1

Wereldburgerschap

Lesboek docent

2

Wereldburgerschaparmoede – duurzaamheid – eerlijk consumeren – culturele diversiteit

Vormgeving van de lessenserie:

- 6 algemeen inhoudelijk lessen- 2 beroepsgerichte lessen / presentaties.

Bij elke les is minimaal een computer/beamer/internetaansluiting nodig!

De serie bestaat uit 6 algemeen inhoudelijke lessen en 2 beroepsgerichte lessen/opdrachten. Dat is in principe ook de volgorde van behandeling. Aan de hand van de algemene lessen kunnen de beroepsgerichte lessen inhoudelijke verdieping geven.

Algemene inhoudelijke lessen

De serie bestaat uit 7 tot 8 opeenvolgende inhoudelijke lessen met additioneel materiaal voor het specifieke opleidingsgebied. In totaal is er meer dan voldoende materiaal voor het dubbele aantal lessen en stage- en huiswerkopdrachten. Bij de opzet is rekening gehouden met een lesduur van 50 minuten.

In de voorgelegde planning kan de docent eigen keuzes maken in onderwerpen en daarmee kortere of langere lessen creëren.

Als voorbeeld volgt hier de planning van de eerste les Wereldburgerschap:

lesinhoud Tijd materiaal activiteit Links / informatieinleiding 5 - Les wordt ingeleid door te

zoeken naar globale invloed in eigen kleding.

Wat is wereldburgerschap

15 - Discussiewoordspin

http://www.youtube.com/watch?v=jqv4Tvl3BSU

McDonalds en globalisering

15 Foto kosten big mac

Foto’s bekijken, rangschikkenVragen over kosten macs.

https://www.flickr.com/groups/mcstores/pool/show/

Kansen en 10 tabel Voor en nadelen benoemen van

3

bedreigingen globalisering

1. In de eerste rij staan de tijd, activiteit en benodigde materialen als leidraad. Ook worden hier meteen de links weergegeven zodat de docent niet naar de betreffende pagina hoeft te scrollen.

2. Bij activiteit wordt een korte beschrijving gegeven zodat de docent ook overzicht heeft over het soort activiteit dat op dat moment verwacht wordt.

3. Materialen zijn ook verwerkt in de lesboeken voor de student, zodat de docent daarnaar kan verwijzen.

4. In de planning staan lesinhouden gearceerd gegeven die bij tijdgebrek kunnen worden overgeslagen.

Beroepsgerichte opdrachten per opleidingsgebied.

In les 7 en 8 krijgt de student beroepsgerichte opdrachten met als thema:

- armoede wereldwijd- eerlijk consumeren- duurzaamheid- culturele diversiteit

Voor elk opleidingsgebied zijn per thema gerichte opdrachten samengesteld die deze voor de leergroepen dichterbij brengen en ook inhoudelijk in hun beroepsgroep meer verdieping brengen. De docent, eventueel studenten zelf, kunnen kiezen uit de diverse opdrachten.

Deze opdrachten zijn ook apart als extra lessen te gebruiken.

4

Les 1: Wat is wereldburgerschap?

Klaarzetten voor de les: computer/beamer.

Tijd materiaal activiteit Links / informatieInleiding 5 - Les wordt ingeleid door te

zoeken naar globale invloed in eigen kleding.

Wat is wereldburgerschap

15 - Discussiewoordspin

http://www.youtube.com/watch?v=jqv4Tvl3BSU

McDonalds en globalisering

15 Foto kosten big mac

Foto’s bekijken, rangschikkenVragen over kosten macs.

https://www.flickr.com/groups/mcstores/pool/show/

Kansen en bedreigingen

10 tabel Voor en nadelen benoemen van globalisering

Inleiding: Ben jij een wereldburger?

Herkomst van kleding.De docent vraagt of leerlingen weten uit welk land hun kleren komen. Leerlingen kijken in het label van hun t-shirt/trui van degene naast hen om er achter te komen waar het gemaakt is. Eventueel turven op het bord welke landen het meeste voorkomen. En hoe zit het met andere producten of dingen die zij bij zich hebben. Telefoons, tassen, schoenen?

Opdracht 1: wat is wereldburgerschap?A. Bekijk het filmpje Wat is wereldburgerschap.

Wat is Wereldburgerschap (2.52 min): http://www.youtube.com/watch?v=jqv4Tvl3BSU

B. Maak een woordspinMaak een woordspin op het bord met alle kenmerken van wereldburgerschap die de studenten voorbij hoorden komen in het filmpje. De studenten kunnen daarna met een andere kleur in de woordspin aangeven wat zij kenmerken van wereldburgerschap vinden. Vragen die de docent bij het maken van de woordspin kan stellen zijn:

- Wat valt je op in het filmpje? - Waar ben je het mee eens/oneens in het filmpje? - Hoe denk je zelf over wereldburgerschap?- Is wereldburgerschap belangrijk? Waarom (niet)?

Definities voor de docent:Wat is een wereldburger?Een wereldburger is iemand die zich betrokken voelt bij de wereld om zich heen – ook over de grens van het eigen land. Bovendien handelt de wereldburger in overeenstemming met die betrokkenheid. Hij zet zich dus in voor een betere wereld. Zie ook filmpje Wereld zoekt Burger (8.35 min). http://www.youtube.com/watch?v=bV26F0-zi2k

5

Waarom is wereldburgerschap belangrijk?Internationaal vervoer en ICT worden steeds verfijnder, veiliger en betaalbaarder. Meer en meer mensen maken er daardoor gebruik van. Het gevolg is een toename van internationale contacten, ontmoetingen, relaties en informatiestromen. Onder politici, ondernemers, medici, religieuzen, war lords, kunstenaars, journalisten én 'gewone burgers'. Inclusief studenten. Handelswaar, ideeën, woorden en beelden: ze verspreiden zich door al dat contact razendsnel over de wereld. Net als ziektes, milieuschade en oorlogen. Maak je geen gebruik van ICT? Reis je niet? Spreek je geen wereldtaal? En ben je niet op de hoogte van mondiale kwesties? Dan voel je je al snel verloren, en dreig je sociaal én professioneel in de problemen te komen.

Opdracht 3: McGlobalisering, ook een wereldburgerA. McDonalds over de hele wereld

McDonald’s, de bekendste fastfoodketen, vind je (bijna) overal op de wereld en is daarmee een schoolvoorbeeld van het verschijnsel globalisering. Met als gevolg dat velen het westerse (lees: fastfood) eetpatroon overnemen en dus ook daar de nadelen van 'binnen krijgen'. Leerlingen bekijken de fotoserie van McDonalds winkels.https://www.flickr.com/groups/mcstores/pool/show/. Schrijf minimaal vijf landen op die je terug ziet komen in de foto’s. Schrijf ook op waar aan je ziet welk land het is.

B. Gevolgen van globaliseringIn veel landen in de wereld kan je dus naar de McDonald’s, maar in niet alle landen is een Big Mac even duur. De bank USB heeft vanaf 2003 een index gemaakt, hoelang mensen in een land gemiddeld moeten werken om een Big Mac te kunnen kopen.

6

Vragen1. In welk land moeten mensen het kortst werken om een Big Mac te kunnen kopen? Hoelang

is dat ongeveer?Chicago, VS. Ze moeten ongeveer 12 minuten werken om een Big Mac te kunnen kopen.

2. In welk land moeten mensen het langst werken om een Big Mac te kunnen kopen? Hoelang is dat ongeveer?

Nairobi, Kenia. Ze moeten ongeveer 160 minuten (meer dan 2,5 uur) werken om een Big Mac te kunnen kopen.

3. Stel, in Nederland kost een Big Mac €3,00. Hoelang moet jij werken om een Big Mac te kunnen kopen?

Eigen antwoord. Als de leerling geen baantje heeft of zijn uurtarief niet weet, ga dan uit van het minimum jeugduurloon van €3,41 voor 17-jarigen als je 40 uur werkt.

4. Wat zijn voor- en nadelen dat iedereen toegang heeft tot fastfood?Nadelen van fastfood zijn dat obesitas en andere welvaartziekten stijgen in ontwikkelingslanden omdat mensen ongezonder gaan eten. Voordelen zijn dat je minder tijd kwijt bent aan eten dan als je zelf kookt of in een ‘normaal’ restaurant uit eten gaat en het is makkelijk. Een ander voordeel is dat je weet wat je krijgt, de producten zijn herkenbaar en hebben ongeveer altijd dezelfde kwaliteit.

7

5. Wat zou jij het liefst eten als je in een ander land bent? Eten uit dat land of een hamburger? Waarom?

Eigen antwoord

Opdracht 4: kansen en bedreigingen van globalisering Door vorige opdrachten heb je een beeld gekregen van wat globalisering is. Globalisering heeft grote gevolgen voor de wereld. Kan jij vijf voordelen en vijf nadelen opnoemen? Hierbij mag je zoeken op Internet. Zet de belangrijkste voor- en nadelen bovenaan. Hieronder staan er al twee gegeven:

Voordelen Nadelen1 het wordt makkelijker om handel te drijven met andere landen.

1 de grote hoeveelheid transport van goederen over de hele wereld vervuilt het milieu

2 23 34 45 5

Les 2: Culturele diversiteit

Tijd materiaal activiteit Links / informatieInleiding 5 Ik ken een

plek op de wereld

Docent leidt het begrip cultuur in.

Bijlage. Het gaat erom dat studenten ervaren dat eigen cultuur ‘normaal’ voor hen is maar niet perse voor anderen

Cultuurbladen maken

15 A4 papier Invullen op A4Discussie in groepen van 4

Vliegtuigspel 25 Stoelen in rijen van 2

Verhaal door docent3 Vragen beantwoordenNabespreking

Inleiding

De docent legt aan de hand van een paar prikkelende vragen het begrip cultuur uit. De vragenlijst ‘ik ken een plek op de wereld’ kan daarbij gebruikt worden, of eigen voorbeelden.

8

Opdracht 1: cultuurbladen makenDe studenten gaan hun eigen cultuur in beeld brengen. Gebruik de woorden hieronder als voorbeeld. Teken op een A4 een aantal grote rondjes. Schrijf in de rondjes hoe dingen in jouw cultuur eruit zien. Vertel bijvoorbeeld hoe je met jouw familie omgaat. Is familie belangrijk voor jou? Wie versta jij onder jouw familie? Etc. Voorbeelden van waar je over kan schrijven in de rondjes:

Kleding: wat draag je het liefst? Muziek: van welke muziek houd je? Taal: welke talen spreek je? Eetgewoontes: wat eet je voor ontbijt en avondeten? Eet je altijd samen met je familie? Vrije tijd: Wat doe je het liefst in je vrije tijd? Wasrituelen: Hoe vaak douche je? ’s ochtends of ‘s avonds? Sociale omgangsvormen: Geef je hand, drie zoenen? Hoe maak jij contact met andere

mensen? Met mannen/vrouwen? Met familie? Met vrienden? Vrienden: Wie zijn je vrienden en hoe belangrijk zijn deze voor jou? Heb je vrouwen en/of

mannen als vriend? Familie: Hoe vaak zie je je familie? Hoe belangrijk is je familie voor je? Geboorte land ouders: waar komen je ouders vandaan? Normen en waarden: Wat vind jij belangrijk in het leven? Geloof: wat geloof je? Mag ook iets anders zijn dan een godsdienst Bedenk er zelf ook een paar

In viertallen bespreek je jouw cultuur en die van de ander. Beantwoord de onderstaande vragen over elkaar:

- Opvallend vind ik...

- Overeenkomsten tussen ons zijn...

- verschillen tussen ons zijn....

Opdracht 2: VliegtuigspelDocent: van tevoren zeer goed doorlezen!! Leef je in in je rol als reisleider, maak de deelnemers goed lekker! Laat ze even wegdromen en vertel dan pas rustig naar welke cultuur we gaan..

Let op! vandaag gaan we op reis! Zet de stoelen allemaal in 2 rijen naast elkaar en stap in voor een geweldig avontuur!Stel je voor: Jullie zijn allemaal afgestudeerd en hebben jullie hele leven voor je. Uitgerust door de zomervakantie, klaar om een nieuwe uitdaging aan te gaan, maar nog geen baan in het vooruitzicht. Iemand biedt jullie allemaal de baan aan waar je altijd al over hebt gedroomd. (beeld je droombaan in, neem een paar minuten en vraag naar de verschillende droombanen....) . Voor dit werk krijgen jullie top-salaris!!Deze baan is echter wel in Japan. En jij krijgt een contract van 5 jaar. Omdat er nog een heel leven op jullie te wachten staat, je nog geen werkervaring hebt en omdat je veel geld kan verdienen met dit werk nemen jullie de baan aan. Ok, we zijn opgestegen...

De situatie nu: Op dit moment zitten jullie met de hele klas in het vliegtuig, dolenthousiast, onderweg naar Japan. Ik, de docent, ben jullie reisleider en ga jullie iets vertellen over de cultuur van Japan. De mensen in Japan:

zijn heel erg gesteld op het voorkomen en bestrijden van gezichtsverlies. Gezichtsverlies is eigenlijk verboden!

9

Je zegt geen “nee”, je stelt geen kritische vragen, maar interessevragen. Je wijst iemand nooit openlijk af.

Als iemand “ja” zegt, betekent dit “ik heb je gehoord” Als je respect voor iemand hebt, kijk je, als ze een vrouw is, haar niet aan. Als groep blijf je bij elkaar en zijn jullie één. Als er iets verkeerd gaat, wordt de hele groep

hier op aangekeken. Let er dus op dat je de verantwoording van de hele groep draagt. Je linkerhand gebruik je niet! Deze is vies en hier eet je dus niet mee, neem je geen

geschenken mee aan etc. 85 % gelooft in het shintoïsme (natuurgeesten) en het boeddhisme. Kerken, moskeeën etc. vind je er bijna niet

Werk: Werk is zeer belangrijk voor Japanners en is zelfs belangrijker dan familie Omdat werk zo belangrijk is, zijn 5 vakantiedagen per jaar meer dan voldoende Je gaat nooit eerder naar huis dan je baas, dit is een schande Omdat werk belangrijker is dan familie, ga jij samen met je collega’s op vakantie (die week

dat je vrij bent) Verder is het ook gewenst dat je om 7.00 uur ’s ochtends aanwezig bent, omdat iedereen

elke ochtend meedoet met de gezamenlijke ochtendgymnastiek. De kans is groot dat jouw baas en/of een collega jou uitnodigt om bij hem thuis te komen

eten. Dit kan je dan ook niet weigeren (denk aan het gezichtsverlies). Het is dan ook belangrijk dat je in japanse klederdracht bij hem thuis komt en de japanse eetgewoontes aanleert (op de grond zitten aan een lage tafel en eten met stokjes).

Om je voor te bereiden hierop mogen jullie eerst even over de volgende 3 vragen nadenken. Daarna beantwoorden jullie de vragen op het bord. Pak een stift/krijtje en schrijf je antwoorden op.

Waar denken jullie het meeste moeite mee te hebben? Wat lijkt je leuk? Schrijf voor jezelf drie dingen op die jij denkt nodig te hebben in Japan om het voor jezelf

beter/leuker te maken

Nabespreken:De dingen die jullie hebben opgeschreven waar je moeite mee hebt en waar je aan vast zou willen houden, komen (vaak/meestal) overeen met de dingen die allochtonen in Nederland willen behouden en waar wij, veel Nederlanders, grote kritiek op hebben! Bijvoorbeeld: eigen taal spreken thuis, naar een eigen kerk/moskee gaan, bij elkaar in de buurt wonen, niet mee willen doen met feestdagen, eigen feestdagen houden. Dit levert wel protest op (“ja maar zo hebben wij het niet bedoeld”) maar dat is niet erg. Er wordt in ieder geval nagedacht!!

IK KEN EEN PLEK OP DE WERELD......

InstructiesVoor de docent: je kunt de omschrijving geheimzinnig maken, of juist dramatisch. De manier waarop je het vertelt draagt ook weer bij aan het gevoel dat de student er bij kan krijgen.

Voor de student: Omcirkel (of benoem) het woord dat het beste jouw eerste reactie weergeeft. Dit is geen test en niemand hoeft te weten wat jouw persoonlijke reactie was. Antwoord zo snel mogelijk

(Slechts 1 reactie per vraag is toegestaan)

10

Ik ken een cultuur........................

1. waarin het land vergeven is van een bepaald middel waarmee men meerdere kinderen, voedselpakketten, kratten uit granen geproduceerde drank, etc. tegelijkertijd kan verplaatsen met milieuvriendelijke energie.

(fiets)

Bizar, prachtig, interessant, irritant, exotisch, normaal, afschuwelijk, amusant, saai.

2. waar ze rituele bijeenkomsten organiseren. Men verzamelt zich bij een bepaald huis, en wordt bij aankomst in een kamer uitgenodigd, die speciaal voor deze gelegenheid lijkt te zijn ingericht zoals een wachtkamer van een dokter; de stoelen staan in een cirkel met de ruggen tegen de muur. Het merendeel van de aanwezigen zit hier niet geheel uit vrije wil en een ander deel is nadrukkelijk geselecteerd. Je wordt welkom geheten bij wat op het eerste gezicht lijkt op een groepstherapie sessie. (verjaardag, koffiekring)

Bizar, prachtig, interessant, irritant, exotisch, normaal, afschuwelijk, amusant, saai.

3. waar de stamgenoten de wortels van een bepaalde plant van de buitenste laag ontdoen alvorens het overblijfsel in min of meer gelijke stukjes te verdelen. Deze stukjes worden meestal in dierlijk vet ondergedompeld tot de wortel zacht is geworden. De stukjes wortel worden bedekt met een grote hoeveelheid rauwe eimassa en door sommige stamgenoten in de buitenlucht opgegeten. Alhoewel6 velen onder hen na het eten van deze wortels verwijzen naar een ‘vet gevoel’, kunnen de meeste van hen de verleiding voor dit product niet weerstaan.

(patat friet)

Bizar, prachtig, interessant, irritant, exotisch, normaal, afschuwelijk, amusant, saai.

4. waar bijna de gehele bevolking verslaafd is aan de vrucht van een bepaalde plant. Deze vrucht wordt overgoten met water waarna slechts het vocht, samen met andere dierlijke of plantaardige toevoegingen, wordt gedronken. Er wordt zonder schaamte over deze verslaving gesproken. Men heeft rond dit gebruik een aantal rituelen ontwikkeld.

(koffie)

Bizar, prachtig, interessant, irritant, exotisch, normaal, afschuwelijk

11

Les 3: Armoede wereldwijd(dubbele les)

Tijd materiaal activiteit Links / informatieInleiding 5 Docent leidt millennium

doelen in http://www.ncdo.nl/themas/millenniumdoelen

Millennium doel zoeken

10 Foto’s millennium doelen

Juiste tekst zoeken bij foto(deze kan ook verteld worden)

Doelen na 2015

15 Lijst met doelen

Prioriteren, argumenteren, discussieren

Voortgang doelen NL. PH, KN

25 6 groepen onderzoeken elk een doel. Discussie over opvallende zaken.

http://www.millenniumdoelenatlas.nl/atlas/

Internationale handel

30 Film bekijken

Vragen over film die is gezien http://www.npo.nl/wereldburgers/03-12-2009/TELEA_1050192

Eigen rol 10 Reflectie op de eigen rol die studenten kunnen spelen. Discussie achteraf

12

Inleiding: wat zijn de millenniumdoelen?In 2000 hebben de lidstaten van de Verenigde Naties afgesproken om vóór 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu. Er zijn acht concrete doelstellingen vastgelegd: de millenniumdoelen, beter bekend als de Millennium Development Goals (MDG's). De onderwerpen van de millenniumdoelen zijn niet nieuw. Maar wel nieuw is dat voor het eerst een internationale afspraak is gemaakt met concrete, meetbare doelen. Elk jaar wordt de voortgang gemeten en internationaal gerapporteerd. Zo kan tussentijds druk worden uitgeoefend op zowel de rijke als arme landen om hun inspanningen te vergroten.De acht millenniumdoelen staan centraal in het Nederlandse beleid voor ontwikkelingssamenwerking. Ook Nederlandse ontwikkelingsorganisaties zetten zich in voor het realiseren van de millenniumdoelen. De acht doelen zijn:

Zie voor meer informatie: http://www.ncdo.nl/themas/millenniumdoelen

Opdracht 1: Zoek het juiste millenniumdoel bij de juiste tekst

De docent knipt de plaatjes van de millenniumdoelen los van de tekst. De leerlingen moeten de millenniumdoelen bij de juiste tekst brengen. Ze mogen internet gebruiken om te zoeken bij welk plaatje de juiste tekst hoort.

In 2015 zijn extreme armoede en honger uitgebannen.

IN 2015 gaan alle jongens en meisjes naar school.

13

In 2015 hebben mannen en vrouwen dezelfde rechten.

In 2015 is kindersterfte sterk afgenomen.

In 2015 sterven er minder vrouwen door zwangerschap.

In 2015 is de verspreiding van ziektes als aids en malaria gestopt.

In 2015 leven meer mensen in een duurzaam leefmilieu.

In 2015 is er meer eerlijke handel, schuldenverlichting en hulp.

Nieuwe doelen na 2015

Het is al bijna 2015. Daarom zijn de Verenigde Naties bezig met het maken van nieuwe doelen voor na 2015. Welke van de huidige millenniumdoelen zou jij meenemen? Welke andere onderwerpen wil jij terug laten komen in de nieuwe doelen? Op dit moment hebben de Verenigde Naties 12 doelen gemaakt voor na 2015. Kies drie doelen die jij het belangrijkste vindt. Waarom vind je deze het belangrijkste?

14

Opdracht 2: Voortgang van de millenniumdoelen in Nederland, Filipijnen en KeniaA. De stand van zaken in Nederland, Filipijnen en Kenia

Helaas gaat het waarschijnlijk niet lukken om in alle landen alle millenniumdoelen gehaald te hebben in 2015. We gaan daarom kijken hoe de millenniumdoelen er voor staan in Nederland, Filipijnen en Kenia. De klas wordt verdeeld in 6 groepjes die elk één millenniumdoel (millenniumdoel 2,3,4,5,6 of 7) krijgen toegewezen. Elke groep zoekt via de website http://www.millenniumdoelenatlas.nl/atlas/ de stand van zaken op voor dat milllenniumdoel in Nederland, Filipijnen en Kenia.

B. DiscussieAls de groepjes klaar zijn dan worden kort de opvallendste resultaten klassikaal besproken.

Opdracht 3: Internationale handelA. Film Wereldburgers, aflevering 1: Handel

Leerlingen kijken naar filmpje http://www.npo.nl/wereldburgers/03-12-2009/TELEA_1050192(duur : 14.48 minuten) Korte omschrijving: Waar komen de verschillen tussen rijk en arm vandaan? Wat kunnen we daaraan doen? En waar komen eigenlijk al die producten vandaan die we elke dag gebruiken? We kijken vooral naar Ghana, een land in West-Afrika. Aan het woord Georgina Kwakye. Verder: aandacht voor de herkomst van producten. In de supermarkt komen we producten tegen van over de hele wereld. Maar kunnen we bijvoorbeeld bepaalde producten niet of juist wel kopen om op die manier de millenniumdoelen een beetje dichterbij te halen? Aan het woord hierover Katja Schuurman.

15

B. Vragen en antwoorden1. In Ghana leeft 30% van de inwoners onder de armoedegrens? Wat is de armoedegrens?

Het inkomen dat iemand nodig heeft om te kunnen voorzien in de basisbehoeften (minimale voorwaarden die nodig zijn om menswaardig te kunnen leven: kleding, goed drinkwater, voldoende voedsel, goede huisvesting, goed onderwijs en goede gezondheidszorg.

2. Is er verschil tussen de armoedegrens in Nederland en de armoedegrens in Ghana. Leg uit waarom wel/niet.

Qua definitie niet. Er is wel verschil in welvaartsniveau.

3. Wat vind jij van het feit dat ‘arme landen’ veel importheffingen moeten betalen als zij hun producten leveren aan ‘rijke landen’?

Eigen mening

4. Wat is de reden dat deze landen die importheffing moeten betalen?Invoerbelasting is een manier om de landbouw, producenten en industrieën van een land te beschermen tegen goedkopere producten vanuit het buitenland. Door verschillen in minimumlonen of grondstofprijzen kunnen bedrijven in sommige landen goedkoper produceren. Deze producten worden tegen lage prijzen geëxporteerd naar Nederland en verkocht. Invoerbelastingen maken buitenlandse product duurder. Zo worden de prijsverschillen kleiner. Bedrijven kunnen zo beter concurreren met goedkope geproduceerde goederen uit het buitenland.

5. In het filmpje worden voorbeelden genoemd van organisaties die zich bezig houden met eerlijke

handel of fair trade. Een voorbeeld is de samenwerking tussen Blue Skies en Ahold. Noem twee positieve gevolgen van dit samenwerkingsverband.Betere werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden en steun aan lokale projecten op het gebied van onderwijs en hygiene (water).

6. Katja Schuurman zegt ‘de macht om de wereld te veranderen ligt niet bij overheden of grote bedrijven, maar die ligt juist bij ons als consument’. Wat bedoelt ze hiermee? Leg dit in eigen woorden uit.

Consument kan door koopgedrag laten merken dat ze liever duurzame producten willen waardoor bedrijven die niet duurzaam zijn hun producten niet meer verkocht krijgen.

7. Ben je het eens met de uitspraak van Katja? Waarom wel/ niet?Eigen mening

Opdracht 4: ReflectieDe millenniumdoelen gaan over grote problemen in de wereld. Toch kan jij zelf ook bijdragen aan de millenniumdoelen. Bijvoorbeeld door te recycelen, fairtrade producten te kopen of geld te geven aan een goed doel. Hoe zie jij je rol? Kan je zelf iets met de millenniumdoelen doen.

Op de site http://www.hetkanwel.net/ staan leuke ideeen om mee aan de slag te gaan. De docent kan hier wellicht voorbeelden uit gebruiken.

16

Les 4: Eerlijk consumeren

Tijd materiaal activiteit Links / informatieInleiding 5 Docent leidt mensenrechten

inWelke zijn de mensrechten

10 Met behulp van film of inventariseren bij studenten

http://www.mensenrechten.org

Mensenrechten / millennium

10 Lijst met doelen

Prioriteren, welk recht bij welk doel?

http://www.mensenrechten.org/

17

doelen index.php?id=9http://www.kinderrechten.nl/p/1/779

fairtrade 5 woordspin https://www.youtube.com/watch?v=Z8vlbXDOXUU

Rank a brand 15 Vergelijken van merken,Opzoeken van eigen kleding

http://www.youtube.com/watch?v=ql2l71XARLY&feature=player_embedded#

www.rankabrand.nlBoed aan je mobieltje

15 discussie https://www.youtube.com/watch?v=wQhlLuBwOtE&list=UUgb0tSlnPCMjUs31daylE5Q

Opdracht 1: mensenrechtenVorige les hebben we het gehad over de millenniumdoelen. Deze doelen zijn niet opeens vastgesteld door de VN. De millenniumverklaring, met daarin de acht millenniumdoelen is een direct gevolg van mensenrechten.

A. Wat zijn mensenrechten? De klas wordt opgedeeld in groepjes van ongeveer vier personen. Samen gaan zij discussiëren over wat zij belangrijke mensenrechten vinden. Waar heb je als mens recht op? Daarna worden alle resultaten klassikaal besproken. Een andere optie is om een filmpje over mensenrechten te bekijken op http://www.mensenrechten.org (duur: 9.44 min). In dit filmpje worden de 30 mensenrechten besproken en schendingen van mensenrechten.

B. Relatie tussen mensenrechten en millenniumdoelenVerdeel de klas in 8 groepjes. Elk groepje krijgt een millenniumdoel. Elk groepje bekijkt welke mensenrechten passen bij hun millenniumdoel. De resultaten worden klassikaal besproken. Zie voor de 30 mensenrechten http://www.mensenrechten.org/index.php?id=9 of zie voor een eenvoudigere uitleg van de mensen- en kinderrechten http://www.kinderrechten.nl/p/1/779.

C. Relatie tussen mensenrechten en fairtrade.Fair betekent ‘eerlijk’. Er is dus een verband tussen eerlijk consumeren en fair trade. Is er ook een verband te leggen tussen fair trade, eerlijk consumeren en mensenrechten?

Belkijk de missie van Fairtrade original (http://www.fairtrade.nl/ons-verhaal): Via eerlijke handel met handelspartners in Afrika, Azië en Latijns-Amerika wil Fair Trade Original een positieve bijdrage leveren aan de bestrijding van armoede. Met onze handelspartners bouwen we aan een rendabele en duurzame handelsrelatie, met respect voor ieders zelfstandigheid en eigenwaarde.

Vraag aan de klas: kun je aangeven welke aspecten hiervan met mensenrechten te maken hebben?Opdracht 3: Hoe fair zijn jouw aankopen?

A. Wat is fairtrade?Bekijk het filmpje op https://www.youtube.com/watch?v=Z8vlbXDOXUU (duur 1.50 min, engelstalig). Maak na het filmpje een woordspin op het bord met allerlei kenmerken van fairtrade, de leerlingen moeten de kenmerken opnoemen.

18

Definities voor de docentFairtrade helpt boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een betere plek te verwerven in de handelsketen, zodat ze kunnen leven van hun werk en kunnen investeren in een duurzame toekomst. Fairtrade is zowel een keurmerk als een wereldwijde beweging. Zie voor meer informatie: http://www.maxhavelaar.nl/34/wat_is_fairtrade

B. Rank-a-brand Rank a Brand is de grootste duurzame merkenvergelijkingssite van Europa. Op hun website vind je een overzicht van belangrijke consumentenmerken en hun score op het gebied van duurzaamheid en of de producten fair gemaakt zijn. Deze website bevat meer dan 800 merken in 6 sectoren, waaronder kleding, elektronica, reizen, telecom en eten & drinken.

Bekijk het volgende filmpje (duur: 2,04 min)http://www.youtube.com/watch?v=ql2l71XARLY&feature=player_embedded#Ga vervolgens naar de website www.rankabrand.nl en beantwoord de volgende vragen

1. Rankabrand kent labels toe aan merken. Welke labels zijn dit?

1. Waarop zijn deze labels gebaseerd?Mensenrechten/arbeidsomstandigheden, klimaatverandering en milieu.

2. Vul de merknaam in van een kledingstuk of schoenen die je nu aan hebt. Geef aan welke label het merk krijgt van rank a brand en leg in het kort uit waarom zij dit label hebben gekregen.

Actie leerling

3. Herhaal stap 2 en 3 voor het merk van je telefoon en je favoriete chips of chocolademerk.Actie leerling

4. Vind je het belangrijk dat een merk aandacht besteed aan eerlijke handel en arbeidsomstandigheden?

Eigen mening

5. Ben je bereid meer te betalen als blijkt dat het gaat om eerlijke handel / fair trade?Eigen mening

19

6. Je weet nu hoe ‘eerlijk’ of ‘oneerlijk’ de producten zijn die draagt/gebruikt en eet. Is dit voor jou een reden om iets te veranderen in jouw aankoop?

Eigen mening

Opdracht 3: Bloed aan je mobieltjeA. Filmpje ‘Blood in the mobile’

Bekijk onderstaand filmpje (duur: 2,47 min)https://www.youtube.com/watch?v=wQhlLuBwOtE&list=UUgb0tSlnPCMjUs31daylE5Q

B. KlassediscussieBehandel klassikaal de volgende stelling: ´Er kleeft bloed aan onze mobieltjes en dat is onze eigen schuld’

Achtergrondinformatie docentMobieltjes zijn een verlengstuk van onszelf geworden. Veel mensen krijgen een gevoel van onbehagen als de mobiele telefoon per ongeluk thuis is blijven liggen of kwijt is. Het gewapende conflict in Oost-Congo wordt grotendeels gefinancierd met de illegale opbrengst van grondstoffen voor mobiele telefoons. Nu zit er een groot verhaal achter de internationale handel in mobiele telefoons, laptops, iPods, mp3-spelers, spelcomputers, digitale camera’s en meer moderne apparatuur. In die apparaten zitten namelijk metalen met aparte namen als coltan, cassiteriet en wolframiet, maar ook bekendere ertsen als kobalt en goud.

Direct verbandDe grondstoffen komen uit verschillende delen van de wereld, maar actiegroepen als bijvoorbeeld het Amerikaanse Enough Project trekken al lange tijd aan de bel over de winning van coltan en andere grondstoffen uit de Democratische Republiek Congo. Het gaat met name om het oosten dat verdeeld is in de provincies Noord- en Zuid-Kivu. Daar bevinden zich veel mijnen met coltan, cassiteriet, wolframiet en goud. Telefoons waar conflictmineralen in zijn verwerkt worden ‘bloedmobieltjes’ genoemd.De strijdende partijen in Oost-Congo beheren verschillende van deze mijnen. Enough Project uit Washington stelt dat er een direct verband is tussen het aanhoudende geweld in Oost-Congo en de grondstoffenhandel. Zowel het regeringsleger als de verschillende rebellengroepen zouden jaarlijks een slordige 180 miljoen dollar verdienen aan de handel in de grondstoffen die in onze apparatuur zijn verwerkt. Sommige experts noemen Congo een grote speler op de wereldmarkt van grondstoffen die in elektronica worden gebruikt, anderen beweren dat Brazilië of Australië de grootste leveranciers zijn van coltan.

Belgische bedrijvenIn rapporten over foute handel met Congo worden veel Belgische bedrijven, zoals Traxys in Brussel en Trademet, genoemd als grote spelers op de markt van conflictgrondstoffen. Deze bedrijven vormen waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg.Grote elektronicaconcerns als Intel, Motorola, HP en Apple hebben inmiddels stappen ondernomen om conflictmineralen te vermijden bij de productie van hun hardware. Bedrijven als Nintendo, HTC, Sharp, Nikon en Canon blijven omstreden mineralen als coltan, tantaliet, tin en wolframiet toepassen. Dat blijkt uit het rapport ‘Taking conflict out of consumer gadgets’ (pdf) van het Enough Project.Sharp, HTC, Nikon en Canon zijn schoorvoetend begonnen om de rest van de industrie te volgen, maar boeken weinig voortgang. SanDisk, Philips, Sony, Panasonic, RIM en AMD hebben enige verbeteringen laten zien, aldus het Enough Project. IBM, Sony, LG, Samsung, Toshiba en Lenovo hebben wel iets gedaan aan het verantwoord gebruik van grondstoffen, maar boeken op dat gebied nog maar weinig vooruitgang.

20

Inmiddels is begin 2014 de Fair Phone op de markt. De FairPhone is de eerste smartphone die is gemaakt door mensen die grotendeels in goede arbeidsomstandigheden werken met materiaal dat zoveel mogelijk niet uit conflictgebied komt. Lees er meer over op www.fairphone.org. KPN verkoopt ze ook: http://www.kpn.com/prive/mobiel/fairphone.htm

Les 5: Duurzaamheid

Tijd materiaal activiteit Links / informatieInleiding 5 Wat is duurzaamheid? Energy beatr 15 Spel

nabesprekingwww.energybeatr.nl

21

Ken je keurmerk

15 Lijst met keurmerken

Categoriseren en argumenteren

Mondiale voetafdruk

15 Internet onderzoek en vragenlijst / discussie

http://www.wnf.nl/voetafdruktest/

Opdracht 1: wat is duurzaamheid?A. Brainstorm

Brainstorm aan de hand van de vraag: waar denk je aan bij de term duurzaamheid? Wat bedoel je ermee? Vind je duurzaamheid belangrijk en waarom?

B. Definitie duurzaamheidLaat studenten een letterlijke vertaling geven vanuit een (online) woordenboek

Antwoord: duur·zaam (bijvoeglijk naamwoord; duurzamer, duurzaamst; duurzaamheid)1. geschikt, bestemd om lang te bestaan2. lang aanhoudend

Laat ze daarna een definitie googlen voor duurzame ontwikkeling. Klassikaal worden de verschillende definities besproken.

Antwoord: Duurzame ontwikkeling is 'een ontwikkeling die voorziet in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien'.

Definities voor de docentWaarom duurzaam?We leven op te grote voet. De mensheid gebruikt meer van de aarde dan zij kan opbrengen. We oogsten niet alleen de rente, maar eten het kapitaal op: de natuur, grondstoffen, het vermogen van de atmosfeer om vuile lucht te reinigen. Als iedereen op de wereld zou leven zoals de gemiddelde Nederlander, zou er een tweede aardbol nodig zijn. Intussen leeft een groot deel van de wereldbevolking in armoede. Zij hebben net zo veel recht op welvaart als wij. En landen als China, India en Brazilië ontwikkelen zich nu snel. En als wij hen zeggen dat de aarde dat niet kan dragen, antwoorden zij: “Kijken jullie in de rijke landen eerst naar jezelf. Per persoon verbruiken jullie vele malen meer van de aarde dan wij!” Daarbij groeit de wereldbevolking ook nog eens snel. Alleen als wij het voorbeeld geven, kunnen onze argumenten overtuigen. Duurzamer leven betekent daarom:

leren méér te doen met minder verbruik van grondstoffen; leren méér te doen met minder energiegebruik; leren méér te doen met minder afval en uitstoot van schadelijke stoffen, zoals

broeikasgassen; hergebruik (recycling, kringloop); behoud van natuur en ecosystemen.

Duurzame ontwikkeling is dus niet alleen een zaak van regeringen en internationale organisaties maar van ons allemaal.

Wat betekent duurzame ontwikkeling in de praktijk?Duurzame ontwikkeling is een breed begrip. Het betekent dat de mens geen roofbouw op het milieu pleegt. Dat armoede en honger worden aangepakt en bijvoorbeeld dat bewoners van ontwikkelingslanden toegang hebben tot schoon water. Maar duurzame ontwikkeling heeft ook dichter bij huis gevolgen. Het betekent ook een leefbare en veilige buurt, gezonde voeding en bijvoorbeeld de aanpak van geluidsoverlast, files en de overstap op een meer duurzame landbouw.

22

4. People, Planet, Profit (Triple P)Bij duurzame ontwikkeling spelen economische, sociaal-culturele en ecologische aspecten een rol.People Planet Profit (ook wel: de drie P's) is een term uit de duurzame ontwikkeling. Het staat voor de drie, hierboven genoemde, elementen: People (mensen), Planet (planeet/milieu) en Profit (opbrengst/winst), die in een harmonieuze wijze gecombineerd dienen te worden. De term is bedacht door John Elkington, een consultant op het terrein van duurzame ontwikkeling.Wanneer de combinatie niet harmonieus is zullen de andere elementen hieronder lijden. Wanneer bijvoorbeeld winst te veel prioriteit krijgt, dan zullen mens en milieu hiervan de dupe worden, bijvoorbeeld door slechte arbeidsomstandigheid of vernietiging van de natuur. Andersom ziet de slogan ook het winstkenmerk als essentieel onderdeel van ontwikkeling dat niet verwaarloosd dient te worden.

Opdracht 2: energy beatrEen manier om duurzamer te leven is minder energie te gebruiken. Het spel Energy Beatr geeft je een idee hoe je dit kan doen. Ga naar www.energybeatr.nl. In dit spel zit je vast in een vieze en verspillende stad. Het energieverbruik van de stad moet zo snel mogelijk omlaag, dit kan je doen door het beantwoorden van een aantal vragen en het spelen van enkele korte games.

Opdracht 3: ken je keurmerkKetenverantwoordelijkheid wordt steeds belangrijker gevonden. Ketenverantwoordelijkheid of maatschappelijk verantwoord inkopen betekent dat dat winkels en bedrijven nagaan of de producten die zij inkopen op een duurzame manier worden geproduceerd. Er wordt gekeken naar sociale aspecten (hoe is het product gemaakt, krijgen de arbeiders een goed loon voor het maken van het product) en mileuaspecten (is het product biologisch, zonder bestrijdingsmiddelen en vervuilende productieprocessen). Een keurmerk helpt bij het kiezen voor gezondere en meer duurzame producten. Dit geldt zowel voor als je iets in de supermarkt koopt als een bedrijf dat producten inkoopt. Keurmerken zijn meestal goed te herkennen aan een logo op de verpakking. Ze moeten voldoen aan bepaalde eisen. Deze zijn per keurmerk verschillend. Een onafhankelijke partij keurt of een keurmerk voldoet aan de specifieke eisen. Wanneer dit zo is, komt het keurmerk op de verpakking te staan.Er zijn heel veel verschillende keurmerken voor producten om aan te geven dat het product op een duurzame manier gemaakt is. Grofweg zijn duurzame keurmerken in te delen in drie categorieën: - Dierenwelzijn: dit betekent dat er rekening is gehouden met het welzijn van de dieren. Denk bijvoorbeeld aan scharreleieren of weidemelk.- Eerlijke handel (fair trade): deze producten zijn gemaakt onder goede werkomstandigheden. De boeren die bijvoorbeeld cacao produceren krijgen een goede prijs voor hun product.- Natuur & milieu: dit betekent dat het product geproduceerd is op zo’n manier dat het milieu zo min mogelijk belast wordt en/of het product zelf biologisch is. Dit zijn bijvoorbeeld producten die gemaakt zijn zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen, waarbij zo min mogelijk water vervuild wordt of chemische kleurstoffen inzitten.

Leerlingen zoeken de volgende 10 keurmerken op internet op en geven per keurmerk aan in welke categorie(n) het past.

23

 Dierenwelzijn  Eerlijke handel  Natuur & milieu 

24

Antwoord

 Dierenwelzijn  Eerlijke handel  Natuur & milieu 

Beter Leven kenmerk

 x    

Fair wear x xFSC xMax Havelaar    x xRainforest Alliance    x xScharrel xUTZ Certified    x XEKO-keurmerk  x   xMSC-keurmerk      x Opdracht 4: Hoe groot is jouw voetafdruk?Leef jij op grote of kleine voet? Zuinig of royaal? Met andere woorden: hoe groot is jouw voetafdruk? De voetafdruk (ook wel mondiale of ecologische voetafdruk genoemd) is de ruimte die we per persoon innemen op aarde, Deze ruimte wordt berekendop basis van jouw levensstijl, Alles wat je consumeert kost namelijk ruimte Eten en drinken neemt bijvoorbeeld ruimte in beslag, omdat het verbouwd en vervoerd moet worden. Maar ook papiergebruik (denk aan bomenkap) en energieverbruik (CO2 uitstoot) kosten veel ruimte.

A. Doe de voetafdruk testDoe de voetafdruktekst van het Wereld Natuur Fonds op: http://www.wnf.nl/voetafdruktest/

B. Vragen1. Hoe groot is jouw voetafdruk?2. De voetafdruk van de gemiddelde Nederlander is 6,3 hectare. Zit jij daarboven of daaronder?3. Waarom komt dat denk je?4. Wat zijn de tips die je meekrijgt om je voetafdruk te verlagen?5. Wat ga je met deze tips doen?

25

Les 6: Wereldburgerschap en toekomstig beroep (i-BPV)

Voorbereiding: je kunt enkele weken van te voren bij de internationale stag coördinator terecht om te proberen een oud-buitenlandstagiair in de klas te regelen.

Tijd materiaal activiteit Links / informatieInleiding 5 Waarom een buitenland

stage? verwachtingen 5 Hoe denk je over een

buitenland stage?Dit kan ook in de inleiding

Ervaringen 15 Blogs bekijken, vragen beantwoorden

http://www.werkenaandewereld.nl/stages/overzicht/

https://www.facebook.com/pages/ROC-Midden-Nederland-Internationaal/253963618114121.

Eigenschappen die je opdoet tijdens stage

15 Lijst met eigenschappen

Categoriseren, argumenteren, discussieren

Stage zoeken buitenland

10 Opzoeken stagemogelijkheden en hulp van ROC

Let op welke mogelijkheden en contactpersonen jouw school biedt

Opdracht 1: verwachtingen van een buitenlandse stageROC Midden Nederland stimuleert leerlingen om in het buitenland stage te lopen. Zo verbeter je je talenkennis en werkervaring, kan een buitenlandse stage doorslaggevend zijn bij een sollicitatiegesprek en is het een ervaring die je nooit meer vergeet. Aan de andere kan is het natuurlijk erg spannend om in een vreemd land waarin ze geen Nederlands spreken stage te gaan lopen. Ook kan het zijn dat het werken op een buitenlandse stageplek heel anders verloopt dan je verwacht had.

A. VerwachtingenBeantwoord de volgende vragen:

1. Wat lijkt je het leukst om in het buitenland stage te lopen?2. Wat lijkt je het minst leuk?3. In welke land zou je stage willen lopen?4. Waarom daar?

B. De ervaringsdeskundigeLuister naar verhaal van studenten, bekijk het filmpje van de studenten van het Creative College of lees een paar blogs van studenten die op stage zijn geweest. Deze blogs zijn terug te vinden op http://www.werkenaandewereld.nl/stages/overzicht/ of op https://www.facebook.com/pages/ROC-Midden-Nederland-Internationaal/253963618114121. Beantwoord daarna de volgende vragen:

1. Wat spreekt je na dit verhaal het meeste aan?2. Wat spreekt je na dit verhaal juist helemaal niet aan?3. Wat zou jij het meeste missen als een buitenlandse stage zou lopen?

26

4. Als je terug kijkt naar je antwoorden op vraag A, zijn die veranderd na het horen van dit stageverhaal?

Opdracht 2: Eigenschappen die je opdoet tijdens een buitenlandse stageHieronder staan eigenschappen die een werkgever waardeert bij zijn werknemers. Welke van deze eigenschappen kun je aantonen door een buitenlandse stage te lopen en waarom?

Helemaal niet Een beetje Helemaal wela. Hard kunnen werken

b. Zelfstandigheid: voor jezelf kunnen zorgen

c. Niet afwachten maar initiatief nemen

d. Collegiaal zijn

e. Kennis van moderne vreemde talen

f. Kennis van andere bedrijfsculturen

g. Verantwoordelijkheid

h. Goed kunnen plannen

i. Klanten/ patiënten uit andere culturen beter begrijpenj. Aanpassingsvermogen bij nieuwe situaties

k. Tegenslagen kunnen incasseren

l. Flexibiliteit: kunnen omgaan met nieuwe situatiesKies twee eigenschappen uit en leg uit hoe je deze kunt aantonen door in het buitenland stage te lopen.

Opdracht 3: buitenlandse stages in jouw werkgebiedA. Stage zoeken in het buitenland.

In veel opleidingen is ruimte om stage te lopen in het buitenland. ROC Midden Nederland heeft een brancheverenigingen en andere stageaanbieders in Europa en Turkije. Ga naar de website….. en zoek een buitenlandse stage op die je leuk lijkt. Wat spreekt je aan in deze stage?

B. Hulp van ROC Midden NederlandGa naar de pagina i-BPV op Blakcboard en lees de informatie die daar staat.

27

1. Welke belangrijke hulp kan ROC Midden Nederland leerlingen bieden bij het regelen van een internationale stage?

2. Wie is de contactpersoon binnen jouw college voor buitenlandse stages?

Les 7 en 8: Presentaties

De docent kan kiezen tussen verschillende eindopdrachten om deze lessenserie mee te eindigen. Er zijn drie keuzes:

A. De leerling maakt een beroepsgerichte opdracht. Kijk voor de beroepsgerichte opdrachten in de lessenserie. Er zijn voor elke opleiding specifieke opdrachten gemaakt die de student rechtstreeks met het eigen toekomstige beroep verbinden.

B. Maak een eindproduct waarmee je duidelijk maakt wat jullie in de lessen geleerd hebben en wat voor een wereldburger jullie als groep zijn. De vorm van het eindproduct mogen jullie zelf bepalen. Je kunt denken aan: een krantenpagina, een website, een prezi of powerpoint, een popplet, een korte documentaire of film, een rap, een toneelstuk of een andere vorm die jullie zelf bedenken. Ook kun je in het eindproduct veel van je creativiteit kwijt. Denk aan het gebruik van cartoons, muziek, tekeningen enzovoorts. Het doel van het eindproduct is om te laten zien wat jullie geleerd hebben in de lessen over dit wereldburgerschap en laten zien wat voor een wereldburger jullie zijn. Tijdens de lessen leer je over verschillende onderwerpen. Al deze onderwerpen moeten een plek krijgen in het eindproduct.

C. Een wereldburgerschapsmiddag organiseren op ROC Midden Nederland of in een buurthuis. Dit is een opdracht voor meerdere klassen. Elke klas verzorgt een workshop op deze dag. Deelnemers zijn andere leerlingen van ROC Midden Nederland/bezoekers van het buurthuis.

Zowel voor de leerling als voor de docent zijn er hulpmiddelen om de opdracht tot een goed einde te brengen of verder in te vullen. Meer inspiratie en informatie kan worden gevonden op de volgende websites:

http://www.wereldburgerschap.nl/

http://www.ncdo.nl/

http://www.ncdo.nl/content/atlas

http://www.wereldburgerschap.nl/

http://www.hetkanwel.net/

http://www.fairtrade.nl/