1

ICT lastig en ingewikkeld? Nee joh!

Zelfstandig werken in een inspirerende leeromgeving met behulp van ICT-middelen.

Het creëren van een duidelijke visie en een deskundig team op het gebied van ICT en zelfstandigheid op ’t Bastion.

ICT & zelfstandigheid

Naam: Tjitske de VriesStageschool : ’t Bastion Bredevoort

Samengewerkt met: Bernice GarstenveldDocent: Lizette de Man

Klas: VR3BDatum:

Samenvatting

In dit vooronderzoek wordt er een beginsituatie geschetst van ’t Bastion in Bredevoort. Het vooronderzoek richt zich op een theoretische onderbouwing voor de belangrijke onderwerpen van dit thema: schoolontwikkeling, ICT en zelfstandigheid. Vervolgens is gekeken, in het praktische kader, of de verschillende kenmerken van schoolontwikkeling (verbetercultuur, veranderkennis en kwaliteitszorg) ook aanwezig zijn op basisschool ’t Bastion. Er zijn enquêtes afgenomen bij de belanghebbende van het team om een beter beeld te krijgen wat de beginsituatie is en wat het toekomstbeeld is.Er is een praktijkonderzoek gedaan naar wat er al gebeurt in de school en welke dingen er al ontwikkeld zijn. Er is een krachtige actuele situatie geschetst van ‘t Bastion over hun schoolontwikkeling en het schoolontwikkelthema.

Tot slot zijn er conclusies getrokken uit het vooronderzoek. Hieruit zijn onderzoeksvragen ontstaan en uitgewerkt in het werkplan. Dit werkplan staat in de bijlage, net zo als verschillende formulieren die gebruikt zijn in dit vooronderzoek.Er zijn twee punten waar er tijdens dit schoolontwikkelthema aan gewerkt wordt voordat ICT daadwerkelijk meer toegepast kan worden . Er zal op school eerst een heldere visie moeten zijn betreft dit onderwerp en het hele team moet hier achterstaan. Vervolgens moet er voor gezorgd worden dat de leerkracht hier ook deskundig mee om kan gaan, voordat het op de leerlingen kan worden overgebracht.

2

inhoudsopgave

1. Literatuurstudie schoolontwikkeling…………………………………………………….……………..…… 31.1 Schoolontwikkeling……………………………………………………………………………………… 31.2 Veranderkennis………………………………………………………………………………….………… 31.3 Verbetercultuur………………………………………………………………………….……………….. 41.4 Kwaliteitszorg……………………………………………………………………………………………….. 41.5 Belang van samenwerken tussen leerkrachten………………………………….………… 4

2. Literatuurstudie schoolontwikkelthema…………………………………………………………………… 52.1 Daltononderwijs…………………………………………………………………………………………… 52.2 Autonomie, de behoefte aan zelfstandigheid………………………………………………. 52.3 ICT………………………………………………………………………………………………………………… 52.4 Vier in Balans………………………………………………………………………………………………… 62.5 Vier in Balans in combinatie met het schoolontwikkelthema…………………….… 62.6 Dilemma’s……………………………………………………………………………………………………. 6

3. Praktijkonderzoek…………………………………………………………………………………………………….. 73.1 Onderzoeksvragen over de beginsituatie van de school……………………………….. 73.2 Onderzoeksgroep…………………………………………………………………………………………. 73.2 Onderzoeksinstrumenten…………………………………………………………………………….. 7

3.2.1 Literatuurstudie……………………………………………………………………………… 73.2.2 Documentenanalyse………………………………………………………………………. 83.2.3 Enquête………………………………………………………………………………………….. 8

4. Resultaten praktijkonderzoek…………………………………………………………………………………… 94.1 conclusie enquête……………………………………………………………………………………….. 9

5. Literatuurlijst................................................................................................................. 10 6. Bijlagen……………………………………………………………………………………………………………………… 11 Bijlage 1: Documentenanalyse…………………………………………………………………………………… 11

Bijlage 2: Voorbereidingsformulier enquête……………………………………………………………… 18Bijlage 3: Enquête……………………………………………………………………………………………………… 24Bijlage 4: Werkplan………………………………………………………………………………………………….. 28

2

1. Literatuurstudie schoolontwikkeling

In dit hoofdstuk is de theoretische onderbouwing te vinden over schoolontwikkeling en het schoolontwikkelthema. Het onderwerp van dit schoolontwikkelthema is het gebruik van nieuwe media. Ook worden in dit hoofdstukken begrippen als: veranderkennis, verbetercultuur en kwaliteitszorg verder toegelicht. Verder is er literatuur over ICT en het Daltononderwijs te vinden, hierbij worden onder andere dilemma’s en keuzemogelijkheden besproken.

1.1 schoolontwikkeling Schoolontwikkeling heeft alles te maken met het maken van keuzes want een goede school is altijd bezig met ontwikkeling. Er zijn veel verschillende factoren om de school draaiende te houden. Nieuwe methodes en wetenschappelijke inzichten zijn hierbij van belang. Als er over schoolontwikkeling gesproken wordt, spelen drie begrippen een grote rol. Deze begrippen zijn verbetering, professionalisering en vernieuwing (Munnik & Vreugdenhil, 2003).

VerbeteringDagelijkse dingen hoeven niet volledig veranderd te worden maar er kunnen wel hogere eisen aan worden gesteld, zodat het onderwijs verbeterd. Er kunnen binnen het team verschillende dingen worden afgesproken, bijvoorbeeld binnen het team afspreken om alle regels ook daadwerkelijk toe te passen of met methodes die al gebruikt worden hogere prestaties van leerlingen verwachten. De lat wordt dus hoger gelegd voor zowel de leerlingen als de leerkracht (Munnik& Vreugdenhil, 2003).

ProfessionaliseringProfessionalisering heeft alles te maken met het team. Als een school zich wil ontwikkelen moet het gehele team hier achter staan. Zonder volledige steun kan een school zich niet optimaal ontwikkelen. Wanneer de leerkrachten wel steun willen bieden, maar hier niet toe in staat zijn wegens het ontbreken van professionalisering, kunnen zij zichzelf ook verbeteren/specialiseren door bijvoorbeeld cursussen te volgen om zichzelf te verbeterenVolgens van Beekvelde en Terpstra (2010) moet een team altijd bezig zijn met het stellen van vragen. Vragen als: wat wil de school en wat is onze doelgroep, zijn hierbij van belang. Deze vragen zorgen voor een visie en is een leidraad om uiteindelijk tot concrete plannen te komen.

Vernieuwing Onder vernieuwing wordt het verbeteren van het onderwijs en daarna het uitvoeren op een manier die nog niet eerder is gebeurd, verstaan. Nieuwe ideeën worden toegevoegd aan dat wat er al is. Hierdoor verbetert de kwaliteit van het onderwijs (Munnik& Vreugdenhil, 2003).

1.2 VeranderkennisDe bovenstaande begrippen horen allemaal bij verandering, waar er gewerkt wordt aan schoolontwikkeling is er ook sprake van verandering. Deze verandering wordt ook wel veranderkennis genoemd. Fullan en Germain (2009) beschrijven zes principes die horen bij verandering. Deze principes zijn:

1. Relateren aan moreel doelbewust zijn. Dit is de kennis over het waarom van het veranderen.2. Capaciteit opbouwen. Dit houdt in dat de collectieve mogelijkheden van mensen om het systeem vooruit te helpen opgebouwd wordt.3. Begrijpen van het veranderingsproces. Het begrijpen van wat er veranderd moet worden en wat haalbaar is in de praktijk.4. Ontwikkeling van een samen-leren-cultuur. Dit houdt in dat er voor gezorgd wordt dat mensen van elkaar kunnen leren en samen tot goede ontwikkeling/verandering komen.5. Ontwikkeling van een evaluatiecultuur. Onderzoeken in welke mate de verandering effect heeft en dit wordt geëvalueerd met elkaar.Onderzoeken in welke mate de verandering effect heeft en dit wordt geëvalueerd met elkaar.6. Gericht zijn op verantwoordelijkheid voor verandering. Iedereen is verantwoordelijk voor de verandering, niet alleen de leider binnen de school/organisatie.

3

1.3 VerbetercultuurNederland heeft een verbetercultuur. Nederlanders streven er naar toe om alles zo goed mogelijk te verbeteren. Het is van levensbelang om continu in ontwikkeling te blijven binnen organisaties en scholen. Een voorwaarde voor het slagen van een verbetering is het onderlinge samenwerken in een team.Bij een goede schoolontwikkeling draait het om het vormgeven van een verbetercultuur voor de hele school. Hiervoor zal het onderwijs in een groep grondig verbeterd moeten worden, ook is het belangrijk dat de professionals in de school oprecht betrokken zijn bij het hele proces (Marzano, 2012). Alle leerkrachten moeten zich bewust zijn van de visie van de school en werken aan de bevordering van de sociale eensgezindheid. Ook staan de leerkrachten open voor het geven en ontvangen van feedback (Fullan, 2009, zoals beschreven in Cijvat, Dijk, Förrer, Hortensisus, & With, de, (2010).Bij schoolverbetering wordt er gestreefd naar het doel om van scholen plaatsen te maken waar leerlingen beter kunnen leren. Volgens Hopkins (2001) is dit doel te bereiken door te focussen op de kwaliteit van lesgeven. Hiervoor moeten de leerprocessen van leerkrachten worden ondersteund. Leraren en docenten zullen hun oude patroon los moeten durven laten. De basis van leraren wordt gelegd bij de opleiding die ze zelf gevolgd hebben, maar hoe meer ervaring een docent heeft hoe meer hij leert. Dit is niet alleen het geval bij leraren maar ook bij andere beroepen. Daarom spreekt Mulder (2008) van een verbetercultuur in Nederland. Het is volgens hem van levensbelang om continu in ontwikkeling te blijven binnen organisaties en scholen. Het gevaar is dat verschillende teamleden terug kunnen vallen in hun oude gewoonten. Daarom is een belangrijke voorwaarde voor het slagen van verbetering het onderlinge samenwerken in een team. Het uitgangspunt bij een verbetercultuur is dat verbeteren via kleine stapjes betekenisvoller is dan één grote stap in één keer.

KwaliteitszorgSchoolontwikkeling en kwaliteitszorg zijn twee begrippen die vrijwel altijd met elkaar verbonden zijn (Penta Nova, 2012).Kwaliteitszorg zijn alle activiteiten die ondernomen worden in een school om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, onderzoeken of openbaar te maken. Onder kwaliteitszorg worden ook de opvattingen van de school bedoeld over wat zij zelf goed onderwijs vinden. Hierbij wordt rekening gehouden met kenmerken van leerlingen maar ook met verwachtingen van ouders (Petrus Canisius College, 2003).Kwaliteitszorg is een zorg die niet aan het toeval kan worden overgelaten, het is mensenwerk en dat bereik je met elkaar. Het is een voortdurende opdracht van iedereen binnen het leerproces van een kind (Penta Nova, 2012). Deze vorm van zorg kan worden opgesplitst in interne- en externe kwaliteitszorg. Met interne kwaliteitszorg worden de activiteiten bedoeld die worden ondernomen door de school zelf. Bij externe kwaliteitszorg ligt het initiatief bij personen of instellingen buiten de school (Fullan & Germain, 2009).

1.4 Belang van samenwerken tussen leerkrachtenZoals al eerder genoemd is, is de samenwerking tussen leerkrachten erg belangrijk om ervoor te zorgen dat de verschillende ontwikkelingen op de school goed verlopen. Leerkrachten moeten de ruimte krijgen om kennis en ervaringen te kunnen delen. Deze kennis en ervaringen kunnen dan leiden tot nieuwe of andere ideeën en worden omgezet in concrete plannen. Door deze vorm van communicatie en de openheid tussen de leerkrachten ontstaat er een situatie waarin de leerkrachten bijdragen aan een goede schoolontwikkeling (Munnik& Vreugdenhil, 2003).Doordat leerkrachten allemaal bezig zijn met de ontwikkeling van de school ontstaat er ook een gevoel van verantwoordelijkheid bij deze leerkrachten. Dit heet volgens Pierce (2010) gedeeld eigenaarschap. Doordat leerkrachten het leuk gaan vinden om mee te denken over de verschillende ontwikkelingen neemt de werkdruk af en blijven de leerkrachten enthousiast.

2. Literatuurstudie schoolontwikkelthema

4

2.1 Daltononderwijs ’t Bastion is een gecertificeerde dalton school. Dit houdt in dat hier wordt gewerkt met de 6 kernwaarden van het daltononderwijs: zelfstandigheid, vrijheid en verantwoordelijkheid, samenwerken, effectiviteit, reflectie en borging. De rol van de docent is bij deze vorm van onderwijs meer coachend en begeleidend en is minder puur gericht op kennisoverdracht. Doordat een individuele leerling duidelijke afspraken maakt met de leerkracht is hij in staat om zelf verantwoordelijkheid te dragen over bijvoorbeeld zijn eigen ontwikkeling. De leerling is hierbij dus veel zelfstandig op zijn eigen niveau aan het werk (Nederlandse Dalton Vereniging, 2011). Het schoolontwikkelthema nieuwe ICT-middelen is dan ook gekoppeld aan de 2e pijler van het daltononderwijs: zelfstandigheid.

Dalton en zelfstandigheidHet Daltononderwijs wil kinderen vormen tot volwassenen die zelfstandig kunnen denken en handelen. Daarvoor moet kinderen en jongeren geleerd worden hoe je informatie verzameld, hoe je hoofdzaken van bijzaken kunt scheiden en hoe je keuzes maakt. Daarin zal ieder mens verschillen, en daar houdt het Daltononderwijs rekening mee. Op daltonscholen wordt veel zelfstandig gewerkt. De reden hierachter is dat ieder kind recht heeft op optimale kansen om zichzelf te ontwikkelen. De leerkracht is in zijn begeleidende rol steeds bezig te onderzoeken wat ieder kind nodig heeft om iets specifieks te kunnen leren en hem hierbij te coachen. Het initiatief blijft zoveel mogelijk bij de leerling zelf (Nederlandse Dalton Vereniging, 2011).

2.2 Autonomie, de behoefte aan zelfstandigheid Een van de basisbehoeften van kinderen (en volwassenen) om gemotiveerd te raken, is dat je mag ervaren dat je iets kan, zonder (al te veel) hulp. Leerlingen hebben een drang naar zelfstandigheid in zich. Ervaren dat je mag kiezen, ervaren dat je beslissingen mag nemen, motiveert. Leerlingen zijn geen foto’s maar ontwikkelen zichzelf. Leerlingen doen graag dingen zelf en leren hierdoor steeds meer zelf en zelfstandig te doen. Als leerlingen een probleem tegen komen of iets wordt te moeilijk, vragen ze hulp. Leerlingen vragen uitzicht op wat ze zelf kunnen. Hierop ingaan bevordert het zelfvertrouwen en de betrokkenheid. De leerkracht leeft zich in in wat de leerlingen nodig hebben en geeft blijk van vertrouwen in hun ontwikkeling. De leerkracht bevordert gevoelens van autonomie van leerlingen door hen een actief aandeel te geven in het onderwijsleerproces. Hierdoor ontwikkelt zich de zelfstandigheid en de verantwoordelijkheid verder.Aandacht voor de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van leerlingen bevordert de verdere ontwikkeling daarvan (Smeets, 1999).

2.3 ICT Het schoolontwikkelthema is een combinatie van (nieuwe) ICT-middelen en zelfstandigheid. In het onderwijs komen er steeds meer verandering wat betreft ICT. Dit is echter nog niets vergeleken met de veranderingen in de rest van de maatschappij. Informatie- en communicatietechnologie heeft een grote impact op ons leven en op de samenleving. Eerst door de komst van computers in de jaren ’80 en ’90, wat onze manier van werken automatiseerde en veranderde. En sinds de jaren ’90 door de gigantische groei van internet en de komst van de mobiele telefoon. Er zijn maar weinig diensten die niet radicaal veranderd zijn en inmiddels vertrouwen op technologie.

ICT verhoogt het leerrendementICT helpt niet alleen de leerlingen met bijvoorbeeld maatwerk, maar helpt ook de leerkracht bij het voorbereiden van lessen. Dit helpt de leerkracht ervoor te zorgen dat hij afwisselende lessen kan geven, wat aantrekkelijker onderwijs oplevert. Door lesstof zowel visueel, auditief en interactie aan te bieden, leren leerlingen beter en meer (Leraar 24, 2010). Zwakkere leerlingen kunnen veel profijt hebben van de herhalingsmogelijkheid die ICT met zich meebrengt. Wel moet een voorwaarde zijn dat de goed ontworpen ICT-programma’s aansluiten bij het niveau van de leerling en dat het de leerling stapsgewijs door de lesstof heen leidt.Ook vergroot ICT de betrokkenheid van de (meeste) leerlingen. Leerlingen ervaren het werken met ICT-toepassingen als ‘leuk’ en zijn daardoor meer betrokken bij de lesstof. Het is wel van belang dat ICT wordt afgewisseld met andere werkvormen (Leraar 24, 2010).

5

Door ICT op de juiste manier in te zetten, kan iedere leerling optimaal tot leren komen. Dit zorgt ervoor dat de motivatie toeneemt, de leerprestaties verbeteren en het leerproces efficiënter wordt. Doordat deze drie effecten ervoor zorgen dat leerlingen meer en beter kunnen leren neemt het leerrendement vanzelf toe. Onderzoek wijst dan ook uit dat de inzet van ICT bij het leren kan bijdragen aan het verhogen van het leerrendement (Kennisnet, 2013).

2.4 Vier in balans model De samenleving verandert in hoog tempo. Het onderwijs moet aansluiten op deze verandering en op de vaardigheden en talenten die nodig zijn in de 21e eeuw. Deze ambitie kan niet worden waargemaakt zonder een goede inzet van ICT. Er is een groeiende behoefte aan digitaal leermateriaal en het gebruik van computers tijdens de les. Bijna alle leraren gebruiken ICT op één of andere manier in hun onderwijs.Toch haalt het onderwijs nog onvoldoende rendement uit ICT. Het verschil tussen gewenst en daadwerkelijk gebruik van ICT is nog steeds groot en de manier waarop ICT wordt ingezet sluit veelal onvoldoende aan bij de doelen die men wil bereiken. Wanneer een school een duidelijk beeld heeft van wat zij willen bereiken met (nieuwe) ICT-middelen en aandacht heeft voor de bouwstenen van Vier in Balans- en de balans hiertussen kunnen houden- kan ICT nog beter gaan werken voor het onderwijs.

Visie en leiderschap Wanneer het doel van een school is om ICT effectief in te gaan zetten, zou er volgens het Vier in Balans schema begonnen moeten worden met een heldere visie van de onderwijsinstelling over onderwijs, de didactische inzet van ICT en de ambitie die er is op dit gebied. Om deze visie waar te maken is er een goed leiderschap nodig.

Deskundigheid De inzet van ICT werkt alleen met de medewerking van leraren, onderwijsondersteunend personeel en medewerkers. De leerkracht moet in staat zijn om met ICT te werken, en belangrijker, om ICT didactisch in te zetten tijdens de les. De onderwijscoöperatie (2012) heeft drie beroepscontexten opgesteld die gelijk zijn aan de drie kerntaken die van belang zijn om ICT didactisch goed in te kunnen zetten. Een leerkracht moet pedagogisch/didactisch kunnen handelen, kunnen werken in de schoolcontext en zich professioneel blijven ontwikkelen (Kennisnet, 2012).

2.5 Vier in Balans in combinatie met het schoolontwikkelthemaHet Vier in Balans model wordt bij dit schooltonwikkelthema als rode draad gezien. Dit zijn de eerste stappen die ’t Bastion zet op gebied van nieuwe ICT-middelen. Dit schooljaar richt de school zich op de eerste 3 stappen: leiderschap, visie en deskundigheid. Voordat je in de praktijk met de ICT-middelen aan de slag kunt gaan moet deze 3 tussenstappen eerst voldoende in beeld zijn gebracht.Behalve de afbakening die plaats vindt bij het Vier in Balans proces is er ook onderscheid gemaakt tussen de onderbouw en de bovenbouw. Dit onderzoek wordt nader verder toegespitst op de onderbouw en die van een medestudent (op dezelfde stageschool) op de bovenbouw.

2.6 Dilemma’s Wanneer ICT productief wil worden ingezet moet er eerst geïnvesteerd worden in de mensen die er mee moeten werken. Een veelvoorkomend dilemma is dat er geen duidelijke visie is over ICT binnen de school. Leerkrachten die allen een verschillende mening hebben en een heel ander toekomst beeld wensen (Vanderlinde & Van Braak, 2013). Ook zijn er veel verschillende onderwijsvormen waar ICT in toegepast kan worden, de school moet eerst een duidelijk beeld hebben over zijn identiteit voordat hier ook daadwerkelijk ICT in kan worden toegepast (Vier in Balans monitor, 2013).

3. Praktijkonderzoek

6

3.1 Onderzoeksvragen over de beginsituatie van de schoolVragen die van te voren gesteld moesten worden om de beginsituatie helder te krijgen waren:Wat wordt er verwacht van de student, wat moet er precies gedaan worden?Wat gebeurt er al in school om meer succes te behalen uit ICT gebruik?Is er weerstand of zijn er zorgen van andere leerkrachten over dit schoolontwikkelthema?Wat zijn de verwachtingen van alle belanghebbende over het schoolontwikkelthema?Is er een einddoel waar wij als studenten op deze school naar toe kunnen werken?

Om deze vragen te beantwoorden hebben er diverse gesprekken plaats gevonden met de interne opleider van de school. Ook is er een enquête afgenomen bij alle leerkrachten en de directeur van de school, om de beginsituatie en het toekomstbeeld van het schoolontwikkelthema beter in zicht te krijgen.

3.2 OnderzoeksgroepDe onderzoeksgroep van dit onderzoek is ’t Bastion in Bredevoort. Het is een eenpitter, dit betekend dat het bestuur maar één school onder zich heeft, ’t Bastion in dit geval. Het is ook een interconfessionele basisschool, gebaseerd op verschillende geloofsovertuigingen. De school beschikt over 14 leerkrachten, één zorgcoördinator, twee onderwijsassistenten, één opleider in de school, één conciërge, één directieondersteuner en een directie. ’t Bastion vindt dat het onderwijs de opdracht heeft tegemoet te komen aan een aantal basisbehoeften van ieder mens: - geloof en plezier in eigen kunnen- ervaren dat anderen graag met je om willen gaan en je waarderen om wie je bent- dat je zelfstandig en onafhankelijk iets voor elkaar kunt krijgen Ook wil de school de leerlingen de kans geven om hun eigen mogelijkheden te ontplooien. Ze moeten leren zelfstandig, verantwoordelijk, creatief en kritisch te leven (te Lindert, 2013).

SleutelfigurenHieronder een korte beschrijving over de sleutelfiguren van dit onderzoek.Hans te Lindert: Directrice van de school.Annemarie Veerbeek: Opleider in de school, aanwezig tijdens gesprekken over het SOT. Annemarie Veerbeek & Astrid Wikkerink : ICT’ers en mentoren.

3.3 OnderzoeksinstrumentenVoor het praktijkonderzoek is er gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksinstrumenten. Zo is er een literatuurstudie gedaan, een documentenanalyse gemaakt en er is een enquête afgenomen onder de leerkrachten. In het literatuuronderzoek stond de term schoolontwikkeling centraal en is er specifiek gezocht naar literatuur passend bij het schoolontwikkelthema van dit onderzoek. Vervolgens is er in de documentenanalyse een overzicht gegeven van de stand van zaken betreft het schoolontwikkelthema ICT en zelfstandigheid op ’t Bastion. Hiervoor zijn het schoolplan, de schoolgids, de jaarevaluatie en het jaarplan bekeken. In de enquête zijn de leerkrachten vragen gesteld over hun vaardigheden en wensen ten opzichte van het schoolontwikkelthema.

3.3.1 LiteratuurstudieDe literatuurstudie is begonnen in de oriënterende fase, er is heel breed gezocht met als hoofdonderwerp schoolontwikkeling. Hierbij is vooral de zoekmachine Google veel gebruikt. Toen hier voldoende informatie over was gevonden is het onderzoek vervolgd met specifiekere zoektermen. Ook zijn er op dat moment meerdere zoeksystemen . Er zijn voor dit onderzoek ook beslisregels opgesteld om er voor te zorgen dat er betrouwbare bronnen worden gebruikt voor een betrouwbaar en relevant onderzoek.

Zoektermen

7

- ICT - Visie op ICT - Zelfstandigheid - Leiderschap- Autonomie - Deskundigheid- Daltononderwijs - Schoolontwikkeling- Media - Veranderkennis- Vier in Balans monitor - Verbetercultuur- Krachtige Leeromgeving - Kwaliteitszorg

Zoeksysteem- Google- Google Scolar- Kennisnet- Leraar 24

Beslisregels- De auteur van de tekst moet bekend zijn. - De bron mag niet geschreven zijn voor 1998. Is een bron ouder dan 5 jaar oud moet hij extra gecontroleerd worden op relevantie. - De bron moet goed onderbouwd zijn.

3.3.2 DocumentenanalyseVoor de documentenanalyse zijn vier verschillende documenten geraadpleegd. Het schoolplan 2011-2015, jaarplan 2013-2014, schoolgids 2013-2014 en de evaluatie 2012-2013. In de documentenanalyse is er meer informatie te vinden over de volgende begrippen: verbetercultuur, veranderkennis, kwaliteitszorg, kwaliteitszorg (intern/extern), digibord, computer en overige ICT informatie.

3.3.3 Enquête In dit vooronderzoek is er een enquête uitgegaan naar alle leerkrachten binnen de school, ook de directeur heeft er één ontvangen. De enquête had het doel om een duidelijke beginsituatie te creëren en een favoriet toekomstbeeld per leerkracht in zicht te krijgen. De leerkrachten kregen vragen in de volgende categorieën:- Huidig ICT gebruik in de klas. - Zelfstandigheid bij ICT gebruik van de leerlingen. - Toekomstbeeld rondom ICT gebruik. - Toekomstbeeld rondom ICT gebruik in combinatie met zelfstandigheid. - De leerkracht in combinatie met nieuwe ICT middelen.

8

4. Resultaten praktijkonderzoek

4.1 Resultaten documentenanalyseDe documentenanalyse heeft een aantal verschillende opvallende punten die hier nader worden toegelicht. De complete documentenanalyse is te vinden in bijlage 1 van dit onderzoek. Wat betreft de verbetercultuur speelt ICT een grote rol, in de evaluatie 2013-2014 is dan ook terug te vinden dat er gekeken moet worden naar nieuwe ICT mogelijkheden. Dit gaat gedaan worden door ICT coördinatoren in samenwerking met de werkplekstudenten. Over het digibord wordt in het schoolplan 2011-2015 geschreven dat deze nog ontbreken in groep 1 en 2, maar ook dat er goed moet worden omgegaan met het digibord (het mag niet gebruikt worden als ‘krijtjesbord’). In het jaarplan 2013-2014 staat dit nogmaals beschreven, ook is er als optie een opfriscursus van Heutinck gegeven. Hieruit blijkt dat de school wel openstaat voor cursussen over nieuwe mogelijkheden, in combinatie met het schoolontwikkelthema zouden er aankomend schooljaar dus ook eigengemaakte workshops kunnen worden gegeven aan het team over nieuwe ICT-mogelijkheden.In het schoolplan wordt er ook gesproken over de computer. Er is een lijstje zichtbaar met de computerprogramma’s die op school gebruikt worden en bij welke methode deze horen. Als gevolg hiervan hebben wij alle computerprogramma’s al uitgeprobeerd en hier verslag over geschreven wat is nuttig, en wat niet? Ook zijn alle computerprogramma’s terug te vinden in de enquête die de leerkrachten hebben ontvangen. Zij konden hier in aangeven welke programma’s ook daadwerkelijk door de leerlingen werden gebruikt.

4.2 Resultaten enquête In de onderstaande tekst worden de resultaten besproken van de afgenomen enquête aan de leerkrachten van ’t Bastion. Het voorbereidingsforumlier van hoe deze enquête tot stand is gekomen is te vinden in bijlage 2 en de complete enquête is bijlage 3. De resultaten van de enquête hebben bewezen dat de huidige situatie van ICT in elke groep ongeveer gelijk is, hier zijn niet veel verschillen te vinden. Als er gekeken wordt naar het toekomstbeeld zijn die verschillen echter wel grootst aanwezig, hier lopen de meningen erg uiteen. Je kunt hieruit dus wel concluderen dat de beginsituatie in de klas ongeveer gelijk loopt maar dat er geen visie aanwezig is waar het hele team achter staat. Zo geven alle leerkrachten aan dat ze de computer gebruiken en maar liefst twee van de zeven dat ze hierbij ook het digibord gebruiken. Er is niet één leerkracht die de vraag heeft beantwoord over de computerprogramma’s die ze niet nuttig vinden. Ook opvallend is het feit dat alle leerkrachten nieuwe programma’s introduceren door een eigen uitleg, er komt nergens voor dat de leerlingen dit zelf uit gaan zoeken of ze aan de slag gaan met uitlegkaarten, stappenplannen etc. Als er vervolgens gekeken wordt naar het toekomstbeeld hebben we opeens niet één vraag meer die door de helft van het team met hetzelfde antwoord beantwoord is. Een voorbeeld hiervan is de vraag naar de nieuwe ICT-middelen en op welke manier deze uiteindelijk moeten worden ingezet. De één kiest hier voor instructie en oefenen, de ander gaat voor adaptief leermateriaal en er wordt zelfs gekozen voor een digitale leeromgeving. Ook zijn er leerkrachten die vervolgens bij de vraag wanneer de leerlingen met de nieuwe ICT-middelen mogen werken veilig antwoorden met één keer in de week, waar anderen kiezen voor alle momenten. Ook het niveau van de leerkrachten zelf loopt erg uiteen, door de helft van de leerkrachten wordt aangegeven dat ze genoeg weten en door de ander e helft te weinig, ook staat niet iedereen open voor nieuwe extra/nieuwe uitleg. De meningen zijn ook verdeeld wanneer hen de vraag wordt gesteld wie dit proces dan uiteindelijk moet gaan begeleiden. De ene leerkracht geeft aan dat een intern persoon dit wel kan begeleiden en de ander geeft aan een extern persoon. Ook wordt er als reden gegeven een extern persoon om de andere collega’s hier niet mee te belasten, die hebben het al zo druk. En iets als nieuwe ICT kost toch veel tijd en inspanning.

9

5. Conclusie beginsituatie

In dit hoofdstuk wordt er een conclusie getrokken uit het theoretische kader en het praktische kader. Het is de bedoeling dat er een goede balans gevonden wordt tussen deze beide kaders en met deze gegevens een goede conclusie te vormen, waarop de probleemstelling in het werkplan wordt gebaseerd. De conclusie geeft dan ook een helder beeld van de beginsituatie.

Theorie- praktijk koppeling; schoolontwikkeling ICT Voordat de stap genomen kan worden naar werken met nieuwe ICT-middelen zullen er eerst andere stappen moeten worden genomen. Ten eerste moet de school beschikken over een goed leiderschap en zal het vervolgens ook een duidelijke visie in het bezit moeten hebben over het ICT onderwijs. Behalve een heldere visie, waar het hele team achter staat, is het ook van groot belang dat de leerkrachten hier deskundig mee om kunnen gaan. Leerkrachten die zelf niet deskundig zijn kunnen onmogelijk de leerlingen met ICT laten werken. Uit het praktijkonderzoek blijkt dat niet alle leerkrachten even deskundig zijn. Wel staan er een aantal open voor nieuwe uitleg. Enkele leerkrachten geven aan dat ze er niet veel van af weten en het ingewikkeld vinden. Het is dus duidelijk dat deze leerkrachten eerst zelf meer ICT-vaardigheden moeten ontwikkelen voordat ze dit op de leerlingen over kunnen brengen. Maar alleen deskundigheid is niet genoeg, ook een heldere visie is van groot belang. Doordat in het praktijkonderzoek naar voren is gekomen dat iedere leerkracht verschillend denkt over ICT in de toekomst, kan er voorop gesteld worden dat de school geen duidelijke visie heeft en dat dit de eerste stap is naar beter ICT onderwijs. ICT is niet alleen in het belang van de leerkracht maar ook zeker in dat van de leerling, het helpt bijvoorbeeld met maatwerk en het beschikt over veel herhalingsmogelijkheden. Ook vergroot ICT de betrokkenheid van de (meeste) leerlingen. Wel belangrijk is, dat ICT wordt afgewisseld met andere werkvormen. Door ICT op de juiste manier in te zetten kan iedere leerling optimaal tot leren komen, dit zorgt ervoor dat: de motivatie toeneemt, de leerprestaties verbeteren en het leerproces efficiënter wordt.

Theorie- praktijk koppeling; zelfstandig werken Autonomie is een belangrijk element in de ontwikkeling van zelfstandige leerlingen. Zelfstandigheid is dan ook één van de pijlers van het Dalton onderwijs. Deze vorm van onderwijs wil kinderen vormen tot volwassenen die zelfstandig kunnen denken en handelen. De leerkracht is in zijn begeleidende rol steeds bezig te onderzoeken wat ieder kind nodig heeft om iets specifieks te kunnen leren en hem hierbij te coachen. Het is dan ook de bedoeling dat de leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen met de nieuwe ICT-middelen. Hierbij zouden stappenplannen, online hulpmiddelen en handleidingen een goede stap kunnen zijn. Wanneer de leerlingen hulp van ICT-middelen in gaan plannen op hun taakblad, zal er ruimte moeten zijn om initiatieven van leerlingen te kunnen accepteren. Er zal een goed werkklimaat aanwezig moeten zijn waarbij de leerkracht zich voldoende kan vinden in zijn begeleidende rol en de leerling stimuleert om zelf keuzes te maken.

.

10

6. Literatuurlijst

Beekvelde, van., & Terpstra, (2010). Schoolontwikkeling. Verkregen op 18 september, 2013, van http://www.vanbeekveldenterpstra.nl/page/view/name/56-schoolontwikkeling

Cijvat, I., Dijk, M., Förrer, M., Horensius, L., & With, T. de. (2010). Bouwen en vasthouden. Amersfoort: drukkerij van Amerongen B.V.

Fullan, M., & Germain, C., st. (2009). Passie en kracht in schoolontwikkeling. Vlissingen: Bazalt.

Hopkins, D. (2001). School Improvement for Real. London/ New York: Routledge Falmer.

Leraar 24 (2011). ICT in het onderwijs. Verkregen op 8 oktober 2013, van http://www.leraar24.nl/dossier/2315/ict-in-het-onderwijs

Marzano, R. J. (2012). Wat werkt op school. Beknopte uitgave. Vlissingen: Bazalt

Mulder, A. (2008). Verbetercultuur als voorwaarde voor continu verbeteren. SIGMA, 3, 24-30

Munnik, C. de., & Vreugdenhil, K. (2003). Kennis over Onderwijs. Groningen: Noordhoff Uitgevers B.V.

Penta Nova. (2012). Kwaliteitszorg. Verkregen op 18 september 2013, van http://www.pentanova.nl/kennis-delen/kwaliteitszorg.aspx

Petrus Canisius College (2003). Begrippenlijs Kwaliteitszorg. Verkregen op 18 september, 2013, van http://www.pcc.nu/Media/download/67/Begrippenlijst%20kwaliteitszorg.pdf

Pierce, (2009). Gedeeld eigenaarschap. Verkregen op 18 september, 2013, van http://www.leraar24.nl/video/1839

Sar, M. van., der. (2011). Trends in Sociale Media. Verkregen op 19 november, 2012, van http://downloads.kennisnet.nl/snkn/Final_HRKN_10311.pdf

Smeets, J. (1999). Autonomie, de behoefte aan zelfstandigheid. Primair 70, april 1999, 8-10.

Vier in balans monitor (2013). De laatste stand van zaken van ICT en onderwijs. Verkregen op 2 oktober, 2013,

van http://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Over.kennisnet/Vier_in_balans_monit or_monitor_2013.pdf

11

Bijlage 1: Documentenanalyse:

Waarnemingscategorie

Kernwoord Schoolplan 2011-2015

Jaarplan 2013-2014

Schoolgids 2013-2014

Evaluatie 2012-2013

Enquête 2013 (onderbouw)

Schoolontwikkeling

Verbetercultuur

* De school is een daltonschool en alle leerkrachten zijn gecertificeerd daltonleerkracht. Op deze manier wordt er samen gewerkt aan het uitdragen van de visie.*De verbeterpunten worden jaarlijks geëvalueerd en aan de hand van die evaluatie worden er nieuwe doelen gesteld. Om het onderwijs te verbeteren.

* Er staat bij de evaluatie wat goed ging en wat niet. Ook staan de verbeteringen aangegeven. Dit alles staat per vak of onderwerp beschreven. Zo staat bij het kopje ICT dat het digibord niet als krijtjesbord gebruik moet worden maar dat er meer uitgehaald moet worden.

- * Er staat dat de groepsovergang van groep 2 naar groep 3 verbeterd moet worden.* Ook moet er gekeken worden naar nieuwe ICT mogelijkheden. Dit gebeurd samen met ICT-coördinatoren en werkplekstudenten.

Veranderkennis

* Na elk jaar wordt er geëvalueerd en wordt er gekeken wat er veranderd moet worden. De school staat open voor veranderingen maar zorgt er ten alle tijden voor dat de

- - -

12

kwaliteit gewaarborgd blijft en dat het wel relevante veranderingen zijn.

Kwaliteitszorg

* De kwaliteitszorg wordt omschreven als de doorlopende, professionele houding om aanwezige kwaliteit te behouden en te borgen en waar nodig het onderwijs te verbeteren.

- - -

Kwaliteitszorg; Intern

* Om de kwaliteitszorg te waarborgen maakt de school gebruik van het programma: Werken met Kwaliteitskaarten. Dit wordt ingezet om doelgericht ontwikkelingen van de school. Waarbij gelet wordt op de kwaliteit.

-

Kwaliteitszorg; Extern

* De school maakt gebruik van verschillende personen of instellingen om de kwaliteitszorg

-

13

te waarborgen. Instanties als; bureau jeugdzorg, EDU-art en de GGD worden ingezet. Ook zijn er ambulant begeleideider en verschillende onderwijsassistenten op de school aanwezig.

ICT Digibord *In het schoolplan staat dat het gebruik van het digibord uitgebreider kan. Dat het niet alleen als alleen als “krijtjesbord” wordt ingezet maar dat er veel meer mee mogelijk is. Dat hier aan gewerkt moet worden.* Ook wordt er aangegeven dat er nog geen digiborden zijn in de groepen 1 en 2.

*Er staat beschreven dat het digibord niet alleen als “krijtjesbord” gebruikt moet worden en dat een “opfris” cursus van Heutinck misschien een optie is.

- * De leerkrachten van de kleuters geven aan dat zij nog niet over een digibord beschikken maar deze wel graag willen.* De meeste leerkrachten geven ook aan dat alleen zij er mee werken en niet de leerlingen zelf.

Computer * In het schoolplan wordt beschreven

- - * Leerkrachten geven

14

welke computerprogramma’s er zijn bij welke methode en waar de kinderen mee werken.* Ook staat er beschreven dat er minimaal één computer moet zijn op de 5 leerlingen.* Leerkrachten die kennis hebben van computer en ICT gebruik is van belang. Scholing blijft nodig.

aan dat de computer door de leerlingen veel gebruikt wordt.* Leerkrachten willen zelfs dat de computer nog meer gebruikt gaat worden in de toekomst.* De leerlingen maken veel gebruik van ambrasoft, wereld in getallen en zoom (veilig leren lezen)* Dit zijn dan ook alle programma ’s passend bij de onderbouw, de leerkrachten zijn van mening

15

dat de rest alleen geschikt is voor de bovenbouw.

(Overig ICT) * Er staat beschreven dat er een meer jaren plan is voor het aanschaffen van middelen/apparatuur voor ICT.

* Er moet gekeken worden of alle computerprogramma’s nog wel zinvol en voldoen aan de kerndoelen. Worden alle programma’s gebruikt en zijn er dus geen overbodige programma’s waar wel voor betaald wordt?!* Er moet een helder meer jaren beleid gemaakt worden voor ICT. Hierbij hoort een heldere visie

- * Niet alle leerkracht staan open voor veranderingen.* Een aantal leerkrachten geven aan ICT ingewikkeld te vinden, wanneer zij hier meer mee aan de slag moeten willen ze alles ‘rustig en duidelijk’ uitgelegd krijgen.

Onderwijssysteem(Dalton)

Zelfstandigheid

* De leerkrachten begeleiden de leerlingen bij het zelfstandig maken van keuzes.* Niet alle kinderen zijn even zelfstandig. Er wordt in het

- * Er wordt naar het schoolplan verwezen.

- * Door de leerkrachten wordt aangegeven dat de leerlingen, op dit moment, met ICT werken

16

schoolplan gekeken hoe deze differentiatie op een goede manier gehanteerd wordt zodat elke leerling genoeg aandacht krijgt en de juiste hulp.

als de leerkracht dit zegt.

Verantwoordelijkheid

* De missie van het Bastion is om de leerlingen zelfstandig en verantwoordelijk te maken. De leerkrachten willen de leerlingen leren om zich verantwoordelijk te voelen voor eigen werk en gemaakte keuzes.

- * Er wordt naar het schoolplan verwezen.

- -

Samenwerken

* Samenwerken hoort ook bij de missie van ’t Bastion. Het onderwijsleerproces willen de leerkrachten/directie samen met leerlingen en ouders doorlopen.* De school wil de leerlingen ook leren samenwerken

- * Er wordt naar het schoolplan verwezen.

- -

17

. Dit doormiddel van coöperatieve werkvormen, opdrachten en het werken met maatjes.

18

Bijlage 2: Voorbereidingsformulier enquête

Voorbereidingsformulier voor de enquête

Naam Tjitske de Vries en Bernice GarstenveldOnderwerp Zelfstandigheid en ICT

(Om de beginsituatie te bepalen)

1. Formuleer het doel van de enquêteMet de enquête wordt er een beginsituatie en gewenste situatie in beeld gebracht. Door middel van vragen aan de leerkrachten wordt een beeld geschetst van het huidige ICT gebruik door leerlingen. Ook wordt er naar de verwachtingen/wensen van de leerkrachten gevraagd. Zodat er een beeld ontstaat waar eventueel naartoe gewerkt kan worden.

2. Maak een lijst met onderwerpen/begrippen die zeker aan bod moeten komen.

- Situatie nu- ICT (technologie)- Zelfstandigheid- Toekomstbeeld (visie op mediagebruik)- Professionalisering leerkrachten- Mediavaardigheden van de leerlingen

3. Verzamel informatie over het onderwerp/begripOnderwerp/begrip Informatie naar aanleiding van

literatuuronderzoekICT (technologie) De bedienbaarheid van tablets is zo goed dat

zelfs jonge kinderen er moeiteloos mee kunnen werken. Handleidingen, ingewikkelde stappenplannen om iets te activeren of steeds terug komende onbegrijpelijke foutmeldingen lijken verleden tijd. Ook wordt deze vorm van technologie erg snel goedkoper en bijvoorbeeld het aanleggen van een draadloos netwerk is inmiddels simpel en goedkoop. Het zal duidelijk zijn dat het gebruik van ICT de komende jaren een enorme impact zal krijgen op het onderwijs. De eerste grote verschuiving in het denken over multimedia in het onderwijs heeft plaats gevonden toen de digiborden (smartboards)

19

werden bevestigd op de plaats van krijtborden. Toch heeft onderwijs de afgelopen jaren nog vrij weinig gedaan in vergelijking met andere maatschappelijke sectoren waar het gaat om het gebruik van ICT. Dit zal niet zo blijven, er zijn de komende jaren grote veranderingen te verwachten omdat mobiele technologie met de komst van tablets in een stroomversnelling terecht is gekomen. Heel snel zullen dit soort tablet-pc’s goedkoper zijn dan een stapel studieboeken, ook is er niet te ontkomen aan het idee dat tablets duidelijk maken dat enkel het gebruik als Ebook (goedkopere uitlevervorm van gedrukte boek) in geen enkele verhouding staat tot de andere mogelijkheden en toepassingen die in een tablet kan bieden (De Jong, 2011).

Zelfstandigheid Zelfstandig zijn, onafhankelijk zijn is een belangrijke eigenschap die eigenlijk elk kind zou moeten bezitten. Je leert leerlingen zelfstandig te zijn door kinderen de ruimte te geven zelfstandig dingen te leren uitvoeren. Hierbij is een belangrijke rol voor de leerkracht weggelegd. Het is niet meer zijn taak om leerlingen te onderwijzen door kennis, begrip of vaardigheden over te brengen, hij zorgt er nu voor een begeleider te zijn, iemand die een ander met wijze raad bij kan staan. Pas wanneer de leerkracht de kinderen deze kans geeft, zullen de kinderen een positief denkbeeld ontwikkelen. Het is van belang dat kinderen zelf actief problemen oplossen. Dit leert kinderen ontdekkingen te doen, leert ze verwonderen en geeft ze zelfvertrouwen. Hoezelfstandiger een kind wordt, hoe makkelijker het zal leren de juiste keuze te maken (Berends, 2008).

Toekomstbeeld (visie op mediagebruik)

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het meeste rendement uit ICT te halen is als er begonnen wordt met een goede visie (Vier in balans, 2010). Wie ICT productief wilt maken, moet allereerst investeren in de mensen die ermee moeten werken en uitgaan van een duidelijke, door het schoolteam gedragen visie op het onderwijs (Vanderlinde & Van Braak, 2013).Instellingen, die vooral uitgaan van zelfstandig leren, zullen meestal meer rendement halen uit adaptief leermateriaal. Leerlingen krijgen hiermee de kennis en oefeningen aangereikt,

20

die aansluiten bij de ontwikkeling. De leerkracht vervult op deze manier minder vaak de rol van instructeur en is vaker een begeleider of coach voor de leerlingen (Vier in balans monitor, 2013). Wanneer er in een school gestart wordt met nieuwe ICT middelen is het tempo en de omvang van de verandering afhankelijk van het draagvlak in het schoolteam. Uit analyses van succesvolle veranderingstrajecten is gebleken dat het startpunt in de meeste gevallen ligt bij een pionier. Dit is een persoon binnen de school die de taak heeft gekregen zich te laten inspireren door ideeën, die ze meestal buiten de eigen school opdoen en in hun eigen school willen uitproberen. De kans op succes bij collega’s neemt toe wanneer dit aansluit bij de onderwijsvorm waar de school in de toekomst naar toe wil, maar dat de ICT toepassing ook lijkt op wat men in de school gewend is. Naast het draagvlak onder collega’s speelt het management ook een belangrijke rol door de ondersteunde randvoorwaarden te verschaffen. Verandering kan bij een pionier beginnen maar hij kan het zeker niet alleen (Vier in balans monitor, 2013).

Professionalisering leerkrachten

Professionalisering is de sleutel voor beter onderwijs. Om het beste uit de leerlingen te halen op het gebied van ICT is een professionele leerkracht van cruciaal belang. De leerkracht is nodig om van goed onderwijs excellent onderwijs te maken. Uit verschillende onderzoeken in gebleken dat het inzetten van ICT kan bijdragen aan het verhogen van het leerrendement van de leerlingen en het kan bijdragen aan een professionele organisatie binnen de school. Daarnaast leert de leerkracht zelf ook nog heel veel nieuwe dingen op het gebied van ICT. Alleen met vaardige leerkrachten kan ICT binnen een school werken. Op deze manier kan ICT ingezet worden als didactisch middel om meer te leren (Vier in balans monitor, 2013).

Mediavaardigheden van de leerlingen

Zoals in figuur 1 is te zien moeten leerlingen over heel veel vaardigheden beschikken om het onderwijs uit de 21e een bij te kunnen blijven. Eén van deze vaardigheden is de ICT-geletterdheid. Dit is voor veel leerlingen nog best een lastige vaardigheid. Iedereen kan op internet wat opzoeken en zo ongeveer iedereen weet hoe een smart Phone werkt maar het zoeken naar echt goede informatie met goede bronnen blijft een moeilijk punt. Ook moeten

21

leerlingen weten hoe ze op een veilige manier ICT kunnen gebruiken. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van vaardigheden die leerlingen moeten hebben om ICT op een goede manier te gebruiken. Maar het belangrijkste blijft dat er een professionele leerkracht is die de leerlingen op een goede manier kan begeleiden (Vier in balans monitor, 2013).

4. Formuleer bij ieder onderwerp/begrip dimensies, indicatoren en enquêtevragen

Onderwerp Dimensie Indicator EnquêtevragenSituatie nu rondom het gebruik van ICT.

Wat gebruiken de leerlingen aan ICT middelen?

- Alleen de computer.- Computer en laptops.- Anders namelijk:…

- Welke ICT middelen worden op dit moment door de leerlingen in de klas gebruikt?

- Welke computerprogramma’s worden door de leerlingen het meeste gebruikt?

- Welke programma’s vindt u leerzaam/zinvol?

22

- Welke programma’s vindt u niet leerzaam/zinvol?

Situatie nu rondom zelfstandigheid bij ICT.

Hoe werken de leerlingen nu op het gebied van ICT en zelfstandigheid.

- De leerlingen werken hiermee als de leerkracht dit zegt.- De leerlingen werken geheel zelfstandig met ICT.- De leerlingen werken zelfstandig met ICT. Maar er worden wel hulpmiddelen ingezet.

- Op welke manier werken de leerlingen met de verschillende ICT middelen?

- Welke hulpmiddelen worden er dan gebruikt?

- Wordt de leerlingen verteld hoe ze met verschillende ICT middelen moeten omgaan?

Toekomstbeeld rondom het gebruik van ICT.

De wensen van de leerkrachten op het gebied van ICT. Denk hierbij aan wat er ingezet wordt, hoe ze dit willen inzetten en wanneer.

WAT:- De leerkrachten willen meer computers inzetten.- De leerkrachten willen meer laptops inzetten- De leerkrachten willen tablets inzetten.- De leerkrachten willen andere media inzetten..HOE:- Alleen als verwerking.- Bij alle lessen.- Als ontspanning.- Anders namelijk:WANNEER:- Inplannen op taakblad.- Vast moment in de week- Meerdere momenten in de week.- Mag op alle momenten gebruikt worden.

- Welke ICT middelen zou u willen inzetten in uw klas?

- Hoe zouden de (nieuwe) ICT middelen ingezet moeten worden?

- Op welk moment(en) in de week worden deze ICT middelen ingezet.

- Zou u nieuwe media inzetten als:* Instructie en oefenen* Adaptief leermateriaal* Persoonlijke leeromgeving

- Hoe ziet u het voor zich hoe dit proces/project gaat verlopen?

Toekomstbeeld rondom het

Hoe moeten de leerlingen

- De leerlingen werken onder

- Hoe werken de leerlingen met de

23

gebruik van ICT m.b.t. de zelfstandigheid.

werken op het gebied van ICT volgens de leerkrachten.

begeleiding van de leerkracht.- De leerlingen werken geheel zelfstandig.- De leerlingen werken zelfstandig met hulpmiddelen. - Met stappenplan, handleiding etc. - In groepjes, tweetallen etc.

(nieuwe) ICT middelen?

- Welke hulpmiddelen zou u uw leerlingen aanbieden?

- Wat lijkt u de beste manier om leerlingen op een goede manier instructie te geven over de (nieuwe) ICT middelen?

Professionalisering van de leerkrachten

Hoe krijgen leerkrachten de vaardigheden om de leerlingen op een goede manier om te laten gaan met ICT. Wat willen zij zelf en hoe zien zij dit voor zich?

- Leerkrachten vinden dat ze genoeg weten.- Leerkrachten staan open voor extra “uitleg”.- Ieder bepaalt dit voor zichzelf.- Hulp doormiddel van workshops, infobladen, handleidingen en presentaties.

- Vind u dat u, op dit moment, voldoende vaardigheden beheerst op het gebied van ICT?

- Bij de komst van nieuwe media, staat u dan open voor extra uitleg doormiddel van de volgende mogelijkheden? Kruis aan waar uw voorkeur naar uit gaat:

5. Groepeer de vragen op onderwerp (module) in een logische volgorde.

Enquêtevragen - Welke ICT middelen worden op dit moment door de leerlingen in de klas gebruikt? - Welke computerprogramma’s worden door de leerlingen het meeste gebruikt?- Welke programma’s vindt u leerzaam/zinvol?- Welke programma’s vindt u niet leerzaam/zinvol? - Op welke manier werken de leerlingen met de verschillende ICT middelen?- Welke hulpmiddelen worden er dan gebruikt?- Wordt de leerlingen verteld hoe ze met verschillende ICT middelen moeten omgaan?- Welke ICT middelen zou u willen inzetten in uw klas?- Hoe zouden de (nieuwe) ICT middelen ingezet moeten worden?- Op welk moment(en) in de week worden deze ICT middelen ingezet.- Als welk type, digitaal leermateriaal, zou u de nieuwe media inzetten?- Hoe ziet u het voor zich hoe dit proces/project gaat verlopen?- Hoe werken de leerlingen met de (nieuwe) ICT middelen?

24

- Welke hulpmiddelen zou u uw leerlingen aanbieden?- Wat lijkt u de beste manier om leerlingen op een goede manier instructie te geven over de (nieuwe) ICT middelen?- Vind u dat u, op dit moment, voldoende vaardigheden beheerst op het gebied van ICT?- Bij de komst van nieuwe media, staat u dan open voor extra uitleg doormiddel van de volgende mogelijkheden? Kruis aan waar uw voorkeur naar uit gaat:

6. Leid iedere module kort in met één of twee zinnen.- Deze vragen gaan over het huidige ICT gebruik- Deze vragen gaan over de zelfstandigheid bij het ICT gebruik- Deze vragen gaan over het toekomstbeeld rondom ICT gebruik- Deze vragen gaan over het toekomstbeeld rondom het ICT gebruik en de zelfstandigheid- Deze vragen gaan over u als leerkracht en de nieuwe media

7. Bedenk een duidelijke instructieBeste leerkrachten van basisschool ‘t Bastion,

Voor ons schoolontwikkelthema gaan wij ons oriënteren op (nieuwe) ICT middelen en hierbij kijken wij wat eventueel geschikt is voor ’t Bastion. Daarbij zullen eventueel verschillende materialen uitgetest worden in de verschillende bouwen. Daarom willen wij graag een beginsituatie en een gewenste situatie in beeld brengen. Dit willen wij mede doen door deze enquête.Alle vragen gaan over het gebruik van ICT en de zelfstandigheid van de leerlingen in uw klas. Bij elke vraag is de mogelijkheid om iets toe te lichten of om een opmerking te plaatsen.Graag willen deze enquête uiterlijk voor 16 oktober terug hebben. In de koffiekamer is een gelegenheid om de enquête in te leveren, uiteraard is het geen probleem als we de enquête in de wandelgangen van jullie ontvangen.

Bijlage 3: Enquête

Beste leerkrachten van basisschool ‘t Bastion,

Voor ons schoolontwikkelthema gaan wij ons oriënteren op (nieuwe) ICT middelen en hierbij kijken wij wat eventueel geschikt is voor ’t Bastion. Daarbij zullen eventueel verschillende materialen uitgetest worden in de verschillende bouwen. Daarom willen wij graag een beginsituatie en een gewenste situatie in beeld brengen. Dit willen wij mede doen door deze enquête.Alle vragen gaan over het gebruik van ICT en de zelfstandigheid van de leerlingen in uw klas. Bij elke vraag is de mogelijkheid om iets toe te lichten of om een opmerking te plaatsen. Graag willen deze enquête uiterlijk voor 16 oktober terug hebben. In de koffiekamer is een gelegenheid om de enquête in te leveren, uiteraard is het geen probleem als we de enquête in de wandelgangen van jullie ontvangen.

Alvast bedankt voor het invullen,

25

Tjitske en BerniceLeerkracht in groep: …………………………

Deze vragen gaan over het huidige ICT gebruik

Welke ICT middelen worden op dit moment door de leerlingen in de klas gebruikt? (Meerdere antwoorden zijn mogelijk)

o Alleen de computero Computer en laptopo Het digibordo Anders namelijk:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Welke computerprogramma’s worden door de leerlingen het meeste gebruikt? (Meerdere antwoorden zijn mogelijk)

o Woordenschat (Taal in beeld)o Spelling in beeldo Natunieko JBosatlaso Leesladdero Goed gelezeno Speurtochto Ambrasofto Blauwe planeeto Wereld in Getallen

Welke programma’s vindt u leerzaam/zinvol? o Woordenschat (Taal in beeld)o Spelling in beeldo Natunieko JBosatlaso Leesladdero Goed gelezeno Speurtochto Ambrasofto Blauwe planeeto Wereld in Getallen

26

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Welke programma’s vindt u niet leerzaam/zinvol? Welke computerprogramma’s worden door de leerlingen het meeste gebruikt? (Meerdere antwoorden zijn mogelijk) o Woordenschat (Taal in beeld)o Spelling in beeldo Natunieko JBosatlaso Leesladdero Goed gelezeno Speurtochto Ambrasofto Blauwe planeeto Wereld in Getallen

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Deze vragen gaan over de zelfstandigheid bij het ICT gebruik

Hoe gaan de leerlingen om met de verschillende ICT middelen?o De leerlingen werken hiermee als de leerkracht dit zegt.o De leerlingen gaan hiermee op eigen initiatief aan het werk.o De leerlingen werken zelfstandig met ICT. Hierbij maken zij gebruik van de volgende hulpmiddelen:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Opmerking:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Wordt de leerlingen verteld hoe ze met verschillende ICT middelen moeten omgaan?o Ja, doormiddel van mijn uitlego Nee, hier komen zij zelf achtero Nee, ik geef geen uitleg maar er zijn andere hulpmiddelen (bijv. uitlegkaarten)

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Deze vragen gaan over het toekomstbeeld rondom ICT gebruik

Welke ICT middelen zou u willen inzetten in uw klas? (Meerdere antwoorden zijn mogelijk)o Meer computerso Meer computers en laptopso Gebruik maken van tabletso Gebruik maken van smart Phoneso Meer gebruik van het digibordo Gebruik van smartboardso Bovenstaande middelen allemaal (computer, laptop, tablet, smart Phone, smartboard en digibord)o Andere media namelijk:

27

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hoe zouden de (nieuwe) ICT middelen ingezet moeten worden? o Bij alle lesseno Als verwerking van de lessen/opdrachteno Als ontspanningo Anders namelijk:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Als welk type, digitaal leermateriaal, zou u de nieuwe media inzetten?o Instructie en oefenen o Adaptief leermateriaal (digitale leermiddelen op individuele onderwijsbehoeften).o Persoonlijke leeromgeving (u moet hier denken aan het digitaal portfolio).

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Op welk moment(en) in de week zou u deze middelen willen inzetten?o Op het taakblad inplannen.o Op een vast moment in de week.o Op meerdere momenten in de week.o Mag op alle momenten gebruikt worden.

Opmerking:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Deze vragen gaan over het toekomstbeeld rondom het ICT gebruik en de zelfstandigheid

Hoe werken de leerlingen met de (nieuwe) ICT middelen?o Onder begeleiding van de leerkracht.o De leerlingen werken geheel zelfstandig.o De leerlingen werken zelfstandig maar met hulpmiddelen (stappenplan, handleiding etc. of in groepjes,

tweetallen etc.):………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Opmerking:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Wat lijkt u de beste manier om leerlingen op een goede manier instructie te geven over de (nieuwe) ICT middelen?o Doormiddel van instructie van de leerkrachto Door de leerlingen zelf te laten experimentereno Door andere hulpmiddelen als hulpkaarten, handleidingen etc.

28

o Door andere hulpmiddelen via internet (webkwestie, elo)

Opmerking:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Deze vragen gaan over u als leerkracht en de nieuwe media

Vindt u dat u, op dit moment, voldoende vaardigheden beheerst op het gebied van ICT?o Ja, op dit moment weet ik genoego Nee, ik weet te weinigo Ik weet genoeg maar sta open voor extra/nieuwe uitleg

Opmerking:………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Bij de komst van nieuwe media, staat u dan open voor extra uitleg doormiddel van de volgende mogelijkheden? Kruis aan waar uw voorkeur naar uit gaat:

o Workshopso Informatiebladeno Handleidingeno Presentatieso Anders namelijk: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hoe ziet u het voor zich hoe dit proces/project gaat verlopen? (meerdere antwoorden zijn mogelijk)o Binnen nu en een jaar is er onderzoek gedaan naar goede mogelijkheden en hebben wij er als school een visie

op het gebruik van nieuwe media.o Binnen nu en een jaar zijn er een aantal materialen aangeschaft en is hiermee geëxperimenteerd.o Anders namelijk:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Dit gaat over de begeleiding:Hoe zit u de begeleiding van het invoeren van nieuwe middelen voor zich?

o Begeleiding van de nieuwe media door een extern persoon, van buiten de school.o Begeleiding van de nieuwe media door een intern persoon, iemand binnen de school.o Anders namelijk:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Dit waren alle enquête vragen, mochten er nou toch nog dingen zijn die u graag aan ons door zou willen geven m.b.t. bijvoorbeeld andere behoeftes of opmerkingen dan kunt u dat hieronder opschrijven.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

29

Dit was de enquête, bedankt.

Bijlage 4: Werkplan

Werkplan SOT2013-2014 algemene gegevens

Naam: Tjitske de Vries

Klas: VR3B

Met wie maak je het

eerste deel van het

vooronderzoek?

Bernice Garstenveld

gekozen onderwerp

Korte beschrijving van het gekozen onderwerp:

In de huidige maatschappij zijn digitale middelen niet meer weg te denken. Het onderwijs moet in deze ontwikkelingen meegaan. Tegenwoordig worden er op vrijwel alle basisscholen digiborden gebruikt, maar er zijn veel meer ICT/media middelen die te gebruiken zijn in het onderwijs. Het voornaamste doel is om met het gehele team een duidelijke visie te creëren op het ICT/media gebruik en aan de hand van die visie wordt gekeken wat nodig is.

Probleemstelling: Dit schoolontwikkelthema gaat over ICT en zelfstandigheid. Er wordt gekeken hoe nieuwe media gebruikt kan worden in het onderwijs. In de huidige

30

maatschappij is mediagebruik niet meer weg te denken. Daarom kan het onderwijs niet achterblijven. Het moderniseren van het onderwijs doormiddel van ICT zorgt ervoor dat leerlingen voorbereid worden op een leven als burger in een mediarijke samenleving waarbij kennis heel belangrijk is (De haan & Pijpers, 2010). Begrippen die volgens Vier in balans monitor (2013) erg belangrijk zijn bij ICT zijn visie en deskundigheid. De visie is de kijk van een school op het gebruik van ICT en media. Een visie maakt duidelijk op welke manier een school ICT en media bij het onderwijs wil betrekken. Ook wordt er gekeken hoe dit in de dagelijkse activiteiten terug te vinden is. Zonder duidelijke visie van een school kan ICT/media gebruik niet optimaal functioneren in het onderwijs. Deskundigheid heeft te maken met de kennis van de leerkrachten. Dit is even belangrijk als de visie. De leerkrachten moeten de visie uitdragen en werken met de verschillende materialen en apparatuur. De school waar dit schoolontwikkelthema wordt uitgevoerd is een Daltonschool. Om deze reden wordt ook het Daltononderwijs betrokken bij dit onderzoek. Er wordt voornamelijk gekeken naar de pijler zelfstandigheid. Zelfstandigheid staat voor het zelf maken van keuzes en zich verantwoordelijk voelen voor deze keuzes. Een leerling moet leren zelf doelen te stellen om zichzelf op zijn of haar eigen manier te ontwikkelen (Berends, 2008). Uiteindelijk wordt erop de desbetreffende stageschool gekeken naar een goede visie op ICT en mediagebruik. Met deze visie zal er gekeken worden welke ICT-toepassingen horen bij deze visie en dit zal allemaal uitgeprobeerd worden met zowel de leerkrachten als de leerlingen. Om uiteindelijk de school goede handvaten te geven om te werken met ICT en media.

Rollen *Kennismakelaar: tijdens het vooronderzoek is er theoretische kennis opgedaan. Deze kennis kan gebruikt worden om het uiteindelijke onderzoek te kunnen onderbouwen met goede literatuur. De kennismakelaar houdt zich niet alleen bezig met de literatuur, maar is ook actief in de praktijk. Situaties of gebeurtenissen uit de praktijk worden meegenomen in het onderzoek want, een goed onderzoek bestaat immers uit een theorie en praktijk deel. De kennis van de leerkrachten op ’t Bastion kan nog verbeterd worden op het gebied van ICT. Dit blijkt uit de enquête die de leerkrachten hebben ingevuld. Doormiddel van bijvoorbeeld bijeenkomsten, workshops en stappenplannen wordt geprobeerd om de kennis van de leerkrachten te vergroten zodat zij de leerlingen op een goede en verantwoorde manier kunnen laten werken met ICT en media. De kennismakelaar kan dit alles begeleiden en helpen waar nodig is. Vier in balans monitor (2013) is voor de kennismakelaar de basis van alles wat er uitgevoerd/onderzocht gaat worden.*Educatief ontwerper: de educatief ontwerper kijkt

31

binnen een school wat mogelijk is en betrekt daarbij de ideeën van de leerkrachten. Er wordt gekeken wat er allemaal al aan ICT is binnen de school en wat er nog bij kan of een goede aanvulling is. De educatief ontwerper werkt samen met de leerkrachten in de praktijk. Experimenten worden samen met de leerkrachten uitgevoerd en ook geëvalueerd. Dit leidt tot een goede samenwerking en alleen zo kan de school kiezen welke weg er ingeslagen wordt.*Onderwijsonderzoeker: de onderwijsonderzoeker kijkt naar welke onderwijssystemen er worden gebruikt binnen de school en welke richting de school op wil met de schoolontwikkeling. Er wordt gekeken op welke manier de doelen beschreven staan en op welke manier deze worden uitgewerkt. Een onderwijsonderzoeker kan werken met het Plan-Do-Check-Act model. Dit model zorgt voor dat de kwaliteit gewaarborgd blijft en er verbeteringen kunnen optreden (Schop, 2012).

Praktische relevantie: Het doel van dit onderzoek is dat er uiteindelijk een duidelijke visie gecreëerd wordt waardoor de school op een goede en verantwoorde manier kan werken met ICT. De leerkracht is in zijn begeleidende rol steeds bezig te onderzoek wat ieder kindnodig heeft om iets specifieks te kunnen leren en hem hierbij tecoachen. Het initiatief blijft zoveel mogelijk bij de leerling zelf(Nederlandse Dalton Vereniging, 2011). De deskundigheid van de leerkrachten wordt na de visie aangepakt. Dit onderzoek is dus voor interconfessionele Daltonbasisschool ’t Bastion van groot belang. Met de uitkomst van het onderzoek kan de school verder werken aan een goede invulling van het ICT gebruik.

Voorbereiding literatuurstudie

Werkwijze Zoektermen:*ICT*Vier in Balans*Visie*Deskundigheid*Mediawijsheid*Media*Daltononderwijs*Zelfstandigheid*Schoolontwikkeling*Veranderkennis*Verbetercultuur*KwaliteitszorgZoekmachines:www.google.nlwww.kennisnet.nlwww.scolar.google.nlwww.leraar24.nl Beslisregels:*De bron moet relevante kennis bevatten.*De auteur van de tekst bekend zijn. *De bron mag geen blog o.i.d. zijn, het moet een artikel of relevante

32

websites zijn. *De bron mag niet geschreven zijn voor 1998, behalve het document van Helen Parkhurst over Dalton.

Onderzoeksvragen

a. LiteratuurstudieTheorieOp welke manier kan het vier in balans model bijdragen tot een visie op het gebied van ICT in de onderbouw in combinatie met zelfstandig werken? 1. Wat beschrijft Vier in balans monitor over de visie op het gebied van ICT?2. Welke visies zijn er op het gebied van ICT in de onderbouw?3. Op welke manier werken de leerlingen in de onderbouw aan ICT?4. Hoe kan een visie op ICT het beste worden toegepast bij het zelfstandig werken van de leerlingen?

Praktijk

Hoe kan de visie van de school ervoor zorgen dat de leerkrachten deskundiger worden op het gebied van ICT in de onderbouw?1. Over welke vaardigheden beschikken de leerkrachten op dit moment? 2. Welke stappen moeten er genomen worden om het niveau van de leerkrachten te verbeteren?3. Aan welke materialen hebben de leerkrachten behoefte en op welke manier kunnen zij daarbij geholpen worden? 4. Welke vaardigheden hebben de leerkrachten nodig op het gebied van ICT?5. Op welke manier worden leerkrachten gemotiveerd en enthousiast om te gaan werken met ICT?6. Op welke manier kan ICT een bijdrage leveren aan de onderwijsbehoeften van leerlingen in de onderbouw? b. Onderzoeksmethode

Literatuuronderzoek:Doormiddel van een literatuuronderzoek worden de hoofd- en deelvragen beantwoord. De literatuur is de basis voor een praktijkonderzoek.

Documentanalyse:Doormiddel van een documentanalyse wordt er gekeken welke ontwikkelingen op het gebied van ICT waar beschreven staan en wat de school daarmee wil.

Interview:Om te weten welke visie de school heeft op ICT worden er interviews gehouden met o.a. de directeur en de ICT-coördinatoren. De mening van deze mensen kan bijdragen aan een goede visie.

Intervisies:Een schoolontwikkelthema heeft betrekking op de hele school en daarom moeten alle leerkrachten op de hoogte gebracht worden van wat er allemaal speelt. Doormiddel van momenten in vergaderingen of een mail worden de leerkrachten op de hoogte gebracht. Ook de begeleidingsmomenten die te maken hebben met het inzetten van nieuwe ICT/media zal hieronder vallen. Hierbij wordt gedacht aan workshops of experimenten in

33

de klas.

Observatie:Doormiddel van observaties wordt er gekeken hoe leerkrachten met de leerlingen werken met ICT. Hierdoor kan naar de leerkracht teruggekoppeld worden hoe om te gaan met vragen en opmerkingen van leerlingen. De deskundigheid van de leerkrachten wordt hierdoor vergroot. Ook kunnen leerlingen geobserveerd worden als zij werken met ICT toepassingen.

Bronnen

1 Berends, R. (2008). Zelfstandig leren door zelfstandig te zijn. Verkregen op 25 september, 2013,van http://www.daltondeventer.nl/literatuur/titels/07_Het_begrip_zelfstandigheid_in_de_praktijk_van_het_daltononderwijs.pdf

2 De Haan, J., Pijpers, R. (2010). Contact, kinderen en nieuwe media.Houten: Bohn Stafleu vanLoghum.

3 Schop, G. (2012). PDCA-cyclus. Verkregen op 23 oktober, 2013,van http://www.gertjanschop.com/modellen/pdca_cyclus.html

4 Vier in balans monitor (2013). De laatste stand van zaken van ICT en onderwijs.Verkregen op 2 oktober, 2013, vanhttp://www.kennisnet.nl/fileadmin/contentelementen/kennisnet/Over.kennisnet/Vier_in_balans/Vier_in_balans_monitor_2013.pdf

Planning van het onderzoek

Week 419 oktober 2013

De gemaakte enquête wordt uitgedeeld aan het team van ’t Bastion.

Week 4216 oktober 2013

De leerkrachten van ’t Bastion leveren de enquête weer in en de antwoorden worden geanalyseerd.

Week 4217 oktober 2013

14.35 uur gesprek met Lizette de man over de stand van zaken.

Week 43Herfstvakantie

Het vooronderzoek + het werkplan helemaal afmaken en inleveren voor feedback.

Week 44 Gekregen feedback verwerken.Week 456 november 2013

De puntjes op de “i” zetten en dan het vooronderzoek inleveren voor het eerste aanbod.

Week 46 Een start maken met het beantwoorden van deelvraag 1 en 2.Week 47 Deelvraag 1 en 2 beantwoorden.Week 4827 november 2013

Gekregen feedback op het vooronderzoek verwerken en eventueel inleveren voor aanbod 2.

Week 49 Deelvraag 3 en 4 beantwoorden.Week 50 Deelvraag 3 en 4 beantwoorden.Week 51 Hoofdvraag theorie beantwoorden.Week 52-1 Kerstvakantie

* Achterstanden bijwerken.* Hoofdvraag 1 (theorie) helemaal beantwoord en afgerond hebben.* Planning maken voor het beantwoorden van hoofdvraag 2

34

(praktijkonderzoek).Nog in te plannen

* Vergaderingen waarin verteld wordt over het SOT.* Bijeenkomsten met Annemarie Veerbeek om de stand van zaken te bespreken.* Bijeenkomsten met Lizette de Man om de stand van zaken te bespreken.* Eindpresentatie op stage.

35

Uitwerking van de hoofd- en deelvragenHoofdvraag 1 Op welke manier kan het vier in balans model bijdragen tot een visie op het gebied van ICT in de bovenbouw?

Welke onderzoeksactiviteiten ga je ondernemen voor iedere deelvraag?

Hoe ziet de praktijkcomponent eruit ?

Deelvragen 1 Wat beschrijft Vier in balans monitor over de visie op het gebied van ICT?

Literatuuronderzoek Aan de hand van het literatuuronderzoek wordt een verslag geschreven over de uitkomsten hiervan. Dit biedt zowel in de theorie als in de praktijk een rode draad voor het verloop van dit onderzoek.

2 Welke visies zijn er op het gebied van ICT in de bovenbouw?

Literatuuronderzoek Verschillende visies in beeld brengen en deze voorleggen aan de ICT coördinatoren en de directie. Er wordt bekeken welke visie het beste aansluit bij ’t Bastion.

3 Op welke manier werken de leerlingen in de bovenbouw met ICT?

Literatuuronderzoek/observatie Er wordt een gesprek aangegaan met willekeurige leerlingen, zij worden ook geobserveerd. Op deze manier wordt duidelijk of het beeld van de leerkracht gelijk is aan dat van de leerling.

4 Hoe kan een visie op ICT het beste worden toegepast bij het zelfstandig werken van de leerlingen?

Literatuuronderzoek Het doel is dat leerlingen zelfstandig aan de slag gaan met een (nieuw) ICT middel. Zij zijn hiermee aan het werk met hulp van een goede instructie, een stappenplan, online hulp en/of

36

een handleiding.

Waarom zijn deze vragen interessant en relevant?

Deze vragen zijn interessant en relevant omdat alle vragen te maken hebben met het formuleren van een visie op het gebruik van ICT. Om een duidelijke visie te formuleren moeten alle neuzen in de school dezelfde kant op staan en om dat voor mekaar te krijgen moeten er goede argumenten zijn die met correcte literatuur onderbouwd kunnen worden. Uiteindelijk worden er conclusies getrokken vanuit de literatuur en daaruit ontstaat een visie. Deze visie wordt verder gebruikt in de praktijk.

Wat zijn de beoogde uitkomsten en opbrengsten van jouw onderzoek?

De beoogde uitkomsten en opbrengsten zijn opgedeeld in een literatuur- en praktijkdeel. Uit het literatuurdeel moet blijken welke visie de school heeft op het gebied van ICT en deze visie kan dan gebruikt worden in het praktijk deel.

Hoofdvraag 2 Hoe kan de visie van de school ervoor zorgen dat de leerkrachten deskundiger worden op het gebied van ICT in de bovenbouw?

Welke onderzoeksactiviteiten ga je ondernemen voor iedere deelvraag?

Hoe ziet de praktijkcomponent eruit ?

Deelvragen 1 Wat is het niveau van de leerkrachten op dit moment?

LiteratuuronderzoekInterviewObservatie

Uit de enquête is gebleken hoe de leerkrachten zich zelf scoren op dit gebied. Om hier een beter beeld van te krijgen wordt er over dit onderwerp ook nog gesproken met de desbetreffende sleutelfiguren uit dit onderzoek.

37

2 Welke stappen moeten er genomen worden om het niveau van de leerkrachten te verbeteren?

LiteratuuronderzoekInterview

Nadat er een heldere beginsituatie in beeld is gebracht over het huidige niveau van de leerkrachten wordt er in overleg met de betrokkenen een plan gemaakt om dit te verbeteren.

3 Met welke materialen werken de leerkrachten en op welke manier kunnen zij daarbij geholpen worden?

LiteratuuronderzoekOntwerpen en introduceren

Er wordt bekeken welke materialen er in de praktijk ook daadwerkelijk worden gebruikt, aan de hand hiervan wordt er per materiaal bekeken hoe deze effectiever gebruikt kunnen worden.

4 Welke vaardigheden hebben de leerkrachten nodig op het gebied van ICT?

LiteratuuronderzoekInterview

Er wordt een lijst gemaakt met de vaardigheden die het meest belangrijk zijn en wat er hierbij van de leerkracht wordt verwacht.

5 5. Op welke manier worden leerkrachten gemotiveerd en enthousiast om te gaan werken met ICT?

LiteratuuronderzoekObservatieIntervisie

Dit wordt getest door verschillende opties te proberen (workshops, presentaties, etc.). De leerkrachten kunnen vervolgens aangeven wat voor hen de beste methode is.

6 Op welke manier kan ICT een bijdrage leveren aan de onderwijsbehoeften van leerlingen in de bovenbouw?

LiteratuuronderzoekInterviewObservatieIntervisie

Nadat de onderwijsbehoeften specifiek per groep bekend zijn worden hier ICT middelen aan gekoppeld. Zo wordt en een overzicht gemaakt met ICT-middelen. Per groep/bouw is er een ICT-middel die het best aansluit bij de desbetreffende leeftijdscategorie.

Waarom zijn deze vragen interessant en relevant?

38

De vragen zijn interessant en relevant omdat het een gevolg is van hoofdvraag 1, het is een vervolg op het literatuuronderzoek. Deze vragen zijn gericht op de praktijk en deze kun je alleen beantwoorden door het literatuuronderzoek en een praktijkonderzoek. Uiteindelijk is het interessant of de leerkrachten ook daadwerkelijk “deskundigen” zijn geworden.

Wat zijn de beoogde uitkomsten en opbrengsten van jouw onderzoek?

De beoogde uitkomsten en opbrengsten hebben te maken met het niveau van de leerkracht. Zoals beschreven is de deskundigheid van de leerkrachten heel belangrijk en het is dan ook de bedoeling dat het niveau hoger wordt. Het is de bedoeling dat de kennis van de leerkrachten vergroot wordt zodat zij met meer ICT middelen kunnen werken en zij leerlingen hiermee kunnen begeleiden.

39

40

Interactie met het schoolteam

Hoe plan je de interactie met het schoolteam?

* In vergaderingen vertellen over de stand van zaken van het SOT zodat het team om de hoogte gebracht wordt.

* Workshops geven over het gebruik van nieuwe media om alle leerkrachten te prikkelen en enthousiast te maken.

* Leerkrachten ook de mogelijkheid bieden om ideeën uit te wisselen en feedback te geven.

Overleg met de begeleidende docent

Hoe plan je het overleg met jouw begeleidend docent?

* Mailcontact.

* Individuele afspraken maken om concrete dingen te

bespreken.

Overige opmerkingen

Vastgesteld op: 24-10-2013

Handtekening student Handtekening docent