Cursus Formuleren

Hoofdstuk 1 – Correct formuleren

§ 0 De standaardfoutenlijst

Opdracht 1-

§1 Dubbelop

Opdracht 2De soort fout (tussen haakjes) hoef je niet te noteren; die is hier ter informatie gegeven.1 zo nu en dan + af en toe (= tautologie)Verbetering: laat een van beide woordgroepen weg2 verbieden + geen (= dubbele ontkenning)Verbetering:Hoe kan de trainer jou ooit verbieden om een baantje te nemen; daar gaat hij toch niet over!Of: Hoe kan de trainer ooit van jou eisen / vergen om geen baantje te nemen; daar gaat hij toch niet over!3 verexcuseren (= contaminatie)Verbetering: ‘excuseren’ of ‘verontschuldigen’4 Aan ... aan (= onjuiste herhaling)Verbetering: het tweede ‘aan’ moet weg5 zo optimaal mogelijk (= contaminatie)Verbetering: ‘optimaal’ of ‘zo hoog mogelijk’6 Tot mijn spijt + helaas (= tautologie; er is sprake van volledige herhaling van een begrip, de functie in de zin is hetzelfde, maar de woordsoort niet; dat laatste pleit enigszins tegen tautologie)7 toegekeerd (= contaminatie)Verbetering: ‘toegekend’ of ‘uitgekeerd’8 een gratis cadeautje (= pleonasme; een cadeautje is altijd gratis)Verbetering: laat ‘gratis’ weg9 genoodzaakt + moeten (= tautologie)Verbetering:Uiteindelijk waren we genoodzaakt om onze plannen op bepaalde punten bij te stellen.Of:Uiteindelijk moesten we onze plannen op bepaalde punten bijstellen.10 Tegen het licht (= contaminatie)Verbetering: ‘In het licht’ of ‘Tegen de achtergrond’11 de eerste introductie (= pleonasme)Verbetering: ‘de introductie’ of ‘de eerste momenten’12 geen enkel verschil uit (= contaminatie)Verbetering; ‘Het maakt geen verschil’ of ‘Het maakt niet uit’13 er ... van afzien + geen (dubbele ontkenning)Verbetering:Misschien moet je er toch maar van afzien om op die kleine flat een hond te nemen.Of:Misschien moet je toch maar besluiten om op die kleine flat geen hond te nemen.14 klein detail (= pleonasme)Verbetering: laat ‘klein’ weg15 ging ... gemoeid (= contaminatie)Verbetering:Met de invoering van het nieuwe zorgstelsel waren minder problemen gemoeid dan verwacht werd.Of:Er waren met de invoering van het nieuwe zorgstelsel minder problemen gemoeid dan verwacht werd.Of:

De invoering van het nieuwe zorgstelsel ging met minder problemen gepaard dan verwacht werd.16 Als kind zijnde (= contaminatie)Verbetering: laat ‘zijnde’ weg17 vaste standaarduitrusting (= pleonasme)Verbetering: laat ‘vaste’ of ‘standaard’ weg18 We nemen aan + waarschijnlijk (= pleonasme)Verbetering: laat ‘waarschijnlijk’ weg19 de oorzaak + te wijten aan (= contaminatie)Verbetering:Volgens de politie Noord-Holland was het ongeval te wijten aan onoplettendheid van de buschauffeur.Of:Volgens de politie Noord-Holland was onoplettendheid van de buschauffeur de oorzaak van het ongeval.20 maar + echter (= tautologie)Verbetering: laat een van beide woorden weg

§2 Fouten met verwijswoorden

Opdracht 31 het2 ze (niet: zij!), haar3 hij4 het5 hem6 ze (niet: zij!)7 het8 hem

Opdracht 41 haar2 zijn3 haar4 zijn5 zijn6 haar7 zijn, zijn8 haar

Opdracht 51 zij, hun2 hen, zij3 hun4 zij5 hen6 hun7 hen8 zij, hen

Opdracht 61 deze2 dat3 dat4 wat5 die6 wat7 wat8 wie

Opdracht 71 waaraan2 op wie3 aan wie4 waarmee5 waarop6 van wie7 van wie8 waaraan

Opdracht 81 ‘hij’ moet zijn ‘ze’2 ‘ze’ verwijst onduidelijk: betekent ‘ze’ ‘de directie’ of ‘de secretaresse’? Verbetering: ... dat de heren de klanten tevreden moesten houden.3 ‘ze ... verwachten’ moet zijn ‘het .. verwacht’; of desnoods: ‘De bestuursleden ... hebben’4 ‘wat’ moet zijn ‘dat’5 het tweede ‘hij’ verwijst onduidelijk: betekent ‘hij’ ‘de stagiair’ of ‘de chef’? Verbetering: De chef zei tegen de stagiair: ‘Ik vind het vervelend dat jij nogal eens te laat op je werk komt.’Of (in de andere betekenis):De chef zei tegen de stagiair: ‘Ik vind het vervelend dat ik nogal eens te laat op mijn werk kom.’6 ‘haar’ moet zijn ‘zijn’7 ‘zij ... beslissen’ moet zijn ‘die ... beslist’ (die = de consument)8 ‘waarover’ moet zijn ‘over wie’

§3 Incongruentie

Opdracht 91 (correct)2 (correct)3 Dus jij denkt dat dit soort mensen nooit voor een Koninklijke onderscheiding in aanmerking zal komen.4 De prijs werd toegekend aan de stichting De Toekomst, die mensen die langdurig gevangen zitten, wil helpen.5 (correct)6 (Aan) alle inzenders werd gevraagd om hun ontwerpen van naam en adres te voorzien.7 De vakbondsvertegenwoordigers bleven oproepen tot verzet, omdat een aantal werknemers zich niet als staker wilde laten registreren.8 De media (meervoud van ‘medium’!) stellen de politici onnodig kritische vragen, die dan toch niet beantwoord worden.

§4 Dat/als-constructie

Opdracht 101 Het rekeningrijden moet snel worden ingevoerd, omdat Nederland binnenkort één lange file is, wanneer er niets gebeurt.2 De student moet een grafische rekenmachine gebruiken, zodat hij daar goed mee kan werken, als hij tijdens zijn stage in een bedrijf werkt.3 Het ziet ernaar uit dat de neushoorn binnen enkele decennia zal uitsterven, wanneer er niet meer aan de bescherming van dit dier gedaan wordt.4 Spraken de jongens af dat ze in de zomervakantie naar Turkije zouden gaan, als ze geld genoeg zouden verdienen?5 Soaps moeten verboden worden, omdat jongeren een totaal verkeerd beeld krijgen van liefde en relaties, als ze naar zulke series kijken.

§5 Foutieve samentrekking

Opdracht 111 Ik ben mezelf niet of ik ben mezelf al die jaren nooit geweest.Deze samentrekking is echt ongrammaticaal, maar wel leuk bedacht door Acda & De Munnik.2 Janneke gaat studeren in Groningen, maar Ellen en Denise gaan studeren in Amsterdam.Veel mensen zullen deze samentrekking correct (of tenminste aanvaardbaar) vinden.3 Op dit terrein worden bij nader inzien geen woningen gebouwd, maar wordt een park aangelegd.Veel mensen zullen deze samentrekking aanvaardbaar vinden, maar in geschreven taal is ze niet toelaatbaar.4 Op dit terrein worden misschien woningen gebouwd, of wordt een sporthal gebouwd.De zin ‘Op dit terrein worden misschien woningen gebouwd of een sporthal’ vindt vrijwel iedereen correct.5 De meeste journalisten schrijven beter dan de redacteur schrijft. (correct)6 Ik ga fietsen, maar Janneke gaat met de auto.Veel mensen zullen deze samentrekking aanvaardbaar vinden, maar in geschreven taal is ze niet toelaatbaar.7 De jarige pakte alle cadeautjes uit en de jarige pakte daarna alle cadeautjes weer netjes in.(correct)

Opdracht 121 niet correctWeggelaten: Winanka komt nooit uit met haar salaris en Winanka komt dus telkens bij mij geld lenen.Uitleg: In het eerste deel van de zin is het werkwoord ‘uitkomen’, in het tweede deel ‘komen’. Dus mag je dat niet samentrekken. ‘Winanka’ mag je wel weglaten: dat is beide keren onderwerp.Verbetering: Winanka komt nooit uit met haar salaris en komt dus telkens bij mij geld lenen

2 niet correctWeggelaten: De overvaller had de vrouw eerst een stomp in de maag gegeven en de overvaller had de vrouw toen beroofd. (niet correct)Uitleg: ‘De overvaller’ (beide keren onderwerp) en ‘had’ (beide keren hulpwerkwoord) mag je wel samentrekken, maar ‘de vrouw’niet. Dat is in het eerste deel van de zin meewerkend voorwerp en in het tweede deel lijdend voorwerp.Verbetering: De overvaller had de vrouw eerst een stomp in de maag gegeven en haar toen beroofd.

3 niet correctWeggelaten: Deze cadeaubon is een jaar geldig en deze cadeaubon zullen we inwisselen voor nieuwe kerstversiering.Uitleg: ‘Deze cadeaubon’ is in het eerste deel van de zin onderwerp en in het tweede deel ‘lijdend voorwerp. Dus is de samentrekking niet correct.Verbetering: Deze cadeaubon is een jaar geldig en die zullen we inwisselen voor nieuwe kerstversiering.

4 niet correctWeggelaten: Langs dit bospad wordt binnenkort een sloot gegraven en langs dit bospad wordt binnenkort lantarenpalen geplaatst.Uitleg: In het tweede deel van de zin moet de persoonsvorm meervoud zijn (bij lantarenpalen).‘Langs dit bospad’ en ‘binnenkort’ mag je wel weglaten, want beide zijn in beide delen van de zin bijwoordelijke bepaling.Verbetering: Langs dit bospad wordt binnenkort een sloot gegraven en worden lantarenpalen geplaatst.

5 niet correctWeggelaten: De directeur is wel op zijn kamer, maar de directeur is vandaag niet voor overleg beschikbaar.Uitleg: Het woord ‘is’ is in het eerste deel van de zin zelfstandig werkwoord (het betekent ‘zich ergens bevinden’), maar in het tweede deel van de zin koppelwerkwoord (in het naamwoordelijke gezegde ‘is beschikbaar’). Daarom mag je ‘is’ niet weglaten. ‘De directeur’ mag je wel weglaten, want dat is in beide delen van de zin onderwerp.Verbetering: De directeur is wel op zijn kamer, maar is vandaag niet voor overleg beschikbaar.

6 Zij is al drie weken ziek en voorlopig nog niet beter. (correct)‘Zij’ is in beide delen van de zin het onderwerp en ‘is’ is in beide delen van de zin koppelwerkwoord.

7 niet correctWeggelaten: Uw prijzen zijn misschien wat hoger, maar uw levertijd zijn een stuk korter.Uitleg: In het tweede deel van de zin moet de persoonsvorm enkelvoud zijn (bij levertijd).Verbetering: Uw prijzen zijn misschien wat hoger, maar uw levertijd is een stuk korter.

8 niet correct.Weggelaten: Herman blijft voorlopig op zijn huidige adres wonen en Herman blijft dus tevreden met zijn woonsituatie.Uitleg: ‘Herman’ is in beide delen van de zin onderwerp en mag dus samengetrokken worden. Maar ‘blijft’ is in het eerste deel van de zin hulpwerkwoord (wg = blijft wonen) en in het tweede deel koppelwerkwoord (ng = blijft [tevreden]). Dat is onjuist, dus mag ‘blijft’ niet samengetrokken worden.Verbetering: Herman blijft voorlopig op zijn huidige adres wonen en blijft dus tevreden met zijn woonsituatie.

9 niet correctWeggelaten: Mijn jeugd in Emmeloord was geweldig en mijn jeugd in Emmeloord zal ik niet snel vergeten.Uitleg: ‘Mijn jeugd in Emmeloord’ is in het eerste deel van de zin onderwerp en in het tweede deel lijdend voorwerp. De wordgroep mag dus niet samengetrokken worden.Verbetering: Mijn jeugd in Emmeloord was geweldig en die zal ik niet snel vergeten.

10 niet correctWeggelaten: Mevrouw Van Tijn werd door de rechter een straatverbod opgelegd, maar mevrouw Van Tijn loopt nog steeds langs mijn huis.Uitleg: ‘Mevrouw Van Tijn’ is in het eerste deel van de zin meewerkend voorwerp (Aan mevrouw Van Tijn werd door de rechter een straatverbod opgelegd) en in het tweede deel onderwerp. Dus mag ‘Mevrouw Van Tijn’ niet samengetrokken worden.Verbetering: Mevrouw Van Tijn werd door de rechter een straatverbod opgelegd, maar ze loopt nog steeds langs mijn huis.

§6 Foutieve beknopte bijzin Opdracht 131 A Zonder al te veel onderhandeld te hebben kon ik de problemen met mijn baas oplossen.2 B Hard trainend en goed etend bereidt Ger zich voor op zijn volgende marathon.3 A Wachtend voor de kassa had Ernst tijd genoeg voor een praatje met zijn collega.4 B Na de kozijnen geverfd te hebben moest Jonathan ook de dakgoten nog doen. 5 B Nog slaperig na een te korte nacht werden we door de koffie weer een beetje wakker.