Denkt u dat u al over voldoende informatie beschikt voor de diagnose? Of

denkt u dat een radiologisch onderzoek de diagnose toch nog kan wijzigen,

of de behandeling kan beïnvloeden? Misschien wilt u even afwachten om te

zien hoe de situatie zich verder ontwikkelt? Een medisch beeldonderzoek is

nuttig wanneer het resultaat – of het nu positief of negatief is – invloed kan

hebben op de behandeling van de patiënt of het vertrouwen in de diagnose

kan versterken. De patiënt zou op dat moment gerustgesteld kunnen worden,

maar dat is op zichzelf genomen niet voldoende reden om een radiologisch

onderzoek, dat misschien niet nodig is, te rechtvaardigen.

Wanneer het medisch onderzoek voldoende informatie heeft opgeleverd

voor de diagnose, dan is een radiologisch onderzoek wellicht niet nodig.

Praat erover met uw patiënten!

Welke toegevoegde waarde heeft een radiologisch onderzoek wanneer

ik al een diagnose heb gesteld?“ “

Onnodige blootstelling aan ioniserende straling wordt vermeden. Ze hoeven geen tijd te besteden aan een onderzoek dat niet noodzakelijk is en niet te wachten op de resultaten. De behandeling kan onmiddellijk worden gestart. Extra kosten worden vermeden.

Door onnodige radiologische onderzoeken te vermijden, beschermt u de belangen van de patiënt

Gepast gebruik van beeldvorming zorgt dat radiologische apparatuur sneller beschikbaar is en de kosten van de

gezondheidszorg kunnen worden beheerst.

Praat erover met uw patiënten!

De voordelen voor de patiënten:

!

Rugpijn is soms ondraaglijk en de patiënt zou kunnen vragen om een röntgenfoto, een CT-

scan of een MRI-scan om de oorzaak te achterhalen. Omdat bij lage rugpijn veelal geen

specifieke lichamelijke oorzaak aanwijsbaar is, wordt beeldvormende diagnostiek bij aspe-

cifieke lage rugpijn niet aanbevolen.1 Beeldvormend onderzoek zal dus zeer waarschijnlijk

geen verdere informatie opleveren om de patiënt te helpen. In de meeste gevallen neemt

rugpijn na enige tijd weer af en voelen de meeste patiënten zich weer beter, ongeacht of er

een radiologisch onderzoek werd uitgevoerd.

Gebruik van radiologische apparatuur leidt tot blootstelling aan röntgenstraling die de cellen in

het menselijk lichaam kan beschadigen. Dit risico neemt toe bij een hogere ontvangen dosis en

is zowel afhankelijk van het type onderzoek als het aantal onderzoeken dat wordt uitgevoerd. Er

bestaan technieken om de stralingsdosis te beperken en toch de beelden te verkrijgen met de

juiste kwaliteit die nodig is om de klinische vraag te beantwoorden. Wanneer een radiologisch

onderzoek de aangewezen procedure is en met de juiste techniek wordt uitgevoerd, zullen de

klinische voordelen opwegen tegen de stralingsrisico’s. Radiologische blootstelling kan het risi-

co op de ontwikkeling van kanker op latere leeftijd verhogen.

Hoe bespreek ik het onderwerp ‘ioniserende straling’?

Lage rugpijn

1. Meer informatie vindt u in de NHG Standaard aspecifieke lage rugpijn, via https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-aspecifieke-lagerugpijn

Patiënten die door verschillende artsen worden behandeld, denken er

niet altijd aan om te zeggen dat ze onlangs nog een beeldvormings­

onderzoek hebben ondergaan. Door de patiënt deze vraag specifiek te

stellen, kan worden voorkomen dat hetzelfde onderzoek onnodig wordt

herhaald en kan de diagnose sneller worden gesteld. Het onnodig herha-

len van een onderzoek is niet bevorderlijk voor de patiënt.

Als de beelden die u nodig heeft reeds bestaan, zal het herhalen van het onderzoek hoogst­

waarschijnlijk geen meerwaarde bieden.

Praat erover met uw patiënten!

Moet mijn patiënt nog een radiologisch onderzoek ondergaan

wanneer dit onlangs heeft plaatsgevonden?

“ “

In sommige gevallen is het in het belang van de patiënt om een radiologisch

onderzoek te vermijden!

Gepast gebruik van beeldvorming zorgt dat radiologische apparatuur sneller beschikbaar is en de kosten van de

gezondheidszorg kunnen worden beheerst.

Praat erover met uw patiënten!

Onnodige blootstelling aan ioniserende straling wordt vermeden.

Ze hoeven geen tijd te besteden aan een onderzoek dat niet noodzakelijk is en niet te wachten op de resultaten.

De behandeling kan onmiddellijk worden gestart.

Extra kosten worden vermeden.

De voordelen voor de patiënten:

!

De aanbevelingen voor goede medische beeldvormingspraktijken (richt-lijnen voor medische beeldvorming) bevatten vaak informatie over de frequentie van de vereiste radiologische onderzoeken voor patiënten met een chronische aandoening. In geval van twijfel kunnen de andere artsen die bij de medische follow-up van de patiënt betrokken zijn, een nuttige bron van informatie vormen.

Hoe gaat u het beste te werk bij een chronische aandoening?

De door de patiënt geraadpleegde radiologen of andere medische specialisten, kunnen u in elk geval het verslag van het onderzoek rechtstreeks toesturen, en soms is het mogelijk ook de bijbehorende beelden te verkrijgen. Beelden van eerdere onderzoeken kunnen ook toegankelijk zijn via lokale of nationale PACS-platformen1, voor zover deze beschikbaar zijn.

Wat als de patiënt deze recente radiologische beelden niet ter

beschikking heeft?

1. Een digitaal beeldensysteem voor 2D- en 3D-beelden dat primair door radiologen wordt gebruikt.

Er zijn verschillende soorten beeldvormingstechnieken. Sommige, zoals

conventionele röntgendiagnostiek en CT, maken gebruik van ioniserende

straling. Andere technieken zoals de echografie en de MRI maken geen gebruik

van ioniserende straling. Voor beeldvorming van zachte weefsels geven MRI

en echografie vaak de beste resultaten. Voor bepaalde patiënten kan een MRI

echter ook andere risico’s met zich meebrengen.

De aanbevelingen voor goede medische beeldvormingspraktijken (richtlijnen

voor medische beeldvorming) zijn dan ook bedoeld als leidraad bij het kiezen

van het juiste diagnostische onderzoek en de best mogelijke zorg voor de

patiënt.

Wanneer een onderzoek zonder ioniserende straling het beste antwoord kan geven op de klinische vraag,

dan moet het aanvragen van dit onderzoek de voorkeur krijgen. Op deze manier wordt de patiënt niet onnodig

blootgesteld aan ioniserende straling.

Praat erover met de radioloog!

Moet ik mijn patiënt voor een röntgenfoto of CT­scan doorverwijzen wanneer er ook een onderzoek zonder

ioniserende straling mogelijk is?

“ “

Met het juiste onderzoek kan de juiste diagnose worden gesteld.

Ze kunnen zonder vertraging met de juiste behandeling beginnen.

Elke ongerechtvaardigde blootstelling aan ioniserende straling wordt vermeden.

1. S

ou

rce

: h

ttps://

ww

w.ra

dio

log

yin

fo.o

rg/

en

/in

fo.c

fm?

pg

=sa

fety

-xra

y

Door te kiezen voor de juiste beeldvormingstechniek worden de belangen

van de patiënten beschermd!

Gepast gebruik van beeldvorming zorgt dat radiologische apparatuur sneller beschikbaar is en de kosten van de

gezondheidszorg kunnen worden beheerst.

De voordelen voor de patiënten:

Praat erover met de radioloog!

!

De aanbevelingen voor goede medische beeldvormingspraktijken (richtlijnen voor medische beeld-

vorming) zijn bedoeld als leidraad bij de keuze van het meest geschikte diagnostische onderzoek

voor de klinische symptomen van de patiënt en bieden de best mogelijke zorg. Er kan van deze

aanbevelingen voor bepaalde patiënten worden afgeweken wanneer dit duidelijk gerechtvaardigd

is. In geval van twijfel is voorafgaand overleg met de radioloog essentieel bij de keuze voor de

beste onderzoeksmethode.

Gebruik van radiologische apparatuur leidt tot blootstelling aan röntgenstraling die de cellen in

het menselijk lichaam kan beschadigen. Dit risico neemt toe bij een hogere ontvangen dosis en

is zowel afhankelijk van het type onderzoek als het aantal onderzoeken dat wordt uitgevoerd. Er

bestaan technieken om de stralingsdosis te beperken en toch de beelden te verkrijgen met de

juiste kwaliteit die nodig is om de klinische vraag te beantwoorden. Zo bedraagt de effectieve

stralingsdosis van een CT-scan van het hoofd, die volgens de juiste techniek wordt uitgevoerd, 1,9

mSv. Dit is minder dan de gemiddelde stralingsdosis waaraan aan inwoner van Nederland jaarlijks

wordt blootgesteld.1 Hoewel extra blootstelling het risico op het ontwikkelen van kanker enigszins

kan verhogen, zullen de klinische voordelen ruimschoots opwegen tegen dit risico wanneer het

onderzoek gerechtvaardigd is.

Hoe bespreek ik het onderwerp ‘ioniserende straling’?

Wat zijn de aanbevelingen met betrekking tot de medische beeldvorming?

1. https://www.rivm.nl/stralingsbelasting-in-nederland. Gemiddeld wordt een inwoner van Nederland blootgesteld aan ruim 2,6 mSv millisievert per jaar (2013). Dit gemiddelde wordt berekend door alle stralingsdoses die Nederlanders oplopen bij elkaar op te tellen en te delen door het aantal inwoners van Nederland. De straling die wordt opgelopen als gevolg van medische diagnostiek is meegenomen in dit gemiddelde.

De patiënt is zich echter niet altijd bewust van het risico dat een CT­scan

met zich mee kan brengen. Hoewel CT een uiterst waardevol instrument is

om aandoeningen en letsels op te sporen, geeft het een hoge stralingsbelas-

ting. Een CT-scan van het abdomen geeft bijvoorbeeld een dosis van 11 mSv,

ongeveer evenveel als de straling waaraan een inwoner van Nederland gemid-

deld in 4 jaar tijd wordt blootgesteld.1 Wanneer het voordeel van de diagno-

se niet opweegt tegen het stralingsrisico, dan is het niet gerechtvaardigd om de

patiënt, aan een dergelijke stralingsdosis bloot te stellen.

De CT­scan is een van de beeldvormingstechnieken die de

hoogste stralingsdosis geeft.

Praat erover met uw patiënten!

Is mijn patiënt zich ervan bewust dat een CT­scan niet

risicoloos is? “ “

1. https://www.rivm.nl/stralingsbelasting-in-nederland. Gemiddeld wordt een inwoner van Nederland blootgesteld aan ruim 2,6 mSv millisievert per jaar (2013). Dit gemiddelde wordt berekend door alle stralingsdoses die Nederlanders oplopen bij elkaar op te tellen en te delen door het aantal inwoners van Nederland. De straling die wordt opgelopen als gevolg van medische diagnostiek is meegenomen in dit gemiddelde.

Beeldvorming met de meest geschikte beeldvormingsapparatuur en -techniek. Door de CT te vervangen door een MRI, echografie, of soms het helemaal achterwege laten van beeldvorming, wordt voorkomen dat de patiënt aan ioniserende straling wordt blootgesteld.

Een doordacht gebruik van CT is in het belang van de patiënt!

Gepast gebruik van beeldvorming zorgt dat radiologische apparatuur sneller beschikbaar is en de kosten van de

gezondheidszorg kunnen worden beheerst.

De voordelen voor de patiënten:

Praat erover met uw patiënten!

!

Het potentiële risico voor de ontwikkelingen van kanker op latere leeftijd door blootstel-

ling aan ioniserende straling is groter voor baby’s en jonge kinderen dan voor volwasse-

nen. Baby’s en jonge kinderen zijn veel gevoeliger voor straling omdat hun organen nog in

volle ontwikkeling zijn en door hun langere levensduur. Dit vraagt dan ook om bijzondere

aandacht.2

Gebruik van radiologische apparatuur leidt tot blootstelling aan röntgenstraling die de

cellen in het menselijk lichaam kan beschadigen en het risico op het krijgen van kanker op

latere leeftijd vergroten. Dit risico neemt toe bij een hogere ontvangen dosis en is zowel

afhankelijk van het type onderzoek als het aantal onderzoeken dat wordt uitgevoerd. Bij

CT-scans van de buik, de lumbale wervelkolom en de longen wordt aan de patiënt een

relatief hoge stralingsdosis toegediend. Bovendien kan de patiënt, wanneer een contrast-

middel nodig is, nog aan extra risico’s worden blootgesteld door mogelijke bijwerkingen,

zoals bijvoorbeeld een allergische reactie. Wanneer een radiologisch onderzoek de aan-

gewezen procedure is en met de juiste techniek wordt uitgevoerd, zullen de klinische

voordelen opwegen tegen de stralingsrisico’s.

Hoe bespreek ik het onderwerp ‘ioniserende straling’?

Welke risico’s lopen baby’s en jonge kinderen?

2. Meer informatie vindt u op: https://www.who.int/ionizing_radiation/pub_meet/ct_children_leaflet.pdf

Verschillende Europese studies hebben aangetoond dat radiologen niet

altijd de informatie krijgen die nodig is om een onderzoek efficiënt te

kunnen uitvoeren. Beeldvorming heeft als doel om de vraag van de

verwijzer met de grootst mogelijke (technische) precisie te beantwoor-

den. Hoe duidelijker de klinische vraag en de bijbehorende details, hoe

gerichter het onderzoek kan zijn.

Het vermelden van alle relevante klinische informatie in de verwijsbrief is van grote waarde

voor de radioloog bij het bepalen van het juiste onderzoek.

Praat erover met de radioloog!

Hoe kan ik ervoor zorgen dat mijn patiënt het meest geschikte beeldvormings onderzoek krijgt?“ “

Met het juiste onderzoek kan de juiste diagnose worden gesteld.

Ze kunnen zonder vertraging met de juiste behandeling beginnen.

De dosis kan worden aangepast aan het klinische doel.

Een volledige en nauwkeurige verwijsbrief zorgt voor de beste resultaten!

Gepast gebruik van beeldvorming zorgt dat radiologische apparatuur sneller beschikbaar is en de kosten van de

gezondheidszorg kunnen worden beheerst.

De voordelen voor de patiënten:

Praat erover met de radioloog!

!

Uit een analyse van de verwijzingen voor beeldvormingsonderzoeken in Luxemburg bleek dat 39% onvolledig of niet nauwkeurig1 was: zo ontbrak bijvoorbeeld de klinische voorgeschiedenis van de patiënt, of de vraag die door het onderzoek moest worden beantwoord. Hierdoor gaat kostbare tijd van de laboranten, radiologen en patiënten verloren, worden soms overbodige onderzoeken uitgevoerd en worden moge-lijk zelfs verkeerde diagnoses gesteld.

• Algemene informatie patiënt: naam, leeftijd, geslacht, gewicht;• De klinische achtergrond;• De klinische vraag die met het beeldvormingsonderzoek moet

worden beantwoord;• Informatie over voorafgaande beeldvormingsonderzoeken;• Expliciete informatie over een mogelijke/bevestigde zwangerschap

van een patiënt en andere aandachtspunten of contra-indicaties.

Wat kunnen de gevolgen zijn van een niet nauwkeurige en/of onvolledige verwijzing voor een beeldvormingsonderzoek?

1. Nationale audit m.b.t. het correct invullen van de medische beeldvormingsaanvragen in Luxemburg.

Welke informatie is essentieel voor de radioloog?

Het risico op schadelijke effecten door ioniserende straling is groter voor ongeboren

kinderen, vooral in de eerste maanden van de zwangerschap. Het is dus belangrijk

om expliciet te vragen of de patiënt zwanger is, of kan zijn. In sommige gevallen kan

het raadzaam zijn om het beeldonderzoek met ioniserende straling uit te stellen, of

om een alternatieve onderzoeksmethode (bijv. echografie of MRI) te overwegen om

de foetus te beschermen.

Overwogen moet worden om indien mogelijk CT-scans en röntgenfoto’s van de

abdomen/bekken regio uit te stellen tot na de zwangerschap, tenzij er sprake is van

een levensbedreigende of noodsituatie.

Wanneer het radiologisch onderzoek niet kan worden uitgesteld, moeten alle nodige

voorzorgsmaatregelen worden genomen om de dosis voor het ongeboren kind tot

een minimum te beperken.

Voor sommige zwangere patiëntes zijn speciale voorzorgsmaatregelen nodig.

Praat erover met uw patiënten!

Waarom is het belangrijk om te vragen of iemand

mogelijk zwanger is? “ “

Een onnodige blootstelling aan ioniserende straling - met een potentieel risico voor het ongeboren kind - wordt vermeden.

Het vermijden of uitstellen van beeldvormend onderzoek kan in het belang van de patiënt zijn!

Praat erover met uw patiënten!

Zelfs wanneer de stralingsdosis laag is, houdt de blootstelling van een ongeboren kind aan röntgenstraling een hoger risico in dan voor een volwassene. De celbeschadiging in de snel ontwikkelende weefsels van het ongeboren kind kan, afhankelijk van de dosis en het stadium van de zwangerschap, de kans op het ontwikkelen van kanker verhogen.

De bevestiging of het vermoeden van een zwangerschap moet uitdrukkelijk worden vermeld in de verwijsbrief voor de radioloog. Aan verwijzingen voor een hogedosisonderzoek van de abdomen/bekken regio (CT-scans) moet bijzondere aandacht worden besteed. Vaak kan de radioloog het onderzoek aanpassen zodat de blootstelling aan ioniserende straling kan worden beperkt of vermeden. Overleg met de radioloog is van belang voor een verwijzing voor het meest geschikte onderzoek.

Welke informatie is essentieel voor de radioloog?

Hoe kunt u het onderwerp ‘beeldvorming’ bespreken met uw zwangere patiënten?

De voordelen voor de patiënten:

Wanneer een kind wordt doorverwezen voor een beeldvormingsonderzoek met

ioniserende straling, dan moet het voordeel van het onderzoek opwegen tegen

het stralingsrisico. De specifieke aanbevelingen voor goede medische beeld-

vormingspraktijken voor kinderen (richtlijnen voor medische beeldvorming)

kunnen worden geraadpleegd om na te gaan of er een alternatief onderzoek

zonder ioniserende straling mogelijk is om de klinische vraag te beantwoorden.

Het is van belang met de ouders de voor- en nadelen van het beoogde onder-

zoek te bespreken en hoe het kan bijdragen aan de behandeling van hun kind.

Kinderen zijn gevoeliger voor ioniserende straling omdat hun organen

nog in ontwikkeling zijn en vanwege hun langere levensverwachting.

Praat erover met de radioloog en de ouders!

Waarop moet ik letten voordat ik een kind doorverwijs voor een

beeldvormingsonderzoek? “ “

Onnodige blootstelling aan ioniserende straling kan worden vermeden wanneer een MRI of echografie de klinische vraag kan beantwoorden.

In gezamenlijk overleg met de ouders kunnen de stralingsrisico’s worden besproken zodat er een weloverwogen keuze kan worden gemaakt voor dat onderzoek met de grootste meerwaarde en het laagste risico.

Duidelijke communicatie met de ouders over de beste keuze van het onderzoek is cruciaal

voor de zorg van het kind.

De voordelen voor kinderen:

Praat erover met de radioloog en de ouders!

Bij baby’s moet een stapsgewijze aanpak worden gevolgd waarbij steeds de voorkeur moet worden gegeven aan onderzoeken zonder stralingsblootstelling. Bij een vermoeden van pylorus stenose kan klinisch onderzoek aanwijzingen opleveren en is als volgende stap een echografie het meest aangewezen onderzoek (niet-invasief, geen ioniserende straling, makkelijk beschikbaar). Wanneer de echografie geen resultaten oplevert, dan kan een ander onderzoek eventueel nodig zijn.2

De kans op het ontwikkelen van kanker door blootstelling aan ioniserende straling is voor baby’s en jonge kinderen groter dan voor volwassenen. Doordat hun organen nog in volle ontwikkeling zijn en door hun langere levensduur, zijn ze veel gevoeliger voor straling. Dit vraagt dan ook om bijzondere aandacht1. Wanneer er door een klinische observatie of een ander onderzoek zonder ioniserende straling een betrouwbare diagno-se kan worden gesteld, dan is het gebruik van een beeldonderzoek met ioniserende straling overbodig en moet dit worden vermeden.

Wat zijn de risico’s voor baby’s en jonge kinderen?

Pasgeboren baby die vaak braakt en voedsel of melk teruggeeft

1. Meer informatie vindt u op: https://www.iaea.org/resources/rpop/patients-and-public/children2. Meer informatie vindt u op: https://www.rcr.ac.uk/sites/default/files/documents/paediatrics-section.pdf