PT0000. 00/00/04

Wijnproeverij

Giro d’Italia

Wijnproeverij

Giro d’Italia

Licata Vini, Alfred en Anita

11 November 2004

Licata Vini, Alfred en Anita

11 November 2004

Vlaamse Club 2004

04/22/232

AgendaAgenda

• 19: 30 Inleiding Alfred & Anita

– Historiek

– De reglementering

– Geografie en klimaat

– Het etiket

– De wijnstreken

– Piemonte

– Toscanië

• 20:30 Proeverij André Poës

04/22/233

De wijnstreken in ItaliëDe wijnstreken in Italië

04/22/234

Wijnexport referentie 1995 (blauw), 2000 (rood)Bron: EECWijnexport referentie 1995 (blauw), 2000 (rood)Bron: EEC

PT0000. 00/00/04

Historiek en reglementeringHistoriek en reglementering

Alfred WilmsAlfred Wilms

04/22/236

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:Lang geleden...Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:Lang geleden...

• 8ste eeuw v.c: Etrusken: ontstaan van een industrie

– Grieken noodgedwongen naar Massala.

• 2de eeuw v.c: Gouden eeuw onder de Romeinen

– Verbod op de bacchanalen

– Wijn ? Vermengd met

• warm zeewater

• koriander, nootmuskaat, kaneel en honing (zuurtegraad)

• “in mari mori muri mori necesse est”

• Jaren 300: Christendom

– heilige en plechtige drank (Bloed van Christus)

– Inzet van de teloorgang van de wijnbouw

• 476 : Val van het romeinse rijk

– Nog enkel kleinschalige wijnbouw

04/22/237

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:15de tot en met de 19de eeuwEen beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:15de tot en met de 19de eeuw

• Renaissance: opkomst van Genua, Florence, Venetië

– Weer een markt voor edele wijnen

– Import van Bordeaux, Bourgondië, Rijn en Donau wijnen

– Opkomst van families zoals Antinori, Frescobaldi

– Italiaans wijngoed: overleefd (amper) dank zij de kloosters

• 19de eeuw: opleving

– Ontwikkeling van Barolo, Brunello, Chianti

– Wijnbouwscholen

– Wijnmakers: Gancia, Cinzano, Bolla

• De succes pendule

04/22/238

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:20st eeuwEen beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:20st eeuw

• Situatie na de 2de wereldoorlog : de pizza wijn

– Aanplantingen: alles gericht op volume (10 kg à 15kg per voet)

– In de kelder: oud materiaal, gebruik van Sloveense tonnen, geen kennis van het vinificatie proces etc…

– Ruggesteun Franse wijnindustrie (wegvallen van Algerijnse fustwijn)

– De oceaan van Chianti

• 1970 een trend, 1980 een streven, 1990 een obsessie, 2000 een verworvenheid: kwaliteitswijn

– Visionaire wijnbouwers (Angelo Gaia, Giacomo Bologna,Ceretto,…)

– De Franse paradox

04/22/239

Een beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:20st eeuwEen beetje Italiaanse (wijn) geschiedenis:20st eeuw

• 1970 to 2000

– Trend eerst in Toscanie, dan Piemonte, dan heel Italië

– Wijnoppervlakte: van 2.000.000 ha in 1970 tot 800.000 ha in 2000

– Rendement vermindering: van 10/15 kg tot 1 à 3kg per voet

– Herintroductie van oude Italiaanse druivensoorten (Vb:Taurasi in Campania, Amarone in Venetië)

– Introductie van Franse druivensoorten (Merlot, Syrah, Cabernet sauvignon)

– Import van ultra moderne wijnvinificatie methoden en massieve investeringen in materiaal

– En meer : zie bespreking AOC

• Gevolg

– Nationale consumptie: Van 110l tot 55l per persoon met behoud van wedde:>)

– Export: x 2 in hl

– Italiaanse wijnen veroveren stilaan terug de wereld.

04/22/2310

AOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCAOC: De Italiaanse wijnregelingenDOC

• Ontstaan: 1963 (vrij laat)

– Vini da tavola

– DOC: Denominazione di Origine Controllata

• Regels betreffende herkomst, samenstelling, wijnbereiding (vinification) en opvoeding (élevage)

• Einde 1970: meer dan 300 DOC’s

• Italiaanse toestanden

– Top-DOC’s niet te onderscheiden van mindere goden

– Bepaalde DOC’s allicht « gekocht »

– Controle? U zei?

04/22/2311

AOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCG, DOCAOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCG, DOC

• 1980

– Vini da tavola

– DOC: Denominazione di Origine Controllata

– DOCG: Denominazione di Origine Controllata e Garantita

• Regels nog strikter: maximale rendementen, verlening van de verouderingsperiode, samenstelling uit verschillende druivensoorten,…

• Een gemiste kans

– Dubieuze top wijnen zoals Albani di romagna, Asti Spumante, Vernaccia di san gimignano erkent als DOCG

– Over-reglementering

04/22/2312

AOC: De Italiaanse wijnregelingenAOC: De Italiaanse wijnregelingen

• Na 1980

• « Buik van vol » voor bepaalde creatieve wijnbouwers: laxisme, bureaucratie, over-reglementering was meer een rem dan een hulp!

• Voorbeelden

– Chianti DOCG: verplichte assemblage van sangiovese en canaiolo nero, trebbiano (ugni blanc) et malvasia (rood en wit).

– Brunello DOCG: opvoeding van 5 jaar

– Barolo DOCG: opvoeding in grote vaten (kleine vaten Franse eik niet toegelaten)

• Ontstaan van de Super toscans (later uitgebreid naar andere streken)

– Introductie van Franse druivensoorten in de assemblage

– of 100% sangiovese, of, of,of …..

– Verkocht als Vino da Tavola

04/22/2313

AOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCG, DOC,IGTAOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCG, DOC,IGT

• Resultaat

– Meer en meer Vini da Tavola verdrongen DOCG’s naar de klasse « goedkope wijn »

• 1990 – 1995 : de oplossing: IGT

– Introductie van IGT: Indicazione geografica typica

• Erkende cépages (herkomst), vinificatie en élevage niet gereglementeerd.

– Versoepeling van de DOCG en DOC wetgeving

04/22/2314

AOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCG, DOC,IGTAOC: De Italiaanse wijnregelingenDOCG, DOC,IGT

• Herhaling, ten dage (2002):

– Vino da Tavola: tafelwijn + nog een bende creatievellingen

• Licata voorbeeld: Insieme – Altare Elio (Piemonte): 50€

– IGT Herkomst

– DOC Strikt (256 DOC - 11% van de Italiaanse wijn)

– DOCG Strikter (23 DOCG - <3%)

PT0000. 00/00/04

Italiaanse wijnstreken in een notedopItaliaanse wijnstreken in een notedop

Anita SempelsAnita Sempels

04/22/2316

Kort overzichtKort overzicht

• Belangrijkste producent ter wereld: 55 000 000 hl

• 1/5 van het totaal volume wijn geproduceerd ter wereld

• 59.37 l/jaar/inwoner

• Grootste uitvoerder van wijn ter wereld

• 2 000 000 wijngaarden

• 200 wijngebieden

• 400 erkende druivensoorten ( in werkelijkheid ~1000 )

04/22/2317

Geografie en klimaatGeografie en klimaat

1500 km van N -> Z

• Ruggengraat: Apennijnen van Genua tot de punt van de laars

• Povere gronden zijn ideaal voor wijnbouw: (N) graniet, klei, kalk,

(centrum) kleischisten en grind, (Z) vulkanische gronden

• Vruchtbare Povlakte: rijst, maïs, enz.

Italië is geen eeuwig zonnig en warm land!

1. Vasteland-klimaat d.w.z. strenge winters, warme zomers, veel kans op hagel: Noorden tot grens Toscanië

2. Tussen-klimaat d.w.z. koude winters en hete zomers: midden Italië

3. Middellandse zeeklimaat d.w.z. zachte winters en hete droge zomers: zuiden en de eilanden

04/22/2318

De Italiaanse wijnetiketteringDe Italiaanse wijnetikettering

• DOCG, DOC, IGT, Vino da tavola

• Geografische herkomst: b.v. Barolo (een dorp), Chianti (een gebied), Sangiovese di Romagna (een streek): alle DOCG en DOC-wijnen zijn herkomst-wijnen. De naam van een beroemde stad mag niet vermeld worden op een IGT of tafelwijn etiket (Barco Reale di Carmignano)

• « Classico »: 12-tal deel-streken (Chianti Classico)

• « Vigna » + naam domein: druiven en rijping op 1 domein, verschillende druivensoorten apart gevinifieerd en eventueel daarna samengevoegd.

• « Superiore »: 52 DOC’s mogen deze term gebruiken (verwarring tussen kwaliteitsaanduiding en geografisch gebied)

• wijnjaar

04/22/2319

De Italiaanse wijn-etikettering (vervolg)De Italiaanse wijn-etikettering (vervolg)

• « Riserva »: garantie voor langere kelderrijping bv. 5 j. waarvan max. 2 j. in houten vaten en min. 6 md. op fles voor Brunello di Montalcino Riserva

• Naam van de wijnbouwer

• Inhoudsmaat, alcohol gehalte, datum van op-fles

• Fiscaal zegel (rood bandje): verplicht voor DOCG wijnen

• De druivensoort (sangiovese, trebbiano, enz.)

04/22/2320

De wijnstreken van ItaliëDe wijnstreken van Italië

20 autonome regio’s

5 secties

• Noordwesten: Val d’Aosta, Piemonte, Lombaria, Liguria

• Noordoosten: Veneto, Friuli-Venezia Giulia, Trentino, Alto Adige

• Midden: Emilia-Romagna, Marche, Abruzo, Molise, Toscana, Umbria, Lazio

• Zuiden: Campania, Puglia, Basilicata, Calabria

• Eilanden: Sicilië en Sardinië

De beste regio’s zijn Piemonte en Toscanië, gevolgd door Veneto en Friuli-Venezia maar elke regio produceert wel enkele « pareltjes »

Belangrijk bij de beoordeling! Italië heeft aparte druivensoorten die men elders zelden aantreft dus moeilijk om te vergelijken met andere landen

04/22/2321

PiemontePiemonte

04/22/2322

PiemontePiemonte

Een van de meest belangrijke rode-wijnstreken van de wereld (90% rood)

De meest prestigieuze streek van Italië: 35 DOC en 4 DOCG wijnen

Aan de voet van de bergen : Alpen en Apenijnen

Alba op dezelfde breedtegraad dan Bordeaux maar:

Alba : Vasteland-klimaat Bordeaux: Zeeklimaat

Bekende wijnen:

• Beroemd rood trio: Barolo, Barbaresco en Nebbiolo d’Alba gemaakt van de Nebbiolo-druif (Max 1% van de aanplantingen in Piemonte).

• Gattinara en Ghemme van Nebbiolo/Vespolina/Bonarda

• Barbera van de Barbera-druif

• Wit: Cortese di Gavi DOCG (Cortese-druif) en Asti Spumante (mousserende wijn van de witte Muscat-druif)

04/22/2323

Piemonte (vervolg)Piemonte (vervolg)

BAROLO DOCG

• Zeer stevig, tanninerijk en alcoholrijk

• Gemaakt van de Nebbiolo-druif nabij het dorpje Barolo in Zuid-Piemonte

• De beste hebben 10-15 jaar ligtijd nodig

• Karakteristieke granaatrode kleur en een rijk bouquet dat gemakkelijk herkend kan worden

BARBARESCO DOCG

• Grote wijn, eveneens van de Nebbiolo-druif

• De ondergrond in Barbaresco maakt een fijnere en elegantere wijn mogelijk

NEBBIOLO D’ALBA DOC

• Minder structuur dan zijn 2 beroemde broertjes en sneller op dronk

• Gemakkelijk te combineren met een gerecht

04/22/2324

Piemonte (vervolg)Piemonte (vervolg)

BARBERA D’ASTI en BARBERA D’ALBA DOC

• De Barbera druif is in Piemonte massief aangeplant (meer dan 50%)

• Mooie wijn wanneer laag rendement en juiste vinificatietechniek

• Tamelijk stevig en fruitig

• Op hun best na 3 à 7 jaar

• Straks proeven! Barbera d’Alba Trevigne van Domenico Clerico uit Fatiga

04/22/2325

ToscaniëToscanië

04/22/2326

ToscaniëToscanië

• Zeer belangrijk gebied voor rode wijn: sterke concurentie tussen Piemonte en Toscanie voor de 1ste plaats

• Typisch Toscaanse landschap: wijngaarden gescheiden door olijfbomen

• Dominante rode druivensoort: Sangiovese

Straks proeven! Rosso Sant’Antimo DOC 100% sangiovese grosso

• Beroemdste wijnen: Chianti Classico, Brunello di Montalcino, Vino Nobile di Montepluciano (allemaal DOCG)

• Andere rode wijnen: San Gimignano DOCG, Carmignano DOCG, Pomino DOC en Morellino di Scansano DOC (uit de Maremma streek)

Straks proeven! Morellino di Scansano van Fattoria Le Pupille

• Witte druivensoort: vooral Vernacchia

Straks proeven! Vernacchia di San Gimignano van Panizzi DOCG

04/22/2327

Toscanië (vervolg)Toscanië (vervolg)

CHIANTI en CHIANTI CLASSICO DOCG

• Waarschijnlijk de meest beroemde Italiaanse wijn en vandaag nogal onderschat (reputatie van de 60er, 70er jaren).

• Midden-Toscanië 160 km (n ->z), groter dan Bordeaux streek

• Hemelsbreed verschil tussen Chianti in dikbuikige fles met raffia (pizza wijn) en Chianti Classico Riserva: Opbrengst Chianti 58,5 hl/ha – Chianti Classico 49 hl/ha!

• Samenstelling: Sangiovese (75% tot 100%), Canaiolo nero, Trebbiano toscano en Malvasia

• Belangenvereniging « Consorzio Chianti Classico » : zwarte haan op gouden achtergrond

7 DEELSTREKEN

Chianti Rufina, Chianti Colli Fiorentini, Chianti Colli Senesi, enz.

Zéér goede kwaliteit geleverd door de families Frescobaldi en Antinori

04/22/2328

Toscanië (vervolg)Toscanië (vervolg)

Brunello di Montalcino DOCG

• Zuiden van Sienna rond de gemeente Montalcino

• 100% Sangiovese grosso

• Krachtige tanninerijke wijn, zéér lang houdbaar

• Rosso di Montalcino: jongere wijnstokken of minder goed jaar

Vino Nobile di Montepluciano DOCG

• Prugnolo gentile (kloon van Sangiovese) + andere druivensoorten

• Achterstand kwaliteit op Chianti en Brunello: te hoog rendement en soms harde tannines

04/22/2329

De andere 18 regio’sDe andere 18 regio’s

• … een andere keer

Over naar de proeverij!