Gedetailleerde testresultaten Verteller Test 2016

Timon van Hasselt en Henk Abma

Test-opzet

Voor onze Verteller test keken we de opzet af van een practisch schermlezeronderzoek van het INIB, het IJslands instituut voor (doof)blinde en slechtziende mensen (zie voor hun onderzoek: Practical screenreader comparison, 2011).

Het idee is om dagelijkse computertaken uit te voeren en de schermlezers te beoordelen op de werking en niet zozeer op technische functies. Testonderdelen zijn: hoe goed is het mogelijk om mail te lezen, de agenda te gebruiken, teksten te lezen, te schrijven en documenten te beheren. Maar ook zaken als het maken van spreadsheets en het bezoeken van eenvoudige en moeilijkere internetsites komen aan bod.

In onze test maakten wij bewust geen vergelijking met andere schermlezers, omdat wij ons hier niet afvragen of de ene schermlezer een taak beter kan uitvoeren dan de andere, maar of Verteller de gegeven opdrachten in onze ogen goed genoeg kan uitvoeren.

We testten op afzonderlijke pcs, om vanuit verschillende invalshoeken bevindingen te verzamelen en gebruikten daarbij dezelfde preview versies van Windows 10. Bij elke nieuwe versie testten we de gevonden problemen opnieuw. We hebben Verteller niet op een tablet getest, maar het is zeker interessant om nog eens te kijken naar de touchscreenbediening. Om op tijd te zijn met het publiceren van onze bevindingen, ronden we de test af voordat de release candidate van de Windows 10 beschikbaar is. Het gevolg is dat enkele zaken die we benoemen als probleem mogelijk toch al zijn opgelost.

1. Schermlezer functionaliteit

Kan het scherm verkend worden zonder de cursor te verplaatsen?

De Verteller cursor werkt als een virtuele cursor die je bedient met Capslock + pijl links en rechts en Capslock + Enter om iets te bevestigen. Met de Verteller cursor navigeer zoals je in een document of een website zou navigeren, maar dan ook in Windows en apps zelf. De Verteller cursor kan op plaatsen komen waar de standaard toetsenbord focus niet kan komen.

Met Capslock + Pijl omlaag / omhoog wordt de Verteller Weergave aangepast (koppen, orientatiepunten, items, woorden, tekens, structuur), waarbij items het meest handige is voor navigeren door programmas en Windows zelf. Afhankelijk van de weergave, kan met Capslock Pijl links en Rechts genavigeerd worden naar het gekozen onderdeel. Eventueel kan je met Capslock + Z de Capslock toets vergrendelen. Alle toetsenbordacties worden dan uitgevoerd alsof de Capslock is ingedrukt, wat navigatie met n hand mogelijk maakt.

Neem bijvoorbeeld het navigeren door het startmenu. Met Capslock + Pijl rechts zal Verteller op een logische wijze langs alle onderdelen van het start-menu navigeren, wanneer de Weergave ingesteld staat op items. Omdat de apps in rijen staan met meerdere kolommen, mis je op deze manier geen apps.

Dit in tegenstelling tot het navigeren met alleen de PC cursor (pijltoetsen omhoog/omlaag) waarbij letterlijk omlaag of omhoog wordt genavigeerd in een kolom.

Zet je de weergave op orientatiepunten, dan zal je zien dat het startmenu is opgebouwd uit 3 onderdelen. In steeds meer nieuwe Windows apps is het mogelijk om op deze manier te navigeren.

De Verteller cursor heeft een blauwe rechthoek als markering, waardoor gebruikers met (rest)visus een beter beeld hebben waar de focus zich bevindt.

Alle Verteller sneltoetsen zijn handig verzameld in een overzicht die met Capslock + F1 op te roepen is. Een zoekfunctie maakt het mogelijk om de lijst met 116 functies uit te dunnen. Er zitten wat slordigheidjes in de lijst. Zo lijken niet alle hulpteksten in de lijst te kloppen. Een voorbeeld is dat bij Capslock + V wordt gezegd dat deze de laatste zin voorleest, maar hij leest het laatste onderdeel. Afhankelijk van de gekozen weergave, kan dat dus een teken, woord of item of anders zijn.

Het is soms lastig om te bedenken of je TAB, alleen pijlen of Capslock + Pijlen moet gebruiken voor de basisnavigatie.

In sommige gevallen volgt de PC cursor de Verteller cursor, maar niet altijd.

Ons advies is: maak zoveel mogelijk gebruik van de Verteller navigatie, omdat de manier van werken in alle situaties dan het meest eenduidig is.

Deze manier van navigeren heeft in het algemeen als voordeel dat het scherm niet verandert terwijl je navigeert. Het navigeren met de verschillende weergaven werkt handig. Het is jammer dat de weergave optie structuur nog onuitgewerkt is. Dit zou van pas kunnen komen op het moment dat onderdelen in het scherm bestaan uit meerdere kleinere onderdelen. Denk bijvoorbeeld aan het lint menu in Office. Met structuur-navigatie zou je dan snel naar lint-onderdelen kunnen springen en daarbinnen gaan rondkijken met item-navigatie. Dat is nu nog niet het geval, maar we verwachten dat het in nieuwe apps toegepast gaat worden.

Feedback over Verteller

Met Capslock + E en dubbel E kan direct negatieve feedback gegeven, vanaf de plek waar je op dat moment tegen een probleem aanloopt. Een positieve noot kan gegeven worden met Shift + Capslock + E. Een unieke functie die we tot nu toe alleen tegenkwamen in ChromeVox van Google. Onze ervaring is dat men de gemelde problemen snel oppakt in volgende (test)versies, ook al krijg je geen ontvangstbevestiging of verzendbewijs. Ook communicatie via Twitter met MSFTEnable is groot pluspunt. Communicatie met Microsoft over toegankelijkheid kan nog niet in het Nederlands.

Kan de schermlezer starten met het OS?

Ja, het hele aanmeldscherm is goed toegankelijk ook in het Nederlands

Kan de schermlezer via het toetsenbord gestart worden?

Windows + Enter

Vanaf het login-scherm te gebruiken.

Kan een andere synthesizer/stem gekozen worden door de gebruiker?

Het is mogelijk om andere Microsoft stemmen te installeren via het onderdeel Taal en regio in de instellingen. Als je van stemtaal wisselt, krijg je wel een melding bij het starten van Verteller dat de stem niet passend is bij de taal van het systeem. Logisch ook, omdat de stem ook in die taal de Nederlandse onderdelen gaat lezen. Zelfs bij het kiezen van de Belgische stem Bart, krijgen we deze melding. Een tweede stem als voorleesstem kiezen is helaas nog geen optie. Ook is er geen sneltoets om tijdelijk van stem te wisselen.

Kunnen leesvoorkeuren worden aangepast (document lezen per woord, teken etc.)

Ja, via de Weergave (Capslock Pij omlaag)

Geen sneltoets voor alleen melden van woorden bij typen, wel per teken in te stellen met Capslock F12. Via het Verteller instellingen menu is hier wel een aankruisvakje voor. Het zou logischer zijn als de sneltoets een rondje maakt van de voorkeuren. Men gaat er vanuit dat je minstens de woorden wilt horen die je typt. Als je geen braille of zicht hebt, is dat geen rare aanname.

Wordt braille ondersteund?

Nee.

Installeren van Windows 10 update met Verteller

Hier zijn twee situaties te onderscheiden:

Afmaken van een voorgenstalleerde windows 10, zoals bij aankoop nieuwe PC.

Zelf vanaf het begin een windows installatie uitvoeren.

De eerste zou mogelijk moeten zijn door na- het opstarten windows+enter te geven, of home+volume-up op een tablet.

De tweede kan waarschijnlijk niet zelf worden uitgevoerd, maar dat zal ook minder voorkomen.

Wat opvalt in de laatste build is dat de installatie over de standaard Windows 10 heen inderdaad goed te doen is. Je krijgt relatief weinig feedback over wat de status is (met Verteller). De update duurt al gauw 20 minuten (na activeren van de knop herstart). Op een aantal momenten is het gebrek aan gesproken feedback wel te verklaren, omdat Windows nog niet geladen is (dus ook geen video en audio drivers en Verteller niet), maar het einde komen er meldingen dat de update geinstalleerd is en er nog wat zaken worden voorbereid. Dat deel is al wel in Windows, want zodra je Verteller inschakelt wordt het bureaublad op de achtergrond al gelezen (terwijl je visueel dus nog in een wachtscherm staat en dus eigenlijk niks kan doen). Dat laatste deel moet men dus wel toegankelijk kunnen maken met Verteller. Of ze moeten het hele proces self voicing maken.

Hoe heb jij dat ervaren (het updaten) zonder feedback??

Support?

Microsoft heeft een accessibility helpdesk, die helaas nog niet in het Nederlands werkt, maar wl een twitter account dat de laatste maanden erg actief reageert.

2. Gebruik schermlezer

Kun je alle bestanden en mappen bereiken?

Je kunt de Windows verkenner gebruiken om bestanden en mappen te bereiken. De bestandenlijst wordt als een tabel behandeld, wat betekent dat je de tabelfuncties mag gebruiken om bijvoorbeeld de grootte te selecteren en daar naar beneden te lopen om te zien hoe groot je bestanden zijn.

Kan software worden genstalleerd of verwijderd?

De installer van Office is prima te bedienen. Is een item niet met de tab toets te bereiken, dan kun je Capslock+W proberen, of via de item navigatie de onderdelen uitlezen.

Worden alle menus en contextmenus uitgelezen?

Menus worden uitgelezen. Start-menu is behoorlijk verbeterd in vergelijking met de huidige Windows 10 (versie 1511). Zowel in toegankelijkheid als indeling.

Start menu

Goed toetsenbordtoegankelijk nu

Bestaat uit 3 orintatiepunten

Koppen in lijst Meest gebruikt zijn niet via snelnavigatie (H of Capslock + J) te benaderen; boodschap is "niet bij doorzoekbare tekst".

maar Meest gebruikt blijkt ook een knop te zijn (nu onduidelijk, want wordt niet als knop benoemt). Na Enter kan je op alfabet zoeken en op die manier in de lijst navigeren.

De focus verspringt netjes naar het onderdeel met de letter die gekozen is.

Startmenu: 1x pijl omlaag