De westerse mens is een zo breed gedefinieerde vijand, dat je iedereen en alles te grazen kan nemenDoor Stephan Sanders

Het hele weekend heb ik me het hoofd gebroken over De Westerse Mens. Er zijn weekends dat het veel beter met me gaat, maar dit keer was het goed raak. Dat denken in hoofdletters is normaal niet zo aan me besteed, maar als je er een keer aan begint, verdient eigenlijk elk begrip wel een kapitaal, inclusief de woordjes De en Het.Na het eerste bericht dat er VN-medewerkers waren gedood, ja zelfs onthoofd in het Afghaanse Mazar-i-Sharif, volgens zeggen als reactie op de koranverbranding in Florida, leek het of alle media even verbijsterd waren door hun eigen verhaal. Ze meldden het allemaal braaf, maar het duurde een paar dagen voordat de totale krankzinnigheid van een en ander bezonk. Het verband tussen de klungeligheid waarmee dominee Terry Jones een rechtbank had ingericht waar de Koran in staat van beschuldiging werd gesteld, waarna het heilige boek onderworpen werd aan een soort barbecue-offer, en de gerichtheid van de Afghanen die na twee weken ineens precies wisten wie ze voor die schanddaad moesten grijpen, was dan ook op zijn zachtst gezegd weinig overtuigend.

Je moet wel erg veel lol hebben in kelen en onthoofden, wil je deze aanleiding gebruiken om de volgende causale lijn te volgen: die Terry Jones is een Amerikaan, Amerika staat voor de westerse wereld, de Verenigde Naties zijn eigenlijk een westers instrument, en daarom pakken we VN-medewerkers, waaronder vier Nepalese beveiligers, want dat zijn welbeschouwd toch de totempalen van de westerse, christelijke cultuur. Nepalezen. Hier geldt eigenlijk dat de westerse mens een zo breed gedefinieerde vijand is, dat je iedereen en alles te grazen kan nemen als het zo uitkomt. Het is wel jammer dat die vrome moslimbroeders nu nooit eens besluiten hun auto's in brand te steken en de iPhones waarop zij de koranverbranding konden volgen een voor een in de latrine te werpen, want wie wil er nu iets te maken hebben met westerse producten? Ondertussen wordt duidelijk dat de westerse mens een schietschijf is, die je niet kan missen. Hoe beverig je hand ook is, en hoe gering ook je schietervaring - de westerse mens wordt

altijd in de roos geraakt. Ideaal doel.En toen kwam ik erachter dat ik mijzelf altijd beschouwd heb als een westers mens; zozeer zelfs, dat ik het nooit nodig heb gevonden dat nu eens expliciet onder woorden te brengen. Ik ging naar de boekpresentatie van vriend Anil Ramdas; zijn roman Badal werd ten doop gehouden. Hoofdpersoon Badal is een Nederlandse intellectueel van Surinaams-Hindoestaanse komaf, die nadenkt en publiceert over het Westen en het niet-Westen, over migranten en gevestigden. Juist als je Anil goed kent, is het niet helemaal denkbeeldig dat je wat overeenkomsten ontwaart met reëel bestaande personen en situaties.Die Badal heeft op een gegeven moment een plan opgevat: 'Badal had er genoeg van om als outsider over outsiders te schrijven. Verhalen over Hindoestanen en andere allochtonen voor blanke lezers - hij wilde nu eens schrijven over die blanke lezers zelf. (…) "De Blanke Intellectueel" schreef hij in zijn aantekenboekje, maar haalde dat door en schreef: "Heel de Westerse Mens". Dat klonk chiquer.'Ik kan me uit het verre verleden een soortgelijk project van Anil Ramdas herinneren. Nee, Anil is niet één op één Badal, maar ik realiseer me wel dat Anil zich dus geen Westers Mens gevoeld moet hebben, terwijl ik hem als vriend daar vanzelfsprekend toe rekende. Dat is geen liefdadigheid van mijn kant, maar meer het soort constatering als: deze auto is rood. Ook bruine of zwarte intellectuelen in Europa en Amerika zijn westers. En wanneer je als Nederlander in Suriname wordt geboren (da's een stuk westelijker dan mijn geboorteplaats Haarlem), dan ben je in mijn ogen bij uitstek de pionier van het Westen.Nu moet ik even Albert Murray noemen, een zeer wijze en oude zwarte Amerikaanse intellectueel, die mij ooit ontving in zijn appartement in Harlem, New York. Hij sprak trouwens nooit over 'Harlem', maar over 'Uptown New York' want waarom zou alleen de overwegend blanke Upper East Side voor die benaming in aanmerking komen? Deze man klonk niet alleen chic, hij was het: zwart, westers en chic. Murray weigerde een tegenstelling te zien tussen zijn zwarte huidskleur en zijn Amerikaanse burgerschap. Hij was, vond hij, eerder de essentie van de Amerikaanse mulatto culture. De jazz, Count Basie, Ralph Ellisons Invisible Man - dat door en door Amerikaanse erfgoed zat hem als gegoten. Hij nam de hooghartige positie in dat-ie al die blanke Amerikaanse hotemetoten nog wel een westers lesje kon leren.Ik vond dat leuk en nog waar ook, want als het Westen iets is, dan gaat het toch in de richting van: 'er kan nog meer bij, er kan nog meer bij…'.Tot aan Nepalese veiligheidsmensen toe, weten we nu.

Bron: Vrij Nederland, 2011