8/14/2019 De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

http://slidepdf.com/reader/full/de-bijbelse-kleuren-purper-rood-en-blauw 1/6

De Bijbelse kleuren purper, rood en blauw – Joannes Richter -

Samenvatting

De kleurcombinatie rood en blauw vormt al eeuwenlang een religieus voorschrift, dat niet alleen bij

opgravingen in het Keltengraf te Hochdorf is gevonden, maar ook 28 maal in de Bijbelse boeken

Exodus en Kronieken gedocumenteerd staat. Wellicht heeft Mozes deze symbolen op de exodus uit

Egypte meegevoerd, omdat wij ook in Egypte talloze religieuze schilderingen in de tempels en

graven kunnen identificeren.

Uit deze Bijbelse voorschriften heeft men in de loop der tijden eerst voorschriften voor het

schrijven van iconen afgeleid en daaruit weer de voorschriften voor de keizerlijke kleding

ontwikkeld. Ook de middeleeuwse prachtig geïllustreerde Bijbels zijn overwegend met een rood-

 blauwe versiering gedecoreerd.

De rood-wit-blauwe vlaggen van een aantal belangrijke landen en daarvan afgeleide staten

(Frankrijk, Nederland, Engeland, Rusland, USA, enzovoorts) baseren daarom wellicht ook op de

religieuze symbolische betekenis van deze kleurcodes, die ieder religieus opgeleid persoon in de

Middeleeuwen ongetwijfeld onmiddellijk heeft kunnen identificeren. De betekenis van rood-wit-

 blauw luidt in een dergelijk geval: “God is met ons”.

8/14/2019 De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

http://slidepdf.com/reader/full/de-bijbelse-kleuren-purper-rood-en-blauw 2/6

Iconen

Iconen worden geschreven en beschikken dus over een eigen taal. Het elementaire symbool in deze

taal is de heilige, respectievelijk goddelijke identiteit, waarop de icoon berust. Men kan zich in onze

moderne tijd nauwelijks voorstellen, welke beduiding de religieuze symboliek voor de

middeleeuwse mensen heeft betekend. Ook degenen, die het lezen niet beheersten, waren althans in

staat de kleurcodes te “lezen”. Wellicht hebben leraren het zelfs de adellijke standen in privé-lessen

moeten uitleggen.

Uitgaand van de Bijbelse voorschriften met betrekking tot de kleuren “blauw, purper en

scharlakenrood”, die God in het boek Exodus1 in 25-voudige detaillering en in het tweede boek 

Kronieken2 driemaal uitvoerig heeft gedocumenteerd, heeft men in de Middeleeuwen een reeks

voorschriften geformuleerd om afbeeldingen van God en van de heiligen te kunnen vormen.

Om deze redenen worden iconen volgens een traditioneel schema geschilderd. Voor het

kleurenschema van rood en blauw gelden o.a. de volgende regels3 :

• Maria draagt een rode buitenmantel over een blauwe kledij.

• Christus draagt een blauwe buitenmantel over een rode kledij.

In de zevende en achtste eeuw zijn alle afbeeldingen in de oostelijke en westelijke kerken

uitsluitend iconen, zodat de gestalte en vorm strikt aan de onaantastbare, dogmatische regels

voldoet. Pas nadat een synode der westelijke kerken het dogma voor de uitvoering van iconen heeft

opgeheven, mogen de westerse kunstenaars de religieuze kunst naar eigen fantasie uitvoeren. De

latere iconenschilders wijken steeds meer van de traditionele norm af. Om zijn werk te kunnen

 publiceren wijst Dante (1265-1321) uitdrukkelijk op de religieuze symboliek 4 in zijn werk „Divina

Commedia“. Alleen op deze wijze kunnen religieuze dichtwerken worden toegestaan. Men mag dus

van de norm afwijken, maar:

„de westerse kunst zal nog enkele eeuwen nodig hebben om zich van de archetypen tebevrijden“5..

1 Kap. 25->27 und 35->39

2 Kap. 2 & 33  http://www.kirstenvoss.my-kaliviani.com/Einleitung/Theorie/Symbolik/symbolik.html

4 ter versterking van de religieuze symboliek past de auteur afwisselend rode en blauwe letters toe.

5 Citaat van Ernesto Grassi, in Kunst und Mythos (1957), pagina 149

 Fig. 2: Jezus Christus in rood en blauw Fig. 1: Heilige in rood &

blauw

8/14/2019 De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

http://slidepdf.com/reader/full/de-bijbelse-kleuren-purper-rood-en-blauw 3/6

De mantel van de Keltische koning te Hochdorf 

Merkwaardigerwijze komen de Bijbelse kleurcodes overeen met de vorstelijke kledij, die men

enkele tientallen jaren geleden in Hochdorf bij Stuttgart heeft gevonden. De purperen mantel, die de

Keltische koning te Hochdorf heeft gedragen, werd geweven in uiterst dunne, afwisselend rode en

 blauwe draden. De kleur van de losse draden is slechts met behulp van een loep identificeerbaar.

Het graf stamt uit het jaar 530 voor Christus.

 Fig. 3: Het graf van de Keltische koning te Hochdorf 

 Fig. 4: De vorst was gewikkeld in blauwe en rode doeken

8/14/2019 De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

http://slidepdf.com/reader/full/de-bijbelse-kleuren-purper-rood-en-blauw 4/6

De Franse Tricolore

Rond 1328 pasten de heersers van het koningshuis Valois, waaruit dertien Franse koningen zijn

voortgekomen, een wapen toe met blauwe kleur en een gouden Fleurs-de-lis met rode omranding.

 Na invoering van deze traditie dragen de Franse koningen op vignetten en manuscripten een rode

mantel over een blauwe bekleding, die met gouden Fleurs-de-lis versierd wordt. Dit kleurenschema

komt overeen met één van de regels voor de iconen. De symbolische kleuren blauw en rood voor de

stad Parijs zijn sinds 1358 bekend, nadat de revolutionaire Parijzenaar Etienne Marcel deze tegen de

koning en Dauphin heeft ingevoerd. Commandant Lafayette heeft daaraan in 1794 de kleur wit

toegevoegd en daarmee de Franse vlag gevormd.

Op een min of meer gelijkwaardige manier kunnen ook de Nederlandse vlag, de Union Jack, de US-

vlag en de Russische vlag uit de Bijbelse voorschriften zijn afgeleid.

De Manesser Codex

Uit de Manesser Codex kan men aflezen, dat de keizer Hendrik VI en enkele koningen6  analoog

aan de bekleding van de heiligen en goden op iconen rode, respectievelijk blauwe of purperen

mantels dragen.

6 althans voor zover zij op een troon worden afgebeeld en niet bijvoorbeeld op jacht zijn.

 Fig. 5: Franse vlag in blauw-wit-rood (1358-1794 )

 Fig. 6: Nederlandse vlag (1572)

 Fig. 7: Keizer Hendrik (Codex Manesse)

8/14/2019 De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

http://slidepdf.com/reader/full/de-bijbelse-kleuren-purper-rood-en-blauw 5/6

De symbolische betekenis van rood, blauw en purper 

Men kan zich afvragen, welke symbolische betekenis de kleuren rood, blauw en purper in de

Middeleeuwen hebben gehad. Over deze betekenis vermeldt de Bijbel niets. De kleuren moeten

echter een grote rol hebben gespeeld, omdat deze meermaals als goddelijke voorschriften

geboekstaafd worden.

Kleuren speelden destijds bij het ongeletterde volk kennelijk dezelfde rol als de huidige kleuren

voor de politieke partijen: rood voor links en blauw voor rechts.

Gezien de Bijbelse traditie, waarin de schepping door zes dagen met opsplitsingen (van hemel &

aarde, zon & maan, enzovoorts) heeft plaatsgevonden, mogen wij verwachten, dat de twee

tegengestelde kleuren rood en blauw aan de rand van het kleurenspectrum ook met de opsplitsingen

samenhangen.

In de versie van Plato (Symposion) en van de Sohar geeft God de eerst gesplitste mens Adam de

opdracht de mannelijke en vrouwelijke helft weer samen te voegen. Deze samenvoeging wordt

gesymboliseerd in de purperen kleur, die als mengkleur voor rood en blauw bekend staat en in het

spectrum van het zonlicht niet voorkomt. De volkeren der oudheid hebben deze kleuren uit de randvan de regenboog afgelezen, die om deze redenen natuurlijk als goddelijk symbool werd

 beschouwd.

De eerste taal

De opsplitsing van het grote licht (het rode zonlicht) en het kleine licht (blauwe maanlicht) in op de

vierde scheppingsdag in Genesis beschrijft in feite de schepping van een eerste rudimentaire taal.

De eerste taal beschrijft het binaire onderscheid tussen twee elementen. Het is de taal van de

tegengestelde elementen rood en blauw, die door intensieve vermenging tot de oorspronkelijke,

goddelijke kleur purper terugkeren. In feite staat deze vermenging op planetaire schaal (zon x maan,

land x water) niet onder controle van de menselijke macht.

De enige vorm van vermenging, die mensen ter beschikking staat, is de seksuele vereniging van

man en vrouw, die in het huwelijk wordt gesymboliseerd.

Over de toewijzing van de symbolische kleuren rood en blauw aan de partners man en vrouw

 bestaat onzekerheid. Dit geldt overigens in enkele gevallen ook voor de toewijzing van de kleuren

aan politieke stromingen en partijen. De Wikipedia vermeldt, dat de Amerikaanse verkiezingen in

Texas aan het begin van de 20e van kleuren rood (republikeinen) en blauw (voor de democraten)

gebruik maakten om de Spaans sprekende en ongeletterde kiezers te helpen kiezen. Het systeem

werd echter niet op grote schaal in de gehele USA toegepast. Tot het jaar 2000 is de kleurcode ook 

vaak omgekeerd gepolariseerd om het aan de Europese normen (waarin rood traditioneel voor links

geldt) aan te passen.

 

8/14/2019 De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

http://slidepdf.com/reader/full/de-bijbelse-kleuren-purper-rood-en-blauw 6/6

De Utrechter Bijbel uit 1460

Ter afsluiting presenteer ik een tekstpassage uit de Utrechter Bijbel7  van  Evert van Soudenbalch(1460), dat evenals de Codex Manesse en vrijwel alle middeleeuwse Bijbels van een groot aantal

rood-blauwe initialen is voorzien.

7 Codex 2772, fol. 198v (III Maccabeorum = Josephus Flavius, Antiquitates XIII-XVI)

 Fig. 8: Utrechter Bijbel (1460)