Welkom

Een waardig levenseinde

Mick Raeven Karin van Montfort

20 maart 2014

www.roerbreda.nl

Programma

Mogelijkheden palliatieve zorg Karin van Montfort

Het levenseinde Mick Raeven

www.roerbreda.nl

Wat zijn de cijfers?

75 % van de Nederlanders wil thuis sterven

25 % van de Nederlanders overlijdt thuis

0% van de Nederlanders wil in het ziekenhuis sterven

35 % overlijdt in het ziekenhuis

www.roerbreda.nl

Hoe kan dat anders?

Weet wat de mogelijkheden zijn

Bespreek je wensen

www.roerbreda.nl

Wat is palliatieve zorg?

Palliatieve zorg = de zorg in de fase tussen de slechte boodschap van de arts en het levenseinde.

Er is geen genezing meer mogelijk.

Er is aandacht voor lichamelijke, psychische, sociale, culturele en spirituele aspecten.

Zorg en ondersteuning aan de patiënt én naasten.

www.roerbreda.nl

Netwerk palliatieve zorg Stadsgewest Breda

Het doel is het verbeteren van palliatieve zorg

• Samenwerking tussen professionals en instellingen

• Deskundigheidsbevordering• Activiteiten en voorlichting voor publiek

www.roerbreda.nl

Waar wordt palliatieve zorg verleend?

Palliatieve zorg wordt verleend thuis in de eigen omgeving, in het ziekenhuis, hospice, verpleeghuis, verzorgingshuis.

Paar voorbeelden noemen van clientensituaties uit de praktijk

www.roerbreda.nl

Waaruit bestaat palliatieve zorg?

1. Medische zorg2. Verpleging en verzorging3. Paramedische zorg4. Psychosociale zorg5. Spirituele zorg of zingevende zorg6. Aanvullende zorg

www.roerbreda.nl

1. Medische zorg

Symptoombestrijding zoals bij misselijkheid, jeuk Pijnbestrijding Palliatieve sedatie & euthanasie

Door wie:Huisarts, specialist, anesthesist, hospice arts, specialist ouderengeneeskunde, SCEN-arts, (wijk)verpleegkundige

www.roerbreda.nl

2. Verpleging en verzorging Wondverzorging Wassen e.d. Medisch Technisch Handelen Advies en ondersteuning bij pijn AIV huisbezoek (Advies, Instructie en Voorlichting) Aanvragen van hulpmiddelen

Door wie:Gespecialiseerde (wijk)verpleegkundige, verzorgende, Medisch Technisch team van de thuiszorgorganisatie

www.roerbreda.nl

3. Paramedische zorg

Fysiotherapie Voedingsadvies Slikadvies Begeleiding en advies bij Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL)

Door wie:Fysiotherapeut, diëtist, logopedist, ergotherapeut

www.roerbreda.nl

4. Psychosociale zorg

Emotionele ondersteuning en advies (individueel of via lotgenotencontact) Praktische ondersteuning en advies Rouwverwerking

Door wie:Psycholoog, maatschappelijk werk, mantelzorgconsulent, vrijwilliger, familie/vrienden/kennissen, uitvaartconsulent, gespecialiseerde therapeut, verpleegkundige, verzorgende, huisarts

www.roerbreda.nl

5. Spirituele/zingevende zorg

Jezelf vragen stellen: Wat geeft mij de kracht om verder te gaan? Waarom ga ik dood? Spirituele zorg is het kunnen, willen en durven stellen van vragen, zorg dragen voor een goede afronding van het leven, de open eindjes aan elkaar knopen, blokkades opheffen.

Door wie:Pastor, dominee, imam, geestelijk verzorger, humanistisch raadsman/vrouw, gespecialiseerde therapeutMaar ook: ieder ander die je ontmoet in de zorgverlening of familie/vriendenkring die deze zorg wil en kan bieden

www.roerbreda.nl

6. Aanvullende zorg (complementaire zorg)

Al het andere, bijvoorbeeld: aromatherapie, reikhi, acupunctuur, wensambulance, muziektherapie, massage, reflexzonetherapie, kruidengeneeskunde etc…

Door wie:Natuurgenezer, gespecialiseerde therapeut, paramedicus, vrijwilliger, verpleegkundige (bijv. aromatherapie in het hospice)

www.roerbreda.nl

VPTZ: vrijwilligers palliatieve terminale zorg zieken bezoeken ‘oppassen’ zodat de mantelzorger even tijd

voor zichzelf heeftboodschappen doenemotionele ondersteuning bieden samen zoeken naar oplossingen

Vrijwilligers palliatieve terminale zorg zijn speciaal opgeleid om mensen in de laatste levensfase en hun naasten te ondersteunen.

Ondersteuning door vrijwilligers www.roerbreda.nl

Wat is belangrijk?

De regie in eigen hand houden en eigen keuzes maken in de gewenste zorg en ondersteuning.

Het gaat om de eigen kwaliteit van leven. Heb daarbij oog voor de wensen en behoeften van de dierbare naasten.

www.roerbreda.nl

Informatie

Huisartsenpraktijk Informatiecentrum in het ziekenhuis Inloophuis Stichting mantelzorg Lotgenotencontact Vrijwilligersorganisaties VPTZ Internet

www.roerbreda.nl

www.watalsiknietmeerbeterword.nl www.roerbreda.nl

www.palliatievezorginbrabant.nlwww.roerbreda.nl

Mick Raeven

Medische zaken rondom het levenseinde

www.roerbreda.nl

Aanleiding

Misverstanden (gebrek aan feitenkennis) die ik vaak tegen kom bij patiënten

www.roerbreda.nl

Indeling presentatie

Algemene uitleg termen scenario’s: 1 “gewoon” overlijden 2 euthanasie 3 palliatieve sedatie

“nieuwe” ontwikkelingen

www.roerbreda.nl

Zonder specifiek ingrijpen door de arts

Gewoon overlijden www.roerbreda.nl

* Thuis/ziekenhuis/hospice

* Langzaam ‘minder’ worden

* Steeds meer slapen

* Rustig afscheid nemen

Gewoon overlijden www.roerbreda.nl

Hospice

• Norm is levensverwachting 3 maanden

• Plaats om te sterven in een rustige omgeving

• Sterven blijft hetzelfde

• Gekwalificeerd personeel

www.roerbreda.nl

De praktijk: “Gewoon” thuis overlijden

Wil eigenlijk iedereen

Mensen worden “bang” gemaakt

Uitputting

Duurt soms lang

www.roerbreda.nl

“Gewoon” thuis overlijden

Veel ondersteuning mogelijk

• Familie en vrienden

• Thuiszorg

• Vrijwilligers

www.roerbreda.nl

“Gewoon” thuis overlijden

Huisarts doet de medische zorg

(samen met verpleging)

Eventueel ook “pomp” mogelijk

Eventueel met consultatiemogelijkheid

www.roerbreda.nl

Euthanasie www.roerbreda.nl

Wat is euthanasie?

Het toedienen van medicatie met het doel de patiënt te laten sterven door die medicijnen

www.roerbreda.nl

De praktijk : euthanasie

Actief ingrijpen

Hoeft niet in de stervensfase

Is geen natuurlijk overlijden

www.roerbreda.nl

De feiten: euthanasie

Wettelijke verplichtingen:• Wilsbekwaam• Vrijwillig (= op verzoek van de patient)• Goed voorgelicht • Geen opwelling• Ondraaglijk en uitzichtloos lijden• Goede uitvoering ( o.a. scen-arts)

www.roerbreda.nl

Aandachtspunten euthanasie

• De wilsverklaring• Kan men dit vragen/eisen?• Medisch domein / “lijden”• Tweede arts• Gemeentelijk lijkschouwer

www.roerbreda.nl

Beleving bij euthanasie

• On-natuurlijk• Heftig / shock-effect• Opluchting• Schuivende normen?

www.roerbreda.nl

Palliatieve (terminale) sedatie www.roerbreda.nl

Wat is palliatieve (terminale) sedatie?

Het laten slapen van de patiënt, zodat die geen klachten meer ervaart

www.roerbreda.nl

De praktijk : palliatieve sedatie

Is een vorm van symptoombestrijding

In de terminale (=eind) fase

Natuurlijke doodsoorzaak

www.roerbreda.nl

• Voorwaarden:

• Onbehandelbaar symptoom

• Stervensfase

• (Meestal) in overleg met de patiënt en de

familie

De feiten: palliatieve sedatie www.roerbreda.nl

Aandachtspunten: palliatieve sedatie

• Worden verwachtingen geschapen

• Niet altijd makkelijk

• Kan ‘lang’ duren

www.roerbreda.nl

Beleving palliatieve sedatie

• Rust en vredigheid

• Tijd

• ‘Natuurlijk’

www.roerbreda.nl

“Nieuwe” ontwikkelingen www.roerbreda.nl

Situatie rondom dementie

• Gradaties

• Lijden?

• Eten en drinken al vaak minder

www.roerbreda.nl

Lijden aan het leven

Schuivende normen

Nu nog géén indicatie voor euthanasie

www.roerbreda.nl

44

Auto-euthanasie

• Door zelf pillen te slikken

• Door te stoppen met eten en drinken

• Boek: “De uitweg”

Stella Braam en Boudewijn Chabot

www.roerbreda.nl

Auto-euthanasie (= zonder arts)

• Versterven ??? (met ondersteuning)

• Dodelijke dosis medicatie innemen

www.roerbreda.nl

Aandachtspunten “versterven”

• Patiënten met kanker eten en drinken op

het laatst weinig, natuurlijk proces

• Kan langzaam gaan !!

• Eventueel bij klachten te ondersteunen

www.roerbreda.nl

Beleving “versterven”

• Vergt wilskracht/overtuiging

• Vergt voorbereiding

• Kan gefaseerd gaan

www.roerbreda.nl

Morfine

• Veel angst hieromtrent

• Indicaties: pijn en benauwdheid

• Veel mogelijkheden van toedienen

• Bij goed gebruik weinig bijwerking

www.roerbreda.nl