Nathan Schryvers

BRONNEN & BEGINSELEN: (vanaf pag. 24)

1. Wat is een wet?:

- Een WET is een algemene, geschreven, regel die door de overheid wordt uitgevaardigd (volgens correcte procedures) en neergelegd word in een bindende tekst.

- MATERIELE WET: is een algemene wet die in beginsel telt voor onbeperkt aantal gevallen

- BESCHIKKING: een regel die gesteld wordt voor 1 bepaalde geval. Bv: toekennen van de nationaliteit aan vreemdeling of het verlenen van een vergunning.

- Materiële wet Beschikking

2. De Geschiedenis van de wet als bron van het recht:

- Het neerschrijven van wetten komt vooral voor na de Franse Revolutie1) Het recht bestond in zijn ontstaan uit vooral:

Gewoonterecht (gewoontes + normen en waarden van het volk) Romeins Recht Cannoniek Recht Vorstelijke ordonnaties (mindere maten)

2) Het recht kwam in handen van de staat (overheid) ( 17-18-19e eeuw) Er ontstond de Moderne Staat (17e) Staat deed rechtsvorming en rechtshandhaving

3) Men streefde naar uniformering en vastlegging van het recht: Dit was een reactie tegen rechtsonzekerheid Men wilde het recht in een rechtssysteem gieten ontstaan van

juridische handboeken Nadien systematisch vastleggen van wetten = CODIFICERING

ontstaan van wetboeken- CODIFICEREN is dus het systematisch samenbregen van rechtsregels in een

wettekst en had als DOEL:o Meer rechtzekerheido Uniformering rechtssysteemo Vernieuwing rechtssysteem

4) De Codificatie had voor en tegenstanders: Steun van ‘Exegetische school’: die zei dat enkel geschreven wetten

mochten worden gebruikt. LEGISME: Heersen van het geschreven recht. Tegenkanting van ‘Historische School’: Zij waren ervan overtuigd

dat het recht moest evolueren samen met het volk en dat het niet moest worden opgelegd door een wetgever. Codificatie is zelf slecht want zorgt voor rem op de ontwikkeling van het recht.

o In onze tijd hebben geen van beide nog aanhangers: er is enorm behoefte naar wetten, maar rechters houden nog wel rekening met aspecten als gewoonten, billijkheid en algemene rechtsbeginselen.

1

Nathan Schryvers

5) Wetten moeten door democratisch systeem worden aanvaard. Dmv onrechtstreekse democratie: verkiezen van

vertegenwoordigers door verkiezingen6) Nachtwakersstaat: een staat die rekening houdt met het volk, en wetten mag

uitvaardigen zodanig dat de maatschappelijke orgde gehandhavend bleef. Maar voor de rest lieten ze het natuurlijke zijn gang gaan. De overheid moest zo weinig ingrijpen en slechts randvoorwaarden schappen. Deze soort staat ging gepaard met het economisch liberalisme en het ideaal van de individuele vrijheid van de burgers.

- De progressieve partijen kwamen op (links-liberalen, socialsiten, cvp’ers..) zij wilden dmv wetgeving de maatschappij naar hun normen veranderen en streefde naar de verzorgingsstaat.

- De Wet werd een beleidinstrument dat diende om de maatschappij te veranderen waar het slecht gegaan was.

- Het aantal wetten steeg dus ook enorm!

7) Het aantal wetgevers nam eveneens stevig toe waardoor bevoegdheden telksens aan het juiste niveau werder doorverwezen staat verloor dus bevoegdheden en dus ook macht aan:

a. DEELSTATEN; de unitaire staat was een federale staat gewordenb. INTERNATIONALE/SUPRANATIONALE INSTELLINGEN; (vooral Eur.

Gem.)8) Er vindt zich tegenwoordig een wildgroei plaats van wettelijke regelingen;

men pleit voor:a. Harmonisatie: wetten onderling op elkaar afstemmenb. Deregulering: verminderen van aantal regels.

3. De Beginselen van behoorlijke wetgeving:

a. Democratiebeginsel:

- De bevolking moet instemmen: volledige democratie = onmogelijk (niet iedereen kan akkoord gaan)

- RECHTSTREEKSE democratie: wetgevende macht ligt bij de meerderheid van de bevolking die voor een REFERENDUM stemt.

- ONRECHTSTREEKSE democratie: wetgevende macht ligt bij de meerderheid van de vertegenwoordigers, verkozen door het volk.

- PRESIDENTIEEL systeem: uitvoerende macht ligt bij een verkozen staatshoofd.- PARLEMENTAIR systeem: macht berust op niet verkozen regering die gekozen is

door de volksvertegenwoordigers.- SEMI-PRESIDENTIEEL systeem: uitvoerende macht berust op een verkozen

staatshoofd die een regering aanstelt en het vertrouwen heeft van de volksvertegenwoordiging

- Volksvertegenwoordigingen zijn nooit bindend!

2

Nathan Schryvers

b. Het beginsel van de rechtsstaat en de rechtszekerheid:

- rechtzekerheid is een niet te missen aspect in het recht en heeft een hiërarchisch karakter:

o Rechtzekerheid moet de overheidsmacht beperken, door middel van de scheiding der machten en doordat de burger zijn stem telt. Deze grenzen worden opgelegd door de hoogste rechtsregels als De Grondwet en de verdragen.

o Lagere rechtsregels dienen de hogere te respecteren, rechters zien hier op toe. Wanneer lagere rechtsregels in strijd zijn met hogere, dan worden de lagere rechtsregels vernietigd.

o De overheid kan eveneens als een particulier aansprakelijk gesteld worden voor schade die ze berokkenen, zo kan de overheid dus schadevergoeding moeten betalen wanneer er onrechtvaardige wetgevig wordt uitgevaardigd. (enkel wanneer er een rechtstreeks verband is tussen verkeerde wet en echte schade.)

o Rechtszekerheid biedt eveneens zekerheid over het handelen van de overheid, zij moeten hun beleid laten steunen op de wet. Dit is het LEGALITEITSBEGINSEL

c. Subsidiariteitsbeginsel:

- is een politiek beginsel dat inhoud dat wetgeving wordt uitgevaardigd op het niveau dat daartoe het meest geschikt is. (gemeenschap, gewest, gemeente..)

d. Gelijkheid voor en door de wet:

- Alle burgers moeten gelijk zijn voor de wet (= gelijkheidsbeginsel) en gelijk behandeld worden door de wet.

o Gelijkheid door de wet: wet behandeld alle burgers gelijk – een kwestie van behoorlijke WETGEVING

o Gelijkheid voor de wet: de wet moet op elkeen gelijk worden toegepast die binnen het toepassingsgebied van die wet valt. – een kwestie van behoorlijke WETSTOEPASSING

o Differentiatie is toegelaten maar discriminatie is verbodeno Discriminatie wordt verboden door de Grondwet en internationale

verdragen(EVRM)- Het Grondwettelijk Hof oordeelt dat er niet mag worden uitgesloten dat er

onderscheid mag worden gemaakt tussen categorieën mensen op de basis van redelijke verantwoording.

- Deze verantwoording moet rekening houden met het DOEL, de GEVOLGEN en de eventuele MAATREGEL die wordt genomen. Wanneer de aangewende middelen

- MEN WEEGT AF OF DE AANPASSINGEN VAN DE MAATSCHAPPIJ NIET TE ERGE GEVOLGEN HEBBEN VOOR DE SAMENLEVING Zoja; schending GELIJKHEIDSBEGINSEL.

3

Nathan Schryvers

e. De mogelijkheid om de wet na te leven: - Voordat een wet kan worden nageleefd door het volk moet deze de wet ook

kennen: Wet moet worden bekend gemaakt Wet moet duidelijk zijn en tot voorspelbare toepassingen leiden Wet moet enkel voor toekomst gelden, niet voor verleden.

i. Bekendmaking van de wet:- Een wet MOET worden bekendgemaakt voordat hij van kracht kan gaan, deze bekendmaking gebeurt in het BS of Publicatieblad van de Eur. Gemeenschappen of het Provenciaal bestuurmemoriaal of door aanplakking. - Bekendmaking via internet is niet voldoende, dat is beslist door het Grondwet. Hof Dit zou discriminatie zijn.- Men mag het excuus niet gebruiken dat men de wet nier kent, iedereen wordt verwacht de wet te kennen.- Wet = KENBAAR vanaf ze gepubliceerd is.

ii. Duidelijkheid van de wet:- De wet moet duidelijk zijn voor de burger zodanig dat die de wet kan naleven.- De duidelijkheidbeginsel ligt niet vast in een rechtsregel.- Raad van State geeft advies aan de wetgever zodanig dat deze behoorlijke

LEGISTIEK gebruikt (taal,coherentie..) Deze adviezen zijn niet bindend. - Onduidelijke wetten kan men niet santioneren.

iii. De niet-terugwerkende kracht van de wet:- Terugwerkende kracht van een wet is strijdig met rechtsvaardigheid.

(uitzondering: Nazi’s berechten.)

iiii. De bestendigheid van de wet:- De wetgever mag wetten altijd aanpassen, dit mag echter niet te frequent

plaatsvinden, want dan lijdt de rechtszekerheid hieronder. Mensen zijn dan niet meer in staat om de wet die op die moment geldt.

4. De ‘WET’ in het Belgisch Positief Recht:

- Montesqieu omschreef in zijn boek ‘De L’Esprit des Lois’ verschillende staatsvormen, hij was tegen een DESPOTISCHE STAAT (1machthebber) en pleitte voor een staatsvorm waarin de macht verspreid zou zijn in verschillende staatslichamen.

- Dit idee werd vooral vanaf 1850 aanvaard; en er werd naar gehandeld: Er kwamen 3 algemense functies

o Wetgevende machto Uitvoerende machto Rechtssprekende macht

Deze waren ONAFHANKELIJK VAN ELKAAR!!- Doordat de Staat een federale staat is met nog meer dan 3 machten, vermits er

nog gemeentes, provincies, gewesten en gemeeschappen.. bestaan, kunnen we ze opdelen in 7 niveau’s waarop wetten kunnen worden uitgevaardigd

4

Nathan Schryvers

1. FEDERALE NIVEAU: Federale regels hebben een federaal geldingsbereik, dit is dus heel Belgie.

2. DEELSTATELIJK NIVEAU: De Deelstatelijke rechtsmacht voert wetten uit die gelden over een deelstatig bereik.

3. PROVENCIAAL NIVEAU: provenciale rechtsmacht voert wetten uit die gelden over provenciaal domein

4. GEMEENTELIJK NIVEAU: gemeentelijke rechtsmacht voert wetten uit die gelden over een gemeentelijk domein.

5. BESTUURLIJKE NIVEAU: overheden met beperkte bustuurlijke rechtsmacht vaardigen rechtsregels uit met betrekking op het domein van Overheidszorg.

6. NIVEAU VAN REGELGEVING BIJ OVEREENKOMST: private of publieke personen vaardigen bij overeenkomst rechtsregels uit.

7. INTERNATIONAAL NIVEAU: overheden die tot meer dan enkel de nationale rechtsmacht behoren, vaardigen hier rechtsregels uit die een internationaal bereik hebben.

A. Het Federaal niveau:a. De Grondwet:

- De Grondwet is de hoogste federale wet en is de basis van het hele rechtssysteem.- Ze bevat de fundamentele regels over de werking van de overheidsinstellingen

maar ook ivm de verhoudingen tussen overheid en burger. (rechten & vrijheden)- Grondwet kan enkel aangepast worden door een procedure bepaald door de

Grondwet zelf (3 stappen): Federaal wetgevende macht (Koning, Senaat, Kamer) duidt de

artikkelen aan die moeten herzien worden en plaats die in een verklaring die wordt gepubliceerd in het BS

Door die PUBLICATIE zijn de wetgevende kamers: Kamer en Senaat, ontbonden waardoor er nieuwe verkiezingen moeten worden georganisseerd. De nieuwe wetgevende kamers moeten binnen de 2 maand bij elkaar komen.

De nieuwe wetgevende kamers hebben een grondwetgevende bevoegdheid en kunnen de artikkelen die aangeduid waren in de Grondwet, wijzigen.

o BV: kiesstelsel AMS AES o BV: staat werd federale staato BV: invoeren van nieuwe grondwetten als afschaffen

doodstraf of recht op prive-leven

b. De wet in formele zin:- De wetgevende macht is de hoogste wetgever in België die bestaat uit:

KONING KAMER van volksvertegenwoordiging SENAAT

- De wetgevende macht vaardigt FORMELE WETTEN uit- Formele wet is een besluit dat tot stand komt door samenwerking tussen 2 of 3

takken van de wetgevende macht. -- HERKENNEN VAN EEN FORMELE WET:

5

Nathan Schryvers

o STAATSORGAAN moet de wetgevende macht zijno VORM moet een besluit zijn van de Kamer en Senaat en worden

neergelegd in schriftelijke vorm en heeft meestal een plechtige aanhef.o PROCEDURE staat vast voor een formele wet.

- Een wet in MATERIELE zin is eerder een algemene regel.- Een formele wet kan eveneens ook een materiele wet zijn zoals bv. De

begrotingswet

- Vanaf 1831: TWEEKAMERSTELSEL:o Parlement:

Kamer van volksvertegenwoordigers Senaat

o Koningo DEZE VORMEN SAMEN DE 3 TAKKEN VAN DE WETGEVENDE MACHT

- Vroeger moesten wetten voortkomen uit een samenwerking tussen de 3 takken – Nu is er een taakverdeling, Kamer krijgt de meeste verantwoordelijkheid, en geeft vertrouwen aan de regering.

- Er bestaan 3 types van federale wetten: Wet van een gelijkwaardig, obligatoir tweekamerstelsel: Wetten

die tot stand komen door gezamelijke werking van de 3 takken van de wetgevende macht (art. 77 Gw)

Wet van een éénkamerstelsel: gemaakt door 2 takken van de wetgevende macht, namelijk de koning en kamer (Art. 74 Gw)

Wet van een ongelijkwaardig optioneel tweekamerstelsel: gemaakt door de 3 takken van de wetgevende macht met overgewicht door de Kamer. (Art. 78 Gw)

I. Gelijkwaardig Obligatoir TweekamerstelselHeeft betrekking op:

- grondwettelijk recht- inrichting + werking federale (deel)staten- rechterlijke macht RvS- Internationaal recht

Procedure:a. Initiatief:

i. Komt van koning (nu eerder regering) WETSONTWERP voorgelegd (dan heet het een KB) aan Kamer & Senaat (+ voorafgaan een memorie van toelichting: tekst waarin koning motieven van het ontwerp zet.)

ii. Komt van individu van Kamer/Senaat WETSVOORSTELiii. Het initiatief moet gemotiveerd zijn, en wordt dan in beraming

genomen door Kamer & Senaat om te zien of de meerderheid bereidt is dit ontwerp/voorstel te behandelen.

b. Advies Raad van State:i. Koning is verplicht zijn voor-ontwerp te bezorgen aan RvS afd.

Wetgeving voor advies voor doorsturing naar Kamer & Senaat.ii. Wet moet passen binnen het rechtssysteem en niet in strijd zijn

met hogere rechtsregels.

6

Nathan Schryvers

iii. Sommige soorten wetten (begroting, rekeningen, leningen…) zijn vrijgesteld van advies.

iv. RvS kan ook gevraagd worden door koning voor spoedavdies: valt de wet onder de nationale wetgeving en betreedt het geen verkeerd rechtsdomein?

v. Dit advies heeft enkel betrekking op de juridische aspecten, niet op de relevantie.

vi. Advies = NIET BINDENDvii. RvS kan zeggen dat wet buiten zijn bevoegdheid gaat

doorzenden van voorstel naar Overlegcomité:1. Conclusie blijft dezelfde: aanpassing moet!2. Conclusie: binnen de bevoegdheid wet gaat door

maar wordt in bijlage voorzien van besluiten van Rvs en comité publicatie in Parlementaire stukken

c. Behandeling in de bevoegde Commissie:i. Commissie bestaat uit kamerleden en senatoren die in dat

bepaald aspect goed zijn.ii. De Commissie van Kamer en Senaat beslist of het wetsvoorstel

gewijzigd(geamendeerd), aangenomen of verworpen moet worden.

iii. De beslissingen van de Commissie worden neergeschreven in een VERSLAG.

d. Behandeling in plenaire vergadering:i. Wetsvoorstel/ontwerp gaat naar plenaire vergadering van

Kamer & Senaat na de Commissie.ii. Vergadering:

1. Algemene bespreking2. Stemming per artikel3. Gehele stemming

iii. Meerderheid (1/2+1) is voldoende)iv. Bij belangrijke communautaire problemen moet er bijzondere

meerderheid zijn: meerderheid in elke taalgroep + 2/3 meerderheid in het totaal

v. Alarmbel: kan ingeroepen worden wanneer 3/4de van een taalgroep beweert dat door het wetsvoorstel/ontwerp de verhouding tussen de gemeenschappen ernstig geschaad wordt. verwijzing naar MINISTERRAAD (franst. En nederlandst. Ministers) en zij brengen advies uit.

vi. Alarmbel heeft preventieve werking: houdt slechte wetten tegen. (bv. BHV)

e. Verwijzing en eventuele terugverwijzing naar de andere kamer:i. Nu spreken we officieel over een WETSONTWERP

ii. Het wetsvoorstel gaat over naar de Tweede Kamer waarin wetgeven procedure wordt herhaald: verwijzing naar bevoegde Commissie en openbare vergadering

iii. Bij afkeuring wordt tekst opnieuw aangepast tot Kamer en Senaat overeenkomen.

7

Nathan Schryvers

f. Bekrachtiging, afkondiging en bekendmaking:i. Wanneer Kamer en Senaat eenzelfde tekst goedkeuren, moet

deze nog worden goedgekeurd door de Koning (3de tak wetgev macht) dit is BEKRACHTIGING wet bestaat nu!

ii. Nadien moet Koning de wet AFKONDIGEN met gepaste formule nu is wet UITVOERBAAR

iii. Datum wet = datum afkondigingiv. Minister van Justitie moet dan de wet met ’s lands zegel

bekleden en bekend maken in het BS wet wordt verbindend.v. Na de BEKENDMAKING is de wet TEGENSTELBAAR:

a. Men kan wet inroepenb. Iedereen moet wet kennen

- BELANGRIJKE DATA: (wetgeving)o Datum bekrachtiging: Wanneer koning instemt met de wet dus wet

bestaat dan echt.o Datum afkondiging: Wanneer koning bestaan van de wet bevestigd en ze

voor verdere uitvoering vatbaar maakt. Deze datum krijgt de wet zelf.o Datum bekendmaking: Wanneer wet in BS komt en dus tegenstelbaar

wordt.o Datum inwerkingtreding: Wanneer rechten en plichten van de wet gelden

en de wet dus verbindend wordt. (normaal 10 dagen na publicatie in BS)

II. Wetten uitgevaardigd in een éénkamerstelsel:- toegepast op:

naturalisatie begrotingen rekeningen van Staat Strafrechtelijke en burgerrecherlijke aansprakelijkheid van

ministers- Initiatief wordt genomen door de Kamer van Volksvertegenwoordiger, hetzij

door de Koning hetzij door 1/meerdere leden van de volksvertegenwoordiging.- Wet is reeds geldig als 1 Kamer en Koning ze goedkeuren en nadien wordt

bekrachtigd.

III. Wetten in een ongelijkwaardig, optioneel tweekamerstelsel uitgevaardigd:- Initiatief kan zowel van Senaat als Kamer komen.- wordt enkel betrokken met uitvaardigen van de wet wanneer de Senaat zelf erom

vraagt:o Senaat neemt initiatiefo Senaat gebruikt EVOCATIERECHT en trekt wet tot zich toe.

- Kamer van volksvertegenwoordigers heeft steeds laaste woord.- Er bestaat ook parlementaire overlegcommissie (art. 80 – 82 Gw)- Check pag. 47 voor duidelijkheid!!!

8

Nathan Schryvers

- Initiatief kan dus genomen worden in de Kamer of Senaat:o Kamer:

a) Initiatief genomen door: Kamer Kamerlid Koning

o Wetgevende procedure gebeurd zoals in tweekamerstelselb) Het door Kamer goedgekeurde wetsontwerp wordt overgedragen naar de Senaat moet binnen 15 dagen beslissen over evocatierecht niet tijdig: bekrachtiging door Koning

c) bij evocatie: Senaat mag voorstel ammenderen binnen 60 dagen termijn en weer wordt verzonden naar Kamer van volksvertegenwoordiging.

d) Kamer van volksvertegenwoordiging neemt definitieve beslissing of ammendementen aangenomen/verworpen worden

e) Bij verwerping van Kamer: Kamer maakt nieuw ammendement waarna Senaat opnieuw weer mag ammenderen, nadien beslist Kamer definitief

- BESLUITWETTEN: dit zijn wetten uitgevoerd tijdends de periode van een wereldoorlog. Deze soort wet kwam niet voor uit het parlement maar van de koning en zijn ministers. Hof van Cassatie beslisite dat ze toch krachtig waren vermits er geen alternatief was, ze werden gepubliceerd in het BS dat werd uitgegeven in het buitenland.

- KONINKLIJK BESLUIT: dit is een wet in materiële zin die het mogelijk maakt andere wetten goed te kunnen uitvoeren. (vb: volkstelling + pas). De koning geniet dus een normatieve bevoegdhied (=bevoegdheid KB’s uit te voeren). Deze normatieve bevoegdheid, heeft geleid tot kaderwetten, opdrachtwetten en wetten waarin de koning bijzondere machten worden toegekend. Deze KB’s houden ofwel NORMEN in (mat.wet) of BESCHIKKKINGEN die duiden op 1 persoon of op een bepaalde groep mensen. (bv. Benoemingsbesl, verlening van vergunning..)

- KB’s: Moeten ingevoerd worden bij RvS voor advies Moet ondertekend worden door Koning en minister Soms moet het besproken worden in ministerraad Moet worden gepubliceerd in BS Gaat van kracht bij bekendmaking

- MINISTRIEEL BESLUIT: hier treffen we soms normen aan, bevatten detailregelingen, en wordt pas bindend na publicatie in BS. Een MB wordt uitgevaardigd door de fed. Reg. Of door een individuele minister.

9

Nathan Schryvers

B. Deelstatelijk Niveau:

Belgie wa unitaire staat met 3 machten: (1831)o Wetgevendeo Rechterlijkeo Uitvoerende

o België was een Franse eenheidsstaat (Voorlopig Bewind)

België is een federale Staat (NU)o Na 5 grondwetherzieningen:

o 3 gemeeschappeno 3 gewesten

BELGIË:o 4 Taalgebieden:

Nederlands taalgebied Frans taalgebied Duits taalgebied Tweetalig taalgebied Brussel-Hoofdstad

o 3 Gemeenschappen: (taal, cultuur, onderwijs en persoonsgebonden inst.) Vlaamse gemeenschap Waalse gemeenschap Duitstalige gemeenschap (gemeenschap = enkel bevoegd in eigen taalgebied)

o Brussel: Waals: Franse aangelenheden Vlaams: Nederlandse aangelegenheden Federale overheid: tweetalige aangelegenh. Gemeenschappelijke

gemeenschapscommissie (4de gemeenschap): 2-talige persoonsgebonden aangelegenheden.

BEVOEGD IN TAALGEBIEDo 3 Gewesten: (economie, stedebouw, ruimtelijke ordening, leefmilieu..)

Vlaamse gewest Waalse gewest Brussel-Hoofdstedelijk gewest GEWESTEN HEBBEN HUN BEVOEGDHEID IN HUN

TERRITORIUM.

Rechtsregels:- Decreten:

Uitgevaardigd door: Vlaamse Parlement Waalse Parlement Franse Gemeenschaps Parlement

10

Nathan Schryvers

Parlement v/d Duistalige Gemeensch. Vergadering v/d Franse

Gemeenschapscommissie Mogen wetten wijzigen, opheffen of aanvullen Zelfde totstandkoming (enkel geen 2-kamerstelsel)

Initiatief regering of individu Parlement advies RvS Commissie van de Raad + Overlegcomité openbare vergadering.

Er bestaat een ideologische alarmbel, geen communauteire alarmbel.

Bekrachtiging en afkondiging gebeurt door regering Bekendmaking in BS

- Ordonnanties: Uitgevaardigd door:

Parlement BHG Verenigde Verg. v/d gemeensch.

Gemeenschapscommissie Kunnen wetten/decreten wijzigen, aanvullen of opheffen Moeten goedgekeurd worden door in elke taalgroep meerderheid

te hebben. (Er is mogelijkheid tot de alarmbel) Geen meerderheid: Verenigde Vergadering moet meerderheid stemmen hebben + 1/3 stemmen in elke taalgroep.

Ze worden bekrachtigd en afgekondigd door BHG-regering of door Verenigd College v/d gemeensch. gemeenschapscommissie

Bekendmaking gebeurd in het BS- Besluiten:

Uigevaardigd door de regering van het Verenigd College of door hun individuele leden.

Bevoegdheden Uitvoeren decreten en ordonnanties Attributie: toegewezen bevoegdheden door

decreten/ordonnanties Ze kunnen dus normatieve besluiten uitvaardigen (wetten in

materële zin) Moet naar RvS voor advies Bekendmaking in BS

- Samenwerkingsovereenkomsten:o Coöperatief federalisme: Samenwerken van verschillende

gemeenschappen en gewesten ookal krijgen deze elks hun eigen bevoegdheid toegewezen.

Samenwerkingsovereenkomsten worden gesloten tussen STAAT, GEMEENSCHAPPEN en GEWESTEN.

Doel = gezamenlijk beheer van: Gemeenschappelijke diensten/instellingen Eigen bevoegdheden Grensoverschrijdend stads en streekvervoer

(verplicht) Grensoverschrijdende (water)wegen

(verplicht)

11

Nathan Schryvers

SAMENWERKINGSGERECHT: komt tussen wanneer er betwisting bestaat over een verplicht samenwerkingsovereenkomst

C. Provenciaal Niveau: - België :

10 provincies 1 BHG

- Provinciaal niveau mag enkel regelingen treffen die van provinciaal belang zijn, ze zijn ondergeschikt aan het federale en kunnen worden ingeschakeld door de hogere overheid.

- Uitvaardigen van PROVENCIALE REGLEMENTEN, wetten in materiële zin bekendmaking in Provenciaal Bestuursmemoriaal.

- Provenciale Instellingen: PROVINCIERAAD, GOUVERNEUR, DEPUTATIE

D. Gemeentelijk Niveau: - België heeft een kleine 600 gemeenten- Gemeentelijk Bestuur is ondergeschikt aan hogere overheden- Gemeentelijke Instellingen: GEMEENTERAAD, BURGEMEESTER en COLLEGE

VAN BURGEMEESTER EN SCHEPENEN- Uitvaardigen van GEMEENTELIJKE REGLEMENTEN, wetten in materiële zin.- Bekendmaking door AANPLAKBRIEVEN

E. Bestuurlijk Niveau: - PARASTATALEN: Gedecentraliseerde instellingen die werken voor de overheid,

maar toch een onafhankelijk bestuur voeren. Bv. De Post- PARAREGIONALEN = PARACOMMUNAUTAIREN : instellingen die naast de

gemeeschappen en gewesten werken.- Ze worden door de overheid ingeschakeld voor het waarmaken van doelen als

telecommunicatie, vervoer … en hebben slechts een doel dat ze moeten bereiken, de interne regeling wordt aan de privé instellingen zelf overgelaten.

- Alle ‘para’ definities samen vormen de FUNCTIONELE DECENTRALISATIE- BV:

BRT Belgacom De Post

- RvS vindt het toekennen van normatieve bevoegdheid aan openbare instellingen, ongrondwettelijk

F. Private regelgeving Niveau: - Dit zijn regels tussen personen onderling die gelden wanneer beide partijen

akkoord zijn.- Deze overeenkomst regelt onderlinge rechten en plichten- Het bevat geen algemene regels noch normen en mag in alle geval de openbare

orde niet schenden.- Overeenkomst heeft een Relatieve werking: benadeelde partij kan kiezen of hij

een zaak maakt van een niet nagekomen aspect.- Derden hebben niets te maken met deze overeenkomst, enkel bindend voor

betrokke partijen.

12

Nathan Schryvers

- Soms overheid die toekijkt:o CAO, een akkoord tussen werknemer en werkgever die voor de sector

geldt met welke ze is aangegaan ookal is deze niet ondertekend. Dit zijn algemene regels die zowizo gelden en regelen arbeisomstandigheden en arbeidsvoorwaarden. Een CAO heeft dezelfde bindende kracht als een KB.

G. Internationale Niveau: Verdragen en Besluiten van internationale organisaties. - Internationaal Recht regelt de verhoudingen tussen landen, en was aanvankelijk

gerricht op COEXISTENTIE (naast elkaar leven van landen) maar nadien ook op COOPERATIE ( samenwerken van landen).

- Internationaal Recht is gebasseerd op souvereine staten (elk land blijft zijn eigen wetgeving behouden) en kan niet verplicht worden tot iets (men kan wel druk uitoefenen)

- Staten kunnen zich vrijwillig aansluiten bij een overkoepelde organisatie (bv: Europa) maar moeten dan de regels van Europa aanvaarden.

- Bronnen van het internationaal recht zijn: (=primair internationaal recht)o Internationale verdrageno Besluiten van internationale organisaties

- INTERNATIONALE VERDRAGEN: schriftelijke overeenkomst tussen 2 of meerdere staten die wederzijdse rechten en verplichtingen vastlegd. (3 types)

o Verdrag-overeenkomst Staten gaan t.o.v. elkaar verplichtingen aan die geen effect hebben

op de rechtsorde van de staat. (bv. Handelsverdrag over wapens)o Verdrag-wet

Staten leggen onderling reeds bestaande regels op (= CODIFICATIEVERDRAGEN. ) of leggen nieuwe rechtsregels op die verplichtingen met zich meenemen voor de Staten of de burgers (=NORMATIEVE VERDRAGEN)

o Verdrag-constitutie Staten die een internationale organisatie opstellen en bepalen zo

de regels voor samenstelling, beboegdheid en werking. Ze bevatten eigelijk de Grondwet van internationale rechtsgemeenschap. (bv. Verenigde Naties, Europese Gemeenschappen..)

- Verdragen worden toevertrouwd aan de uitvoerende macht: Koning of gemeenschaps-/gewestregering

- Verdragen moeten ook steeds goedgekeurd worden en bekend gemaakt worden in het Staatsblad

a. Raad van Europa: - Heeft als doel het veilig stellen van democratische staat in Europa. - Enkel Staten die de rechten van de mens aanvaarden mogen lid zijn. - Ze bereiden verdragen voor die dan door de Staten worden afgesloten.- Actief op volgende vlakken:

Sociaal Cultureel Humanitair Juridisch

- Bv. EVRM

13

Nathan Schryvers

b. Europese Unie:- Ontstaan: EGKS EEG (vooral economisch) Eratom fusie van de 3

Europese Gemeenschappen- Vlakken:

Politiek Sociaal Ecologisch

- Verdrag van Maastricht: Europese samenwerking- Versterking van Europese Unie door:

Verdrag van Amsterdam Verdrag van Nice

- Men heeft getracht 1 Grondwet op te stellen voor Europa, maar dit faalde- NU: bezig met verdrag van Berlijn

1) Primair Europees Recht: - Dit zijn verdragen , vooral oprichtingsverdragen (bv. Verdrag van Parijs)- Het zijn vooral CONSTITUTIEVERDRAGEN en regelen e bevoegdheid en werking

van de Europese Gemeenschappen- Ze houden soms normen in voor de burgers van de Staten

2) Secundair Europees Recht: besluiten Europese Instellingen- Initiatief van Europese wetgeving gaat uit van Europese Commissie- Europees Parlement wordt rechtsstreeks verkozen en helpt in zake als

raadpleging, samenwerking en medebeslissing- Raad van Ministers = eigenlijke wetgever; hier wordt wet met

meerderheidsprincipe gestemd, en wordt ze bindend voor de lidstaten- We onderscheidde 4 soorten rechtsregels:

o Verordening: Bindend voor alle lidstaten en moet rechtsreeks worden

toegepast. Is van algemene strekking

o Richtlijn: Is verbindend maar moet een bepaald doel bereiken De Staat zelf kiest de middelen om tot dit doel te komen

o Beschikking: Is bindend voor diegene naar wie het uitdrukkelijk gericht is

o Aanbevelingen/adviezen: NIET bindend!

- Europees Recht wordt gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen.

c. Benelux:- Kwam tot stand na de Benelux-Unievergadering- DOEL was een economische unie te creeren- De Staten probeerde hun nationale wetgeving gelijkaardig te vormen ontstaan

EENVORMIGE WETTEN

14

Nathan Schryvers

d. Het EVRM:- Is een Europees Verdrag waarvan de meeste bepalingen rechtstreekse werking

hebben op de burgers van de Europese Staten. - Schending kan worden voorgelegd bij de nationale rechter waarna hij het

nationaal recht zal buiten toepassing plaatsen.

VERHOUDINGEN TUSSEN INTERNATIONAAL RECHT EN NATIONAAL RECHT: Dualistische Opvatting:

o Internationale en nationale rechtsorde verschilt enormo Internationale rechtsregels: bepalen regels voor de stateno Nationale regels: bepalen regels:

Overheid vs. Burger Burger vs. Burger

o Wanneer int. Regel zou moeten gelden voor de burger van een staat, moet deze regel omgezet worden in een nationale regel.

Monitische Opvatting:o De rechtsorde is 1 geheelo Internationaal en Nationaal recht kunnen beide de burger rechtstreeks

raken.o Bij een geschil tussen nationaal en internationaal recht moet rechter

voorrang geven aan internationaal rechto Internationale wetgeving moet wel ‘nauwkeurig en volledig’ zijn en dus

voldoende duidelijk om rechtstreeks te kunnen toepassen op de burgers (wet = self-sufficient)

o Rechtstreekse werking: JA (of NEE): Zijn de rechten en plichten bedoelt voor particulieren? Bepaling moet duidelijk en volledig zijn en niet afhankelijk zijn van

discretionaire uitvoeringsmaatregelen (= niet persoonlijk geinterpreteerd worden door rechter.)

De oplossing voor het Belgisch Recht:

- De Grondwet liet niet blijken welke van de 2 rechtsvormen er moest voorgaan, het nationaal of het internationaal.

- Naar aanleiding van het ‘FRANCO SUISSE LE SKI- arrest’ heeft het Hof van Cassatie voorang gegeven aan de internationale norm.

- Een internationale rechtsregel moet rechtstreekse werking hebben om te mogen worden toegepast op burgers. En moet eveneens bedoeld zijn voor de burgers.

- Het Hof van Cassatie meent dat de voorrand die het internationaal recht geniet, een algemeen rechtsbeginsel is.

- Verdrgsbepalingen

a. Europese Unierecht:- Het Hof van Justitie bepaalt zelf d.m.v. mijlpaalarresten de verhoudingen tussen

Europees en Nationaal rechto Arrest m.b.t. de invoerheffinten (Gend en Loos-zaak): hierbij is bepaald

dat gemeenschapsrecht rechtstreekse toepassing kan hebben.

15

Nathan Schryvers

o Zaak Costa vs. Enel Hof van Justitie heeft geoordeeld dat Europese rechtsregels met rechtstreekse werking voorrang hebben op de nationale wet en indien ze voor de burgers gelden ook moeten nageleefd worden door hen.

o Zaak Simmenthal Hof van Justitie heeft geoordeeld dat de nationale rechters de Europese rechtsregels die een rechtstreekse werking hebben, ook moet toepassen

- VERDRAGEN (primair recht) zijn rechtstreeks toepasbaar- VERORDENINGEN (Secundair Recht) zijn eveneens rechtstreeks toepasbaar- RICHTLIJNEN (Secundair Recht) zijn niet voor rechtstreekse toepassing vatbaar.

(deze richten zich slechts tot de staten niet tot de burgers- Zaak Francovich lidstaat is aansprakelijk voor schade die er komt doordat

richtlijnen niet binnen de gestelde termijn worden omgezet.- Brasserie du Pecheur arrest vastlegging aansprakelijkheid van de wetgever

voor inbreuken op het gemeenschapsrecht.

- EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens)o Meeste bepaling ervan hebben rechtstreekse werkingo Schending door burger berrecht door nationale rechter die geen

rekening mag houden met nationaal recht

- Benelux:o Streven naar eenvormige wetgevingo Nationale rechters moeten zich in beginsel steed ‘prejudiciële vragen’

stellen (zich afvragen of ze rekening moeten houden met hoger gerechtshof zoals het Benelux gerechtshof)

- Wetsconflicten:o Wanneer rechtsregels strijdig zijn ontstaan er WETSCONFLICTEN

Deze worden opgelost doordat er een bepaalde structuur bestaat in het rechtssysteem: (bouwstenen)

o Rangorde van rechtsregelso Bevoegdheidsverdelingo Tijdo Aanknopingspunten met nationale rechtsorde

- Conflictregels:o Bevoegdheidsconflict: bevoegde uitgevaardigde wet gaat voor op de

onbevoegde uitgevaardigde weto Tijdsconflict: wet die later is uitgevoerd (op correcte manier) gaat voor op

de eerst uitgevaardigde wet (indien ze gelijke rechtskracht bezit)o Conflict tussen wetten van verschillende staten: conflicten tussen staten

omdat rechtsregels verschillen van elkaar.

16

Nathan Schryvers

o Hiërarchisch conflict: hogere wet gaat voor op lagere Er bestaat geen rechtsregel die de exacte rangorde van andere

rechtsregels vastlegd. Rangorde moet afgeleid worden uit de:

o Grondweto Rechtspraako Rechtsleer

Momenteel geldende hiërarchie:o Internationaal Recht met rechtstreekse werkingo Grondweto Bijzondere wet/decreeto Wet / decreet / ordonantieo KB / besluit van de gemeenschaps/gewestregeringo Ministrieel Besluit / Besluit van een lid van de

gemeenschaps of gewestregeringo Provenciaal Reglemento Gemeentelijk Reglement

Het LEGALITIETSBEGINSEL zegt dat een lagere rechtsregel enkel geldt wanneer die overeenstemt met de hogere rechtsregel.

The Ultimate Rule of Recognition of Grundnorm; als een rechtsregel overeenkomt met een hogere rechtsregel is die automatisch gelegitimeerd.

Hogere rechtsregels kunnen lagere ook aanpassen, aanvullen of opheffen. (bv. Opheffing van een wet indien die strijdig is met grondwet)

Hogere rechtsregels kunnen andere slechts opheffen wanneer ze zonder BEVOEGDHEIDSOVERSCHRIJDING zijn opgemaakt.

De rechter moet rekening houden met de hiërarchie van regels.o (bv. Verbieden van uitdelen flyers aan deuren.) Wat

kan BURGER doen? OBJECTIEF CONTENTIEUX: (rechtstreeks

klagen)- Een individu kan rechtstreeks klagen bij de RvS die dan de zaak onderzoekt. Men

checkt dan of de rechtsregel inderdaad in strijd is met een hogere.- Burger moet dit binnen de termijn doen- Enkel burgers die er belang bij hebben mogen zaak aanhangig maken- Bij strijdigheid met hogere rechtsregel wordt de regel ‘erga omnes’ vernietigd

door rechter- Regel kan meteen geschorst worden wanneer men de pricedure niet kan

afwachten en de regel onuitwisbare schade zou kunnen aanrichten. SUBJECTIEF CONTENTIEUX: (klagen wanneer

de regel tegen hem gebruikt wordt in een zaak)

- De rechter stelt vast (eventueel na prejudiciële vraag) of de regel al dan niet strijdig is met een hoger gelegen rechtsregel

- Dat de rechter, indien de regel strijdig is met een hogere, die regel niet hanteert en de zaak beeindigd met te vonnissen op basis van een andere regel.

- De rechter mag ten alle tijden de regel toetsen, of deze niet strijdig is.

17

Nathan Schryvers

Men moet onderscheid maken tussen: (voor de toezicht van de rechterlijke macht te behouden)

1. Verhouding wet, decreet, ordonnantie – int. Recht- Internationaal recht mt rechtstreekse toepassing staat hoger dan een wet,

decreet of ordonnantie- Wanneer er een internationaal recht in strijd is met een nationale wet is er in

België geen rechter bevoegd om de wet, decreet, of ordonnantie dat in strijd is, te vernietigen (rechter moet enkel weigeren nationaal recht toe te passen bij strijdigheid) ( = GEEN OBJECTIEF CONTENTIEUX)

- Bij een Europese wet, moet de nationale rechter aan het Hof van Justitie advies vragen ivm de interpretering en geldigheid van die wet

- Bij een Benelux-wet kan de nationale rechter een prejudiciële vraag stellen aan het Benelux Gerechtshof.

2. Verhouding wet, decreet, ordonnantie – grondwet & bijzondere wetten

- lange tijd heeft er geen systeem bestaan om de grondwettigheid te testen van wetten en decreten.. ONSCHENDBAARHEID van de Wet.

- Na de federalisatie van België ontstaan van een grondwettelijk hof met beperkte bevoegdheid: ARBITRAGE HOF dat onlangs de naam GRONDWETTELIJK HOF kreeg.

- Grondwettelijk Hof mag wetten, decreten en ordonnanties toesten (check pag 77 voor te zien aan wat)

- Grondwettigheidtoetsing van wetten, decreten en ordonnanties:o OBJECTIEF TOEZICHT:

Elke belanghebbende, alsook ministerraad, regeringen.. kan wanneer 2/3de van hun leden akkoord zijn, de vraag stellen om de rechtsregel te vernietigen wegens strijdigheid met een bepaalde wet uit de Grondwet.

SCHORSING kan ook:o Wanneer de rechtsregel kan leiden tot een

onherstelbare schadeo Wanneer de rechtsregel gelijk is aan de door het

Grondwettelijk Hof vernietigde norm.o SUBJECTIEF TOEZICHT:

Elk rechtscollege is verplicht het Grondwettelijk Hof de prejucidiële vraag te stellen.

Bij strijdig: rechter mag de regel niet toepassen en ministerraad krijgt tijd voor beroep in te stellen tegen vernietiging

Bij ORDONNANTIES; rechter moeten ze weigeren ze toe te passen wanneer ze denken dat de ordonnantie in strijd is met grondwet.

3. Verhouding besluit – hogere rechtsregel- Raad van State doet aan Objectief toezicht: iedereen kan klagen over een

rechtsregel bij de RvS

18

Nathan Schryvers

- RvS is het hoogste rechtscollege in ons land!- RvS kan vernietigen door:

o Machtsoverschrijdingo Machtsafwendingo Schending van substantiële of op straffe van nietheid voorgeschreven

vormen (=door basisprocedurefout wordt alles noetig verklaard.)- De rechter is verplicht tot Subjecties toezicht.

B. Regels met gelijke rechtskracht die uitgaan van verschillende wetgevers: de door de bevoegde overheid uitgevaardigde regel gaat voor op die uitgevaardigd door een onbevoegde overheid.

- Bij een betwisting tussen 2 rechtsregels met gelijke rechtskracht van verschillende wetgevers zal toetsing aan de bevoegdheidsverdeling meer duidelijkheid scheppen. BEVOEGD HEEFT VOORANG OP ONBEVOEGD!

C. Regels met gelijke rechtskracht uitgaande van dezelfde wetgever: de later uitgevaardigde regel heeft voorrang op diegene die eerst uitgevaardigd is.

- De nieuwe rechtregel heft de oude op en dit is DEFINITIEF!- Een opheffing kan ook aanvullen of wijzigen:

o Uitdrukkelijk: wanneer er een wijzigings/aanvullings-bepaling iso Stilzwijgend: wanneer de latere wet onverenigbaar is met de oude

- TIJDELIJKE WET: wet waarin de geldingsduur van de wet in de wet zelf bepaald is.

- Een wet blijft in beginsel verbindend vanaf de 1àde dag na bekendmaking, tot ze uidrukkelijk of stilzwijgend wordt opgeheven.

Rechtsfeit:o Brengt soms meteen rechtsgevolgen teweeg (Onmiddellijk rechtsfeit)

(ongeval schadevergoeding) o Duren soms lang vooraleer het rechtsgevolg komt (=Durend rechtsfeit)

(Feitelijke scheiding gevolgd na 2 jaar door echtscheiding)

Rechtsgevolgen:o Kunnen zich voordoen op 1 bepaald moment (=Aflopend rechtsgevolg)

(bv. Overlijden rechtsgevolg = erfenis gaat naar..)o Kunnnen zich uitstrekken over lange periode(=Voortdurend rechtsgevolg)

(bv. Onderhoudsplichtig aan eigen kinderen.)

1/ ONMIDDELIJKE WERKING:- de rechter mag de nieuwe wet toepassen op:

o onmiddelijke rechtsfeiten na het van kracht gaano durende rechtsfeiten na het van kracht gaano op rechtsgevolgen die na het van kracht zijn, zijn afgelopeno op rechtsgevolgen die na het van kracht zijn blijven voortduren

19

Nathan Schryvers

- Wetgever kan de onmiddelijke werking VERZAKEN: (= bepalen dat oude wet op bepaalde feiten nog van toepassing blijft)

o Durende rechtsfeiten van voor de wet maar nog niet klaar waren toen de nieuwe wet van kracht ging.

o Voortdurende rechtsgevolgen die blijven voortduren, ook na het ontstaan van de nieuwe wet.

Dit is een Eerbiedigende Werking van het Recht!! = Nieuwe wet eerbiedigt de oude wet, de oude wet blijft van

toepassing op rechtstoestanden en rechtsgevolgen die voortduren na het van kracht gaan van de nieuwe wet.

- AANVULLENDE regels vullen een andere wet slechts aan, en hebben steeds een eerbiedigende werking

- Wanneer een regel DWINGEND Recht omvat, spreken we van onmiddelijke werking, maar dit is slechts uitzonderlijk.

Bv. Huurovereenkomst: - Gedeelte dwingend recht: basisafspraken waar men niet van mag afwijken- Gedeelte aanvullend recht: extra afspraken tussen verhuurder en huurder

(facultatief)

- TERUGWERKENDE KRACHT impliceert dat er de wet rechtsgevolgen voorziet voor rechtsfeiten die gebeurd zijn voor het van kracht van de wet.

- Terugwerkende wetten mogen toegepast worden op:o Onmiddellijke rechtsfeiten die zich hebben voorgedaan voor het van

kracht gaan van de weto Aflopende rechtsgevolgen van rechtstoestanden die zijn ontstaan voor het

van kracht gaan van de wet.- Aan strafwetten mag geen Terugwerkende Kracht gegeven worden!- Enkel het vermilderen van straffen mag een terugwerkende kracht hebben.

o Als de straf milder geworden is tussen de tijd van de daad en wanneer het vonnis wort uitgesproken, hanteert men de mildste straf.

- Terugwerkende kracht toekennen aan een wet zorgt bij veelvuldig gebruik tot RECHTSONZEKERHEID! Daarom mag men dit niet teveel inroepen.

- Terugwerkende kracht kan worden verantwoord wanneer het doel van algemeen belang is (bv. Goede werking garanderen van openbare dienst)

- Teruhwerkende kracht aan een nieuwe wet geven kan leiden tot het schending van het gelijkheidsbeginsel.

- LOODSENARREST: !! LEES PAG 86-87

1. HvC oordeelt dat de kapiteit,… aansprakelijk gesteld kon worden voor fouten gemaakt in de loods.

20

Nathan Schryvers

2. Staat liet wet stemmen met 30jaar terugwerkende kracht waarin stond dat de Staat niet aansprakelijk kon worden gesteld voor fouten gemaakt in een loods.3. GwH bestrijdt dit deze wet is aantasting van rechtzekerheidsbeginsel het recht moet toegankelijk zijn en voorspelbaar en de gevolgen van een bepaalde handeling moeten voorzienbaar zijn op het tijdstip van de handeling zelf. niet oneveredig met het door de wetgevind beoogde algemen doel!GwH vond dat er geen redelijk evenwicht was tussen het algemeen belang van de gemeenschap enerzijds en anderzijds de fundamentele rechten van het individu. 4. Hof van Cassatie sprak uit dat de Belgische Staat moest oprdraaien voor fouten gemaakt door een loods omdat die bevoegdheid toebehoorde aan een door het gewest georganisseerde dienst en trad dus zo beslissing GwH bij.

- art 10 en 11 GW zeggen dat een terugwerkende kracht enkel verantwoordbaar is wanneer zij onontbeerlijk is voor de werwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang, zoals de goede werking of continuïteit van de openbare dienst.

- INTERPRETATIEVE WET: is een wet uigegeven door de wetgever om een oudere wet te expliceren, en uit te leggen hoe die geinterpreteerd moet worden. Dit soort wet is toegestaan, en wordt erkend door de Grondwet.(OP DEZE MANIER PROBEREN WETGEVERS SOMS TERUGWERKENDE KRACHT UIT TE VOEREN EN ZO TE ONTKOMEN AAN HET VERBOD EROP.)

- Een Arrest van het Grondwettelijk Hof zegt dat beslissingen genomen door een rechter voordat de interpretatieve wet bestond die betrekking had op de in die zaak gebruikte wet, niet kan worden gewijzigd als nadien de interpretatieve wet laat blijken dat deze wet anders geinterpreteerd moest worden dan hoe de rechter dit gedaan heeft in die bepaalde zaak.

- Art. 84 + 134 GW- Steeds een redelijke interpretatie hanteren- Interpretatieve wet heeft als doel ervoor te zorgen dat de wet waarop ze

betrekking heeft, uitgevoerd wordt op de wijze dat de wetgever het wou.- Een vonnis dat reeds in gezag van gewijsde getreden is, kan niet meer worden

aangepast wanneer de motivering een andere bedoeling weergeeft dan die die uiteindelijk in de interpretatieve wet wordt weergegeven.

D. Regels uitgaande van wetgevers uit verschillende staten: het IPR

- Er bestaat geen overkoepelende INTERNATIONALE REGELING die zegt welke nationale wetgeving er van toepassing is.

- IPR regelt de conflicten tusen het Belgische en Internationale elementen.- Het beginsel is dat elke staat vrij kiest wat de draagwijdte van nationaal recht- Het IPR regelt voor internationale gevallen welke de bevoegdheid de Belgische

rechter hebben.- IPR is terug te vinden in de:

Nationale Wetgeving Nationale Rechtspraak Recht van Europese Unie Internationale Verdragen

21

Nathan Schryvers

- IPR regelt bv. Internationale huwelijken, echtscheidingen, bekwaamheid zakelijke rechten op een goed…

- IPR is SECUNDAIR RECHT- Het IPR zegt welk recht de rechter moet toepassen bij internationale

rechtsverhoudingen vaak moet rechter vreemd recht toepassen en de buitenlandse interpretatie volgen rechter moet naar de inhoud van het vreemde recht zoeken, vind hij die niet kan hij beroep doen op de partijen Als dit allemaal tot niets leidt, toepassen van het Belgisch Recht.

- Het IPR bestaat dus uit VERWIJZINGSREGELS: Regels die aanwijzen welk nationaal recht er nu juist gebruikt moet worden bij internationale conflicten.

- In een overeenkomst met partijen uit verschillende landen, moet het uitdrukkelijk vastgelegd zijn, of duidelijk uit te context te blijken, welk nationaal recht de beide partijen gekozen hebben omtrent die overeenkomst.

- Een overeenkomst gesloten in een bepaald land, moet de vorm hebben zoals het recht van dat land het oplegd of van het land waarop de overeenkomst betrekking heeft.

- Indien een verwijzingsregel een nationaal recht aanduidt dat in strijd is met de Belgische Internationale Openbare Orde, zal de Belgische rechter dit niet toepassen.

o Belgische Internationale Openbare Orde: fundamentele regels waarvan het Internationale recht in geen omstandigheden van kan afwijken (bv. Bigamie)

II. De Rechtspraak: Bedeling van het Recht in geval van conflict

- rechtsregels alleen volstaan niet, ze moeten worden toegepast en worden dus bijgevolg uitgesproken door een rechter bij een betwisting over het recht.

1. Wat is Rechtspraak: - Recht wordt gesproken wanneer er betwisting bestaat over het recht, de rechter

spreekt recht en moet zich houden aan de bindende wet. Hij vind het recht terug in de rechtsregels

- Verhouding WET vs. RECHTSPRAAK:o Rechter is gebonden aan de wet en mag ze enkel toepasseno Wet geeft rechter de vrijheid, het recht zelf te interpreteren en te vormen.

A. Rechtspraak a) Rechtspraak = Rechtstoepassing

- rechtspreken is het toepassen van regels op de feiten- fase van rechtspraak:

Vaststelling van de feiten Vaststelling van de toepasbare regel Toepassen van de juiste regels op de zaak (syllogisme)

- De DRIEMACHTSLEER van Montesqieu zegt dat de wetgevende macht zich uitsluitend mag bezig houden met het vormen van het Recht

- Rechter werd vroeger bekeken als de spreker van de wetgevers.- Wetgevers wilden de orde handhaven, en duidelijke grenzen stellen tussen

WETTIG en ONWETTIG.

22

Nathan Schryvers

- Hoe volledig een wettekst ook kan lijken, er bestaan altijd discussies over, dus moet de rechter de vrijheid hebben de wet zelf te mogen interpreteren.

b) Rechtspraak = Rechtsvorming- de rechter vormt eigenlijk eerder het recht dan dat hij die vindt, maar we blijven

toch de term rechtsvinding gebruiken omdat deze ingeburgerd is als activiteiten van de rechter.

- Niet enkel de rechter is iemand die aan rechtsvinding doet, ook andere juristen als:

Notaris Advocaten Juridische adviseurs

- De rechter is niet in alle feiten geïnteresseerd enkel is de RECHTSFEITEN die op rechtmatige wijze zijn bewezen en die JURIDISCHE GEVOLGEN hebben.

- Rechter speelt actieve rol bij kiezen van toepasbare rechtsregel want:o Elke rechtsregel heeft eigen interpretatie nodigo Vaak houdt een wet een ‘open norm’ ino Er leemten en tegenstrijdigheden in het recht zitten.

- Interpreteren van wetten = hun betekenis en draagwijdte afwegen en bepalen in de bepaalde context. Elke wet heeft interpretatie nodig!

- Wetten die gemakkelijk te interpreteren zijn, zijn ‘prima facie-wetten’- Parlementaire debatten worden bijgehouden, bij onduidelijkheid van de wet kan

rechter zich daarop beroepen. De wet mag niet geïnterpreteerd worden op een andere manier als in de parlementaire teksten een duidelijke andere visie wordt gehanteerd.

o Deze visie werd bekrachtigd door het HvC, RvS en GwH.

- Soorten interpretaties:

Grammaticale Interpretatie:o Men probeert de betekenis te achterhalen van de wet door naar de

achterliggende tekst te kijken.o Soms volstaat deze interpretatiemethode, zeker wanneer de wetgever de

begrippen duidelijk beschrijft of definieert, is dit niet zo gaat men andere interpretatiemanieren toepassen.

Wethistorische Interpretatie:o De uitlegger kijkt naar wettekst terug in zijn eigen tijdskader.o Hij onderzoekt wat de historische wetgever zijn bedoeling was voor deze

weto Hij onderzoekt eveneens dmv parlementaire stukken waarom het

wetsontwerp er gekomen is en tracht de wil van de wetgever door te drukken.

o Nadeel = omstandigheden kunnen inmiddels sterk gewijzigd zijn. Teleologische Interpretatie:

o Men tracht het doel van de wetgever te achterhalen en zo, eventueel door aanpassing naar de actuele context een oplossing binnen die wet te vinden.

o Er wordt dus duidelijk rekening gehouden met de aanpassing in de tijd en men vraagt zich af wat de wetgever dan gedaan zou hebben.

23

Nathan Schryvers

o Wetsteleologisch: zie pag 100o Rechtsteleologisch: zie pag 100 – regel wordt aangepast aan de eisen van

de veranderde samenleving.o Nadeel = teveel ‘facelifts’ zorgt voor rechtsonzekerheid.

Systematische Interpretatie:o Uitlegger houdt rekening met de samenhang tussen wetten.

Analogische Interpretatie:o Men gaat hier een wettekst toepassen op een zaak die niet uitdrukkelijk in

de wettekst vermeld staan. o Dit gebeurt wanneer er verschillende gelijkenissen zijn tussen een niet in

de tekst vermelde zaak, en 1 die er wel in vermeld is.o Deze methode wordt gebruikt om leemtes in het recht op te vulleno Wetsanalogie: betrekking op 1 wetteksto Rechtsanalogie: betrekking op meerdere wetteksten

- De wetgever laat in zijn wetten vaak OPEN NORMEN staan, zo kan de rechter deze zelf invullen naar gelang de situatie. Dit is een voordeel omdat de samenleving snel veranderd, en zo moet de wet dus niet constant veranderd worden.

- Bij bepaalde gevallen (bv. ‘goede zede’ ) kan en moet de rechter zelf nog de normen stellen wat erover gaat en wat niet. Hij vult deze normen in naargelang de op die moment stellende visie van de maatschappij.

- ONGESCHREVEN NORMEN UIT DE SAMENLEVING KUNNEN DUS MEEBEPALEN HOE HET VONNIS ERUIT GAAT ZIEN.

- De Rechter baseert zich op het GELDEND RECHT maar houdt rekening met de omstandigheden: zo is rechtspraak niet slechts een toepassing van de wet. Hij houdt eveneens rekening met de normen van de samenleving en probeert recht te spreken zodanig dat die voor de maatschappij rechtvaardig overkomt.

- Rechtspraak kreeg toestemming om als aanvullende rechtsbron te dienen bij leemtes en antinomieën(= soort tegenstrijdigheid (met zichzelf)) in het recht. Maar rechtstreekse verwijzing van rechter naar wetgever bij het niet vinden van een oplossing zou een schending der scheiding van machten zijn afgeschaft!

- Bij stilzwijgen, duisterheid of onvolledigheid van de wet op een bepaalde zaak, mag de rechter zich niet onttrekken, hij moet een oplossing bieden, anders maakt hij zich schuldig aan RECHTSWEIGERING.

- RECHTSPRAAK wordt vaak als BELANGRIJKSTE BRON van het recht beschouwd omdat het uiteindelijke vonnis steeds van de rechter afhangt.

- Rechts is wat we mogen verwachten van de rechters (=rechtspraak – Oliver Wendell Holmes)

- Functies van de rechter: INTERPRETEERD VULT NORMEN IN BIEDT OPLOSSING (vonnist)

24

Nathan Schryvers

- De rechter zal zijn beslissing steeds willen onderbouwen met argumenten die uit de wet komen, hij wil laten blijken dat zijn beslissing dwingend uit het recht volgt. Hiertoe is hij instaat doordat er allerlei interpretatiemethoden bestaan.

- Rechter moet altijd zijn beslissing MOTIVEREN, hij moet dus uitschrijven welke denkweg hij volgt, waarom hij die volgt moet hij niet verantwoorden!

- Gevaarlijke autonomie van de rechter?o De leiding van de rechtsontwikkeling moet in handen blijven van de

wetgever (en niet in die van de rechter), want die wordt onrechtstreeks verkozen door het volk, zo heeft de burger ook inzeg in het rechtssysteem, en wordt de rechter niet belast met politieke problematiek

o De rechter doet aan rechtsvorming en legt hierbij normen vast en voert zo een bepaald beleid en eigenlijk is de rechter niet hiertoe bevoegd.

o De rechter zou volgens sommige niet democratisch zijn gekozen maar dit gebeurt onrechtstreeks via politieke benoemingen.

- RECHTSPRAAK ZORGT VOOR RECHTSVORMING!

2. Rechtspraak als bron van het Recht:

- De algemene regels uitgevaardigd door de wetgever, hebben een algemene draagwijdte terwijl het oordeel van de rechter zich beperkt tot 1 concreet geval.

- Hof van Cassatie oordeelde dat een rechter wiens oordeel gebaseerd is op rechtspraak, en dit niet verantwoord, dit in strijd is met art. 6 van Ger. W. Omdat er dan een algemene regel van de rechtspraak gemaakt word.

- Het Belgische Recht kent geen BINDEND PRECEDENTENRECHT: waarbij een rechterlijke uitspraak bindend zou zijn voor een lager of gelijk liggend rechtscollege met een gelijkaardig of vergelijkbaar geval.

A. Rechtspraak al gezaghebbende bron van het Recht: a. Rechtersrecht:

- Rechtspraak is de GEZAGSHEBBENDE bron van het recht- Rechter zoeken steun in het ‘rechtersrecht’ dat voorkomt uit vaste rechtspraak- Rechter streeft naar een beslissing die aanvaard zou worden door de

maatschappij en die voor herhaling vatbaar zou zijn. Hij houdt rekening met her SOCIAAL EFFECT.

- Rechter kneed de regels voor dmv interpretatie, zodanig dat ze passen in een bepaalde casus.

b. Vaste Rechtspraak: - Van een rechter mag verwacht worden dat hij beslist met een vaste lijn: dat

gelijkaardige gevallen gelijk worden behandeld, dit bevordert eveneens de rechtszekerheid en rechtsgelijkheid.

- Zo wordt de beslissing van de rechter meer VOORSPELBAAR hierdoor kunnen kostelijke procedures vermeden worden.

25

Nathan Schryvers

- Rechterlijke uitspraken worden hierdoor meer dan enkel beslechting in een concreet geval, ze reiken een oplossing aan voor meerdere zaken JURISPRUDENTIE VAN DE RECHTER

c. Gezagshebbende rechtspraak en de belangrijke rol van het Hof van Cassatie: - Het Hof van Cassatie is de hoogste rechter voor:

o (privaatrecht) burgerlijk rechto sociaal rechto strafrechto belastingsrecht

- Het Hof van Cassatie kan worden opgeroepen na laatste aanleg, dus wanneer er geen hoger beroep of verzet meer mogelijk is.

- Hof van Cassatie vernietigd beslissing genomen is de laatste aanleg bij:o Schending van we wet (in materiële zin) niet bij natuurrecht of

familiemoraalo Schending van substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven

vormen- Het Hof is geen derde aanleg!- Het Hof oordeelt niet over de feiten van de zaak, maar over hoe de rechter de

zaak beoordeeld heeft.- Bij vernietiging van het vonnis worden de partijen teruggestuurd naar een

ANDER rechtscollege van dezelfde rang (van voor cassatie) waar dan de VERWIJZINGSRECHTER opnieuw moet rechtspreken.

- Het Hof oordeelt dus niet ‘ten gronde’ maar wel ‘ IN RECHTE’- De cassatierechter controleert als ware de feitenrechter en kijkt of hij de wet op

een correctie manier heeft toegepast.- PROCEDURE:

1) zaak met vonnis2) 1ste keer Cassatie: beslissing wordt vernietigd + verwijzing naar ander

rechtscollege.3) Nieuwe rechtscollege beslist hetzelfde als het 1ste

4) Men gaat opnieuw naar Cassatie: opnieuw vernietiging (maar nu is de 2de verwijzingsrechter gebonden aan het feit dat hij anders moet uitspreken dan voordien.) dit is de BINDENDE KRACHT van de tweede cassatie.

- Voor administratieve rechtscollege dient de Raad van State als cassatie.- BESLUIT:

o Rechterlijke uitspraken werken dus NORMATIEF want ze werken mee aan regelvorming!

o Jurisprudentie is een rechtsbron, bron van de rechtsregels.

B. Rechtspraak als bindende bron van het Recht: - Wanneer Hof van Cassatie een 2de maal de beslissing vernietigd moet de 2de

verwijsrechter zich aansluiten bij het Hof van Cassatie! Dit is volgens art. 1120 van het Ger. W.

- Na het uitbrengen van het arrest van het Hof van Cassatie zal de Procureur-Generaal het arrest overmaken aan de Minister van Justitie die verslag uitbrengt bij de wetgevende kamers, waarna ze bij het niet eens zijnde met hof van Cassatie een interpretatieve wet kunnen stemmen of zelfs de wet wijzigen voor de toekomst.

26

Nathan Schryvers

- Bij het stellen van een prejudiciële vraag door de rechter aan een hoger rechtscollege (bv. Grondwettelijk Hof, Hof van Justitie of Benelux Gerechtshof) is het arrest dat zij geven BINDEND!

3. Beginselen van behoorlijke Rechtsbedeling: - Rechtspreken berust op het beginsel van rechtsbedeling: iedereen heeft dus

recht op een behoorlijke behandeling van zijn zaak.- Deze beginselen zijn verwerkt in de grondwet en in het EVRM en I.V.B.P.R. of

werden gedeeltelijk bevestigd in de rechtspraak als algemeen rechtsbeginsel.A. Verbod van eigenrichting:

- Het is verboden bij de wet om eigen rechter te spelen of het recht in eigen handen te nemen dit zou kunnen leiden tot het recht van de sterkste!

- Eigen rechter spelen zou ingaan tegen het beginsel dat de rechter onpartijdig moet zijn

- Sommige vormen van eigenrichting zijn echter wel toegestaan:o Bij contractuele verhoudingen mag partij 2 nalaten zijn belofte na te

komen wanneer partij 1 die eerst over de rug moest komen zijn belofte niet houdt.

o RETENTIERECHT: recht om een zaak achter te houden die men verplicht is wanneer de tegenpartij zijn verbintenissen niet nakomt.

B. Toegang tot de bij de wet ingestelde rechter:

- Elke burger heeft recht om met betwistingen voor de rechter te mogen verschijnen. (door het EVRM)

- Men mag geen speciale commissie laten berechten voor 1 bepaalde casus elke burger in dezelfde situatie moet voor dezelfde soort rechter berecht worden (GELIJKHEIDBEGINSEL)

- Iedere burger heeft ook recht op een ADVOCAAT, voor mindervermogenden bestaat er RECHTSBIJSTAND.

- Om recht te hebben op een proces met een rechter moet je voldoen aan ONTVANKELIJKHEIDSVOORWAARDEN:

Men moet aankloppen bij de bevoegde rechter Men moet een belang hebben Men moet de vordering stellen binnen de daartoe gestelde termijn. Schuldeiser moet zijn schuldenaar in gebreke stellen.

(rechtsbeginsel) Schuldeiser moet formeel vragen aan schuldenaar om zijn schuld te

voldoen- In sommige gevallen probeert de rechter eerst tot verzoening te komen, of is dit

verplicht (=MIDDELIJKE SCHIKKING) soms is ze ook facultatief.

C. Openbare behandeling van de zaak: a. Extreme openbaarheid:

- Rechtspraak geschied in beginsel in het OPENBAAR dit voorkomt het voortrekken van een bepaalde partij en laat democratische controle toe.

- De openbaarheid wordt voorgeschreven in:

27

Nathan Schryvers

o Mensenrechtenverdragen (EVRM)o Grondwet

- Ontzeg aan publiek of pers kan door omstandigheden: In het belang van goede zeden In het belang van de openbare orde In het belang van landsveiligheid In belang van een minderjarige Bescherming van het privéleven van de partijen (bij eis) Wanneer openbaring de rechtspraak zou schaden Bij persoonlijke ontzegging tot dit recht door de partij zelf en

wanneer dit kan voor het nationale recht- SUB-JUDICEBEGINSEL: men moet zich van commentaar of stellingname

onthouden zolang de zaak bezig is. De rechter en partijen dienen beschermt te worden van de druk van buitenaf

b. Interne Openbaarheid: - Openbare behandeling neemt met zich mee dat alle stukken waarmee de rechter

rekening houdt voor zijn beslissing, op voorhand aan beide partijen bekend worden gemaakt. Ook getuigenissen moeten gebeuren in aanwezigheid van beide partijen = INTERNE OPENBAARHEID

D. Onafhankelijkheid van de rechter:- Rechter moet ONAFHANKELIJK zijn en in eer en geweten kunnen vonnissen,

zonder druk van buitenaf of druk van de overheid = FUNCTIONELE ONAFHANKELIJHEID van de rechter.

- Zowel de overheid als de wetgever dienen zich niet te bemoeien met de rechterlijke macht dit zou strijdig zijn met het recht op een ‘fair proces’

- INSTITIONELE ONAFHANKELIJKHEID: niet ten volle gewaarborgd vermits de rechterlijke macht voor benoemingen afhankelijk is van andere machten.

- Rechters worden benoemd door de koning, met tegentekening van de Minister van Justitie rechter was een politieke benoeming dit probeert men te vermijden door criteria op te stellen:

Leeftijd Diploma Vergelijkend examen met gevolgde stage Examen omtrent beroepsbakwaamheid Aantal jaren juridische ervaring

- RvS ziet steeds meer toe op rechterlijke benoemingen om het gelijkheidsbeginsel te waarborgen. (bij betwisting van eerlijkheid moet minister van Justitie vergelijkbare studie voorleggen)

- 1998: ontstaan van Hoge Raad voor Justitie: voert belangrijke controle uit op benoemingen Deze raad moet voor 2/3de akkoord stemmen voordat een benoeming door kan gaan.

- Rechters worden benoemd voor het leven en kunnen enkel uit hun ambt gezet worden door het Hof van Cassatie:

o Door verzuiming van ambtsplichteno Door afbreuk te hebben gedaan aan de waardigheid van hun ambt

28

Nathan Schryvers

- Rechter kan in rust worden gesteld op een bepaalde wettelijke leeftijd- Enkel magistraten worden voor het leven benoemd.(geen mandaten: dit is slechts

voor een bepaalde duur)- Doordat de rechter geacht wordt ambtsplichten te hebben geniet hij het

vertrouwen van de burgers:o Bekwaamheido Kenniso Objectiviteito Loyaliteito Discretie

- Ambtenaren van het OPENBAAR MINISTERIE maken geen deel uit van de rechterlijke macht maar tot de RECHTERLIJKE ORDE en worden STAANDE MAGISTRATUUR genoemd.

- Zij moeten daders:o Opsporeno Vervolgeno Straf vorderen voor de strafrechtero Adviezen toereiken aan de rechtbank

- Deze magistraten maken deel uit van de UITVOERENDE MACHT- Ze worden benoemd en ontslagen door de Koning- Ze staan onder het gezag van de Minister van Justitie.

Hoge Raad van Justitie:

- De Hoge Raad van Justitie behoort NIET tot de rechterlijke macht maar bezit tov van hen wel een grote bevoegdheid

- Bestaat uit:o 44 leden

22 Nederlandstalig College 22 Franstalig College

Telkens 11 magistraten en 11 niet magistraten College bestaat uit:

o Benoemings en aanwijzingscommissie (BAC)o Advies en onderzoekscommissie (AOC)

1. BAC:- aanbrengen van kandidaten voor rechter of openbaar ministerie / korpschef- vorming van rechters en ambtenaren van het Openbaar Ministerie- de toegang tot het ambt van rechter of ambtenaar van het OM

2. AOC:- opstellen van standaardprofielen voor verkiezen van korpschef- adviseren en voorstellen doen tov de organisatie van de rechterlijke orde.- Toezicht en bevordering van het gebruik van interne controlemiddelen- Ontvangen en opvolgen van klachten tov de werking van de rechterlijke orde- Instellen naar een onderzoek tov de rechterlijke orde.

- Ook een ADVIESRAAD bestaat er voor de magistratuur: bestaat uit: Nederlandstalig College Franstalig College

29

Nathan Schryvers

- DOEL: overleggen en adviseren van de statuten, rechten en werkomstandigheden van rechter en ambtenaren van het OM.

E. Onpartijdigheid van de Rechter:

- Rechter mag niet vooringenomen of betrokken zijn bij het te beslechten geschil- Subjectieve (=persoonlijke) onpartijdigheid:

o Komt voor uit de gedragingen, uitspraken en houding van de rechter.o Persoonlijke onpartijdigheid wordt vermoed tot het tegendeel bewezen is.

- Objectieve (=organieke/functionele) onpartijdigheid:o Is een schijn van vooringenomenheid omdat de rechter reeds vroeger in

een andere hoedanigheid kennis heeft gemaakt van dezelfde zaak.o Hier gaat het over de schijn van partijdigheid.

- De schijn/indruk van vooringenomenheid is niet voldoende, het moet OBJECTIEF GERECHTVAARDIGD zijn.

- Tegengaan van onpartijdigheid: VERSCHONING WRAKING VERWIJZING NAAR ANDERE RECHTBANK

F. Accusatoire of Inquisitoire rechtspleging:

ACCUSATOIR:- initiatief komt van de partijen uit- horizontale processtructuur- partijen zijn autonoom en bepalen zelf grenzen van het geschil.

(BESCHIKKINGSBEGINSEL)- partijen bepalen zelf:

o doel van zaako wel recht men wil doen geldeno oorzaak van de vorderingo grenzen van het geschilo zorgen zelf voor bewijsmateriaal

- Rechter neemt passieve houding aan en beslecht enkel het geding:o Hij leidt de debatteno Kan vragen achter bijkomend onderzoeksmateriaalo Verecht het bodemgeschil

- Accusatoire gedingen zijn meestal Burgerlijke rechtsgedingen- Rechter kan soms actief meewerken door het opvragen van bewijsmateriaal of

om de procedure te doen versnellen.INQUISITOIR:

- verticale processtructuur- rechtsonderhorige ondergaan de procedure- inquisitoire zaken zijn over het algemeen STRAFZAKEN- onderzoek is in beginsel GEHEIM- proces = openbaar

30

Nathan Schryvers

- strafrechter speelt actieve rol en moet initiatieven nemeno getuigen laten oproepeno deskundig onderzoek bevelen

G. Wapengelijkheid: - gelijkberechting is een belangrijk beginsel: uitwerking van het

gelijkheidsbeginsel- procederende partijen moeten dezelfde rechten en plichten verkrijgen- partijen moeten met gelijke wapens kunnen strijden (bv. Bijstand door advocaat

=recht)- Men heeft allen recht op een FAIR TRIAL: (art. 6 EVRM + art. 14 IVBPR)

o Recht op het beginsel van tegenspraako Recht op het beginsel van de rechten van de verdediging en het beginel

van de wapengelijkheid

H. (Niet) kosteloosheid van de rechtspraak: - gerechtskosten (notaris, deurwaarder..) komen op de rekening van de partijen.

o OF rechter veroordeelt 1 van beide partijen tot alles betalen.- Voor mindervermogende: rechtsbijstand met PRO DEO- Rechter kan 1 partij ook veroordelen tot RECHTSPLEGINGSVERGOEDING: het

betalen van advocaat van de tegenpartij.

I. Verplichting Recht te Spreken: - Rechter is verplicht recht te spreken tenzij:

o Onontvankelijk (geen juiste eis)o Hij is niet bevoegd (geen bevoegde rechter)

- Rechter mag zich niet schuldig maken aan RECHTWEIGERING (het is tevens strafbaar) (art. 5 Ger. W. En art. 285 Sw.)

J. Afdoening binnen een redelijke termijn: - Proces mag niet te lang duren dit zou tot rechtsonzekerheid kunnen leiden- Termijn wordt vastgelegd naargelang de zaak. (feitenkwestie) (art. 6 EVRM + art.

14 IVBPR)o Complexiteit van de zaako Aantal partijeno Aard van de zaak

- Bij overschrijding van deze termijn moet rechter uitspreken, dit zal leiden tot een EENVOUDIGE SCHULDVERKLARING uitspraak of STRAF DIE LAGER is dan het wettelijk minimum of soms zelfs vrijspraak (art. 21 Sw.)

- Deze termijnstelling wordt in alle rechtscolleges toegepast.- Nationale recht: ook termijnen na 6 maanden verzuim kan Hof van Cassatie

bevoegdheid van de rechter intrekken en zelf berechten.- GERECHTELIJKE ACHTERSTAND is 1 van de grootste problemen van ons

rechtssysteem.

K. Motivering van de uitspraak: (art. 159 Gw.) - De rechter MOET zijn vonnis MOTIVEREN Zo gaat men willekeur tegen en dit

bewijst dat rechter zorgvuldig met de zaak is bezig geweest.

31

Nathan Schryvers

- Motivering van het vonnis is een algemeen rechtsbeginsel dat geldt in alle rechtscolleges

- Hij moet alle middelen die de partijen opwerpen beantwoorden en behandelen.

L. Gezag van de rechterlijke uitspraak:- Rechterlijke uitspraak heeft GEZAG VAN GEWIJSDE (=vonnis geldt)- Wat de rechter TEN GRONDE beslist is de JURIDISCHE WAARHEID- Gezag van gewijsde heeft vooral gevolg voor andere rechters: zij mogen dit niet

meer tegenspreken.- Burgerrechtelijke uitspraak heeft een RELATIEF GEZAG VAN GEWIJSDE: hier is

slechts de rechter aan wie gevraagd wordt hetzelfde geschil te beslechten verplicht om de beslissing van de vorige rechter te eerbiedigen. Eens een rechter uitspraak gedaan heeft zal men geen andere rechter nog vinden die bereid zal zijn om opnieuw een uitspraak te doen. Een rechter die hetzelfde voorheeft maar in een andere zaak, zal wel anders mogen vonnissen.

- Strafrechtelijke uitspraak heeft een GEZAG VAN GEWIJSDE ERGA OMES: De zaak mag niet voor de 2de keer voor een rechter gebracht worden en alle rechters dient het gezag van de uitspraak te eerbiedigen.

- Ook uitspraken van het Grondwettelijk Hof of van de RvS hebben een erga omnes karakter.

L. Rechtsmiddelen: a. dubbele aanleg

- Men heeft slechts het recht om zijn zaak 1 maal opnieuw behandeld te zien. - Dubbele aanleg is niet mogelijk.- Tegen het Hof van Assisen kan men niet in beroep gaan, enkel naar Cassatie

b. Gewone Rechtsmiddelen: - HOGER BEROEP en VERZET zijn gewone rechtsmiddelen: men kan ze altijd

inschakelen, op welke grond dan ook: Feitelijk Juridisch

- HOGER BEROEP: art. 1050 Ger. W. o Wordt ingeschakeld tegen een uitspraak van de rechter uit 1ste aanleg

zaak wordt doorverwezen voor beoordeling aan een hoger rechtscollege.o Heel de zaak wordt opnieuw bekeken.o Geen Hoger beroep mogelijk bij:

Strafzaken:o Assiseno Zaken in 1e aanleg door Hof van Cassatie Of Hof van

Beroep Privaatrechtelijk:

o Financieel onbelangrijke zaken (tot 1860(rb.kh.)/1240 euro (vred.)) (art. 617 Ger W)

32

Nathan Schryvers

o Zaken waarbij de kosten van hoger beroep niet opwegen tegen de belangen van de zaak.

o Procedurebeslissingen van bv. Arrondissementsrechtbank (beslissingen die grond van een zaak niet raken)

o Beslissing van hoger beroep vernietigd de 1ste uitspraak.- VERZET: (art. 802 + 1097 Ger W + art. 186-187 W.Sv.)

o Kan ingeroepen worden wanneer er VERSTEK is geweest (partij niet komen opdagen)

o Zaak wordt dan opnieuw behandelt door dezelfde rechter als de eerste maal.

o Beslissing na verzet vernietigd de 1ste beslissing- Elke uitspraak waartegen nog rechtsmiddelen tegen kunnen worden ingeroepen

hebben slechts een VOORLOPIG GEZAG VAN GEWIJSDE.- Wanneer de termijn tot inschakelen van rechtsmiddelen verstreken is, of het

gewoon weg niet meer mogelijk is rechtsmiddelen in te schakelen, heeft de uitspraak KRACHT VAN GEWIJSDE en moet onvoorwaardelijk uitgevoerd worden.

d. Buitengewone Rechtsmiddelen: - Buitengewone rechtsmiddelen kunnen slechts ingeroepen worden bij bepaalde

speciale omstandigheden die de wet beschrijft.- Buitengewone Rechtsmiddelen:

o Cassatieo Derdenverzeto Verzoek tot herroeping van gewijsdeo Verhaal op de rechtero Vordering tot intrekking

- CASSATIE: art. 1073 Ger W Beslissingen genomen in laatste aanleg, waar men dus geen hoger

beroep kan tegen inroepen, kunnen voor het Hof van Cassatie worden gehaald (CASSATIEBEROEP) bij fouten.

Cassatierechter vernietigd een uitspraak wanneer:o Rechter de wet geschonden heefto Rechter de wet heeft verzuimd

- HERROEPING VAN GEWIJSDE: art. 1133 Ger W Normaal heeft een uitspraak een gezag van gewijsde en moet die

worden toegepast. De wet voorziet uitzonderingen wanneer:o Rechter beslist heeft op grond van vervalste

stukken/getuigenissen

33

Nathan Schryvers

Deze herroeping kan niet worden ingeschakeld voor redenen waarvan beide partijen al kennis hadden of konden hebben toen de zaak bezig was.

In strafzaken is dit vergelijkbaar met een aanvraag tot HERZIENING. (art. 443 W. Sv.)

N. Uitvoering van de rechterlijke uitspraak: (art. 40 par. 2 Gw)- uitvoering van de beslissing van de rechter:

o strafzaken: openbaar ministerie kijkt toeo burgerlijke zaken: initiatief moet van partijen zelf komen

- Rechter kan een partij dwingen een DWANGSOM te betalen wanneer de schuldeiser in gebreke blijft na het vonnis

- In beginsel is gebeurd het uitvoeren van de uitspraak vrijwillig- Gerechtsdeurwaarder kan zorgen voor de tenuitvoerlegging (eventueel in

samenwerking met de politie)- UITVOEREND BESLAG: Gerechtsdeurwaarder kan beslag leggen op goederen van

de schuldenaar.- Betwistingen ivm een beslag komen voor de beslagrechter- BEWAREND BESLAG: met de toestemming van de beslagrechter kan de

schuldeiser reeds een bewarend beslag vragen. (= preventief)- Elke dwang door fysieke dwang is VERBODEN

ANCA ZAAK!!

O. Aansprakelijkheid voor foutieve Rechtspraak- Belgische Staat is verantwoordelijk voor fouten gemaakt door rechter:

Fout: onderhorigheid Fout: onwettig handelen

4. Rechterlijke Organisatie:

A. Nationale Rechtscolleges:

- Geschillen over Burgerlijke rechten rechtscollege ingesteld door grondwet- Geschillen over politieke rechten rechtscollege ingesteld door administratief

rechtscollege. (niet vermeld in grondwet)- Administratieve rechtscolleges worden door de wetgever opgericht wanneer

deze denkt dat het geschil beter niet beoordeelt wordt door de gewone rechtbanken./hoven. De wetgever bepaalt de bevoegdheid, samenstelling..

- Ze staan niet vermeld in de grondwet.- Administratieve rechtscolleges kunnen enkel worden opgericht voor politieke

geschillen: enkel geen exacte definitie van politieke rechten controle door Grondwettelijk Hof (controle op discriminatie)

- GwH vindt het discriminatoir!o Bv. Migranten kunnen zich hierop beroepen vermits zij voor een

administratief rechtscollege moeten komen om asiel aan te vragen en gewone burgers hoeven dit niet.

- Recht spreken heeft een dubbele betekenis:

34

Nathan Schryvers

SUBJECTIEF rechtspreken Door recht te spreken legt het objectieve recht rechten en

plichten vast voor personen die voor de rechter verschijnen (= subjectieve rechten en plichten)

Grondwet: Subjectieve rechten zijn enkel BURGELIJKE rechten of POLITIEKE rechten (art. 144-145 Gw)

OBJECTIEF rechtspreken Er is geen concreet geschil men gaat enkel zeggen wat heb

objectief recht inhoud.

1. DE RECHTERLIJKE MACHT:- Rechtspraak: kan objectief en subjectief opgevat worden:

o Subjectief: men gebruikt een bepaald objectief recht/plicht om in een bepaald geval een verplichting op te leggen aan een partij.

- rechterlijke macht is de derde macht uit ons staatsbestel- alle rechtscolleges uitgevaardigd door de grondwet behoren ertoe

o kantons: vredegerecht

o gerechtelijk arrondissement: rechtbank van 1ste aanleg rechtbank van koophandel arbeidsrechtbank politierechtbank

o provincies: Assisen

o Vijf rechtsgebieden: Hoven van beroep Arbeidshoven

o Gehele land: Hof van Cassatie

o Oorlogstijd: Militair gerechtshof

o Strafuitvoeringsrechtbanken Opgesteld in art. 157 4de lid Gw Bevoegdheid, samenstelling, wijze van benoeming in wet

- Wetgever regelt de samenstelling, bevoegdheid en de procedure van de rechtscolleges in 2 wetboeken:

Wetboek van strafvordering Gerechtelijk wetboek

a. Kantonaal vlak (255)1. Vredegerecht:

Geen OM Bevoegdheden:

o Van 1240 euro tot 1860 euro (lager 1e aanleg = hoogste beroep)

o Specifieke geschillen als huur, burenruzie, pacht, onderhoudsuitkeringen, dringend voorlopige maatregelen bij echtscheidingen…

35

Nathan Schryvers

b. Gerechtelijk arrondissement1. Politierechtbank

Soms meerdere/arr. door vroegere andere organisatie Politierecht + griffiers OM door Procureur des Konings (PdK) of substituten Opgedeeld in kamers en afdelingen Bevoegdheden:

o Verkeersovertredingen (burgerlijk+ strafrechtelijk)o Gecontraventionaliseerde wanbedrijven

1e aanleg = beroep voor verkeerszaken2. Rechtbank van eerste aanleg:

rechters voorzitter ondervoorzitter(s) OM = PdK + (eerste) substituten

i. Burgerlijke rechtbank alle vorderingen die niet zijn toegewezen aan andere

rechtbanken Bevoegdheden:

o alle vorderingen boven 1860 euro (tenzij voor vred.)o specifieke zaken zoals ivm staat van de persoon:

afstamming, erkenning, echtscheiding…o hoger beroep (boven 1240 euro) tegen burgerlijke zaken

van vredegerechtii. Correctionele Rechtbank:

1 rechter = onderzoeksrechter bevoegdheden:

o hoger beroep politierechtbanko bestraffing correctionele misdadeno bestraffing wanbedrijven

iii. Jeugdrechtbank: doel = beschermen minderjarige bevoegdheden:

o bewaren, behoeden en opvoeding bevelen van minderjarige

o toezicht houdend op ouderlijk toezichto misdrijven door minderjarige (16+ verkeer:

politierechtbank. Misdaad: strafrechter indien maatregelen van jeugdrechter niet gepast zijn.)

Voorzitter jeugdrechtbank heeft bevoegdheid in Kort geding (KG) beslissing mag enkel geen nadeel berokkenen aan zaak zelf. niet bindend voor uiteindelijk vonnis. uitvoerbaar bij voorraad.

3. Rechtbank van Koophandel: Rechters in handelszaken en van rechtbank koophandel Voorzitter Ondervoorzitter(s) OM = PdK + substituten

36

Nathan Schryvers

Bevoegdheden:o Handelsgeschillen (H-H of B-H) en bedrag > 1860

euroo Specifieke bevoegdheden: faillissementen,

vennootschappen…o Hoger beroep tegen vonnis vrederechter (+ 1240

euro) ivm handelsgeschillen. Voorzitter bevoegdheid in KG voorlopige beschikking

niet bindend voor rechter.

4. Arbeidsrechtbank: Rechters in arbeidsrechtbank Voorzitter Ondervoorzitter(s) Rechters in sociale zaken OM = arbeiderauditeurs + substituten Bevoegdheden:

o Sociale geschilleno Geschillen mbt arbeidsrecht en sociale zekerheido ALTIJD HOGER BEROEP MOGELIJK (bedrag maakt niet

uit) KG mogelijk door voorzitter

5. Arrondissementsrechtbank: Voorzitter rechtbank 1e aanleg + voorzitter rb koophandel +

voorzitter arbeiders rb. Beslist wie bevoegde rechter en vonnist over geschillen mbt de

bevoegdheden van de rechtscolleges.c. Provincies

1. Hof van Assisen: 12 juryleden voorzitter 2 rechters eerste aanleg OM = lid Parket 1e aanleg OF Parket-generaal bij Hof van Beroep Bevoegdheden:

o Drukpersmisdrijven (geen racisme/xenofobie)o Politieke misdrijveno Misdaden

Misdrijven van gemeenrecht straf: opsluiting 5j – levenslang Politieke misdrijven straf: hechtenis 5j – levenlang Onderscheid hechtenis – misdrijf = klein Jury spreekt verdikt uit over schuldvraag Voorzitters + bijzitters + jury : bepalen strafmaat GEEN HOGER BEROEP

d. 5 rechtsgebieden Brussel Gent Antwerpen Luik

37

Nathan Schryvers

Bergen1. Hoven van Beroep:

Eerste voorzitter Kamervoorzitters Raadsheren OM = Procureur-Generaal + advocaten-generaal +

substituten-procureur-generaal Bevoegdheden: beroepen tegen

o Vonnissen 1e aanleg + rb Koophandel (indien dit niet laatste aanleg was)

o Beschikkingen van voorzitters van de rechtbank van 1e aanleg + die van de voorzitters van rb Koophandel in KORT GEDING.

2. Arbeidshoven: Eerste Voorzitter Kamervoorzitters Raadsheren in het Arbeidshof (beroepsrechters) Raadsheren in Sociale zaken (lekenrechters) Bevoegdheid: beroepen tegen

o Vonnissen arbeidsrechtbanko Beschikkingen van de voorzitter in KORT GEDING

e. Nationaal (Hele land)1. Hof van Cassatie:

Slechts 1 HvC Eerste voorzitter Voorzitter Raadsheren OM = procureur-generaal + (eerste) advocaten-generaal Bijgestaan door ten minste 5 en ten hoogste 30 referendarissen

minister van Justitie bepaalt aantal ze staan raadsheren en leden van het parket bij.

TAAK = EENHEID IN RECHTSPRAAK BEWAREN Bevoegdheid om uitspraken in 1e aanleg te vernietigen Bijzondere bevoegdheden:

o Beslechten attributieconflicten ( art. 158 Ger. W)o Aantal bevoegdheden (art. 609 – 615 Ger. W.)

- Kanton:o Vredegerecht

- Gerechtelijk arrondissement:o Politierechtbanko 1e aanleg:

burgerlijke rechtbank correctionele rechtbank jeugdrechtbank

o rechtbank van koophandelo arbeidsrechtbanko arrondissementsrechtbank

- Provinciaal:

38

Nathan Schryvers

o Hof van Assisen- 5 rechtsgebieden:

o Hoven van Beroepo Arbeidshoven

- Landelijk:o Hof van Cassatie

PAG 147:

2) Administratieve rechtscolleges:- Dit zijn rechtscolleges die de wetgever heeft opgesteld om geschillen over

politieke rechten te beslechten.- Administratieve rechtscolleges:

o Deputatie van de rechtscolleges (bv. Betwisting over gemeenteverkiezingen / rechtstreekse belastingen)

o Raad voor Verkiezingsbetwistingeno Raad voor Vreemdelingenbetwistingeno Rekenhofo Vestigingsraad inzake handel en ambachto Beroepscommissie Verpakkingen

- Ze werken allen onder eigen specifieke regels die zijn bepaald in de oprichtingswet zorgt voor onoverzichtelijkheid niet goed voor rechtszekerheid.

- Afdeling Bestuursrechtspraak van de RvS treed als Cassatie op voor de administratieve rechtscolleges (tenzij ander bepaald door wet

- De arresten van RvS als Cassatie zijn meteen bindend voor de admin. Rechtscol.- ATTRIBUTIECONFLICTEN worden eveneens beslecht door Hof van Cassatie

(geschillen tussen rechtscolleges van rechterlijke macht en admin. Rechtscolleges)

3) semi-private rechtsbedeling:a. Arbitrage:

- De wet geeft burgers de mogelijkheid zelf een rechter te kiezen onder de vorm van scheidsrechter of arbiter arbitrage.

- Komt door trage en kostelijke werking van de statelijke rechtsbedeling.o Voorwaarden:

Verplicht afsluiten van arbitrageovereenkomst Kan enkel bij geschillen waar dading mogelijk is (bv.

Handelsgeschil) DADING=contract waarbij partijen reeds bestaand of rijzend probleem beëindigen. Arbitrage is GEEN bemiddeling

Altijd oneven aantal scheidsrechters of arbitrage-instellingen.

39

Nathan Schryvers

Normaal oordelen volgens ‘regelen des rechts’ maar kan ook bij keuze naar billijkheid

Vernietiging kan enkel door 1e aanleg in bepaalde wettelijk bepaalde gevallen. (bv. Niet geldig, geen dading mogelijk..)

Pas uitvoerbaar na uitvoerbaarverklaring van 1e aanleg.b. Bemiddeling:

- gebeurd via dading- bemiddeling is een proces waarbij de partijen trachten te verzoenen met hulp

van onafhankelijke derde die communicatie vergemakkelijkt en poogt tot een oplossing te komen.

- Vrijwillig of gerechtelijk- Bij slagen van bemiddeling homologatie vereist van rechter.- Rechter kan enkel weigeren:

o Schade van belang minderjarig kindo Tegen openbare orde

- Na homologatie uitvoerbaar en dwang mogelijk.

Objectief contentieux: grondwetigheidtoezich/wettigheidsteozicht door GwH en Rvs

1) Grondwettelijk Hof: - Slechts 1 Grondwettelijk Hof en staat BUITEN RECHTERLIJKE MACHT.- 12 rechters, dubbel paritaire samenstelling :

o franstalig en nederlandstaligo rechter met politieke ervaring en rechters met juridische bekwaamheid

- Geen OM maar wel referendarissen voor bijstand rechters.- DOEL = toetsen van wetten aan bevoegdheidsverdelende regels.

o Ministerraad/regering/burger kan trachten te vernietigen van wet. Hof voert controle uit

o Prejudiciële vragen gesteld door rechtscolleges.

2) Raad van State: - Rvs, afdeling Bestuursrechtspraak behoort NIET TOT RECHTELIJKE MACHT.- Samenstelling:

o Eerste voorzitter + voorzittero Rechters (=staatsraden)o Assessoren (afdeling wetgeving)o OM dmv auditoraat + auditeur-generaal (advisering)

- DOEL:o Cassatierechter voor beslissingen van administratieve rechtscolleges.o Objectief vernietigingscontentieux - Legaliteitstoezicht op akten en

reglementen van administratieve overheden (niet voor subjectief!)o Elke belanghebbende kan binnen termijn beroep instellen tot vernietiging

bij RvS bij: Machtsoverschrijding Machtsafwending (= middelen gebruiken voor verkeerd doel) Schending van op straffe nietig voorgeschreven vormvereisten.

B. Het Rechtscollege van de Benelux: Het Benelux Gerechtshof

40

Nathan Schryvers

- Samenstelling: o 9 rechterso 3 advocaat-generaals

- Functieo Antwoorden op prejudiciële vragen van de 3 landen ivm interpretatie van

Benelux eenvormige wetten.- Ho fis in Brussel

C. De Rechtscolleges van de Europese Unie: - Rechters dienen voorrang te verlenen aan het Europese Recht boven het eigen

nationale recht.- 2 Europese Rechtscolleges ( voor controle op naleving Europees

gemeenschapsrecht)o Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappeno Gerecht van Eerste Aanleg

a. Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen:- samenstelling :

o 27 rechterso 8 advocaten-generaals (advisering)

- Functies:o = Constitutioneel Hof van Europese unie

behoeder van doelstellingen en rechtsnormen in verdragen Toezicht op Europese instellingen voor het eerbiedigen van het

secundair Europees recht. Vernietigen van onwettige richtlijnen, verordeningen en

beschikkingen Antwoorden op prejudiciële vragen van nationale rechters omtrent

geldigheid van secundair Europees Recht.o Hoogste rechter die toeziet op naleving van Europese recht en instaat voor

de eenheid omtrent de toepassing ervan in alle lidstaten. Toezien op naleving van Europees recht door lidstaten (door

analyse van klachten door Europese Commissie.) dwangsom/forfetaire som opleggen.

Instaan voor eenheid omtrent de toepassing van Europees recht Antwoorden van prejudiciële vragen van primair en secundair ER

o = Beroepsrechter voor uitspraken van Gerecht van Eerste Aanleg.- In Luxemburg

b. Het Gerecht van Eerste Aanleg:- Samenstelling:

o 27 rechters- Functie:

o Soort van administratieve rechter die geschillen oplost tussen Europese Unie en de burgers.

o Bieden dus rechtsbescherming tegen gemeenschapsinstellingen.- In Luxemburg

41

Nathan Schryvers

D. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens: - Door Raad van Europa kwam er het EVRM nationaal toepasbaar door rechter- Verdrag bevat waarborgmachanisme: burger/staat kon klacht indienen wanneer

staat het verdrag schond (rechtsmacht was slechts facultatief)- Elfde Protocol: afschaffing facultatieve werking van het controlemechanisme en

onontvankelijkheidsonderzoek van Commissie.- NU: permanent zetelend EHRM:

o Evenveel rechters al participerende landen.o Rechters gekozen door Parlementaire Vergadering van Raad van Europa

na voordragen van kandidaten door de Hoge Verdragsluitende Partij.o Verkozen voor 6jaar (herziening mogelijk)o Rechters bijgestaan door referendarissen

- Klacht gaat nu rechtstreeks naar het Hof toegewezen aan Kamer Comité van die Kamer doet ontvankelijkheidsonderzoek en schrappingsonderzoek:

o Ontvankelijk: Uitputting van interne rechtsmiddelen Niet anoniem Niet gelijk aan eerder onderzochte zaak Verenigbaar met Verdrag/protocollen Niet kennelijk ongegrond Geen misbruik van klachtenrecht

o Schrapping: Wanneer verzoeker zijn verzoekschrift niet wil handhaven Bij reeds oplossing van geschil Wanneer het niet meer gerechtvaardigd is onderzoek voort te

zetten.- Klacht rechtstreeks naar Hof toegewezen aan een Kamer Comité van Kamer

doet onderzoeken Kamer doet uitspraak omtrent ontvankelijkheid en gegrondheid van individuele klachten die niet onontvankelijk zijn verklaard en omtrent statenklachten verder onderzoek + eventuele middellijke schikking

- Bij ernstige vragen kan Kamer doorverwijzen naar Grote Kamer. (bezwaar door verzoekende partij hiertegen kan)

- Na uitspraak kamer kan partij nog vragen voor verwijzing naar Grote Kamer binnen 3 maanden. (Grote Kamer moet wel aanvaarden)

E. Het Rechtscollege van de Verenigde Naties: Het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafgerechtshof:

- bestaat uit 15 rechters en zetelt in Den Haag- INTERNATIONAAL GERECHTSHOF:

o berecht geschillen tussen Staten (wanneer die dit aanvaarden) met internationaal recht.

- INTERNATIONAAL STRAFGERECHTSHOF: o Complementair aan nationale rechtsmachto Berecht ernstige misdaders die internationale gemeenschap hebben

geschaad. (bv. Oorlogsmisdaden, genocide, misdaden tegen mensheid..)

42

Nathan Schryvers

III. RECHTSLEER:

1. Wat is Rechtsleer: - Rechtsleer is het geheel van tijdschriften, handboeken etc. Die over recht gaan.- Het verduidelijkt de wetgeving en rechtspraak. - Rechtsleer geeft commentaar op het reschtssysteem en bekijkt ook andere

rechtsordes en geeft zo een beoordeling.

2. Rechtsleer als Rechtsbron: - Rechtsleer is een NIET BINDENDE RECHTSBRON maar wel zelfstandig.- Rechtsleer heeft geen bindende maatregelen tov rechters, burgers of wetgever.- Rechtsleer kan wel gebruikt worden als INSPIRATIEBRON Rechter gebruiken

soms rechtsleer als bron om hun vonnis te motiveren. (Cassatie vermijdt dit om geen verkeerde gedachte te kweken!)

3. Rechtsleer in het Positief Recht: - Rechtsleer gaat gezaghebbend worden wanneer rechters zich hierop baseren

dat zal vooral gebeuren bij rechtstakken met moeilijke toepassing.o Nieuwe wetgeving zonder gevestigde interpretatie.o Oude Wetgeving met leemtes en tegenstrijdigheden voor de hedendaagse

situatie en dus moeilijk toepasbaar.o Bij rechtstakken waarbij naast geschreven rechts ook het ongeschreven

recht een rol speelt als billijkheid of algemene rechtsbeginselen.

IV. GEWOONTE:

1. Wat is een Gewoonte:- Wanneer mensen zich gedragen op een bepaalde wijze gaan ze er van overtuigd

geraken dat dit ook zo hoort en dan bij niet naleving van de gewoonte en sanctie hoort.

- Gewoonte heeft 2 aspecten:o Langdurig gebruik - het materiële aspecto De overtuiging dat de gewoonte een rechtsplicht is – psychologische

aspect.- Gewoonte kan bestaan in de gehele samenleving maar ook in specifieke groepen.

2. De Geschiedenis van de gewoonte als oudste rechtsbron:- Gewoonte is de OUDSTE RECHTSBRON. (eerder dan uitgevaardigde, geschreven

regels)- Nadelen (18e eeuw complexer worden van samenleving)

o Onzekerheido Verscheidenheid – verschilde vaak plaatselijk en waren regionaal.

Men ging codificeren om dit tegen te gaan.

43

Nathan Schryvers

- Herontdekking van de gewoonte is vooral te danken aan Von Savigny en zijn Historische School De maatschappij was nog niet toe aan codificering zoals die in Duitsland plaatvond. (Het recht moest kunnen evolueren met het volk mee!)

- Onze samenleving heeft nood aan neergeschreven regels, maar gewoonte blijft bestaan in o.a. handeldrijven en nijverheid..

3. De Gewoonte in het Belgische Positief Recht: De Verhouding tussen de Gewoonte en de Wet:

- Gewoonte is niet-zelfstandig en is ontstaan zonder tussenkomst van de overheid.- Gewoonte in ongeschreven recht.

A. Gewoonten in de wet:- Bij de codificatie van het recht werden veel gewoonten opgenomen en

neergeschreven in de wet.B. De Gewoonte Secundum Legem:

- = gewoonten die bevestigt worden door de wet.- Soms verwijst de wet naar gewoonte (hoewel ze officieel gewoonte als

rechtsbron heeft afgewezen) bv. Voor algemene sectoriële gebruiken en handelingen.

- Algemeen gebruik: Gebruiken (gewoonten) die logisch zijn maar niet expliciet in het contract staan kunnen toch meetellen indien ze een algemeen karakter hebben in een bepaald gebied of sector. Dit kan stilzwijgend of uitdrukkelijk.

- Plaatselijk gebruik: Contracten kunnen berusten op plaatselijke gebruiken wanneer deze erkend zijn.

- Sectorieel gebruik: Bij bv. Stopzetting van koopcontracten zal rechter naar billijkheid oordelen met inachtneming van de gebruiken.

- Hof van Cassatie controleert juiste toepassing van gewoonte door rechters.C. De Gewoonte Praeter Legem:

- = gewoonte die naast de wet leven en de wet slechts aanvullen waar er leemtes in bestaan en enkel geldig is indien de gewoonte niet strijdig is met de wet.

- De gewoonte praeter legem regelt wat de wet niet regelde.- Deze gewoonte wordt vooral gebruikt in het PUBLIEKRECHT (inter en nationaal)- PRIVAATRECHTELIJK ook bij open begrippen die gewoonte invullen (bv.

Verbreken verloving..)- De gewoonte praeter Legem heeft geen werking meer wanneer wetgever een wet

uitvaardigt die uitdrukkelijk andere beschrijving geeft.D. De Gewoonte Contra Legem:

- Sommige gewoonten zijn tegen de wet.- Vaak wordt de wet nadien aangepast aan de gewoonte. (bv. Aangifte boreling)- Van gewoonten mag men afwijken indien neergeschreven in overeenkomst en

niet in strijd met openbare orde.BESLUIT:

- DE GEWOONTE IS EEN NIET ZELFSTANDIGE RECHTSBRON DIE KRACHT VAN WET HEEFT WANNEER ZE DOOR DE WET WORDT BEVESTIGD (SECUNDUM LEGEM) EN DIE BINDEND IS AL WET WANNEER ZE DOOR DE RECHTERSPRAAK WORDT BEVESTIGD NAAST DE WET (PRAETER LEGEM).

V. ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN:

44

Nathan Schryvers

1. Wat zijn ‘Algemene Rechtsbeginselen?’: - Rechtsbeginselen zijn fundamentele eisen die onze samenleving van het recht

eist en die duidelijk maken hoe het rechtsidee (rechtvaardig en zekerheid) wordt nagestreefd.

- EISEN:o Aan de staat:

Staat moet onderworpen zijn aan het recht (= rechtstaatsbeginsel + legaliteitsbeginsel)

Staat moet steeds wetgever hebben (= continuïteitsbeginsel) Staatsmachten moeten gescheiden zijn Staten moeten zich houden aan verdragsverplichtingen

o Aan de wetgever: Wetgevende organen moeten bestaan uit volksvertegenwoordigers Wet moet duidelijk zijn en bekend worden gemaakt + voorspelbare

toepassing. Wet onmiddellijke uitvoering en niet retro-actief. Internationaal recht voorrang op nationaal recht.

o Aan de rechter: Verbod van eigenrichting Onafhankelijk en onpartijdig Geen rechtsweigering Belang is vereist voor dat rechtszaak er komt Vermoeden van onschuld eerbiedigen Procespartijen autonoom in burgerlijke zaken Verdedigingsrechten eerbiedigen Geen vonnis op niet gevorderde zaken Openbare procesvoering Motiveringsplicht Geen dubbele vervolging

o Aan het bestuur: Fair play Beslissingen gegrond door motieven Zich aan eigen regels houden Zorgvuldig en redelijk Geen machtsafwending of willekeur Zuinigheidsplicht naleven Discretie Burgers gelijk behandelen

o Aan de burgers: Goede trouw Burger is drager van rechten en plichten Geen misbruik van z’n recht maakt Geen voordeel haalt uit zijn bedrog Gelijk is voor de wet Ter verantwoording kan worden geroepen voor zijn daden Geacht wordt het recht te kennen en het na te leven

2. De Algemene Rechtsbeginselen als Rechtsbron:

45

Nathan Schryvers

- De Algemene Rechtsbeginselen zijn pas bindend door de wet wanneer ze zijn opgenomen in het POSITIEVE RECHT (=gepositiveerd recht)

- Dit kan gebeuren door de wetgever of door herhaaldelijke rechtspraak. - Zolang de rechtsbeginsels niet zijn opgenomen in het positieve recht zijn ze niet

afdwingbaar.- ALGEMENE RECHTSBEGINSELEN ZIJN RECHTSETHISCHE BEGINSELEN DIE

ONONTBEERLIJK ZIJN VOOR DE VERWEZENLIJKING VAN RECHTSZEKERHEID EN RECHTVAARDIGHEID EN DIE DOOR DE WETGEVER OF DOOR DE RECHTER IN POSITIEF RECHT WORDEN OMGEZET.

- Rechtsregels zijn algemener en kunnen rechtstreeks toegepast worden in casussen terwijl rechtsbeginselen eerst moeten worden geconcretiseerd.

3. De Algemene Rechtsbeginselen in het Belgisch Positief Recht: A. Algemene Beginselen in de wetgeving:

- De wetgever kan rechtsbeginselen positiveren, maar mag rechter dat ook?o Onderscheid maken tussen?

Secundum legem Praeter legem Contra legem

B. Algemene Rechtsbeginselen secundum legem:- Soms verwijst wetgever verplicht naar de algemene rechtsbeginselen, maar er is

geen algemene bepaling die de rechter hiertoe bind.C. Algemene Rechtsbeginselen praeter legem:

- Soms zal de rechter een algemeen rechtsbeginsel toch toepassen hoewel deze niet gepositiveerd is in het recht.

- Algemene rechtsbeginselen worden over het algemeen verstaan als jurisprudentieel erkende algemene beginselen.

- Hof van Cassatie:o Sluit erkenning van algemene rechtsbeginselen niet uito Zal ze toestaan toegepast te worden indien er voldoende

aanknopingspunten zijn met de wet.o Schakelt soms rechtsbeginselen gelijk met de wet.o Is tegenstander van jurisprudentiële erkenning wanneer dit overbodig is.

- Het zijn algemene rechtsbeginselen die naast de wet zijn ontstaan.- HvC zet rechtsbeginselen soms gelijk met wet, anders kan HvC niet kennisnemen

want zij zijn enkel bevoegd voor schending van de WET.- HvC is wel terughoudend op vlak van toepassing van algemene rechtsbeginselen

anders wordt hierop te vaak beroep gedaan.- HvC zal slecht een AR erkennen wanneer die unaniem aanvaard is.- Als er voldoende sporen zijn in wetgeving van AR erkenning dor HvC.- AR is vaak gebaseerd op billijkheid- Erkennen van AR is eigenlijk een variant van interpreteren van bepaalde wetten.- Sommige beginselen komen uit het rechtssysteem: CONSTITUTIONELE

beginselen.- Wanneer de rechter een AR aanvaard, doet hij aan ‘rechtsvorming’ en niet enkel

aan rechtspraak.E. Algemene Rechtsbeginselen contra legem:

- contra legem: wetgever wijkt specifiek af van rechtsbeginsel

46

Nathan Schryvers

- wetgever staat boven algemene rechtsbeginselen en zijn dus niet geldig wanneer er een wet is die andere werking uitstippelt.

V. BILLIJKHEID:

1. Wat is Billijkheid? - Rechtsregels zijn abstract en algemeen (= Goed en niet goed)

- Doel van het recht: Ordenen van de samenleving dmv recht en bieden van rechtszekerheid en rechtvaardigheid.

o Rechtzekerheid wordt bevorderd door abstract rechto Rechtvaardigheid niet altijd het meest rechtvaardigde bij toepassing

abstract recht kan zelfs tot onrecht leiden.- Door billijkheid te hanteren gaat men proberen de hardheid van de wet te

verminderen het recht is er voor de mens! - Billijkheid is moeilijk te omschrijven waarde2. Billijkheid als Bron van het Recht: - In beginsel oordeelt het Westen volgens wet ( niet naar billijkheid)- Als men elk geschil anders zou beslechten is dit niet goed voor rechtszekerheid

want dan dreigt er ongelijke behandeling. - Oordelen rekeninghoudend met de individuele kenmerken van de zaak is

toepassen van billijkheid.- Billijkheid treed op als inspiratiebron voor rechter en wetgever en hervormt het

recht.- Rechter (motivering) en wetgever (positivering) verwijzen soms naar billijkheid.- Billijkheid is een niet-zelfstandige bron van recht.- 2 Functies:

dient als correctie op hardheid van een rechtsregel ter vervanging van een strikte regel

3. Billijkheid in het Belgische Positief Recht: a. Billijkheid in de wet:

- Vaak bevat een wet zelf mogelijkheid tot toepassen van billijkheid wetgever verzacht zo hardheid van de wet (bv. Putatieve huwelijk)

- Rechter past GEEN ECHTE BILLIJKHEID toe want ze is opgenomen in de wet.b. Billijkheid secundum legem

- Regeling van de wet is niet gericht op billijkheid, maar vraagt van de rechter om billijk te oordelen.

- Bv. Schade door zwakzinnige: rechter doet uitspraak naar billijkheid.- Wetgever geeft hier dus geen strikte regel maar laat ruimte voor rechter om zelf

te oordelen. De rechter moet dan het open begrip invullen.c. Billijkheid praeter legem

- wet verwijst niet naar billijkheid, maar indien gewenst kan rechter wel billijk te werk gaan en zo de bewust open gelaten leemtes op te vullen.

- Rechter mag open normen zelf invullen en kan hierbij rekening houden met concrete omstandigheden.

- Bv. Wet die verplicht dat overeenkomsten ter goeder trouw moeten worden uitgevoerd.

d. Billijkheid contra legem- Hiervoor is geen ruimte binnen ons rechtssysteem

47

Nathan Schryvers

- De wet of een duidelijke contractuele bepaling mag niet worden miskend om billijke reden.

DEEL 2: HET SUBJECTIEF RECHT

I. Begrip ‘Subjectief Recht’

- Subjectief recht = (HvC) wanneer een algemene regel uit het objectieve recht wordt toegepast op een bepaalde casussituatie en er door het objectieve recht een bepaalde verplichting wordt opgelegd aan een natuurlijke persoon/rechtspersoon.

- Elk subjectief recht heeft 2 aspecten:o Rechtssubject: Natuurlijke of rechts-persoon die titularis is van het

subjectief recht.o Rechtsobject: Het object waarop het subjectieve recht slaagt en

toebedeeld aan de rechtssubject.1. Rechtssubject:

- een subjectief recht komt altijd toe aan een rechtssubject.- Rechtssubject:

- Actief: objectief recht legt recht op aan rechtssubject- Passief: objectief recht legt plicht op aan rechtssubject

a. Natuurlijke Personen (= levende mensen)i. Alle mensen

- In beginsel elke persoon = rechtssubject- Geen volledige ontzetting uit rechten meer mogelijk (ev. Als straf sommige)- Recht moet mensen gelijk behandelen maar er mag onderscheid zijn als er

verantwoord doel, middel en afgebakende groep evenredig zijn.ii. Vanaf hun geboorte en reeds ervoor

- men is rechtssubject vanaf geboorte en soms al voordien (infans conceptus)

iii. Tot aan hun dood- rechtssubject houdt op te bestaan bij dood (soms nog rechtsregels toegepast na overlijden bv. Faillissement of erkenning)

b. Andere natuurlijke wezens dragers van subjectieve rechten?- Dieren zijn GEEN rechtssubjecten; niet actief, niet passief.- Men kan hoogstens beperkingen stellen op mensen mbt dieren- Verklaring over de rechten van het dier: juridisch niet bindend- Aansprakelijkheid bij schade door dieren ligt bij eigenaar of diegene die het dier

bedient.c. Rechtspersonen

- Rechtspersonen zijn geen menselijke wezens, maar een juridische fictie waardoor een apart afgescheiden vermogen of een groepering mensen in het rechtsverkeer kan werken.

i. Wettelijkheidbeginsel- rechtspersoon kan slechts tot stand komen bij navolging van de voorwaarden die vermeld staan in de wet.

48

Nathan Schryvers

ii. Privaatrechtelijke of publiekrechtelijke rechtspersonen- Privaat: geen overheidsmacht – verschillende type’s- Publiek: wel overheidsmacht (Belgische Staat, gemeenschappen,gewesten,

provincies, gemeenten..)1. Vennootschappen

- Oprichting door contract tussen 2 of meerdere personen die iets inbrengen en gemeenschappelijk maken met als doel 1 of meer duidelijk omschreven doelen te verwezenlijken met als doel de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks een vermogensvoordeel te bezorgen.

- Handelsvennootschap: daden van koophandel + gericht op winst- Burgerlijke Vennootschap: vrije beroepen

o NV (naamloze vennootschap)o BVBA (besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid)o EV (eenpersoonsvennootschap)o CV ( coöperatieve vennootschap)

- Scheiding van het vermogen van de rechtspersoon en dat van de natuurlijke persoon zorgt voor beperking aansprakelijkheid!

2. Verenigingen zonder winstoogmerk- VZW: voor niet commerciële doeleinde, niet gericht op winst maken.- Dient om rijke verenigingsleven te structureren.

o Feitelijke Verenigingen geen rechtspersoonlijkheid!3. Instellingen van openbaar nut

- Deze rechtspersonen ontwikkelen enkel activiteiten van openbaar nut met cultureel humanitair of wetenschappelijk doel.

iii. Specialiteitsbeginsel- De Rechtspersoon heeft een doelgebonden rechtsbekwaamheid: hij mag slechts

optreden in functie van het doel waarvoor hij werd opgericht. - Dit doel staat geschreven in de Statuten.

iv. Publiciteitsbeginsel- derden moeten rechtsbekwaamheid van een bepaalde rechtspersoon kunnen

achterhalen voor het goed functioneren van het rechtsverkeer:o publiekrechtelijk: in de weto privaatrechtelijk: voorwaarden waaraan men moet voldoen staan in wet +

Statuten die in BS staanv. Rechtsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid

1. Rechtsbekwaamheid2. Een rechtssubject is rechtsbekwaam wanneer hij zelf de subjectieve rechten

bezit 3. In beginsel; alle personen = rechtssubject.

2. Handelingsbekwaamheid- Niet elke drager van subjectieve rechten kan deze ook effectief zelf uitvoeren

o Geestesziekeno Verkwisterso Minderjarige

- Men kan zorgen voor machtiging, bijstand of vertegenwoordiging:o Machtiging: gedeeltelijke onbekwame die noodzakelijk toestemming moet

verkrijgen voor het stellen van bepaalde rechtshandelingen

49

Nathan Schryvers

o Bijstand: Gedeeltelijk handelingsonbekwame kan slechts optreden met bijstand van een ander.

o Vertegenwoordiging: iemand anders neemt volledige plaats in van 1e indien die volledig handelingsonbekwaam is.

- Rechtspersoon bestaat uit een rechtssubject, een natuurlijk persoon die de organen vormen van uw vereniging (= orgaantheorie)

2. Rechtsobject:- Het rechtsobject is het voorwerp van het subjectief recht en is eigenlijk het door

het subjectief recht verleende voordeel aan de rechtssubject. - Recht erkend in grondwet/internationaal verdrag = grondrecht/fundamenteel

recht.- Recht erkend in gewone wet = recht

II. SOORTEN SUBJECTIEVE RECHTEN:

1. Een Rechtstheoretische duiding:- Wesley Hohfeld – 1903: recht heeft meerdere betekenissen die we beter niet

door elkaar halen. 5 betekenissen: vb. autoo Power = macht

mogelijkheid om de rechtstoestand veranderen (ik+3de)o Liberty = vrijheid

Waarborgen aan titularis een sfeer waarin hij eigen activiteiten kan verrichten zonder dat hier een verbod op staat. (niet absoluut

o Immunity = immuniteit Men hoeft geen bevoegdheid van een ander te ondergaan

o Claim = aanspraak Demand rights: recht om van andere en overheid te vragen iets al

dan niet te doeno Privilege = faculteit

Men mag doen wat voor andere verboden is.

2. Positiefrechtelijke Analyse:A. Persoonlijkheidsrechten:

- Persoonlijkheidsrechten zijn rechten die elke persoon bezit en die ertoe strekken dat andere en de overheid de integriteit van die bepaalde persoon erkennen.

- Ontstaan: rechtspraak: rechters erkende enkele algemene beschermingsregels tov personen (afbeelding, privé-leven..) kwam in rechtsleer terecht die ze erkende als subjectieve rechten – persoonlijkheidsrechten Na-oorlogse verdragen beschermde enkele hiervan.

- De persoonlijkheidsrechten beschermen de persoonlijke integriteit van een persoon en bestaat ui verschillende componenten.i. Het leven en de lichamelijke integriteit

o Recht op leveno Recht op lichamelijke integriteito Patiëntenrechteno Recht op lichaam en lijk

ii. De persoonlijke integriteit

50

Nathan Schryvers

o recht op eigen naamo recht op afbeeldingo recht op eer en goede naamo persoonlijke levenssfeer = bescherming van het privé leven en niet

tolereren van bespieden, afluisteren en openbaar maken van gegeven uit het privé leven, net als soms het verbieden van openbaring van proces of gegevens uit echtscheidingszaak.

iii. De relationele en seksuele integriteito recht op wie toegang krijgt tot je privé leven + eigen seksuele geaardheid

(art. 8 EVRM)

B. Vrijheidsrechten:- vrijheidsrechten strekken ertoe een persoon het recht te geven aan de overheid

en andere medeburgers te mogen vragen zich niet te mengen in de vrijheidssfeer van de burger.

- Vrijheid van de 1 moet samen kunnen gaan met vrijheid van de ander.- Verschillende types:

i. Fysische vrijheidsrechteno Mens is vrij om te staan en gaan waar hij wil, binnen de landsgrenzen en

vaak ook erbuiteno Binnen de EU is er een vrij verkeerd van personeno Vrijheid kan wel telkens beperkt worden met oog op openbare orde,

openbare veiligheid of volksgezondheid.o Art. 5 EVRM + art. 12 GW)

ii. Geestelijke vrijheidsrechten:o Hierdoor kan mens zichzelf ontplooieno Vrij denkeno Vrij sprekeno Vrij schrijveno Vrije filosofische/religieuze overtuiging hebbeno Vrijheid van erediensto Gewetensvrijheido Persvrijheid

iii. Sociale vrijheidsrechteno Mens kan hierdoor vrij met andere in relatie tredeno Vrijheid van vergaderingo Vrijheid van verenigingo GW + internationale mensenrechten

iv. Economische vrijheidsrechten o De mens kan hierdoor vrij activiteiten ondernemen waardoor hij in zijn

levensbehoefte kan voorzien en zich kan ontplooien op maatschappelijk vlak.

o Vrijheid van handel + nijverheido Vrij verkeer van personen, diensten en kapitalen binnen EU.

51

Nathan Schryvers

o De burger wordt zo beschermd tegen overheidsinmenging voornamelijk publiek recht waarborging in GW en internationale mensenrechten verdragen

o Werkt zowel tegen overheid als tegen medeburgerso Eerbiediging van vrijheidregels is noodzakelijk voor de zelfontplooiing

van het individu maar ook als kenmerk van democratie.C. Gezins- en familiale rechten:

- Gezin: nauw samenlevingsverband waarbij mensen op elkaar aangewezen zijn op emotioneel en socio-economisch vlak. Ze vormen samen een huishouden.

- Familie: ruimere groep van bloed- en aanverwanten- Verticale gezins- en familierechten:

o Recht om te huwen en gezin te stichteno Recht op eerbiediging van het gezinsleven

- horizontale gezins- en familierechten:o Rechten van echtgenoot, kind, ouder… tov andere gezins- of familieleden.

Onderhoudsplichten Erkenning Erfrechten Rechten en plichten van echtgenoten…

D. Vermogensrechten- Vermogensrechten zijn rechten die in geld waardeerwaar zijn en dus ook vatbaar

zijn voor de handel.i. Zakelijke rechten:

o De persoon die een zakelijk recht heeft op een zaak bezit een beschermende heerschappij hierover die moet worden geduld door derden. Ze kan ruim of beperkt zijn van omvang

o Zakelijke rechten zijn limitatief bepaald in de wet ( = numerus claususbeginsel)

o Volledig zakelijk recht: Eigendom geeft volkomen heerschappij o Zakelijke rechten = Gedeeltelijk

Vruchtgebruik Recht op gebruik en bewoning Erfdienstbaarheden Erfpacht en opstal

o Zakelijk rechten = bijkomend: (= strekken tot zekerheid van vorderingsrecht)

Pandrecht Voorrecht

ii. Vorderingsrechten: (= persoonlijk recht)- Vorderingsrecht is het recht van de schuldeiser een bepaalde prestatie te eisen

van de schuldenaar.- Ontstaan uit wet OF uit overeenkomst:

o Onrechtmatige daado Zaakwaarnemingo Onverschuldigde betaling…

iii. Intellectuele rechten:

52

Nathan Schryvers

- Intellectuele rechten beschermen de creativiteit van de mens en geven hem exclusieve rechten van beschikking, gebruik, reproductie en verspreiding.

- Intellectuele rechten lijken sterk op zakelijke rechten- Soorten:

o Auteursrecht Bescherming van auteur van een werk van geschrift of kunst

tot 70j na zijn dood. Zowel vermogens- als morele rechten Moreel: = ONVERVREEMDBAAR

Recht op bekendmaken Recht op integriteit Recht op vaderschap

o Het octrooi Toepassingsvoorwaarden:

Moet een uitvinder zelf zijn Een nieuwe zaak Moet werkzaamheid hebben verricht om tot het

resultaat te zijn gekomen Product kan worden toegepast in de nijverheid

Moet worden aangevraagd en gegeven door MB Duur = 20j Overdraagbaar Kan tenietgaan na 4j geen gebruik maken gaat over naar

andere. Het is een exclusief recht de uitvinding uit te baten (= ten

gelde te maken)o Het (waren)merk

Komt toe aan de ontwerper van een merk Betrekking op alles wat een bepaald merk van een ander

onderscheid Vorm Letter Stempel Afdruk Logo

Merk moet worden gedeponeerd via Beneluxmerkenbureau of internationaal ingeschreven zijn.

Geeft exclusief gebruik van het merk voor 10j Kan verlengd worden overdraagbaar

o Recht op tekeningen en modellen Komt toe aan de vormgever die een nieuw uiterlijk heeft

gecreëerd voor een gebruiksvoorwerp. Moet worden gedeponeerd bij Beneluxbureu of

internationaal 5j + mogelijkheid tot 2x verlengen exclusief recht om tekening/model in productie te brengen. overdraagbaar

53

Nathan Schryvers

o Kwekersrecht Geeft aan kwekers van plantaardige innovaties een

specifieke bescherming.E. Sociale rechten

- Vroeger waren diegene die niet in staat waren economisch voor zichzelf te zorgen afhankelijk van de liefdadigheid van anderen. Nu leven we in een verzorgingsstaat die juridische liefdadigheid regelt die is gesocialiseerd waardoor we nu spreken van een sociale verzorgingsstaat.

- De overheid voert een sociaal beleid (mbt tewerkstelling, gezondheid..) en dit resulteert vaak in sociale rechten (bv. Wetgeving op bestaansminimum)

- Men tracht deze sociale rechten in te werken in de grondwet tot sociale grondrechten, wat soms lukt.

- Verschillende soorten sociale (grond)rechten:i. Humanitair vlak:

- Overheid tracht iedereen een menswaardig bestaan te kunnen geven o Bestaansminimumo Recht op sociale zekerheido Recht op gezondheidszorgo Recht op huisvesting

ii. Economisch vlak:- Overheid tracht het voor iedereen mogelijk te maken voor zichzelf in

levensbehoefte te voorzien door:o Recht op arbeido Stakingsrechto Recht op collectieve acties rechtvaardige arbeidsvoorwaarden te bedingen

iii. Cultureel vlak:- Overheid doet moeite te voorzien in culturele behoefte van de burgers

o Recht op onderwijso Recht op culturele ontplooiingo Recht op toegang tot communicatiemedia

- Sommige sociale rechten kunnen niet in grondwet worden opgenomen omdat we ze niet kunnen afdwingen.

- De waarborging hiervan hangt af van de middelen die de overheid ter beschikking heeft en die kunnen variëren

- Overheid moet prioriteiten stellen in keuze welke rechten- Meestal niet afdwingbaar (tenzij recht op kosteloos onderwijs) want dit is

onmogelijk voor overheid ze moeten inspanningen leveren opdat iedereen bv woning, arbeids of gezondheidzorg zou toekomen.

- De sociale zekerheid mag de overheid niet zomaar afbouwen maar moet dit verantwoorden ( stand-still effect)F. Politieke rechten:

- Mens moet het recht hebben te kunnen deelnemen aan het leven van de gemeenschap

o Kiesplichto Recht op verkiesbaarheido Recht / plicht tot militaire dienst

- ENKEL VOOR BELGISCHE BURGERS- EU onderdanen soms uitzonderingen op gemeenteraadsverkiezingen

54

Nathan Schryvers

III. Het leven van de subjectieve rechten:

1. Het ontstaan van subjectieve rechten en verplichtingen:- Subjectieve rechten ontstaan wanneer een rechtsfeit zich voordoet –

Rechtsfeiten zijn feiten waaraan het objectieve recht een rechtsgevolg aan verbindt.

- Rechtsfeiteno Louter feiteno Feitelijke handelingen o Rechtshandelingen

a. Loutere Feiten: - Loutere rechtsfeiten zijn feiten die geen actief optreden van de mens

impliceren en waaraan het recht wel gevolgen verbindt. Geboorte Overlijden Meerderjarig worden

b. Feitelijke Handelingen: - Feitelijke handelingen zijn handelingen veroorzaakt door de mens

waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, zonder dat de mens deze heeft beoogd.

Onrechtmatige daadc. Rechtshandelingen - Rechtsgebondenheid: de macht die wordt toegewezen aan een

rechtssubject om de rechtstoestand van zichzelf of andere te wijzigen. De rechtsgenoten zijn hierdoor gebonden wanneer het rechtssubject de wijzigingen doorvoert binnen de perken die het objectief recht daar omtrent stelt.

- Rechtshandelingen zijn handelingen die de mens stelt met oog op de rechtsgevolgen die het recht aan deze actie verbind.

- Eenzijdige rechtshandeling: wil komt uit van 1 persoon.o Erkennen van een kindo Aanvaarden van nalatenschap

- Meerzijdige rechtshandeling: wil komt uit van meerdere personen.o Huwelijk o Adoptieo Koop of verhuurcontract

a) De overeenkomst: een autonome of een van de wet afgeleide bron van rechten en verplichtingen:

- Pacta sunt servanda: algemeen beginsel dat de morele plicht inhoud om overeenkomsten na te komen.

- Nu wel erkend in objectief recht – vroeger nietb) De wilsautonomie in het kader van de wet:

- Basisprincipe van vermogensrecht = WILSAUTONOMIE- Wilsautonomie is de bevoegdheid die iedere burger krijgt, mits hij het

dwingend recht niet schendt, zelf volledig en naar eigen goeddunken hun rechtspositie kunnen bepalen en ook de rechtsverhoudingen wel of niet op te stellen en daar ook de inhoud zelf van te mogen bepalen.

55

Nathan Schryvers

- Wilsautonomie werd belangrijk in de 18e en 19e eeuw men achtte vrijheid van het individu belangrijk hiervoor moest het noodzakelijk zijn dat de vrijheid maximaal gewaarborgd bleef en moesten de burgers daarom de grenzen van een overeenkomst zelf en vrijwillig kunnen sluiten.

- Deze wilsautonomie kwam voort uit het liberale ‘laisser faire, laisser passer’ beginsel

- Men moest binnen de grenzen van wet en rechtspraak blijven maar voor de rest waren burgers vrij om:

o Al dan niet overeenkomst te sluiteno Overeenkomsten te sluiten met wie men welo Werking, vorm en inhoud zelf te bepalen indien akkoord van beide

partijen.- Contractvrijheid wordt in het BW erkend en is het basisbeginsel waarop

ons economisch recht steunt.- Standaardcontracten zijn eenzijdig opgestelde contracten die geldig zijn

en die te nemen of te laten zijn. i. Beperking van de wilsautonomie en van contractvrijheid:

- Contractvrijheid is niet absoluut; de overheid legt beperkingen op meestal in het voordeel van de economisch zwakkere (bv. Huurder, werknemer..)

- Beperkingen aan contractvrijheid:o Het al dan niet contracteren:

Soms wettelijke verplichting tot contracteren (bv. Verplichte arbeidsongevallen verzekering of WAM-verzekering)

o Keuze van contractspartner: Positief

Bv. Voorkooprecht van pachter Negatief

Verbod op weigeren van contract met bepaalde personen (bv. Wegens ras/huidskleur)

o Vrijheid om de inhoud van het contract te bepalen: Men mag nooit wetten van dwingend recht schenden

met de inhoud van een contract. Openbare orde

o HvC: WET RAAKT DE OPENBARE ORDE WANNEER DEZE ESSENTIELE BELANGEN VAN DE STAAT OF VAN DE GEMEENSCHAP RAAKT OF IN HET PRIVAATRECHT DE JURIDISCHE GRONDSLAGEN VASTLEGT WAAROP DE ECONOMISCHE OF MORELE ORDE VAN DE MAATSCHAPPIJ RUST.

Goede zedeno Dwingend rechto Goede zede: DE IN DE HUIDIGE

SAMENLEVING GANGBARE MORAAL

56

Nathan Schryvers

DIE ALGEMEEN ALS DUSDANIS WORDT ERKEND EN NAGELEEFD.

o Goede zede is eigenlijk onderdeel van openbare orde

o Bv. Woekerleningen, kansspelen, hoeren.. tegen goede zeden

Dwingend rechto Regels van dwingend recht raken noch

goede zeden noch openbare orde maar hiervan man men contractueel niet afwijken en bevatten louter private belangen.

o Wetten die private belangen van zwakkere contractspartij beschermen

o Overeenkomsten strijdig met dwingend recht nietig

Raakt het openbare orde: absoluut nietig

Raakt private belangen: relatief nietig

o Absolute Nietigheid Inroepen

o Elke belanghebbende (altijd)o Rechter (ambtshalve)

Mogelijkheid nietige overeenkomst te behouden:o Bekrachtiging is niet mogelijko Verjaring slechts na 30j

o Relatieve Nietigheid Inroepen:

o Enkel de partij die beschermd is door het dwingend recht

o NIET ambtshalve door rechter Mogelijkheid nietige overeenkomst te behouden:

o Bevestiging mogelijk door beschermde partij

o Verjaring na 10j indien vastgesteld door wet.

- Wetten waarvan men bij overeenkomst wel kan afwijken worden wetten van AANVULLEND RECHT genoemd:

o Men hoeft de regels vervat in het aanvullend recht niet te volgen, men mag deze aanpassen en zelf andere regels bepalen.

o Doet met dit NIET automatische gelding van het aanvullend recht.

o OVEREENKOMST PRIMEERT OP DE WET!o Onderscheid tussen dwingend en aanvullend recht kan men

vinden in de wil van de wetgever door de voorbereidingen op de wet te bestuderen. Is het niet expliciet vermeldt dan

57

Nathan Schryvers

moet men met alle mogelijke interpretatiemiddelen die wil trachten te achterhalen. (=stilzwijgende/impliciete wil)

- Wanneer niet aan alle voorwaarden voor een geldig contract zijn voldaan is het niet sowieso nietig ze kan geldig blijven maar niet alle gevolgen die het beoogde beschermen.

SCHEMA: Openbare Orde + Goede zeden

Dwingend recht S.S Aanvullend recht

SANCTIE: Absoluut nietig Relatief nietig Geen

- Benoemde en onbenoemde contracten:o Benoemde contracten

Zijn overeenkomsten die wettelijk geregeld zijn Bv. Koop, Huur, Lening…

o Onbenoemde contracten Overeenkomsten die niet zijn onderworpen aan een

specifieke regeling. Partijen kunnen dus zelf inhoud en vorm van de

overeenkomst bepalen, rekening houdend met het dwingend recht.

c) Het consensualisme in de kader van de wet: - Het beginsel van het consensualisme:

o Overeenkomst komt tot stand door loutere wilsovereenkomst (=consensus)

o Geschrift is niet vereist voor totstandkoming overeenkomst.o Onderscheid tussen::

Overeenkomst als rechtshandeling Akte waarin de overeenkomst vervat is

- De beperkingen van het consensualisme: de plechtige en zakelijke overeenkomsten:

o In beginsel is een consensus (wilsovereenstemming) voldoende om een contract tot stand te doen komen.

o Bij ZAKELIJKE CONTRACTEN (bv. Inpandgeving, bewaargeving..) moet een overhandiging van het voorwerp plaatsvinden naast de consensus.

2. Het uitoefenen van subjectieve rechten en verplichtingen:

- Subjectieve rechten geven aan de titularis ervan de heerschappij over de ‘Umwelt’, in welke zin hij die uitoefent bepaald het rechtssubject zelf.

- Het recht kan wel dus bijzondere beperkingen opleggen aan het subjectieve recht en er bestaat ook een algemeen verbod op het misbruiken van een subjectief recht.

A. Het verbod om wettelijke beperkingen aan het subjectief recht te overtreden:

58

Nathan Schryvers

- Objectief recht kan grenzen stellen aan het subjectieve rechto bv. Erfdienstbaarheid op een eigendom, terwijl in beginsel met het volle

genot heeft van eigendom (indien ze niet strijdig is met andere wetten)B. Het verbod om subjectief recht te misbruiken:

- Rechtsmisbruik is ontstaan door wisselwerking van rechtspraak en rechtsleer.o Subjectief recht wordt slechts toegekend bij normaal gebruik. o Bij abnormale uitoefening schuldig aan rechtsmisbruik

- HvC: rechtsmisbruik bestaat wanneer een recht uitgeoefend wordt op een abnormale manier waarvan de wijze kennelijk de grenzen van normale uitoefening door een voorzichtig en bezorgd persoon te buiten gaat.

- Algemene omschrijving: Rechtsmisbruik bestaat wanneer:o Uitsluitend bedoelt om te schadeno Zonder nut of redelijk belango Wanneer aan derden nadeel berokkent is en ook zelf hetzelfde voordeel

had kunnen verkrijgen door dit recht uit te oefenen zodanig dat er geen schade was voor derde.

o Gering voordeel voor zichzelf en groot nadeel voor derden (=evenredigheidscriterium)

o Wanneer het recht afwijkt van zijn doel (als het doelgebonden recht is)- Sanctie: opleggen van normale uitoefening of herstel van schade ten gevolge van

het misbruik.- Rechtsmisbruik zou juridisch niet bestaan: men heeft het recht ofwel WEL of

NIET. - Rechtsmisbruik wordt door sommige gezien als correctie van het recht op het

recht.- Rechtsmisbruik wordt door HvC vaak geclassificieerd in het licht van art. 1382

BW/art. 1134 BW men begaat een fout en veroorzaakt schade.

3. Tenietgaan van een subjectief Recht:

- Oorzaak heeft te maken met rechtssubject OF rechtsobjecto OVERLIJDEN:

Extrapatrimoniale rechten gaan teniet Patrimoniale rechten gaan naar erfgenamen

o VERVALLENVERKLARING: Men kan bepaalde subjectieve rechten van een natuurlijk persoon

vervallen verklaren.o UITOEFENING VAN HET RECHT:

Vorderingsrechten gaan teniet: Wanneer prestatie wordt geleverd (betaling schuld) Wanneer titularis afziet van prestatie (kwijtschelding) Wanneer er schuld –vernieuwing, -vermeninging of –

vergelijking is.o AFSTAND VAN HET RECHT:

Uitdrukkelijk afstand Stilzwijgend afstand – wanneer er geen andere uitlegging kan

bestaan. Soms laat wetgever verzaking niet toe – bv. Strijd met openb. Orde

59

Nathan Schryvers

o RECHTSVERWERKING: Wanneer de titularis een houding heeft aangenomen waardoor

rekening houdend met het objectieve recht de uitoefening van het subjectieve recht door de titularis onverzoenbaar zou zijn en dat hij het vertrouwen van de schuldenaar en derden erdoor zou schaden.

Soms is dit toepassing van de goede trouw uitvoering van overeenkomsten

Het is geen RECHTSBEGINSEL (=algemeen beginsel dat is opgenomen in de wet) maar enkele wettelijke bepalingen lijken wel de toepassing van rechtsverwerking

o Ontslag dringende redenen niet mogelijk na 3 dagen HvC erkend het algemeen beginsel van rechtsverwerking NIET en

kan dus ook niet als cassatiegrond dienen.o VERJARING:

Tenietgaan door het recht gedurende een bepaalde periode niet uit te oefenen.

= UITDOVENDE VERJARING Verjaringstermijn door wet voorgeschreven.

60

Nathan Schryvers

DEEL III: De Studie van het Recht (rechtswetenschap)TOT PAG 221

I. De Rechtsdogmatiek:- De rechtsdogmatiek is de rechtsleer die:

o Het recht beschrijfto Voor het recht schrijft hoe deze moet worden geïnterpreteerd (niet

bindende wijze)1. Indeling in rechtstakken:

- Systematisering van het recht door onderverdeling in rechtstakken - DOEL:

o Rechtsodgmatisch nut: Door rechtsregels in te delen die samenhoren door hun gelijkaardige beginselen en regels (bv. Interpretatieregels) hebben de rechtsregels een zekere autonomie en hanteren ze eigen begrippen met eigen betekenis die kunnen afwijken van de betekenis van dit begrip in andere rechtstakken. Zo bekomt men een normatieve functie.

o Didactisch nut: door onderverdeling kan het recht systematisch en geordend worden bestudeerd

2. Publiekrecht & Privaatrecht:- PUBLIEKRECHT:

o Regelt het handelen en de werking van de overheido Regelt de verhoudingen tussen de instellingen van de overheid onderlingo Regelt de verhoudingen tussen de overheid enerzijds en de burger

anderzijdso Burgers zijn gebonden aan wat de overheid eenzijdig beslist

Dit komt tot stand in een BESCHIKKING: eenzijdige rechtshandeling van de overheid waarmee concrete gevallen worden geregeld en de rechtsgevolgen ervan worden bepaald (bv. Vergunningen)

o Overheid zelf kan wel onderworpen worden aan het privaatrecht wanneer ze aan het rechtsverkeerd deelneemt zonder overheidsmacht te gebruiken

- PRIVAATRECHT:o Regelt de verhoudingen tussen de privé personen onderlingo De burger is in beginsel AUTONOOM en kan zelf zijn betrekkingen met

andere kiezen en regelen beginselen: contractvrijheid; testeervrijheid, eigendomsrecht..

o De AUTONOMIE van de burger wordt wel beperkt door dwingende regels en is dus RELATIEF. (bv. Persoon mag niet recht in eigen handen nemen, hiervoor moet hij beroep doen op de rb van de overheid)

o Privé personen kunnen dmv bv. Concessies ook onderworpen worden aan publiek recht.

- ALGEMEEN: een toenemende vervlechting van het privaat- en publiekrecht!

61

Nathan Schryvers

A. PRIVAATRECHT:1. Burgerlijk Recht:

- Bepaling o Burgerlijk recht:

regelt de private verhoudingen tussen de burgers onderling is van toepassing op alle burgers en is dus algemeen van

draagwijdte. Is GEMEEN RECHT bepalingen in de wet krijgen door het

burgerlijk recht een bepaalde betekenis die ook geldig is in andere rechtstakken tenzij er uitdrukkelijk van wordt afgeweken.

- Bronnen o B.W.o Bijzondere wetten (bv. Wet over erfpacht)o Gewoonteo Billijkheido Rechtspraak + rechtsleero Algemene rechtsbeginseleno Internationale verdragen

- Beginselen o Reeds in 1804 werd ons burgerlijk recht vastgelegd en waren er 4 pijlers

aanwezig die nu nog steeds domineren in het BW maar heeft er reeds een evolutie plaatsgevonden:

Huwelijk en Gezin Mannen en vrouwen zijn gelijk inzake solidariteit tov elkaar Homo en heterokoppels zijn gelijk Alle kinderen krijgen gelijke rechten Ouders krijgen gelijke ouderschapsrechten

Eigendomsrecht Meer beperkingen zoals verbod op burenhinder

Contractvrijheid & testeervrijheid Zwakkeren van de maatschappij worden beschermd

Subjectieve aansprakelijkheid van de burger Ook objectieve aansprakelijkheid (bv voor werkgever

inzake arbeidsongevallen) Aansprakelijkheid van de overheid bij fout van wetgevende,

uitvoerende of rechterlijke macht

2. Handelsrecht en Economisch Recht:I. Handelsrecht:

- Bepaling o Handelsrecht is:

Recht dat geldt bij het stellen van daden van koophandel: Objectieve daden van koophandel

o Zijn daden van koophandel die vervat liggen in het wetboek van koophandel en hierin dus geregeld worden

o Het winstoogmerk is volgens HvC onmisbaar bij deze daden en wordt ook vermoed.

62

Nathan Schryvers

Subjectieve daden van koophandel o Zijn daden van koophandel die niet vervat liggen in

het wetboek van koophandel maar waarvan niet bewezen is dat ze vreemd zijn aan de handel

Is enkel van toepassing op HANDELAARS: Handelaars zijn personen of rechtspersonen die als

hoofdzakelijk/bijkomend/aanvullend beroep objectieve daden van koophandel uitvoeren met het oog op winstbejag en speculatie

Rechtspersonen kunnen ook handelaar zijn indien in de statuten als doel stellen daden van koophandel uit te voeren.

Handelaars dienen zich in te schrijven in het handelsregister Handelsrecht vult het burgerlijk recht aan maar kan er ook van

afwijken Handelsrecht wijkt gedeeltelijk af van het burgerlijk recht omdat:

o Snellere afhandeling noodzakelijk is en er minder pleegvormen nodig zijn

o Er oogmerk op winstbejag bestaato Meer gebaseerd is op goede trouw en

kredietwaardigheido ER IS DUS MINDER FORMALISME EN MEER

FLEXIBILITEIT VEREIST. Afwijkende regels:

Stellen van daden van koophandel Bewijzen van daden van koophandel

o Bewijs mag hier ook dmv getuigeno Koop er verkoop mag bewezen worden door

aangenomen factureno Handelaar moet verplicht boekhouding hebben die

als bewijs kan dienen Handelaar

o Vermoeden van kennis van verborgen gebreken Bevoegdheid Rb van Koophandel

- Bronnen o Wetboek van Koophandel o Bepalingen uit het BW omtrent vennootschappen (want gemeen recht)o Bijzondere handelswetteno Handelsgewoonteno Internationale verdrageno EU verdragen en afgeleid Europees Recht

II. Economisch Recht:- Bepaling

o Economisch recht is het geheel der regels waarmee de overheid op dwingende wijze de economische activiteit regelt en ingrijpt in het economisch leven door:

Toegang tot de markt te regelen:

63

Nathan Schryvers

Vrij verkeer van personen, goederen en kapitaal Vrije en eerlijke concurrentie te verzekeren:

Oneerlijke handelspraktijken verbieden Misbruik van machtspositie verbieden Kartelrecht ( regels die eerlijke concurrentie verzekeren

tussen ondernemingen) Consumenten te beschermen:

Dmv consumentenrecht Prijsreglementering

Zelf deel te nemen aan de economie Steun aan ondernemingen in moeilijkheid Economische overheidsbedrijven (bv. Post) Economische planning en overleg (oa met buitenland)

o Economisch recht situeert zich tussen het private handelsrecht en het economisch publiekrecht

o Geschiedenis: Ancien Regime: Veel economisch recht: Corporatief recht

(afgeschaft door Franse Revolutie) Economisch liberalisme: weinig economisch recht (19e eeuw)

- Bronneno Bijzondere wetteno Europees rechto Internationale verdragen

3. Sociaal Recht: Arbeidsrecht en Sociaal ZekerheidsrechtI. Arbeidsrecht

- Bepaling o Arbeidersrecht is ontstaan om zij die in ondergeschikt verband hun

diensten verhuren, nl. De werknemer, te beschermen.o Is tot stand gekomen doordat men besefte dat de werknemer in een

economisch zwakkere positie staat dan de werkgever en soms dus zo onrechtstreeks verplicht zou zijn, zijn diensten te verhuren en er dus niet meer kan gesproken worden van contractvrijheid.

o Het arbeidsrecht is een beperking op de contractvrijheido Arbeidsrecht bestaat uit:

Individueel arbeidsrecht met dwingende bepalingen omtrent arbeidsovereenkomst:

Duur Loon Opzegging Uitvoering Schorsing

Collectief arbeidsrecht: Samen stonden werknemers sterker (vakvereningen) dat

leidde tot:o Syndicale vrijheido Recht op syndicale actie

64

Nathan Schryvers

o Overleg en CAO via werkgever- en werknemersorganisaties

o Arbeidsrechtbanken en arbeidshoven regelen geschillen inzake arbeidsrecht

o Burgerlijk recht blijf van toepassing op de arbeidsovereenkomst aangezien het gemeen recht is en het over een overeenkomst gaat, tenzij het arbeidsrecht er uitdrukkelijk van afwijkt.

- Bronnen:o Het arbeidsrecht bezit een EIGEN HIERARCHIE van bronnen der

verbintenissen in arbeidsbetrekkingen tussen werkgever en –nemers: Dwingende wetsbepalingen Algemeen verbindend CAO Door werknemer/vakorganisatie ondertekende CAO Geschreven individuele arbeidsovereenkomst CAO van paritair orgaan (= aanvullend recht Arbeidsreglement in de onderneming Suppletieve wetbepalingen Mondelinge individuele arbeidsovereenkomst Gebruik

o Een wetboek van arbeidsrecht bestaat nieto Wel bestaan er belangrijke wetten:

Wet betreffende arbeidsovereenkomsteno CAO – verschillende soorten:

CAO door Nationaal Arbeidsraad/sectorieel paritair comité/subcomité:

Geldt voor alle werkgevers en –nemers of voor die in een bepaalde sector

Slecht algemeen bindend na verklaard door KB Niet algemeen verbindend verklaarde CAO:

Slechts bindend voor de werkgever indien hij of de werkgeversorganisatie waarvan hij lid is, de CAO heeft ondertekend.

Geen lid maar wel behoren tot het paritair comité: CAO dient als aanvullend recht

o CAO bevat obligatoire en normatieve bepalingen mbt rechten en plichten van werkgever en werknemer

o ARBEIDSREGLEMENT: geheel van bepalingen mbt rechten en verplichtingen van de werknemer in een bepaalde onderneming opgesteld door de ondernemingsraad als die er is:

Rusttijden Wijze van betaling van het loon Bepaling omtrent begin en einde van de arbeidsdag De arbeidsovereenkomst verwijst vaak naar het arbeidsreglement Arbeidsreglement is dus een onderdeel van de

arbeidsovereenkomsto Internationaal arbeidsrecht (wint aan belang)

Europees Sociaal Handvest IVESCR Internationale arbeidsorganisaties: verdragen

65

Nathan Schryvers

EU recht

- Beginselen:o De arbeidsovereenkomst is de overeenkomst ivm het verrichten van

arbeid tegen een bepaald loon, door een werknemer in verhouding van ondergeschiktheid of onder het gezag van een werkgever

o De werkgever regelt zelf de activiteit van de werknemer en kan hierbij aan de werknemer een grote of kleine vrijheid geven.

o 2 categoriën van werknemers: Arbeider (Handarbeider) Bediende (Geestesarbeider)

- Onderscheid was vroeger veel groter dan nu tussen beide categorieen sommige betwisten het onderscheid omdat lijn dezer dagen moeilijk te trekken is GwH: het feit dat het onverantwoord is een dergelijk onderscheid tussen werknemers in te voeren is niet voldoende om de plotselinge afschaffing ervan te rechtvaardigen.

-4. Gerechtelijk Privaatrecht:

- Bepalingo Het gerechtelijk privaatrecht bevat regels ivm de rechterlijke organisatie,

de bevoegdheid van de rechtscolleges de rechtspleging en de tenuitvoerlegging van uitspraken over privaatrechtelijke geschillen.

o Gerechtelijk privaatrecht kan men zowel tot het privaatrecht benoemen als tot het publiekrecht

Privaat: strekt tot beslechten van private geschillen Publiek: handelt over instelling, bevoegdheid en werking van de

rechterlijke macht.- Bronnen

o Gerechtelijk Wetboeko Bijzondere wetteno Internationale verdragen

- Beginseleno Beginselen van behoorlijke rechtsbedeling

B. PUBLIEKRECHT:1. Staatsrecht of Grondwettelijk recht:

- Bepalingo Staatsrecht omvat de fundamentele regels mbt de inrichting en de

werking van de staatsmachten en hun onderlinge verhouding net zoals de verhouding tussen de burgers en de overheid.

o Deze regels zijn vooral te vinden in de grondwet Grondwettelijk Recht- Bronnen

o Grondweto Bijzondere wetteno Wetteno Decreten en ordonnantieso Grondwettelijke gewoonten

66

Nathan Schryvers

o Rechtspraako Rechtsleer + algemene rechtsbeginselen

- Beginseleno Nationale soevereiniteit: Alle machten gaan uit van de natie (art. 33 Gw)o Soevereiniteit = de hoogste macht, aan niks ondergeschikto Door de nationale soevereiniteit zijn alle machten (3) ondergeschikt

gesteld aan de Grondwet en ontlenen ze hieraan hun machto De nationale soevereiniteit is enkel beperkt door internationaal en

supranationaal rechto Belgische Staat is een rechtstaat en is dus zelf ook beperkt en

onderworpen aan het rechto Grondrechten zijn fundamenteel aan de democratische staato Scheiding der machten afkomstig van de trias politica leer van

Montesquieu wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht dienen van elkaar gescheiden te zijn zo houden de organen elkaar in evenwicht en is er een systeem van checks and balances om zo misbruik van macht te vermijden.

o Scheiding der machten is voornamelijk belangrijk om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te waarborgen

o Verschillende systemen voor scheiding van machten te realiseren – België Parlementaire Democratie:

Democratie:o regering van, door en voor het volk, o onrechtstreeks: door het volk verkozen

vertegenwoordigers doe wetgevende macht uitoefenen.

Parlementair: o Regering heeft vertrouwen van het parlement, de

volksvertegenwoordiging nodig en is politieke verantwoording verschuldigd aan het parlement.

o Erfelijke constitutionele monarchie: staatshoofd = niet verkozen doch door erfopvolging aangeduid en legt eed op Gw af.

o Federalisme: België = federale staat met deelstaten – met gemeenschappen en gewesten – die voor verschillende aangelegenheden binnen hun eigen gebied autonoom zijn en niet ondergeschikt aan de federale staat.

3. Strafrecht en Strafvordering:I. Strafrecht:

- Bepalingo Strafrecht bestaat uit een geheel der regels die worden uitgevaardigd om

de openbare orde en de veiligheid te handhaven en waarvan de schending kan leiden tot een strafsanctie of een beveiligingsmaatregel

o Strafrecht is publiek recht (vroeger privaat: uitvloeisel = klachtmisdrijven)a) Het begrip Straf:

67

Nathan Schryvers

Opgelegd leed door de maatschappij wegens de schending van een strafwet die de schuldige treft in zijn vermogen/vrijheid/goederen/rechten..

Hoofdstraffen zijn:o Vrijheidsberovingo Werkstrafo Geldboete

Bijkomende straffen:o Ontzetting uit politieke rechten o Geldboeteo Publicatie van het vonnis

Straffen worden opgelegd door strafrechter en straffen zijn onderworpen aan art. 6 EVRM

Ook bestaan er andere sancties opgelegd door de overheid:o Tuchtsanctie

Opgelegd door tuchtrechtelijke overheden Tuchtcolleges kijken toe op de deontologie

van bepaalde ambten of vrije beroepen Orde van geneesheren Orde van advocaten

Tuchtrechtelijke bevoegdheid tav de rechterlijke macht gaat uit van de Korpshoofden en HvC

Tuchtsancties: Blaam Waarschuwing Bekeuring Schorsing Ontzetting Boete

o Administratieve sancties: Opgelegd door administratieve overheden Voorbeelden

Administratieve geldboeten Sluiting van een gelegenheid Intrekken van zendvergunning Niet uitgesproken door strafrechter en

worden niet in het strafregister ingeschreven

Het EHRM kan het wel erkennen als straf omdat zij ook andere criteria hanteren voor bepalen van een straf dan enkel de internrechtelijke

o Fiscale sancties: Opgelegd door fiscale administratie bij

overtreding van de fiscale wetgeving Voorbeelden:

Fiscale boete

68

Nathan Schryvers

Verdubbeling of verdriedubbeling van de belasting

Kan naast een straf worden opgelegdb) De verantwoording van de strafbaarstelling

- SCHADEBEGINSEL: (liberalistisch) men mag slechts iemand van zijn vrijheid beroven wanneer deze persoon zijn gedrag schade toebrengt aan belangen van anderen.

- AANSTOOTBEGINSEL: overheid kan een gedraging verbieden die niet strafbaar is doch alleen aanstootgevend (bv. Seks op openbare plaats)

- MORALISMEBEGINSEL: gedrag kan verboden worden wanneer het ingaat tegen morele waarden, ook al veroorzaakt het geen aanstoot (bv. Porno consumeren in gesloten omgeving)

- PATERNALISMEBEGINSEL: gedrag mag verboden worden wanneer het ingaat tegen het belang van een persoon zelfs wanneer deze vrijwillig heeft ingestemd met dat gedrag.

o Liberalistische denkers zijn gekant, zeker tegen deze laatste visie – De mens moet volgens hen vrij zijn van denken en handelen en indien deze schade aan zichzelf wil berokkenen en deze geheel gewild en vrijwillig is mag de overheid hieraan geen perken stellen. Het is echter zo dat doordat mensen zichzelf vrijwillig gaan schaden dit ook een invloed gaat hebben op anderen in de maatschappij doordat de mens samenleeft.

c) Functie van de straf:- Vergelding- Algemene of bijzondere preventie- Resocialisering- Sociaal verweer

- Bronnen o Grondwet o Internationale verdragen mbt mensenrechteno Strafwetboeko Bijzondere wetten omtrent:

Misdrijven: bv. Fiscaal, sociaal, ecologisch vlak Daders: bv. Voor jeugddelinquenten Straffen: bv. wet mbt de voorwaardelijke invrijheidstelling

o Decreten en ordonnantieso

- Beginseleno LEGALITEITSPRINCIPE

Nulla poena sine lege & Nulla crimens sine lege – Geen straf of misdrijf zonder wet

Men kan enkel en alleen een bepaalde gedraging strafbaar stellen wanneer dit uitdrukkelijk in de wet vermeldt staat.

De strafrechter is dus strikt gebonden aan de wet Restrictieve interpretering van de strafwet Geen terugwerkende kracht van de strafwet tenzij deze milder is

o TERRITORIALITEITSBEGINSEL Alle misdrijven gepleegd in België, ongeacht de nationaliteit van de

dader, worden hier berecht.

69

Nathan Schryvers

Misdrijf buiten België gepleegd wordt enkel gestraft in België indien de wet dit zo bepaald.

o SCHULDBEGINSEL Nullum crimen sine culpa – geen misdrijf zonder schuld Misdrijf bestaat uit:

Materieel aspect: strafbare handeling stellen Moreel aspect: met kwaad opzet of door onachtzaamheid

Dader moet toerekeningsvatbaar zijn – zoniet krijgt hij beveiligingsmaatregel als bescherming voor de maatschappij

Jeuddaders krijgen geen straffen maar jeugdbeschermingsmaatregelen opgelegd door de jeugdrechtbank

Ook een RP mag strafwet niet schenden (recent) Wanneer de misdaad intrinsiek verband houden met de

verwezenlijking van zijn doel of waarneming van zijn belangen of die naar concrete omstandigheden voor zijn rekening zijn gepleegd

Straffen:o Geldboeteno Verbeurdverklaringo Ontbinding verbod op werkzaamheido Sluiting

II. Strafvordering:- Bepaling

o Geheel der regels ivm het vaststellen van midrijven het opsporen van daders, de rechtspleging voor de strafrechten en de tenuitvoerlegging van straffen.

o = FORMEEL STRAFRECHTo personen die instaan voor strafrechtsbedeling en de strafvordering dienen

zich hieraan te houdeno sanctie =

nietigheid onontvankelijkheid van de vordering

- Bronneno Grondweto Internationale verdragen ivm mensenrechteno Wetboek van strafvorderingo Gerechtelijk wetboeko Bijzondere wetten

Opschortingswet en probatieweto KB / MB / omzendbrieveno Rechtspraako Gewoonte

- Beginselen & krachtlijnen:o Legaliteitsbeginsel:

Strafvervolging kan slechts gebeuren in de gevallen door de wet bepaald en slechts onder de vorm die ze beschrijft

o Fundamentele Rechten: (van de betichte)

70

Nathan Schryvers

Vermoeden van onschuld Recht van zwijgen en niet tegen zichzelf te getuigen Recht op bijstand van advocaat en/of tolk Bij twijfel in voordeel van betichte …

o Instellen van de strafvordering: De strafvordering wordt in beginsel door het openbaar ministerie

ingesteld, in naam en belang van de maatschappij (soms admin. Overheden)

Openbaar ministerie mag ook seponeren wanneer ze het niet opportuun achten te vervolgen

PdK moet soms ook verplicht minnelijke schikking voorstellen (dmv geldboete)

Slachtoffer van een misdrijf kan de strafvordering zelf niet uitvoeren maar wel initiatieven nemen:

Klacht indienen bij het OM (soms alleen na die klacht kan OM vervolgen of na aangifte door een derde)

Strafvordering op gang brengen door klacht te doen en zich burgerlijke partij te stellen bij onderzoeksrechter onderzoeksrechter moet dan onderzoek instellen en indien voldoende ernstig verwijzen naar strafrb.

Slachtoffer kan wel rechtstreeks dagvaarden voor politierb of correctionele rb maar niet voor Assisen.

Slachtoffer kan dus een BURGERLIJKE VORDERING instellen hetzij bij burgerlijke rechter, hetzij bij strafrechter, hetzij door zich burgerlijke partij te stellen bij de onderzoeksrechter, hetzij door rechtstreekse dagvaarding bij strafrechter – Keuze komt toe aan slachtoffer

Indien er zowel een strafrechtelijke als een burgerlijke procedure loopt tav hetzelfde misdrijf dient de burgerlijke procedure te worden geschrapt en zal ook de strafrechter inzake schadevergoeding een uitspraak doen!

o FINOTO!!

71

Nathan Schryvers

72