WijkvisieSterrenburg2009-2010

PaginaSamenvatting 3

1. Inleiding 61.2 Wijkvisie 61.3 Proces 61.4 Leeswijzer 6

2. Analyse 72.1 Inleiding 72.2 Sterrenburg 72.3 Trends en ontwikkelingen 82.4 Meningen van bewoners, ondernemers en professionals 122.5 Sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen 14

3. Ambitie en speerpunten 153.1 Inleiding 153.2 Ambitie 15

4. Speerpunten en beoogde resultaten 2020 164.1 Inleiding 164.2 Speerpunt 1:

Optimaliseren van het dagelijks beheer van de wijk 164.3 Speerpunt 2:

Aandacht voor de sociale structuur 174.4 Speerpunt 3:

Bevorderen en faciliteren van de levendigheid 20

5 Ruimtelijke ontwikkeling 225.1 Inleiding 225.2 Ruimtelijke uitwerking 225.3 Ruimtelijke visie 23

6 Randvoorwaarden 246.1 Inleiding 246.2 Financiële haalbaarheid en organisatie vervolg 246.3 Communicatie en participatie 24

Bijlage 26

Inhoudsopgave

2

3

Hoewel de bewoners over het algemeen naar tevredenheid inSterrenburg wonen, vergen huidige ontwikkelingen een alertehouding en een adequate reactie van partijen om deze tevredenheidook in de toekomst vast te houden. Het gaat hierbij omontwikkelingen die samenhangen met ‘samen leven’, maar ookontwikkelingen die samenhangen met de opzet van de wijk. Deopbouw van de jaren 70 wijken strookt bijvoorbeeld op punten nietmet de leefstijlen van huidige bewoners. Parkeren is een grootprobleem voor bewoners, maar ook verkeersveiligheid,verkeersafwikkeling en het beheer van de openbare ruimte zijnpunten die bij bewoners tot ergernissen leiden. Het diversemateriaalgebruik van de jaren 70 eist ook aandacht waar het gaatom onderhoud van woningen; om voor de toekomst eenaantrekkelijke voorraad koopwoningen te behouden, moet deuitstraling van de woningen in enkele buurten collectief verbeterdworden.

Wordt wat dieper ingezoomd op de wijk, dan wordt zichtbaar dat desociale structuur van de wijk verandert: de bevolking wordt ouderwat een veranderende vraag voor de woningvoorraad envoorzieningen betekent. In de huurvoorraad stromen (versneld)bewoners in met een laag sociaal-economisch perspectief dieaandacht behoeven. Verborgen armoede en sociaal isolement zijnontwikkelingen die de zelfredzaamheid van kwetsbare groepenbedreigen. Verder wordt geconstateerd dat de sociale cohesieafneemt en signaleren professionals door een snel veranderendebevolkingssamenstelling in delen van de wijk een verminderdetolerantie tussen jong en oud en tussen verschillende culturen.

Vanuit economisch perspectief telt Sterrenburg per woning een laaggemiddeld aantal m2 voor detailhandel. Detailhandel isgrotendeels geconcentreerd in het winkelcentrum in Sterrenburg I;het voormalige subcentrum aan de Slangenburg wordt gemist.Zelfstandigen zonder personeel (ZZP’ers) wijzen op het geringeaanbod van kantoorruimte als het bedrijf het eigen huis net isontgroeid of men geen bedrijf aan huis wil.

Daarnaast is de verwachting dat ontwikkelingen rondomSterrenburg zoals de bouw van Wilgenwende, Belthurepark, denieuwe Dordtse Biesbosch en de gezondheid- en sportboulevard vaninvloed zullen zijn op het woon- en leefklimaat in de wijk.

Om op deze ontwikkelingen tijdig te reageren en om kansen opontwikkelingslocaties die zich voordoen in de wijk, optimaal tebenutten heeft de gemeente opdracht gegeven deze wijkvisie voorSterrenburg te maken. Een wijkvisie die door gemeente, bewoners,ondernemers en professionals uit de wijk tot stand is gekomen.Ambitie van de wijkvisie is ervoor te zorgen dat Sterrenburg eenwoonwijk blijft die door bevolkingsgroepen in een diverse levensfasewordt ervaren als een prettige en aantrekkelijke woonwijk:een wijk die een goede positie op de woningmarkt heeft en waarbewoners zich voor langere tijd vestigen, een zelfredzame wijk, eenwijk waar bewoners zich zichtbaar betrokken bij het leefklimaat enverantwoordelijk voor de woonomgeving voelen, een wijk waarbewoners met een verschillende culturele achtergrond prettig

samenleven, een rustige woonwijk met goede voorzieningen waarop specifieke plekken ruimte is voor ondernemerschap, een wijkwaar schoon, heel en veilig de norm is.

Om deze ambitie waar te maken, worden twee strategieën gevolgd:• Behouden en versterken van de kwaliteiten van de wijk• Anticiperen op ontwikkelingen die het woon- en leefklimaat

mogelijk negatief beïnvloeden

Daarvoor wordt de komende jaren ingezet op drie – met elkaarsamenhangende - speerpunten:1. Optimaliseren van het dagelijks beheer van de wijk2. Aandacht voor de sociale structuur3. Bevorderen en faciliteren van levendigheid

Het optimaliseren van het dagelijks beheer van de wijk richt zich opparkeren, verkeersveiligheid, het beheer van de openbare ruimte enonderhoud van tuinen en woningen (ook van particulieren). Deaanpak van het parkeerprobleem vergt creatieve oplossingen en eenflexibele houding van de overheid; het vergt eveneens inzet vanbewoners. De gemeente gaat met bewoners op zoek naaroplossingen. Hierbij wordt uitgegaan van maatwerk: oplossingenkunnen per woonerf verschillen. Daarnaast gaat de gemeente deparkeerdruk monitoren zodat ook objectief zichtbaar wordt waar dedruk het hoogst is en er dus prioriteiten kunnen worden gesteld. Bijde aanpak ten aanzien van verkeer, wordt als deze zich voordoenuiteraard gekeken naar verkeersremmende maatregelen, maar inzetzal zich ook zeker richten op het bewustmaken van verkeersgedrag.Hiervoor wordt geprobeerd de campagne ‘Gewoon doen’, die zichricht op gedragsverandering ten aanzien van vervuiling, foutiefparkeren en verkeersgedrag tot een structurele aanpak om tezetten. Onderzocht wordt of de locatie van een voormaligscholencomplex aan de Eulerlaan kan bijdragen aan een betereverkeersafwikkeling van de Copernicusweg. Ten aanzien van hetdagelijks beheer wil de gemeente met instanties maar ook metbewoners samenwerken om het beheer verder te optimaliseren. Ditbetekent afspraken maken met corporaties en scholen die net als degemeente delen van de (semi-)openbare ruimte in bezit hebben.Maar dit betekent ook experimenten uitbreiden en nieuwe startenvoor eigen beheer door bewoners in delen van de wijk, waarbij degemeente faciliteert. De gemeente wil stimuleren dat groepenbewoners in de wijk oplossingen vinden om de uitstraling vanwoningen in delen van de wijk te verbeteren, bijvoorbeeld doorverenigingen van wijkeigenaren te starten.

Wonen, participatie, integratie en emancipatie zijn de onderwerpenwaar het speerpunt ‘Aandacht voor de sociale structuur’ zich opricht. In het huursegment zijn de vergrijzing, maar ook degedwongen verhuizing door herstructurering ontwikkelingen dieook zijn weerslag hebben op Sterrenburg. WoningcorporatiesProgrez/Interstede studeren op de gewenste toekomstigeontwikkeling in het gebied Oudendijk-Tweelingenstraat. Voordat erergens in de wijk woningen worden vervangen, wordt echter inrelatie tot de gewenste ontwikkeling van de totale woningvoorraadin Sterrenburg onderzocht welk programma gerealiseerd moet

SamenvattingDe grootste woonwijk in Dordrecht is Sterrenburg. Een door haar circa 21.500 inwoners gewaardeerde woonwijk

vanwege haar groene uitstraling en rustige woonomgeving. Sterrenburg werd in de jaren 60 en 70 van de vorige

eeuw gebouwd en bestaat uit drie delen. Sterrenburg I en een deel van Sterrenburg II hebben de kenmerken van

naoorlogse wederopbouwwijken, terwijl de resterende delen van de wijk vooral bestaan uit woonerven.

4

worden. Gelet op de ontwikkelingen in het huursegment makengemeente en woningcorporaties eveneens afspraken, welkeaanvullende maatregelen in te zetten. Ontmoeting tussenwijkbewoners en netwerken zijn van belang om emancipatie,integratie, acceptatie en participatie te bevorderen. De gemeentezet zich in om vraag en aanbod van sociaal-culturele voorzieningenbeter te laten aansluiten, drempels voor deelname trachten teverlagen en het ontstaan van sociale netwerken te bevorderen. Zijgaat door met het opzetten van projecten die als doel hebben hetwederzijds begrip te verhogen.

Ontmoeting is belangrijk voor emancipatie, integratie enparticipatie; van jong tot oud en met welke culturele achtergronddan ook. Ontmoetingsplekken dragen eveneens bij aanlevendigheid in een wijk. Zo ook de economische activiteiten in eenwijk. Om levendigheid te faciliteren en te bevorderen wordt getrachtmeer mogelijkheden voor informele ontmoeting te realiseren, doorbijvoorbeeld een betere inrichting van het Sterrenburgpark, hetrealiseren van een weekmarkt en/of het toevoegen van horeca. Metjongeren wordt contact gezocht om vraag en aanbod voor dezegroep beter in kaart te brengen; voor de herinrichting vanspeelplekken worden op basis van een jaarlijkse lijst afspraken

gemaakt met ouders/bewoners. Er is aanvullend beleid nodig tenaanzien van wijkeconomie wat resulteert in een wijkprogramma.Daarop vooruitlopend worden ZZP’ers waar mogelijk gefacilieerddoor ruimte voor (al dan niet) flexibele kantoorruimte te creëren;uitgangspunt daarbij is altijd dat deze locaties goed bereikbaar zijn,er voldoende parkeergelegenheid is en omwonenden er geen hindervan ondervinden. Het winkelcentrum wordt gezelliger en krijgt eenbetere uitstraling aan de buitenzijde.

De drie speerpunten hebben ook ruimtelijke consequenties.Tot 2020 wordt ingezet op:• Het centrum van Sterrenburg te transformeren naar een

kloppend hart.• Ondernemerschap met name langs de toegangswegen ruimte te

bieden.• Bij herontwikkeling van het voormalig scholencomplex aan de

Eulerlaan, kansen te benutten voor ondernemerschap in de wijk.• Slangenburg wordt weer een subcentrum.• Aandacht te hebben voor ouderenhuisvesting, waar mogelijk in

de bestaande voorraad.

Bron: Overzichtskaart ruimtelijke vertaling speerpunten

Barriere

Copernicusweg

Ontwikkelingen omgeving

Nieuwe Dordtse Biesbosch

Wilgenwende

Belthurepark

Sportpark Schenkeldijk

Ambitie

Kansen verkeersafwikkeling

Sterrenburgpark: ruimte voorontmoeting

Supermarkt slangenburg

Kansen ouderenhuisvesting

Kansen bevorderen leefbaarheid

Het Winkel Hart

Het Sociaalculturele Hart

Het Groene Hart

Aandacht particulierewoningvoorraad

Aansluiting van NS-station

6

Wat echter niet direct zichtbaar is, is dat de wijk in de circa 40 jarenvan haar bestaan, al veel veranderd is en dat er ook de komendejaren veranderingen zullen zijn. Stad en regio zijn immersvoortdurend in beweging. In en om Sterrenburg zijn ontwikkelingenzichtbaar die het woon- en leefklimaat positief, maar even goed ooknegatief kunnen beïnvloeden. Het gaat hierbij om veranderingen inwet- en regelgeving op het gebied van zorg, demografischeontwikkelingen, veranderende leefstijlen in relatie tot de opzet vandelen van de wijk, de herstructurering elders in de stad, maar ookruimtelijke ontwikkelingen in en om de wijk. Het is belangrijk omalert te reageren als deze ontwikkelingen de kwaliteiten van de wijkbedreigen en te anticiperen op kansen die zich voordoen om deleefbaarheid van de wijk te verbeteren.

1.2 WijkvisieDe gemeente Dordrecht heeft daarom in 2009 besloten om voorSterrenburg een wijkvisie te maken. In de wijkvisie worden deontwikkelingen die van invloed zijn op het woon- en leefklimaatgeduid en worden de speerpunten benoemd om via eengecoördineerde aanpak antwoord op deze ontwikkelingen te geven.De wijkvisie bestaat uit een analyse die mede door bewoners enpartners wordt onderschreven. De wijkvisie doet vanuitverschillende sectoren – sociaal, economie, leefbaarheid, ruimte –richtinggevende uitspraken. De wijkvisie Sterrenburg kijkt naar denabije toekomst tot 2020.

1.3 ProcesEen breed gedragen visie vormt de beste basis voor de uitwerkingvan plannen voor behoud en ontwikkeling van duurzame kwaliteitin de wijk. Uitgangspunt voor het opstellen van de wijkvisie isdaarom dat de visie in samenwerking met bewoners, ondernemers,(wijk)professionals en ambtenaren tot stand komt: zij zijn degenendie Sterrenburg het beste kennen en zij zijn degenen die doorgezamenlijke inspanningen de speerpunten van de wijkvisieuitvoeren.

Om deze samenwerking vorm te geven en een ieder de gelegenheidte bieden zijn kennis of expertise op het juiste moment in tebrengen, kende het proces rondom de wijkvisie drie fasen:• Inventarisatiefase• Uitwerken van de oplossingsrichtingen• Rapportage wijkvisie

Het proces is begeleid door een wijkwerkgroep waarin bewoners enwijkprofessionals zitting hebben en door een ambtelijke werkgroepwaaraan ook woningcorporaties Interstede/Progrez deelnamen.

De basis voor de wijkvisie is gelegd in de inventarisatiefase: naastanalyses, cijfers en onderzoeken die een beeld geven vanSterrenburg, is met diverse bewonersgroepen contact gezocht:• Onder leiding van bewoners zijn avondwandelingen

georganiseerd door 6 verschillende delen van Sterrenburg.• Door jongeren zijn filmpjes gemaakt waarin zij hun

verbeterpunten voor de wijk weergeven.• Er heeft een gesprek plaatsgevonden met ondernemers en met

een zelforganisatie van (allochtone en autochtone) vrouwen uitde wijk (de ‘Blaauwe vrouwen’).

• In de maanden juni en juli konden bewoners digitaal eenvragenlijst invullen.

In september zijn de hoofdlijnen van de visie Sterrenburg 2020 inhet winkelcentrum Sterrenburg gepresenteerd. De concept-wijkvisieis met de ambtelijke werkgroep en de wijkwerkgroep besproken.

1.4 LeeswijzerDe Wijkvisie Sterrenburg 2020 beantwoordt de volgende vragen:• Welke ontwikkelingen zien we in en om de wijk? (Analyse)• Wat willen we bereiken? (Ambitie)• Waar zetten we op in? (Speerpunten)

De beantwoording van deze vragen vindt plaats via de volgendestappen:

Dit resulteert in de volgende hoofdstukindeling. In hoofdstuk 2 zijnde gegevens, die verzameld zijn in de inventarisatiefase,geanalyseerd en verwerkt tot een SWOT-analyse. In hoofdstuk 3wordt op basis van de SWOT-analyse de visie voor Sterrenburgverwoord; dit betekent dat de ambitie voor de wijk en despeerpunten voor de aanpak worden benoemd. De speerpuntenworden uitgewerkt naar na te streven resultaten in 2020; dit isonderwerp van hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 zoomt nader in op deruimtelijke consequenties van de benoemde speerpunten. Tot slotzijn in hoofdstuk 6 de randvoorwaarden voor een goede uitvoeringvan de visie opgenomen.

Na vaststelling van de visie wordt deze vertaald in eenwijkactieprogramma. Een eerste aanzet voor dit programma isopgenomen in bijlage 1.

1 Inleiding1.1 Een rustige groene wijk

In het zuiden van Dordrecht ligt de wijk Sterrenburg. Sterrenburg is voor het grootste gedeelte gebouwd in de

jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. De wijk huisvest ongeveer 21.500 inwoners. Sterrenburg is een zelfredzame

wijk met mondige bewoners. Over het algemeen is het goed toeven in Sterrenburg: bewoners typeren de wijk als

een rustige, groene woonwijk; de leefbaarheidmonitor laat zien dat bewoners van de wijk ten opzichte van

stadsgenoten uit andere delen van Dordrecht over het algemeen tevreden zijn; Sterrenburg heeft een goede

positie op de woningmarkt: het is een wijk waar mensen graag wonen.

Analyse Visie:4 speer-punten

Gewensteresultaten2020

Ruimtelijkegevolgen

1e aanzetactiepro-gramma

7

2.2 Sterrenburg, een introductieDe wijk Sterrenburg is opgebouwd uit drie delen. De noordelijkedelen (Sterrenburg I en een deel van Sterrenburg II) hebben dekenmerken van naoorlogse wederopbouwwijken: rechte straten,met relatief veel hoogbouw en ruim opgezet met veel groen tussende huizenblokken. De meer recente delen van de wijk (Sterrenburg IIen III) zijn in de jaren zeventig van de vorige eeuw gebouwd:woonerven, veel eengezinswoningen, veel variatie in bouwstijlen enmateriaalgebruik zijn kenmerkend voor deze delen van Sterrenburg.

Door het herstel van de oorspronkelijke kreken in de vorm vanwaterlopen in een groene setting heeft Sterrenburg eenuitgesproken groen karakter.

Midden in de wijk liggen het winkelcentrum, het cultureel centrumen het Sterrenburgpark. Buiten het winkelcentrum zijn weinigwinkels. De woonbuurten hebben elk hun eigen basisschool, die viaautoluwe routes kunnen worden bereikt. Veel verkeer gaat over deCopernicusweg, welke de wijk in fysieke beleving in tweeën splitst

In Sterrenburg wonen ongeveer 21.500 mensen, waarvan nu 18%ouder is dan 65 jaar. De grootste leeftijdsgroep is die tussen 45 en 65jaar (24%). Sterrenburg huisvest bewoners vanuit een diverse

culturele achtergrond: 21,3 % is allochtoon. Het betreft hier zowel deinwoners met een Westerse als niet-Westerse culturele achtergrond.Dit is lager dan het Dordtse gemiddelde. Gemiddeld genomen is26,7% van de Dordtse bevolking van allochtone afkomst.

De gemiddelde inkomens in de wijk liggen iets hoger dan hetDordtse gemiddelde. In 2005 had 11% van de bewoners vanSterrenburg een laag inkomen (toen minder dan € 999,- permaand), in Dordrecht als geheel gaat het om 12 %. Ook quaopleiding vormt de bevolking van Sterrenburg met 35% hogeropgeleiden en 11% lager opgeleiden een redelijke afspiegelingvan de Dordtse bevolking. Van de bewoners van 15 jaar en ouderontvangt 2,1% een uitkering (juli 2008).

Sterrenburg telt bijna 10.000 woningen; hiervan is 43% eenhuurwoning en 57% een koopwoning. In Sterrenburg I staanrelatief veel sociale huurwoningen. In Sterrenburg III zijnhoofdzakelijk koopwoningen gebouwd. Het merendeel van dehuurwoningen is in bezit van woningcorporaties Progrez enInterstede (Trivire vanaf 1 januari 2010). Sterrenburg bestaat voor60% uit eengezinswoningen en 40% zijn appartementen.

2 Analyse2.1 Inleiding

Dit analysehoofdstuk bestaat uit een weergave van de informatie die de afgelopen maanden is verzameld: trends

en ontwikkelingen die in Sterrenburg zichtbaar zijn, worden uitvoerig besproken. Daarnaast zijn bewoners,

ondernemers en professionals werkzaam bij diverse partners en instanties in de wijk geraadpleegd; de

aangedragen punten uit deze bijeenkomsten zijn eveneens op een rij gezet. Al deze informatie resulteert aan het

einde van dit hoofdstuk in een overzicht van sterke en zwakke punten en van kansen en bedreigingen (de SWOT-

analyse). In onderstaande volgt echter eerst een korte introductie van de wijk.

Groen in de wijk

Sterrenburgpark

8

2.3 Trends en ontwikkelingenVan invloed op het woon- en leefklimaat zijn enkele algemeneontwikkelingen en enkele ontwikkelingen specifiek zichtbaar inSterrenburg. Ook de beleidsmatige uitspraken voor Sterrenburg zijnopgenomen.

Algemeen: veranderende bevolkingssamenstellingDe bevolkingssamenstelling in Nederland en daarmee ookDordrecht en Sterrenburg is constant in verandering. Debevolkingssamenstelling heeft invloed op de vraag of hetwoningbestand, de voorzieningen en de woonomgeving op termijnnog zullen aansluiten op de eisen die huidige en toekomstigebewoners stellen.

De statistieken wijzen voor Sterrenburg op de volgendeveranderingen in de bevolkingssamenstelling:• Het aantal inwoners van Sterrenburg daalt, maar zal na 2012

weer iets stijgen.• Het aantal 1 en 2 persoonshuishoudens groeit. Het aantal

gezinnen met kinderen wordt kleiner.• De bevolking zal geleidelijk vergrijzen, maar het aandeel

jongeren blijft constant.

Een korte toelichting

• Het aantal inwoners van Sterrenburg daalt, maar zal na 2012 weeriets stijgen.

In de periode 2002-2006 is de bevolking in Sterrenburg gedaald,waarbij de grootste daling waarneembaar is in Sterrenburg III.Wanneer naar de verschillende leeftijdsklassen wordt gekeken is in

Sterrenburg I in alle klassen een bevolkingsdaling waarneembaar,behalve bij de inwoners tussen 0 en 24 jaar. Het aantal jongeren inSterrenburg I is dus gestegen.

In Sterrenburg II is een forse daling van het aantal inwoners tussen25 en 39 jaar waarneembaar, terwijl hier in de leeftijdsklassen0-14 jaar en 65+ een forse stijging is geweest. In Sterrenburg II ishet aantal kinderen en het aantal ouderen dus gestegen.

In Sterrenburg III is het opvallend dat de laatste jaren het aantalinwoners tussen 15 en 24 jaar en tussen 40 en 49 jaar is gedaald.Ook in Sterrenburg III is het aantal ouderen aanzienlijk gestegen.Hier is dus sprake van vergrijzing.

Ontwikkeling van het aantal inwoners in Sterrenburg tussen 1990 en 2020

Bron: Wijkschets 2005-2008

In 18 jaar heeft Sterrenburg zijn bevolking met ruim 10% zienkrimpen. Het aandeel ouderen stijgt, vooral in Sterrenburg II en III.In Sterrenburg I en II stijgt ook het aandeel jongeren.

Als gevolg van de bouw van een nieuwe woonbuurt (Wilgenwende,ongeveer 600 woningen) zal de krimp van de bevolking de komendejaren omslaan in een bescheiden groei.

• Het aantal 1 en 2 persoonshuishoudens groeit.Het aantal gezinnen met kinderen wordt kleiner.

1990 2000 2008 2012 2016 2020

Sterrenburg totaal 24.156 22.703 21.546 21.227 21.970 21.750

Bron: Wijkschets 2005-2008

verdeling huishoudens Sterrenburg 1 verdeling huishoudens Sterrenburg 2

verdeling huishoudens Sterrenburg 3 verdeling huishoudens Sterrenburg totaal

1-persoons2-persoons1-ouder+kind2-ouder+kind

9

Bij elke nieuwbouwwijk is het aandeel gezinnen met kinderen in dehuishoudenssamenstelling in de eerste twintig jaren het hoogst.Daarna neemt het aandeel kleine huishoudens sterk toe. Sterrenburgvormt hierop geen uitzondering. Inmiddels bestaat 2/3 van dehuishoudens in Sterrenburg uit één of twee personen. In SterrenburgI is het aandeel gezinnen met kinderen zelfs kleiner dan 1/4.

• De bevolking zal geleidelijk vergrijzen, maar het aandeel jongerenblijft constant.

Het aandeel jongeren (tot 24 jaar) in Sterrenburg is nu ongeveer26%. Dit percentage ligt op het gemiddelde van Dordrecht. In 2020zal het aandeel jongeren ongeveer 25% bedragen. De meestejongeren in Sterrenburg zijn autochtoon. Ongeveer 12% van dejongeren in de wijk is van allochtone afkomst, waarvan 4% vanSurinaamse afkomst en 4% van Antilliaanse afkomst.

De ouderen (65+) vormen een groeiende groep binnen de bevolkingvan Sterrenburg. Het aantal ouderen in Sterrenburg is gemiddeldhoger dan in andere wijken in Dordrecht. De komende jaren zal hetaandeel ouderen toenemen van 19% in 2007 tot ongeveer 24,5% in2020. Deze groei gaat ten koste van het aandeel volwassenen(24-65 jaar) in de bevolking.

Er zal dus tot 2020 een zekere vergrijzing optreden in Sterrenburg,maar dat gaat niet ten koste van het aandeel jongeren. Voor descholen zal het draagvlak slechts beperkt afnemen.

Algemeen: knelpunten jaren 70 wijkenSterrenburg III en een deel van Sterrenburg II zijn typische jaren 70wijken. De bouwstijl van de jaren zeventig was een reactie op dewederopbouwwijken: men wilde weer kleinschaligheid, terug naaroverzichtelijke gemeenschappen met een kindvriendelijkewoonomgeving, veel groen en een verkeersveilige opzet.Kenmerkend voor de opbouw van deze wijken is dat dehoofdontsluitingswegen van de wijk losgekoppeld zijn van dewoningen, woningen zijn georiënteerd op woonerven en deachterzijden van woningen grenzen aan het groen enhoofdontsluitingswegen.

Na de aandacht voor de wederopbouwwijken, krijgen de jaren 70wijken in steeds meer gemeenten in het land aandacht. Dewoonerven kennen geen doorgaand autoverkeer en zijn geschikt alsspeelomgeving voor jongere kinderen; dit maakt het eenaantrekkelijk woonmilieu voor jonge gezinnen. De afgelopendecennia is echter het autobezit per huishouden toegenomen. Veelvan de oorspronkelijk bedachte speelruimte in de woonerven, wordtnu om auto’s te parkeren. Het huidige autobezit is veel hoger dande planologen destijds verwachtten. Een matige ruimtelijkekwaliteit, slijtage van de openbare ruimte, weinig ruimte voorjongeren, een veranderende bevolkingsopbouw en veranderendeleefstijlen, zijn redenen waarom deze wijken aandacht krijgen.Vanuit de wijk komen signalen dat een aantal van deze punten ookin Sterrenburg aan de orde is, met name parkeren wordt voor eengroeiende groep bewoners een probleem.1

1 Zie: 2.4 Meningen van bewoners, ondernemers en professionals

bevolkingsontwikkeling Sterrenburg 2007 - 2020

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2007 2010 2015 2020

jongeren (0-24)Volwassenen (25 - 64)Ouderen (65+)Totaal

Bron: Wijkschets 2005-2008, bewerking GenP

Ruimtelijke ontwikkelingen in en om de wijkOf het nu gaat om verhoging van het draagvlak van voorzieningen,het toevoegen van voorzieningen of noodgedwongen verhuizingenelders in de stad: ruimtelijke ontwikkelingen in en rondomSterrenburg hebben invloed op het woon- en leefklimaat in de wijk.

Ontwikkelingen rondom Sterrenburg zijn:• De wijkaanpak van Wielwijk, Krispijn en Crabbehof• De bouw van de nieuwe buurt Wilgenwende• De ontwikkeling van Belthurepark• De bouw van het gezondheidspark en de sportboulevard• Versterking aanwezige voorzieningen op Sportpark Schenkeldijk.• Het landschapontwikkelingsplan de Nieuwe Dordtse Biesbosch• Mogelijke verplaatsing Station Zuid

Ontwikkelingen in Sterrenburg zijn:• De aanpak van het winkelcentrum Sterrenburg• Plannen om de supermarkt terug te brengen aan de

Slangenburg• Ontwikkeling van scholen (SPON-school met regionale functie)

en woningbouw in Sterrenburg I (gebied Oudendijk,Tweelingenstraat)

• Op langere termijn de vraag voor een bestemming voor hetvoormalige complex van het Stedelijk Dalton College (Eulerlaan)

Een korte toelichting

• De wijkaanpak van Wielwijk, Krispijn en CrabbehofDe wijkvernieuwing in Dordrecht-West (Oud en Nieuw Krispijn,Wielwijk en Crabbehof) resulteert in deze gebieden in een kleineraantal sociale huurwoningen. Dit kan betekenen dat de druk op desociale huurvoorraad in Sterrenburg toeneemt. Deze ontwikkelingvergt alertheid van gemeente en woningcorporaties om drieredenen. Als eerste omdat een te snel veranderendebevolkingssamenstelling tot frictie kan leiden doordat deverandering te snel gaat voor de bestaande sociale verbanden. InSterrenburg is dit op dit moment zichtbaar in de omgeving van deBlaauwweg. Als tweede omdat moet worden voorkomen dat er eenstigma komt te liggen op mensen die vanwege herstructureringmoeten verhuizen. En als derde omdat moet worden voorkomen datproblemen die elders in de stad spelen door de verhuisbewegingmeeverhuizen. Een intensievere begeleiding naar de nieuwe situatieen een intensiever sociaal beheer in buurten waar dit speelt zijnhierbij gewenst.

• Wilgenwende en BelthureparkAan de rand van Sterrenburg worden twee woningbouwlocatiesontwikkeld. In de polder Wieldijk wordt Wilgenwende gebouwd entussen de Oudendijk en de Zeedijk Belthurepark (duur segment,golfbaan). Door woningbouwplannen als Wilgenwende enBelthurepark worden vooral middeldure en dure woningen aan devoorraad toegevoegd. Gelet op de ligging van deze wijken tenopzichte van Sterrenburg, kan dit voor de voorzieningen inSterrenburg een breder draagvlak betekenen. Dit vergt echteraandacht voor de manier waarop verbindingen voor zowel auto alsfiets worden gelegd. Door de ontwikkeling van de nieuwbouw-locaties zal verder een doorstroming op gang komen. In enkeledelen van Sterrenburg van II en III vergt dit aandacht voor hetverbeteren de uitstraling en het onderhoud van met name demiddeldure koopwoningen.

• Gezondheidspark, Sportboulevard, Sportpark Schenkeldijk enNieuwe Dordtse Biesbosch

Sterrenburg kan profiteren van deze ontwikkelingen: voorzieningenvoor gezondheid en sportbeoefening liggen dichtbij en met eenbetere toegankelijkheid van het natuurgebied worden demogelijkheden voor recreatie verruimd. Nieuwe voorzieningenhebben echter ook een verkeersaantrekkende werking.Aandachtspunt is daarom ervoor te zorgen dat de parkeerdruk in dewijk niet verder wordt verhoogd. Bij het gezondheidspark wordteveneens een hostel voor verslaafde dak- en thuislozengerealiseerd; het gaat om 24-uurs opvang voor deze mensen. Overde locatie voor het hostel zijn vele discussies gevoerd. In de verdereuitwerking van het hostel-concept en het bijbehorende beheerplan,wordt aangegeven hoe de punten waar bewoners hun bezorgdheidover hebben geuit (met name veiligheidsaspecten), wordengewaarborgd.

• Mogelijke verplaatsing Station ZuidDe gemeente studeert met partners op de mogelijkheid om stationZuid te verplaatsen. Voor Sterrenburg kan dit het positieve gevolghebben, dat het NS-station voor meer Sterrenburgers dichterbijkomt te liggen.

• Ontwikkelingen in Sterrenburg: Winkelcentrum Sterrenburg,supermarkt Slangenburg, gebied Oudendijk-Tweelingenstraat enlange termijnbestemming voormalig scholencomplex Eulerlaan

Ook in Sterrenburg zijn enkele locaties waar gemeente en partnersplannen maken voor toekomstige ontwikkeling. Hetvoorzieningenniveau krijgt hierbij veel aandacht. Zo wordt hetwinkelcentrum uitgebreid en komt er aan de Sitterstraat eennieuwe SPON-school waarin de De Blije Gaarde (speciaalonderwijs), de Dordtse Buitenschool en de Mytylschool gehuisvestworden. De ruimtelijke consequenties van de wijkvisie wordenbesproken in hoofdstuk 5.

10

Sterrenburg: beleid en onderzoekMet betrekking tot wonen, commerciële voorzieningen, het beheervan de openbare ruimte en leefbaarheid zijn beleidsmatig onderandere de volgende conclusies getrokken.

• Wonen: Sterrenburg kent een suburbaan woonmilieu, datbehouden maar ook versterkt moet worden. De structuurvisieDordrecht 2020 definieert een suburbaan woonmilieu als eenwoongebied met een groene uitstraling met een relatief grootaandeel eengezinswoningen met privé tuinen. Ook gestapeldebouw komt voor, maar dan in een groene, parkachtigeomgeving. De Woonvisie Drechtsteden 2010-2020 constateertverder een opgave om te kijken op welke wijze de bestaandebuurten op orde gehouden kunnen worden. Vraag daarbij is ofde huidige woningvoorraad nog past bij de toekomstige vraag.

• Commerciële voorzieningen: Winkelcentrum Sterrenburg is eenwijkwinkelcentrum. In een wijkwinkelcentrum zijn winkels tevinden voor dagelijkse producten, aangevuld metspeciaalzaken. Een benchmark die Stadsontwikkeling lietuitvoeren laat zien dat het winkeloppervlak per woning inSterrenburg lager ligt dan het landelijke gemiddelde voorvergelijkbare wijken. Detailhandel is een belangrijkeeconomische factor in de wijk welke zowelin economisch als sociale zin uitstralingheeft op de wijk.

• Beheer openbare ruimte: De gemeente Dordrecht heeft voor deverschillende stadsdelen (woongebieden, bedrijventerreinen,binnenstad) een niveau bepaald waaraan het onderhoud moetvoldoen.

• Leefbaarheid: In 2007 is voor alle Dordtse wijken deleefbaarheid gemeten op grond van de ervaringen en debeleving van bewoners. Sterrenburg scoort iets beter dan hetDordtse gemiddelde. Over het algemeen kan worden gesteld dathet in Sterrenburg goed wonen is. De bewoners zijn redelijktevreden en alles is in de wijk aanwezig. De leefkwaliteit in dewijk is goed. Het algemene oordeel van de bewoners over hunwijk is een 7,3 en scoort daarmee boven het Dordtse gemiddeldevan 7,0. 96% van alle bewoners zegt dan ook (zeer) prettig tewonen in Sterrenburg. Dat wil niet zeggen, dat er geenergernissen zijn, die het wonen in Sterrenburg minderaangenaam maken. Deze ergernissen zijn in de vorm van eentop-zes in de monitor opgenomen.

11

1. Vernieling bushokjes e.d. (48%)2. Hondenpoep op straat (41%)3. Parkeeroverlast (29%)4. Te hard rijden (28%)5. Rommel op straat (24%)

Top 6 ergernissen in Sterrenburg

1997 1999 2001 2003 2005 2007

wijkBinnenstad 6,7 6,8 6,8 6,9 7,1 7,0Noordflank 6,6 6,7 6,2 6,4 6,3 6,6Oud-Krispijn 6,3 5,7 6,3 5,6 6,2 6,3Nieuw-Krispijn 6,9 6,5 6,7 6,3 6,6 6,5Reeland 7,1 7,1 6,9 7,0 6,9 7,0Staart 6,2 6,4 6,2 6,4 6,4 6,6Wielwijk 6,3 5,9 5,7 6,4 6,5 6,4Crabbehof/Zuidhoven 6,8 6,5 6,6 6,8 6,8 6,5Sterrenburg 7,1 7,1 7,2 7,3 7,1 7,3Dubbeldam 7,7 7,7 7,7 7,6 7,5 7,6StadspoIders 7,4 7,3 7,2 7,2 7,2 7,3Dordrecht 6,9 6,8 6,8 6,9 6,9 7,0

Leefbaarheidscore in de afgelopen 10 jarenBron: Monitor Leefbaarheid en Veiligheid in Dordrecht

12

2.4 Meningen van bewoners, ondernemers enprofessionals

Om te achterhalen welke ontwikkelingen bewoners, ondernemersen professionals in de wijk belangrijk vinden, is op verschillendemanieren de dialoog met de wijk gezocht. In de wijkwerkgroep isgesproken over verbeterpunten en mogelijke oplossingsrichtingen.Tijdens de wandelingen zijn de verschillende delen van de wijknader bekeken. Ondernemers, jongeren en een groep vrouwen uitde wijk benoemden de punten die zij belangrijk vinden. Ook heefteen aantal bewoners hun mening gegeven door een digitalevragenlijst in te vullen. De meningen op een rij.

WijkwerkgroepDe wijkwerkgroep bestond uit zowel bewoners als professionals diewerkzaam zijn in de wijk. In een drietal sessies hebben zijgediscussieerd over aandachtspunten en mogelijke oplossingenhiervoor. Als aandachtspunten zijn aangedragen:

• Parkeren. Voornamelijk het parkeerprobleem wordt als groteirritatiefactor genoemd. Parkeren leidt in heel Sterrenburg totproblemen en wordt verklaard aan de hand van het feit datsteeds meer huishoudens twee of meer auto’s tot hunbeschikking hebben.

• Verkeer. Er wordt erg hard gereden in de wijk; gerealiseerdeverkeersoplossingen lijken niet altijd even goed te werken.Daarnaast wijst men erop dat het in de spits moeilijk is met deauto de wijk in of uit te komen.

• Vergrijzing. Professionals wijzen op een toenemend aantalouderen dat in sociaal isolement geraakt. Veel organisaties inde wijk worden gedragen door ouderen en kampen met eendalend aantal vrijwilligers.

• Aandacht voor jongeren. Delen van Sterrenburg hebben temaken met overlast door jongeren. De afgelopen jaren zijn hiergrote stappen ingezet, maar het is wel nodig dat instanties hieraandacht voor blijven houden. Verder merken werkgroepledenop dat er voor jongeren van boven de 12 jaar ook weinigvoorzieningen zijn bijvoorbeeld: De Plint aan de Blaauwweg ismaar enkele uren per week beschikbaar voor jongeren en er iseen voetbalkooi.

• Snelle verandering bevolkingssamenstelling. Werkgroepledenconstateren hierdoor een verminderde tolerantie tussenwijkbewoners. Men ziet ten opzichte van enkele jaren geleden insommige delen van de wijk de tolerantie tussen jong en oud,maar ook tussen verschillende culturen verminderen.

• Lagere sociale cohesie. Werkgroepleden stellen dat de socialecohesie in delen van de wijk erg laag is; vooral in delen van

Sterrenburg II en III. Men mist eveneens ‘gezellige’ plekken in dewijk.

• Spreiding winkels. De supermarkt aan de Slangenburg wordtgemist.

De discussie over mogelijke oplossingen leidde tot de volgendeideeën en aanbevelingen.

• Parkeren en verkeer. Wees flexibel en zoek naar slimme,creatieve oplossingen.

• Communicatie. Bij elk onderwerp kwam naar voren dat decommunicatie tussen gemeente en wijk verbeterd moet worden.Soms worden dingen gemeld en hoort men er niets meer over,soms wordt het probleem meteen opgelost, maar laat men datniet weten en soms is ‘nee’ ook een antwoord.

• Eigen initiatief. Bewoners zien op punten ook een rol voorzichzelf weggelegd. Met name bij het beheer van dewoonomgeving, zouden bewoners meer kunnen en willen doen,mits de gemeente faciliteert. Dit gebeurt bijvoorbeeld al in hetproject Burgers aan Zet. Advies van de werkgroep is dit eenstapje verder te brengen. Daarnaast worden er veel activiteitenin de wijk georganiseerd; die zijn niet bij iedereen bekend. Ookhier kan de gemeente een faciliterende rol spelen.

• Vergrijzing. Een ouder wordende bevolking, past in delevenscyclus van een wijk. De wijk moet meegroeien. Waar mistSterrenburg nog punten voor een woonzorgservicezone?

• Sociale vraagstukken. Eenzaamheid, sociaal isolement,armoede zijn vaak onzichtbaar. Deze bewoners zijn moeilijk tebereiken. Dit vergt een goede samenwerking tussen betrokkenorganisaties. Sociale vraagstukken vragen om een kleinschaligeaanpak. Er kunnen ook initiatieven worden gestimuleerd diemeerdere sociale vraagstukken aanpakken. Jongeren enouderen zouden bijvoorbeeld meer van elkaar kunnen leren.Ouderen vinden het vaak leuk hun kennis en kunde over tedragen. Dit zou kunnen uitmonden in projecten waarin jong enoud samen optrekken: ouderen die de ambachten beheersenzouden dit jongeren kunnen leren.

• Winkelaanbod. Men pleit ervoor om de supermarkt aan hetSlangenburg terug te brengen. Daarnaast is het aanbod in hetwinkelcentrum voor mensen met een smalle beurs beperkt. Eenversmarkt in de wijk zou een goede aanvulling zijn.

WandelingenIn zes wandelingen is telkens door een ander deel van de wijkgewandeld. Men is trots op de vele mooie plekken, zoals het groenen de kreken, de voetbalkooi, de speelplaats bij basisschool deMeridiaan en de wandel- en fietsroutes naar het winkelcentrum.Naast de mooie plekken, komt tijdens de wandelingen een aantalaandachtspunten naar voren:

• Verkeersveiligheid: rotonde Eulerlaan, drempels Blaauwweg,zebrapaden, Jagerweg, kruising Indus-Assumburg, Assumburg-Loevestein en de kruising van een fietspad met de afslag van deCopernicusweg naar de N3 ervaren bewoners als gevaarlijkeverkeerssituaties. Men geeft aan dat er vaak te hard wordtgereden in de wijk. Daarnaast wijst men op de filevormingtijdens de spits om de wijk via de Copernicusweg te verlaten.

• Parkeren: In alle wandelingen wordt aandacht gevraagd voorparkeren. Bewoners ervaren dit als een toenemend probleem.Het tekort aan parkeerplaatsen leidt tot onderlinge irritatiesdoor de manier waarop bewoners nu parkeren.

• Beheer en onderhoud. Op verschillende terreinen meldenbewoners ergernissen door de staat van beheer en onderhoud.Dit betreft niet alleen het beheer door de gemeente, maar ookhet gedrag van medebewoners. Beheer van de openbare ruimtevinden sommigen niet goed, door de onoverzichtelijkheid van

het groen en het verschil in onderhoud van locaties dieverschillende eigenaren hebben. Vaak is bij woningeigenarenook niet bekend wat openbare ruimte is en welke grond vanbijvoorbeeld een woningcorporatie of bijvoorbeeld een school is.Grootste ergernis ten aanzien van het gedrag vanmedebewoners is de hondenpoep die door hondenbezitters nietwordt opgeruimd. Enkele bewoners zouden graag zelf een stukjevan de wijk beheren, als de gemeente daarin faciliteert. Ook hetonderhoud van tuinen en de staat van panden wordt onder deaandacht gebracht: enkele bewoners maken zich zorgen overslecht onderhouden tuinen, (koop)woningen en garageboxen.

• Levendigheid: De rust van Sterrenburg wordt enormgewaardeerd. Toch zijn er veel ideeën om functies toe te voegendie ontmoeting bevorderen. Het Sterrenburgpark zoubijvoorbeeld beter gebruikt kunnen worden door de inrichtingaan te passen: een trimbaan, kruidentuin, bankjes voorouderen, een kinderboerderij en een skelterbaan zijn enkeleideeën. Voor de locatie aan de Eulerlaan wordt geopperd daareen sportschool, dansschool of hobbyclub toe te laten.Verschillende wandelaars zouden graag een weekmarkt in dewijk hebben. Een ondernemer vraagt aandacht voor het tekortaan bedrijfsruimte. Een wandelaar wijst op mogelijkheden omjong en oud van elkaar te laten leren. Daarnaast wijst eenaantal wandelaars op de overlast die het kraakpand bij hetwinkelcentrum veroorzaakt.

• Plek voor jongeren: de groenplekken in de wijk, zijn ook deplekken waar jongeren samenkomen. Bewoners vindenenerzijds dat deze er moeten zijn: de voetbalkooi wordt door veelwandelaars als goed voorbeeld aangehaald. Daarnaast wijstmen ook op bijkomende overlast.

Ondernemersbijeenkomst• De aanwezige ondernemers vinden het goed ondernemen in

Sterrenburg, door de gunstige ligging van Sterrenburg tenopzichte van de uitvalswegen en doordat er in sommige delenvan de wijk meer parkeergelegenheid is dan in het centrum.

• Men constateert dat voor de winkeliers de vergrijzing en eeneenzijdiger aanbod van het winkelcentrum een bedreiging is.Het aanbod van winkels is minder divers als voorheen, watervoor zorgt dat een minder divers publiek naar hetwinkelcentrum komt.

• De ondernemers ervaren een gebrek aan geschikte enbetaalbare kantoorruimte: als men niet in Sterrenburg woont endus een kantoor aan huis heeft of als men de ruimte thuisontgroeid is, is het lastig om een geschikte ruimte te vinden.Niet iedere ondernemer past in het profiel van eenwinkelcentrum, daarnaast vindt men dat de huur in hetwinkelcentrum voor startende ondernemers die wel in dit profiel

passen aan de hoge kant is.• Naast vaste bedrijfsruimten, mist men flexibele kantoorruimte.

Soms is het voldoende om aanvullend aan het bedrijf aan huis,enkele malen per week een ruimte te kunnen huren voorvergaderingen of cursussen; te denken valt aan eenkantoorhotel.

• Men heeft behoefte aan meer netwerkontwikkeling binnen dewijk. Het gaat niet zozeer om formele, maar meer om informelenetwerken. De gemeente zou hier een faciliterende rol in kunnenspelen. Er is interesse in ondernemersbijeenkomsten waarinbesproken wordt wat ondernemen in Sterrenburg inhoudt,welke kansen er liggen en welke aandachtspunten er zijn.

• Een goed ondernemersklimaat is gebaat bij meer ondernemers.De ondernemers zijn van mening dat meer ondernemerschap inde wijk past, maar wel langs de assen en niet in de woonerven.

Filmwedstrijd jongerenJongeren zijn gevraagd een filmpje te maken over de punten die zijgraag in Sterrenburg zouden veranderen. In alle filmpjes werdaandacht gevraagd voor spelen in de wijk.

• Er zijn veel speelplekjes, maar een aantal is vervuild doorhondenpoep.

• De speeltoestellen en het straatmeubilair (vooral de bankjes)sluiten niet altijd even goed aan op de wensen van elkeleeftijdscategorie.

• Een aantal filmpjes richtte de aandacht op de tolerantie van deomgeving voor een speelplekje.

• Doe iets met braakliggende plekken.

Blaauwe VrouwenDe zelforganisatie Blaauwe Vrouwen is ontstaan uit het projectEten=Weten. Vrouwen van verschillende komaf komen wekelijks bijelkaar voor activiteiten. Deze bewoners ervaren het volgende:

• Sterrenburg is een goede plek om te wonen: het is er rustig,groen en schoon. Er staan mooie woningen, er is eenwinkelcentrum en het is een goede plek voor de kinderen om opte groeien.

• De vrouwen wonen in een huurwoning; zij zien veel Nederlandsegezinnen wegtrekken en gezinnen van buitenlandse komafinstromen. Zij vinden het geen goede ontwikkeling dat deze

complexen ‘zwart’ worden. Dit omdat ze zo niet zo snel meer incontact komen met autochtone Nederlanders en daarmee deNederlandse taal en gebruiken. Daarnaast is een aantalvrouwen bang voor een slechte naam als er te veel allochtonegezinnen bij elkaar wonen: een etiket is snel geplakt.

• Enkele vrouwen geven aan dat het niet altijd even gemakkelijk

13

is om moslima te zijn in Sterrenburg: in de wijk zijn bijvoorbeeldgeen halal-producten te verkrijgen; het zwembad heeft eenspeciale vrouwenmiddag, maar die staat onder toezicht vanmannelijke badmeesters.

• De vrouwen geven aan dat er voor jongeren van 12 jaar en ouderweinig te doen is in de wijk.

• Ontmoeting is belangrijk: men ontmoet elkaar vooral door opvisite te gaan en de activiteiten in de ontmoetingsruimte DePlint. De vrouwen vinden de drempel om naar het cultureelcentrum te gaan te hoog.

Digitale vragenlijstTot slot is de hele wijk opgeroepen om een digitale vragenlijst in tevullen; 127 bewoners gaven hier gehoor aan. Ook met dezevragenlijst is gepeild hoe bewoners Sterrenburg ervaren en wat ervolgens hen verbeterd moet worden.

De prioriteiten worden gelegd bij parkeren, de kwaliteit van hetbeheer van de openbare ruimte en de wens voor meer winkels.

Top 5 van punten die gewaardeerd worden in Sterrenburg:1. Aantal scholen (94%)2. Aantal sportfaciliteiten (66%)3. Aantal zorgvoorzieningen (64%)4. Sfeer in de wijk (61%)5. Aantal culturele voorzieningen (58%)

Top 5 van punten die echt beter moeten in Sterrenburg:1. Parkeren (41%)2. Verkeersveiligheid (27%)3. Uitstraling van het winkelcentrum (26%)4. Aanbod in het winkelcentrum (26%)5. Uitstraling van het groen in de wijk (22%)

14

2.5 Sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingenDe conclusies uit de analyse van beleid, trends, ontwikkelingen en de meningen van bewoners, ondernemers en professionals, zijnsamengevat in onderstaande SWOT-analyse met het oog op het woon- en leefklimaat in de wijk.

Bron: resultaten digitale vragenlijst ingevuld in de periode juni-juli 2009

Prioriteiten

18,90% 22,80% 27,60% 36,20% 22,00% 40,90% 17,30% 11,80% 2,40% 30,70% 22,00% 18,10%0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

40,00%

45,00%

Samen

leve

nmet

elka

ar

Voor

ziening

envo

orou

dere

n

Voor

ziening

envo

orjong

eren

Kwalite

itva

nbe

heer

open

bare

ruim

te

Kwalite

itva

ninric

htingop

enba

reru

imte

Parkee

rbeleid

Mog

elijk

hede

nvo

orvrije

tijds

bested

ing

Aand

acht

voor

woninge

nin

SB

Mee

rruimte

voor

onde

rnem

ersc

hap

Mee

rwinke

ls

Verkee

rsve

ilighe

id

Ande

rs

Sterk• Veel voorzieningen: onderwijs, sport, zorg, spelen• Rustige woonwijk• Veel groen• Schone wijk• Sfeer in de wijk• Goede wijk om in op te groeien• Aanwezigheid wijkwinkelcentrum• Er worden veel activiteiten georganiseerd• Veel verenigingen van eigenaren (VVE)

Zwak• Parkeergelegenheid• Uitstraling koopwoningen in delen van Sterrenburg II

en III• Uitstraling winkelcentrum Sterrenburg• Laag gemiddelde hoeveelheid m2 detailhandel per

woning• Slechte spreiding winkels over de wijk• Weinig vaste en flexibele bedrijfs-/ kantoorruimte• Inrichting sommige speelplekjes• Beheer van de openbare ruimte: onoverzichtelijk, maar

ook verschil beheer bij verschillende eigenaren• Weinig voorzieningen voor jongeren 12+• Weinig ‘natuurlijke’ ontmoetingsplekken; weinig

gezellige plekken• Gevoel van verkeersonveiligheid bij bewoners

Kans• Verbetering draagvlak voorzieningen door ontwikkelin-

gen rond de wijk• Aanpakken knelpunten door mogelijkheden ontwikke-

lingslocaties te benutten: verbetering winkelcentrum,meer seniorenwoningen, verbetering verkeersstructuur

• Benutten bewonersinitiatief: meer samenwerkingtussen gemeente en bewoners

• Faciliteren ondernemerschap• Meer kansen op ontmoeting, door bestaande plekken

beter in te richten/ beter te gebruiken• Maatregelen sociale woningvoorraad om de voorraad

ook in de toekomst te laten aansluiten op de vraag

Bedreiging• Lagere sociale cohesie• Toename sociaal isolement van kwetsbare groepen• Te snelle verandering bevolkingssamenstelling met als

gevolg een verminderde tolerantie tussen oud en jong,tussen verschillende culturen

• Niet anticiperen op herstructurering elders in de stad• Stedenbouwkundige opzet jaren 70 wijken in relatie

tot eisen huidige en toekomstige bewoners• Verder toenemende parkeerdruk door ruimtelijke

ontwikkelingen in de omgeving van de wijk• Mentaliteit geïndividualiseerde samenleving: minder

rekening houden met medebewoners

3 Ambitie en speerpunten3.1 Inleiding

Kijkend naar de ontwikkelingen in en om Sterrenburg en de signalen die uit de wijk komen, kan geconcludeerd

worden dat alert geanticipeerd moet worden op deze ontwikkelingen. Dit door snel en adequaat te reageren op

signalen en in te spelen op ontwikkelingen die zich reeds voordoen. Waar de ambitie ligt en hoe deze te bereiken,

zijn onderwerp van dit hoofdstuk.

3.2 AmbitieIn 2020 wordt Sterrenburg door bevolkingsgroepen in een diverselevensfase nog steeds ervaren als een prettige en aantrekkelijkewoonwijk: een wijk die een goede positie op de woningmarkt heeft enwaar bewoners zich voor langere tijd vestigen, een zelfredzame wijk, eenwijk waar bewoners zich zichtbaar betrokken bij het leefklimaat enverantwoordelijk voor de woonomgeving voelen, een wijk waarbewoners met een verschillende culturele achtergrond prettig samenleven,een rustige woonwijk met goede voorzieningen waar op specifiekeplekken ruimte is voor ondernemerschap, een wijk waar schoon, heel enveilig de norm is.

Om deze ambitie waar te maken, worden twee strategieën gevolgd:

• Behouden en versterken van de kwaliteiten van de wijk• Anticiperen op ontwikkelingen die het woon- en leefklimaat

mogelijk negatief beïnvloeden

Beide strategieën worden gevolgd door in te zetten op driespeerpunten, te weten:• Optimaliseren van het dagelijks beheer van de wijk• Aandacht voor de sociale structuur• Bevorderen en faciliteren van levendigheid

Deze speerpunten hebben een sterke onderlinge samenhang: inzetop het ene speerpunt heeft raakvlakken met de doelen van anderespeerpunten.

Speerpunt 1:Optimaliseren van het dagelijks beheer van de wijkDe analyse laat zien dat Sterrenburgers de leefbaarheid in hun wijkwaarderen, maar dat zij op veel terreinen aandachtspunten zien omde leefbaarheid op peil te houden. Aandachtspunten waarbij zijverwachten dat de gemeente inspanningen levert, maar ookaandachtspunten waar bewoners en ondernemers een rol voorzichzelf zien. Het gaat hierbij om het beheer van de openbareruimte, onderhoud van tuinen en woningen (ook van particulieren),parkeren en verkeersveiligheid.

Speerpunt 2:Aandacht voor de sociale structuurDe analyse laat daarnaast zien dat de bevolkingssamenstellingverandert, dit door een ouder wordende bevolking, maar ook doorherstructurering en nieuwbouw in andere delen van Dordrecht.Deze ontwikkelingen vergen anticipatie op de vraag of vraag enaanbod in de woningvoorraad, voorzieningen en openbare ruimtegoed blijven aansluiten. Daarnaast heeft een veranderendebevolkingssamenstelling ook invloed op de sociale structuur van dewijk. Alertheid op sociale vraagstukken is gewenst. Dit speerpuntricht zich op wonen, participatie/integratie/emancipatie enaandacht voor jongeren.

Speerpunt 3:Bevorderen en faciliteren van levendigheidDe analyse laat eveneens zien dat op het gebied van wijkeconomieen de ruimte voor ontmoeting aspecten gemist worden. Het isbijvoorbeeld een wijk waar veel jongeren wonen, maar er weinigvoorzieningen in ongeorganiseerd verband zijn voor jongeren van12 jaar en ouder. In Sterrenburg liggen er kansen om deze puntente verbeteren. Er wordt echter goed gelet op waar in de wijk delevendigheid wordt bevorderd: Sterrenburg wordt gewaardeerd alsrustige woonwijk en dat willen we behouden. Naast locatie, speeltverkeersafwikkeling hier ook een rol bij.

15

4 Speerpunten en beoogderesultaten 2020

4.1 Inleiding

In onderstaande wordt elk speerpunt uitgewerkt: welke elementen worden opgepakt en tot welke resultaten moet

dat de komende jaren leiden.

4.2 Speerpunt 1:Optimaliseren van het dagelijks beheer van de wijk

Richt zich op:parkeren, verkeersveiligheid, beheer van de openbare ruimte enonderhoud van tuinen en woningen (ook van particulieren).

ParkerenParkeren in de directe woonomgeving is een toenemend punt vanergernis: in verschillende delen van Sterrenburg ervaren bewonerseen tekort aan parkeerplaatsen. Daardoor wordt er veel geparkeerdop plaatsen waar dat niet is toegestaan en wordt de doorgang voorhulpdiensten (brandweer, ambulance) en andere grote voertuigen(verhuiswagens, vuilniswagens) belemmerd. De gemeente heeft deafgelopen jaren enkele interventies gepleegd om de parkeerdruk insommige delen te verlichten. De parkeerdruk aanpakken is – mededoor de stedenbouwkundige opzet van deze delen van Sterrenburg-

geen eenvoudige opgave. Op sommige plekken parkeerplaatsenuitbreiden, betekent immers een directe aantasting van het groen.Het verlagen van de parkeerdruk in verschillende delen van de wijkzal om maatwerk vragen waarbij de samenwerking met debetrokken bewoners een belangrijk ingrediënt is. Tegelijkertijd vergthet ook van de overheid flexibiliteit en creativiteit in oplossingen. Zokunnen oplossingen onder andere worden gevonden door afsprakente maken (bijvoorbeeld over waar de tweede auto te parkeren ofgedeeltelijk op de stoep parkeren), kansen te benutten bijherinrichting van het woonerf of op plekken waar dat kan hetaantal parkeerplaatsen uit te breiden. Om tot adequate oplossingente komen, wordt de parkeerdruk de komende jaren gemonitord.Door de parkeerdruk met regelmaat te meten, ontstaat ook inzichtwaar de behoefte het grootst is en kunnen prioriteiten wordengesteld.

VerkeersveiligheidMet betrekking tot de verkeersveiligheid, zijn er weinig objectieveknelpunten. Het aantal ongevallen is gering. In subjectieve zinveroorzaakt het hardrijden, zowel op de ontsluitingswegen als in dewoonstraten onveiligheidsgevoelens. Fysieke maatregelen zijn nietaltijd effectief gebleken. Op de hoofdontsluitingswegen kan bijherbestrating overwogen worden om de brede profielen voor hetautoverkeer te beperken. Daarnaast is het vooral zaak om in tezetten op het veranderen van het gedrag van sommigeweggebruikers. Dit gebeurt nu door het project ‘Gewoon Doen’. Ditproject wordt op meerdere ergernissen toegepast; inzet is om tezorgen dat fysiek de voorzieningen op orde zijn, er projecten wordengestart om het gedrag te beïnvloeden en vervolgens te handhaven.Zoals eerder aangegeven wordt getracht dit project de komendejaren te transformeren naar een structurele aanpak.

Beheer van de openbare ruimteSterrenburgers zijn trots op de kwaliteit van de woonomgeving,vooral de groene uitstraling en de rust. Goed beheren van diewoonomgeving en direct reageren op kleine problemen heeft voorveel bewoners prioriteit. Men is zich er van bewust dat bewonersdaarin ook een eigen verantwoordelijkheid dragen. Foutverkeersgedrag en vervuiling (onder andere hondenpoep) wordenveroorzaakt door wijkbewoners. De goede gewoonte om elkaar daarop aan te spreken is de laatste jaren sterk afgenomen.

De openbare ruimte wordt in Dordrecht volgens vaststaandenormen onderhouden: de opgave in Sterrenburg is dan ook om deopenbare ruimte zo te beheren dat aan deze normen wordt voldaan.Toch komt uit verschillende contacten met wijkbewoners naarvoren dat zij meer aandacht vragen voor het beheer van deopenbare ruimte en zij op punten een hoger niveau van onderhoudwensen. Het gaat daarbij veelal om zwerfvuil en deoverzichtelijkheid van de openbare ruimte. Door een beteresamenwerking tussen gemeente en bewoners kan eenbeheerniveau worden bereikt dat tot een hogere tevredenheid bijwijkbewoners leidt. Deze samenwerking tussen gemeente enbewoners kan op drie aspecten vorm krijgen:

• signaleren en reageren: het signaleren van voorvallen en zomogelijk het aanspreken van veroorzakers. Dit zou eenverantwoordelijkheid van bewoners kunnen zijn.

• communiceren: het doorgeven van klachten en het leveren vanfeedback door de gemeente en andere instanties. Het gaat hierom verantwoordelijkheden van zowel bewoners als gemeente,politie en andere instanties.

• faciliteren: het overdragen van beheer en onderhoud aangroepen bewoners die daar verantwoordelijkheid voor willendragen, dan wel het beschikbaar stellen van budgetten voorkleine investeringen in de woonomgeving. Hier gaat het om deoverdracht van verantwoordelijkheden. In Dordrecht wordthiermee op dit moment in andere wijken geëxperimenteerd. In

16

Sterrenburg zijn groepen bewoners zeker bereid hierin actief teworden.

Naast het vormgeven van samenwerking tussen gemeente enbewoners, worden beheerafspraken gemaakt tussen deverschillende eigenaren (woningcorporaties, scholen) van groen inde wijk. Doel is om tot betere afstemming van beheer te komen.Opvallend zijn immers de verschillen die optreden doordat een deelvan de groenvoorzieningen op het terrein van woningcorporaties ofscholen ligt. Hoewel de inrichting doet vermoeden dat sprake is vanopenbare ruimte, worden deze terreinen anders onderhouden.

Onderhoud van tuinen en woningenIn een aantal buurten wordt achterstallig onderhoud aan(koop)woningen en tuinen gesignaleerd. Als dit het beeld in en vande buurt gaat bepalen dreigt een negatieve spiraal: de buurt wordtminder aantrekkelijk en de koopprijzen dalen. Uiteindelijk zullensteeds minder huiseigenaren zich druk maken om het onderhouden de uitstraling van hun huis. Dit heeft gevolgen voor deleefbaarheid, maar ook op de toekomstige woningmarktpositie vanbuurten. Er wordt daarom inzet geleverd om goed onderhoud dooreigenaar-bewoners te bewerkstelligen.

Gewenste resultaten• Om het parkeerprobleem in de wijk aan te pakken, wordt

gezocht naar creatieve oplossingen en is flexibiliteit eenvoorwaarde. Om inzicht te krijgen in waar op welk moment dedruk het hoogst is en om op die manier prioriteiten te kunnenstellen, wordt de parkeerdruk de komende jaren gemonitord.Om tot creatieve oplossingen te komen, is samenwerking metbewoners een essentieel punt. Samen wordt gezocht naaroplossingen. Daarbij kan gedacht worden aan afspraken overeen beter gebruik van beschikbare plaatsen en acceptatie vanparkeren op enige afstand van de woning. Afspraken kunnenper woonerf verschillen. De relatie met hetherbestratingprogramma heeft de voortdurende aandacht.

• Om het te hard rijden op ontsluitingswegen tegen te gaanworden de (brede) profielen bij herbestrating beter ingericht.

• De campagne ‘Gewoon Doen’ die zich richt op eengedragsverandering van wijkbewoners ten aanzien van vervuiling,foutief parkeren en verkeersgedrag, wordt structureel ingezet.

• Gemeente, instanties en bewoners werken samen aanoptimalisering van het dagelijks beheer. Dit wordt vooralgerealiseerd door een betere samenwerking tussen bewoners(signaleren, melden en aanspreken) en gemeente/politie/corpo-raties (snel reageren op meldingen, feedback geven).

• Het onderhoud en beheer van terreinen van gemeente,corporaties en scholen wordt op elkaar afgestemd, zodat dekwaliteit en gebruikswaarde van de terreinen voor de omgevinggeoptimaliseerd kan worden.

• Bewoners dragen meer verantwoordelijkheid voor het beheervan de openbare ruimte. Er worden enkele experimenten gestartwaarbij afspraken worden gemaakt over de overdracht vanverantwoordelijkheden betreffende het beheer van de openbareruimte aan groepen bewoners. Als de lopende experimenten eenpositief resultaat opleveren, kunnen groepen bewonersbudgetten voor kleine investeringen beheren.

• Het onderhoud van particuliere woningen en tuinen wordtbeter. Er worden enkele experimenten gestart om het onderhoudaan particuliere woningen en tuinen te stimuleren. Dit kanbijvoorbeeld door huiseigenaren aan te moedigen zich teorganiseren in VVE’s (Vereniging van Eigenaren). De gemeentewil het ontstaan van deze VVE’s actief bevorderen.

4.3 Speerpunt 2:Aandacht voor de sociale structuur

Richt zich op:wonen en participatie/integratie/emancipatie.

WonenIn het gebied Oudendijk – Tweelingenstraat in Sterrenburg I wordenplannen ontwikkeld voor een betere invulling van dit gebied. Destudie kan uitwijzen dat een deel van de woningen wordtvervangen. In dit geval wordt met het oog op ontwikkelingen op dewoningmarkt voorafgaand aan de transformatie onderzocht welkwoningbouwprogramma gewenst is. Wat is de gewensteontwikkeling van de totale (sociale) woningvoorraad in Sterrenburg?

Kaart: VerkeersstructuurBron: Geo-Informatie, Servicecentrum Drechtsteden; bewerking GenP

17

Hoofdontsluitingsweg

18

In Sterrenburg zijn ten aanzien van de woningmarkt tweeontwikkelingen zichtbaar. Als eerste wordt ook in Sterrenburg debevolking ouder. Het is de vraag of de bestaande woningvoorraadvoldoet aan de eisen van mensen die minder mobiel zijn. Door detoenemende vergrijzing zal de vraag naar geschikteseniorenwoningen (levensloopbestendige woningen) naarverwachting toenemen. Vergroting van het aantalseniorenwoningen is mogelijk door nieuwbouw of door aanpassingvan bestaande woningen. Seniorenwoningen worden bij voorkeur inde nabijheid van voorzieningen gerealiseerd. De veranderendebevolkingssamenstelling vraagt verhuurders na te denken over detoekomst van hun woningbezit. Een deel ervan kan geschiktgemaakt worden voor senioren. Tegelijkertijd betekent dit nadenkenover een adequaat zorgaanbod en toegankelijkheid vanvoorzieningen en woonomgeving.

Een tweede belangrijke ontwikkeling die zichtbaar is, is een snelleverandering in de bevolkingssamenstelling doordat in andere delenvan de stad mensen vanwege herstructurering moeten verhuizen,

wat betekent dat er een extra groep woningzoekenden is. Doorherstructurering in Dordrecht-West, waarbij het aantal socialehuurwoningen in die wijken wordt verminderd, neemt de druk op desociale huurwoningvoorraad in andere delen van de stad toe. Ditkan ook in Sterrenburg het geval zijn. Daarnaast wil men metwijkvernieuwing een beter perspectief bieden aan de wijk, maar ookaan bewoners. Dit geldt ook voor de bewoners die moetenuitverhuizen. Scholing en werkgelegenheidsprogramma’s vormendaarbij een belangrijke ondersteuning. Deze programma’s zoudenook in de nieuwe situatie voor deze huishoudens beschikbaarmoeten zijn. Ervaring uit de herstructureringsgebieden laat zien dateen grote concentratie van sociale huurwoningen kwetsbaar is. Ookin Sterrenburg is de sociale huurwoningvoorraad in bepaalde delengeconcentreerd. Gemeente en woningcorporatie zijn alert op dezeontwikkeling, intensiveren daar waar nodig het fysieke en socialebeheer om de leefbaarheid op peil te houden. Daarnaast beraden zijzich over de vraag hoe deze ontwikkeling verder op te vangen.

Kaart: Zorg en winkelsBron: Geo-Informatie, Servicecentrum Drechtsteden; bewerking GenP

Zorginstellingen

Sociale voorzieningen

Winkels

Participatie/integratie/emancipatieDe samenleving vraagt van al haar inwoners dat zij participeren indie samenleving. Wet- en regelgeving rondom bijvoorbeeld de zorg,hanteert dit als vertrekpunt. Voor een grote groep bewoners vormtde wijk de dagelijkse leefomgeving. Signalen dat de sociale cohesiein sommige delen van Sterrenburg gering is, kan voor dezekwetsbare groepen een knelpunt vormen. Belangrijkste dreigingdaarbij is dat een toenemende groep bewoners in sociaal isolementgeraakt. Vooral ouderen vormen een risicogroep, maar ookalleenstaanden, huishoudens met financiële problemen enbewoners met een taalachterstand hebben problemen met het(opnieuw) opbouwen en onderhouden van een sociaal netwerk.Gelet op de toenemende vergrijzing, het grote aandeelalleenstaanden in de wijk en de instroom van huishoudens met eentaalachterstand, is vereenzaming een zorgpunt.

Om participatie te bevorderen en sociaal isolement tegen te gaan ishet van belang wijkgebonden factoren die hier van invloed op zijnte benoemen en te vertalen in een actieve aanpak. Wijkgebondenfactoren zijn de mate waarin de woonomgeving, in dit geval de wijk,bewoners dagelijks stimuleert om de deur uit te gaan en mensentegen te komen. Naast georganiseerde activiteiten en bestaandenetwerken (zoals bewonersorganisaties, verenigingen, kerken)spelen daarbij ook informele gelegenheden als bezoek aan debibliotheek, de supermarkt, een café of een bankje op een pleintjeeen belangrijke rol. Een aanpak om het aantalontmoetingsplaatsen te vergroten wordt in 4.4 nader toegelicht.

Er is geen gebrek aan georganiseerde sociale activiteiten. De groepdie daar weinig of geen gebruik van maakt, lijkt te groeien.Genoemde oorzaken zijn:• Onbekendheid van het aanbod bij bewoners.• Onbereikbaarheid. Door de omvang van de wijk zijn sommige

voorzieningen niet voor iedereen bereikbaar.• Ongeschiktheid. Aanbod sluit niet aan bij de vraag en/of

contacten tussen wijkbewoners worden onvoldoendeondersteund door de inrichting van de wijk. Er zijn te weinigplekken in de wijk waar bewoners elkaar informeel tegenkomen.(zie 4.4)

Sterrenburg wordt multicultureler. Ook hier is aandacht voor de 1een 2e generatie nieuwkomers van belang. Integratie van de enepartij lukt echter alleen bij acceptatie door de andere partij.Allochtone wijkbewoners die al enige tijd in de wijk wonen, vragenaandacht voor een goede mix van bewonersgroepen.

Het bevorderen van emancipatie en integratie en acceptatie gaatover het samenleven in de wijk en zijn daarom punten die samenmet wijkbewoners moeten worden opgepakt. Initiatieven alsEten=Weten en vrouwen die elkaar onderling taalles gevenverdienen steun.

Gewenste resultaten:• De woningvoorraad voorzien van meer levensloopbestendige

woningen. Er is een adequaat zorgaanbod en aandacht voortoegankelijkheid van openbare ruimte en voorzieningen.

• In overleg met de woningcorporaties wordt beleid gevoerd omnadelige effecten van de herstructurering elders in de stad voorbetrokken bewoners en de sociale structuur in de wijk tebeperken. Er worden afspraken gemaakt over in te zettenmaatregelen (sociaal en fysiek beheer, mogelijkhedenwoonruimteverdeling). Afspraken worden onder anderevastgelegd in de PALT-afspraken.

• Voordat er woningen in het gebied Oudendijk –Tweelingenstraat worden vervangen, wordt in relatie tot degewenst ontwikkeling van de totale woningvoorraad inSterrenburg onderzocht wat het gewenstewoningbouwprogramma is.

• Het aanbod aan sociaal-culturele voorzieningen in de wijk sluitaan op de vraag en is bij elke bewoner bekend. Voor zover erdrempels zijn om mee te doen, worden die geslecht.

• Niet alleen centraal in de wijk, maar ook in de buurten wordthet ontstaan van sociale netwerken ondersteund. De scholenspelen daar een actieve rol in.

• Er worden projecten gestart die zich richten op het beterbegrijpen en accepteren van elkaars leefstijl. Dit geldt voor jongen oud, maar ook voor de andere culturen die de wijk instromen.

19

Kaart: Speelplekken en scholen en dagopvang in SterrenburgBron: Geo-Informatie, Servicecentrum Drechtsteden; bewerking GenP

4.4 Speerpunt 3:Bevorderen en faciliteren van levendigheid

Richt zich op:wijkeconomie, ontmoeting.

WijkeconomieVeel bewoners vinden het prettig dat Sterrenburg een rustige wijk ismet weinig overlast van bedrijven, en horeca. Suggesties om meerbedrijvigheid, voorzieningen of horeca te introduceren worden nietzonder meer met applaus ontvangen. Daar staat tegenover, dat eengezelliger winkelcentrum, meer ontmoetingsplekken en meerruimte voor ondernemers telkens naar voren worden gebracht alsverbeterpunten. Hoofdstuk 5 laat zien dat zowel de vraag naar meerlevendigheid, als het borgen van de rust ruimtelijk in te passen zijn.

Wijkeconomie is een breed begrip. De focus voor Sterrenburg ligt ophet verbeteren van de winkelvoorzieningen en op bepaalde plekkenmeer ruimte bieden aan ondernemerschap. Om dit laatste in tevullen wordt aanvullend beleid geformuleerd.

Het winkelcentrum wordt gewaardeerd om zijn comfort (overdekt engratis parkeren), maar mist uitstraling en gezelligheid. Ook hetaanbod van winkels wordt als eenzijdig en weinig verrassendgetypeerd. Vooral het goedkopere segment wordt gemist. Deomgeving van het winkelcentrum is niet goed ingericht. De loop- enfietsroutes direct rondom het winkelcentrum zijn in tegenstellingtot menige loop- en fietsroute in de andere delen van de wijk nietcomfortabel en veilig. Er ontbreekt een gezellig pleintje en bijnaalles is gericht op de auto. Er worden plannen gemaakt om hetwinkelcentrum uit te breiden en daarbij het oorspronkelijk naarbinnengekeerde winkelcentrum meer te laten aansluiten op deomgeving.

Het winkelcentrum Sterrenburg – gelegen in Sterrenburg I - is deplek waar Sterrenburgers hun boodschappen kunnen doen. Metname vanuit de andere twee delen van Sterrenburg wordtaangegeven dat voor mensen zonder auto de supermarkt ver wegligt. Voorheen was er een supermarkt aan de Slangenburg, maardeze is in 2007 door brand verwoest. Er zijn momenteel stappengezet om de supermarkt aan de Slangenburg op korte termijn terugte brengen.

20

Speelplekken

Scholen en dagopvang

21

De wijk kent een aantal bewoners met een bedrijf aan huis. Naastdetailhandel zijn deze andere vormen van ondernemerschap – zoalsde zakelijke dienstverlening – belangrijk voor de wijk. Ondernemersmet een bedrijf aan huis geven aan dat in Sterrenburg weinig(betaalbare) bedrijfsruimte te vinden is. Het is óf thuiswerken, ófergens iets huren op een bedrijfsterrein. Er is behoefte aanbetaalbare (vaste en flexibele) kantoorruimte. Ruimte maken voorbedrijvigheid in de wijk bevordert de levendigheid, mits die ruimtegevonden kan worden op goed bereikbare locaties met voldoendeparkeergelegenheid, wordt voldaan aan de milieueisen en er geenoverlast voor omwonenden ontstaat.

In de directe omgeving van Sterrenburg worden meerdereruimtelijke ontwikkelingen gerealiseerd. Sterrenburgers kunnenprofiteren van de voorzieningen die worden toegevoegd en hetdraagvlak van voorzieningen in Sterrenburg kan toenemen dooraangrenzende woningbouwlocaties. Goede verbindingen metSterrenburg zijn daarbij van belang; tegelijkertijd is er oog voorparkeren en de verkeersafwikkeling.

Met het oog op de verkeersafwikkeling constateren bewoners dathet in de spits moeilijk is de wijk in of uit te komen. Veel bewonersen bezoekers rijden via de N3; directe aansluiting van de wijk op deN3 loopt via de Copernicusweg. Ontwikkelingen aan deCopernicusweg/Eulerlaan bieden kansen om in de toekomst deverkeersafwikkeling beter te faciliteren.

OntmoetingSterrenburg kent een uitstekende spreiding van basisscholenwaardoor in elke woonbuurt een school op loopafstand is gevestigd.Deze scholen spelen een belangrijke rol binnen de woonbuurten.Daarnaast heeft Sterrenburg kwantitatief veel speelplekken. Degemeente vindt het belangrijk dat er veel en goede speelplekkenzijn. Bij herinrichting worden bewoners betrokken. Ondanks dat erveel speelplekken in Sterrenburg zijn, gaven kinderen en hun oudersaan dat de inrichting niet altijd aansluit op de vraag van dekinderen die er spelen. Dit blijft een lastig punt, omdat niet allespeelplekken voor alle leeftijden zijn in te richten en smaken vrijsnel kunnen verschillen. De gemeente blijft echter werken aankwalitatief goede speelplekken. Op basis van een lijst metspeelplekken die opnieuw moeten worden ingericht, wordenafspraken gemaakt met bewoners over die inrichting.

Voor jongeren van 12 jaar en ouder zijn er, behalve de openbareruimte en de sportverenigingen, weinig ruimten waar men elkaarkan ontmoeten. In overleg met jongeren en jongerenwerk wordt devraag van deze groep in beeld gebracht en wordt onderzocht waarkansen voor realisering liggen.

Een kleine groep jongeren uit Sterrenburg veroorzaakte afgelopenjaren overlast. Dit is recentelijk verminderd door adequaat optredenvan de betrokken instanties. De aandacht op dit front zal dekomende jaren echter niet mogen verslappen.

Naast de vele scholen heeft Sterrenburg een cultureel centrum, eenbibliotheek en meerdere zorgcentra. De kerken zijn actief in de wijk,er zijn actieve bewonersorganisaties en er is een groot aanbod aansportvoorzieningen. Het winkelcentrum is eveneens een belangrijkeontmoetingsplaats. Toch wordt geconstateerd, dat Sterrenburg eenaantal mogelijkheden om elkaar spontaan te ontmoeten mist. Ineen dorp met 20.000 inwoners is een marktplein, zijn er cafés, is ereen weekmarkt en worden er geregeld evenementen georganiseerd.De 20.000 inwoners van Sterrenburg missen dat allemaal. Het isook opvallend, dat de parken en plantsoenen allemaal ingericht zijnop wandelen. Andere activiteiten of mogelijkheden zijn er niet.Sterrenburg heeft ook geen terrasje waar men wat kan drinken.

Kansen om dit te verbeteren zijn:• Het Sterrenburgpark. Dit grote park ligt midden in de wijk, maar

wordt door te weinig bewoners gebruikt. Een andere inrichtingzou beter gebruik kunnen stimuleren. Bewoners hebben veelideeën voor het toevoegen van functies aan het park. Om betergebruik te stimuleren ligt er eveneens een opgave om detoegankelijkheid van de noordzijde te verbeteren.

• Tijdens de participatiegesprekken werd het idee voor eenweekmarkt in Sterrenburg geopperd. Juist een weekmarkt zouhet aanbod in de goedkope sector, dat in het winkelcentrumdoor sommigen wordt gemist, kunnen aanvullen. De weekmarktvormt bij uitstek een wekelijks evenement waar wijkbewonerselkaar op ongedwongen wijze kunnen ontmoeten.

• Onderzoeken of horeca kan worden toegevoegd; bijvoorbeeld inhet winkelcentrum of in het park.

Gewenste resultaten:• Het winkelcentrum wordt groter en gezelliger. Er komt ruimte

voor meer verschillende winkels. De omgeving en detoegangsroutes worden aantrekkelijker voor de bezoeker.

• Aan de Slangenburg komt de supermarkt terug. Zo mogelijkwordt dit uitgebreid met andere (maatschappelijke)voorzieningen.

• De mogelijkheden om in Sterrenburg een bedrijf passend in eenwoonwijk te starten worden indien mogelijk verruimd. Onnodigebelemmeringen worden opgeheven.

• Ruimte voor nieuwe bedrijvigheid wordt gerealiseerd op locatiesdie goed bereikbaar zijn, voldoende parkeergelegenheid biedenen waar geen hinder optreedt voor omwonenden.

• Stadsontwikkeling stimuleert actief de wijkeconomie in anderedelen van Dordrecht. Onderzocht wordt welke rol in Sterrenburggewenst is. Dit zal zich vertalen in een beleidsmatig en eenwijkprogramma.

• Er wordt onderzocht of en waar de verkeerssituatie in de wijkkan worden verbeterd. Met name de ontwikkelingen aan deCopernicusweg/Eulerlaan bieden kansen om het verkeer beter telaten doorstromen.

• Op basis van een jaarlijkse lijst voor herinrichting vanspeelplekken worden afspraken gemaakt met bewoners.

• Er wordt contact gezocht met de jongeren (12+) in de wijk omsamen met hen vraag en aanbod voor deze groep in kaart tebrengen.

• Een kleine groep jongeren veroorzaakte afgelopen jaren overlastin de wijk. Door blijvende aandacht van samenwerkendeinstanties wordt jongerenoverlast tegengegaan.

• Kansen om informele ontmoeting tussen wijkbewoners tebevorderen worden benut. Kansen zijn het gebruiksvriendelijkerinrichten en bereikbaarder maken van het Sterrenburgpark; hetrealiseren van een weekmarkt, het toevoegen van horeca.

5 Ruimtelijke uitwerking5.1 Inleiding

De uitspraken ten aanzien van de gewenste resultaten, die in de periode tot 2020 geboekt moeten worden,

hebben weliswaar geen grote reconstructies tot gevolg, maar blijven niet zonder ruimtelijk effect. Alertheid op

in gang gezette ruimtelijke ontwikkelingen biedt kansen om meerdere gewenste resultaten te behalen.

Veranderingen in de ruimtelijke structuur van de wijk moeten op de juiste locaties worden gerealiseerd. De

kwaliteiten van de wijk (groen, rust) mogen niet worden aangetast door nieuwe ontwikkelingen.

5.2 Ruimtelijke uitwerkingDe gewenste resultaten worden deels bereikt door maatregelen tenemen in de woningvoorraad, rondom de voorzieningen en deopenbare ruimte. Voorgesteld wordt om:• Het centrum van Sterrenburg te transformeren naar een

kloppend hart.• Ondernemerschap met name langs de toegangswegen ruimte

bieden.• Bij herontwikkeling van het voormalig scholencomplex aan de

Eulerlaan de kansen te benutten voor ondernemerschap in dewijk en voor een soepelere verkeersafwikkeling van en naar de N3.

• Slangenburg weer een subcentrum te laten zijn.• Aandacht te hebben voor ouderenhuisvesting, waar mogelijk in

de bestaande voorraad.

Het centrum van Sterrenburg te transformeren naar een kloppend hartEen open en bruisend winkelcentrum, meer ruimte voorontmoeting, meer gezelligheid. Dat zijn gewenste resultaten voorSterrenburg. Ook in Sterrenburg zijn er mogelijkheden om de wijkeen kloppend hart te geven. Er zijn reeds plannen in voorbereidingom het winkelcentrum uit te breiden en qua uitstraling naar buitente verbeteren; voorgesteld wordt om hierbij de wisselwerking tussenhet winkelcentrum (het winkelhart), het cultureel centrum en debibliotheek (het sociaal-culturele hart) en het wijkpark (het groenehart) te versterken. Dit betekent dat binnen het totalecentrumgebied de inrichting van de openbare ruimte, de uitstralingvan de gebouwen en de kwaliteit van de verbindingen verbetertmoet worden. Bovendien zou het goed zijn de aantrekkelijkheid vanhet centrumgebied te ondersteunen door publieksfuncties zoals eencafé, een extra restaurant (ook van buitenaf eenvoudig te bereiken).

Ondernemerschap met name langs de toegangswegen ruimte biedenKansen om ruimte te maken voor bedrijvigheid doen zich vooralvoor op plekken waar door het vertrek van bestaande functiesnieuwe ruimte ontstaat. Ook de invulling van plinten bijhoogbouwflats kunnen ruimte bieden voor kantoren enwerkplaatsen. Binnen woonbuurten is de vestiging van bedrijvenminder gewenst. Meestal is er nauwelijks voldoende parkeerruimteen de kans op overlast voor omwonenden is groot. Met het oog opbereikbaarheid en herkenbaarheid is de ligging langs eendoorgaande route nodig.

Bij herontwikkeling ook de Eulerlaan de kansen benutten.Het gebied rond de Corpernicusweg, nabij de aansluiting op de N3,ligt strategisch goed en biedt door de leegstaande school, kansenvoor herontwikkeling. Op korte termijn wordt onderzocht of deleegstaande school kan worden gebruikt om ondernemerschap inde wijk te faciliteren. Ook op lange termijn zou deze locatie geschiktzijn om in de vraag van ondernemers uit de wijk te voldoen.

Daarnaast zou door de herontwikkeling van deze locatie teverruimen een kans ontstaan om Sterrenburg een verbeterde entreete geven, die de doorstroming van verkeer in de wijk bevordert. Omook op lange termijn tot een goede invulling van dit gebied tekomen, wordt een ontwikkelingsschets opgesteld om de kansen opeen aantrekkelijk entreegebied in beeld te brengen.

Slangenburg wordt weer een subcentrumSlangenburg is oorspronkelijk gebouwd als subcentrum.De herbouw van de supermarkt vormt een noodzakelijke stap naareen volwaardig subcentrum.

22

Aandacht te hebben voor ouderenhuisvesting, waar mogelijk in debestaande voorraadVanuit de ruimtelijke structuur bekeken ligt de uitdaging voor dewoningvoorraad erin deze zo in te richten dat minder validebewoners langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Vooral dedirecte omgeving van het winkelcentrum biedt daarvoor kansen.

5.3 Ruimtelijke visieDe voorgestelde ingrepen zijn op onderstaande kaart weergegeven.De kaart laat eveneens de ontwikkelingen in de directe omgevingvan de wijk zien: Gezondheidpark / Sportboulevard, Belthurepark,De Nieuwe Dordtse Biesbosch en Wilgenwende. Het bevorderen vanhet onderhoud van (particuliere) woningen heeft geen ruimtelijkeconsequenties, maar is voor de volledigheid als maatregelaangegeven op de kaart.

23

Bron: Overzichtskaart ruimtelijke vertaling speerpunten

Barriere

Copernicusweg

Ontwikkelingen omgeving

Nieuwe Dordtse Biesbosch

Wilgenwende

Belthurepark

Sportpark Schenkeldijk

Ambitie

Kansen verkeersafwikkeling

Sterrenburgpark: ruimte voorontmoeting

Supermarkt slangenburg

Kansen ouderenhuisvesting

Kansen bevorderen leefbaarheid

Het Winkel Hart

Het Sociaalculturele Hart

Het Groene Hart

Aandacht particulierewoningvoorraad

Aansluiting van NS-station

6 Randvoorwaarden6.1 Inleiding

Financiële haalbaarheid, de organisatie van het vervolg en afspraken over communicatie en participatie zijn

randvoorwaarden om tot een zorgvuldige en voortvarende uitvoering van de Wijkvisie Sterrenburg 2020 te

komen. Deze randvoorwaarden worden in onderstaande nader toegelicht.

24

6.2 Financiële haalbaarheid en organisatie vervolgDe gemeente Dordrecht werkt wijkgericht. De eerste stap naar hetuitvoeren van de visie Sterrenburg 2020 is het opstellen van hetwijkactieprogramma. Hierin worden de doelstellingen van de visiein tijd en geld uitgewerkt naar een programma tot 2015 met eendoorkijk naar 2020.

6.3 Communicatie en participatieCommunicatie en participatie zijn belangrijke randvoorwaardenvoor het uitvoeren van de visie. Sterrenburg is een zelfredzame wijkmet mondige burgers. De wijkvisie spreekt de bewoners opsommige punten aan op een eigen verantwoordelijkheid. Een visieop participatie en wanneer wat gevraagd wordt aan bewoners isdaarmee een absolute voorwaarde.

Om dit te bewerkstelligen is goede communicatie relevant. Nuwordt bijvoorbeeld geconstateerd dat voorzieningen en instantiesniet altijd goed bereikt of gevonden worden en dat bij projecten deterugkoppeling naar bewoners niet altijd plaatsvindt. Een goedecommunicatie is een eerste stap naar een succesvollesamenwerking. Een communicatieplan in het wijkactieprogrammadraagt zorg voor duurzame stappen in plaats van (alleen)projectmatige of incidentele communicatie.

Bijlage

Eerste aanzet actieprogrammaWijkvisie Sterrenburg

De wijkvisie doet uitspraken over de gewenste ontwikkeling die de wijk de komende tien jaren moet doormaken

om de huidige kwaliteiten te behouden en over verbeteringen die de komende jaren gerealiseerd moeten worden.

Die uitspraken zijn zoveel mogelijk vertaald in resultaten die de komende jaren gerealiseerd moet worden. In

onderstaande wordt een eerste aanzet gegeven voor de concrete uitwerking van de visie.

26

Hoofdlijnen van de visie Te bereiken resultaten in 2020 Actie

I. OPTIMALISEREN DAGELIJKS BEHEER• Verbeteren parkeergele-genheid in

woonbuurten

• (Subjectieve) verkeers-veiligheidverbeteren

• Organisatie verbeteren

• Afstemming onderhoud en beheergemeentelijke terreinen en terreinenvan scholen en corporaties

• Experimenten met overdracht van ver-antwoordelijkheden aan bewoners

• Buurtbudgetten in beheer bij bewoners

• Onderhoud particuliere woningen entuinen

• Terugdringen parkeeroverlast.

• Te hard rijden op ontsluitingswegentegengaan

• Samenwerking en communicatie tus-sen overheid, instanties en bewonersverbeteren.

• Bruikbaarheid en kwaliteit op vergelijk-baar niveau

• Beheer delen openbare ruimte doorgroepen bewoners die dat ambiëren

• Groepen bewoners verkrijgen budget-verantwoordelijkheid voor kleine inves-teringen in de openbare ruimte

• Door samenwerking tussen eigenarenwordt (collectief) onderhoud gestimu-leerd.

• Maatwerk leveren door afspraken perhofje/woonerf.

• Objectief monitoren parkeerdruk omprioriteiten te stellen

• Campagne ‘Gewoon Doen’ structureelmaken

• Bij herbestrating profielen van ontslui-tingswegen aanpakken Voorlichtingover meldpunten verbeteren

• Feedback door gemeente en instantiesverbeteren

• Inventarisatie (waar doet het zich voor),overleg (hoe kunnen we tot afstemmingkomen) en uitvoering (wat, hoe en doorwie)

• Pilot starten

• Bij positieve uitkomst van lopende proe-ven in andere wijken, pilot starten inSterrenburg

• Experimenten starten, onder anderewaarin oprichting VVE’s wordt gestimu-leerd.

27

Hoofdlijnen van de visie Te bereiken resultaten in 2020 Actie

II. AANDACHT SOCIALE STRUCTUUR• Anticiperen op langer zelfstandig

wonen door ouderen

• Opvangen nadelige gevolgen van her-structurering voor betrokken bewonersen wijk

• Programma sociale woningvoorraad

• Bereik sociaal-culturele voorzieningenverbeteren

• Sociaal isolement tegengaan

• Onderling begrip vergroten

• Senioren hoeven de wijk niet te verla-ten, omdat woningvoorraad en voorzie-ningen beter aansluiten op hunbehoeften.

• Instroom van nieuwe huishoudens isvoortvarend verlopen

• Aanpak gebied Tweelingenstraat-Ou-dendijk

• Meer bewoners nemen deel aan activi-teiten

• Meer contacten ook op buurtniveau• Bewoners blijven participeren in de sa-

menleving• Contacten tussen verschillende netwer-

ken vergoten

• Kansen bestaande woningvoorraad be-spreken met corporaties.

• Afspraken maken met woningcorpora-ties over nazorg en begeleiding

• Voordat programma wordt bepaaldwordt onderzocht wat de gewenste ont-wikkeling is van de voorraad in de wijk.

• Uitstraling en bekendheid voorzienin-gen verbeteren. Drempels verlagen.

• Sociale netwerken versterken• Buurtactiviteiten. Scholen als spin in

het web.

• Projecten als eten=weten stimuleren enfaciliteren

III. LEVENDIGHEID IN DE WIJKBEVORDEREN EN FACILITEREN

• Ruimte voor wijkeconomie

• Ruimte voor bedrijvigheid

• Kloppend hart

• Subcentrum Slangenburg• Meer ruimte voor ontmoeting

• Tegengaan overlast

• Sterkere samenhang ondernemers• Sterke vertegenwoordiging onderne-

mers• Verruiming mogelijkheden bedrijfsvesti-

ging

• Groter en gezelliger winkelcentrum

• Terugbrengen supermarkt• Intensiever en gevarieerder gebruik van

de parken, met name het Sterrenburg-park.

• Weekmarkt in Sterrenburg• Kwantitatief en kwalitatief voldoende

speelplekken

• Goed voorzieningenniveau voor 12+

• Waar mogelijk een betere verkeersaf-wikkeling

• Tegengaan jongerenoverlast

• Aanvullend beleid

• Aanwijzen locaties waar bij herontwik-keling bedrijvigheid mogelijk is.

• Vernieuwingsplan uitwerken. Plannenmaken voor aantrekkelijker openbareruimte en routes. (masterplan Hart vanSterrenburg)

• Onderzoek naar mogelijkheden week-markt (draagvlak, locatie)

• Jaarlijks afspraken maken met bewo-ners over herinrichting speelplaatsen

• In overleg met jongeren vraag en aan-bod in kaart brengen en actieplan.

• Onderzoeken kansen Copernicusweg/Eulerlaan

• Aandacht van samenwerkende instan-ties vasthouden

Colofon

Deze visie is opgesteld inopdracht van de gemeenteDordrecht

TTeekkssttGerrichhauzen en Partners(Bart Maassen, Bert te Kiefte,Patricia Theuws)

VVoorrmmggeevviinngg eenn ddrruukkwweerrkkCommunicatie Wijkgerichtwerken gemeente Dordrecht

Drukkerij Brinkman,Rotterdam

December 2009