Welke woorden kies je voor een communicatiebord …...2018/05/29 · •Toegang tot combinatie...

Welke woorden kies je voor een communicatiebord of voor het inrichten van een spraakcomputer?

Dr. Stijn Deckers

Welke woorden kies je?

• Erik, jongen met Downsyndroom, 5;4 jaar oud, ontwikkelingsleeftijd 2;7 jaar

• Maak een communicatiebord voor twee aansluitende situaties: spelen in de zandbak en lunch

• Hij kent de gebaren ‘meer’ en ‘klaar’ en spreekt de woorden ‘mama’, ‘doei’, ‘wil’, ‘eten’, ‘nee’

1. Lunch: borden, bestek, brood, beleg, appelsap, water, melk, bekers, slab, rietje, fruit. Doel: om zoveel mogelijk dingen vragen / zelf keuzes maken.

2Milo Symposium | Lezing Kernvocabulaire29 mei 2018

Vul het communicatiebord

Vul in Socrative de

12 woorden in

ga naar www.socrative.com

→ klik op ‘Student Login’ en

vul in ‘STICHTINGMILO’

Milo Symposium | Lezing Kernvocabulaire 329 mei 2018

http://www.socrative.com/

Woordenschatselectie in OC

• Toegang tot woordenschat die de communicatieve en taalontwikkeling ondersteunt en toelaat

• Recent onderzoek: taalontwikkeling bij verschillende doelgroepen met verstandelijke of meervoudige beperking vergelijkbaar en vertraagd, maar niet per definitie afwijkend

• Vaak gekozen voor concrete, tastbare concepten: “tandenborstel probleem” → “a non-coincidence between experiential frequency of concept exposure and the communicative frequency of concept use” (Zenner et al.., 2014)

• Wat kunnen we leren van onderzoek: evidence-basedwerken aan woordenschatselectie


Kernvocabulaire / kernwoordenschat (1)

• Talen hebben tienduizenden woorden

• Volwassenen hebben vaak een vocabulaire van 10.000 –12.000 woorden

• Verschillende studies: relatief kleine set woorden = 80% van het aantal woorden dat wij gebruiken (Sachse & Boenisch, 2013; Witkowski & Baker,

2012)

→ Kernvocabulaire

• Andere 20% noemen we randvocabulaire


Definitie kernvocabulaire

Woorden die consistent gebruikt worden ongeacht de gebruiker, de communicatie-partner, de setting waarin gecommuniceerd wordt en het gespreksonderwerp

(Balandin & Iacono, 1999; Banajee et al., 2003; Cross, Baker, Klotz & Badman, 1997; Heim, Jonker, Koerselman & Veen, 2003, in Meihuizen, de Regt, De Moor & Mulders, 2003)


Kernvocabulaire is consistent over verschillende(klinische) populaties, activiteiten, contexten, onderwerpen en demografische groepen

7

Milo Symposium | Lezing Kernvocabulaire29 mei 2018

Kernvocabulaire / kernwoordenschat

• Kernvocabulaire bestaat voornamelijk uit functiewoorden, zoals persoonlijke voornaamwoorden (jij), aanwijzende voornaamwoorden (die, dat), bezittelijke voornaamwoorden (jouw), vragende voornaamwoorden (wie), voorzetsels (op), lidwoorden (de), hulpwerkwoorden (Sachse & Boenisch, 2013; Witkowski & Baker, 2012)

• Op non-tech OC of technische COH zien we in de praktijk toch vaak nog veel zelfstandige naamwoorden → randvocabulaire• Dit verandert snel, inmiddels al vele mogelijkheden op de markt!

• Randvocabulaire (m.n. inhoudswoorden) is de woordenschat die afhankelijk is van individuele interesses van de persoon en zijn over het algemeen situatie- en topic specifiek (Heim et al., 2003)

• Toegang tot voornamelijk randvocabulaire of snelzinnenstimuleert de communicatieve en taalontwikkeling niet of onvoldoende

• Toegang tot combinatie kern- en randvocabulaire stimuleert mogelijkheden voor modelleren!


De woordenschat van peuters

• Banajee, DiCarlo & Stricklin (2003)

• Deelnemers

• 50 peuters

• 34 meisjes, 16 jongens

• Mean Length of Utterance = 2 – 3

• Vrije spel met andere kinderen en eetsituatie met leerkracht. Op drie dagen opgenomen.


Frequentie van woordgebruik

23 kernwoordenbesloegen 96,3% van het totaal aantalwoorden gebruikt door peuters in deze studie(Banajee et al., 2003).


Review van de literatuur: Van Tilborg en Deckers (2016)

• Met name in het Engels, Spaans en Duits, géén voor het Nederlands

• Kernvocabulaire o.b.v. gesproken taalsamples voor peuters, kleuters, schoolgaande kinderen en jongeren, volwassenen en ouderen.

• Ook: TOS, meertaligheid, lichamelijke beperking (enkelen met OC), autisme en tieners met een verstandelijke beperking.

• Conclusie: Kernvocabulaire is sterk vergelijkbaar over verschillende populaties en lijkt daarmee goed toepasbaar binnen OC en woordenschatselectie


Een- en meertalig en TOS

12

Robillard et al. (2014) vergeleken het kernvocabulaire van kinderen (Mleeftijd= 66.9 months; SD = 6.9):1. Eentalig (Frans; n = 6), 2. Tweetalig (Engels - Frans, n = 19;

Frans - Engels, n = 22), 3. Frans-sprekende kinderen met TOS

(n =10)

Milo Symposium | Lezing Kernvocabulaire29 mei 2018

NO vs VB

• Boenisch (2014) vergeleek het kernvocabulaire van zichnormaal ontwikkelende Duits kinderen en tieners (n = 58) met dat van kinderen met een verstandelijkebeperking, tussen 8 en 14 jaar, die konden spreken (n = 44)

• Taaltamples verzamelend gedurende schooldagen met een recorder in de rugtassen van de kinderen

• Taalsample van de NO groep bestond uit 133.453 woorden en van de VB groep uit 125.454 woorden

• Grote overlap tussen de top 20 (95%), top 50 (94%) entop 100 (87%) meest gebruikte woorden door beidegroepen


Asperger

• Chen et al. (2011) onderzochten het kernvocabulairevan 10 kinderen met Asperger i.v.m. zich normaalontwikkelende kinderen.

• Navertellen van twee tekenfilms• Gemiddelde leeftijd 9;7 jaar, gemiddelde IQ score was

103• Taalsamples NO vs Asperger = 14.588 vs 3249 woorden,

máár:• Aantal unieke woorden Asperger = 636• Aantal unieke woorden NO = 1303• Dus functionele woordenschat Asperger is kleiner• Kern = 80% → overlap van 73% van 157 meest frequent

gebruikte woorden


Nederlands onderzoek naar kernvocabulaire

• Samenwerking met Fontys Paramedische Hogeschool, Radboud Universiteit Nijmegen en ISAAC-NF

• Onderzoek bij 50 peuters, 36 kleuters (zich normaal ontwikkelend)

• Onderzoek bij Downsyndroom

• Onderzoek bij tieners en volwassenen met een verstandelijkebeperking (met en zonder ASS)

• Gepland voor 2018: kinderen met een migratieachtergrond in het onderwijs

• Gewenst: TOS, DB, …


Woorden ingevuld aan start lezen (door 69 personen)

WoordAantal keer genoemd

Percentage van totaal Woord

Aantal keer genoemd

Percentage van totaal

Drinken 47 5,7 Meer 17 2,0

Kaas 42 5,1 Klaar 17 2,0

Lekker 39 4,7 Beker 17 2,0

Melk 34 4,1 Nee 15 1,8

Vlees 34 4,1 Vies 14 1,7

Boterham 26 3,1 Niet 14 1,7

Ik 25 3,0 Boter 14 1,7

Brood 24 2,9 Beleg 14 1,7

Eten22 2,7

Appelsap13 1,6

Ja 21 2,5 Zoet 12 1,4

Fruit 21 2,5 Jam 11 1,3

Bord18 2,2

Hagelslag11 1,3

Water 17 2,0 Appel 11 1,3

Milo Symposium | Lezing Kernvocabulaire29 mei 2018 17

Eerste resultaten Nederlandstalige peuters

Beïnvloedende factoren

– Leeftijd en geslacht

– SES

– Voorlezen

– Broers en zussen


Ook voor CMB?

• Ja, want taalontwikkeling bij verschillende doelgroepen met verstandelijke of meervoudige beperking vergelijkbaar en vertraagd, maar niet per definitie afwijkend

• Veronderstel competentie (presume competence)

• Je kunt echte, functionele taal modelleren en niet alleen zelfstandige naamwoorden

• Resultaten Downsyndroom


Resultaten Nederlandstalige kinderen met Downsyndroom (2-6 jaar)

Kernwoorden Vertaling in Engels N

1. Ja Yes 30

2. Die This, That 29

3. Nee No 28

4. Mama Mama, mom 26

5. Daar There 24

6. Ik I 22

7. Zo So 22

8. Een A, one 21

9. Klaar Ready, finished 20

10. Hier Here 18

11. Papa Papa, dad 18

12. Niet Not 17

13. Nog More 17

14. Op On, all done 16

15. Deze This, these 15

16. Kijk(t), kijken To look 15


Enkele toepassingen kern- en randvocabulaire


Voorbeeld kernwoordenkaart


Modelleren, modelleren en modelleren

GaylePorter


betekent dat je verschillende (open) vragen kunt beantwoorden én initiatieven nemen. Maar: combineer met randvocabulaire!

24

Toegang tot kernvocabulaire

Milo Symposium | Lezing Kernvocabulaire

Gail van Tatenhove

29 mei 2018

Take home message

• Kernvocabulaire is sterk vergelijkbaar over verschillende populaties en lijkt daarmee goed toepasbaar binnen OC en woordenschatselectie

• Van Tatenhove (2010): op TaalActiviteitenKaarten, pictobladen, technische COH zou de verdeling kern : rand ongeveer 4 : 1 moeten zijn.

• Kernvocabulaire i.c.m. randvocabulaire geeft toegang tot taal en mogelijkheden tot ontwikkeling

• Toegang helpt te modelleren


“All speech, written or spoken, is a dead language,

Until it finds a willing and prepared hearer”

Robert Louis StevensonReflections and Remarks on Human Life

Dr. Stijn [email protected]


mailto:[email protected]

Welke woorden kies je voor een communicatiebord …...2018/05/29 · •Toegang tot combinatie...

Documents

Transcript of Welke woorden kies je voor een communicatiebord …...2018/05/29 · •Toegang tot combinatie...