Hella van der Wijst komt naar Edam! Bijbelse schilderijen ... · Hella van der Wijst komt naar...

Hella van der Wijst komt naar Edam!Bijbelse schilderijen voor een weekloon

Henny de Lange ─ alti jd creati ef geblevenJaarprogramma Protestantse Kerk 500 jaar Reformati e

Jaargang 44, nummer 9, november 2016

Begrafenisonderneming Nicodemus bv.C.J. Conijnstraat 6 Volendamtelefoon 363940 (dag en nacht)

.Technisch Installatieburo

bij ’t Vuur

Hamerstraat 16 -1135 GA EdamPostbus 166 - 1135 ZL Edam

www.bijtvuur.net

T: 0299-371541F: 0299-371258E: [email protected]

Elektrotechniek - Airco - Telecomservice- en installatiebureau

Hamerstraat 22 - 1135 GA EdamTelefoon 0299 - 31 50 58

Postbus 41 - 1135 ZG Edam

de nieuwe webwinkelvan

De [email protected]

Lingerzijde 101135 AP Edamtel. 0299 37 14 80www.dekastedam.nl

De gezelligstecadeauwinkel van Waterland. Verrassende, exclusieve, creatieve en betaalbare cadeaus voor iedereen

Ilona Springer

OPEN DAGELIJKS VANAF 29 MAARTZEEVANGSZEEDIJK 7B

[email protected]

06-5139 1775

Ontspanningsmassageen hotstone

Marieke Zuidervaart Keetzijde 4 1135 RB EDAMTel: 0299350314 Mob: 0652244024

Email: [email protected] www.edammassage.nl

Ook fraaie cadeaubonnen te koop

SSTTIICCHHTTIINNGG ““AALLLLEE BBEEEETTJJEESS HHEELLPPEENN””

MMeeeerr ddaann 1100 jjaaaarr

oonnddeerrsstteeuunniinngg ggeevveenn

aaaann oonnddeerrwwiijjsspprroojjeecctteenn iinn NNoooorrdd SSuummaattrraa//IInnddoonneessiiëë..

wwwwww..aalllleebbeeeettjjeesshheellppeenn..oorrgg

iinnffoo@@aalllleebbeeeettjjeesshheellppeenn..oorrgg

NNLL6666 RRAABBOO 00113399..88338899..8877

SSeeccrr..:: MMww.. NNeell EEiijjkk--SScchhaaeeffffeerr

AAcchhtteerrhhaavveenn 6611

11113355 XXSS EEDDAAMM

Venster november 2016 1

Bijbelse gevelstenen Veel gevels worden opgesierd met een gevelsteen. De afbeel-

dingen hebben vaak betrekking op de eigenaar of het beroep

van de bewoner. Er is echter ook een groot aantal gevelstenen

met Bijbelse of religieuze voorstellingen. De onderstaande is te

vinden in Haarlem.

Redding van Jona

De HEER zond een grote vis om Jona te verzwelgen. En

Jona was in de buik van de vis, drie dagen en drie nach-

ten. En in de buik van de vis bad Jona tot de HEER, zijn

God. Hij zei:

‘In mijn nood roep ik de HEER aan,

en Hij heeft mij geantwoord.

Uit de schoot van de onderwereld schreeuw ik:

luister naar mijn stem!

U hebt mij in de afgrond geworpen,

in het hart van de zee;

stromen water omgeven mij;

al uw brekers, al uw golven slaan over mij heen.

….

Degenen die waanbeelden dienen

geven hun genade prijs.

Maar ik, ik wil onder lofgezang

offers aan U brengen,

ik wil mij houden aan mijn gelofte.

Bij de HEER is redding.’

Toen sprak de HEER tot de vis en de vis spuwde Jona op

het droge.

Lees verder in de Willibrordvertaling, Jona, 2: 1-11.

Redactioneel Twee Maartens

Maarten Luther werd geboren op 10 november 1483 in

Eisleben. De volgende dag, de naamdag van de heilige

Martinus van Tours, werd hij gedoopt. Vandaar de naam

Martinus of Maarten. En daarmee hebben we meteen twee

belangrijke figuren uit de twee tradities te pakken: St.

Maarten, een heilige voor de rooms-katholieken, en Maar-

ten Luther, een geloofsgetuige voor de protestanten. Dit laat

een verschil zien tussen onze beide tradities, dat later nog

eens aan bod komt in het Venster bij de herdenking van 500

jaar Reformatie (zie ook p. 4). Intussen is St. Maarten overi-

gens niet alleen een heilige voor de Rooms-Katholieke Kerk,

maar ook voor alle kinderen die langs de huizen gaan met

hun lichtjes. Het lichtfeest zou verband houden met Lucas

11, vers 33: “Niemand steekt een lamp aan om die in de

kelder te zetten of onder de korenmaat, maar je zet hem op

de kandelaar; dan ziet iedereen die binnenkomt het licht.”

Een week na St. Maarten komt Hella van der Wijst als ‘lich-

tend baken’ voor de Petros Bergalezing naar Edam. Zie voor

meer informatie p. 3.

Ten slotte, november is niet alleen de maand van het St.

Maartenfeest, maar ook de slachtmaand. Vandaar een

gezegde uit midden-Limburg:

As de kinder Sintermertes Veugelke zinge, make de verkes

eur testament.

Frans Koning

Colofon Venster

november 2016

Hoofdredacteur: Frans Koning, [email protected]

Voorzitter Vensterredactie: Ed Broeze, [email protected]

Redactieleden: Jaap Buijs, Marika Fraenkel, Wijnanda Hamstra,

Simon Ruitenberg, Ria Ruck-Martens

Vormgeving: Henk Goede, Jacco Huber, Jan Lemsom, Josée Menzo

Fotografie: Arie van Ginkel, [email protected],

Ron Verniers, [email protected]

Advertentie-acquisitie: Alida Gorter, 0299-362984

Aanleverpunten kopij

Raad van Kerken: Simon Ruitenberg, Zijvend 44, 1472 GG Middelie,

0299-742939

Doopsgezinde Gemeente: H.A.J.O. Schaap, [email protected],

Molenwerf 5, 1135 GM Edam, 0299-371946

Kerkgemeente Edam: Jacco Huber, [email protected], Tjas-

kermolen 3, 1135 LM Edam, 0299-350533

RK Edam: Ria Ruck-Martens, [email protected], Jac.

Tonissenstraat 8, 1135 JB Edam, 0299-369949

Protestantse Gemeente Volendam: Jan van Strijen, Dijkgraaf

Poschlaan 30, 1135 GP Edam, 0299-366836

Voor ingezonden brieven [email protected]

Aanmelden of afmelden voor ontvangst Venster

Lieuwe Kramer, 0299-372899, [email protected]

Verspreiding Venster

Familie Kok (Edam) 0299-371916

Jan Ettema (Edam) 0299-366694

Arjan Maas (Volendam) 0299-365661

Drukwerk

NIVO Oplage: 1520

Voor adressen van de verschillende kerken: zie de pagina’s van de

betreffende gemeente of parochie verderop in dit blad.

Penningmeester

Jacco Huber [email protected]

Rabobankrekening NL76RABO0385631499

Kopij voor het volgende Venster kunt u inleveren vóór

donderdag 17 november 2016.

Het volgende Venster verschijnt in de week voor

4 december 2016.

Bij de voorplaat: TV-presentatrice Hella van der Wijst (Geloof en een Hoop Liefde) komt naar de RK Nicolaaskerk aan de Voorhaven voor de

Petros Bergalezing op vrijdagavond 18 november a.s.

2 Venster november 2016

Henny de Lange is heel creatief en druk

bezig met vogeltjes te maken voor de

Kerstmarkt in december. Een goede re-

den om nader kennis te maken met

haar.

Wie is Henny?

Henny werd tachtig jaar geleden gebo-

ren onder de Speeltoren als oudste van

een gezin van negen kinderen, vijf

meisjes en vier jongens. Haar ouders

hadden een bloemenzaak. Ze ging na

de lagere school naailessen volgen,

maar helpen in de winkel vond ze het

leukst. Ze ging met de tram naar Am-

sterdam om cursussen bloemschikken

te volgen. “Toen ik vierentwintig was

trouwde ik met Jaap de Lange. Hij had

een groentezaak aan de Nieuwstraat in

Purmerend van zijn ouders overgeno-

men. Dat vond ik ook erg leuk. Vooral

de kleuren van groenten en fruit, ik

maakte er hele kunstwerken van. We

hebben drie keer een wedstrijd ge-

wonnen met de mooiste etalage in

Purmerend. De mensen stonden rijen

dik te kijken. Het was de tijd dat er pa-

prika’s en champignons in de winkel

kwamen. Ik heb diverse keren voor

vrouwenverenigingen praatjes ge-

houden over het klaarmaken van deze

nieuwe groenten. Ook hadden we een

notenbar in de winkel, dat werd een

hype. We wonnen prijzen op vakbeur-

zen en hadden veel succes. We hadden

geen kinderen dus alle tijd ging in de

winkel zitten. We hebben nog het hon-

derd jarig bestaan gevierd en toen

moesten we vanwege lichamelijke

klachten stoppen. Er was geen opvol-

ging en de supermarkten kwamen.

Toch was het moeilijk na achtentwintig

jaar”.

Weer terug in Edam

“We verhuisden naar Edam naar het

huis dat voor mijn ouders is gebouwd

in de Graaf Willemstraat. Een echt fa-

miliehuis dus. Jaap is vierenhalf jaar ge-

leden overleden na een huwelijk van

tweeënvijftig jaar. Ik ga binnenkort

naar het IJe verhuizen, het huis hier

staat nu te koop. Ik loop slecht en het

huis heeft een trap en diverse opstap-

jes, dat wordt lastig, net als de klinker-

tjes in oud Edam. Ik heb er achtentwin-

tig jaar met veel plezier gewoond”.

Hobby’s

“In Edam had je de winkel van de Haan

en Wagemakers en die wisten dat ik

goed kon naaien. Ze vroegen me din-

gen voor de winkel te maken: poezen,

theemutsen. Ik begon met quilten en

doe dat nog steeds. Ik ben lid van de

handwerkgroep van de Grote Kerk en

maak allerlei spulletjes die dan ver-

kocht worden voor het goede doel. We

werken thuis, maar één middag in de

maand komen we bij elkaar. Voor de

werkgroep Missie, Ontwikkeling en

Vrede van de Katholieke kerk maak ik

stoffen vogeltjes, vredesduifjes die ver-

kocht gaan worden op de Kerstmarkt in

december. De opbrengst gaat naar een

project in Ethiopië. Verder heb ik nog

mijn tuintje en houd ik van koken”.

De kerk

“Ik kom uit een echt katholiek gezin.

Onze vader heeft zestig jaar bij het

kerkkoor gezongen. Ik ga meestal wel

zondags naar de kerk. Het is een goed

begin van de zondag, een moment van

bezinning ook. Ik spreek wat mensen

bij de koffie. Er is aandacht voor elkaar.

Vooral toen Jaap overleden was heb ik

dat gemerkt en er veel steun aan ge-

had. Ik ben lid van het Vrouwengilde,

dat zijn ook gezellige avonden. En één

keer in de maand is er in de Burghwall

een gezellige middag van de PCI, met

een kopje koffie, een drankje en een

spelletje. Heel waardevol, ik ga er

graag heen. Verder ben ik lid van de

gebedsgroep onder leiding van Henk

Bak”.

Henny, we wensen je veel geluk toe in

je nieuwe woning en hopen dat veel

mensen een kijkje komen nemen bij de

kraam van de MOV-groep op de kerst-

markt in de Grote Kerk volgende

maand en een vogeltje van je kopen, ze

zijn prachtig!

Dineke Burghouts

Foto: Ron Verniers

Henny de Lange-Huisink,

creatief van paprika naar vredesduifje

De kerk is de grootste vrijwilligersorganisatie van Nederland. Ook in Edam-Volendam

zetten ontzettend veel mensen zich belangeloos in voor het werk van de kerk.

Daarbij kan het gaan om bestuursfuncties, vormingswerk, pastorale zorg of heel

concrete klussen. Venster belicht elke maand een profiel van een van deze vrijwilligers.

Deze keer Henny de Lange-Huisink.

Profiel


Hella van der Wijst inspirator bij de Petros Berga-

lezing 2016: Geloof en een Hoop Liefde

Hella van der Wijst zal op vrijdag 18 november de jaarlijkse Petros Bergalezing houden in

de RK Nicolaaskerk aan de Voorhaven. Voor deze lezing wordt elk jaar een persoon ge-

zocht met een sterk profiel en nationale bekendheid, waardoor we ons kunnen laten inspi-

reren op dezelfde manier als Petros Berga ons inspireerde de lezingenserie op te zetten.

Wie is Hella van de Wijst

Hella van der Wijst was vaste verslaggever bij Kruispunt-tv

waar ze onder meer reportages maakte tijdens de oorlog in

Bosnië. Haar bekendheid bij het grote publiek begon met het

KRO tv-programma De Wandeling, waarin zij tussen 2003 en

2012 al wandelend bekende en minder bekende Nederlan-

ders interviewde. In 2013 was ze verslaggever voor het KRO-

actualiteitenprogramma Brandpunt. In 2015 maakte Van der

Wijst de overstap naar EO/IKON.

Hella van de Wijst is bekend van talloze tv-programma’s

waarin ze in gesprek gaat met mensen die in bijzondere,

soms moeilijke omstandigheden verkeren. Op een natuur-

lijke manier weet ze mensen te bewegen hun diepste ge-

voelens onder woorden te brengen. Dat kan tijdens een

wandeling of bij een bakkie troost. We kunnen haar dagelijks

zien in het EO-programma Geloof en een Hoop Liefde en

wekelijks in Ik Mis je. Ze is een van de meest geliefde tv-

presentatrices van dit moment.

Inspiratie uit Korintiërs

Onder het thema ‘Geloof en een Hoop Liefde’ zal Hella in-

gaan op de actualiteit. Zij ontleent de inspiratie voor haar

lezing uit 1 Korintiërs 13, 12-13: “Nu kijken we nog in een

wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn

kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals

ik zelf gekend ben. Ons resten geloof, hoop en liefde, deze

drie, maar de grootste daarvan is de liefde.”

Muzikale omlijsting door Frans Koning en Frank Heerze

De lezing zal muzikaal worden omlijst door Frans Koning

(piano, orgel) en Frank Heerze (viool). Frans was leerling van

de vroegtijdig overleden organist van de Grote Kerk te Mon-

nickendam, Piet Wiersma. Hij is nu sinds 2000 werkzaam als

kerkmusicus van de kerkgemeente Edam en tevens leider

van het vocaal ensemble Psallite. Frank deed de conservato-

riumopleiding in Amsterdam en Zwolle (Bouw Lemkes en

Else Krieg waren zijn docenten) en verdeelde ruim 10 jaar

zijn energie tussen werken als docent en als freelance-violist

in de grote symfonieorkesten in Nederland. Hij is nu viooldo-

cent.

Frans en Frank spelen een aantal klassieke stukken, o.a.

Pastorale op. 150, nr. 4 van Rheinberger, sonate HWV 369 in

F van Händel, Romanze in F van Beethoven en het menuet

uit Sonate in E van Mozart.

Programma voor 18 november:

Kerk open vanaf 19:00 uur

19:30 Opening

19:35 Lezing Hella van der Wijst

20:05 Muzikaal intermezzo

20:20 Pauze

20:40 Vervolg lezing, vragen, discussie

21:15 Muzikaal vervolg

21:30 Afsluiting, napraten

Er zal na afloop gelegenheid zijn voor donaties die ten goede

komen aan de Stichting Jumping Stone, waarmee Hella jon-

geren in ontwikkelingslanden wil laten studeren.

U wordt van harte uitgenodigd om aanwezig te zijn bij deze

lezing op vrijdagavond 18 november om 19.30 uur.

Werkgroep Lezingen van de H. Franciscusparochie

Bron: EO/IKON.


500 jaar Reformatie ─ zo viert de PKN het

De 500ste verjaardag van de Reformatie valt op 31 oktober 2017. Luther heeft met zijn 95

stellingen op de deuren van de slotkapel te Wittenberg op die datum in 1517 de Reforma-

tie op gang gebracht. Dit wordt vanaf 31 oktober 2016 met het Lutherjaar gevierd. De Re-

formatie als geheel zal in het komende jaar van veel kanten worden belicht. Ook in het

Venster; in dit nummer een overzicht van de plannen van de PKN.

Dit artikel beoogt een impressie te ge-

ven van het programma van de PKN en

de eruit voortvloeiende activiteiten

voor het komende Lutherjaar, het jaar

waarin wordt stilgestaan bij 500 jaar

Reformatie. Het is het resultaat van

knip- en plakwerk uit de website van

de PKN naast eigen samenvattingen

van andere bronnen. Zie o.m.

www.refo500.nl/news/4 en

www.protestantsekerk.nl/actueel/eve-

nementen/. Letterlijke “knipsels” uit de

laatste website zal ik cursief weerge-

ven.

Bezinning op kernwaarden

Op de PKN-website introduceert de

projectmanager van ‘500 jaar protes-

tant’, Dr. ds. Margriet Gosker het vie-

ringsproject door het protestantisme

neer te zetten met de sleutelwoorden

“geen protestants triomfalisme, kern-

waarden: herontdekking van de Bijbel,

emancipatie, onderwijs, persoonlijke

band met God”.

Een estafette van start naar slot

Het jaar wordt geopend met een start-

bijeenkomst in Amsterdam, gevolgd

door een estafette door het hele land

en eindigt met een slotviering in de

Dom in Utrecht.(…) Op de startbijeen-

komst in, waar anders, de Oude Luther-

se Kerk in Amsterdam, brengt theater-

maker Kees Posthumus met de muzika-

le voorstelling ‘Kom naar voren!’ be-

kende en minder bekende voorlieden

van de Reformatie voor het voetlicht.

(…) In een podiumgesprek diepen diver-

se sprekers ─ onder wie scriba René de

Reuver ─ de betekenis van het protes-

tantisme voor de samenleving van nu

uit. Deze middag start ook de estafette

‘Als een lopend vuur’, een serie van ac-

tiviteiten langs twaalf provincies gedu-

rende het hele jubileumjaar. De dag

wordt afgesloten met een viering. Hij is

volgeboekt.

De start

De estafette start in Limburg, in no-

vember. Tijdens de eerste bijeenkomst

van de estafette ‘Als een lopend vuur’

staat de Bijbel centraal. Op 13 no-

vember wordt een gevarieerd middag-

programma georganiseerd met

theater, muziek en exposities over de

betekenis van de Bijbel toen en nu. ‘Al-

leen door de bijbel’ (Sola Scriptura) is

een bekend motto van de Reformatie.

Tijdens de Reformatie gingen gewone

mensen zelf de Bijbel lezen. Dat kon

omdat er veel Bijbels in de volkstaal

van de drukpers rolden. Maarten Lu-

thers vertaling, die voortbouwde op het

werk van Erasmus, vond gretig aftrek.

Vandaag is de Bijbel zelfs het meest

vertaalde boek ter wereld. In de 16e

eeuw was men gewend aan afbeeldin-

gen (gravures, schilderijen, glas-in-

loodramen) om de Bijbel dichter bij de

mensen te brengen. Onze tijd kent veel

andere nieuwe mogelijkheden (film, to-

neel, sacred dance, strips, songs en bi-

bliodrama).

En verder

In juni is Noord Holland aan de beurt;

dan vindt op de 17e in Weesp een bij-

eenkomst plaats over het protestantse

kerklied. Thema’s in andere maanden

zijn o.a.: protestantse spiritualiteit,

Vrouwen van het protestantisme, pro-

testantse levenskunst. Er is een lijst

van sprekers die voor een gemeente-

avond of andere gemeentelijke activi-

teiten uit te nodigen zijn over

onderwerpen als hierboven, en verder

over o.a. Luther (uiteraard, in het Lu-

therjaar), Calvijn, het Jodendom mid-

den in de Reformatie.

De slotviering in de Dom in Utrecht zal

als thema hebben: ‘Roeping en Be-

roep’.

Amuse

Verweven met dit alles is het project

‘Amuse’, dat in het gelijknamige boekje

vele handreikingen aan de gemeenten

biedt om in het Lutherjaar eigen activi-

teiten te organiseren, met suggesties

als: een Lutherlied voor elke maand, in

de viering, of op een andere bijeen-

komst (staan afgedrukt in het boekje),

weergaven van vele op Luther en/of de

Reformatie geïnspireerde schilderijen,

suggesties voor Luther-reizen, en veel

andere invalshoeken.

Refo500

En dan is er naast deze ‘officiële’ pro-

grammering een verwijzing naar an-

dere websites, o.a. die van de stichting

Refo500. Deze stichting stelt zich ten

doel een platform aan te bieden voor

uitwisseling van kennis over 500 jaar

Reformatie.

Op deze website zijn zeer veel plaatse-

lijke, regionale en landelijke initiatie-

ven te vinden, o.a. concerten van het

Groot Reformatiekoor; een Luther sing-

in, talrijke plaatselijke avonden rond

thema’s uit de Reformatie.

Tenslotte

Wat mij bij de hele PKN-programme-

ring opvalt is dat die evenzeer op be-

zinning is gericht, als ook wij binnen de

redactie, onafhankelijk daarvan, die in-

valshoek als leidend voor onze eigen

activiteiten hebben gekozen.

Ed Broeze

Foto uit Wikipedia: de beroemde deuren van

de slotkapel te Wittenberg.


De invloed van schenkers op de Edamse en Goudse ramen, 5

Het Koningsraam De wereld van glas-in-loodramen is kleurrijk en veelzijdig. In de eerste vier delen heb ik la-

ten zien wat de invloed van schenkers was op het ontwerp van de Edamse en Goudse ra-

men. Deze keer bekijk ik met u het zogenaamde ‘Koningsraam’.

Selectie

Om uit alle 72 Goudse “wydberoemde en vermaarde glazen”

slechts enkele te kiezen om in het Venster te laten zien – en

dan zelfs nog maar een detail uit die metershoge ramen! –

was ontzettend lastig. Ik ga de uitdaging aan hier allereerst

iets te vertellen over het ontzettend complexe ‘Konings-

raam’. Dit raam maakt onderdeel uit van het programma van

voor de Reformatie, dat gelovigen slechts het voorbeeld van

Christus hoefden te volgen.

Koningsraam

Zo’n vijf jaar nadat het grootste deel van de Sint Janskerk in

Gouda was afgebrand schonken Philips II, koning van Spanje,

en zijn gemalin Mary Tudor, koningin van Engeland, het 20

meter hoge raam dat wij nu kennen als het ‘Koningsraam’.

Dit enorme raam is in drieën onder te verdelen. Helemaal

onderaan bevindt zich het schenkersregister. Daarboven is

een scène uit het Laatste Avondmaal opgenomen en ten

slotte bevindt zich helemaal bovenin een uitbeelding van de

Inwijding van de tempel door koning Salomo. Wat het Ko-

ningsraam zo gecompliceerd maakt zijn onder meer alle poli-

tieke aspecten die aan de schenking ten grondslag lagen.

Maar ook de denkbeelden van theoloog en filosoof Deside-

rius Erasmus die met dit raam vervlochten zijn en vele an-

dere maatschappelijke, iconografische en propagandistische

aspecten maken dat er over dit ene raam een boekwerk is

geschreven dat ruim 300 bladzijden telt! Geen ruimte te ver-

liezen dus, ik steek snel van wal!

Schenkersregister

Voor de Reformatie van 1572 werd het schenkersdeel ge-

woonlijk gebruikt om het portret van de schenker in op te

nemen. In het Koningsraam vinden we hier geen portret,

maar wel wapens en een lofzang op Philips II. Aan beide zij-

den van de Latijnse tekst staan vrouwenfiguren: de linker

symboliseert de Rechtvaardigheid en draagt een tekstrol

met de woorden “Mijn bewind is rechtvaardig”; de rechter

figuur symboliseert de Matigheid en draagt de woorden ”Ik

matig de tijden” met zich mee.

De Inwijding van de Tempel

In het Oudtestamentische bovenste deel van het raam geeft

God aan Salomo een teken van zijn bestaan door het offer

van Salomo te accepteren: “Ik heb uw gebed gehoord en in-

dien gij voor Mijn aangezicht zult gewandeld hebben, gelijk

uw vader gewandeld heeft, zo zal Ik de troon uws rijks voor

eeuwig stellen.” In dit bovenste deel heeft Philips (of degene

die hem adviseerde in de uitvoering van zijn persoonlijke

propagandacampagne) een vergelijking willen maken tussen

David die het koningschap aan zijn zoon Salomo overdraagt

en hemzelf, omdat hij kort daarvoor het koningschap kreeg

overgedragen van zijn vader koning Karel V. Zowel Salomo

alsook Philips’ beschermheilige, apostel Philippus, werden al

langer in zijn campagnes gebruikt als rolmodel. Daarmee be-

nadrukte Philips II dat hij een goed vorst zou zijn.

“Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien”

De schenkers zelf konden ook worden bewonderd, en wel in

het centrale deel van het raam. Kerkgangers konden zo naar

hen op kijken en een voorbeeld nemen aan hun devotie. De

portretten van de vorst en zijn gemalin maken onderdeel uit

van een scène uit het Laatste Avondmaal, waarin de apostel

Philippus vraagt om een teken van God. Terugkomend op

het eerder genoemde decoratieprogramma: ook in dit raam

komt duidelijk naar voren dat gelovigen slechts het voor-

beeld van Christus hoefden te volgen. In de banderol is na-

melijk te lezen hoe Christus antwoord geeft op de vraag van

Philippus: ‘Wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien”.

Jacqueline Cool-van der Spek

Detail van het Koningsraam met ‘De Inwijding van de Tempel’. Dirck

Crabeth, 1557. Sint Janskerk, Gouda.


Cantate’s Speculaasconcert

Op zondag 20 november organiseert kerkkoor Cantate Do-

mino weer een prachtige muziekmiddag met tal van arties-

ten. Omdat muziek in combinatie met lekker eten mensen

blij maakt, en wij van kokkerellen houden, combineren we

de muziek met een smaakvolle compositie, dit keer van spe-

culaaslekkernijen. Voor kinderen is er een apart programma.

U kunt tijdens

het concert

luisteren naar

diverse optre-

dens. Close-

harmony pop-

groep SOLID

brengt op haar

eigen wijze

prachtige lie-

deren ten ge-

hore. Project-

koor Edam

heeft in zeven

repetities twee

stukken inge-

studeerd,

waaronder het

prachtige Om-

bra mai fu,

waarin so-

praan Margret Wiering een solistische rol zal spelen. Ook

Cantate Domino zal een aantal stukken laten horen. Beide

koren staan onder leiding van Agnes Kauffman, en Ringo

Maurer is de vaste pianist. Naast de kooroptredens zijn er

muzikale intermezzo’s van Caitlyn Immerzeel op harp,

Ylonka Janzen op dwarsfluit, Nancy Koot op F-hoorn en Cees

Appel op trompet. Aan het eind zingen de koren gezamenlijk

met solist en instrumentalisten het stuk La Vergine degli An-

geli (G. Verdi) uit de opera Norma.

Voor slechts € 7,00 heeft u een middag vol prachtige muziek

en heerlijke lekkernijen. U bent van harte welkom!

20 november: 14.00-16.00 uur, H. Nicolaaskerk, Voorhaven

124, Edam

Meer informatie en reserveren bij:

Agnes Kauffman: 06 2647096, [email protected]

Christine Vreeswijk: 06 18167991,

[email protected]

Voor kinderen hebben wij dit keer een speciaal programma!

Terwijl de ouders genieten van het concert verzorgt acteur

Sasja Brasser, professional op het gebied van grime, acteren,

clown, spel en dans, met begeleiding een spectaculaire kin-

dermiddag in de Ontmoeting. De toegang is € 4,00 (inclusief

limonade met iets lekkers). Er is oppas aanwezig.


Pelgrimage door de eeuwen heen, 11

Een pelgrimsoord dat weinig mensen buiten Noord-Brabant kennen is Handel, een klein

dorp niet ver van Gemert in het zuidoosten van de provincie. Omstreeks het jaar 1220

werd in de buurt van Handel door een schaapsherder in een meidoornstruik een klein hou-

ten gesneden beeldje gevonden. Bedevaartsoord Handel (NB)

Het beeldje stelde een staande Maria voor met het kindje

Jezus op haar arm. Niemand wist waar het beeldje vandaan

kwam en al heel snel begonnen de gelovigen het beeldje te

vereren. Dit leidde tot wonderbaarlijke genezingen en ver-

horingen van gebeden die aan de Moeder Gods werden toe-

geschreven.

De ossen wisten beter

Uit dankbaarheid en ter ere van Maria wilde de bevolking

een kapel bouwen op de plaats waar nu nog de zogenaamde

‘ossenkapel’ staat omdat deze dichter bij Gemert stond,

maar niet op de vindplaats van het beeldje. Men ging met

een ossenkar op weg, maar de ossen stopten niet op de plek

van de ossenkapel. Ze liepen door tot de plaats waar het

beeldje van Maria was gevonden. Dit werd door de bevol-

king waarschijnlijk gezien als een teken om de kapel te gaan

bouwen op of nabij de plaats waar het beeldje was gevon-

den. Daar werd toen alsnog de Mariakapel gebouwd. Nu

staat op deze plaats de parochiekerk van Handel.

Geneeskrachtig water

Toen ten tijde van

de bouw van de ka-

pel een droogtepe-

riode uitbrak, zou na

gebeden op voor-

spraak van Maria

nabij de kapel een

bron zijn ontstaan

en dat in een streek

waar nagenoeg

geen water was te

vinden. De bevol-

king maakte rondom

deze bron een putje,

dat nog altijd be-

staat en volgens ve-

le gelovigen nog

immer zuiver en

smakelijk water geeft met een geneeskundige werking. Het

putje is nu opgenomen in het processiepark.

Al in 1499 bedevaartsoord

De oudst bekende bedevaart is die van Gemert, die al wordt

vermeld in 1499. Doordat zuidoost Brabant in vroeger eeu-

wen vaak werd geteisterd door oorlog en geweld begon pas

in de 17e eeuw het heiligdom van Handel meer pelgrims te

trekken en ontstonden meer processies naar Handel.

Nog steeds bestaande processie naar Handel

Een nog altijd bestaande processie is de in de omgeving als

Handelse processie bekend staande bedevaart. Al eeuwen

lang vertrekt op zaterdag van het voorlaatste volle weekend

van juni om zes uur in de ochtend een lange stoet pelgrims

vanuit Valkenswaard om de 40 kilometer lange tocht naar

Handel lopend te

ondernemen. Achter

deze stoet van lo-

pers volgen dan on-

geveer 30 prachtig

getuigde paarden

met huifkarren.

Hierin ook pelgrims

die de mars naar

Handel niet (hele-

maal) lopend kun-

nen volbrengen. Het

geheel wordt bege-

leid door gepaste

harmoniemuziek.

Soms loopt in de

dorpen en steden,

waar de processie

passeert, de plaatse-

lijke fanfare of har-

monie ook een tijdje

met de overige lopers mee en uiteraard lopen ook diverse

mensen een deel van de route mee. Zij kunnen hiervoor al-

lerlei redenen hebben. Nadat om half vier de bedevaart in

Handel is aangekomen wordt nog eenmaal het lied ‘Kinderen

van Maria’ gezongen. Daarna zijn de deelnemers vrij om hun

bedevaart in te vullen naar eigen behoefte. Veel pelgrims

gaan in de avond naar huis om de volgende morgen terug te

komen naar Handel om na het vieren van de H. Mis rond

kwart over tien terug te lopen naar Valkenswaard. Anderen

blijven in Handel overnachten en doen dat veelal bij gastge-

zinnen. Zowel op de heen- als terugweg worden de pelgrims

langs de route, vooral in de dorpen en steden, ingehaald en

begroet. Vooral als de processie rond negen uur in de avond

terugkeert in Valkenswaard is de belangstelling groot en

wordt door vele mensen in de St. Nicolaaskerk nog een laat-

ste keer het ‘wees gegroet’ gebeden en het lied "Kinderen

van Maria" aangeheven.

Jaap Buijs

Foto’s: internet

Ossenkapel bij Handel.

Waterbron in Processiepark.

i r. S j e f K w a k m a n

a r c h i t e c t

T: 0299 - 373 095 F: 0299 - 373 200 M: 0653 - 456 812

@: [email protected]

VOORHAVEN 109-111 1135 BP EDAM

Telefoon: 0299-361562 Fax: 0299-351222 E-mail: [email protected]

Verkoop nieuwe en gebruikte auto's

Reparatie en onderhoud van alle merken APK-keuring Airco service LPG inbouw Schadeherstel Service en onderhoud aan klassiekers campers brommobielen Altijd korting op banden uitlaten accu's

AUTOBEDRIJF

Hyacintenstraat 36A 1131 HW Volendam


Onze vakantiekerk

Faja de Santo Christo

São Jorge, Azoren

Op onze reis naar de

Azoren kwamen we dit

kerkje tegen. Het leek

wel of dit onze vakantie-

kerk moest zijn. Het

kerkje staat in Faja de

Santo Christo op het

mooie eiland São Jorge.

Wij hadden alleen de

vluchten heen en terug

geboekt; onze verblijven

komen we onderweg

wel tegen. We beland-

den in een bed-and-

breakfast bij het vlieg-

veld en alleen de suite

was nog vrij in deze B&B

met 8 kamers. De kamer

heette ‘faja de Santo

Christo’. Een faja is een

landtong op zeeniveau.

Hier liep vroeger een

herder met zijn schapen. Hij vond tussen de stenen een stuk

drijfhout wat leek op de gedaante van Christus. Dit vond hij

zo mooi dat hij het mee nam naar zijn huis. De volgende och-

tend was het verdwenen en hij ging weer met zijn schapen

onderweg. Toen hij weer bij die stenen aankwam zag hij het-

zelfde stuk hout weer liggen en nam het weer mee naar

huis. De volgende dag was het weer weg en hij vond het

terug op dezelfde plek waar hij het de eerste keer gevonden

had. Dit vertelde hij aan de bewoners van de faja, waarop

besloten werd om op die plek een kerkje te bouwen omdat

de mensen zeiden: ”Christus wil in de faja blijven”. Aldus

geschiedde, en het dorpje is sindsdien een bedevaartplaats

geworden. Toen wij weer in de B&B aankwamen, zaten er

een paar Amerikanen van Azoriaanse afkomst op het terras

en wij raakten aan de

praat. Hij was hier met

zijn vrouw en zoon om

naar Santo Christo te

gaan om de geboorte-

plaats van zijn vader te

bezoeken. Het dorp is

niet te bereiken met een

auto en kan alleen be-

zocht worden door over

een muilezelpad erheen

te lopen, een hele tip-

pel. Een paar dagen

later bestelde Kiek een

gerecht met schelpen bij

het restaurant van de

B&B en toen werd er

verteld dat de schelpen

speciaal in Santo Christo

geraapt waren omdat

daar de lekkerste in

deze soort vandaan

komen. Dit vonden we allemaal zo toevallig dat dit onze

vakantiekerk wel moest worden. We kregen als dank voor

ons verblijf een schelp mee waarvan de twee helften open

stonden met de namen van het personeel erin geschreven.

Azoren, een aanrader.

Kiek en Teun Keijzer

Redactie: Wij willen op deze plaats voortaan niet alleen de

ruimte bieden aan ‘Mijn vakantiekerk’, maar ook aan ‘De

kerk van mijn jeugd’. Hebt u nog interessante herinneringen

aan een kerk van uw jeugd of een vakantiekerk, stuur ze dan

op naar: [email protected].

De Nicolaascantorij in nieuwe koormantels

Al een aantal jaren kwam het onderwerp ‘aanschaf nieuwe

koormantels’ tijdens ons jaaroverleg aan de orde maar het

bleek moeilijk om tot een besluit te komen. Eén van de

struikelblokken was dat de kosten voor nieuwe te hoog

zouden zijn. Om alle meningen en ideeën te bundelen

besloten we een enquête te houden om daarna in het

jaaroverleg van juni j. l. een overwogen besluit te kunnen

nemen. Toen gebeurde er een klein wondertje: Eén van de

alten, voormalig lid van de in kerkelijk Nederland bekende

Augustana Cantorij Cantate van de Lutherse Kerkgemeente

in Amsterdam o.l.v. Niek Hermanides, vader van onze

huidige cantrix, herinnerde zich de mantels van deze

inmiddels opgeheven cantorij en zij ontdekte dat die

mantels nog geen bestemming hadden. Daarna ging de

besluitvorming snel. Er bleken voldoende mantels voor

iedereen te zijn en u zult de Nicolaascantorij dan ook vanaf

nu kunnen zien en horen in deze nieuwe liturgische kledij.

Bovendien vinden wij het een mooie gedachte om deze

mantels te gaan dragen en met de Nicolaascantorij op deze

wijze de lofzang gaande te houden.

Irene Bastiaanse (lid Nicolaascantorij)

Foto: Jaap den Hertog.


GELOOF VAN ALLE DAG

Schilderijen van vijf Gulden In vroeger eeuwen speelden de Bijbelse verhalen een grote rol bij de vervaardiging en

verfraaiing van gebruiks- en kunstvoorwerpen. Zo ook bij de goedkope panelen ‘voor de

gewone man’ uit de Gouden Eeuw.

Alleen de bovenlaag

Schilderijen als decoratie aan de muur

behoorden in de middeleeuwen alleen

toe aan de adel en de kerk. Het maken

van schilderijen was een langdurig en

kostbaar proces. De kwaliteit van

schilderstukken verbeterde enorm ge-

durende deze periode. Denk aan de

prachtige drieluiken en panelen die

werden gemaakt voor het Vaticaan en

andere kathedralen door bekende

meesters als Da Vinci, Botticelli en vele

anderen en in onze contreien, de zoge-

naamde Vlaamse primitieven. Zo’n

topstuk is nog altijd het drieluik ‘het

lam Gods’ van de gebroeders Van Eyck

uit begin 15e eeuw in de St. Baafska-

thedraal te Gent. De gewone man kon

hier enkel maar in verwondering naar

kijken en van dromen.

Gouden eeuw

Na 1600 echter breekt er in Holland

een tijd aan van voorspoed voor brede

lagen van de bevolking. De Gouden

Eeuw was begonnen. Als er geld ver-

diend wordt trekt dit altijd handela-

ren, kunstenaars, gouden zilversme-

den aan. Zo ook aan het begin van de

17e eeuw. En zo kon het gebeuren dat

voor het eerst in de geschiedenis schil-

derijen werden gekocht door burgers

met een gewone baan. Natuurlijk kon-

den ze zich geen Rembrandt of Ver-

meer veroorloven, want hun werken

waren toen ook al kostbaar. Zij hadden

allemaal een gedegen opleiding gehad

bij beroemde voorgangers, zoals Rem-

brandt bij Pieter Lastman, in zijn tijd

een beroemde schilder. Als zo’n be-

kende schilder een leerling aannam,

dan kostte dat geld. Rembrandts vader

kon dat betalen. Maar een talentvolle

jongen uit een arm gezin, die aardig

kon tekenen of schilderen, had weinig

kans om beroemd te worden. Toch

konden ook deze nauwelijks opgeleide

schilders hun brood verdienen. Er

ontstond in de 17e eeuw een enorme

markt voor goedkope schilderijen.

Werd aanvankelijk direct bij de schilder

gekocht, al snel ontstond er de kunst-

handel waar je op bestelling schilderij-

en kon bestellen. Zulke kunsthandela-

ren waren er ook in Amsterdam.

De Bijbel als inspiratiebron

Bijbelse onderwerpen spraken het

meest, de reformatie had tenslotte net

zijn beslag gekregen. Onderwerpen als

‘de doortocht door de rode zee’ of ‘Jo-

zef verleid door de vrouw van Potifar’

gingen als broodjes over de toonbank.

De doortocht door de Rode Zee deed

het volk denken aan de oorlog met

Spanje, waarvan ze verlost wilden

worden. Zo’n schilderij kostte tussen

de drie en vijf gulden, het weekloon

van een biersteker of koperslager. Het

werd meestal geschilderd op een ei-

kenhouten paneel en vaak werden be-

staande gravures als voorbeeld geno-

men. Men schilderde in serie in op-

dracht van de kunsthandelaar, dus b.v.

tien panelen op een rij en dan eerst de

lucht, de bergen, de bomen en wat fi-

guren al naar gelang het onderwerp.

Deze schilders hebben ook de bekende

volkskunstmeubelen geschilderd zoals

te zien in b.v. het Zuiderzeemuseum in

Enkhuizen. De schilderijen werden zel-

den gesigneerd en helaas verdwenen

er vele in de open haard. We weten nu

dat een kunsthandelaar wel meer dan

100 van dit soort schilderijen in voor-

raad had. Uit artistiek oogpunt zijn ze

niet geweldig, maar uit historisch op-

zicht zeer interessant. Een 17e-eeuwse

Engelse reiziger heeft zich verbaasd

uitgelaten over het feit dat bij gewone

mensen schilderijen aan de muur hin-

gen. Dit kwam nergens anders voor in

Europa.

Jozef en de zilveren lepel

Onlangs zag ik bij een Amsterdamse

antiquair zo’n schilderij hangen. Het is

het verhaal van Jozef die carrière ge-

maakt had in Egypte en zijn broers laat

volgen en aanhouden omdat zij graan

voor hun hongerende familie hadden

gekocht terwijl hij een zilveren lepel in

de graanzak van Benjamin had ver-

stopt. De antiquair vertelde mij dat hij

dit 17e-eeuwse schilderij al lang in bezit

had maar dat niemand er belang-

stelling voor toonde. Ik kon het kopen

voor een bedrag wat een volwassen

man die een gewone baan heeft in een

week verdient. Een aantal van dit soort

schilderijen kunt u zien op de boven-

verdieping van het Edams Museum.

Peter Sluisman

Zie ook: Angela Jager: 'Galey-schilders' en

'dosijnwerck'. Universiteit van Amsterdam.

Foto: Arie van Ginkel.


Een maandelijkse bijdrage van uw pastores uit Edam-Volendam

Tijd!

Onze samenleving wordt bepaald door

tijd. Wij worden er steeds op gewezen

hoe laat het is en wij worden aange-

spoord om op tijd te zijn, op school, op

ons werk, op een afspraak of in de

kerk. Tijd bepaalt de structuur van het

leven, maar wij zijn bepaald niet de

eersten die zich daar mee bezighou-

den. De kerkvader Augustinus deed dat

al en preekte rond het jaar 410:, 'het

zijn slechte tijden, het zijn moeilijke tij-

den. Dat zeggen de mensen tenminste.

Laten we liever goed leven, dan wor-

den de tijden vanzelf goed. Wij zijn de

tijden, zoals wij zijn, zo zijn de tij-

den....'. Hij plaatste de verantwoorde-

lijkheid voor de invulling van de tijd

volledig bij zijn luisteraars. Zullen zijn

tijdgenoten zich aangesproken hebben

gevoeld of zullen zij zich, net als velen

in onze tijd, overgeleverd hebben ge-

voeld aan structuren en machten bui-

ten henzelf die de tijd beheersen?

Anno 2016 is ‘tijd’ vooral een economi-

sche factor geworden. Tijd is terugge-

bracht tot 'tijd is geld'. Die opvatting is

terug te vinden in de manier waarop

wij met elkaar en de wereld omgaan.

Mensen worden machines die afge-

steld, bijgesteld en opgelapt kunnen

worden, – zoals twee minuten om een

steunkous uit te doen – tot ergens het

‘mechaniekje’ mens knapt of teveel

hapert en daarom afgedankt wordt.

Moeten wij ons daarbij neerleggen of

zullen wij Augustinus serieus nemen

die mensen uitdaagde in zijn preek om

zelf het heft in handen te nemen? Ik

ben blij de keus te hebben gemaakt

voor een geloofsgemeenschap. In die

gemeenschappen wordt de tijd anders

gestructureerd dan nu gebruikelijk is.

De zondag bijvoorbeeld, de eerste dag

van de week. Gods eerste geschenk

aan de mens was een vrije(tijds) dag,

een feestdag in plaats van een lege

plek in de agenda. In onze geloofsge-

meenschappen bestaat de opvatting

dat mensen op die dag het werk

mógen staken, drukke werkzaamheden

neerleggen en genieten van de schep-

ping. En er is een advent- en kersttijd,

in de voorjaar de veertigdagentijd tijd

en de vijftig-dagen-tijd voor Pinkste-

ren. Die tijd is er een van bezinning, in-

keer en voorbereiding op een feest.

Ook een structuur, maar er op gericht

dat mensen een goed leven hebben

(met elkaar), tot hun recht komen en

steeds meer op Jezus gaan lijken. Het is

de tijd voor vierende mensen, die we-

ten dat ze zijn geschapen om te leven.

Geen drukke bezigheden en volle

agenda’s bepalen dan de tijd, maar de

tijd raakt ingebed in de structuur van

geloofsgemeenschappen die de tijd

nemen om regelmatig stil te staan bij

geloof, hoop en liefde. Misschien kun-

nen wij Augustinus’ preek dan wel

gaan lezen als liefdevolle aansporing

om vooral de tijd te nemen voor wat

goed, waar en waarachtig is.

Truus de Boer

Toen Mieke mij vroeg, had ik zo mijn bedenkingen. Ik ben meer van de stukjes tekst dan van ge-

dichten, maar al zoekend vond ik dit wel erg mooi en toepasselijk. Ik geef het stokje over aan Ludo

Voorn.

Ria van der Waart

Overdenking

Poëzie-estafette

en genieten van de kleinste

en de gewoonste bloemen

op je levensweg!

als je over niets meer verwonderd bent

maak je nooit een wonder mee.

Neem deze dag,

het licht van deze dag,

het lachen van deze dag,

het huilen en het spelen,

het wonder van deze dag.

Phil Bosmans

Elke dag nieuw zijn!

Nieuw ben je als je elke morgen

verwonderd kunt zijn

en dankbaar voor het licht van de dag.

Als je juicht omdat je ogen zien,

je benen lopen,

je handen tasten,

als je zingt omdat je hart klopt!

Nieuw ben je als je weet dat je leeft,

als je beseft dat vandaag de eerste

dag begint van de rest van je leven!

Nieuw ben je als je 'n verse kijk hebt

op mensen en dingen,

als je nog lachen kunt

–

Nijverheidstraat 30 | 1135 GE EDAM

Tel: 0299 - 372951 | Website: [email protected]: 0299 – 372098 | E-mail:

Onderhoud en reparatie alle merken bedrijfswagens en campers

http://www.de-witte.nl/

mailto:[email protected]

RAAD VAN KERKEN EDAM–VOLENDAM

Secretariaat: André Burghouts, Paltrokmolen 40, 1135 KM Edam, tel. 366486

Penningmeester: Henri Kalk, Kapsteeg 5, 1135 WR Edam, tel. 371297

Postbank: NL08 INGB 0002 637888


De agenda van Noord-Holland

Wilt u weten wat er op kerkelijk gebied te

doen is in onze provincie? Een groot aantal

activiteiten van andere gemeenten, paro-

chies en aanverwante organisaties in de

regio vindt u op de sites

www.pkn.nl en

www.bisdomhaarlem.nl

Landelijk

Ook landelijk biedt de Raad van Kerken u veel informatie op

kerkelijk gebied. U vindt de landelijke raad op:

http://www.raadvankerken.nl

Welkom Hier manifestatie in Amersfoort!

Vluchtelingen | Lokale Initiatieven | Debat

Op 12 november zal de Welkom Hier-manifestatie

plaatsvinden in de Bergkerk, Doctor Abraham Kuyperlaan

2, in Amersfoort. U wordt van harte uitgenodigd om

aanwezig te zijn op deze dag. Welkom Hier Amersfoort

bestaat uit zowel een ochtend- als een middagpro-

gramma. De ochtend staat in het kader van de jaarlijkse

Beraadsdag over vluchtelingen van de Raad van Kerken,

terwijl de middag open is voor een breder publiek.

Ook is er een markt met lokale en landelijke initiatieven

voor en met vluchtelingen en podiumprogramma met

sprekers en optredens

Ochtendprogramma 10 – 12 uur

In de ochtend zal de kerkelijke solidariteit voor en met

vluchtelingen in Nederland centraal staan. Hier wordt invul-

ling aan gegeven met expertsessies over o.a. de lokale rol

van kerken en Europese ontwikkelingen op het gebied van

asielbeleid. Aanmelden voor de expertsessies is verplicht (er

zijn een beperkt aantal plaatsen beschikbaar!). De link naar

het aanmeldformulier vindt u o.a. op de website van de

Raad van Kerken en van Welkom Hier.

Middagprogramma 13 – 17 uur

Het middagprogramma richt zich op een breder publiek met

aandacht voor kerkelijke en andere maatschappelijke bur-

gerinitiatieven in Amersfoort. Tijdens een initiatievenmarkt

kunnen bezoekers meer te weten komen over de vele activi-

teiten van kerken en burgerinitiatieven voor vluchtelingen

en ongedocumenteerden, en zich tijdens het podiumpro-

gramma laten inspireren door sprekers en performers die

hun visie geven op de vluchtelingenthematiek. Als u ook met

een initiatief aanwezig wilt zijn op de initiatievenmarkt,

stuur dan een mailtje naar Sophie Schellens

([email protected]) met meer informatie over

uw initiatief. Uit de aanmeldingen zullen wij, indien nodig,

een selectie maken van de vele diverse initiatieven die wor-

den ondernomen. Deze manifestatie wordt georganiseerd

door Justice and Peace Nederland in samenwerking met de

Raad van Kerken en Amersfoort Geeft Thuis.

Meer informatie over het programma volgt snel op

www.welkomhier.nl.

Meer over het ochtendprogramma

De Expertsessies zijn verdeeld over vier thema’s.

Sessie 1: Discussie over de rol van kerken naar de ontvan-

gende samenleving. Kerken doen veel voor en met vluchte-

lingen. Hoe kunnen kerken ook op een open manier de dia-

loog aangaan met de ontvangende samenleving?

Sessie 2: Highlights van EU-ontwikkelingen op het gebied

van migratie en asielzoekers. Er heeft zich heel wat afge-

speeld in 2016, van de Turkije-deal tot het bouwen van hek-

ken: we maken de balans op.

Sessie 3: Tweede Kamerverkiezingen 2017. Wat staat er op

de agenda met betrekking tot vluchtelingen en ongedocu-

menteerden?

Sessie 4: Discussie Kerkelijke begeleiding en ondersteuning

van personen die worden uitgezet (ook in land van bestem-

ming). Op welke manieren kan de kerk haar ondersteunende

rol versterken bij de minder toegankelijke delen van de asiel-

keten (zoals uitzetting)?

De Bergkerk verzorgt een lunch tussen 12.00 en 13.00 uur à

€7,50. Geef in het inschrijfformulier aan of u hier ook ge-

bruik van wil maken.

Meer informatie: Welkom Hier www.welkomhier.nl; Justice

and Peace Nederland www.justiceandpeace.nl; Raad van

Kerken www.raadvankerken.nl; Amersfoort Geeft Thuis

www.amersfoortgeeftthuis.nl.

Om alvast in uw agenda te noteren!

Op woensdag 14 december is ’s avonds om 19.30 uur in

de Grote Kerk de Kerstsamenzang voor iedereen. Meer

informatie hierover in het volgende Venster.

Doopsgezinde Gemeente Edam


Kerkgebouw: “De Vermaning”, Jan Nieuwenhuyzenplein 6, 1135 WV

Diensten: 10.00 uur, elke eerste en derde zondag van de maand

Er is geen vaste predikant, de diensten worden door verschillende voorgangers geleid

Voorzitter: H.A.J.O. Schaap, Molenwerf 5, 1135 GM, tel. 0299-371946, [email protected]

Koster: J.B.G. Ottenhof-Günther, 0299-372745

Numeri 6: 24-27

De Here zegene u en behoede u;

De Here doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig;

De Here verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede.

Dit is een zegen die aan het eind van de dienst kan worden uitgesproken

en een bevestiging is van de verbondenheid die wij op zo’n moment met

elkaar hebben. Het ontvangen van de zegen onderstreept onze verbon-

denheid, een verbondenheid van mensen, verbondenheid met God, een

verbondenheid die niet ophoudt te bestaan bij het afscheid in het kerkpor-

taal. Een bijzondere zegenbede werd afgelopen zondag uitgesproken door

ds. Truus de Boer.

Het is een Pelgrimslied van Amanda Strydom (te vinden op You Tube):

Van de cursus:

De volgende twee data resten voor de bijbel-

cursus van ds. Kindt: 31 oktober, 14 november.

Na de jaarwisseling gaat ds. De Boer met ons

spreken over het Onze Vader op 16 en 30 ja-

nuari en op 13 en 20 februari.

Maandagmiddagen, steeds om 14.00 uur.

In de Vermaning, voor iedereen toegankelijk.

Hajo Schaap

Stand ‘doneer een orgelpijp’Mede door de bijdrage van de Kerkgemeente staat de tel-

lerstand van deze actie nu op € 4519,20. Een prachtig

bedrag maar. … we zijn er nog niet. Het streefbedrag is

€ 9000,-.

Wilt u ook nog doneren? Dan graag uw bijdrage op

NL08 RABO 0156 366 142 t.n.v. SKME. Wilt u meer infor-

matie. Neemt u dan contact op met Rien de Vries,

[email protected] of bel 06 2294 8305 of kijk

in het oktobernummer van het Venster.

Alleen samen krijgen we dit voor elkaar!

Vader God U ken my naam

My binnegoed en buitestaan

My grootpraat en my klein verdriet

My vashou aan als wat verskiet

U ken my vrese en my hoop

Die pad wat ek so kaalvoet loop

Die pad het U lankal berei

U maak die pad gelyk vir my

Alle pelgrims keer weer huistoe

Elke swerwer kom weer tuis

Ek verdwaal steeds op U grootpad

Soekend na U boardinghuis

Moeder God U ken my waan

My ego en my regopstaan

Die drake waarteen ek bly veg

U wys my altyd weer die weg

U het my met U lig geseën

Die lig strooi ek op iedereen

Vader God U kent mijn naam

U kent mij van binnen en van buiten

mijn grootspraak en mijn klein verdriet

mijn vasthouden aan alles wat vergaat

U kent mijn vrees en mijn hoop

het pad dat ik barrevoets beloop

dat pad hebt U allang bereid

U maakt het pad gelijk voor mij

Alle pelgrims gaan weer naar huis

elke zwerver komt weer thuis

Ik verdwaal steeds op Uw doorgaande weg

zoekend naar Uw herberg

Moeder God U kent mijn waan

mijn ego en mijn rechte rug

de draak waartegen ik blijf vechten

U wijst mij altijd weer de weg

U hebt mij met uw licht gezegend

dat licht strooi ik op iedereen

Foto internet: Amanda Strydom

Predikant: de Kerkgemeente Edam is op dit moment vacant.

Voorzitter: dhr. Kees Bak, tel. 0255 – 577499, Email [email protected]

Scriba: dhr. Henri Kalk, Kapsteeg 5, 1135 WR Edam. Tel. 371297

Postadres: Postbus 159, 1135 ZL Edam.

Banknummer: NL26.FVLB.0225423669 voor de vrijwillige bijdrage en solidariteitskas.

Voor alle overige zaken NL32 FVLB.0225423561 b.v.collectebonnen.


In memoriam Meindert Sta van Uitert

Op 21 september 2016 is na een lang ziekbed overleden de

heer Meindert Sta van Uitert in de leeftijd van 66 jaar. De

heer Sta van Uitert heeft in het verleden veel werk verzet als

koster van de Gereformeerde Kerk aan het Groenland. Wij

wensen zijn naasten veel sterkte toe.

In memoriam Geertje Rijswijk-Pranger

Op donderdagavond 22 september is in haar vertrouwde om-

geving rustig ingeslapen mw.

Geertje Rijswijk-Pranger. Ze is 92

jaar geworden.

In haar verliezen we een meele-

vend, betrokken en trouw ge-

meentelid. Mw. Rijswijk is jaren-

lang met haar man koster geweest

in de Lutherse Kerk. Trouw werd

de kerk onderhouden. Na de dien-

sten verzorgde zij de koffie. Ook

de jaarlijks terugkerende bazaar

kon op haar inzet rekenen.

In memoriam Willem Goede

Op 23 september is er een einde gekomen aan het leven van

Willem Adriaan Goede. Wim woonde in Volendam met zijn

vrouw Lydie. Wim werkte in de

medische techniek, hij was iemand

van wie je op aan kon. Niet alleen

zijn kinderen – Henk, Wouter,

Gerben en Sietske – konden altijd

een beroep op hem doen. Ook

voor anderen stond hij klaar. Met

heel veel liefde zorgde hij zo ook

voor Lydie toen zij ziek werd en

overleed. Daarna is het leven van

Wim nooit meer hetzelfde gewor-

den. Toch probeerde hij er wat

van te maken.

Nadat Wim in juni een herseninfarct had gehad, zijn de laat-

ste maanden van zijn leven ongelofelijk moeilijk geweest. Ge-

lukkig mocht hij naar huis om daar omringd door de liefdevol-

le zorg van zijn kinderen te kunnen sterven.

We namen afscheid van hem in de Grote Kerk, en hij werd

begraven bij zijn vrouw. Maar de herinnering aan Wims

trouw, zijn betrokkenheid, zijn gevoel voor humor, zelfs aan

zijn heldhaftige levenseinde, de troostrijke herinnering aan

wie Wim was, blijft levend, en moge zijn familie en vrienden

tot zegen zijn. We bidden hen kracht en troost toe.

Gedachtenisdienst op 20 november

20 november is de laatste zondag van het kerkelijk jaar. Het is

een lange traditie in onze kerkgemeente om dan stil te staan

bij hen die ons het afgelopen jaar zijn ontvallen. Wij noemen

hun namen voor God en voor de mensen en mogen een kaars

aansteken aan de vlam van de paaskaars. We hebben af-

scheid moeten nemen en dat laat een groot gat achter. Maar

daarbij mogen we ons gesterkt voelen door het besef dat vol-

gens het geloof de dood niet het laatste woord heeft.

Ook de kinderen zijn in deze dienst van harte welkom en le-

veren hun eigen bijdrage.

Impressie van de gedachtenisdienst 2015 (foto: Arie van Ginkel).

Bij de diensten van november

In de vacante periode zullen de diensten de komende tijd vol-

ledig ingevuld gaan worden door gastvoorgangers. Sommigen

zijn oude bekenden, maar er zitten ook hele nieuwe gezich-

ten bij. Het geeft in elk geval de nodige afwisseling. Hier vast

een korte vooruitblik op de voorgangers van november.

6 november. ds. Aage Smilde komt voor de tweede keer in

korte tijd terug in zijn geboorteplaats.

13 november. ds. Hans Blom komt als oud-predikant graag

nog een keer terug in de gemeente waar hij is begonnen.

20 november. ds. Kick Koldewijn was gelukkig direct bereid in

te vallen toen de oorspronkelijk voor de gedachtenisdienst

gevraagde ds. Fennema helaas moest afzeggen. De Nicolaas-

cantorij werkt mee aan deze dienst.

27 november. Jan Willem van der Straten is nog bezig met zijn

master gemeentepredikant. We hebben hem in juni ook al

kunnen zien. Het is de eerste zondag van advent.

4 december. Florisca van Willegen (ook nog bezig met de op-

leiding) ging op 9 oktober ook al voor, we zien haar graag nog

een keer terugkomen. Met medewerking van Psallite.


Terugblik 2 oktober

De dienst van 2 oktober had een feestelijk karakter door de

medewerking van Vocalgroup Logo. Dit Limburgse koor was

als het ware meegenomen door ds. Wattel. Met hun zuivere

en enthousiaste zang leverden zij een fraaie bijdrage. Na de

dienst kreeg Logo nog een korte rondleiding door Edam (met

Wim de Wolf als gids) en werd door Marijke Everaars een

lekkere lunch verzorgd. Ook Logo keek met warme gevoelens

terug op deze dag.

Vocalgroup Logo in De Swaen op zondag 2 oktober (foto: Arie van Ginkel).

Beroepingscommissie op stoom!

In Kerkinformatie, het blad van de Protestantse Kerk, stond

eind augustus de advertentie voor de vacante predikants-

plaats Edam, met als sluitingsdatum 23 september. Dit heeft

geresulteerd in het bemoedigende aantal van 14 sollicitaties.

De kandidaat-predikanten komen uit verschillende hoeken

van de kerk en het land, ze zijn ervaren of onervaren, en be-

horen tot alle leeftijdsklassen.

Na twee intensieve en lange vergaderingen van in totaal zo’n

5 uur(!) heeft de beroepingscommissie op 13 oktober een

keuze gemaakt tussen kandidaten met wie verder gesproken

zal worden, kandidaten die eventueel op een later tijdstip

nog in aanmerking zouden kunnen komen, en kandidaten die

niet voldoen aan onze wensen. Tijdens dit proces werden de

sollicitatiebrieven en cv’s steeds nauwgezet vergeleken met

de gevraagde kwalificaties in de advertentie en het profiel

van de Kerkgemeente. De kandidaten zijn inmiddels op de

hoogte gebracht.

Het is de bedoeling dat de commissie begin november nadere

gesprekken zal hebben met de kandidaten van de eerste

groep. En dan ook op pad gaat om de predikanten te ‘horen’.

De vaart zit er nu in!

Pastoraat

Cora den Engelse is het aanspreekpunt voor pastorale hulp

(tel. 366486). Als er behoefte is aan een predikant is ds. Char-

lotte Kremer van Zuiderwoude-Uitdam beschikbaar. Zij is al

bij diverse mensen langs geweest en we zijn blij met haar

hulp.

Hoofdpunten van de kerkenraadsvergadering van 11 okto-

ber 2016

• Een afvaardiging van de Nicolaascantorij bezoekt de ver-

gadering om de status van de ‘Lessons and Carols’ te bespre-

ken. Daarover zijn in het verleden wisselende inzichten ge-

weest. Nu wordt afgesproken dat de cantorij vrij is om de

‘Lessons’ zelf te organiseren omdat deze buiten de verant-

woordelijkheid van de kerkenraad valt.

• De beroepingscommissie gaat de eerste selectie doen op

de binnengekomen reacties. Zie de aparte bijdrage.

• De diaconie wil binnenkort een lunch organiseren voor de

statushouders in het diaconiegebouw.

• Er is veel belangstelling voor de Groenlandkerk; de in-

schrijving loopt nog tot het eind van de maand.

• De jaarrekening van vorig jaar kent een heel hoog tekort,

dat is te verklaren door de verbouwing van De Swaen. Dit jaar

loopt tot nu toe conform de begroting. Voor volgend jaar is

het afhankelijk van hoe snel er weer een predikant aantreedt.

• Het komende jaar wordt 500 jaar Reformatie herdacht. In

de diensten zal regelmatig plaats zijn voor een lied van Lu-

ther. Een paar mensen gaan activiteiten rond dat thema

voorbereiden.

Vooruitblik op belangrijke synodevergadering

Op 17 en 18 november a.s. vergadert de Generale Synode,

deze keer niet in Lunteren maar in het geheel vernieuwde

Hydepark in Doorn. Op de agenda zal dan in elk geval staan:

1. Bezinning op de viering van het Heilig Avondmaal; in de

aprilvergadering van 2017 zal ‘liturgie’ op de agenda komen

en (misschien) in november 2017 ‘gebed’.

2. Evaluatie van de Permanente Educatie: enkele jaren gele-

den is het studieverlof voor predikanten afgeschaft, (verplich-

te) ‘permanente educatie’ is ervoor in de plaats gekomen;

wat zijn de ervaringen, wat kan/moet beter? etc.

3. Implementatie van ‘Kerk 2025’. Er zal naar alle waarschijn-

lijkheid een heel pakket ordinantiewijzigingen op tafel ko-

men. De Synode zal tal van aanpassingen in eerste lezing

vaststellen, waarna alles naar de classicale vergaderingen en

de kerkenraden zal gaan ter consideratie.

4. Vaststellen van het profiel van de ‘classispredikant’ (dat zal

waarschijnlijk de naam worden) en de benoemingsprocedure.

Opstellen van een communicatieplan naar classicale vergade-

ringen en kerkenraden.

5. Rond het onderwerp ‘mobiliteit’ (wisseling van standplaats

door predikant) zal alleen een voortgangsrapportage ter

sprake komen; naar verwachting zal dit punt in de vergade-

ring van april 2017 in besluitvormende zin geagendeerd wor-

den.

Overzicht diaconale collectedoelen voor deze Vensterperio-

de

6 november ─ KIA Najaarszendingsweek. Werken aan vrede

en verzoening in Colombia. Inge Landman werkt namens

Kerk in Actie in Colombia bij het oecumenische project


‘Geloven in Verzoening’. Ze bezoekt

gemeenschappen om te luisteren en

om mensen met elkaar in gesprek te

brengen. Samen in de Bijbel Lezen en

bespreken welke boodschap een tekst

kan hebben als je dagelijks leeft met

angst en onrecht.

www.pkn.nl/steunen/collecterooster2016

13 november ─ KIA: Binnenlands Diaconaat: Steun mensen in

een sociaal isolement. Waar kun je terecht als je eenzaam

bent, in de schulden zit of lijdt aan een verslaving? In zo’n si-

tuatie voelen veel mensen zich alleen staan. Kerken in Lely-

stad zetten zich samen in voor de ze mensen in een sociaal

isolement. Het inloophuis is één van de diaconale activiteiten

van het interkerkelijk Diaconaal Overleg (IDO). Met steun van

Kerk in Actie zetten de kerken in Lelystad zich in voor men-

sen die warmte en steun nodig hebben.

20 november – Werelddiakonaat. In de afgelegen bergdorpen

in Nepal heeft de bevolking moeite om voldoende voedsel te

verbouwen. Dorpsbewoners leven van landbouw en veehou-

derij, maar rondom de bergdorpen is weinig vruchtbare

grond. De bevolking heeft meestal geen toegang tot nieuwe

landbouwmethoden. De organisatie ICFON (International

council for Friends of Nepal) zet zich, met ondersteuning van

Kerk in Actie, in voor betere voedselproductie.

27 november ─ Stichting Banja Luka. Deze stichting bekom-

mert zich om de kansarmen in het Bisdom Banja Luka dat ligt

in Bosnië-Herzegovina. Met het geld dat de stichting krijgt,

steunen zij gastgezinnen in de onkosten voor onderwijs voor

hun adoptiekinderen. Ook ondersteunt zij ouderen in de

vorm van bijdragen voor medicatie en stookkosten. Een

bouwteam van de stichting gaat éénmaal per jaar naar Bosnië

om een aantal woningen weer leefbaar te maken. De leden

van de stichting zetten zich allemaal belangeloos in voor dit

goede doel

Taxidienst

Onderstaand vindt u het rooster van de autodienst Kerkge-

meente Edam. Iedereen kan altijd gehaald en gebracht wor-

den Wij vragen u om zo veel mogelijk al op zaterdag of de dag

vóór de dienst te bellen. Dan is tijdig bekend hoeveel mensen

mee willen rijden en kan eventueel een reserve chauffeur in-

geschakeld worden.

Datum Taxidienst Telefoonnr.

06-11 C. Rijswijk 06-53173149

13-11 A. Aberson 350988

20-11 G. van der Meulen 372240

27-11 L. Bak 365924

04-12 H. Kalk jr. 371297

Wilt u ook mee helpen om te zorgen dat er altijd wel een

taxidienst beschikbaar is? Graag een telefoontje naar Rien de

Vries tel 06 22 94 83 05 of 0299 372969. Mailen mag natuur-

lijk ook: rienenhelmadevries@ziggo.

Collectes uit de Eredienst

Datum Kerk Diaconie Doel

18-09 € 320.85 € 320.90 Raad v. K, 50% collecte

25-09 € 209.20 € 123.35 Mission Aviation Fellowship

02-10 € 166.00 € 142.75 Kerk & Israel v. Nes Ammim

09-10 € 197.35 € 330.20 Alle Beetjes Helpen, Sumatra

€ 893.40 € 917.20

Bloemen uit de eredienst

18-09 dhr. H. Has, Volendammerpad 11

25-09 fam. P. de Vries-Tjalsma, Eilandsgracht 9

02-10 mw. M. Radder-Coljee, Groot Westerbuiten 9

09-10 mw. B. van Montfort, Meermin

Verjaardagen van onze senioren

06-11, Mevr. M.H. van der Pol-van Gaalen, Oorgat 58

07-11, Mevr. L. de Haan-Jansen, Ye 18

7-nov, Mevr. G.M. Schaatsbergen-Plas, Paulus Pietersstraat 13

8-nov, Mevr. M. de Wolf-Boorsma, Klein Westerbuiten 21

14-nov, Dhr. T. Stelling, William Pontstraat 29

17-nov, Mevr. E. Groot-Groot, Pieter Claesstraat 11

18-nov, Dhr. G.C. Dekker, Paulus Pietersstraat 1

18-nov, Dhr. J. van Bekkum, Voorhaven 123

20-nov, Mevr. N. Schotanus-Krijgsman, Adrianus Bleijsstraat 12

25-nov, Mevr. B. Stelling-ter Velde, William Pontstraat 29

25-nov, Dhr. C.J. Kraaij, Paulus Pietersstraat 1

25-nov, Mevr. N.M. van Bekkum-de Boer, Voorhaven 123

25-nov, Dhr. R. Boonstra, Langemeerstraat 37

26-nov, Dhr. H.W.J. Schouten, Jacob Tonissenstraat 1

27-nov, Mevr. T. Pranger-Wolff, Koggehoorn 7

28-nov, Dhr. S.W. Zwiers, Doelland 7

29-nov, Mevr. A. de Boer, Paulus Pietersstraat 1

U allen een fijne dag gewenst!

Mededelingen Kerkelijk Bureau

Overleden

Mevr. G. Rijswijk-Pranger, Burg Versteeghsingel 28, 1135VW

Edam

Dhr. M.G.A. Sta van Uitert, Jonkerstraat 28, 1135TW Edam

Dhr. W.A. Goede, Reigerstraat 53, 1131MA Volendam

Ingekomen

Dhr. G. Valkenier, Gevangenpoortsteeg 5, 1135AD Edam

Verhuisd

Dhr. J.J.D. Mooij van Van IJsendijkstraat 259, 1442CM Purme-

rend naar Matissehof 51, 1628XR Hoorn.

Dhr. J.W. van Ravenzwaaij, van De Wijzend 189, 1474PL

Oosthuizen naar De Wijzend 160, 1474PK Oosthuizen.

Mevr. S. Schreuder van: Boegstraat 33, 1131ZA Volendam

naar Zeevangszeedijk 5 c, 1135PZ Edam.

Filmhuisnieuws

• Woensdag 9 november. Loin des Hommes, F,

2015, Viggo Mortensen, Reda Ketab e.a.

• Woensdag 14 december. Dieu existe, Il habite à

Bruxelles, B, 2015, Benoît Poelvoorde, Catherine

Deneuve e.a.

Elke tweede woensdagvond van de maand om 20.15

uur, Hulpkerk, Grote Kerkstraat 55-57, Edam.

F e i t s m a | V e r h a g e nn o t a r i s k a n t o o r

bezoekadres:correspondentieadres:T: 0299 369511F: 0299 368246

De Deimpt 6 1132JV VolendamPostbus 45 1135ZG Edam

E: [email protected]: www.feitsmaverhagen.nl

Thea Heeren-van Overloop

M e d i s c h Pe d i c u r e

d i a b e t e s v o e t

r e u m a t i s c h e

v o e t

P a l t r o k m o l e n 51 1 3 5 K N E D A Mt e l e f o o n ( 0 2 9 9 ) 3 6 8 7 1 5p e d i c u r e _ t h e a @ z i g g o . n l

n a g e l r e g u l a t i e

e n n a g e l r e p a r a t i e

a n t i d r u k t e c h n i e k e n

o r t h e s i o l o g i e

tel: 371280 of 743471

Adverterenin het

Venster?

Bel 362984

Alida GorterVergeet u niet uw vrijwillige bijdrage 2014

voor het Venster?

Rekeningnummer NL76RABO0385631499

Food Lovers Edamde heerlijkste winkel van Edam

Spui 7 0299 373 069

Tot gauw!

vanaf half april in de Grote Kerk

Voor leuke en betaalbarecadeautjes

vo or jong en oud: bel ons!!

De handwerkclub van de kerkgemeente

Heilige Nicolaaskerk Edam Pastorie: Voorhaven 126, 1135BV Edam, tel 371765

Kapelaan: Tesfay T. Zigta, tel. 06-85340570 Voorzitter: C. Veerman, tel. 06-10255468

Secretaris: S.P.M. Ruitenberg, tel.06-83225048 Budgetbeheerder: A.M.J. Ebbers, tel. 06-46051330

Bankrekeningnummer NL31 ABNA 058.87.35.973 t.n.v. RK H. Franciscus inz. Edam www.parochieedam.nl e-mail:[email protected]

RK Heilige Franciscusparochie Centraal Bestuur Heilige Franciscusparochie

Vicevoorzitter: P. Vreeswijk, [email protected]

Leden: Calixte Veerman, Simon Ruitenberg


Wij vragen uw gebed

Voor onze zieken thuis en in de zieken- en verpleegtehuizen;

dat zij door Gods Geest gesterkt worden; dat wij hun lijden

verlichten en draaglijk maken door onze aandacht en op-

recht medeleven. Voor onze dierbare overledenen: dat zij

voor altijd mogen zijn ingegaan in de vreugde van hun Heer.

Uit de Locatieraad

Gesprek met het parochiebestuur

Tijdens de vergadering van de Locatieraad op 19 oktober

werd gesproken met een afvaardiging van het parochiebe-

stuur van de RK Heilige Franciscusparochie. Doel van deze

bespreking was een gedachtewisseling over de voortgang

van de fusie in de dagelijkse praktijk en het uitspreken van

wederzijdse wensen en gedachten van Parochiebestuur en

Locatieraad. In een zeer geanimeerde bijeenkomst werd op

positieve wijze ingegaan op de diverse aspecten van ons

functioneren als Edamse geloofsgemeenschap, in relatie met

de geloofsgemeenschappen van Monnickendam en Edam.

Daarbij kwamen naast praktische zaken als het groot onder-

houd aan ons kerkgebouw o.a. ook de evenredige verdeling

van de eucharistievieringen over de drie

geloofsgemeenschappen aan de orde. Op 23 november

krijgt dit gesprek een vervolg waarbij het parochiebestuur in

gesprek gaat met de Locatieraden van alle drie de geloofsge-

meenschappen.

Edamse afvaardiging naar het parochiebestuur

In dezelfde vergadering is besloten dat naast Peter Vreeswijk,

ook Calixte Veerman en Simon Ruitenberg de RK Nicolaas-

kerk zullen vertegenwoordigen in het bestuur van de

Franciscusparochie. Dit onder vermelding dat Calixte en

Simon beurtelings de vergaderingen zullen bijwonen. Het

parochiebestuur toonde zich blij verheugd met deze keuze.

Startweekend 2016

Van vrijdag 18 november tot en met zondag 20 november

a.s. wordt in onze RK Nicolaaskerk bij gelegenheid van het

feest van Christus Koning weer het Startweekend gehouden.

Dit begint op vrijdag 18 november met de pastoor Bergale-

zing. Spreekster op deze avond, die om 19.30 uur begint, is

Hella van der Wijst, bekend van het KRO-programma ‘De

Wandeling’.

Op zondag 20 november is om 10.00 uur de plechtige gezon-

gen Hoogmis die wordt gecelebreerd door kapelaan Tesfay.

Het kerkkoor Sint Caecilia zingt de Missa Brevis in C-dur

van Wolfgang Amadeus Mozart. Solisten zijn WillyAnna van

den Hoff-Heida (sopraan), Rita Sanders (alt), Stef Knook

(tenor) en Jos de Lange (bas).

Het is ook zeer waarschijnlijk dat aan het einde van de vie-

ring een of meer parochianen de parochiële onderscheiding

Parochialis Ornamentum zullen ontvangen.

Zondag 20 november om 14.00 uur houdt het kerkkoor Can-

tate Domino haar ‘Speculaasconcert’. Naast Cantate Domino

nemen Close-Harmony Popgroep SOLID, Projectkoor Edam,

het Angela ensemble, Caitlyn Immerzeel (harp), Ylonka Jan-

zen (dwarsfluit), Nancy Koot (F-hoorn), Cees Appel (trompet),

Ringo Maurer (piano) en Margret Wiering (solist) deel aan

dit concert. Meer informatie over het Startweekend vindt u

op p. 6 in dit Venster.

Koperpoetsen

Op dinsdag 15 november wordt in onze kerk het koper weer

gepoetst. Dit gaat op een ander tijdstip gebeuren dan

gebruikelijk i.v.m. de hoeveelheid poetswerk die er deze

keer ligt te wachten Natuurlijk worden onze vaste poetsers

hiervoor uitgenodigd. Maar iedereen die ook weleens een

keer wil meehelpen ons kerkelijk koper weer glimmend

mooi te maken is van harte welkom. We beginnen om 09.00

uur. Omdat het kan zijn dat het werk uitloopt tot iets na de

middag wordt er deze keer voor een lunch gezorgd.

Simon Ruitenberg 13 november: Diaconale Zondag

Ook dit jaar zal in onze geloofsgemeenschap stil worden

gestaan bij de Diaconale Zondag. De viering van de diaconale

zondag is een rechtstreekse invulling van de opdracht die

Paus Franciscus heeft gegeven aan de gelovigen. Op zondag

Wolfgang Amadeus Mozart.


13 november om 10.00 uur zal de PCI de invulling verzorgen

van deze Woord- en Communiedienst, met als voorganger

diaken Henk Bak. Het kerkkoor Sint Caecilia zingt de Missa

Brevis nr. 7 van Charles Gounod. Stef Knook (tenor) en Jos

de Lange (bas) verzorgen de solozang.

De opbrengst van de 2e collecte is bestemd voor ‘Actief Ta-

lent Purmerend’. Deze organisatie zet zich in voor mensen

met een verslavingsachtergrond en/of mensen met een

psychisch probleem. Het doel is om mensen weer te laten

meedoen aan zinvolle activiteiten in de maatschappij. Actief

Talent heeft een weggeefwinkel, een houtwerkplaats, een

fietswerkplaats en een creatieve afdeling. Tevens worden

mensen betrokken bij het verrichten van buitenactiviteiten:

de parken in Purmerend worden schoongehouden, men

verricht schilderwerkzaamheden, tuinonderhoud, etc.

Meer informatie vindt u op de website www.actieftalent.nl.

De PCI zal de opbrengst van de 2e collecte verdubbelen.

Tijdens de viering op 13 november zijn mensen van Actief

Talent aanwezig om meer over hun stichting en activiteiten

te vertellen. U bent van harte welkom!

Namens de PCI, Hans Ruck

Gezellige middagen in de Burghwall

De data voor de gezellige middagen in de Burghwall georga-

niseerd door de PCI zijn 30 november en 14 december van

14.00 tot 16.30 uur. Iedereen is van harte welkom. Ook is er

de mogelijkheid om gehaald en gebracht te worden. Er zijn

geen kosten aan deze middagen verbonden; er is natuurlijk

wel de mogelijkheid tot een vrijwillige bijdrage. Wilt u ge-

bruik maken van de taxidienst, dan kunt u contact opnemen

met Els Knook ([email protected] of 06-

40408117). U bent van harte welkom!

Reis naar Ethiopië

Eind september vertrokken we met een groep van twaalf

mensen uit Edam naar Ethiopië voor een semi-toeristische

reis met veel bezoeken aan missieposten. Op ons pro-

gramma stond ook een bezoek aan de school in Alitena, die

we met de Vastenactie in 2017 met Volendam, Edam,

Monnickendam en diverse andere parochies uit Noord-Hol-

land gaan steunen. Tijdens de rondreis door het zuiden heb-

ben we diverse bezoeken afgelegd aan scholen en klinieken

die draaiden op de inzet van zusters en paters. We hebben

kennis gemaakt met de bisschoppen van Hosanna, Sodo,

Arba Minch en Hawassa. Het programma werd enigszins

gewijzigd door de onrusten in de Oromia provincie. De weg

naar Bale Mountains bleek niet veilig genoeg en ook bij de

terugreis van Hawassa naar Addis Abeba hebben we veel

last gehad van versperde wegen en heel veel uitgebrande

auto’s, vernielde buitenlandse bedrijven en veel politie en

soldaten op de weg.

We kregen verschillende keren bescherming van soldaten,

die op onze pick-ups meereden. Uiteindelijk zijn we gelukkig

heelhuids in Addis aangekomen, waar we geluncht hebben

met de bisschop van Adigrat, Mgr. Tesfasellassi, en het pro-

ject voor de Vastenactie besproken. Ook hebben we daar de

aartsbisschop van Addis Abeba: kardinaal Berhaneyesus

ontmoet. Het tweede gedeelte van de reis ging naar het

uiterste noorden, naar Adigrat en Alitena, vlak bij de Eritrese

grens. De eerste dag daar bezochten we Gola, een dorpje

vlak bij Adigrat, waar de eerste pater van Ethiopië werkzaam

was. Door hem is het rooms-katholieke geloof in Ethiopië

gebracht en vanuit daar verder verspreid. Kapelaan Tesfay

heeft ons zijn Adigrat en Alitena laten zien. We werden langs

de scholen geleid, langs het seminarie, waar we twee dagen

met de priesters (docenten) mee mochten eten, en de

kantoren van de verschillende activiteiten van het bisdom.

De tweede dag stond Alitena op het programma, waar de

school staat die wij met de Vastenactie gaan steunen en

waar kapelaan Tesfay jarenlang de rector van was. De ruim

driehonderd leerlingen van deze school moeten het doen

met slechts vier lokalen.

Foto’s: Peter Vreeswijk.


De bibliotheek is heel erg aan uitbreiding toe en er is

behoefte aan een laboratorium. Wij werden als groep heel

erg hartelijk welkom geheten door de leerlingen en

leerkrachten van de school. De kinderen, van wie sommigen

25 km moeten lopen om naar school te komen (heen én

terug!), zongen en dansten voor ons. Eén van de leerlingen –

een jongen van een jaar of 12 – had een speciaal verzoek

aan ons. Hij wilde heel graag extra computers (ze moesten

het nu doen met maar een paar computers voor alle

leerlingen), een extra lokaal, een omheining voor de school

(er is nu overlast van vee dat vrij rondloopt) en betere

toiletten. En toen wij later de toiletten zagen, bleek dat

absoluut geen overbodige wens te zijn! Het toilet was een

open stenen gebouwtje met twee ruimten, een gat in de

grond en geen water. Het wordt gebruikt door alle kinderen

van de school. Al met al een enorme stimulans om ons

tijdens de Vastenactie in te zetten voor een mooi resultaat.

U wordt nu alvast van harte uitgenodigd om in het voorjaar

mee te doen en gul te geven!

Christine Vreeswijk

Familieviering 1e Advent – 27 november

Zondag 27 november is er om 10.00 uur in onze H.

Nicolaaskerk weer een familieviering. Deze viering staat in

het teken van de Advent; één van de kinderen mag tijdens

viering de eerste kaars van de Adventskrans aansteken. De

Adventstijd is de tijd voor Kerstmis waarin wij ons

voorbereiden op de geboorte van Jezus. De muzikale

begeleiding wordt verzorgd door het Gelegenheidskoor, dat

onder leiding van Koos Klok een aantal mooie Adventsliedjes

zingt, en kerkkoor St. Caecilia. Na afloop van deze viering

hopen we op een bezoek van Sint-Nicolaas en zijn Pieten! Na

de viering is er koffie, thee of limonade, natuurlijk met iets

lekkers erbij. Iedereen, groot en klein, is van harte welkom

bij deze viering!

Werkgroep Familievieringen

Geloofsbijeenkomst Pastorie H. Vincentiuskerk Volendam,

verslag 12 oktober

Dr. Tim Schilling van het Centrum voor Parochiespiritualiteit

in Nijmegen leidde de middag. Verder was er veel ruimte

voor uitwisseling. Tim noemde twee doelstellingen voor die

middag: 1. Stilstaan bij het RK-geloof; 2. Hoe verder met ons

geloof?

Gespreksonderwerpen waren: gaan geloof en rede (fides et

ratio) samen? Is een persoonlijke relatie met God nodig? De

twee belangrijkste dogma's van het RK-geloof zijn: 1. de H.

Drie-eenheid (trinitair geloof) en 2. Jezus is Verlosser, de

Mens geworden Zoon van God. Volgens Jezus zijn de

belangrijkste dingen die Zijn apostelen zouden moeten

doen: God beminnen en de ander als onszelf. De Blijde

Boodschap is samen te vatten in één zin: Jezus is voor ons

gestorven. De Blijde Boodschap is samen te vatten in één

woord: Jezus (Zijn Naam betekent: God redt). Tim vertelde

over de Alphacursus; deze is laagdrempelig, voor gelovigen

en ongelovigen, met maaltijd en video. In het geloof gaat het

om overgave, openstaan, vertrouwen. Maria was open, zei

'ja' tegen de engel; Maria vertrouwde op God. Wees je

bewust wat God doet: in de mens, in de natuur. De tweede

bijeenkomst, geleid door Mirjam Spruit, was 26 oktober.

Hierover volgt in het volgende Venster een verslag.

Greetje Snoek Mededelingen KVG

5 november 2016: Sam’s kledingactie

Op zaterdag 5 november is weer onze jaarlijkse kledingactie.

Zin om te komen helpen of kent u jongeren die een handje

willen toesteken, we kunnen alle hulp goed gebruiken.

Inlichtingen bij Jos Has tel. 371178

15 november: Kerstkrans maken

We gaan samen weer een kerstkrans maken, maar deze

wordt heel anders dan vorig jaar. Dus alle creatievelingen

worden uitgenodigd om mee te doen en als je vindt dat je

dat niet bent, kom dan toch maar eens kijken!

De kosten zijn € 5.- per krans. Introducees zijn welkom en

betalen dan € 3.50 extra. Opgeven en betalen bij: Els

Greuter of Betsy Zwiers voor 10 november 2016. De

Burghwall is open om 19.30 uur.

Taxivervoer: Ria v.d. Waart tel. 368049

Autodienst op zondagmorgen

U kunt op zondagmorgen naar de kerk gebracht en weer

gehaald worden. We geven u hierbij het rooster voor de

maand november:

Datum Taxidienst Telefoonnummer

13-11 Dhr. Ruitenberg 06-83225048

20-11 Dhr. Günther 372138

27-11 Dhr. Wieferink 320236

04-12 Mevr. V.d. Waart 368049

Jarigen in november

02-11 Dhr. C.W. Uijt de Boogaardt, Nieuwehaven 42

03-11 Dhr. C.A.M. van de Put, Zijpemeerhof 8

03-11 Mw. J.H. Garritzen-Tool, D. Poschlaan 1A 17

08-11 Mw. E.M. van der Werf-Valent, P. Pieterstr. 1/01

09-11 Mw. J.F. Usadel-Meerman, Noorderstraat 67

15-11 Mw. Conijn-Huisink, IJsselmeerdijk 28, Warder

16-11 Mw. C.M.J. Smit-Tol, P. Pietersstr. 1/220

18-11 Mw. G.G.J.M. Hendriks-Schaake, Beltmolen 2

18-11 MW A.J. van der Meer-de Haas, Nieuwvaartje 8

19-11 Mw. Y.G. Bende-Dirkse, Badhuisweg 2, Warder

21-11 Dhr. W.P.M. van Beers, Volendammerpad 17

23-11 Dhr. J.P.C. Papôt, Voorhaven 46

24-11 Dhr. F.J.M.M. Mortiers, Jan Schriverstraat 11

24-11 Mw. H. Riedeman-Groen, Torenmolen 22

25-11 Dhr. C. Guit, Jacob Peteysstraat 23

29-11 Dhr. C. van der Wilt, Roelof Bootstraat 43

30-11 Mw. G.M.C. Molenaar-Out, P. Pietersstraat 12

U allen hartelijk gefeliciteerd en een fijne dag gewenst.

Wij vragen Gods zegen voor de komende tijd.

ELL

Y TU

MP

Zuidpolderzeedijk 31135 RC [email protected] 1474

“Calendula officinalis”

Praktijk voor:

Klassieke Homeopathie

Fytotherapie

IrisdiagnostiekBach-bloesemtherapie

Voedingsleer

Dr.Schüsslerscelzouttherapie

Natuurgeneeskunde

Consult volgens afspraak

Adverterenin het

Venster?

Bel 362984

Alida Gorter

`T SNOEPWINKELTJE

Chocolaterie

Spui 4

1135 BA Edam

Tel. 0299-371389

- Martinez Bonbons

- Vele soorten handgemaakte

chocolade

- Suikervrije bonbons en drop

- Marsepein

- Nougat

- Traktaties voor op school

tel: 371280 of 372036

We zijn alweer druk bezig voor de jaarlijkse kerstmarkt. Naast de beroemde sokken zijn er weer bijzondere truitjes/vestjes/jurkjes, poppenkleertjes, dassen, mutsen en handschoenen, enz.

De handwerkclub van de kerkgemeente

- Buitenschoolse opvang -

Bij Buitenschoolse Opvang Majest

vermaken wij, kinderen ons opperbest

Majest is altijd open van 07:30 tot 18:30 uur ook tijdens de vakanties *

Wij bieden: een gezellige omgeving

een warme maaltijd vast gekwalificeerd personeel

voorschoolse opvang (07:30-08:45) opvang mogelijk ook alleen tijdens

vakanties/studiedagen laagste uurtarief EUR 5,89 p/uur leuke uitstapjes tijdens vakanties

huiswerkbegeleiding

Bel voor info 0299-31 64 78//06-41916359 of mail naar [email protected] Nog beter: kom even kijken.

Adres: Achterhaven 87a in Edam

Oosterom 1 in Volendam (de Blokwhere school)

*uitgezonderd de week van kerst en oud en nieuw

Protestantse Gemeente Volendam

Kerkgebouw: Stolphoevekerkje, Burgemeester Kolfschotenplein 1, 1131 BN Volendam

Er is geen vaste predikant, de diensten worden door verschillende voorgangers geleid

Secretariaat: Burgemeester Kolfschotenplein 1-1A, 1131 BN Volendam, tel: 362535, b.g.g. 366836

Website: http://volendam.protestantsekerk.net, ING rekeningnr.: NL88 INGB 0002 0153 57, t.n.v. Prot. Gem. Volendam


Laatste zondag kerkelijk jaar

De laatste zondag van het kerkelijk jaar is op 20 november.

We gedenken op deze dag in het bijzonder degenen die dit

jaar ontslapen zijn, ons zijn voorgegaan in de vrede, de

heerlijkheid van onze Heer.

Door middel van de paaskaars, het licht, getuigend van de

opstanding van onze Heer Jezus Christus ontsteken we ook

kaars voor hen. Al dan niet overluid noemen we daarbij hun

naam. In de verwachting dat uiteindelijk wij allen, bij

Christus wederkomst, met hem het nieuwe leven beginnen.

Ds. Audrey Lehne hoopt in deze dienst voor te gaan.

Advent

Zondag 27 november is het de eerste advent. Dan ontsteken

we een eerste adventskaars. We zien daarbij verlangend uit

naar de geboorte van het Christuskind, de komst op aarde

van onze Heer. God heeft dit kind, zijn zoon, niet zomaar

naar de aarde gestuurd, bijvoorbeeld mogelijk om deze te

veroordelen. Dit zou kunnen, mede gelet op de bende die we

als mensen op zijn aarde maken, oorlogsgeweld, strijd,

misdaad, te veel om te noemen.

Hij wordt echter geboren, komt juist op de wereld om door

zijn kruisdood deze daarvan te redden, ons te verlossen, te

vergeven al dat kwaad. Daarom willen we ook op deze dag

het Avondmaal houden. Ds. Corine Sloots zal in deze dienst

voorgaan.

Classis

Op de classicale vergadering van 5 oktober j.l. was Karel

Jungheim, gemeenteadviseur Kerk in Actie, om het onder-

werp ‘Geloven in delen’ onder de aandacht te brengen.

Daarbij belichtte hij de verschillende mogelijkheden, van

betrokkenheid van de gemeente bij landelijke acties, of door

het opzetten van eigen plaatselijke acties. Voor meer

informatie zie de website www.kerkinactie.nl.

Er is ook nog gesproken over de voortgang van het project

Kerk 2025, met name over het kerkordetraject dat daarmee

gepaard gaat. Het is de bedoeling dat in de kerkorde de nieu-

we structuur, ter vervanging van de classis, voor de nieuwe

regio’s in werking kan treden op 1 januari 2018. Voorts is het

de bedoeling dat dan daarna op 1 mei alle wijzigingen kerk-

ordelijk en bestuurlijk zijn doorgevoerd. We hopen maar dat

de gemeenteleden het toch allemaal kunnen volgen.

Groot onderhoud kerk

Het onderhoud van het kerkje duurt wat langer dan we

gedacht hadden. Er moesten b.v. enkele geheel nieuwe

ramen in, doordat deze te veel verrot waren. Het schilder-

werk kostte de nodige tijd, daar alles opnieuw goed in de

verf moest komen. Maar het wordt weer mooi. In het vorige

Venster stonden enkele verzen van Lied 280 uit het Liedboek:

“De vreugde voert ons naar dit huis”. Gaandeweg het onder-

houd kon je de eerste regel van het 7e vers, dat niet vermeld

was: “dit huis slijt mét ons aan de tijd,…” waarnemen. De

aannemer verwacht de eerste week van deze maand gereed

te zijn.

Ook de kachel heeft het na 45 jaar opgegeven. We zaten op

een gegeven moment in de kou. Daar deze Vroling hetelucht-

kachel niet meer leverbaar is, wordt hiervoor naar een ande-

re oplossing gezocht.

Actie Kerkbalans

De Actie Kerkbalans voor het volgend jaar wordt nu weer

voorbereid. Het kan goed zijn dat als je dit leest tot de ont-

dekking komt dat je voor dit jaar nog een bijdrage moet

overmaken. Doe dat dan nu alsnog. Alvast hartelijk bedankt.

Bloemen uit de diensten

18-09 Mw. T. Lautenschutz-van Wijk, verjaardag

25-09 Sijmon Peereboom, verjaardag

02-10 Harry de Jong, verjaardag

09-10 Mw. N. ten Hagen-Zijp, verjaardag

16-10 Gretha de Groot-Honingh, verjaardag

Collecten tijdens de diensten

Toelichting Diaconale collectedoelen, zie kopje bij Kerk-

gemeente Edam

Diaconie Kerk

18-09 MAF 54,40 40,50

25-09 Vredesweek 50,50 53,00

02-10 Kerk en Israel 39,10 49,50

09-10 Alle beetjes helpen 28,50 30,50

16-10 Voedselbank 47,85 45,88

27-09 Offerblok 14,55

Wij bidden allen een gezegende tijd toe. In het

bijzonder die mensen die in deze donkere tijd het

moeilijk hebben. Vertrouw er op, de Heer is je nabij!


Dag Tijd Dienst, Voorganger06-11 10.00 ds. Tjalling Kindt

20-11 10.00 ds. Corrie Laros

04-12 10.00 ds. Tjalling Kindt

Dag Tijd Dienst, Voorganger Kerkgebouw Overige informatie06-11 10.00 Eredienst - ds. Aage Smilde, Dordrecht PK De Swaen kinderkerk

13-11 10.00 Eredienst - ds. Hans Blom PK De Swaen

20-11 10.00 Eredienst - ds. Kick Koldewijn, Badhoevedorp Grote Kerk gedachtenisdienst, kinderkerk,

m.m.v. Nicolaascantorij

27-11 10.00 Eredienst - dhr. Jan Willem van der Straten PK De Swaen eerste advent

04-12 10.00 Eredienst - mw. Florisca van Willegen PK De Swaen tweede advent, m.m.v. Psallite

Dag Tijd Dienst,Voorganger02-11 10.30 Allerzielenviering - kapelaan Tesfay Meermin

05-11 19.00 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay

06-11 10.00 Woord- en Communieviering - diaken Noë

12-11 19.00 Woord- en Communieviering - diaken Henk Bak

13-11 10.00 Woord- en Communieviering - diaken Henk Bak Sint Caecilia Diaconale zondag

16-11 10.30 Woord- en Communieviering - Helene Smits Meermin

18-11 19.30 Lezing Startweekend

19-11 Geen viering

20-11 10.00 Eucharistieviering: Startzondag - kap. Tesfay Sint Caecilia

26-11 19.00 Woord- en Communieviering - diaken Henk Bak

27-11 10.00 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay Gelegenheidskoor

30-11 10.30 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay Meermin

03-12 19.00 Eucharistieviering - kapelaan Tesfay

04-12 10.00 Eucharistieviering - priester Tönis

Dag Tijd Dienst, Voorganger06-11 11.00 Eredienst - Nico Schoorl

13-11 11.00 Eredienst - Marjan Nijman

20-11 11.00 Eredienst - Audrey Lehne

27-11 11.00 Eredienst - Corine Sloots

04-12 11.00 Eredienst - Marjan Nijman

Cantate Domino

Rooms-Katholieke Kerk Volendam: Voor info over de diensten: Zie kerkpagina's in de NIVO

Overige informatie

Protestantse Gemeente Volendam, Burg. Kolfschotenplein 1 1131 BN Volendam

laatste zondag kerkelijk jaar

eerste advent, H.A.

tweede advent

Hella van der Wijst

Cantate Domino

Doopsgezinde gemeente Edam, Jan Nieuwenhuizenplein 4-6 1135 WV Edam

Overige informatie

Overige informatie

Protestantse Kerkgemeente Edam, Voorhaven 135 1135 BP Edam

Rooms-Katholieke kerk, Voorhaven 126 1135 BV Edam

Organist: Jan Splinter

Organist: Jan Splinter

Organist: Ger van Wattingen

‘t LokkemientjeTUINCENTRUM

Lokkemientjesweg 1 Telefoon (0299) 372465

Uw betrouwbare adviseur van zelfzorggeneesmiddelen

de GraafDamplein 7 1135 BK Edam

RESTAURANT

EDAM

“De Fortuna”

HOTEL-RESTAURANTDEKKER - Spuistraat 1 - 3 - 5 - 7, 1135 AV EDAM, Holland

Voor reserveringen: Tel. 0299-371671 Fax: 0299-371469

Uw advertentie hier?

Bel Alida Gorter0299-362984

Hella van der Wijst komt naar Edam! Bijbelse schilderijen ... · Hella van der Wijst komt naar...

Documents

Transcript of Hella van der Wijst komt naar Edam! Bijbelse schilderijen ... · Hella van der Wijst komt naar...