Zondag 9 februari 2020 ‘Zonder geloof vaart niemand wel’….

ds. Hans van Walsum

Orde van dienst

Samenkomen

Orgelspel

Welkom door de ouderling van dienst

Lied: ‘Zegen, mijn ziel, de grote naam des Heren’ – Psalm 103Liedboek 103: 1 en 5

Stil gebed – Bemoediging en groet

Lied: ‘Met open armen’Hemelhoog 707 (muziekgroep)

Dienst van het Woord

Gebed bij de opening van het Woord

Kinderlied: ‘Ik wens jou’Trinity (Muziekgroep)

Kinderen gaan naar hun eigen dienst

Schriftlezing: Jesaja 55:1-3

Lied: ‘O alle gij dorstigen, kom tot de stromen’Liedboek 382

Schriftlezing: Matteüs 11:25-30

Lied: ‘I heard the voice of Jesus say’Hemelhoog 425 (muziekgroep)

Preek

Meditatief orgelspel

Lied: ‘Mag ik jou tot zegen zijn?’Sela 1 muziekgroep; 2 en 3 allen

Kinderen komen terug uit hun eigen dienst

Uiteengaan

Het inspirerende lied van Jacob Verweij: ‘Society’ van Eddy Vedderhttps://www.youtube.com/watch?v=cl4cLEToPfc

Pastorale mededelingen

Gebeden dankgebedvoorbedenStil gebedOnze Vader

Inzameling van de gaven

Lied: ‘O Jezus, hoe vertrouwd en goed’Liedboek 512: 1, 2, 3 en 4

Zegen

Orgelspel

Preek

Gemeente van onze Heer Jezus Christus

Is je geloof er voor het leven of leef je voor het geloof? Dat zat ik me pas af te vragen. Of, iets anders geformuleerd: draagt je geloven, je bezig zijn met de dingen van het geloof, bij aan een goed leven, de kwaliteit van je leven? Maakt geloven je leven lichter? Of voelt bezig zijn met geloof, als je eerlijk bent, toch eigenlijk meer aan als een last? Een last bovenop alle andere lasten die je toch al met je meedraagt. Ook op het gebied van geloven wordt van alles van je verwacht.

Ergens in de jaren ’70 van de vorige eeuw verscheen een boekje met de intrigerende titel ‘Zonder geloof vaart niemand wel’, geschreven door de destijds bekende hoogleraar Harry Kuitert. Ik heb het boekje, eerlijk gezegd, nooit gelezen. Maar die titel… ‘Zonder geloof vaart niemand wel’. Zo kun je blijkbaar ook tegen geloven aankijken. Je hoeft het er niet over te hebben of het je leven lichter of juist zwaarder maakt. Je hebt het gewoon nodig! Wél varen, je weg vinden, iets maken van het leven, gelukkig worden misschien, daarvoor heb je blijkbaar geloof nodig. Of Kuitert dat nu helemaal bedoelde met zijn boekje, weet ik niet, maar de titel riep die gedachte wel op. Toch klopt het niet… Want zonder geloof gaat het ook prima. Dat zie je toch om je heen. Mensen keren – in onze westerse wereld - het geloof massaal de rug toe, verlaten de kerk, maar redden het nog altijd prima in het leven, zijn niet opeens de weg kwijt, weten het schip aardig op koers te houden. Je hebt het geloof in een God echt niet nodig om wél te varen. Dat zorgt alleen maar voor extra ballast.

Een last bovenop alle andere lasten die je toch al met je meedraagt…. Ja, zo ervaren veel mensen het zeker vandaag de dag. Er wordt nogal wat van je gevraagd. Misschien herken je het wel (…) Iemand zei pas: ‘Er is een burnout-epidemie gaande.’ En dat komt omdat er zoveel eisen aan je worden gesteld. Het leven moet vooral leuk zijn. Je moet

succesvol zijn: uitdagend werk, een afwisselend en liefst een beetje spannend privé-leven, met een perfecte relatie, kinderen die het goed doen op school, vakanties die vooral niet saai zijn; als 70-er ben je niet oud, je voelt je nog 30, roep je! Als millennial – geboren tussen 1980 en 2000 - ligt de wereld voor je open, en dat laat je zeker zien op Instagram en andere sociale media. (…) En tegelijkertijd trekt de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter volle zalen met zijn lezingen, gaan zijn boeken als warme broodjes over de toonbank. Die boeken dragen titels als ‘Borderline Times’ en ‘De kunst van het ongelukkig zijn’. In zijn optredens en boeken pleit De Wachter voor herstel van gemeenschapszin, benadrukt hij dat pech en tragiek bij het leven horen. Hij vertelt dat zijn wachtkamer druk bezet is met mensen die niet zozeer een psychische ziekte hebben, maar die niet goed kunnen omgaan met verlies, verdriet en tegenslag. Maar ook: die een gebrek aan zingeving ervaren. Hij pleit ervoor om de ‘ongelukkigheden’ te aanvaarden en ze te delen met anderen. Zijn devies is: laat de focus op geluk los en streef in plaats daarvan naar zin. Een zinvol leven is niet hetzelfde als een leuk leven…

Zin geven aan je leven. Maar ook dat kan knap vermoeiend zijn. Zin geef je niet, zin krijg je als je in een zinvol verband staat en functioneert. ‘Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven’, zegt Jezus in het bijbelgedeelte dat we gelezen hebben. Voor veel mensen, vertrouwd met geloof, bijbel en kerk, heel bekende woorden. Een typische tegeltjes-tekst. Zo’n tekst die je kon lezen op een wandtegeltje dat misschien wel aan de muur hing bij je oma…. Bedoeld als een woord van troost, bemoediging. ‘Kom maar bij mij, dan is het goed!’

Jezus is in Matteüs 11 in een stevige discussie gewikkeld met zijn tegenstanders. Ze nemen hem eigenlijk niet serieus. ‘De wijzen en verstandigen’, zeg maar het denkende deel van de natie. Ze missen de nederigheid, de bescheidenheid om echt naar Jezus’ woorden te kunnen luisteren. Ze voelen zich superieur. Jezus is blij met de eenvoudigen, de mensen die het durven wagen met hem. Hij spreekt indringende, haast mysterieuze woorden over zijn relatie met de Vader, met God. Hij gunt dat iedereen. Jezus maakt zich zorgen. Hij ziet om zich heen hoe godsdienst het leven van mensen alleen maar zwaarder maakt. Dat geloven niet bijdraagt aan een goed leven, de kwaliteit van leven. Alleen maar zorgt voor meer stress. Om de geboden van God, de Tien Geboden zeg maar, was een waar netwerk van allemaal bepalingen gemaakt die ervoor moesten zorgen dat de geboden nooit overtreden zouden kunnen worden. De mensen moesten zich aan 613 geboden en verboden zien te houden. Allemaal serieus bedoeld, een hoogst ernstige zaak. Eisen van God. Maar het was voor de mensen die het toch vaak al zo moeilijk hadden, niet te doen, ondragelijk. Een pak op hun schouders. En altijd dat schuldgevoel, gevoel van tekort schieten: we redden het niet, we doen het nooit goed, we stellen onszelf teleur, we stellen God teleur, we komen geen stap verder.

Jezus’ woorden staan hier heel duidelijk in de context van godsdienstige lasten, moe zijn van religie. We komen deze woorden van Jezus ook alleen tegen bij Matteüs. Hij schrijft vooral voor gelovigen met een Joodse achtergrond. Zeer godsdienstige mensen, godsdienstige lastdragers die vaak kunnen tobben over de vraag: is het genoeg? Ben ik goed genoeg? Doorsta ik de toets van de kritiek? Of wordt het straks allemaal gewogen en te licht bevonden? De stap is echt niet zo groot naar onze tijd, onze cultuur, waar ook zoveel eisen aan mensen worden gesteld. Je moet het maken!

En Jezus nodigt je uit om bij hem te komen. Hij geeft rust. Dat klinkt mooi. Een tegeltjes-tekst. Maar wat betekent het? Ik hoor Jezus zeggen dat het genoeg is om gewoon te komen, je open te stellen, te vertrouwen. Ik hoor die woorden en ik weet me gezien. Hij nodigt mij uit. Gewoon zoals ik ben, met alles wat ik met me meedraag. Hij stelt geen voorwaarden vooraf. Hij ziet mij. Ik moet denken aan een liedje van Claudia de Breij, ‘Ik zie jou’.

Je denkt dat je alleen bent en dat niemand naar je kijkt / Je denkt dat je voor niks rent dat je toch nooit iets bereikt / Je denkt dat niemand ziet hoe ongelofelijk hard je werkt / Je denkt dat al je moeite door geen mens word opgemerkt / Het is donker om je heen / En je knijpt je ogen dicht zo kun je jezelf niet zien / Maar ik zie jou / Ik zie jou...

Zoiets. Bij Jezus mag je ontdekken dat je er mag zijn, dat er van je wordt gehouden, niet om wat je doet, om wat je presteert, maar om wie je bent. Bij Jezus ontdek je dat er een bodem ligt onder je bestaan. Bij Jezus kom je op adem! Je bent gekend. Zin zoeken, zin geven. Maar hier meer: zin ontvangen. Het is goed dat je er bent. Kom maar! Ik geef je rust. En vervolgens zegt hij: ‘Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht.’Met die woorden wil Jezus je helpen om op een andere manier in het leven te staan. Je weet wat een juk is? Een juk is een houten balk, met een bepaalde pasvorm, die op de schouder wordt gedragen om een last te verplaatsen. Aan beide uiteindes zit een haak of een inkeping, waaraan een touw of een ketting met een mand of een emmer kan worden bevestigd. Een juk voor dieren wordt gebruikt om twee trekdieren, zoals twee ossen, paarsgewijs voor een wagen te spannen.

Leven brengt allerlei lasten met zich mee. Dat blijft zo, ook als je gelooft, als je Jezus kent. Geloven maakt het leven niet per se lichter. Maar Jezus helpt je wel om anders met die lasten om te gaan, om anders in het leven te staan. Als je weet dat je gezien, dat je aanvaard bent. Je bent kostbaar, je bent gekend. En dat brengt me weer bij het ‘juk’. Ook mét een juk moet je je lasten dragen. De emmers blijven net zo vol. Maar het juk van Jezus Christus helpt je om de lasten te dragen, verlicht je rug. Zo kun je leven. Je staat er niet alleen voor. Je hoeft het niet alleen te doen. Neem het juk van Christus op je. Met andere woorden: blijf bij hem in de buurt! Zijn nabijheid, zijn liefde, maakt een zware last lichter. In een oud verhaal ontmoet een man een kleine jongen die een andere kleine jongen op zijn rug draagt. Hij zegt tegen de jongen: ‘Jij hebt een zware last te dragen’. De jongen reageert: ‘Dat is geen last, dat is mijn broertje...’ Liefde maakt zelfs de zwaarste lasten licht... Dirk de Wachter zegt dat we de ongelukkigheden van het leven moeten aanvaarden, die horen erbij. Hij zegt ook dat we die ongelukkigheden met elkaar moeten durven delen. Hij pleit voor gemeenschapszin, het dragen van elkaars lasten. Eigenlijk zegt hij daarmee die woorden van Jezus na…. En ik zeg erbij: het kan omdat ik zelf aanvaard ben. Als ik mijn eigen levensproject niet waar hoef te maken, komt er vanzelf ruimte voor anderen!

Is je geloof er voor het leven of leef je voor het geloof? Die vraag van het begin. Ik durf wel te zeggen dat geloof er voor het leven is, dat geloven je helpt om je leven te kunnen leven. Dat ik gekend, gezien, geliefd bent. Dat dat me helpt om zo ook naar anderen te kijken. Tegelijk ben je misschien terughoudend, zou je niet zo snel tegen je niet-gelovige buurman zeggen: ‘Zonder geloof vaart niemand wel’. Het is best ingewikkeld. Natuurlijk.

Dat schilderij. Je hebt het natuurlijk al lang gezien. Het is van Rembrandt of iemand uit zijn omgeving. Het is Jezus. Dat heb je natuurlijk al lang gezien. En hij ziet jou… Vorig jaar schreef de jonge theoloog Robin ten Hoopen een prijswinnende column bij dit schilderij. Ik eindig met die column. Woorden die voor mij precies aangeven waarom ik niet zonder Jezus wil, kan, waarom ik graag inga op zijn nodiging bij hem te komen.

Het zijn zijn ogen.Het linker helder, het rechter flets. Even donker als zijn haar. Ze staan afgetekend in zijn zachte gezicht. Ze zien mij. Lieflijk, mild schijnen ze mij toe. Ze kennen het leven. De losers, boeven en heersers, de pijn, de vis, het brood; ze hebben ze gezien. En nu zien ze mij. Ik wil naar hem kijken. Moet naar hem kijken. Hij houdt mijn blik vast. Ik hoop er iets te vinden. Steun, houvast, troost misschien. Zijn handen zijn er niet. Ze kunnen mijn vingers niet grijpen. Zijn voeten zie ik niet. Ik weet niet of hij naar mij toe kan komen. Zijn oren zijn verborgen. Heeft mijn bidden zin? Maar zijn ogen zeggen genoeg. Of ik nu zit of sta, naar links of rechts loop, ze zien mij. Hij ziet mij. Vastgelegd heeft Rembrandt ze. Die gewone ogen van die eenvoudige man met dat milde gezicht. Het zijn zijn ogen. Van die man uit Nazareth. Die ik niet zien kan maar waarvan ik hoop, geloof, net als Rembrandt, dat zij mij wel zien. Toen ik trouwde en rouwde. Toen ik droomde en hoopte; in mijn wanhoop en verdriet. Ze zagen mij en zien mij. Ik weet het. Vergeten zal ik niet. Het zijn zijn ogen.

AMEN

Reageren? Mail jvanwalsum@planet.nl