Vragen en antwoorden thema 7 Ecologie.

De GP bestaat uit een aantal leervragen (zie hieronder) en een aantal inzichtsvragen.

Deze leervragen en antwoorden zijn GEEN volledige samenvatting van dit thema !

Bekijk ook binas 93 A, B, C, E

Bekend wordt verondersteld (herhaal dit dus !):

Abiotische en biotische factoren (T1),

De organisatieniveaus van molecuul tot biosfeer + omschrijving (T1),

Emergente eigenschap (T1)

Genoom (T4)

Autotrofe en heterotrofe organismen (T1)

1 Wat weet je van:

bs1

ecosysteem-engineer: levende organismen die invloed uitoefenen op abiotische factoren. (brasem woelt bodemslib om)

Kantelpunt: punt waarmee de overgang tussen twee systemen wordt aangeduid.

De drie mogelijke ontwikkelingen in een ecosysteem?

Een evenwicht: schommelingen van aantallen van verschillende populaties rond een bepaalde waarde

Twee evenwichten: heen en weer gaan tussen twee min of meer stabiele situaties

Chaos: een ongeordend en onvoorspelbaar verloop van aantallen in de verschillende populaties

bs 3

Areaal (verspreidingsgebied of tolerantiegebied): het gebied op aarde waar individuen van een bepaalde soort voorkomen.

Deze bevinden zich tussen het minimum en het maximum voor een bepaalde abiotische factor.

Het optimum is de meest gunstige waarde.

Bs 4

Factoren die van invloed zijn op de populatiedichtheid.

dichtheidsafhankelijke factoren: predatie, ziekte, parasitisme, voedselconcurrent

dichtheidsonafhankelijke factoren: klimaat, invloed mens

Factoren die van invloed zijn op de populatiegrootte:

geboortecijfer, sterftecijfer, immigratie, emigratie.

Biologisch evenwicht: een toestand waarin de populatiedichtheid van elke soort in een ecosysteem schommelt om een bepaalde waarde.

J-vormige groeicurve: als de hulpbronnen onbeperkt zijn en natuurlijke vijanden ontbreken, gaat de exponentile groei na de beginfase door Dit kan leiden tot een plaag.

S-vormige groeicurve: als de hulpbronnen beperkt zijn of er zijn natuurlijke vijanden, stelt zich een biologisch evenwicht in.

Draagkracht: de maximale populatiegrootte die over langere tijd in een ecosysteem kan worden gehandhaafd (naar draagkracht van het milieu)

bs 5

Voedselketen: een reeks soorten, waarbij elke soort voedselbron is voor de volgende soort.

Trofisch niveau: plaats in de voedselketen.

Voedselweb (voedselnet): het geheel van voedselrelaties in een levensgemeenschap

- eerste niveau altijd autotrofe organismen: Producenten leggen energie (zon) vast in organische stoffen waar het hele ecosysteem van leeft.

- Consumenten van de eerste orde worden gegeten door consumenten van de tweede orde, die worden weer gegeten door consumenten van de derde orde, enz. vb:o.a. planteneters, vleeseters, alleseters en afvaleters (eten dode resten van planten en dieren).

- Reducenten breken organische stoffen af waardoor nieuwe anorganische stoffen beschikbaar komen voor de producenten.

Competitie en coperatie binnen de soort(in een populatie):

Competitie ( tussen soortgenoten):

- beschikbare voedsel, te sterke competitie wordt vaak tegengegaan door een territorium te vormen.

- voortplanting (bijv. bij kuddedieren met n mannetje als leider).

Coperatie (binnen de soort):

- bij het verkrijgen van voedsel

- bescherming tegen predatoren.

- coperatie bij de voortplanting: bij de balts en de paring.

Competitie en coperatie tussen soorten(populaties):

Competitie (tussen populaties):

om het beschikbare voedsel (specialisatie/facilitatie)

voortplanting

Coperatie (tussen populaties):

bij het verkrijgen van voedsel: vooral bij mutualisme.

bij de voortplanting (bijv. bij bittervoorn en zoetwatermossel).

- Symbiose: langdurige samenleving van individuen van verschillende soort.

Mutualisme: de individuen van beide soorten hebben voordeel (bijv. korstmossen).

Commensalisme: de individuen van de ene soort hebben voordeel en de individuen van de andere soort geen voordeel en geen nadeel (bijv. zeepokken op een mossel).

Parasitisme: een parasiet leeft op of in een individu van een andere soort en onttrekt er voedsel aan (bijv. vlooien, luizen, spoelwormen, maretak, duivelsnaaigaren).

bs 6

Biomassa: totaal gewicht aan organische stoffen

Waarom bevat elke volgende schakel van een voedselketen minder biomassa (energie)?

In elke schakel van een voedselketen treedt energieverlies op door :

afgestorven weefsels

door onverteerd voedsel

en door verbranding.

Bs 7

Successie: verandering van de soortensamenstelling van een levensgemeenschap, waardoor deze geleidelijk overgaat in een andere. Bijv: duim wordt duimbos, een plas wordt door verlanding een broekbos

Pionierecosysteem: ecosysteem dat als eerste ontstaat in een onbegroeid terrein.

Climaxecosysteem: laatste stadium in de successie. Bijv. tropische regenwouden, koraalriffen en (in Nederland) loofbossen.

Wat zijn de kenmerken van een pionierecosysteem en climaxecosysteem:

pionierecosysteem

climaxecosysteem

abiotische factoren

sterk wisselende

gematigd

humus

arm

rijk

diversiteit aan soorten

klein

Groot

voedselweb

eenvoudig

ingewikkeld

nissen (niche)

weinig gespecialiseerd

sterk gespecialiseerd

biomassa

klein

groot

productie groter dan afbraak

productie gelijk

kringlopen

open

gesloten

vegetatie

nauwelijks gelaagd

sterk gelaagd

Je moet in een context de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen kunnen beschrijven. Zie samenvatting doelstelling 3.

J e kunt met gegeven informatie over de energiestroom in een ecosysteem berekeningen uitvoeren. (zie opdr 15)

Je weet het verschil tussen voorraadgrootheden, constanten en stroompijlen in een ecologisch model. J e kunt relaties in de vorm van formules in een model uitleggen. J e kunt aangeven wat de waarde van modellen en modelleren is voor natuurbeheer.(zie bs 8 theorie en afb 51 en 53)