwijzers; mej. A. A. E. Driessens, als ondeiwijzeres, hoofdzakelijk belast met het onderwijs in handwerken.

Mej. N. J . Rijnsberger was gedurende 1913 aangesteld om het onderwijs in de gymnastiek op de piano te begeleiden.

De heer B. Verwaal is 1 Jul i 1913 in dienst getreden.

Het gebouw, enz.

In de eerste helft van 1913 is bij de school een 5de klasse-lokaal gebouwd, dat 15 Jul i 1913 in gebruik genomen werd. Er is nu plaats voor 5 leerjaren. Aangezien het leerplan berekend is op een schooltijd van ten minste zes jaren, zal

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1915—1916.

34.] Tweede Kamer. 225 lagen scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

binnen eenijren ti.nl «een opneming van leerlingen kunnen plaats hebben, tenzij de nieuwe' school, waarvan de bouw wordt voorbereid, gereed is. De in gebruik zijnde lokalen voldoen aan de eischen, welke aan leerlokalen voor zwakzin-riigen te stellen zijn.

Schoohneubelen, leer- en hulpmiddelen.

De sohoolmcuhelen zijn in goeden staat. De leer- en hulpmiddelen bij het onderwijs zijn in voldoend

aantal aanwezig.

M ededeelin gen van anderen aard. Leerplicht. Het schoolbezoek lijdt erg doordat de ouders

bemerken, dat voor hun kinderen, die deze school bezoeken, geen leerplicht bestaat. In de 6de klasse verzuimen den geheelen zomer 3 leerlingen, waarvan 2 mee ter vischvangst gingen en een in het bedrijf van den vader hielp; uit het 5de leerjaar voeren eveneens 3 jongen6 mee ter harmgsvaugst en zelfs een jongen van 10 jaar uit het 3de leerjaar was den geheelen zomer op zee. Meisjes worden nog al eens thuis gehouden, soms gedurende eenige dagen achtereen, om in de huishouding te helpen. Sommige ouders zien de noodzakelijk-heid van geregeld onderwijl voor hun kinderen niet in ; besprekingen, schriftelijke aanmaningen helpen tegenover onverschilligheid en onwil niet. Voor deze scholen is leer-plicht dus een dringende noodzakelijkheid.

Schoolwandelingen, schoolreisjes. Tot voorbereiding en steun bij het onderwijs (aardrijkskunde, zaakkennis, geschie-denis, enz.) worden van tijd tot tijd schoolwandelingen en schoolreisjes gemaakt, waarvan de onkosten grootendeels door de gemeente worden gedragen.

Lichamelijk welzijn. Door tusschenkomst dèr vereeniging „Zorg voor het achterlijk kind", gevestigd te 's Gravenhage, werden in den afgeloopen zomer 6 van de door den school-arts aangewezen zwakste kinderen gedurende 4 weken naar een gezondheidskolonie gezondene

Schoolbad. Te betreuren valt het, dat aan de school geen •bad verbonden is, en dit te meer, daar in Scheveningen elke gelegenheid ontbreekt om kinderen van zoo'n inrichting gebruik te laten maken.

Spraakgebrekkigen. De kinderen met spraakgebreken worden dagelijks na schooltijd door het hoofd der school behandeld.

Het hoofd der Buitengewone School voor Lager Onderwijs aan de Badhtiisstraat 79a,

M. A. VAN PRAAGH.

IV.

• VERSLAGEN over het jaar 1913 omtrent de Open-hare Buitengewone Scholen voor Lager Onderwijs, aan de Hchner.i.itraat en aan den uroudtcheryuteo, en van de hainlirerkrar.il/ssen in liet schoen maken en boekbinden, te /'otterdam.

(l'itijeltnirhf tfocr M /""ƒ'? ihr sch<*<l unit tl* l'oill)llissi>' G W het o/M-til'Kur 'in'l'-itrijs.i

School aan do Helinersstraat.

Inlichtingen van algemeenen aard omtrent het onderwijs aan de school, de klassenindeeling, het leerplan, de leer-vakken, de resultaten van het onderwijs, enz.

In het afgeloopeu jaar werd weer volgens het in 1910 goed-gekeurde leerplan en volgens dezelfde methoden als de vorige jaren onderwijs gegeven.

De vei,deeling der lesuren over de vakken van onderwijs in de verschillende klassen volgt hieronder:

07

226 [198. U.] Verslag van dan itaat «lor booge», middelbare en lagere icholen over 1013—1914. (Lager onderwijs.)

T A B E L b e v a t t e n d e d e v e r d e e l t a g de r l e en rea o v e r d e v a k k e n v a n onderwl jn in de v e r s c h i l l e n d e l ee r j a r en d e r B u i t e n g e w o n e School .

Aanduiding der leervakken.

lste Leerjaar.

I ) V | | . I ' l . 1 1 .

.1 . M .

3de . leerjaar.

Uren. J.

Uien. M.

5de leerjaar.

8de Leerjaar.'

Totaal aantal uren voor elk vak in alle

klassen.

l ' r i - n .

M. Uren.

.1. Uren. Uren.

.1. i i . n .

M.

Lezen i Schrijven S !i

Rekenen 6 Nederlandsohe taal . . . . % Aardrijkskunde' Kennis der natuur . . . . 2% Zingen i 1 Teekenen l Vrije en orde-oefeningen . . 1 Handwerken Blöjd 8

Totaal . . . . 19% Schoolpauzen •">' i

%

1 1 1

8

19%

5 5

'• %

O U .)1 " IA 1 1 1 1 l J

8 8

1 1 I IV. IVi 8

l i " , B%

19% BV,

u V/i 2% 1 1 1 1% 1%

8

4

% i'U 2% 1 1 1 1% IV, 3

! 26% 9% 3 9% 6 7 7»/i

18

26 26

20% 4 : '4

26 25 . ! 25

20% i 20Vi vu vu

81%

26% 9% 8 9% 6 7 ' 7'/,'

18 6

118% ai'/«

160 150

llH3/4

81%

N.IS. In de eerste leerjaren is het zoogenaamde zaak- of' aans* houwingsonderwijs tonder het leervak kennis 4er natuur opgenomen.

Voor liet onderwijs in den godsdienst wordt ten behoeve der leer l ingen beschikbaar gehouden : .

I n het 5de leer jaar een half u u r per week en wel Dinsdags 10J—11 uu r en voor het Gde leerjaar eveneens een half u u r per week en wel Woensdags 3—3i uu r .

De schooltijden zijn van 'J—111 , en van 2 — t uur . Op Za te rdag alleen van 9—114 uur . Terwijl er weer n a a r gestreefd werd niet de gewone onder-

wijsvakken goede resul ta ten t e verkri jgen werd er tevens, zoo-wel in de hoogere als lagere klassen, zooveel mogelijk ti jd en zorg besteed aan de s löjdvakken. Deze vakken verdienen toch de volle aandach t . Zij toch dwingen den leer l ing voorname-lijk tot nauwkeur ig en spierbeheerschend werk en zijn boven-dien de belangri jke voorbere iding tot de vakopleiding. . Meer en meer zal in de toekomst de handenarbe id op den voorgrond komen en eens zal de wenscb van Benét . .que 1'atelier doit , dans 1'enseignement des a n o r m a u x , devenir un lieu d ' i n s t ruc -tion p lus impor tan t que la c lasse" vervuld worden.

De slöjdvakken werden in de laagste klassen met het zoo-g e n a a m d e , , a u s n a h e n " en in de middelklassen me t he t pi t -r ie t-vlechten u i tgebre id .

De verdeel ing der s löjdvakken over de zes leer jaren is n u :

l s t e leer jaar : pap ie r (vouwen, ausni ihen) , k l e i ; 2de ,, ,, (kn ippen en p l a k k e n ) ; 3de ,, kar ton , p i t r ie t eu k le i ; 4de 5de ,, ,, geschaafd h o u t ; Gde ,, geschaafd en ruw hout .

Wat de 'noutslöjd betreft wènscht ondergeteekende zijne meen ing omtren t het werken met ruw hout nog n ie t u i t te spieken wegens te wein ig e rva r ing . He t werken met ge-schaafd hout , waar in reeds dr ie klassen ru im een j a a r ondèr-wijs hebben on tvangen , heeft bevredigende resu l ta ten opge-leverd. Poetsdoos, e ierrekje, lepelbakje, boekenrek, enz. wekten de bewonder ing van bezoekers op.

Terwijl de jongens zulke vorder ingen in de houtslöjd maak ten , leerden de meisjes de naa ld vaardig han tee ren . Met bre ien, s toppen, , ,stukjes i n z e t t e n " , verstel len en mach ine -naaien werden eveneens goede resul ta ten verkregen.

Do school aan de He lmers s t r aa t bevat te iii 1913 t ien klassen.

In Apri l werd één van twee paral lelklassen n a a r de nieuwe school aan den Goudschen ri jweg overgeplaats t , waardoor een

nieuwe aanvangsklasse kon worden aangenomen en in October werd eene klasse leer l ingen , wegens volbrachten leert i jd ont-s lagen, zoodat toen .weer 16 leerl ingen geplaa t s t konden worden.

Na October bestaat deze klasse- indeel ing: twee eerste leer-j a r en , dr ie tweede leer jaren , een derde leer jaar , een vijfde leer jaar en dr ie zesde leer jaren.

Deze klasse-indeel ing, een gevolg van he t vroeger onregeb m a t i g aannemen van leer l ingen, zal b innen enkele ja ren meer opeenvolgend zijn, wa t in het be lang van het onderwijs en de leerl ingen zal zijn.

De resul ta ten van het onderwijs waren bevredigend, dank zij het geduld en den ijver van het personeel.

Op enkele u i t zonder ing n a zijn in 1913 al le leer l ingen in ontwikkel ing voorui tgegaan en de leer l ingen die in October onts lagen werd-en, waren al len in s taa t een eenvoudig stukje in schrijf, en drukle t te rs te lezen en te begr i jpen, konden zich in eenvoudige zinnen schrif tel i jk eu monde l ing u i td rukken en rekenen met hoeveelheden tot 1000 en iets daarboven.

Deze klasse bestond ui t 14 leer l ingen. Vier leer l ingen, twee ,meisjes en twee jongens wenschten nog eenigen t i jd onderwijs te blijven Ontvangen. D a a r er 1 October dr ie zesde leerjaren waren en deze klassen nog niet bet m a x i m u m aan ta l leer-l ingen bevat ten , kon di t gemakkeli jk toegestaan worden.

Op aanv raag werden de twee jongens door he t gemeente-bes tuur vri jgesteld van het bijwonen van den n a m i d d a g -schooltijd ten einde den ambachtscursus in he t schoenmaken te kunnen volgen.

Do tien ontslagen trekkingen;

leerlingen kwamen in da volgende be-

} . Leebderi S.. schilder (bij v a d e r ) : 2. Johannes v. d. G. , boekbinder (amb. c u r s u s ) ; 3 . Lauwer ina E . , in ' t huishouden (bij m o e d e r ) ; 4. Wi l l em W . , iKiodscliappendienst; 5. Nicolaas I L , z eeman ; (j. Theodorus H . , stoker ( b i n n e n v a a r t ) ; 7. .Tan X. , boekb inder ; 8. Hendr ik v. d. H . , bakke r ; !). Belia v, d . ' S . , d ienst lnxle;

10. Adr ianus 1 \ , t i m m e r m a n .

Behalve deze leer l ingen g ingen in het afgeloopen j aa r nog G leerl ingen uit het 5de leer jaar in eene be t rekk ing .

[128. 34.] 227 Verslag van den s taa t der hooge-, midde lba re en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs . )

1. Wi l lem v. d. ( i . , loopjongen; 2. Jaoobui de li., loopjongen; 3. Aagje K., in liet huishouden (bij moeder); 4. A n n a v. 1)., k indermeis je ; 5. Arie H . , aan eene k is tenfabr iek ; (i. .lacoba "K., in he t hu ishouden (bij moeder ) . Pogingen hij de ouders aangewend om deze k inderen allé

klassen Ie laten doorloopen, leden schipbreuk. Armoede en gemakzucht waren de oorzaken van di t ver t rekken vóór vol-brachten leert i jd.

Leerlingen. Leeftijd, maatschappelijken kring, schoolgeld,

geneeskundig onderzoek, enz.

De leeftijden der leer l ingen , die in he t j a a r 1913 de B . S bezochten, var ieerden tussehen de getal len 6 en 15.

31 December 1913 waren op de B . S . : , 4 leer l ingen , die in 1898 geboren w a r e n ;

1899 1900 ft

>9 ,, 1901 »> „ 1902 J J ,, .1903 )> ,, 1904 > J ,, 1905

,, 1906

• 14 21 25 20 25 23

6 I n 1913 bezochten dus 4 leer l ingen (2 jongens en 2 meisjes) ,

die in 1898 geboren waren , de B . S. Met het oog op hun leeftijd werd voor de 2 jongens v r i j -

s tel l jng van het bijwonen van den namjddagschool t i jd aan-gevraagd om ze in dien t i jd den ambachtscursus te la ten bezoeken.

De leer l ingen zijn bi jna al len ui t den werkmanss tand . E r waren in 1913:

3 leer l ingen, die f 7,50 per 3 maanden be taa lden ; 5 ,, ,, 1,25 ,, maand ,,

58 ,, ,, 0,10 ,, week ,, en 89 ',, ,, kosteloos de school bezochten.

I n liet j a a r 1913 had 21 maal het geneeskundig - onderzoek p laa t s . H e t onderzoek, gebonden door den medicus en de beide hoofden der B . S. , werd steeds bijgewoon door den heer districts-schoolopziener.

Van de 56 aangegeven leer l ingen voor .de B . S. ' aan de Hel.mersstraat werden.:

38 leerl ingen goedgekeurd voor de B . S . ; ('i ,, moesten op de gewone school b l i jven ; 5 ,, werden n a a r de bewaarschool verwezen en

móeten la ter weer onderzocht worden ; 4 ,, werden afgekeurd wegens te ger inge ont-

wikkel ing der verstandeli jke ve rmogens ; 1 ,, werd afgekeurd wegens moreele defecten; 1 ,, moest wegens tuberculose eerst Onder dokters

b e h a n d e l i n g ; 1 ,, moest eerst spreekles hebben om d a a r n a nog

eens onderzocht te worden. . De medicus bezocht dit j a a r enkele malen de school, d iende

hef hoofd in moeil i jke geval len van advies en l iet één leer-l i ng wegens doofheid door een speciali tei t onderzoeken.

Aan de school aan de Hehue r s s t r aa t wordt tevens door mevrouw Egener van Ei jkeu , onderwijzeres bij he.t gemeente-lijk onderwijs in he t verbeteren van spraakgebreken , les gegeven aan kinderen met spraakgebreken.

Zoowel kinderen van de gewone scholen als van de B . S. ontvangen daar onderwijs .

In 1913 werden 13 leer l ingen \ni\ de B . S. aan de Helmers -s t raa t behandeld .

Onder deze 13 leer l ingen waren : 2 leer l ingen met gespleten gehemel t e ; 2 s t o t t e r a a r s ; 8 s tamelaars , en 1 l i spelaar . 7 leer l ingen werden het afgeloopen j aa r on t s lagen . Met de

6 andere leer l ingen werd het onderwijs voortgezet .

Staat schoolhevolldng o oer 1913.

J o n g e n s . Meisjes. To taa l . Aanwezig op 1 J a n u a r i 1913 ... 92 60 152 Vertokken in 1913 28 13 41

Toegelaten in 1913

Aanwezig op 31 Dec. 1913

64 29

93

47 15

62

111 44

155

Op 31 December 1913 bevat te de school 10 klassen rnet de volgende leerjaren,. ,

l s t e . leerjaar 1ste helft l s t e - ,, 2de ,, 2de ,, 1ste ,, 2de , , 1 1ste ,, 2de ,, 2de ,, 3de , , 2de ,, 5de ,, 1ste ,,

| 6de ,, 1ste • ,, 6de ., 2de 6de „ 2de „

J o n g e n s . Meisjes. Totaa l .

9 7 16 9 7 16

10 5 15 12 4 16 12 4 16

7 9 16 ' 6 9 15 9 7 16

10 5 15 • 9 5 14

93 62 155

Staat, bevattende de namen der in 1913 vertrokken leer-lingen, met vermelding van den datum Tan vertrek.

Namen der l ee r l ingen . D a t u m v. ver t rek .

1. 9 m • 3. a. b. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13.' 14. 15.

Barbara G 1 April 1. 9 m • 3. a. b. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13.' 14. 15.

Hendrika B Eeendert O

1. 9 m • 3. a. b. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13.' 14. 15.

l lendr. Clas. K Gerd. Wilh. v. V. Hendrik V. d. W Jan O

1. 9 m • 3. a. b. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13.' 14. 15.

Arie S .

1. 9 m • 3. a. b. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13.' 14. 15.

Franc. Mart. E Anna Maria B

(Geplaatst op de school a. d. Gnudseherijweg.)

17. 18. 19. 20.' '21.

23.

Willem v. d. G 1 Mei 17. 18. 19. 20.' '21.

23.

Arie P Wilhelmina E

30 .. 17. 18. 19. 20.' '21.

23.

Jac. Corne. de L

Joh. M. Cath. D Theod. Herm. llendr. G

1 Juli 1 .. 1 Aug.

28

17. 18. 19. 20.' '21.

23.

Jac. Corne. de L

Joh. M. Cath. D Theod. Herm. llendr. G

228 LI 2 8 . 34.] Verslag van den staat tl*-1 hooge», middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

24. Leendert S„ 1 October 1913. 25, Joh. Car. v. d. G, ,, 2(i. Lauwerina Tannetje'E 27. Willen. \V 28. tficolaai II 89. Aagje K 30. Theod. Bern. H 31. Jan X 32. Hendrik v. d. H '... 33. Belia v. d. 8 *r 34. Anna Maria van D 3">. A r i e II .. ,, 36. Adr. Mattli. P . 37. Jao. Jeannette K 38. Hendrik M. ....-39. Joh. Fiedericns S 4(1. Jolis. Arna. L 20 Dec. 41. I l e n d r i k S . ' .

Staat, bevattende de namen der in 1913 tot de school . toegelaten leerlingen met vermelding van den

datum van toelating.

Namen der leerlingen. Datum v. toelating. 1. Gerardus Isaiic Coenr. de J 8 Januar i 1913 2. Jaeob de O ,, 3. Anna Maria Matth. B. 4. Pieter Jolis. Magd. K 9 .. 5. (ierardus D 24 Febr., 0. Coma. Pieter van H 1 April 7. Gorna. Adrianua v. W 8. Jacoba E 9. Hendrik Jac. van H .

10. Anna Marg. Huib. M 11. Cornelis van de B 12. Jan W 13. Mar. Jac. H 14. Geertje M . 15. Pieter Beinier W 16. Arie L 17. Corns. Anth. v. B 20 Mei 18. Catharina Z 19. Gerardus L ,, 20. Maria Marg. S 21. Joseph S : 21 Jul i 1913. 22. Corns. Jobs. de J 23. Cornelia S 26 Aug. 24. Jobs. Adr. S 1 October .. 25. Isabella H 26. Job. M. Cath. D 27. Leendert V 28. Jannetje Gijsb. v. d. M 29. Cornelis Gijsbert v. W 30. Pieter Antbonie y. d. L 31. Hans Otto D .. . .'. 32. Paul Abraham 0 ! 33. Arie V 34. Hendrik-a V 35. Leendert Pieter Jobs. B 36. Marinus v. d. B 37. Corn. Job. G 38. Xeeltje Christina K 39. Arie v. d. P 13 40. Elizabetb W 41. Jan van U 42. Pieter Ger. P . 20 .. 43. Catba. Jac. van ü 44. Cornelis Corstiaan van S

Onderwijzend personeel.

Hel onderwijzend personeel aan de school aan de Helmers-straat bestaat uit de volgende onderwijzers en onderwijzeres-sen: C. de Haan, hoofd der school, J . van Lien, eerste onder-wijzer, K. J . Heyboer, K. Bezemer, W. J . Merten, K. M. in 't Veld, J . Teitsma, onderwijzers, E. F . de Ruiter, A. G. Eshuis, A. W. Krane, S. C. van Stroom, onderwijzeressen.

Mejuffrouw A. W. Krane werd 1 Sept., d.e'heer J . Teitsma 1 Oct. en mejuffrouw S. C. v. Stroom 1 December definitief aangesteld als onderwijzer(es) bij het onderwijs aan zwak-zin nigen.

Dit jaar had de u neen mutaties plaats. Mevrouw Egener van Eyken, onderwijzeres bij het ge-

meentelijk onderwijs in het verbeteren van spraakgebreken, behandelt in de schooluren de spraakgebreken van de leerlin-gen der B. S. in het schoolgebouw aan de Helmersstraat.

Gebouw, sclioolmeubelen, leer- en hulpmiddelen en mededcelingen van anderen aard.

. Het schoolgebouw bevat 10 leerlokalen, 1 gymnastiek* en 1 slöjdlokaal.

Het gebouw voldoet aan de eischen bij de wet gesteld. De sclioolmeubelen bevinden zich in goeden staat, terwijl

de leer- en hulpmiddelen in voldoende mate aanwezig zijn en dit jaar belangrijk vermeerderd werden.

De wethouder van onderwijs heeft dit jaar hoop gegeven oj) uitbreiding van de localiteit voor het slüjdonderwijsi

Ten slotte wenscht ondergeteekende nog melding te maken van plannen tot oprichting van eene vereeniging ,,Zorg voor het achterlijke kind". ' .

Deze vereeniging zal zich ten doel stellen de belangen te behartigen van leerlingen en oud-leerlingen der B. S. voor L. O. te Rotterdam, en zal de bestaande officieele commissie bij haar taak steunen.

Het Hoofd der 1ste B. S. v'. L. O. aan de Helmersstraat, /

(get.) C. DE HAAN,

Voor eensluidend afschrift: De Secretaris der Commissie v. h.

Openbaar Onderwijs, P E N .

School aan den Goudstfierijweg

Het onderwijs aan de buitengewone school voor lager onder-wijs aan den Goudscherijweg werd ia 1/913 gegeven overeen-konistig het goedgekeurde leerplan, waarin geen veranderin-gen voorgesteld weiden. Alleen werd het uur voor het onder- : wijs in den godsdienst, dat door de Xed. Herv. gemeente »;e-geven wordt, vastgesteld op Maandag van 11—ll i uur.

De schooltijden zijn van 9—l l i en van 2—4 uur. Cp Zater-dag wordt alleen onderwijs gegeven van 9—Ui . Doordat er {reen ode leerjaar is. ontvangen alleen de leerlingen der Ode klasse onderwijs in houtslöyd.

De vaeanties zijn geregeld als volgt: Van en met Donderdag vóór tot en met Maandag na de

Paaschweek. De Pinksterweek met voorafgaanden Zaterdag en volgenden

Maandag. Drie weken in Augustus te beginnen op den eersten Maan-

dag in die maand met inbegrip vanden voorafgaanden Zater-dag en volgenden Maandag.

De verjaardag van H.M. de Koningin. De namiddag van den 5den December. De week, waarin 25 December valt en de daarop volgende

week.

Bijlade D. [ I t 8 . 34.] Tweede Kamer. 229

Vers lag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lage r onderwijs.)

T A H E L b e v a t t e n d e «Ie verdeel injr d e r l e s u r e n o v e r de v a k k e n v a n onderwiJH in d e v e r s c h i l l e n d e lee r ja ren d e r b u i t e n g e w o n e Hcliool.

Aanduiding der klassen. Lite leerjaar.

2de leerjaar.

3de leerjaar.

4de leerjaar.

Me leerjaar.

6de Leerjaar.

Totaal aantal uren TOOT «'Ik vak in allo

klassen.

j Uren. J.

L « z e n » ) W Schrijven \ Rekenen- 5 Nederlandschè t a a l . . . . . V. Aardrijkskunde — Kennis der natuur . . . . 2'A Zingen 1 Teokenon 1 Vrije en orde-oefeningen . . 1 Handwerken — Slöjd 3

Totaal . . . . j 19\', Schoolpauzen , \ 51/.

25

Uren. M.

5aA

5 Vi

2'A 1 1 1

Uren. J.

Uren. Uren. 11. .1.

53A 1 4'A 1 1»/,

5 4 V. IV.

2'A av« t i • i i

197, _5_'A_

25

19'/, 6»/,

19'A 5V.'

25 25

19'A 5V,

25

Uren. M. vu l'A 4 l'A

2'A l 1 1 8

Uren. ' Uren.

19V, 5'A

25

J. 4 1 4 2 1 1 1 1 l'A

M. 4 1 4 2 1 1 1 1 l'A 3

8

Uren. J. 4

7« 4 2»/. l 1 l l'A l'A

Uren, M. 4

a A 4 2V. 1 1 l l'A l'A 3

Uren. J.

, 4 »/«

: 4>/4

l'ri'ii. ( ' en . Uren. M. .1. M. 4 ' 81"

'A S 3l°A

4'A 26'/4

19'A 5'A

19'/. 57,

20'A VU

25 25 25

20'A 4»/«

25

2'A ; 2V, 1 1 1 i 1 1 1 l'A l'A IV, *>/•

3

9'A 3 9'A 8 7 7'A

18

20V, J201/, |118'A 4V. : 4V, ! 31'A

25 25 15<>

26'A 9'/, 3 9»/« 6 I-I i

7'A 12 0

118'/4

31'A

150

N.B. In de eerste drie leerjaren is het zoogenaamde zaak- of aanschouwingsonderwijs onder het leervak kennis der natuur opgenomen.

Met be t rekk ing tot de klassenindeeling der leerl ingen dient vernield te worden, da t in J u n i 1913 in de school aan den Goudscheri jweg overgegaan werd tot de vo rming van eene klasse, waar in tijdelijk geplaats t werden leer l ingen aan wier va tbaarhe id voor ontwikkel ing in sterke m a t e ' getwijfeld wordt.

Ze is feitelijk te beschouwen als een p laa ts van voortgezet onderzoek naar den ..geestelijken i n v e n t a r i s " en naar de ver-mogens om dien te verrijken van sommige leer l ingen, alvorens zij tot de school toegelaten kunnen worden. H ie r t reden voor-nameli jk binnen de zoogenaamde grensgeval len, wier beoor-dee l ing in korten tijd somtijds moeil i jkheden oplevert . Mis-schien komt bij sommigen de vraag o p : Moet er op de school voor zwakzinnigen bij de toela t ing dan zoo'n nauwkeur ige schif t ing der leerl ingen gemaakt worden ? Moet er dan zoo angs tva l l ig nagegaan warden, welke leerl ingen daar wel en welke niet toegelaten mogen worden?

Men zou zich toch bij de toe la t ing aanget rokken kunnen gevoelen tot de diagnose, die eene moeder stelde en die kort en duideli jk h ierop neer k w a m : Zij zijn hier geen van al len zuiver onder hun pet ; of kunnen meegaan met het inzicht van een vader , die ze i : mijn jongen is niet no rmaa l : dus hoort hij op deze school t hu i s .

Zeer zeker e en ' r u im s t andpun t , doch da t in het be lang der leer l ingen niet ingenomen m a g worden.

Tusschen het normale kind en den idioot zijn verschil lende graden van zwakzinnigheid aan te wijzen; die door den psy-ch ia te r en den ervaren onderwijzer wel te onderkennen zijn en van de school voor zwakzinnigen belmoren verwijderd gehou-den te worden de zwakzinnigen, die niet zoodanig te rf>ntwik-kelen zijn, da t zij la ter door een eenvoudig handwerk in hun levensonderhoud kunnen voorzien of die door moreele defecten een verkeerden invloed op de andere leer l ingen souden kunnen uitoefenen. W o r d t dit wel gedaan — en er schijnt in den laatsten tijd een streven te zijn om daar toe over te gaan. wan-neer men let op de circulaire van den Minis te r van Uinnen-landsche Zaken van 19 October 1910, waar in aangegeven wordt , dat het streven ei' o]) gericht meet zijn, da t de scholen ook toegankeli jk moeten zijn voor de kinderen, die ook in den ergsten g r a a d zwakzinnig zijn, dan vrees ik. dat de Bui ten-gewone school niet aan haar doel zal kunnen beantwoorden en al meer en meer gemeden zal worden door de ouders der leer-l ingen , die er thu i s belmoren.

Ook is het gevaar van toela t ing van leerl ingen met ernst ige moreele defecten niet denkbeeldig te noemen. Ik heb den ver-keerden invloed van één leerl ing, van wien geen ju i s te in l ich-t ingen gegeven waren , op eene groep leerl ingen kunnen waar-nemen, die — ware er niet op den ju is ten tijd ingegrepen —

in eene verkeerde r i ch t ing medegesleept zouden zijn. H e t kwaad is ju i s t daarom zoo moeilijk te behandelen, omdat het meestal na schooltijd op s t raa t p laa ts heeft . ,

W e l blijkt het bij eene nauwkeur ige beschouwing der leer-l ingen van de bui tengewone scholen, d a t er eenige zijn, waar-voor het onderwijs in lezen, schrijven en rekenen van zoo weinig waarde is, dat di t zonder bezwaar tot een m i n i m u m bepe.-kt zou kunnen worden, terwij l de handenarbe id nog meer dan o]) de bui tengewone school geschiedt op den voorgrond zou moeten t reden.

He t zou te beproeven zijn voor zulke leerl ingen een leerplan samen te stellen, waa rdoor h u n n e ople iding in die r i ch t ing SOU kunnen plaats hebben.

Zondert men deze leer l ingen u i t , dan blijkt het , da t er met de zwakzinnige kinderen guns t ige resul ta ten te bereiken zijn.

In de kleine klassen, waar de onderwijzer meer gelegenheid heeft tot een vri jeren omgang m e t ' d e leer l ingen; waar de zwakzinnige zich onder zijns geli jken bevindt en allen . . k n a p " zijn. zoodat hij niet gedrukt wordt door het gevoel steeds de mins te te zijn. uit hij zich meer en geeft daardoor zelf gelegen-heid om zijne zwakheden te doen kennen. Ken collega, die mijne klasse bezocht, vertelde mij van een zijner l ee r l i ngen : ik heb hem in dat kwart ier meer hooien zeggen, dan ooit op mijne school het geval was.

liet onderwijs in de gewone vakken gaf dit j a a r — om nie t in he rha l ingen te va Hen van hetgeen vroeger h i e romt ren t reeds medegedeeld is — geen aan le id ing tot bijzondere op-merk ingen .

Het blijft liet streven der onderwijzers om door het onder-wijs de vermogens der leer l ingen zooveel mogelijk te ontwik-kelen en hun hand te oefenen. Zij t rach ten hen door hun onderwijs ook zooveel mogelijk met het werkelijke leven in a a n r a k i n g te brengen.

Hel is niet mogelijk hier in bi jzonderheden uit te wei ken op welke wijze dit geschiedt , m a a r wel kwam zoo nu en dan de wensch in mij op. dat liet streven en werken der hui ten-gewone school meer bekend was dan tot lieden dikwijls he t geval is.

Onder vele personen heerscht <le ïneening. dat het doel der bui tengewone school vooral hier in gelegen is er voor te zorgen, da t de leer l ingen niet in de gevangenis terecht komen. Zeer zeker een pr i jzenswaardig doel met be t rekking tot hen. die aanleg hebben vroeger of la ter in zulk eene in r i ch t ing te be-landen ; maar wanneer ik dan bemerk, dat er op Zondagen in he t gebouw door zoogenaamde normalen somtijds pi . m. 40 ru i ten ingeworpen worden, dan komt het mij voor. da t de toes tand in dit opzicht daar ook niet geheel zuiver is en d a t

H a n d e l i n g e n der S ta t en -Generaa l . B i ü a g e n . 1915—1916. r,8

230 [128. 34.] Verslag van den staat dér hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

andere inrichtingen van onderwijs dit doel met de buiten-gewone school gemeen hehhen.

Set doel ligt dan ook hoogci dan dit negatieve on de uil-komsten bewijzen, d;.t het te bereiken is.

Wat dunkt u bijv. van een zwakzinnige, die hij het verlaten van den amhaehtscursus in het hoekhinden f 2,50 per week ging verdienen en tot mij zeide: ,.Mijnheer, ik hen blij, dat ik al aardig wat van het vak geleerd heb en nu wat geld ga verdienen. Mijn moeder is zwak en'moet alle dagen gaan weiken. Zij kan nu een paar dagen Ihuis hlijven."

Zoo zijn er meer. De school weid den lsten Januari 1913 bezocht door:

33 jongens en 15 meisjes totaal 48 leerlingen; 47 ,. . . 2 0 ,, werden in 1913 toegelaten;

geboren in

80 7

73

„ 35 o

,. 33

vertrokken in 1913;

Totaal 106 leerlingen waren op 31 December 1913 aanwezig.

Overzicht der schonllie rolkimj in 1913. ' i j - ni .

1 Januari 1913 33 15 »

Toegelaten in April 23 12 56 27

Vertrokken in April 2 1

54 26 Toegelaten in Mei 1 —

55 26 Vertrokken in Mei — l

: 55 25 Toegelaten in Juni 6 5

61 30 Vertrokken in Juni 2 —

59 30 Toegelaten in Augustus — 1

59 31 Vertrokken in Augustus — 1 —

58 31 Toegelaten in September ... 15 1

73 32 Toegelaten in October 2 1

Vertrokken in November 75

2 33

Aantal op 31 December 1913 73 33. Totaal 106 leerlingen. Deze leerlingen waren verdeold over 7 klassen behoorende

tot het 1ste leerjaar; 3 klassen, tot het 2de leerjaar; 2 klassen, tot het 3de leerjaar 1 klasse en tot het 6de leerjaar 1 klasse.

voorbv klasse 12 leerlingen. late leerjaar 2 ld. elk van 16 leerlingen 32 2de ,, 2 kl. elk van 16 leerlingen... 32 3de „ 1 klasse .•• 16 6de ,, 1 klasse 14

106

en was aldus: , 1898 1 leer iög« 1899 2 •leer ingeii 1900 13 » » 1901 15 • * 1902 13 1903 19 » 1 >

1904 23 1905 8 1906 11 1 1

1907 1 leer] in<»\

100 leerlingen.

Voor de leerlingen, die in April ril in den loop van het schooljaar den vijftien jarigen leeftijd hereikten, was de mach-tiging van den beer distrietsschoolopziener om hen de school te doen blijven hezneken aangevraagd en verkregen.

De maatschappelijke kring, waartoe de leerlingen behooren, is, op enkele uitzonderingen rfa, dezelfde waartoe de leerlin-gen der scholen 3de klasse, hehooren.

Schoolgeld. Het ^schoolgeld bedraagt f 60 per jaar voor een leerling. Zij

die. hoewel niet tot de minvermogenden behoorende, naar het oordeel van burgemeester en wethouders niet in staat zijn dit schoolgeld te hetalen, zijn verschuldigd f 30 per jaar.

Voor kinderen van min vermogenden bedraagt het school geld f 15 per jaar. Diegenen onder de minvermogenden, die naar het oordeel van burgemeester en wethouders niet in s»»at zijn dit schoolgeld geheel te betalen, zijn verschuldigd 10 cent per week. . .

Voor bedeelden en voor hen. die, schoon niet bedeeld onver-mogend zijn, is de bijdrage niet verschuldigd.

Van de 106 leerlingen waren kosteloos toegelaten 52 leerlin-gen. en

van de 54 betalende leerlingen waren 49 leerlingen toege-laten tegen hetaling van 10 et. per week;

4 leerlingen toegelaten tegen hetaling van f 15 per jaar; 1 leerling toegelaten tegen betaling van f 30 per jaar.

Aan sommige ouders, die door bijzondere 'omstandigheden tijdelijk niet in staat waren schoolgeld te betalen, werd ' tijdelijk ontheffing van schoolgeld verleend.

Voor de school aan den Goudscherijweg werden in 1913 door den geneesheer der school en het hoofd der school onder-zocht 77 leerlingen.

Hiervan werden als geschikt voor de buitengewone school toegelaten 43 leerlingen.

Tijdelijk toegelaten om later over al of niet toelating te beslissen 11

Voorloopig naar eene bewaarschool verwe-zen om na 1 jaar nog eens te onderzoeken 3

Afgekeurd, omdat zij niet zwakzinnig waren en op eene gewone school behoorden te zijn 12 leerlingen.

Afgekeurd, omdat hij reeds te oud was om nog een school te hezoeken 1

Afgekeurd wegens onvatbaarheid voor ont- • wikkeling 7 ,,

Totaal 77 leerlingen. De heer distrietsschoolopziener was steeds tegenwoordig bij

het onderzoek. Dr. von Ziegenweidt bezocht daarenboven ver-scheidene malen de school en gaf advies wanneer dit noodig was. Voor enkele leerlingen won hij het advies in van een oog- of oorarts.

[128. Vorsing vfin don'staat dor hooge-, middelbare en

In Januar i 1913 waren aanwezig 3 klassen. In April weiden aangenomen 2 nieuwe klassen, in Juni

daaropvolgende werd weder eene klasse geopend en in Sep-tember volgde weder de aanneming van eene klasse.

Teneinde in onderwijzend personeel voor deze klassen te voorzien werden met ingang van 1 April voor den tijd van één jaar benoemd: . . ,

de heer P . v. d. Wel, onderwijzer aan de openbare school 3de klasse, n°. 51, aan den Molen waterweg, hoofd de heer J . J . Voorhagen; mejuffrouw J . E. v. d. Heyden, onderwij-zeres aan de1 school 3de klasse, n°. 20, aan de Wilhelmina-straat, hoofd de heer I). van der Giessen;

met ingang van 1 Juni werd voor één jaar benoemd: mejuffrouw II. Tijssen, onderwijzeres aan de school 3de

klase, n°. 53, aan de Lambertusstraat, hoofd de heer G. Leeu-wenburgh;

en met ingang van 1 September werd eveneens voor den tijd van 1 jaar benoemd :

de heer A. Scheurkogel, eerste-onderwijzer aan de openbare school 3de klasse n°. 54, aan de Middellandstraat, hoofd de heer W . J . Roodenburg.

De heer G. Kaptein en mejuffrouw IV. van Duyn, wier tijdelijke benoeming den lsten Üctober 1913 eindigde, werden door den gemeenteraad niet ingang v;in 1 Üctober 1913 defini-tief benoemd.

Het onderwijzend personeel bestond dus'Óp 31 December 1913 uit de volgende personen: D. Kohier, hoofd der school; A. AVilleboer, eerste-onderwijzer; G. Kaptein, P . v. d. Wel,' A, Scheurkogel, onderwijzers; N. van Duyn, J . E. v. d. Hey-den, H. Tijssen, onderwijzeressen.

Alle onderwijzers en onderwijzeressen zijn in het bezit der akten van bekwaamheid,.die voor het onderwijzend personeel bij het onderwijs aan zwakzinnigen vereischt worden. . , Het onderwijs in het verbeteren van spraakgebreken wordt gegeven door mevrouw Chr. Egener—van Eyken, onderwijze-res bij het gemeentelijk onderwijs in het verbeteren van spraakgebreken.

Het onderwijs in het verbeteren van spraakgebreken.

In Januari werd onderwijs gegeven aan twee groepen van leerlingen van 3 en 2 kinderen, die de buitengewone school bezochten.

In April werden twee leerlingen als hersteld van hun gebrek ontslagen.. De overige leerlingen werden tot 1 groep ver-eenigd, waarbij in Juni nog 1 leerling toegelaten werd. terwijl een nieuwe groep van 2 stotteraars, leerlingen eener gewone school aangenomen werd.

Deze stotteraars werden 24 October 1913 ontslagen en in hunne plaats weiden weer 5 leerlingen der buitengewone school aangenomen.

Op 31 December werden dus 2 groepen vin leerlingen, be-vatténde 3 en 5 leerliugen, onderwezen.

Aan elke groep werd 3 x per week | uur onderwijs gegeven. Hahdwerkcurtusten in het boekbinden en schoen-waken>-.

De luindwerkrursus in hel boekbinden bevatte in 1913 5 leerlingen. Hiervan werden in den loop van het jaar wegens volbrachten leertijd 4 leerlingen ontslagen, die bij een patroon geplaatst weiden.

De patroon* zijn — naai mij verzekerd weid — zeer tevre-den over de vorderingen en hei gedrag der ontslagen leerlin-gen. Toegelaten werden 3 nieuwe leerlingen.

Het onderwijs iu dit jaar omvatte het leeren binden in i'eel en half linnen, het leeren opplakken van platen, hel leeren vervaardigen van marnierpapier. Verder allerlei cartonnage-werk.

Als een bewijs, dat de leerlingen zich voldoende konden oefenen, wensch jk mede tedeelen. dat in den loop van het jaar gemaakt werden 39 grootere en kleinere doozen, 20 schuif* portefeuilles; te.-wijl 153 platen opgeplakt en omrand werden. Verder werden 4032 boeken ingenaaid of gebonden. Ook werd het bindwerk der boekjes uitgegeven door de commissie ter behartiging van de belangen van leerlingen en oud-leerlingen

34.] lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwij •,.)

der school door de leerlingen van den ambaohtscursui w:-vaaidigd.

De .schoenmakerscursus werd in het begin van 1913 bijge-woond door 0 leerlingen. In den loop van het jaar vertrokken 2 zeer bekwame leerlingen, terwijl één leerling van vak wi-anderde.

'I'oegelaten werden voorloopig alleen in de niiddagsohool-tijden, omdat zij 's morgens het onderwijl aan de buitenge» wone school nog bijwonen : 3 leerlingen. Van.deze 3 leerlingen is één toegelaten ohi te zien, of hij voor een vak geschikt is.

Aangeleerd werd o.a. het lichteren van hakken, het spijke-ren van hakken, het lijmen van stukjes op bovenleer, liet i>in-nennaaien van een rand oj» een nieuwen schoen, het pennen van zolen met houten bennen en het zelfstandig aanbrengen van hakken en zolen en*.

In dit jaar werden pl.m. 400 paar laarzen gemaakt, voor de j Vereeniging ,,Kleeding en Schoeisel" voor behoeftige school*

kinderen en enkele particulieren. Teleurstellingen kunnen ook hier echter niet uitblijven.

Wat voor de buitengewone school geldt, geldt ook hier. Leci-i lingen. die te laag staan, kunnen in 'een vak. dat eeuige ont-

wikkeling van hoofd en hand eischt, geen vorderingen .nakev. en daarenboven ontbreekt bel denzulken ook meestal aan de uoodige vastheid van wil om in eene bepaalde richting door te nerken.

Zij nemen, wat zij krijgen kunnen, als zij er op Jiet OOgen-blik wat meer mee kunnen verdienen. Zonder Benige wroeging

j en om allerlei onbeduidende redenen verlaten zij bet vak. waarin zij opgeleid zijn en vinden daarbij dikwijls steun der ouders. Hetzelfde verschijnsel treft men echter ook bij nor-malen aan, al is de kans op dergelijke teleurstellingen hier grooter.

Niettegenstaande de gevallen, dat een leerling zich meer tot een vagebondeerend bestaan aangetrokken gevoelt, blijven de handwerkcursussen een zegen voor de zwakzinnige kinde-ren, «die in eene werkplaats een vak zelden kunnen leeren en blijven zij mij voorkomen eene noodzakelijke aanvulling te zijn van liet onderwijs der buitengewone school.

Somtijds zelfs keeren de leerlingen uit zich zelve later weer tot het vak. waarin zij opgeleid zijn. terug. Zij vinden dan in die opleiding gelegenheid om voor een deel in hun eigen 'onderhoud te voorzien. Waren er meer vakken dan tot heden het geval is, dan zouden in. i. ook meer leerlingen toetreden. Allen kunnen geen schoenmaker of boekbinder worden.

Ook in den loop van het jaar 1913 werd — daartoe in staat . gesteld door de welwillendheid van het bestuur der Rotter-, damsche Diergaarde — door de leerlingen der buitengewone | school van den (ioudscherijweg eenige malen de Diergaarde ; bezocht. Het is te begrijpen, dat èn door de leerlingen èn door

de oude: wijzers, die in deze bezoeken stof vinden voor nuttige besprekingen, deze bezoeken zeer op prijs worden gesteld.

Schoolgebouw.

Ware ik bij mijn verslag niet aan eene zekere volgorde ge-bonden, dan'zou ik het dit jaar ongetwijfeld begonnen zijn met eene beschrijving van het nieuwe schoolgebouw aan den

, Goudscherijweg. Zeer zeker een feit van beteckenis, zoowel door de gedachte, die er nan ten grondslag ligt als door de uitvoering.

Met liet onderwijs aan zwakzinnigen werd in 1896 — ge-steund door de belangstelling van den toenmaligen wethouder van onderwijs .1. Drost — begonnen door de opening van eene klasse voor zwakzinnigen, verbonden aan de openbare school in de Ilelnieisstraat.

Het onderwijs verkeerde toen en eenige jaren daarna in een st 'ilïiiiii van proefneming: de plaats, waar het gegeven weid — diej) verscholen tusschen de omringende huizen — was voor den niet ingewijde moeilijk te vinden.

Hel was de tijd van weifeling. Waren zulke kinderen wel ! te ontwikkelend Was alle moeite»en zorg aan hen besteed niet ! te vergeefsch en was het geld. dat men er voor uitgaf, geen

weggeworpen geld? Dit waren vragen, die voortdurend gesteld weiden. De oplossingen die aan de hand gedaan weiden. hielden verband met de gemoedsgesteldheid van hen. die hun oordeel tei>beste gaven en varieerden alzoo van de handel-

; wijze der Spartanen ten opzichte van mismaakte kinderen tot

»

282 [128. 34.] Verslag van den staal derhooge*, middelbare en lagere scjjolen over 1913—1914. (Lager onderwij»,)'

liei idyll ische .verblijf in een l andhu i s op de hei met voeding o]) koeten van den Staal.

De achter l i jke kinderen liehhen echter onder de verdien-stelijko le id ing der onderwijzers of onderwijzeressen, die aan de klassen verbonden waren, la ten zien, waartoe zij in s tuat waren en hebhen er zelf aan medegewerkt de weifelingen te overwinnen.

Het aan ta l k inderen, waarvoor plaats gevraagd werd, n a m g e d u r i g toe, zoodat — toen onder het bes tuur van wethouder J . Rombach — de klassen in 1907 vervangen werden door eeue afzonderl i jke school — ook deze spoedig te klein was om al le k inderen op te nemen.

Onder deze omstand igheden g i n g het gemeentebes tuur over tot den bouw eener nieuwe schooi, die aan alle eisenen, die men aan eene school voor zwakzinnigen stellen kan , voldoet.

Valt hierbij de aandach t op he t g roo te ' a an t a l zwakzinnige kinderen dan zou men zich er over kunnen bedroeven; maa r , wanneer men let op de meerdere ge legenheid , die er aan vele kinderen geboden wordt om zich door een voor hen berekend onderwijs zooveel mogelijk te ontwikkelen, dan is er reden zich te verheugen . ' .

H e t onderwijs aan zwakzinnigen is met den bouw der nieuwe school als het ware u i t zijn schuilhoek te voorschijn gekomen; het heeft een eigen gebouw, dat zich als een der schoonste schoolgebouwen aan den openbaren weg ver toont ; de t i jden van weifel ing zijn voorbij en het heeft verder al leen behoefte aan de toewijding dei' onderwijzers .en aan den s teun van au tor i te i t en om zich verder te ontwikkelen en eene be-langr i jke plaats in te nemen in de organisa t ie van ons onderwijs .

H e t was dan ook met een gevoel van dank tegenover he t gemeen tebes tuur , dat door ons den • l s t en Apri l 1913 het schoone en ru ime schoolgebouw voor de dikwijls l ichamel i jk zwakke, geestelijk minde rwaa rd ige leer l ingen in gebruik ge-nomen werd .

Moge het vr iendel i jke, ru ime en frissche gebouw, da t voor-zien is van alle benoodigde leermiddelen , voor veel zwak-zinnigen de p laa ts zijn, waa r zij geschikt gemaak t worden voor den harden stri jd om het bes taan .

Ik e ind ig dit verslag met een korte beschr i jv ing van he t gebouw.

H e t gebouw bevat op den beganen g rond :

Zeven ru ime leerver t rekken, een lokaal voor vr i je en orde-oefeningen der gymnas t i ek , eene r u i m e overdekte speelplaats met daarnaas t gelegen school tuin , een spreekkamer tevens onderzoekkamer , eene be rgp laa t s voor leermiddelen en eene kamer , die voor verschi l lende doeleinden kan dienen, bi jv. als ver t rek voor overbli jvende k inderen , als wach tkamer voor de ouders tijden het onderzoek van den geneesheer, enz.

De eerste verd iep ing bevat zes leer lokalen, vier slöjd-lokalen met wasch in r i ch t ing , waarvan twee i nge r i ch t zijn voor kar ton- en twee voor houta rbe id , en een lokaal voor het onderwijs aan spraakgebrekkigen .

Op de tweede verd iep ing aan de zuidzijde van het gebouw bevinden zich de leervertrekken voor het ambachtsonderwi j s , vier in ge ta l .

De vloeren van alle lokalen — behalve die voor het ambach t sonderwi j s zijn bedekt met l inoleum.

A l l e leerlokalen zijn voorzien van , , P r i n c e t o n " banken . Ur ino i r s en closet zijn voorzien van au tomat i sche stort-

bakken . De t rappen zijn bedekt met mach inaa l geperst hout-granie t en zijn voorzien van zi j - en midden leun ingen van een-vondig siersmeedwerk.

He t geheele gebouw wordt door stoom verwarmd, terwijl de ven t i l a t i e - in r ich t ingen met deze wijze van verwarmen verband houden.

Elk lokaal heeft daarvoor vier vensters , waa rvan de mid-delste bestaan uit een benedengedeel te met opens laande ramen en een tu imelend bovenraam met z i jwaugen, terwij l de andere vensters dubbele ramen hebben, waarvan het b in-nenstè bestaat uit een vast beneden* en een schuivend boven-jredeelte." terwijl he t bui tens te een vast raa'm is over dr ie vierden van de geheele hoogte der vensters .

I n den voorgevel van het gebouw is een tege l tab leau van faience tegels aangeb rach t , da t den naam der school aan-geeft .

R o t t e r d a m , 3 M a a r t 1914.

Het hoofd der Buitengewone School aan den Goud&cherijiQg,

(get.) D . K Ö H L E H .

Voor eensluidend afschrif t ,

De secretaris der Commissie van het Openbaar Onderwijs,

P E N .

V.

V E R S L A G ' over liet jaar 1913 omtrent de Openbare Buitengewone School mor Lager Onderwijs te Haarlem. •

De school telde zes klassen. Toen op 19 Maa r t de hoogste klasse vertrokken en op 22 Apr i l een n ieuwe eerste klasse opgenomen was, waren e r :

1 eerste l ee r j aa r ; 1 derde l ee r j aa r ; 1 vierde l ee r j aa r ; 2 vijfde l ee r j a ren ; 1 zesde leer jaar .

Het leerplan. I n overleg met den heer distr icts-schoolop-ziener wordt het leerplan herzien. I n het n ieuwe ontwerp-leerplan is zooveel mogeli jk he t peil van de vers tandel i jke

•ontwikkel ing der op de school aanwezige k inderen de maa t -staf geweest bij de keuze en indeel ing der leerstof.

Uit het zesde leerjaar werden op het einde van den cursus zes jongens en één meisje ontslagen, die wij voorloopig als geslaagd mogen beschouwen. H e t meisje werd op proef ge-plaa ts t op de Haa r l emsche Industr ieschool voor meisjes, waa r zij het vers te lnaaien zal leeren, om daarna zoo mogeli jk to t het cos tuumnaaien over te gaan . Van de jongens zijn e r twee

' t u i n m a n , één boekbinder , terwijl dr ie op een fabriek zijn ge-plaats t (één op een i jzerfabriek, één op een koekfabriek en één op de Haa r l emmero l i e f ab r i ek ) .

Schoolverzuim. H e t verzuim door ziekte is n a a r verhou-d ing grooter dan op een school voor normale k inderen . Da t is niet te verwondereu. Evenzeer verk laarbaar is he t , dat het aan ta l der ouders , die ui t misplaats te l iefde, u i t onverschil-l igheid of ui t zelfzucht hun kind van tijd tot tijd thu i s hou-den, aan deze school grooter is dan op een gewone lagere school, te meer daar na he rhaa lde a a n m a n i n g nog nooit boete is gevolgd. (De school val t n ie t onder de Lee rp l i ch twe t ) . Di t alles in a a n m e r k i n g genomen, moet het schoolverzuim g e r i n g worden geach t .

Schoolgeld. H e t schoolgeld was als volgt :

f 40 werd be taa ld voor 3 k inderen.

*•" >> •• », * >, 10 „ „ . . . 4

5 27 Niets ,, ,, GS

104

Bijlage D. [MS . . 34.] Tweede Kamer. 288 Verslag van don staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

De leeftijden der leerlingen waren als volgt: Geboren in: ,

1898 1899 1900 1901 1902 1903 ' 1904 1905

Totaal

Jongens: 2 '

10 16 10 16 . 12

9

Meisjes: 4 4 2 7 4 3 4 1

Kinderen. 6

14 18 17 20 15 13 1

75 29 104

Voor de kinderen, die in den loop van den cursus 15 jaar werden, is van den heer districts-schoolopziener verlof gekre-gen hen tot het einde van den cursus op de school te laten, omdat er onder de ingeschrevenen en nog niet geplaatste kin-deren geene waren, die de openkomende plaatsen zouden kun-nen innemen.

Het verloop d& • schoolbevolking was aldus:

Aanwezig op: Jongens: Meisjes: Kinderen 1 Januari 1913 62 23' 85 Opgenomen: Jongens: Meisjes: Kinderen 14 Januari 1 — 1 22 April 11 5 16 24 April

— — 1

12 Juni 1 — 1

Totaal 14 5 19 Afgeschreven: Jongens: Meisjes: Kinderen 19 Maart 7 . 1 8

1 April — 1 1 4 April 1 • — —

10 Juli 1 .— 1 1 October • • 2 — 2 1 December 1

2

1

Totaal 12 2 14 *) Aanwezig op: Jongens: Meisjes: Kinderen 31 December 64 • 26 90

Onderwijzend personeel. Met ingang van 1 Januari 1913 werd de heer H. de Ruiter tot waarnemend hoofd benoemd.

Nadat de heer F . A. van Riet van 19 Augustus tot 19 No-vember als tijdelijk onderwijzer op proef was werkzaam ge-weest, werd hij bij raadsbesluit van 17 December 1913 als vaste leerkracht benoemd.

Het onderwijzend personeel gaf zich weer met toewijding aan zijn tak.

Drie onderwijzers volgden den vacantiecursus van de ,,Ver-eeniging van onderwijzers en artsen, verbonden aan inrichtin-gen van onderwijs aan zenuwzwakke en achterlijke kinderen".

Het onderwijzend personeel bestond op 31 December 1913 uit:

L. Broekhuizen, geboren 6 Juni 1874, hoofd. i H. de Ruiter, geboren 17 Juni 1883, plaatsverv. hoofd. I I . A. Schuyt, geboren 26 Februari 1888. onderwijzer. S. Hiemstra. geboren 4 April 1880. onderwijzer. F . A. van Riet, geboren 21 Mei 1883, onderwüzer. Th. M. Kemna, gelwren 9 April 1880, onderwijzeres.

S. Houtkooper, geboren 15 December 1883. onderwijzeres. Omtrent het schoolgebouw valt op te merken, dat liet, hoe-

wel niet beantwoordend aan alle eischen, die men bij het

' ) Behalve de reeds vermelde 7 kinderen werden dus nog 7 andere afge- ! schreven. Twee daarvan vertrokken naar elders. Twee werden naar een gewone school teruggezonden als niet zwakzinnig. Twee werden loopjongen, en een meisje helpt moeder, die ziekelijk is.

\ Handelingen der Stater. Heneraal. Bijlagen. 1915—1916

stichten van een nieuw gebouw voor deze school zou behooren te stellen, als tijdelijke schoolruimte zeer wel voldoet. Het gebouw, dat vermoedelijk voor deze school ter definitieve ves-tiging zal worden aangewezen, kwam nog niet ter beschikking van de gemeente.

De schoolmcubelen laten niets te wenschen over en de ver-zanieling leer» en hulpmiddelen wordt ieder jaar vollediger en doelmatiger.

In het afgeloopen jaar werden door het hoofd met het per-soneel 14 schoolvergaderingen gehouden, waarin allereerst het leerplan in al zijn onderdeden is besproken en bekeken, en waarin verder behalve het opmaken der begrooting voor leer-en hulpmiddelen, de uitzending der vacantie-kolonie, de rege-ling van een paar schoolfeestjes, verschillende onderwerpen met betrekking tot de dagelijksche practijk van het school-leven aan de orde kwamen.

De schoolhaden. Voor zoover de kinderen zich zelf kun-nen uit- en aankleeden en ze niet te onbeholpen zijn om zich te kunnen wasschen, zijn de meeste ouders in het eerst niet ongenegen, om hun kinderen op Woensdagmiddag naar het douchebadhuis te laten gaan. Met het kind meegaan, dat kan en doet slechts een hoogst enkele. Den ouders wordt op het hart gedrukt, dat geregeld baden heilzaam en noodig is. Hunne medewerking wordt ingeroepen en het gaat een tijdje goed, tot moeder op een gegeven c ogenblik een briefje mee-geeft, waarbij ze — soms beleefd doch meestal ontstemd — verklaart, dat dat baden voor haar kind toch wel eigenlijk onnoodig is, en dat zij het daarom r^et langer wenscht. • Het is dan ook een gewoon verschijnsel, dat het baden in een nieuwe klasse eerst een zaak van eer is, doch langzamer-hand een straf wordt voor leerlingen en onderwijzer.

Konden de kinderen onder schooltijd in twee groepen — de jongens onder geleide van een onderwijzer, de meisjes onder de hoede van een onderwijzeres — naar het badhuis gaan, dan zou hoogstwaarschijnlijk de straf van thans in een weldaad veranderen.

Schoohcandelingen werden geregeld gehouden in alle klas-sen, in de eerste plaats in verband met het onderwijs in •i,ird-rijkskunde. dat een bij uitstek concreet vak behoort te zijn, en in de tweede plaats in verband met het onderwijs in de kennis der natuur.

Het is opvallend hoe spoedig de leerlingen op die leer-tochtjes vermoeid worden, een bezwaar dat zeer groot is, omdat een vermoeid kind geen aandacht meer heeft, niet meer opneemt, doch lastig en prikkelbaar wordt.

Een schoolbibliotheek bestaat tot heden wel voor het onder-wijzend personeel, doch niet voor de kinderen. Daarvan kan ook slechts in de hoogste klassen sprake zijn. Het ligt in de bedoeling met de stichting er van te beginnen. De bibliotheek voor het personeel bevat natuurlijk slechts vakliteratuur en dan nog wel hoofdzakelijk op een zeer speciaal gebied. Het aantal nummers bedraagt een 90. Een paar tijdschriften zijn geregeld in circulatie.

Over kinderarbeid in den eigenlijken zin valt niet te klagen, wel over het verleenen van hulp in de huishouding onder schooltijd.

Door de commissie voor schoolklccding werden klompen verstrekt aan 25, kousen aan 12 kinderen. Een paar malen werd de hulp der commissie ingeroepen bij bet verschaffen van andere der meest noodige klecdingstukken. aan welke aanvragen steeds werd voldaan. Bovendien heeft de commissie krachtig geholpen aan het completeeren der uitzetjos van de kinderen, welke door liet dr. W. G. Huetfonds gedurende eene maand als vacantiekolonie naar Xoordwijkerhout werden ge-zonden. Dit fonds heeft verder melk verschaft en geholpen aan de betaling van het schoolgeld voor het meisje, dat' de Tndustrieschool bezoekt.

Aan de kinderroeding namen 12 leerlingen deel. Twee schoolfeestjes konden worden georganiseerd: ten eerste

liet Sinterklaasfeest, dat door de commissie uit de Haarlem-sche afdeeling van den Bond van Nederlandsche Onderwijzers

59

234 [128. 34.] Verslag van den staat «Ier hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

werd betaald, on ten tweede een uitgaansdagje naar Overveen aangeboden door mevrouw Huet.

Aldus uitgebracht door burgemeester en wethouders van Haarlem, den 24sten Maart 1914. »

De Burgemeester, W. SANÜBEEG.

De Secretaris, WIJTEMA.

VI.

VERSLAG over het jaar 1913 omtrent de Openbare Buitengewone School voor Lager Onderwijs te Utrecht.

(Vitijeln'tttht tlnur het hoofd der school tten Burij' iimst' r en WolhntikWêJ

a. Inlichtingen van algemcencn aard, omtrent het onder-wijs aan de school,, de klassenindeoling, het leerplan, de leervakken, de resultaten van het onderwijs, enz.

(Jok in het afgeloopen jaar heeft de omvang, noch de aard van het onderwijs, wijzigingen van belang ondergaan. Bij wijze van afwisseling hebben de leerlingen der hoogste, klasse ook in ..ijzer" gewerkt, ten einde kleine voorwerpen zelf te leereu maken, die bij den houtarbeid anders moeten worden gekocht, zooals een scharniertje, een luns, een raampen, een windhaakje, een orendel enz. Dit heeft goed voldaan. De belangstelling' is er grooter door geworden en de resultaten waren goed. In eene der middelklassen hebben de jongens ,,nettenbreien" geleerd; dit gaat nog wel niet vlug, maar ze hebben den . .slag" beet en kunnen thuis verder oefenen. In nog eene andere klasse heeft eene der onderwijzeressen het rietvlechten aangepakt, ook met zeer bevredigend resultaat.

De schooluren en schooldagen zijn niet gewijzigd: alleen de rooster van werkzaamheden onderging door verschuiving van enkele lesuren kleine wijzigingen.

Het aantal afdeelingen vermeerderde met één. De ver-deeling der leerlingen over deze afdeelingen is dientengevolge Bederf April als volgt: klasse la, l ó . 2. 3, 4. 5, 6. De ooizaak van deze uitbreiding lag in het niet verdwijnen van de hoogste afdeeling en het vrij groot aantal nieuwe leerlingen die moesten worden opgenomen. In verband met deze uit-breiding werd er eeiie oproeping gedaan voor onderwijzer of onderwijzeres. De keuze viel op eene onderwijzeres.

Vijf volle schooldagen in plaats van vier heele'en 2 halve (Innen voldoen nog steeds goed. Wel is het veizuimenaantal dit jaar iets gestegen (totaal van 9 tot 9,6 %). doch nog verre'beneden het vroegere aantal van 11 a 12 % gebleven, liet aantal verzuimen wegens ziekte beliep 5,3 %, tegen 5,4 ",, in 't vorige jaar. De resultaten van het onderwijs zijn ook dit jaar bevredigend geweest. Al bluft vrije gedachten* uiting nog steeds op laag peil, toch heeft het onderwijs in Ned. taal. ook het spelling" en grammaticale gedeelte, vrij goede uitkomsten gegeven.

6. De lei rliIIgen. De schoolbevolking bestaat uit kinde-ren van verschillenden maatschappelijken stand en van ver-schillende godsdienstige gezindte (ongeveer 4 0 % der leer-lingen is Roomseh-Katholiek, eonigon zijn Israëliet: de overigen behooren lot de verschillende 1'rotestantsehe kcrk-genootschappeu. Het aantal der meergegoede leerlingen 7icemt af. De leeftijd loopt uiteen van 7—16 jaren. Twee leerlingen ouder dan 15 jaren, blijven met toestemming van den districtsscboolopsiener de school bezoeken.

De loop der schoolbevolking over 1913 was aldus:

Er 'i irtrókkan Er 1 wnmuii bU Er wiirun totaal

« i 1 D A T U M . M. V. Totaal. M. V. Totaal. M. V. Totaal.

60 85 75 1 Januari 1913 1 1 2 — — 49 24 73 31 Maart „

— — — 12 5 17 61 j 29 -60 7 April — 1 1 — — — 61 i 28 89 8 April

1 — 1 — — — 60 28 88 30 April * „ 1 1 2 — — — 59 27 86 1 Juni „ 1 — ] — — — 58 27 85 8 Juni „ 1 1 2 — — — 57 26 83 30 Juni „

— 1 1 — 57 25 82 18 Juli — 1 1 57 24 81 27 Augustus „

1 — 1 — — 56 24 80 1 October „ — — — 3 1 4 59 25 84 14 October .. „

1 — 1 — — — 58 25 82 21 October 1 — 1 — — — 57 25 82 1 November „

— 1 1 — — — 57 24 81 11 November , 8 7 15 15 6 21 57 24 81 31 December „

2. 3. 4. 5.

Van de 15 leerlingen, die de school verlieten, valt het volgende mee te deelen: 8 verlieten wegens verhuizing de echuol (4 hiervan gingen naar andere zwakzinnigenscholen, 1 in een gesticht door den voogdijraad), 2 leerlingen zullen de huishoudschool bezoeken, 1 is geplaatst als barbiers-leerling, 3 kinderen kwamen bij moeder thuis en 1 leerling is verwijderd wegens zoo goed als absoluut schoolverzuim.

Behalve de 21 toegelaten leerlingen waren er nog een 3-tal voor het onderzoek opgegeven. Een daarvan liet niets meer van zich hooren. terwijl de Commissie ten opzichte van de 2 anderen van oordeel was, dat het met hen eerst nog eens op de gewone lagere school moest worden beproefd. Wellicht zouden ze daar toch het onderwijs wel kunnen volgen.

0. Het personeel. Hierin kwamen enkele wijzigingen, gelijk uit liet hier

achtervolgende overzicht blijkt: 1. Snijder, Sebo, hoofd der school:

Groen, Hendricus, onderwijzer, plaatsverv. hoofd; Boet, Paulus, onderwijzer; Wagemaker, Cornelis, onderwijzer; Donker, Jeannette, onderwijzeres, (verlof sedert 19

Augustus, wegens ziekte); 6. Vos, Ernestine Cornelia de, onderwijzeres; 7. Dunnewold, Janna Dora v., onderwijzeres; 8. Baas, Adriana, onderwijzeres, (sedert 1 October

1913); 9. Keiling, Alm Theodora Paulina, onderwijzeres (tijde-

lijk van 7 April—1 October 1913); 10. Bieleman, Wendela Gerarda, onderwijzeres, (tijde-

lijk sedert 19 Augustus). d. Het schoolgebouw onderging in zooverre veranderin-

gen, dat in een nog ledig staand lokaal de nieuw gevormde klasse werd gehuisvest. Deze localiteit was wel eene niet zoo geschikt mogelijke, maar de maatregel was slechts van tijdelij ken aard. In de maand December toch werd door den gemeenteraad het besluit genomen, deze school over te bron-gen naar de Kruisdwarsstraat. waar de bestaande tweede soort school ledig komt.

Deze overplaatsing zal in 1914 een feit worden. Daarmede wordt voorzeker voorzien in een reeds lang ge-

voelde behoefte aan betere huisvesting. De leermiddelen zijn in voldoenden staat, schoolbehoeften

worden steeds voldoende verstrekt. De schoolmevbeien be-vinden zich in behoorlijken staat.

Utrecht, 21 Januari 1914. Het Hoofd der school voornoemd,

(get.) S. SNIJDER.

Voor eensluidend afschrift. De Secretaris van Utrecht,

J . BOOL.

I

Verslap van den staat der hooge-, middelbare

VII.

VERSLAG over het jaar 1913 omtrent de liijzondcre School voor Zwakzinnigen te „Groot E-motu" ae-mecnte Ermslo, uitgaande van de ,,Vereenif/irifj tot Opvoeding en Verpleging can Idioten en achter-lijhe kinderen", gevestigd te Utrecht.

(CUgrbmcht il"or «/••.* diftinr dir Sliihtimj ium ht heatuur der Verettiiyuiij )

Onderwijs.

Op 1 Januari 1913 openden we onze vijlde klasse, daartoe in staat gesteld door het in functie treden van eene nieuw-benoemde onderwijzeres. Vanzelf kon hierdoor de klassi-fieatie beter worden doorgevoerd en verkregen we in som-mige afdeelingen al meer en meer klassikaal onderwijs.

Het aantal schooluren bedroeg 18 per week (behalve de scli ooipauzen).

Het onderwijs wordt gegeven des morgens van 9 uur tot l l i uur (met A uur pauze) en des middags van 2 uur tot 3f uur (met 20 minuten pauze). In de pauzen wordt gespeeld of gewandeld, 's Zaterdagsmiddags is er vrij, terwijl elke klasse nog een middag in de week vrij heeft.

l)e handenarbeid en de nuttige handwerken voor meisjes worden voornamelijk ih de middaguren gegeven.

Het onderwijs wordt gegeven volgens de beginselen, neer-gelegd in de statuten der vereeniging, en omvat de lakken a—d en h—k van art. 2 der L. O.-wet, benevens de bijbelsche geschiedenis en handenarbeid. De vakken aardrijkskunde, vaderlandsche geschiedenis en kennis der natuur zijn facul-tatief voor de oudste leerlingen.

De resultaten van ons onderwijs waren in vele opzichten i bevredigend. Elf kinderen verlieten onze school met meer of minder voldoende ontwikkeling. 4 jongens werden tuinman, j 5 meisjes gingen in de huishouding van ons gesticht, 1 jon- j gen werd timmerman, 1 smid. Van de jongens maken som-migen in hun vak aardige vorderingen.

Leerlingen.

De leerlingen waren op twee na internen van de inrichting ,,Groot Emaus" . Het verpleeggeld op deze stichting be-draagt f 275 per jaar. Velen onzer kinderen behooren tot de zoogenaamde voogdij- of ltegeeringskinderen.

Geen kind komt op onze inrichting, of het is door een geneesheer onderzocht en zwakzinning verklaard. Alvorens "tot de school te worden toegelaten, wordt het eenige dagen door een der onderwijzers(essen) geobserveerd. De commissie van onderzoek wordt gevormd door dr. A.' Dupont, directeur van het idiotengesticht ..Lozenoord" en geneesheer van ,,Groot Emaus", benevens den directeur van ,,Groot Emaus ' ' .

Behalve de 11 leerlingen, die onze school met betrekkelijk voldoende ontwikkeling verlieten, werden nog 14 leerlingen afgeschreven. 7 daarvan gingen, hoewel ze de school nog niet doorloopen hadden, naar huis, omdat de ouders niet langer konden betalen of omdat zij hunne kinderen liever bij zich hadden. Verder moesten 4 kinderen naar een idioten-gesticht, 1 meisje naar het Rijkskrankzinnigengesticht te Grave worden overgeplaatst.

Het aantal leerlingen bedroeg op:

1 Januari 1913 ,. 59 43 jongens en 16 meisjes

Toegelaten werden op:

1 Januari 1913 13 leerl. 1 Mei >, 8 ,,

29 Augustus ,. 9 ,, 1 November ., 6 ,,

36 27 ,, „ 9 ,.

95 70 jongens en 25 meisjes

34.1 lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

Afgeschreven werden op: 2 Januari 1913 J leerl.

J'r' ... 1 ,• 4 Februari ,, 2 „ 1 Mei 7 „

28 „ 1 „ 9 Juni ,, 1 „

20 Augustus ,, 4 ,, 1 September ,, 9

1 November ,, 6 „ 25 17 jongens en 8 meisjes

Het aantal leerlingen be-droeg dus op 31 Dec. 1913 70 53 jongens en 17 meisjes

Op dien datum waren 2 kinderen bijna 6 jaar, 1 kind 6 jaar, 3 kinderen 7 jaar, 1 kind 8 jaar, 8 kinderen 9 jaar, 7 kinderen 10 jaar, 10 kinderen 11 jaar, 5 kinderen 12 jaar, 9 kinderen 13 jaar, 17 kinderen 14 jaar, 7 kinderen 15 jaar of ouder.

Voor de kinderen, die 15 jaar of' ouder waren, was door den heer districtsschoolopziener vergunning verleend tot het verder bezoeken der school.

Personeel.

Het onderwijzend personeel bestond gedurende het afge-loopen jaar uit de volgende personen: W. F . H . v. d. Wart , hoofd der school; mej. M. J . Th. M. Mink, onderwijzeres; H. Leene, onderwijzer; Joh. K. 13. Krijger, onderwijzer; mej. Joh. Storm, onderwijzeres.

l o t het geven van les in handenarbeid zijn bevoegd de beide onderwijzeressen (dipl. A) en het hoofd der school (dról. A en B).

Het hoofd der school is tevens directeur der geheele Stichting.

Andere mededeelingen. Onze school bestaat thans uit 6 leerlokalen (waarvan één

nog niet in gebruik is), een werklokaal, een rjymnastiek-lokaal en eenige kleinere vertrekken.

Onze collectie platen en leermiddelen werd uittrebreid. Vermelding verdient dat de jongens, die onze school ver-

laten, zich hetzij op de inrichting, hetzij in de onmiddel -lijko nabijheid, kunnen bekwamen in verschillende vakken

Gedurende de 6 wintermaanden werd herhalingsonderwijs gegeven voor de kinderen van 16—18 jaar.

De cursus duurt 2 jaar. Er wordt 3 avonden in de week les gegeven door het personeel van de dagschool in lezen, schrijven, rekenen en Ned. taal.

Verder komen de oudste kinderen één avond in de week bijeen tot zangoefening.

Des winters worden meermalen iantaarnavonden ge-aouden.

De Directeur: W. F . H. v. n W A R T .

*

[1*8. 84.] Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

2 Januari 1913 A. 13 Mei ., J .

1 Augustus .. C. ld.

1 September ld.

7 15 November ,, 22 Geplaatst werden: 4 Februari Ï913 A. K

D. B.. uit Amsterdam; B., uit Deventer; H. , uit Oosterbeek (extern);

G. J . v. Z., uit Wageningen; A. C.

K., uit Nijmegen; de G., uit 's Gravenhagc

H. J . J . L. St.. uit Breda; G. H., uit Geldermalsen; F . S., uit Nijmegen.

13 • ;i Mei 1 September

ld. 28 October 22 November

1 December 11 October

uit Nijmegen; P . de W., uit Amsterdam: J . G. v. M., uit Utrecht; M. E. ter H. E . , uit Oosterbeek faxt.) ; H. J . J . L. 8., uit Breda; P . J . ' F . T.. uit 's Gravenhage; S. W., uit Groningen:

B. , uit Oosterbeek; uit Nijmegen (tijdelijk).

G. C. F . S.

<ip 31 December 1913 bedroeg het aantal leerlingen der-halve eveneens 23, zijnde tien jongens en negen meisjes intern en drie jongens en 1 meisje extern. De leeftijd dezer kinderen v.irieert tusschen 7 en 1 7 jaar. Omtrent den maat-schappelijken kring dezer leerlingen gelden dezelfde op-

VIII.

7ERSLAG over het jaar WIS omtrent de school ge-vettiffd in tic Jan Pieter Heijeitiohting te Ootter* beek, gemeente Renkum, der Verceniging tot liet verzorgen, opvoeden en onderwijzen van zwakzin-nige hinderen, gerestigil te Utrecht,

n. Inlichtingen van algemecnen, aard omtrent onderwijs, klassenindecling enz.

liet onderwijs aan de school wordt zooveel mogelijk prac-tisch en individueel gegeven. AVegens het geringe aantal leerlingen en de groote mutatie, die in dit jaar heeft plaats gehad is het onderwijs veel meer hoofdelijk dan klassikaal geweest. Door in de beide leerlokalen de uren voor rekenen, lezen en taal te doen samenvallen, is het mogelijk, voor deze rakhen een uit- en omwisseling van leerlingen te doen plaats hebben, waardoor groepen van ongeveer gelijkgevor-derden verkregen worden. Zoo men van klasse-indeeling spre-ken wilde, zouden vier groepen kunnen worden geformeerd, welker grenzen echter niet nauw bepaald zijn, en die dan vier klassen zouden kunnen voorstellen.

Het leerplan is nog onveranderd gebleven. Tn het algemeen voldoet de verdeeling van het aantal lesuren over het aantal leervakken goed. Voor het spreekonderwijs zou de tijd van driemaal een kwartier per week te kort zijn, om met vrucht de bij zwakzinnige kinderen zoo veelvuldig voorkomende spraakfouten en spraakstoornissen te verbeteren, en ook met succes het stotteren te bestrijden, als zich hier niet de geluk-kige omstandigheid voordeed, dat de kinderen, na sehool-t ij cl, in het opvoedingshuis verkeereu, onder toezicht van den directeur, hoofd der school, waardoor nog eens een extra-kwartier spreekles of spreekoefening kan gehouden worden.

Over de resultaten van het onderwijs bestaan redenen van tevredenheid. Vooral bij de handenarbeidslessen en bij de lessen in vrouwelijke handwerken kan worden opgemerkt, dat zelfs de allerzwaksten vorderingen maken, hetwelk, met het oog op de voorbereiding voor het later verrichten van maatschappelijk nuttigen arbeid, wel voldoening geeft.

b. Leetfijd, maatschappelijke kring der leerlingen, enz.

Op 1 Januari 1913 bedroeg het aantal leerlingen 23, waar- I van vier, allen jongens, extern, en tien jongens en negen meisjes, intern.

Hiervan vertrokken:

merkingen van een vorig jaarverslag; het meerendeel komt voort uit de arbeidende klasse. Aan iedere opneming, van leerlingen gaat een geneeskundig onderzoek vooraf, waar-voor de Stichting zich bij voortduring mag verheugen in de belangelooze medewerking van den heer dr. Dohberke, psychiater te Arnhem, die zich ook beschikbaar heeft ge-steld wanneer een bereids opgenomen leerling zijn des-kundige voorlichting gewenscht maakt.

c. Mededeelingen. betreffende het onderwijzend » personeel der school.

De lieer A. Jongerius, het hoofd der .school, verkreeg op zijn verzoek eervol ontslag, daar hij in een betrekking bij het onderwijl in Nederlandsch-Indië was benoemd. In zijne plaats werd aangesteld de heer F . Visser, tot dusver onder-wijzer ;,an het Doofttommeninstituut te Groningen.

De onderwijzeres, door wie het hoofd der school wordt bij-gestaan is mej. F . Themans.

d. Mededeelingen omtrent het gebouw, de school- , meubelen en de leer- en hulpmiddelen.

Het schoolgebouw bleef over het algemeen goed voldoen. Wel zou het doelmatiger geweest zijn, als in elk lokaal 16 in plaats van 12 leerlingen konden geplaatst worden; het aan-tal leerlingen, hetwelk in de Stichting is opgenomen, kon dan eenige vermeerdering ondergaan, zonder dadelijk tot de groote onkosten van vergrooting der school te noodzaken. Van de in gehruik zijnde banken wordt opgemerkt, dat, hoewel het verstelbaar systeem aanbeveling blijft verdienen, het rus-ten op één voet van tafel en van zitting, met één onder-steuningsvlak in het midden, is af te raden. Zoowel tafel als zitting hebben neiging te ..wiebelen", een constructiefout, welke heel bezwaarlijk kan worden verholpen.

Andere mededeelingen.

Sinds 28 October 1913 wordt door ds. A. J . van ' t Hooft, predikant der Ned. Herv. Gemeente te Opsterbeek, wekelijks een uur onderwijs in de bijbelsche geschiedenis gegeven aan die leerlingen, wier ouders of verzorgers dit voor ben wen-schen. en wier geestelijke ontwikkeling voldoende werd ge-acht om met vrucht deze lessen te kunnen volgen.

Amsterdam, 31 Maart 1914.

Namens het hoofdbestuur der vereeniging: De Secretaris:

C. ZEEMAN.

IX.

VERSLAG over het, jaar 1913 omtrent de Bijzondere School roor Zwakzinnigen uitgaande van de Ver-eeniging roor Christelijk Onderwijs aan Zwal;ziiv-nige Kinderen te Rotterdam, gevestigd te Rot-t ei dam.

Onderwijs. De hoofddenkbeelden, waarvan het onderwijs aan zwak-

zinnigen, volgens de meening van het onderwijzend personeel moest uitgaan, bleven in het afgeloopen jaar onveranderd. Het aantal klissen was 3, evenals vroeger, doch doof de toe-ueining van het aantal leerlingen werd de eerste klasse ge-splitst in 2 af deelingen, ieder met een eigen onderwijzeres.

Het leerplan werd op sommige ondergeschikte punten eenigszins gewijzigd en aangevuld, en de rooster van lesuren onderging na de indiensttreding van de vierde leerkracht eenige verandering, ook omdat het onderwijs in gymnastiek

^

Bijlage D. [128 . 34.] Tweede Kamer. 237 Versla<» van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 191-1—1914. (Lager onderwijs.)

en handenarbeid zoodanig moest worden geregeld, dat de verschillende klassen van de voor dit onderwijs bestemde lokalen op verschillende tijden gebruik konden maken. Hij de nieuwe regeling duurden de middagschooltijden niet meer van 2 tot 4, maar van l\ tot 34, voornamelijk met 't oog op het groot aantal leerlingen, dat tusschen de schooltijden overbleef. Verder werd voor het onderwijs in handenarbeid voor de hoogste klasse meer tijd uitgetrokken en wel 4 uur per week; in verband hiermede werd aan lezen en gym-nastiek iets minder tijd besteed in deze klasse.

Overigens kwam er migenoeg geen verandering wat be-treft den tijd, die in de verschillende klassen aan de onder-wezen vakken werd besteed. De vakken waren dezelfde als voorheen, namelijk de verplichte, benevens bijbelsche ge-sch iederiis, fröbel werk voor de lagere klassen en voor de hoogere natuurkunde, aardrijkskunde en vaderlandsche ge-schiedenis, aan welke laatste vakken,' indien dit mogelijk en eewenscht is, een half uur per week besteed wordt. Wel rijst soms de vraag, of' de tijd, aan aardrijkskunde en ge-schiedenis besteed, niet beter kon worden gebruikt, doch verschillende overwegingen leiden er toch ten slotte toe, om deze vakken niet geheel te schrappen.

Wat de aardrijkskunde aangaat, kan niet ontkend worden, dat het begrijpen van een kaart voor vele leerlingen hoogst moeilijk is, maar toch hooren of lezen de kinderen in hui* of op school vaak van andere plaatsen of landstreken: ze hebben bijv. een familielid of kennis, die naar eene andere plaats vertrekt; ze ontvangen van een .oud-leerling der school, die naar een andere gemeente» verhuisde, een prentkaart; ze lezen op winkelramen bulletins met berichten van andere plaatsen ; ze lezen op de voorzijde van hun boekjes, waar deze uitgegeven zijn, enz. In deze en dergelijke gevallen verschaft het hun een zeker genoegen, wanneer ze op de kaart de plaats kunnen aanwijzen en nagaan, waar bijv. bet bericht of hei boekje vandaan komt, en langs wélken weg het gekomen is.

Het onderwijs in geschiedenis is over het algemeen te moeilijk Voor de leerlingen, en toch is het gewenscht, wan-neer de kinderen bijv. een vaderlandsch lied leeren zingen dat er iets, boe weinig dan ook, aan de daarop betrekking hebbende geschiedenis kan worden medegedeeld; ook bij nationale feest- of gedenkdagen hooren de kinderen graag iets omtrent de beteekenis hiervan.

Naar aanleiding van deze overwegingen, wordt er altijd nog voor genoemde vakken i uur per week beschikbaar ge-steld, echter uitsluitend voor de hoogere klassen.

De resultaten van het onderwijs waren goed, en bevredig den over het algemeen de ouders van de leerlingen zeer. De ontslagen leerlingen zullen later waarschijnlijk geheel of gedeeltelijk in bun onderhoud kunnen voorzien.

Leerlingen, "

De school werd bezocht door 64 leerlingen; op 1 Januari 1913 was hun leeftijd als volgt:

51. leerlingen van 12 jaar of daar beneden; 9 van 13 en 14 jaar. en ' 4 ouder dan 15 jaar.

Verreweg de meeste leerlingen kwamen uit arbeidersg.1

zinnen, slechts een 7- of 8-tal uit den burgerstand. Het schoolgeld wordt geregeld naar de draagkracht van ouders of voogden ; in den regel betalen de leerlingen een even hooy schoolgeld als zij moesten geven op de school, die zij te voren bezochten.

Het geneeskundig onderzoek, dat vroeger meestal ten huize van den geneeskundigen raadsman, plaats had, geschiedde na de ingebruikneming van net nieuwe gebouw in de daarbij behoorende dokteiskamer. Het wordt, zoo noodig, eenmaal ! per maand gehouden door den geneeskundigen raadsman C. A. van der Loo, den districtsschoolopziener, en het hoofd der school.

In hel geheel werden onderzocht 39 kinderen; tijdens het onderzoek tiok de moeder van 1 leerlinge haar aanvrage cm plaaisi'ig in, (zij verwarde denkelijk zwakzinnig met krauk-zinnig), 2 leerlingen werden als te laag staande afgewe-zen, 4 werden voorloopig niet toegelaten, omdat niet over-tuigend bleek, dat ze zwakzinnig waren, 2 werden geplaatst voor ren proeftijd Tan 6 maanden (welke termijn in het ver-

Handelingen der Stalen-Generaal. BiUagen. 1915—1916.

loopen jaar echter nog niet eindigde), en de overige 30 wer-deji toegelaten. Bovendien werden op 1 Februari nog 2 leer-lingen ingeschreven, die reeds in December 1912 waren onderzocht en toegelaten.

In het geheel werden dus 34 nieuwe leerlingen ingeschre-ven, te weten:

2 op 1 februar i ; o , 1 Maart; 6 , 17 Maart; 5 3 1 o

, 1 , 14 , 28 , 10

April ; April ; April ; Mei;

1 . 9 J u n i ; 2 . 26 Jun i ; 2 4

, 4 13

September; October :

1 . 24 November. Afgeschreven werden 6 leerlingen, namelijk: op 28 Februari: een jongen, die verhuisde naar een andere

gemeente; hij had nog maar enkele maanden de school be-zocht;

op 6 Maart: een jongen, die in den tuinbouw ging; het verblijf op de school had voor dezen leerling uitstekende vruchten gedragen. Voortdurend komen goede berichten Van hem in; af en toe schrijft hij. ook zelf een briefkaart aan het hoofd der school. Hij zal ongetwijfeld een goed werk-man worden;

op 24 Mei: een jongen, die op een fabriek geplaast werd: ook voor hem had het onderwijs goede resultaten gehad. Hij past uitstekend, op, verdient een tamelijk goed weekloon en zal later waarschijnlijk in zijn onderhoud kunnen voorzien.

Een meisje, dat bij haar moeder in het huishouden kwam; doordat zij nog al eens de school verzuimde, had ze niet zoo-veel geleerd als ze had kunnen leeren, toch was ook zij zeer vooruitgegaan;

op 26 Jul i : een meisje, dat helaas in een gesticht werd geplaatst. Het was jammer voor het kind, want het leerde goed, maar omdat de oud?rs bang waren voor sexueele af-wijkingen. vonden zij het beter, dat het^neisje onder voort-durend toezicht geplaatst werd;

op 7 November: een jongen, die verhuisde naar Amerika; ook voor hem was het onderwijs zeer vruchtbaar geweest.

Aantal leerlingen op 1 Januar i 30. Ingeschreven 34. Afgeschreven 6. Aantal leerlingen op 31 December 30 + 34 • 6 = 58.

l'irsoneel. Op 1 Januari 1913 bestond het personeel uit het hoofd

der school, den heer J . de Graaff, en een onderwijzeres, mej. J. van Bakergem.

Bovendien was mej. C'. ('. de Quaasteniet aan de school verbonden als onderwijzeres in houtslöjd.

Op 1 April trad de in December 1912 benoemde onder• wijrer, de heer P . 'C . Brand wijk, in dienst.

In 't laatst van April werd mej. C. C. de Quaasteniet, hierboven reeds genoemd, als gewoon onderwijzeres aan-gesteld. Daar zij echter nog aan een andere school werkzaam was, kon zij op 1 Mei nog niet. in dienst treden. Met goed-keuring van' den districts-schoolopziener werd toen mej. G. J . Iteyling als onderwijzeres aangesteld voor den tijd van één maand, welke termijn echter nog tweemaal met een maand verlengd moest worden, daar de voor vast benoemde onderwijzeres niet vóór 1 Augsutus bleek in functie te kunnen treden. Mej. de Quaasteniet vroeg en verkreeg tegen genoemden datum (waarop zij dus als gewoon onderwijzeres in dienst trad) haar ontslag als onderwijzeres in houtslöjd.)

Ook werd in den loop van het jaar een kweekei ing tot de school toegelaten, mt het verrichten van kleine diensten, niet tot het geven van onderwijs; deze Icweekeling werd later door een anderen vervangen.

60

2HH [128. 34.] Verslag vau den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijl.)

Aan de school waren derhalve, als onderwijzend personeel werkzaam:

.1. de Graaff, van 1 Januari tot 31 December; mej. J . van Bakergem, van 1 Januari tot 31 December; P . ('. Brandwijk, van 1 April tot 31 December; mej. O. J . Royling, van 1 Mei tot 1 Augustus; mej. C. C de Quaastenièt, van 1 Augustus tot 31

December. Bovendien was laatstgenoemde van 1 J u m n r i tot L Augus-

tus belast met liet geven van onderwijl in houtslöjd.

Geb ouir, enz. Qedurende de maanden Januari en Februari moest liet

onderwijs nog gegeven worden in de lokalen aan den Noord-singel; op 28 Februari werd liet nieuwe schoolgebouw (Vijverhof straat 97), waarvan bestek en teekeningeu waren ontworpen in overleg met den districtsschoolopziener en goedgekeurd door het stedelijk bestuur van Rotterdam, in gebruik genomen.

Dit gebouw .staat geheel vrij op een binnenterrein van ruim 1000 M*. oppervlakte, zoodat licht en lucht van alle zijden toegang hebben en het straatrumoer toch niet na.ir binnen doordringt. Aan de achterzijde van het gebouw be-vindt zich een ruime, ten deele overdekte speelplaats eu een flinke schooltuin. De niet-oveibouwde toegang aan de voorzijde is ongeveer 5 M. breed en gedeeltelijk met heesters beplant.

Op den beganen grond in het gebouw bevinden zich 2 klasselokalen, het lokaal voor handenarbeid, het gymnastiek-lokaal en de spreekkamer; op de verdieping zijn 4 klasse-lokilen en de dokterskamer, die ook dienst doet voor be-

, stuurs- en schoolvergaderingen. Ieder klasselokaal is ongeveer 6 M. lang. 5V M. breed en

4i M. hoog. en het slöjdlokaal is even groot als 2 klasse-lokalen. Het gymnastieklokaal is ongeveer 15 M. lang, 8 M. breed en 6 M. hoog; het is van uit de andere lokalen binnen-door te bereiken, doch heeft ook nog een eigen uitgang naar de straatzijde. In het geheel heeft het gebouw 6 uitgangen, waarvan 2 naar de straatzijde. Alle deuren van de lokalen en de uitgangen gaan naar buiten open.

De verwarming geschiedt door kachels, systeem-dr. Mei-dinger, waardoor de buitenlucht verwarmd in de lokalen wordt gebracht. In ieder lok.ial bevindt zich voorts een luchtkoker.

De verlichting geschiedt door gaslampen. Het geheele gebouw is van waterleiding voorzien, ook (i<

14 privaten en 6 urinoirs, die bovendien alle door naar bin-nen opengaande raampjes onmiddellijk met de buitenlucht gemeenschap hebben.

In ieder klasselokaal bevindt zich een flinke schoolkast. ter berging van leermiddelen. De 2 benedenlokalen zijn voor-zien van banken, zooals ze in de oude localiteit werden ge-bruikt. de bovenlokalen van Princetonlvinken.

In het slöjdlokaal staan 8 dubbele scliaafbanken. die door bedekking met hóilten bladen voor het onderwijs in karton en klei kunnen worden gebruikt : voorts 2 kasten en 2 tafel». Langs de wanden bevinden zich rekjes voorliet gereedschap.

Het gymnastieklokaal is niet van werktuigen voorzien. Het ligt voor de hand, dat, waar de school een groote uit-

breiding onderging, er ook eenige nieuwe leer- en hulpmid-delen moesten worden aangeschaft: een stel wandplaten ..Het volle Leven", eenige stellen leesboekjes. rekenboekjes en taaiboekjes, verscheidene, leermiddelen voor het fröbelonder-wijs en een aantal nieuwe gereedschappen voor karton.*, klei-en houtbewerking werden aangekocht. Evenals vorige jaren werden ook eenige leermiddelen door het personeel zelf ver-vaardigd, o. a. een voor het leeren zien op «Ie klok. Ten slotte werden ook een paar hulpmiddelen aangeschaft voor het ge-neeskundig onderzoek en een verbindkistje van het Roodo Kruis.

Ten behoeve van het personeel werd door het bestuur een begin gemaakt niet het aanleggen van een bibliotheek vau studieboeken. '

Overir/e mededeclin/jen. Daar de naam ..School voor Zwakzinnigen" op velen een

minder aangenamen indruk maakte, werd na de opening van

het nieuwe gebouw besloten, dat de inrichting voortaan zou 1 heeten: Christelijke School voor Buitengewoon Lager On-

derwijs. Eindelijk kan nog medegedeeld worden, dat de vereeniging

! een overeenkomst aanging met het gemeentebestuur alhier, waarbij zij zich verbond, ten eerste om geen wijzigingen in de tegenwoordige statuten der vereeniging aan te brengen, zonder dat vooraf op die wiizigingen de. goedkeuring van burgemeester en wethouders van Rotterdam zou zijn verkre-gen, en ten andere om, indien de vereeniging mocht ophou-

J den te bestaan, de gemeente medezeggenschap te verleenen over de bestemming van de eventueel* bezittingen der ver-eeniging. De gemeente meende deze eischen te moeten stel-len, omdat op de begroeting der vereeniging ook een post voor aflossing voorkwam, hetgeen inhield, dat mede door het gemeentesubsidie langzamerhand een schuldvrij bezit zou worden gekweekt, zoodat de gemeente er dus voor te waken

' had, dat dit bezit zonder haar toestemming aan zijn oor-spronkelijke stemming zou kunnen worden onttrokken. Nadat de zekerheid was verkregen, dat de vrijheid en zelfstandigheid der vereeniging niet zou teloor gaan door bet aangaan van bedoelde verbintnis. heeft liet bt'stuur deze geteekend.

Rotterdam, 2 Maart 1914.

Het bestuur der vereeniging: D. DEM BIJEEMEH, Voorzitter. R. J . E. J . H. No<;,\REDE, Secretarie

X.

VERSLAOEN over het jaar 1913, omtrent de vier scholen roor Buitengewoon Onderwies can de I er-niging voor tpraakgebrekkige en achterltjke kin-deren, gevestigd ie Amsterdam.

School voor buitengewoon onderwijs n". J.

Omtrent het onderwijs, de indeeling der klassen, het leer-plan en de leervakken is niets bijzonders te vermelden. De school heeft 8 klassen. In het begin des jaars waren deze zoo verdeeld, dat er feitelijk 3 hoogste klassen waren. Door het verdwijnen van een 16-tal leerlingen werden deze drie afdee-lingeu samengesmolten tot .2 en zoo had men" een toestand gekregen, waarop reeds lang Was gehoopt, nl. van 4 x 2 in peil weinig verschillende parallelklassen. Daar \echter de leerlingen lang niet overeenkomen in leeftijd is de kans niet groot, dat deze toestand lang zal kunnen worden be-stendigd en .waarschijnlijk zal in 1914 ree.ls weer blijken, dat het zuivere parallelklassenstelsel vrijwel onbestaan-baar is.

Deze bijzondere toestand der school maait het ook vrijwel onmogelijk, om te geraken tot het op geregelde tijden opnemen en ontslaan van leerlingen. Het is echter ook een feit, dat de groote mutatie bij deze quaestie in rekening moet worden gebracht.

De resultaten van het onderwijs waren in het afg/éloopen jaar weer voldoende. Met lezen, schrijven, rekenen en vooral ook met handenarbeid werden zeer goede uitkomsten ver-kregen.

Over het gehalte der leerlingen en den maatschappelijken welstand hunner ouders valt geen nieuws te vermelden. Zij behooren voor verreweg het grootste deel tot de on- en min-verniopenden. Slechts voor 3 wordt een schoolgeld betaald van meer dan 20 et. per week, terwijl de meesten gratis school-gaan of 6—10 en 15 et. per week betalen.

VToor den li< hamelijken welstand der leerlingen werd in 1913 weer zoo goed mogelijk gezorgd. Zij, die het noodig hadden, kregen voeding, kleeding en schoeisel van daarvoor werkzame vereenigingen, terwijl de schoolarts, dr. Herder-schee, toezicht hield op den gezondheidstoestand. Voor het

[128. 34.] L'8»

Verslag1 van den stnnt tier hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1014. (Laffer miderwijs.)

verbinden van allerlei verwondingen, e t c , wat geregeld geschiedde door een paar der onderwijzeressen, gaf hij steeds de noodige aanwijzingen.

Ook van de gasthuisdoctoren en van den gemeentelijke geneeskundige dienst ondervonden wij in voorkomende ge-vallen weer den meesteri steun.

In het bijzonder was dit het geval met den leerling André C. R., die op 18 September na veel wederwaardigheden, en nadat alle mogelijke medische en, paedagogische zorg was aangewend, moest worden ontslagen, en overgebracht naar ..Duin en Boach" Ie ('astricum.

Behalve André moesten' ook nog worden opgenomen Hendrik IJ., 15 jaar, en Cornelis van R., 14 jaar. De eerste werd krankzinnig; hij wordt in het Wilhelminagasthuis ver-pleegd wegens stupor.

Cornelis van R., een goedig, hemiplegisch ventje, dat in het ,,Tehuis voor Onbehuisden" echter niet meer op zijn plaats was. daar hij niet gelijk kon worden behandeld met de andere kinderen, werd overgebracht naar „Groot Emaus',' te Ermelo.

Een ander patientje, Johanna A., oud 12 jaar, dat thuis gevaarlijk werd, vooral door haar nachtwandelen, werd geplaatst te Ermelo in het gesticht voor idioten ,,Lozenoord". terwijl Cornelia van Z.. oud 14 jaar, die trouwens heel goed bij ons heeft geleerd, maar beslist niet thuis kan blijven wegens stereotypie en daarbij zeer onhandelbaar is, een plaatsje is toegezegd op ,,Groot Emaus" .

Door den dood ontvielen ons Hans L., oud 15 - jaar, en Catharina van B. . 18 jaar, beiden z.g. mongooltjes, die aan tuberculose zijn overleden. De laatste, die bij uitzondering op 14-jarigen leeftijd op school werd geplaatst, had heel aardig geleerd en kon in het huishouden reeds goed mee-helpeni de eerste was bij het verlaten der school slechts weinig anders, dan toen hij 6 jaar geleden kwam. Een derde mongool, Johannes de B. , tlians oud 16 jaar, is ook zeer weinig vooruitgegaan. Zijn geheele schoolleven is geweest een voortdurend vallen en opstaan, totdat hij eindelijk is weg-gezakt tot wat hij bij zijn komst was. Voor hem worden pogingen aangewend om hem geplaatst te krijgen in ,.'s Heerenloo".

Behalve genoemde verliezen hebben wij ook dat te betreu-ren van onze beste en liefste leerling, Gesiena S.. oud 13 jaar. Nadat zij pas hersteld was van een val, waarbij zij beide armen brak. kreeg zij een hersen aandoening, die haar binnen een paar dagen ten grave sleepte.

29 leerlingen verlieten de school, terwijl 20 nieuwe werden ingeschreven. Van dezen verscheen echter één niet, terwijl drie anderen slechts zeer kort bleven, zoodat zij eigenlijk niet als leerlingen kunnen worden aangemerkt. In Januari bedroeg bet aantal leerlingen 127, terwijl op 31 December 118 stonden ingeschreven, waarvan 85 jongens en 33 meisjes.

Van de lijst werden afgevoerd: Op 1 Maart, n°. 49, Antje B., (van school genomen.

door de ouders). ,, ,. ,, .. 163, Johanna A.. (naai' 's Heerenloo).

,, 171, Aafke v. d. L.. (van school ge-nomen door de ouders).

,, 199, Hendrik R.. (van school fjenomen door de ouders).

,, .. 208, AVillem de II . , (van school genn-men door de ouders).

, .. 172. Johanna B.. (in de huishouding). .. 5 April ., 85, Gesiena S.. (overleden). ., 2 ,. ,, 252, A. Sch., (niet opgekomen). .. 14 Mei ., 96, Catharina van B. , (overleden). ., 15 ,, ,, 150, Gaspar L.. (overgeplaatst naar

school I I I ) . . . 3 1 ,, . .. 169, Anna A., (in de huishouding,

later op een fabriek). 7 Juni ,, 93, Jacoba K., (ging over naar de

Christelijke school voor zwak-zinnigen).

.. 15 .. ,, 55, Hans L., (overleden). (. 19 Juli ,, 72, Jan van D., (knecht bij een melk-

boer).

Op 10 Sept.

18 „

18 „

20 October,

(op een fabriek ge-

1 November

15

107, Heertje >S., (verhuisde naar elders).

60, André C. R., (naar een krankzin-nigengesticht). i

62, Cornelia van R., (naar ,,Groot • Kmaus").

54, Cornelia van Z., (van school ge-nomen) .

65, .lolnnnes de B.. (gaal naar idioten-inrichting).

67, Hendrik J . B., (krankzinnig). 81. Barend 1'. O., (van school ge-

ï i n i i i e n ) .

145, Jozef B., plaatst) .

146, J . B. II . P . V., (van school geno-men).

lOf, Anna M. J . de II . . (van school genomen).

249, Johanna B. elders).

250, Hendrik P . , (verhuisd?). 165, Cornelis M., (geplaatst bij een

kolenhandelaar).. 267. Jan L., (na "10 dagen zonder voor-

afgaande kennis geplaatst op de Christelijke lagere school aan de Rozengracht).

77, Johanna v. d. K., (van school ge-nomen).

B., (verhuisd naar

Opgenomen werden: Op 1 April n° 250 H. P.

7 ,. 251: Jansje Maria S. 7 „ 252: A. S.. (niet opgekomen) 7 ,; 253: Gerrit v. L. 7 „ 254: Jan van G. 7 .. 255: Jan S.

19 Mei 256: Pieter A. N. 15 Juli 257 Johannes B. W. 15 „ 258: Herman E. 20 October ., 259: Cornelis van B. 20 260: Jan A. 20 261: Hendrik B. 20 202 : Machiel van S. 20 263: Christiian F . L. 20 264: Willem B. 20 265: Theodora J . S. 20 266: Theodorus van 't H. 20 267: Jan A. M. L. 20 268: Christiaan W. M. 25 .\ ovember .. 269 : Antonia R.

De loop van het lcerlingental in 1913 was als volgt: Op 1 Januar i 127 ,, 1 Maart 121

7 April 125 „ 14 Mei 124 ,, 15 Mei 123 „ 31 Mei 123 ,, 7 Jun i 122 ,, 15 Jun i , 121 ,, 15 Juli 123 .. 19 Jul i 122 .. 10 September 121 ,, 18 September 119 ' „ 20 October 119 ,, 1 November 118 ,, 15 November 117 ,, 25 November en later 118

240 [128. 34.] Verslag van den stunt der hooge-. middelbare on lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwjjO

Het personeel der school onderging eene verandering door het vertrek op 15 December van den fieer J . H. Nubé naar den Haag, wegens eene benoeming tot onderwijzer aan eene

fgemeentelijke school voor zwakzinnigen. De school verloor in iem een uitstekende leerkracht.

Don 2deli April werd de directeur door eene ernstige ouge-steldlieid gedwongen ziekteverlof' te vragen; dat heeft ge~ duurd tot. 5 September.

Ook omtrent den gezondheidstoestand van het overige per-soneel viel in 1913 niet te roemen. Het jaar zette in met een ziekteverlof van 6 weken vo'or den heer v. d. Veen, wegens longaandoening, terwijl ook anderen wegens ziekte af en toe moesten verzuimen.

Op 31 December waren aan de school verbonden: 1. A. Boorsma, als directeur; 2. mej. M. Barreveld Dute, adj."directrice. 3. mej. C. A. M. Koets, 4. mej. J . H. W. Beekeringh v. Loenen, 5. mevr. J . C. Scholten—Hoefman, als onderwijzeressen; 6. Y. G. v. d. Veen, 7. R. Hoogland, 8. H. Dankelman, als onderwijzers; 9. (vacature).

School voor buitengewoon onderwijs n°. II .

In het leerplan onzer scholen wordt gesproken van een stelsel'van parallelklassen met de mogelijkheid om uit de twee hoogste klassen een vervolgklasse te vormen. Inderdaad heeft school I I vier keer twee parallelklassen, die gecombi-neerd worden wat betreft de jongens en meisjes, voor gym-nastiek, teekenen, handenarbeid, verpoozing. Verder gaat echter dat parallel loopen niet; want waar er op onze school steeds naar gestreefd wordt in elke klasse zooveel mogelijk kinderen van een bepaalden graad van achterlijkheid bij elkaar te zetten, spreekt het vanzelf, dat het peil van twee bij elkaar behoorende klassen vaak voel verschilt. En zoo zal het waarschijnlijk in den regel wel ondoenlijk blijken uit twee parallelklassen een vervolgklasse te vormen. Beter zou zulks op den duur gaan, wanneer uit twee scholen één ver-volgklasse gevormd kon worden.

Door toevallige omstandigheden heeft onze school dit jaar een hoogste klasse geliad, die wel wat van een vervolgklasse had. En dat liad een bijzondere oorzaak. Evenals alle jaren leverde ook dit jaar de ontslagffuaestie moeilijkheden. Ver-schillende overwegingen, als de leeftijd der kinderen, hunne ontwikkeling en geschiktlieid voor de maatschappij, mede- of tegenwerking der ouders on niet het minst de klassificatie, doen zich daarbij golden. Vooral bet laatste punt baart vaak zorgen. Laat men een deel der kinderen uit een hoogste klasse blijven, als een ander deel van school gaat — en. dat is een gebiedende eisch, wanneer men ze nog niet geschikt acht voor de maatschappij, dan moeten die kinderen toch in andere klassen kunnen worden ondergebracht en wel zoo, dat ze daar nog wat kunnen profiteeren.

In het begin van 1913 waren op school I I alle hoogere klassen vol — zelfs de hoogste, wat niet vaak gebeurt. En liefst wilden wij de hoogste klasse — die overigens wel vol-doende gevorderd was — niet in haar geheel ontslaan. Er waren toch enkele kinderen, die nog te jong of te klein waren om zo te laten gaan en er waren er bij. van wie wij ver-wachtten, dat bun kans van slagen na een jaar veel grooter zou zijn. Het gevolg was sanlenspreking mot betrokken ouders on zoeken naar de oudste en beste leerlingen in de overige hoogere klassen, die voor overplaatsing in de hoogste klasse in aanmerking konden komen. En zoo ontstond een hoogste klasse van 10 leerlingen, waarmoe wat meer godaan kon worden dan mot vroegere hoogste leerjaren. Er werd wat moer godaan aan het oplossen van vraagstukjes, er werd gelezen in boekjes als: ..De ezel van den bakker" uit de Stamperius-bibliofheok; er weid een kaartje van Xedorland met de voornaamste steden enz. behandeld en geteekend.

1 Mei 1914 gaat deze klasse weg en het laat zich niet aan-rion, dat de volgende hoogste klasse op dit peil zal komen.

Ten aanzien van de leerlingen van school I I valt op te merken, dat ze in hoofdzaak betrokken worden uit Eilanden-on Jodenbuurt. De meesten betalen geen schoolgeld. Door een 45-tal leerlingen wordt een schoolgeld betaald varieerende van 4 et. per week tot f 20 's jaars.

Op 1 Januari 1913 telde school I I 116 leerlingen: 35 meisjes-en 81 jongens.

I n den loop van dit jaar werden 16 leerlingen afge-sehreven om de bij ieder vernielde redenen.

X°. 139. A. C. vertrok 29 Januari naar Antwerpen. . X°. 14. J . V. werd 1 Februari in Groot Emaus ge-

plaatst. Deze iongen maakte zich schuldig aan vagebon-dage en diefstal. Hét is een zegen voor dezen jongen, die bij al zijn ondeugden toch veel liefs had, dat hij de groote stad kon verlaten. Het gaat tot nu zeer goed met hem.

X°. 197. J . v. B. werd 17 April wegens den dood van zijn moeder in het St. Aloysius gesticht in de Eland-straat geplaatst.

De volgende acht kinderen kwamen 1 Mei in aanmerking voor het gewone jaarlijkscbe ontslag:

X°. 10. L. H. G.

M.

x°. 11. V. de x°. 23. C. 11. x°. 35. S. M. x°. 36. I . G. x°. 37. X S. x°. 50. e. P. x°. 64. L. B. Uitgezonderd n°. 10, een rechts-hemiplegisch meisje, waar-

voor geen geschikt, werk te vinden was, werden al deze kinderen met hulp van de school in voor hen geschikte be-trokkingen geplaatst.

X°. 32. M. I I . werd 5 Mei tegen ons advies van school genomen. Dit meisje — een onecht kind van een imbeciele moeder — werd dcfor de grootouders onder ongun-stige Omstandigheden opgevoed. Grootvader — een straat-muzikant — is eeli onverbeterlijke dronkaard. Alleen groot-moeder is een geschikte vrouw, die echter niet tegen alle rampspoeden opgewassen bleek en het kind van school nam, omdat ze baar hulp noodig had.

X°. 188. M. v. 15. weid 5 Juli geschrapt :ils leerling: ze kwam bijna nooit.

X°. 73. S. G. werd 23 September in een Rijksopvoe-dingsgesticht geplaatst. Hij was reeds eenige malen wegens diefstal met de justitie in aanraking geweest, had al drie maanden tuchtscboolstraf achter den rug en nu bleek de maat vol. Deze jongen werd April 1910 op aanbeveling van den voogdijraad op onze school geplaatst: men wist toen al geen raad meer met hem. Bij ons schikte hij zich wonderwel en werd op het laatst een jongen, die in school weinig last gaf. Xooit was bij in school oneerlijk en was hij het daarbuiten, dan kwam het meestal voort uit een soort snoeven tegenover zijn kameraden. Zelf had hij er nimmer eenig voor-deel van.

X°. 26. R, de Z. werd 19 Augustus door zijn ouders van school genomen. Wij hadden den jongen nog wel wat willen houden, vooral omdat hij zoo onhandig was. Hij werd

'op een tricotfabriek geplaatst. X°. 177. J . W. 6 . vertrok 1 December naar Vlis-

singen. Ook dezen jongen, die in Januari 1914 reeds 16 jaar zou worden, hadden wij nog graag een jaar gehouden, omdat hij pas sedert October 1911 bij ons was.

Tegenover het vertrek van deze 16 kinderen staat een opneming van 32 nieuwe leerlingen.

Don lsten Mei worden opgeroepen: X°. 199. J . G.

d. B. x°. 200. 0 . B. X". 201. J . C. M. X\ 202. J . M. x°. 203. 11 s. x°. 204. J . B. x° 205. s. A. E .

Bijlage, D. [128 . 34.] Tweede Kamer. ,..i Verslag van den staat der booge», middelbare en lagere scholen over 1913:—1914. (Lager onderwijs.)

N". 806. V. J. M. N . 207. I). J. X°. 208. S. i l . X°. 209. W. .1. II. V. X°. 210. A. E. M. / . X". 211. B. v. S. X°. 212. M. S. X°. 218. D.' B. X' . 214. \V. K. \ . 215. X . ( i . X". 21 (i. W. E . ïï. L . X°. 217. F r . 8 . * Van deze kinderen kwam n°. 213, 1). B . , in hei geheel niet

op en werd dan ook gescnrap t . Voorts werden in den loop van 1913 nog opgenomen: X". 21S. C. W . , op 1 J u n i . X°. 220. \V. L . J . H . , op 15 J u n i . X°. 222. M. H . van O., op 18 J u n i . X°. 224. J . Z. . op 18 J u n i . Een drietal k inderen voor wie ook p l a a t s i n g was goedgé-

keurd kwamen nie t op. H e t zijn: X°. 219. B . E . , omdat hij inmiddels naar het bu i t en land

vertrokken was. X°. 221 . A. v. E . , omdat zij naa r de J o r d a a n ver-

huisd was. X°. 223. E r . v. E . , omdat men het op de lagere school

nog wat niet hem wilde probeeren. Op 81 December t e lde school I I dus 122 l ee r l ingen , te

weten: 40 meisjes en 82 jongens . H e t personeel van school I I bestaat u i t de h e e r e n : I . Schreuder Azn . , d i rec teur . P.' F . Bel laar t , P . de Boer , E . F . T r a a n b e r g en H . M. van

der Zanden, onderwi jzers ; en de dames: W . H . van Loenen , ad j . -d i rec t r i ce ; M. G. ter Veen—de W i t , W . K. A. P e n n i n g — K r o o n d e r ,

W . de Zwart , onderwijzeressen. Muta t i ën kwamen in 1913 n ie t voor ; ook geen p laa tsver-

v a u g i n g . De nieuwe school blijft bij voor tdu r ing u i t s tekend voldoen.

School voor buitengewoon onderwijs n°. III.

In J a n u a r i 1913 b e g o n n e n ' w i j met 62 l e e r l i n g e n ; e inde December 1913 waren er 67? terwij l er nog een 9-tal voorge-dragen zijn voor p l a a t s i n g te^en 6 J a n u a r i 1914. H a d d e n we in het begin van het j a a r 4 klassen, op 8 Sep tember is e r een nieuwe klas bi jgekomen.

Deze klasse is gep laa t s t in het lokaal , da t oorspronkeli jk voor gymnas t iek werd g e b r u i k t ; het onderwijs in de gym'-nastiek wordt nu gegeven in de openbare school .n°. 66. Onze gymnas t iek moest nu v a l l e n ' i n de uren , dat he t lokaal d a a r Beschikbaar was. Omze t t i ng van den lesrooster onder goed-keur ing van den heer distr ict-schoolopziener was daarvoor noodig.

Vóór de Kers tmis hebben wij met het oog op de nieuw te plaatsen leerl ingen de hoogste klas aangevu ld met de beste uit een lagere klasse, en zoo hebben we verder door opschui-v ing ru imte in de laags te klas gekregen.

Bij deze n ieuwe r e g e l i n g is liet wensclielijk de h o o p j e 2 klassen tijdelijk uit 18 leer l ingen te la ten bes taan , omdat wij van de 13 uit de 4de klasse er gaa rne 11 overplaa ts ten naar de 5de. Da t maak t met de 7, die er blijven 18. E n voor de 3de klasse met h a a r 16 leerl ingen was het wensclieli jk. dat ze in haar geheel n a a r de 4de overg ing . M e t de 2 z i t ten-blijvcrs maakt dat ook 10 + 2 = 18 lee r l ingen .

He t totaal aan ta l is 67. Met de 9 nieuwen — als ze goed-gekenrd worden, is het getal bij het begin van 1914 = 76.

I n het leerplan is. geen wi jz iging gekomen. Het aantal vakken is hetzelfde gebleven.

E r is ge lukk ig vooru i tgang bij verreweg het grootste deel van onze leer l ingen te merken . . Ze gaan vooruit in lezen, lehri jyen, rekenen en taa l en in h a n d v a a r d i g h e i d , en — ook in den o m g a n g ! Onze si hooi met haar betrekkeli jk kleine klassen, waar de omgang in t iemer kan zijn, dan op de gewone si 'holen, werkt goed op onze leer l ingen . Ze voelen en weten dat wij al len voor hen bezig zijn. Mr zijn er b i j , waai' het de groote v raag blijft , of ze ooit iets aan hun ' lezen, schrijven en rekenen zul len hebben, of ze deze kennis ooit zullen leeren gebruiken in liet maatschappel i jk leven, k inderen , die al t i jd geheel ten laste blijven van het gezin. Voor dezen heeft dus alleen de dagelijksclie o m g a n g waa rde , en dat is ook van be lang , m a a r — de schoolsche kennis , be ter de schoolkennis, gaa t hun voorbi j . Ook hebben wij l ee r l ingen , flink in al le opzichten, die voldoende weten van t aa l , lezen, schrijyen en rekenen, om zich in het leven te kunnen redden ; bovendien zijn zo h a n d i g en hebben ze de handen leeren gebru iken . Ze vinden hun weg wel. — W e moeten de waarde van h a n d e n . arbeid niet overscha t ten ; er zijn nu eenmaal menschen, aan-gelegd voor speciaal geestelijken arbe id , weer anderen , die beter h u n ' h a n d e n dan den geest weten te gebru iken , en be-voorrechten zijn er ook, die èn scherp zijn van vers tand èn vaard ig zijn met de hand . W i l d e n we nu allen in de ge-wnne maatschappi j dwingen tot het werk met de hand , dan lieden we velen on rech t ; in onze scholen ech te r moeten we den arbeid b rengen , in welken vorm dan ook, en dan hebben we kans, dat een tamel i jk groot percent der leer l ingen zich la te r zal redden. De h a n d moet geoefend, wij moeten h a a r werk geven'.

• Bi jgaand s taa t je geeft overzicht van de leeftijden der teerlingen

Geborer in : 1899. 1900. 1901. 1902. 1903. 1904. 1905.

Aanta l 5 11 11 , 15 7 8 10

Het m. . waa ru i t we onze leer l ingen be t rekken , is het-zelfde geb »n. E r blijven e r al t i jd enkelen onder u i t a r m e gezinnen, » ir „ K i n d e r k l e e d i n g " te hu lp komt.

E r wordt geregeld gebaad door al de meisjes in één groep op Donde rdag — en door de jongens in twee groepen op M a a n d a g m i d d a g . Regel is, da t allen meegaan n a a r het bad . Wie zich nog in het geheel niet kan redden met zijn k leeding, of wie een vrij*stelling heeft van den hu isdokte r blijft in school. Over he t algemeen baden de k inderen g r a a g .

He t volgend schoolgeld is d i t j a a r geheven: 4 et . , 6 e t . , 10 et . , 16 et . en 20 et . per week. f 10, f 20 , f 25 en f 75 per j aa r .

Dr . Herderschee bezocht de school geregeld , onderwierp al de nieuw geplaats ten aan een nauwkeur ige r onderzoek dan bij de keu r ing p laa ts had , en nam steeds nota van hetgeen we opmerkten of te vragen hadden over de schoolgaande kinderen. Hi j staat den kinderen en ons steeds met. raad en daad ter zi jde. E r is tot heden al t i jd a a n g e n a m e sanienwer-k ing geweest.

1 J a n u a r i 1913 waren er 62 leer l ingen. Toegelaten tot 31 December 1913 \ 21

83 Ontslagen zijn tot 31 December 1913 . . . 16 tfs

Aanta l leer l ingen op 31 December 1913 67. Ingeschreven zijn:

X°. 99. Jaoobe G., 15 Maart 1913. ,, 100: Jacob K.. 15 Maait 1913. ,, 109. Ernst W. , 16 April 1913. .. 110. ('a-par li., 15 Mei 1913. .. 101. Ileitirich F . , s Septem ,. 102. Jacobs van P.. ,. .. 103. Maria F., ,, .. 105. Joannes H., ,, ., .. 106. Jacob S., » . .. 107. Gerard de E. . ,, . ..

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1915 1916. r,l

242

V .

[128. 34.] Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914. (Lager onderwijs.)

108. üi. 112. 113. 114. L15. 116. 117. 118. II!!. 120.

8 September 1913. Wille» v. A.. Frederik II.. Albertus K., ('Iiiistiaan K., Ka iel v. S.. ,, Arie v. 15.. Jacób B>, Aloysius E . . ,, ' ,, Arent B., Anna >,'.. 12 November 191# Jacob S.. Hl December 1913.

N°.

16 97 41 27

126

Afgeschreven zijn: 85. Antje / . . 1 Februari 1918. 71). Lion van I).. 1 Februari 1913.

Jolianna S., 15 Maart 1913. Johannes M., 30 April 1913. v Abraham de L., 2 Mei 1913. Lamberta B., 17 Mei 1913. Franciscus van AV., 31 Mei 1913.

.. 72. Albertus H., 31 Mei 1913.

.. 73. Frederik II., 31 Mei 1913.

.. 49. Bertha v. AV., 14 Juni 1913.

.. ' 98. Cornelia V.. 18 Juli 1913.

.. 12. »Tan L.. 19 Juli 1913. .

.. 37. Dirk v. II.. 26 Augustus 1913. 66. Volkert v. S., 26 Augustus 1913.

.. 04. Frederik K..' 22 Septembw 1913.

.. 44. Jan de L., 20 December 1913. . Mevrouw Eldering verzuimde wegens ziekte in het begin

van 1913. Van 15 Januari tot 15 Mei werd haar verlof toe-gestaan wegens zwangerschap. Dit "verlof is later verlengd tot 1 September. Met ingang van 1 September is baar op verzoek eervol ontslag verleend.

Van 23 Januari tot bet eind van bet jaar is mej. Putman tijdelijk aan scbool I I I werkzaam geweest:

Van de groote vacantie tot 8 December heeft mej. Borg* man verlof gehad wegens ziekte en tot herstel van gezond -heid. Van 8 December tot de Kerstvacantie is zij op advies van den geneesheer halve dagen op school geweest. Tijdens haar afwezigheid was de directeur in haar klasse werkzaam.

Mij de opening van de nieuwe klasse (8 September) is mej. C. <>. Bijkes met het onderwijs in deze klasse belast.

Als nieuwe leerkrachten zijn aan de school verbonden: mej. A. C. Bedijs, te IJmuiden, die 1 Februari 1914 in

dienst hoopt 1e treden, en de beer S j . Bosma, van Akkrum, die 1 Januari 1914. in betrekking komt.

Het personeel bestond op het eind van 1913 uit: P . Ypes, directeur: J . Borgman, onderwijzeres: ( j . C\ A. de Draal en AV. Scheffener, onderwijzers; mej. ('. Putman en mej. C'. G. Kijkes, tijdelijke onder-

wij zeressen. Door het gemeentebestuur is besloten, voor den bouw van

een nieuwe school, de goedkeuring aan te vragen van den gemeenteraad.

Wordt dit ingewilligd, dan zal school I I I aan het eind van j 1914, gehuisvest worden in een keurig, 'nieuw ingericht schoolgebouw, op dezelfde plaats waar nu het liulpgebouw staat.

School voor boitenfrewooi onderwijs n". IV. Klasse-indeeling.

School IV voor buitengewoon onderwijs telde op 31 December 1913 zes klassen, onder leiding van de volgende dames en heeren:

"Klasse I onderwijzeres mevr. M. J . Bauer Verhoog. I I ., „ C. M. Snijder Klok.

Klasse I I I onderwijzer de heer J . P . Vlaming. IV „ „ ,, AV. v. d. Sluis.

,, V ,, ,, ,, F . Veldhuizen. ,, VI onderwijzeres mevr. H. L. v. d. Sluis—Tigge-

h aar. Aanhil leerlingen.

c ' fa Si Aantal c 7 Namen. § 9 bc 1 leerlingen. 'S 9 o

E-i

op 1 Jan. 1918 aanwezig 35 68 88 101 n 1" n „ geplaatst E. F. 86 54 89 102 .. 20 „ „ » B. K. 36 54 90 101 „ 12Mrt. „ afgeschreven E. F. 86 53 89 108 » 14 April „ geplaatst M. K. 37 53 90 104 .. 2 Mei .. .. A. de L. ' 37 54 91 60 „ 6 Juli „ afgeschreven AV.B. 37 53 90

105 » 18 a n geplaatst C. V. 38 53 91 10(3 „ 17Sej>t. - n A. B. 88 54 92 89 „ 23 .. .. afgeschreven K. T. 38 53 • 91

107 „ 24 „ .. geplaatst F. K. 38 54 92 85 , ïeoct. .. afgeschreven J. B. E. 37 54 91 94 i) l 6 » n II. AV. 37 53 90 11 „ 12Nov. „ A. G. K. N. 36 53 89

108 . lODec. .. geplaatst J. P. Y. 30 54 90

<)p 31 December 1913 bedroeg het aantal leerlingen van school IA* voor buitengewoon onderwijs 90, waaronder 36 meisjes en 54 jongens. ,

Het onderwijs.

Klasse I , onderwijzeres mevr. M. J . Bauer Verhoog. Lezen. Bij den aanvang van het jaar kenden de kinderen

10 letters. Nu lezen ze in het eerste stukje van Jongejan en moeten ze de letters ei, h, d en oe nog leereD. .

* Rekenen konden de leerlingen tot 5. Nu tellen ze op en

trekken af tot 10, zoowel schriftelijk als mondeling. Drie kinderen kunnen het rekenonderwijs in deze klasse slechts met moeite volgen.

Het zuiver schrijven bestaat in het opschrijven van ge-spelde woordjes en in het nauwkeurig overschrijven van lesjes.

De resultaten van het schrijfonderwijs — er worden met potlood kleine woordjes geschreven — zijn zeer bevredigend.

Een hoorstom kind uit deze klasse heeft het door afzonder-lijk spreekonderwijs zoover gebracht, dat het zich nu vol-doende verstaanbaar kan maken. AAre willen hopen, dat we hierin het middel hebben gevonden, om het onderwijs, dat het tot nu toe in bet geheel niet volgen kon, ook voor dit kind vruchtdragend te doen zijn.

Klasse I I . onderwijzeres mevr. C. M. Snijder Klok.

hezen. In 1913 hebben de kinderen uit deze klasse de volgende boekjes doorgelezen:

HoogeVeen, Ligt hart e;ii Scheepstra, 3de stukje; Pini en Uien, 1ste en 2de stukje, en Jongejan, 1ste en 2de stukje (gedeeltelijk).

Het schrijven geschiedt met potlood in cahiers. Alle letters wei-den aangeleerd; daarna werden woorden en kleine zinnen geschreven. f

Rekenen konden de kinderen in het begin van het jaar tot 15: daarna leerden ze optellen en aftrekken tot 20; vervol-gen s tot 40, terwijl ze nu gevorderd zijn tot de eenvoudigste gevallen van optellen en aftrekken tot 100. Ook is een begin gemaakt met het aanleeren van de tafels van vermenig-vuldiging.

Verslag van den slaat der hooge-, middelbare en

Hel taalonderwijs bestaat in het dieteeren van woordjes e» kleine zinnen.

Klasse I I I , onderwijzer de heer J . P . Vlaming.

In vorderingen gaat deze klasse zeer, zeer langzaam voor-uit. Dezelfde som men, die reeds een jaar geleden werden gemaakt, leveren ook nu nog vaak moeilijkheden.

Een poging, om een begin te maken met liet aanleeren der | tafels, moest na een maand om de geringe resultaten weer j door den onderwijzer worden gestaakt.

0ilezcii werd uit Jongejan, 2de en 3de stukje, en uit Pim en Mien, 2de eu 3de stukje.

De grootste voortgang werd geconstateerd bij de vaardig- I heidsvakken. Dij teekenen, slojd en kaartnaaien werden lang-zamerhand toonbare resultaten verkregen. Ook in het zuigen [ is vooruitgang te bespeuren.

Sinds een paar maanden schrijft deze klasse met inkt. De , resultaten van het schrijtondenvijs zijn zeer bevredigend.

Op een enkele uitzondering na, zijn ook de resultaten van het taalonderwijs goed.

Klasse IA', onderwijzer de heer W. v. d. Sluis.

In Januari 1913 lazen de kinderen uit deze klasse in het 4de stukje van Hoogeveen, Ligthart en Scheepstra. In den loop van het jaar hebben ze het 5de en 6de stukje van deze • serie uitgelezen : verder van Jongejan het 3de stukje en van j Nog bij Moeder het 3de en 4de stukje.

In lezen waren de vorderingen van 3 leerlingen heel goed; van 3 leerlingen vrij goed. van 6 leerlingen tamelijk en van 4 leerlingen slecht.

Ook in deze klasse worden nog. evenals verleden jaar, be- j werkingen met de getallen tot 100 uitgevoerd, met dit resul- | taat, dat 3 leerlingen ze heel goed, 8 goed en 5 ze nog slecht kennen.

De resultaten van het taalonderwijs, het overschrijven van lesjes en het maken van eenvoudige dictee's. zijn nog zeer : poover.

Klasse V, onderwijzer de heer F . Veldhuizen.

In het verslag over 1912 werd er op gewezen, dat de kinde- j ren uit deze klasse iets minder ver waren mee rekenen, dan de leerlingen uit de klassen I I I en IV, doch dat zij in de j vakkeu: lezen en Nederlandsehe taal, deze beide klassen verre i vooruit waren.

Het jaar 1913 geeft echter voor de resultaten van hot reken- | onderwijs in deze klasse reden tot tevredenheid. Alle leer- j lingen kunnen optellen, aftrekken en vermenigvuldigen met i de getallen tot 100. Enkele eenvoudige gevallen van optel-ling en aftrekking tot 1000 worden al door deze kinderen gekend.

Lezen: Heel wat leesstof hebben de kinderen onder de oo'gen gehad. De deeltjes: Nog bij Moeder en Dicht bij huis zijn verscheidene keeron doorgelezen. Ook het eerste stukje van Buurkinderen werd niet succes gebruikt, doch het 2de stukje van dezelfde serie bleek nog te moeilijk. Daarom werden het 4de en 5de stukje van Jong Leven (A. Trelker) eerst ter hand genomen.

In het zuiver schrijvenzijn de leerlingen zoover gevorderd, dat met succes de lesjes uit de leesboekjes kunnen worden gedicteerd.

In het schoonschilft wordt met inkt geschreven naar voor-beelden, die door den onderwijzer in het cahier worden voor-geschreven. Slechts 2 leerlingen uit deze klasse schrijven slecht.

De overige kinderen schrijven voldoende of goed. De vorderingen in kartonaroeid van de jongens onder lei-

ding van den heer F . Veldhuizen zijn van dien aard. dat er spoedig tot houtarbeid zal moeten worden overgegaan.

34.] lagere scholen over 1913-1911. (Lager onderwijl.)

Klasse VI, onderwijzeres mevr. II . L. van der Sluis Tiggelaar.

Lezen. In het afgeloopen jaar hebben de Leerlingen uit deze klasse de volgende stukjes doorgewerkt: Xog hij Moeder, stukje 3 en 4; Huurkindei on. stukje 1 en 2.

Met rekenen 'u deie klasse gevorderd tot het optellen, af-trekken en vermenigvuldigen en de eenvoudigste gevallen der deeling niet getallen tot 1000.

Schrijven. Deze klasse schrijft met pen en inkt. De hoofd-letters zijn dit jaar aangeleerd.

.\ cd. taal. ~ De kinderen maken de oefeningen uit: Voor-Looper van mijn taalbaek van Klein Bentinck en De Vries. Deze oefeningen zijn bijna alle ook als dictee opgegeven. Bovendien werden ook eenvoudige stukjes uit het leesboek gedicteerd en een enkele maal word nog een les overge-sch reven.

Dij het zatikondeiirijs werd ook nog in deze klasse steeds tijd uitgetrokken voor het kijken op de klok.

Een liegin werd gemaakt met het aanvankelijk aard rij k*-/.•(///de-onderwijs, terwijl uit de geschiedenisboekjes van Douma en Veenman enkele onderwerpen werden besproken.

De bespreking van de leefwijze van enkele dieren gaf ge-legenbeid tot het behandelen van de kenmerken van zoog-diéren, vogels en visschen.

De sclioolbevolhing.

In het verslag over 1912 is er reeds op gewezen, hoe pogin-gen van het onderwijzend personeel om sommige oubehoor-Jijk veel thuis blijvende kinderen tot geregelder sohoolhezoek te brengen, afstuiten op de onverschilligheid der ouders.

In 1913 zijn wij genoodzaakt geweest, één leerling die in naam ingeschreven was op school IV voor B. O., doch in werkelijkheid hoogst zelden de school bezocht, wegens voort-d ui end willekeurig school verzuim voor te dragen tot ontslag, welk ontslag door den heer dr. J . H. Gunning AVz.. school-opziener in het distriet Amsterdam, is goedgekeurd.

Dit geval, gevoegd bij nog enkele andere gevallen van geregeld voorkomend ongeoorloofd schoolverzuim, doen ons de wensch uitspreken, dat ook voor de scholen voor zwak-sinnigen spoedige invoering van de leerplicht zal worden tot ' stand gebracht.

Over het gedrag van de kinderen valt niet te klagen. Eén jongen is wegens een kleinen diefstal in_ aanraking

met de politie geweest en nu onder toezicht van de vereeni-ging „Pro Juventute" geplaatst. Hij past nu uitstekend op en behoort tot de ijverigste leerlingen van zijn klasse.

Een andere jongen blijft, ondanks alle pogingen>van huis en school, hardnekkig vagebondeeren. Zoo nu en dan ver-zuimt hij de school, blijft, één soms twee nachten weg en kom! dan vervuild en uitgehongerd weer thuis. Hoewel hij meermalen in gezelschap van andere jongens bij zulke ge-legenhoden kleine diefstallen heeft gepleegd, is het de politie tot nu toe niet gelukt, de bewijzen van zijn medeplichtigheid ie verkrijgen.

On school past hij uitstekend op en behoort tot de ijverigste leerlingen van zijn klasse.

Enkele kinderen lijden aan besmettelijk hoofdzeer en worden behandeld in de kliniek op de Prinsengracht.

Het bestuur overweegt of het mogelijk is voor onze scholen voor zwakzinnigen een school rerpleeg.it er aan te stellen, waar-dooi' deze kinderen op school spoediger zouden kunnen worden geholpen.

Ook voor die kinderen. wier loopende ooren moeten worden gereinigd of van wie een verband om arm. hoofd of boen moet worden vernieuwd, zou de helpende hand van oen verpleegster zeer gewenscht zijn. Tot nu toe heeft één dor onderwijzeressen zich hiervoor steeds beschikbaar gesteld.

Hef personeel. Op school IV voor D. O. zijn de volgende dames en hoeren

als onderwijzer(es) werkzaam: mevr. H. L. v. d. Sluis Tiggelaar, mevr. C. M. Snijder

Klok, mevr. M. J . Bauer Verhoog;

244 | M 8 . 34.] \erslag van dan staat d n hooge-. middelbare en la'gere scholen over 1913—1914. (Lager onderwij.».)

da heer \V.' v. d. Sluis, de beer P . Veldhuizen, de heer .1. 1'. Vlaming BH de heer 1). Stolker, directeur.

Als plnatsvci vangsler van mevrouw M. .1. Uauer Verhoog, \\ ie verlof is verleend wegens zwangerschap van 1 Oetober 1913 tot 1 Februari 1911, is mejuffrouw E. J . Pluvier uan-geateld.

JAARVERSLAG run den schoolarts dr. Herderschee, belast met hel tottioht <>p de scholen 1, II, III en 1 V.

Om de resultaten van het werk der scholen voor zwak-zinnigeu te kunnen lieoordeelen, is een eerste vereischte, nauwkeurig te weten niet wat voor kinderen men te doen heeft. Tot nu toe werd overal zonder meer opgegeven, een hoe groot percentage der ontslagen leerlingen min of meer zelfstandig in de maatschappij werkzaam waren. Het spreekt vanzelf, dat dit zoo gegeven getal alleen onvoldoende is voor een juiste lieoordeeling: het kan laag zijn, indien men alleen de licht debielen tot de school toeliet, hoog, indien ook be-langrijke n a d e n van imbecilliteit geen beletsel vormden voor de opneming. De indeel ing der zwakzinnigen in debielen, imbecillen en idioten is in dit geval,onvoldoende; daarom is sedert eenigen tijd voor de keuring der candidaten voor onze scholen de methode van Binet ingevoerd, om het vergelijken van het materiaal, waarmede de onderwijzers werken te ver-geniakkelijken. Voorloopig werd, evenals in andere landen, een vrij letterlijke vertaling van den tekst van Binet gevolgd, juist om vergelijkingsmateriaal, ook met het buitenland te verkrijgen : op den duur zal deze moeten plaats maken voor eene serie, die meer aan het Hollandscbe kind is aangepast. Met het oog o]) de ministerieele aanschrijving werden ook vrij ernstige graden van zwakzinnigheid toegelaten, hetgeen voor het onderwijs natuurlijk groote bezwaren meebrengt; de eenige oplossing hier zal moeten worden gevonden in een imbecillen-klus. waar meer aan algemeen opvoedkundige maatregelen de aandacht zal moeten worden geschonken en het, in de subsidie-voorwaarden voorgeschreven leerplan met zijn lezen, schrijven en rekenen, slechts een uiterst beschei-den plaats kan innemen. Zeker zou het aanbeveling ver-dienen die imbecillen klassen der verschillende scholen te vereenigen in een apart gebouw, daar het te vreezen is, dat ile afkeer van sommige ouders voor de „mallenichool" anders slechts versterken zal en zij hun kinderen het, voor hen onmis-bare, buitengewone onderwijs zullen onthouden. Natuurlijk blijft een innig contact met de scholen bestaan, zoodat eventuoele omwisseling van leerlingen niet de minste bez\va-ren behoeft te hebben. Zooals de toestanden op het oogenblik zijn. kan het geen verwondering geven, dat slechts in één geval advies gevraagd werd voor een kind. waarvan men de mogelijkheid van terugzending naar de gewone school wenscht overwogen te zien : het bleek echter, dat dit meisje het buitengewoon onderwijs niet kon missen. Daarentegen moest in tien gevallen opneming in een gesticht gevraagd worden. Met deze feiten voor oogen bestaat er dus niet de minste aan-leiding de opneurings-leeftijd van 7 op S jaar te verschuiven, hetgeen slechts dan gewenscht kon worden geacht, indien bleek, dat er te vee] ,.te goede" kinderen werden opgenomen.

Gevallen van besmetting met infectieziekten door leerlin-gen onderling konden niet worden geconstateerd. Een aantal licht besmettelijke OOg- en huidziekten behoefden geen aan-leidihg tot schoolverbod te zijn, daar nauwkeurige hehande-ling de besmettelijkheid tot een minimum kon beperken. Deze behandeling werd nog steeds met groote welwillendheid door het onderwijzend personeel toegepast, hetgeen echter de groote wenscheljjkheid van de aanstelling van schoolver-pleegsters niet vermindert.

Wanneer men de gunstige resultaten van den handenarbeid der jongens beziet, dan kan het niets dan groote instemming vinden, dal ook voor de meisjes in dit opzicht meer zal worden gedaan, dank zij de plannen tot het inrichten van lokalen voor huishoudelijken arbeid.

Behalve voor do gewone gevallen van verwondingen, eczemen en pediculosis, werd advies gegeven voor:

longlijden en bronchitis 12 kinderen. hartlijden (nerveus of organisch) 7 ,, nierlijden 1 ,, ( breuken 3 ,, erstige graden van rachitis 2 ,, gewrichtslijden 1 ,, skoliosis 9 ,, belangrijke graden van algemeene lichaams-

zwakte , 8 ,, huidziekte (behalve impetigo, eczema, enz.) 3 ,, hoofdzeer 5 ,, geslachtsziekten 6 ,, oor-, neus-, keellijden 2 ,, ooglijden (behalve conjunctivitis mucipara) 26 ,, enuresis i 5 ,, incontinentia alvi 2 ,, verschijnselen van psychopathische consti-.

tutie (tics, driftbuien, hallucinaties, onanie, hetero-masturbatie, pavor noc-turnus, apathie 19 ,,

krankzinnigheid, idiotie, e. a 15 ,,

Het Bestuur der V' ereeniging voor spraakgebrekkige en achterlijke kinderen:

. <T. N. VAN HALL, Voorzitter. P. DE VISSER, Secretaris.

XI.

VEESLAG over het jaar 1913 omtrent de school van de Vereeniging tot Oprichting en Instandhouding van ('h risteJ'ijke Scholen voor Zwakzinnigen, te Amsterdam. \

tültgtora hi door l"f /"'''/'</ </-r wcfuol <"<<< M bMfimr dar l'i O rinyili'l.l

%

Inlichtingen van aljicineini n aard.

Het onderwijs. In het vorig verslag werd reeds gezegd, dat, door toene-

minff van het aantal leerlingen, een 4de klasse noodig bleek. Reeds met Maait was liet aantal leerlingen 48. het maximum dat toegelaten kon worden.

In de Paaachvacantie werd een 4de-klasse-!okaal in orde gemaakt. Hierin wilden we leerlingen plaatsen, die in ergeren graad zwakzinnig zijn. tot een maximum van 10.

Hoewel alles in het werk werd gesteld, na de Paasch-vacantie deze klasse te openen, kon hieraan, door allerlei oorzaken, niet voldaan worden; het werd 7 Mei. Door het openen dezer 4de klasse kun de school 58 leerlingen bevatten.

De aanvrage tot plaatsing voor de aanVangsklaase is be-tiekkelijk vrij groot, steeds is die klasse dan ook vol.

Ook moe-ten eenige leerlingen, die niet in eenig klasse-verband pasten, afgewezen worden.

In verband met de uitbreiding van 'net aantal klassen, was wijziging van het leerplan noodzakelijk.

Het onderwijs levert voor de meeste leerlingen — hun krachten in aanmerking genomen — goede resultaten op.

Velen nemen, eigener beweging, werk mee naar huis. Hier-uit blijkt, hoe bemoedigend het voor hen is. als zij bemer-ken. dat zij ook wat goeds kunnen afleveren.

De uitdrukking der gedachten, zoowel mondeling als schriftelijk, levert steeds veel bezwaren op.

Bijlage »D. [128 . 34.] Tweede Kamer. Vertlag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1913—1914, (Lager onderwij*.)

'45

üt> Leerlingen, die van de school bei leven ingingen, bad* den voldoende van liet onderwijs geprofiteerd en plukken daar nu reeds de vruchten van.

Den meesten tijd geeft liet hoofd der school mondeling of schriftelijk inlichtingen aan de hazen, hij wie de leerlin-geii geplaatst! worden.

Een groot deel der leerlingen blijft 's middags over, onder toezicht van 2 onderwijzers.

De vacant ies zijn geregeld als volgt: ruim 3 weken in den zomer. 1 week in den herfst, 14 dagen met Kerstmis, 1 week niet Patellen en 5 dagen met Pinksteren.

Aan de herfstvacaïitie hlijken bepaalde voordeelen verbon-den ie zijn. De proef met deze vacantie wordt vooralsnog voortgezet.

Leeftijd, vuiat schappelijke kring, schoolgeld, ' geneeskundig onderzoek. '

De leeftijd der leerlingen liep, ook in de verschillende klassen, zeer uiteen. De jongste leerling was 8, de oudste 16 jaar.

De leerlingen kwamen uit verschillende standen der maat-schappij ; de arbeidende klasse was verre'in de meerderheid.

Als regel is door het bestuur aangenomen, dat de leer-lingen hetzelfde schoolgeld hetalen als op de school, die zij het laatst bezochten. Vele leerlingen bezochten de school kosteloos, dat neemt eer toe dan af.

Het schoolgeld over 1913 bedroeg ongeveer f 400. De leerlingen werden vóór de opneming onderzocht door

de mediseh-paedagogische commissie,.bestaande uit prof. dr. L. Bonman, dr. 1). J . Beek en het hoofd der school.

Het onderzoek werd soms bijgewoond dooi het Rijks-schooltoezicht. i

De heeren prof. Bonman en dr. Beek waren steeds zoo vriendelijk, te allen tijde ons met hulp en raad ter zijde te staan.

Lcerlingen-aantal. In- en afschrijvingen.

Op 1 Januari 1913 bedroeg hef aantal leerlingen 43. Op 31 December 1913 was dit aantal 54.

Ingeschreven werden: 2 op 2< Januar i ; 1 ., 6 Februari ; 2 10 Februari ; 1 .. 24 Februari ; —

29 April; 2 .. 1 Mei; 2 1 J u n i ; 1 ., 10 J u n i ; o 16 J u n i ; 6 .. 19 Augustus; 1 .. 13 October; 1 „ 28 October. Afgeschreven werden. 1 op 6 Januar i ; 1 . . 3 0 April; 1 . . 2 3 J u n i ; 1 ., 23 J u l i ; 2 , , 1 7 September; 1 ,, 25 September; 1 , . 2 7 November; 3 . . 2 3 December.

Personeel.

Aan de school waren werkzaam, behalve ondergeteekende als hoofd:

mej. J . G. Schenck; mej. A. IC* L. Hartjes; de heer C. D. van Ginkel;

Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen. 1915 1916.

de heer ('. M. Tankink. I") Februari trad de heer van Ginkel in functie. 7 Mei

mej. Hartje* en 1 September de heer Tankink. .Met eervol ontslag Vertrok 31 Maart de heei- I'. It i nek. Reeds in het vorig verslag weid gemeld, d:it het voor den

goeden gang van het onderwijs zeer noodzakelijk bleek, dar, het hoofd ambulant werd. Ferst niet ] September kon dit geschieden.'

Nu het personeel door een regeling van het bestuur pen-sioen geniet, was de toevloed van sollicitanten aanmerkelijk grooter.

Gebouw, tchooiineübelen, leer* en hulpmiddelen.

Het gebouw voldoet vrij goed. toch doen zich. nu bet aan-tal klassen zich uitbreidt, verschillende moeilijkheden voor.

Verschillende herstellingen werden aangebracht. De schoolmeubelen werden uitgebreid en zijn in zeer goe-

den staat. De leer- en hulpmiddelen zijn in voldoende hoe-veelheid aanwezig.

Aangeschaft werd o. a. een radiopticon, ter illustratie van het onderwijs, en voor ontspanning. Wij kunnen nu allerlei plaatjes projecteeren. Dit leermiddel bevalt voorloopig uit-stekend.

Mededeeling-en van anderen aard.

Verschillende leerlingen konden weder naar buiten gezon-den worden, dank zij de vereeuignig ,.Vacantie bui ten".

5 December hadden we een opgewekt schoolfeest. Het per-soneel had de lokalen vrooiijk versierd. Wij ontvingen voor een en ander enkele bijdragen van particulieren.

Fenige leerlingen gingen naar de kindervoeding. Onwettig schoolverzuim kwam bij eert paar leerlingen,

steeds dezelfde, geregeld voor. Niet door onverschilligheid der ouders — daarvan hebben wij geen last, — maar door huiselijke omstandigheden.

De school profiteert zeer veel van het nieuwe tramtarief, waardoor on- en minvermogenden voor 75 cent een maand-abonnement kunnen ontvangen. Feu 25 kinderen komen dan ook geregeld per tram.

Steeds wordt getracht met de ouders in contact te komen, wat zeer wordt op prijs gesteld en de school ten goede komt.

Het blijkt ons nl. wel eens, d i t kinderen, die op school steeds even kalm zijn, soms thuis zeer onhandelbaar zijn.

Alle leerlingen bezochten in Juli Artis. Evenals vorige jaren genoten we ook uu weer een gemeente-

subsidie. De school werd tweemaal door den daarvoor aan-gewezen inspecteur bezocht.

Aldus uitgebracht aan het bestuur der vereeniging voor-noemd.

Amsterdam, 31 Maart 1914.

Gewaarmerkt,

Het hoofd der school, A. J . CALLIBEE

Namens het bestuur der vereeniging voornoemd,

J . T H . E . SCHREUDER voorzitter. H. BOXDA, Iste-secretaris.

88

[128. Verslag van den staat der hoogs», middelbare ra

XI I .

\ ERSLAG over lui jaar Ï913 omtrent de bijzondere school voor Zwakzinnigen te Maastricht run hel Zedelijk lichaam, onder de zinspreuk: ..Sub prae-tidio aeatae Mariae I irginis, tine macula cóncep' tii,". gevestigd te Maastricht.

(Uitgebracht </'"//• het hoofd der ecliool aan lt>t bestuur rmi het Zedelijk Lichaam).

a. Inlichtingen van algemeenen aard omtrent het onderwijs, klasse-indeeling, leerplan en resvU

toten van Iiji onderwijs.

liet Leerplan omvat, behalve godsdienst, de vakken onder <i—d en li—j van art. 2 der wei op het laser onderwijs, benevens handenarbeid. Reeds werd in hot vorig jaarverslag opgemerkt, dat het onderwijs aan zwakzinnigen dikwijls hoof-delijk moet gegeven wolden. En om niet genoodzaakt te zijn, ondci1 schooltijd te veel niet enkele Leerlingen batig te blij-ven. was liet heter, sommige kinderen na schooltijd afzon-derlijk te helpen. Het doeltreffende van dezen maatregel is reeds gebleken. De slöjdleq windt 's namiddags gegeven, waarna onmiddellijk de pause volgt. Daar handenarbeid den geest betrekkelijk weinig vermoeit, is de middagpaan niet één kwartier verminderd. Dit is ook geschied niet de mor-genpaute, dië op de gymnastiekles volgt.

Ook dit jaar is wedeiom veel zorg gewijd aan het spel. Vooral bij een der leerlingen was het duidelijk zichtbaar, welk een opvoedende kracht daarvan voor het kind uitgaat. Dikwijls werd de algemeene vreugde niet weinig verhoogd, doordat de onderwijzer zelf aan het spel deelnam. Geen ge-legenheid wordt verzuimd om de leerlingen te oefenen in het spreken. In de prachtig' geïllustreerde leesboeken komen verhaaltjes in Weid voor. die bij het spreekonderwijs uit-stekend dienst doen. Verrassend waren ook ditmaal de resul-taten. verkregen met de leesmethode van Kloostermans. De titid , .Zien en Zeggen" wijst op het beginsel, bet meer naar voren schuiven van een der vier woordelementen, nl. het gezichtsbeeld. Het zuiver schrijven, dat bijna uitsluitend op geziohtsbeelden berust, vindt in deze methode een hechten steun. Na vier maanden kenden de nieuwe leerlingen reeds de volgende letters: ei. ui, k, 1. aa. p. r, oo. m,.a. n, ee, s, o. ij, t, e. f, v. z, j . sch. g. h, b en d. alsmede de verbinding dier letters tot woorden. Van de vijftien leerlingen der vol-gende klas lezen er zes woorden niet twee medeklinkers ach-teraan, terwijl de overigen begonnen zijn met twee letter-grepigo-woorden. De rekenmethode onderging een kleine ver-nndering. Na het leeven van de hoeveelheden van 1 tot 10 volgde aanvankelijk het optellen en aftrekken met 1, 2, enz. Nu volgt eerst het optellen, daarna het aftrekken met 1, 2 enz. Van de leerlingen der eerste klasse kunnen er vijf op-tellen met 1. 2 enz. tot 10. de overigen met«l, 2 en 3. In de volgende klasse kennen er zeven de hoeveelheden tot 10 ge-heel, terwijl de overigen met de hoeveelheden tot 20 kunnen. optellen, aftrekken en vermenigvuldigen. Hierbij dient op-gemerkt te worden, dat de leeftijd van deze leerlingen varieert van 9 tot 12 jaar. Desniettegenstaande mogen ook de resultaten van het rekenonderwijs alleszins bevredigend genoemd worden. In verband met het doel van het rekenen op zwakzinnige scholen, nl. geschikt maken voor de practijk, is voor alle leerlingen een hoeveelheid munten aangeschaft, waarmede zij zeer prettig werken, zoodat zij zelfs als beloo-ning vragen, met het geld sommetjes te mogen maken.

Voor het teekenen is een proeve genomen met de Reform-methode. In aanmerking nemende, dat eerst op 1 Septem-ber 1913 hiermede begonnen is, zijn de resultaten reeds vrij aardig. In liet zelf ontwerpen van teekeningen. geven ver schillende leerlingen blijk van t in voor regelmaat en ver-siering. Ten einde de opgewektheid onder de les in vrije eu orde-oefeningen nog meer te bevorderen, is een piano aan-geschaft. Ken blijde verrassing was het voor de kinderen, toen zij allen gymnastieksehoentjes kregen. Het onderwijs in handenarbeid moest verleden jaar al spoedig~met papier-arbeid beginnen, doordat de kinderen der eerste klasse reeds vrij oud waren. Nu de leeftijd der nieuwe leerlingen varieerde van 8' tot 9 jaar. kon het eerste jaar ter voorbereiding van

34.] lagere scholen over 191'! —1914, (Lager onderwijs.)

het eigenlijk onderwijs in ilöjd meer besteed worden'aan liet fröbelen. I)it hestond vooral in het werken met geklemde legstokjes, mozaiekjes en vlecht latten. Ken uitstekende oete-ning voor het oog bleek het leggen van platen door middel van blokjes. Voor de. meergevorderden was hel maken \an plakfiguren een zeer aantrekkelijke bezigheid, die veel bij-droeg tot ontwikkeling van den smaak. De laatsten zijn ook begonnen met de eenvoudigste oefeningen van den karton-arbeid, zoodat het volgende jaar een aanvang zal gemaakt kunnen worden met hoiitslojd.

b. Leerlingen.

In Juni 1918 werd plaatsing gevraagd voor 29 nieuwe leer. Lingen, Het heeft de aandacht getrokken, dat door de open-bare scholen geen kinderen werden opgegeven. Na het medisch-paedagogisch Onderzoek werden er 18 zwakzinnig en 1 idioot verklaard. Van de 11 overigen werden er 3 geschikt bevonden, om het gewone onderwijs te blijven volgen. 4 kin-deren waren te oud om nog aangenomen te worden, terwijl er 3 na een jaar opnieuw onderzocht zullen worden. Nadat de heer districtsschoolopzionér een groot gedeelte van het onderzoek had bijgewoond, gif hij zijn bijzondere voldoening te kennen over den ernst en de nauwgezetheid, waarmede het verricht was.

Op 1 Januari 1913 bedroeg bet aantal leerlingen 14.

Afgeschreven: 3 Juni 1913 1 1 Sept. ,. 1

Totaal 2 Toegelaten: 5 April 1913 1

1 Sept. .. 14 13 ,. ' .. 2

Totaal 17

Het aantal leerlingen bedroeg op 31 December 1913 29. De leeftijd der nieuwe leerlingen is als volgt:

Geboren in 1903 1 ,, 1904 7 ,, 190Ó 8 ,, 1906 1

Een drietal uitgezonderd, behooren deze kinderen allen tot den miugegoeden stand. Van geen hunner wordt school-geld geheven. De schoolarts oordeelt het raadzamer, voortaan bij de aanneming van nieuwe leerlingen het Duitsch systeem te volgen, dat alleen kinderen toelaat, die minstens twee jaar de gewone school hebben bezocht. In de toekomst zal met deze zienswijze rekening worden gehouden. Na het medisch onderzoek moesten 5 kinderen voor aandoeningen in neus. keel en oogen geneeskundig behandeld worden. Hiervan zal er nog 1 een operatie moeten ondergaan. Um op de hoogte te blijven van den gezondheidstoestand der leerlingen be-zocht de heer dr. Schaepkeiis van Riempst, meermalen onze school. Hij de plaatsing der kinderen in de klasse wordt met hun lichamelijke afwijkingen nauwkeurig rekening gehou-den. Over het schoolbezoek valt ook dit jaar niet te klagen. Een kind moest twee maanden in het ziekenhuis verblijven, terwijl een ander wegens tuberculose herhaaldelijk afwezig was. Slechts één geval uitgezonderd, is de medewerking der ouders uitstekend. "Wij streven er naar, den kinderen het ver-blijf o]) de school zoo aangenaam mogelijk te maken. Den Oden December deed St. Nicolaas zelf zijn intocht in de school en bracht voor allen kleine geschenken en de noodige versnaperingen mede. In de wintermaanden ontvingen ver-schillende leerlingen kleeding en schoeisel en werd hun drie-maal per week warme spijs verstrekt.

Zooveel mogelijk wordt getracht, de kinderen terug te hou-den van het bezoeken der bioscoop. De nadeelige invloed der vertooningen op het zenuwgestel was bij sommigen duidelijk zichtbaar. Met genoegen merkt ondergeteekende op. dat het

[M8. 34.] Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 191M—1914. (Lager onderwijs.)

sparen op zijn school meer en meer toenoeemt. Het onder* linge voorbeeld iticht hierbij veel nut. Hoewel de kinderen grootendeels tot den behoeftigen stand behooren, maakt hun uiterlijk een zeer gimstigcn indruk, er wordt dan ook niets onbeproefd gelaten, om zin voor orde en netheid hij hen aan te kweeken. Elke drie maanden worden de leerlingen ge-wogeu en genieten, en de gunstige uit komsten,'hierbij ver-kregen, bewijzen, dut het schoolleven op geen hunner een nadeeligen invloed heeft, n e t onderwijs wordt dan ook in den meest prettigen vorm gegeven, terwijl orde en tucht zoo-veel mogelijk door natuurlijke middelen worden gehand-haaf'd. verzet van den kant der leerlingen kwam zelden of nooit voor.

c. Onderwijzend personeel.

Zooals in het vorige verslag was aangekondigd, werd 1 Sep-tember 1913 een nieuw lokaal in gebruik genomen. Ten gevolge daarvan werd tot onderwijzer benoemd de heer J . J . Kummer.

d. • Gebouw, schoolmeubeleib, leer- en hul/imiddchn.

Het schoolgebouw voldoet aan de eischeu, dooi de regelen gesteld, terwijl voor de licbaanuoefenina en ilöjd &faonder-lijke lokalen aanwezig zijn. De schoolmeuhelen bevinden zich in zeer goeden staat. Ten behoeve van het onderwijs in kar-lonail>eid zijn de leermiddelen belangrijk uitgebreid, ter-wijl voor den onderwijzer een aantal nieuwe studieboeken zijn aangeschaft.

Maastricht, 11 Februari 1914. Het hoofd der se fiool,

J . J . WII.I-KMS.

Gezien en goedgekeurd, d^or het bestuur der school: A. KI.KRKS, voorzitter ' J . A. JANSEN, secretaris.

Maastricht, 25 Maart 1914.

\