dagmarbaars.files.wordpress.com · Web view2013. 1. 19. · I n h o u d s o p g a v e. K u n s t...

'Talentontwikkeling binnen de kunstklas'

I n h o u d s o p g a v e

1


K u n s t is wat gebeurt als je durft te dromen

[SpongeBob SquarePants]

2


I n l e i d i n g & o n d e r z o e k s v r a g e nblz. 4 tm. 5

H o o f d s t u k 1 " Talent "blz. 6 tm. 7

H o o f d s t u k 2 Beeldend talent ontdekken bij Boekie Boekie- blz. 8 tm. 12 H o o f d s t u k 3 Talentontwikkeling op school en binnen de kunstklas op

primair onderwijs - blz. 13 tm. 342.1 Meervoudige intelligentie- meervoudig talent - blz. 13 tm. 162.2 Wat en Waarom kunsteducatie op basisscholen? blz. 16 tm. 182.3 Hoe wordt het vak gegeven?[visies] blz. 18 tm. 232.4 Hoe zit het vak inhoudelijk in elkaar en hoe wordt dit overgebracht?[leerstijlen en werkvormen] blz. 23 tm. 332.5 Beoordeling blz. 33 tm. 34

V a n K a p o t n a a r K u n s t , v a n I e t s n a a r N i e t s De nieuwe KunstKwast wedstrijd 2013In grove lijnen en motivatie blz. 35 tm. 36

C o n c l u s i e blz. 37 tm. 40

B r o n n e n l i j s t blz. 41 tm. 42

B i j l a g e

3


"Boekie Boekie, het aller-leukste tijdschrift voor kinderen."

Mijn laatste stage momenten binnen mijn opleiding aan de Academie voor Beeldende Vorming vonden plaats in Rotterdam, bij Boekie Boekie.Het voornemen dat ik me in vier jaar zo breed mogelijk wil oriënteren op het gebied van kunsteducatie, deed me besluiten mijn eindonderzoek niet meer op een school te doen, maar het in een heel andere hoek te zoeken. [uitgebreide motivatie en stagewerkplan bevinden zich in het stageverslag]

Boekie Boekie , in het kort, is een tijdschrift “voor iedereen die van tekenen [knutselen] en schrijven houdt”. Gelukkig maar, want ik heb me de afgelopen 4 maanden onder mogen dompelen in een groot aantal tekeningen, aquarellen, binnenrijm, posters, haiku’s, sculpturen en buitenrijm van “jong talent”. Dit werk is het resultaat van kinderen, maar ook studenten, die meegedaan hebben aan de wedstrijden die vanuit Boekie Boekie worden georganiseerd; zoals de Poem Express, een internationale dicht- en tekenwedstrijd, KunstKwast, een knutselwedstrijd en de StArt Award, een illustratiewedstrijd voor studenten van de kunstacademie.

De 100’en uiteenlopende inzendingen vanuit kinderen, ateliers en basisscholen worden onder de loep genomen en bekritiseerd door een vakjury en vaak ook nog door een kinderjury. Het selecteren van tekeningen en werk van kinderen op ‘talent’ is niet zo makkelijk als ik me in eerste instantie had voorgesteld. Ik denk dat dit te maken heeft met het feit dat ik voor mezelf nog geen heldere definitie gevormd had van talent. Wat is ' talent'? En hoe komt dit tot uiting? “Niet elke wielerwedstrijd van een veelbelovend wielrenster is een topprestatie; niet elk kunstwerk van een getalenteerd schilder is geslaagd”1 en dat geldt andersom natuurlijk ook.De vraag Wat is ‘talent’ ? en Hoe dit tot uiting komt in de beelden van kinderen? ` zijn deelvragen die naar voren komt in mijn onderzoek.

Wat me op ging vallen gedurende mijn stage was het feit dat scholen maar zelden in de prijzen vallen. Genomineerd, dat wel, maar ateliers en kinderen die op eigen initiatief meedoen gaan er uiteindelijk altijd vandoor met de prijzen; dat is al jaren zo.Vreemd, hoe staat het dan met de kunsteducatie op deze basisscholen? Wat is het verschil met de 'educatie' die plaats vindt binnen de ateliers?Vanuit deze vragen ben ik mijn onderzoek gestart, en ben ik op bezoek gegaan bij de ateliers en scholen die meegedaan hebben aan een van de Boekie Boekie wedstrijden.

Onderzoeksvraag

Ik zie dit onderzoek als een verdieping in de doelgroep waar ik graag mee werk. Welke conclusies kan ik na het verzamelen van observaties, interviews, juryrapporten en werk van kinderen trekken over talent en het creëren van de beste omstandigheden om dit te ontwikkelen. En hoe ga ik dit toepassen in mijn docentschap?

1 Over de top, haal het allerbeste uit jongeren', Huub Nelis en Yvonne van Sark, Kosmos Uitgevers Utrecht 2012

4


" Onder welke omstandigheden wordt het vermogen tot creëren/ talent het best gestimuleerd [binnen de kunstvakken op primair onderwijs]?"

Wat is 'talent'?

Vakvisie op kunsteducatie binnen primair onderwijs; talentontwikkeling. Hoe haal ik de kwaliteiten die ik herken bij Boekie Boekie, binnen in mijn eigen onderwijspraktijk.

De middelen die ik in wil zetten om antwoord te vinden op bovenstaande vragen zijn:

Participerende observatie bij de jureringen. Eerdere juryrapporten verzamelen en uiteindelijk zelf schrijven

Participerend observatie bij deelnemende scholen en ateliers Interviews met docenten van deelnemende scholen en ateliers

Enquêtes ingevuld door deelnemende kinderen KunstKwast wedstrijd [Waar liggen de voorkeuren van kinderen? Welke opdracht is passend voor KunstKwast wedstrijd 2013]

Eindproducten

1. Juryrapporten geschreven voor de winnende kinderen van de KunstKwast wedstrijd; toepassing van mijn kennis over talent bij Boekie Boekie

2. Nieuwe KunstKwast-wedstrijd 2013; vraag naar experiment vanuit Boekie Boekie om verandering te brengen in het feit dat scholen nooit winnen, maar altijd ateliers.Aan de vorm, organisatie en kwaliteit [het proces] van kunsteducatie wat vooraf is gegaan aan de inzendingen, kan Boekie Boekie als organisator van de wedstrijden en podium voor 'jong talent' niets veranderen. Wat wel kan veranderen, is de wedstrijd zelf.De KunstKwast wedstrijd zoals deze nu is, prikkelt denk ik niet genoeg. Eigenlijk moet het niet uitmaken voor de deelnemers, of deze op school veel of weinig tijd aan kunstvakken besteden, ze wel of niet lessen volgen in een atelier, om toch in de prijzen te kunnen vallen en plezier te hebben in het meedoen aan de wedstrijd. Het moet een opdracht zijn die kinderen genoeg inspireert, motiveert en stimuleert om zelfstandig mee te doen,dus niet school of atelier gebonden, aan de KunstKwast 2013.In dit onderzoek wordt de motivatie en de wedstrijd inhoudelijk in grove lijnen beschreven. De opdracht zelf zal uiteindelijk gedrukt worden, en zal te zien zijn bij de presentatie.

3. [het onderzoek zelf, wat ik zie als een verdieping in de doelgroep groep 3/4 tm. groep 8.]

5


ta·lent het; o -en 1 (Bijb) bep. Gewicht aan goud of zilver 2 natuurlijke begaafdheid; aanleg 3 iem met veel aanleg2

Om als jury te kunnen oordelen over talent, zul je voor jezelf toch eerst een duidelijke definitie moeten hebben van dit begrip.

" Talent heb je wanneer je van nature erg begaafd bent op een bepaald gebied; je gooit de ene na de andere strike met bowlen, je weet als een Ai Wei Wei al weken aan een stuk 1000'n bezoekers te fascineren, je behaalt een toprecord hoogspringen en bezit ' The Voice of Holland'. "

Zoals in de inleiding naar voren komt, had ik me nog nooit verdiept in de definitie van talent. Stiekem had ik 'een talent' al geïnterpreteerd als een ' extreme uitblinker', een kind/of volwassenen dat al ontzettend ver is, in dit geval, op visueel en creërende gebied. Ergens voelde ik een weerstand bij de gedachte daar een onderzoek over te starten. Ik vind het veel interessanter om te leren hoe ik die kwaliteiten[talent] kan aanwakkeren en ontwikkelen bij kinderen. Na me verder in te lezen over talent en haar betekenissen, bleek dat ik een stap te ver was en ik het begrip, ' excellentie' over het hoofd gezien heb.Excellentie is allereerst een relatief begrip, het gaat om een afwijking ten opzichte van het gemiddelde, aan de bovenzijde. Als je ergens in excelleert ben je extreem goed en steek je ver boven het gemiddelde prestatieniveau van een bepaalde groep uit. Excellentie is het volgende stadium; het gaat bij excellentie overduidelijk om meer dan begaafdheid of aanleg.3 Als je ergens echt in wil perfectioneren, gaat dit verder dan een wekelijks ateliermoment of kunstles op school. Daar zul je heel wat meer tijd en energie aan moeten besteden. Tegenwoordig een binnen het onderwijsveld veel gebruikte term, en verder uitgediept in het boek ' Over de top, haal het allerbeste uit jongeren' van Huub Nelis en Yvonne Sark. Ik wil hier binnen dit onderzoek verder niet op ingaan.

Mensen zeggen al snel dat iemand talent heeft, of juist helemaal niet. Van Dale, zie hierboven, omschrijft het begrip talent als een ' natuurlijke begaafdheid, aanleg' en geeft hierbij geen verdere toelichting, wat deze omschrijving incompleet maakt.

In de praktijk denken mensen vaak veel te statisch over talent, het is geen vast gegeven. ' Je hebt het, of je hebt het niet' gaat in dit geval niet op. Talent gaat feitelijk gezien om een te ontwikkelen leerpotentie. Alles wat je vaker doet, gaat gaandeweg beter. Het verschil met 'normale' mensen en talentvolle mensen is, is dat een talentvol persoon deze leerweg sneller beloopt.Huub Nelis en Yvonne van Sark vertellen in hun boekpresentatie dat het vertrekpunt van ieder talent de aanleg is, maar dat talent voor rekenen, dansen, schilderen niet zomaar vanzelf komt; daar moet voor getraind worden. "Wie niet met zijn talenten aan de slag gaat, blijft slechts een belofte"4

Vaak wordt het begrip talent gelijk gesteld met een hoog IQ,- Intelligentie Quotiënt. Waardoor bijvoorbeeld in Nederland mensen met een niet zon hoog IQ bij voorbaat worden weggehouden bij ambitieuze opleidingen.5 Volkomen onterecht, want in de loop van de tijd zijn meerdere vormen van intelligentie gedefinieerd, dus meerder vormen van talent.

2 http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=talent&lang=nn3 'Over de top, haal het allerbeste uit jongeren', Huub Nelis en Yvonne van Sark, Kosmos Uitgevers Utrecht 20124 Huub Nelis in ' Haal het beste uit je kind' , Dominique Prins, Algemeen Dagblad 18 februari 20125 'Uitblinken verboden, maak ambitie niet verdacht', Aleid Truijens Volkskrant 14 april 2012

6


Bij het begrip intelligentie/IQ denken mensen vaak aan slimheid, aan het verstandelijke vermogen, dit noemt men cognitieve intelligentie. Cognitieve vaardigheden is voor veel domeinen belangrijk, maar er zijn ook nog gebieden zoals muziek, kunst en sport waarbij lichaamsbeheersing of ritmegevoel onmisbaar zijn. Je kunt dus intelligent en getalenteerd zijn op meerdere terreinen, wanneer je intelligentie omschrijft als een capaciteit om een bepaald soort informatie te verwerken die je in staat stellen om problemen binnen een domein op te lossen.

In de onderwijspraktijk is het vaak zo dat sommige kinderen die niet sterk zijn in de zaakvakken, wel bijzondere prestaties kunnen leveren op kunstzinnig gebied. Ze zijn dus minder intelligent op het gebied van rekenen, maar wel op het gebied van bijvoorbeeld tekenen of schilderen. In dit verband is de theorie over meervoudige intelligenties van de Amerikaanse hoogleraar Howard Gardner interessant. Gardner had net als veel andere wetenschappers kritiek had op de gangbare opvattingen over intelligentie. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat intelligentie gemeten kan worden via gestandaardiseerde testen, waarvan de resultaten worden uitgedrukt in een quotiënt. Een IQ van 100 is normaal. Wie daar een eind onder zit, is 'zwakbegaafd' en wie daar ver boven scoort is 'hoogbegaafd'. En daarmee moet je het voor de rest van je leven doen.6

Gardner onderscheidt negen verschillende vormen van intelligentie. Hier kom ik later op terug in het hoofdstuk over ' talentontwikkeling in de klas'

Uit bovenstaande informatie kunnen we dus concluderen dat talent een, soms nog onontdekte, leerpotentie is. Hoe getalenteerd je bent bepaalt de snelheid van je leerproces binnen een bepaald domein [bijvoorbeeld logisch-mathematich]. De helft hiervan is natuurlijk bepaald. Nu er sprake is van meerder intelligenties, is er ook niet EEN manier van talentvol zijn. Misschien is het een te mooi klinkende overtuiging dat ieder kind talent heeft, maar ik zou graag geloven dat ieder kind in het bezit is van een zeker ontwikkelingspotentieel op een van de terreinen.

" Een docent die geen enkel talent bij zijn leerlingen ontdekt, kijkt niet goed!" Huub Nelis

6 http://www.aps.nl/APSsite/Onderwijssectoren/Projecten/Meervoudige+Intelligentie/

7


Beeldend talent ontdekken bij BoekieBoekieNaar aanleiding van de juryrapporten en jureringen

De uitleg van talent die hierboven staat beschreven is naar aanleiding van literaire bronnen en brengt aan het licht dat het bij talent gaat om een leerpotentie. Leren is een proces en dat is erg moeilijk af te lezen aan alleen een tekening of schilderij; de inzendingen bestaan namelijk alleen maar uit beelden. Sommige kinderen die deelnemen aan de wedstrijden, hebben vaker meegedaan. Omdat van hen ieder jaar een nieuw werk binnenkomt, is het makkelijker en meer terecht om te zeggen dat het kind wel of niet getalenteerd is, omdat er een bepaalde ontwikkeling in kwaliteit te zien is.Maar gelukkig draait het bij deze wedstrijden niet alleen om het bevestigen van talent.De wedstrijden zijn juist ook voor kinderen die bewust of onbewust hun talent nog niet hebben ontdekt. Het biedt voor kinderen de mogelijkheid om te laten zien wat ze kunnen en wat ze graag doen. Meedoen aan een van de wedstrijden van Boekie Boekie kan dus een grote stimulans vormen om meer beeldend/schrijvend bezig te gaan. Ook al val je niet meteen in de prijzen, dan is er een andere wedstrijd waar je aan mee kunt doen of je doet het volgend jaar gewoon weer mee.Hopelijk ontdekken kinderen door mee te doen hun plezier in het maken van gedichten en beelden en ontdekken op deze manier zelfs wel hun talent.

Zoals al eerder naar voren is gekomen, worden alle werken beoordeelt door een vakjury. Deze jury bestaat uit mensen met verschillende kunstzinnige achtergronden: dichters, kunstenaars, illustratoren, acteurs etc. Op deze manier wordt het werk bekeken door mensen uit verschillende disciplines; iemand die actief is als acteur en veel in het theater is, zal anders kijken naar een gedichtenposter dan een beeldenkunstenaar. Ik heb tijdens mijn stage 2 jureringen meegemaakt; van de Poem Express '11-'12 en KunstKwast 2012.

Hoe herken je talent uit slechts een beeld?

Jurering KunstKwast en Poem Express; wat zijn de criteria?

Aangezien er meestal veel inzendingen zijn, wordt er eerst een grove selectie gemaakt waarbij de minst bijzondere werken afvallen. Deze werken springen er niet echt uit, omdat ze ieder jaar weer terugkomen bij andere inzendingen. Voorbeelden zijn tekeningen van strip- of tekenfilmfiguren, tekeningen die duidelijk nagemaakt zijn en papier gevuld met glitterende hartjes. Kortom, daar is in eerste instantie niets mis mee, maar wel als je opzoek bent naar de meest ‘talentvolle’ werken die een bepaalde bijzonderheid en/of kundigheid in zich hebben.

Het is heel belangrijk dat in het beeld toch een bepaalde gedrevenheid van het kind te vinden is; kinderen moeten op eigen initiatief mee willen doen anders vallen ze al snel af. Dit ontbreekt nog wel eens bij de groepsinzendingen. De docent is dan waarschijnlijk de drijvende kracht geweest achter het meedoen aan de wedstrijd en wil graag dat tenminste een paar van de leerlingen in de agenda of gedichtenbundel komen. Vervolgens wordt toch al het werk opgestuurd, terwijl er in zon grote groep vaak ook kinderen zitten die het minder leuk vinden om mee te doen, dit werk valt op en valt afInzendingen waarbij de motivatie van het kind afkomstig is, zie je vaak bij atelier- en individuele inzendingen. Het eerste kenmerk van een bepaalde motivatie is de uitwerking.

8


7

KunstKwast

Bij de KunstKwast wedstrijd is geen opdracht verbonden, iedereen mag zijn of haar teken/knutselwerk insturen. Uit de resterende werken worden er 20 gekozen, waarvan de beste tien met hun werk in de Boekie Boekie agenda komen. Naast de vakjury, mag ook het publiek stemmen door middel van een Facebook-contest.Hoe mensen daar tot hun keuze komen wordt vaak beïnvloed door verschillende factoren, zoals bijvoorbeeld een zoon of dochter die meedoet, en heeft dus weinig te maken met het herkennen van kwaliteit. Waarom het publiek nou juist voor ' die ene' kiest, welke criteria zij hanteren, vind ik daarom minder interessant en heb ik niet verder uitgezocht.

Interessanter vind ik de criteria die de vakjury hanteert bij het selecteren van de beste 20 werken uit de inzendingen van de KunstKwast? Naar aanleiding van de jury rapporten en het aanwezig zijn tijdens de jureringen heb ik een korte lijst kunnen maken met kenmerken. Deze kenmerken maken het werk tot een van de betere werken en markeren dus mogelijk een talent.

Kundigheid: met weinig middelen toch een interessant beeld maken, interessant materiaalgebruik, tekening zit technisch goed in elkaar, duidelijk niet nagetekend.

Het beeld is oorspronkelijk, origineel en opvallend: blijft de aandacht trekken, verhalend, humor, prikkelt de fantasie, vervreemdend

Past de tekening in het tijdschrift/agenda qua ‘stijl’; iVB: een tekening van Spongebob is leuk, maar is van origine al een figuur uit een tekenfilm. Dit is dus geen vernieuwend en inspirerend beeld en past dus ook niet in een tijdschrift/agenda wat gevuld wordt met tekeningen van talentvolle kinderen.

Persoonlijke smaak

Om mijn opgedane kennis over kindertekeningen in de praktijk te brengen heb ik de juryrapporten geschreven van de 20 genomineerden van de KunstKwast 2012. Hieronder worden een paar werken uitgelicht, de rest bevindt zich in de bijlage.

Yara Schaap zet een rustig maar toch oogprikkelend beeld neer van een gemengd boeket in een vaas. De verschillende keuren van de bloemen zijn erg goed in combinatie met elkaar en komen helemaal tot hun recht door de rustige achtergrond. Ook de materiaal keuze is een slimme zet van Yara, door het gebruik van verf is de intensiteit van de kleuren optimaal. De gestreepte vaas fleurt het geheel nog extra op. Het mooie aan dit boeket is ook nog eens dat het niet verdort, waardoor het zijn kleur altijd zal behouden!

7 Beiden voorbeelden van inzendingen van 2 verschillende jongens van 7 jaar. De linkse is een inzending vanuit een klas, de rechter is een individuele inzending. Er is bij de rechter duidelijk meer sprake van betrokkenheid; lettend op de secure uitwerking.

9


Floortje van den Akker tekende hier met precisie een piste met skiërs die nét op het punt staan de berg met een hoge snelheid af te glijden. Het lijkt wel of de mensen in de lift vermakelijk zitten toe te kijken hoe deze skiërs over een paar seconde de berg af zullen roetsjen. Sommige staan wat wankel op de latten. Het is maar de vraag of deze 'helden' de tocht naar beneden vlekkeloos tot een einde weten te brengen….Spannend!

Anna Houtzager laat deze gans door zijn ‘echtheid’ bijna van het blad aflopen. Een grappig element aan de tekening is de tweede gans, die nog snel zijn kopje in het beeld weet te steken. Door zijn details, lettend op het mooie veren-dek en kleurgebruik, is het een schilderij waar je langer naar wil kijken. Knap gedaan hoor!8

Avec le Poem Express, écris et dessine pour le monde entier/Write your way around te world with the Poem Express/Schreibe und male rund um die Welt mit dem Poem Express/Schrijf en teken de wereld rond met de Poem Express

De Poem Express is een internationaal kunst- en poëzieproject waarbij kinderen uit verschillende landen, dit jaar was dat Nederland, België, Zweden, Spanje, Polen, de Antillen, Frankrijk, Spanje, Tsjechië, uitgenodigd worden om gedichtenposters te maken. Er is in elk land een lokale jury, die jaarlijks 10 gedichtenposters nomineert. Drie daarvan worden met een extra prijs van het betreffende land bekroond. Alle genomineerde posters worden vervolgens voorgelegd aan een internationale jury in Rotterdam.

De internationale jury selecteert uit de genomineerde posters een aantal werken. Deze worden in drie of meer talen vertaald en gepubliceerd in internationale Poem Express gedichtenbundels. Er worden ook werken gepubliceerd in Boekie Boekie. Daarnaast wijst de internationale jury in Rotterdam twee prijswinnaars aan voor de Internationale Poem Award: een prijs voor de beste Nederlandstalige poster en een prijs voor de beste niet-Nederlandstalige poster.

Binnen deze wedstrijd, in vergelijking met de KunstKwast, speelt tekst ook een grote rol en is er sprake is van een opdracht

Selectiecriteria

Beeldend

Tekst en beeld vormen een eenheid en vullen elkaar aan; Het beeld versterkt de inhoud; Het beeld is origineel, oorspronkelijk en opvallend; De tekst is goed leesbaar; Gedichtenposter is duidelijk zichtbaar gemaakt door een kind

8 Voorbeeld juryrapport Kunstkwast wedstrijd 2012

10


Inhoud[tekst]

is oorspronkelijk, niet gekopieerd en enigszins universeel; is een originele vondst of geeft een bijzondere gedachte of gevoel weer door middel van

oorspronkelijk taalgebruik; is helder en duidelijk, toegankelijk en niet abstract; roept een bijzonder beeld op; is vertaalbaar: taal- landgrapjes zijn dus uitgesloten

De kwaliteiten van de inzendingen voor de KunstKwast en Poem Express lopen nogal uiteen. Er zitten werken bij die erg voor de hand liggend zijn, maar ook werken die me echt hebben verrast door hun blijk van creativiteit, kundigheid en humor.Iets anders wat me sterk opviel bij de Poem Express is het verschil in gedichten van de verschillende landen. De thematiek bij de Franse gedichten is veel heftiger dan die van de Nederlanders. Misschien dat dit iets te maken heeft met het feit dat kinderen al op jonge leeftijd filosofie krijgen. Ook vind ik de beelden uit het buitenland verrassend goed, met name landen als Frankrijk België en Spanje. Het was voor mij een lastige taak om uit alle inzendingen, zowel van de Poem Express als Kunstkwast, tekeningen te selecteren die getuigen van talent. Ik weet vanuit mijn ervaringen als [student]docent wat een beeld tot een kwalitatief beeld maakt zoals authenticiteit en een bepaalde kundigheid. Maar als het om zo’n grote hoeveelheden gaat als bij Boekie Boekie en je ook nog te maken hebt met kinderen in verschillende leeftijdscategorieën, wordt het een stuk lastiger. Nog moeilijker is om daarna uit alle betere werken ook nog eens het beste werk te kiezen. Het viel me op dat wanneer je geen beeld hebt van het kind en het traject wat vooraf is gegaan aan de tekening, zoals je dat wel hebt wanneer je docent bent, je dan snel op smaak gaat oordelen. Bovendien kan een tekening er goed uitzien, maar nagetekend of een trucje zijn, wat kinderen [op dat moment] dus niet talentvol maakt.Ik houd persoonlijk wel van de Franse dramatiek in woord en beeld, maar dat wil niet zeggen dat een hond met een schelpenvriendje geen goed thema vormt voor een gedichtenposter.

Vanuit mijn ervaring als docent ben ik gewend een beeld te beoordelen vanuit verschillende invalshoeken. Het beeld speelt wel degelijk een belangrijke rol, maar is een ‘product' ontstaan uit een proces. Sommige kinderen hebben, ondanks een enorme inzet, nog steeds een kwalitatief laag beeld neergezet. Maar, omdat hij of zij vergeleken met de vorige keer vooruitgang heeft geboekt of tijdens het proces erg betrokken is geweest, worden ze niet negatief beoordeelt. Bij een wedstrijd zoals deze kom je dan gewoon op de NEE-stapel.

Het is fijn dat ik heb kunnen afkijken bij de jury en dat ik naar aanleiding daarvan een checklist heb kunnen maken, een lijst waarin je naar aanleiding van verschillende punten kunt oordelen over de poster of tekening. Link naar het docentschapNet zoals voor een jury, is het voor een docent belangrijk om goed zicht te hebben op de kwaliteiten van de klas. Wat kwaliteit is in een kindertekening of andere werk, is iets wat ik heb kunnen leren van de jureringen die bij Boekie Boekie plaatsvonden.Als docent heb ik dadelijk ook te maken met beoordelingsmomenten, alleen heb ik dan ook het

11


proces meegemaakt, waaruit deze beelden zijn ontstaan. Dat het beeld een bepaalde kwaliteit bevat[zie hierboven], is maar een klein deel van de beoordeling; hoe het kind tot deze beelden is gekomen is voor mij als docent in spe veel interessanter. Hoe haal ik de kwaliteiten die ik voorbij zie komen tussen de inzendingen van de KunstKwast wedstrijd of Poem Express, binnen in mijn eigen lespraktijk. Welk traject gaat daaraan vooraf? Kortom ik ben opzoek naar de juiste leerstijlen om talent te ontdekken en ontwikkelen

Talentontwikkeling ' op school en binnen de kunstklas op primair onderwijsNaar observaties scholen en ateliers KunstKwast 2012 en Poem Express '11-'12

Het verschil is nogal groot tussen de kwaliteit van de inzendingen tussen basisscholen, ateliers en individuele inzendingen. Werk afkomstig uit ateliers of individuele inzendingen zijn meestal de prijswinnaars. Een vraag die als eerste bij mij op komt is: Hoe is het dan gesteld met de kunsteducatie op basisscholen? Dat kunstvakken op onder andere basisscholen een ondergeschoven kindje zijn, is geen onbekende uitspraak meer. Sommige basisscholen

12


beschouwen kunst al als een deel van het onderwijsproces. Voor andere scholen is kunst nog steeds slechts een extraatje bij het echte leren.

Wat is er dan zoveel beter aan de lessen in ateliers?

Daarom ben ik naar de deelnemende scholen en ateliers gegaan om te kijken hoe daar de kunstlessen in elkaar steken. Naast observaties en het begeleiden van de les, heb ik ook nog wat interviews afgenomen bij docenten van deelnemende klassen omdat er geen mogelijkheid was om langs te komen. [zie bijlage]Het is ontzettend lastig om kwaliteit te bepalen uit een paar uur aanwezig zijn in een lessituatie. Want niet alleen de resultaten bepalen de kwaliteiten van de lessen, maar het is ook een stukje betrokkenheid en motivatie van de leerling en de rol en aanpak van de docent. Door middel van globale vragen over de lessituatie en een korte visie van de docent, probeer ik tot bepaalde conclusies te komen. Deze zijn verwerkt in dit hoofdstuk

Meervoudige intelligentie- meervoudig talentEen optimale ontwikkeling

Graag wil ik nog een keer aan het licht brengen wat IK nu precies bedoel met talentontwikkeling in de klas. Net zoals bij Boekie Boekie ben ik er als docent niet op uit om alleen beeldend-talent te bevestigen en verder te ontwikkelen. Dat lijkt me ten eerste niet echt reëel als je op een reguliere basisschool werkt, waar kinderen van allerlei niveaus en achtergronden les hebben. En ten tweede vind ik het persoonlijk interessanter om de hele klas te betrekken en te enthousiasmeren voor het vak 'kunst'. Hoe creëer ik de juiste leersituatie en omgeving om alles uit de leerlingen te halen wat erin zit. Hoe krijg ik ze enthousiast voor het vak en biedt ik ze de mogelijkheid hun talent te ontdekken?

In de praktijk van het onderwijs zie je vaak dat sommige kinderen echt niet altijd sterk zijn in bijvoorbeeld de mathematische vakken en zich veel beter uit kunnen leven in kunstzinnige vakken; of andersom.

Het idee dat er meerdere vormen van intelligentie bestaan is in het verleden door verschillende psychologen zoals Thurstone, Guilford, Catell en Robert Sternberg9 verdedigd.

Het is echter door Gardner het verst doorgevoerd. Howard Gardner onderscheidt negen10 vormen van intelligentie:

Verbaal-linguïstisch- het vermogen om gesproken en geschreven taal te begrijpen. Je hebt een gevoeligheid voor de betekenis van woorden en de verschillende functies van taal. Voorkeuren gaan naar: lezen, praten, schrijven, discussiëren etc.

9 Robert J Sternberg, Linda Jarvin en Elena L. Grigorenko, Explorations in Giftedness, 201010 Een aantal jaren geleden kwam Gardner met een negende intelligentie. Of deze intelligentie werkelijk aan alle criteria van Gardner voldoet is nog niet helemaal duidelijk.

13


Logische-mathematisch - Het vermogen om logisch te denken en te redeneren; getallen en cijfers mentaal te manipuleren en om abstracte begrippen te hanteren en te creëren.Voorkeuren gaan naar: rekenen, begroten, logica, redeneren etc.

Visueel-ruimtelijk- Het vermogen om ruimtelijk vormen en beelden waar te nemen, na te maken en te interpreteren naar nieuwe beelden.Voorkeuren gaan naar: knutselen, tekenen, ontwerpen, legpuzzels etc.

Muzikaal-Ritmisch - Het vermogen om betekenis te geven aan muzikale patronen, klanken en ritmes. Daarnaast het kunnen creëren en reproduceren van deze elementen.Voorkeuren gaan naar: muziek maken en lezen, zingen, beluisteren etc.

Lichamelijk-kinetisch - Het vermogen om je eigen lichaam te gebruiken en het ook te controleren; bewustzijn. Het beheersen van de fijne en grove motoriek.Voorkeur gaat naar: gym, sport, bewegen, dansen, lichaamstaal etc.

Inter-persoonlijk - Het vermogen om verschillende individuen en hun stemmingen, motieven en temperament te herkennen. Het hebben van een communicatie- en inlevingsvermogen.Voorkeuren gaan naar: vrienden, leiden, organiseren, teamwerk etc.

Intrapersoonlijk - Het vermogen tot zelfreflectie en zelfbewustzijn. Herkennen van eigen gevoelens als drijfveer voor het eigen handelen.Voorkeuren gaan naar: zelfonderzoek, zelfkennis, dromen, filosoferen.

Naturalistisch - Het vermogen om onderscheid te maken tussen de verschillende [natuur]verschijnselen en deze kunnen classificeren.Voorkeuren gaan naar: biologie, milieu, flora, fauna, natuurlijke fenomenen.

[Existentieel - Het vermogen om na te denken over de betekenis en de zin van dingen en het leven.Voorkeuren gaan naar: filosofie, religie, maatschappelijke vraagstukken etc.]11

Volgens Gardner zijn mensen niet alleen op cognitief gebied, maar in allerlei opzichten meer of minder intelligent te noemen. De scores van een IQ test, beperkend tot 1 domein, zijn niet meer volledig als je er vanuit gaat dat ieder mens is op meer fronten intelligent/talentvol kan zijn. Wel kun je de capaciteit om een bepaald soort informatie te verwerken, loslaten op verschillende terreinen. Een architect verwerkt bijvoorbeeld visueel-ruimtelijke en mathematische informatie; een sporter echter verwerkt informatie over beweging, maar ook visueel-ruimtelijk. Een aantal intelligenties ontwikkelen zich sterker dan de rest. Dit heeft weer te maken met combinatie van voorkeur en vermogen. Je kunt dus op verschillende manieren getalenteerd zijn; iemand die dyslectisch is en daarom minder goed is in taal, kan tegelijkertijd wel een talent zijn op het gebied van wiskunde en sport.

11 Zicht op...het nieuwe leren en cultuureducatie, Vera Bergman, Cultuurnetwerk Utrecht 2006

14


Ik vind het belangrijk dat scholen deze denkwijze van Gardner in acht nemen. Het moet voorop staan dat iedereen zich zo optimaal kan ontwikkelen binnen het onderwijs, op een manier die bij ze past.

Het idee van meervoudige intelligenties [MI] is binnen scholen aantrekkelijk als antwoord op het probleem van de leerling-diversiteit. De verschillen tussen kinderen op het gebied van belangstelling, voorkeuren, niveau en capaciteiten zijn groot. Docenten staan dus regelmatig voor de vraag wat ze met deze verschillen aanmoeten. Meervoudige intelligentie is een uitkomst voor leerlingen die het in termen van de traditionele voorstelling en maat van intelligentie niet zo goed doen. Doordat kinderen niet meer alleen intelligent bevonden kunnen worden op hun cognitieve vaardigheden, maar ook op andere vlakken, wordt de betrokkenheid en motivatie van de leerlingen groter. De Britse filosoof Tom White zegt hierover: " Pupils who used to think themselves dim, can blossom when they find out how bright they are making music or interacting with people. Kinaesthetic learners can now see themselves as ‘body smart’. The idea that intelligence is not necessarily tied to IQ has been a liberating force.” 12

Betrokkenheid en motivatie zijn de beste elementen voor een succesvolle leerling!

Een van de scholen in Nederland die de verschillende intelligentiegebieden erkennen is de Jan Ligthartschool in Woudenberg. Dit is een van de basisscholen die met groep 8 meegedaan heeft aan de KunstKwast wedstrijd.13 Zij laten de thematiek van het ene vak, doorlopen in andere vakken met bijpassende werkwijze. Zo kwam het thema bij begrijpend lezen, terug tijdens de 'kunsturen'. Kinderen die moeite hadden met het verwerken van kennis bij lezen en schrijven, hebben dit later beeldend en praktisch kunnen doen. Deze leerlingen zijn dus waarschijnlijk minder verbaallinguïstisch intelligent en meer visueel/ruimtelijk ingesteld. Op deze manier krijgen ze de mogelijkheid de kennis op hun eigen manier eigen te maken en raken ze bekend met verschillende verwerkingsvormen en leren ze hun voorkeuren en talenten herkennen.Toch moeten bepaalde verwerkingen niet uitgesloten worden. Practice makes perfect, het is een herkenbaar feit dat je naarmate je de handelingen vaker verricht, je hier beter in wordt. De intelligentie gebieden kunnen elkaar ook goed aanvullen.

Het rekening houden met deze verschillende leergebieden en bijpassende verwerkingen in de lesstof, is een mogelijkheid voor de leerling om te ontdekken wat voor hem/haar een bijpassende leermethode is. En ten tweede biedt het ook nog de mogelijkheid voor iedere leerling om bewust te worden van de verschillende domeinen, waardoor de kans op talent ontdekken en ontwikkelen groter wordt. En dat brengt me weer terug naar mijn eigen vak, waar ik in dit geval het meeste ervaring in heb. Kunstbeoefening en -reflectie doet een beroep op verschillend vormen van intelligentie, zoals de muzikale, verbaallinguïstische,lichamelijk/kinetische, ruimtelijk/visuele,de inter-/intrapersoonlijke en de existentiële intelligentie. En stimuleert dus ontwikkeling op verschillende gebieden.

12http://www.pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=1024&subname=Wetenschap&sectieNR=1&&rubriekID=613 Telefonisch interview Jan Ligthartschool Woudenberg, C. Gisling

15


Kritiek op de visie van Gardner

Zelf vind ik dat de theorieën van Gardner veel kunnen betekenen binnen het onderwijssysteem. Zoals het verslappen van de focus op cognitieve intelligentie. Wat zal lijden tot meer motivatie en betrokkenheid bij leerlingen die in een IQ test niet goed uit de verf kwamen.

Ondanks mijn enthousiasme vind ik het toch belangrijk om te vermelden dat niet iedereen positief is over deze theorie.Verschillende wetenschappers hebben kritiek op de theorie van Gardner omdat er onvoldoende bewijzen zouden zijn dat subvormen van intelligentie bestaan. Gardner zelf zegt dat het moeilijk te onderzoeken is [men noemt dit ook wel het gebrek aan empirische aanknopingspunten]. En omdat het moeilijk is om te onderzoeken zijn de meeste wetenschappers van mening dat het algemene intelligentieconcept [de IQ-testen] toch het beste voldoen aan criteria als betrouwbaarheid en validiteit. Men vindt dat de algemene intelligentie gemeten met de IQtest de beste voorspeller is voor schoolsucces.Meer 'kritiek' is uiteengezet en te lezen via onderstaande link.14

Wat en Waarom kunsteducatie op basisscholen

Graag zou ik me nog verder verdiepen in de theorieën van Gardner en de kans tot ontwikkeling die het kan bieden binnen een onderwijssysteem, maar ik wil me gaan toespitsen op het vakgebied waar ik als docent dadelijk mee te maken krijg; kunsteducatie.

Eerst een kleine uiteenzetting van het begrip 'kunsteducatie' zoals ik deze zal hanteren in het onderzoek. Waar men vroeger vooral sprak van kunstzinnige vorming of kunst[vak]onderwijs, spreekt men sinds de jaren negentig voornamelijk van kunsteducatie, schrijft Femke Saher in haar doctoraalscriptie.15 Met het begrip kunsteducatie ligt de nadruk op de confrontatie met allerlei vormen van kunst. Kunsteducatie is een koepelbegrip geworden en bevat alle vormen van educatie waarbij kunst en/of kunstzinnige middelen en technieken als doel of als middel worden gebruikt.

Alle kunstdisciplines kunnen hierbij aan bod komen: bijv. audiovisueel, beeldende kunst, drama, dans, literatuur en muziek.Dat kunsteducatie een beroep doet op andere vormen van intelligenties is slechts een van de belangrijke redenen waarom kunsteducatie binnen het primair onderwijs van belang is.Kunsteducatie levert een unieke bijdrage aan de ontwikkeling van mensen. Je kunt in kunst op een symbolische wijze je visies en ideeën over jezelf en de wereld kwijt. Voor kinderen is het van belang om zich op die manier te leren uiten, omdat het een symbooltaal is waarmee je op eigen wijze vorm kunt geven aan bepaalde gevoelens en denkbeelden en die van belang zijn om je een plaats in de wereld te geven. Dingen die je met muziek, beelden en andere kunstvormen kunt zeggen, of die ons iets zeggen over anderen, vormen een unieke communicatievorm. Voor veel kinderen kan dit een betere vorm van communicatie zijn, dan

14 meervoudige intelligentie binnen het kernconcept tijd en ruimte, Anja Kamphuis-van den Bedem, http://hbo-kennisbank.uvt.nl/cgi/fontys/show.cgi?fid=618815 Het postmoderne en authentieke literatuureducatie; een laatste redmiddel voor wereldliteratuur binnen het vak CKV1? Femke Saher, Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Opleiding Nederlandse taal en cultuur 2004

16


bijvoorbeeld praten. Deze gedachte komt voor een groot deel overeen met de pedagogische visies van Reggio Emilia. Deze pedagogiek voor jonge kinderen werd in 1945 in Reggio Emilia (een stad in Noord-Italië) ontwikkeld door Loris Malaguzzi. Het uitgangspunt van deze benadering is dat kinderen gericht zijn op communicatie. Kinderen drukken zich niet allen uit in (gesproken en geschreven) taal, maar ook in mimiek, geluid, beweging, dans, drama en muziek. Al deze vormen van communicatie zijn van belang omdat elke vorm zijn eigen zeggingskracht en mogelijkheden heeft. Er is dan ook veel aandacht voor kunstzinnige vorming om kinderen bewust te maken van de vele uitdrukkingsmogelijkheden. ‘Een kind heeft honderd talen.’16

Zeker voor kleuters kan bijv. tekenen of handvaardigheid ook een hulpmiddel zijn om greep te houden op de werkelijkheid. Beeldend bezig zijn is namelijk: vormgeven aan je leef- en belevingswereld. En aangezien die voor een kleuter elke dag groter wordt, groeit die behoefte om dit te uitten.17

Bewustwording van je gevoel en je ideeënwereld is ook erg bruikzaam binnen andere vakgebieden, net als creativiteit.Terwijl het gemiddelde IQ in de afgelopen tijd steeds verder stijgt, blijkt uit onderzoek dat het gemiddelde niveau van creativiteit in Nederland daalt. Mark Mieras, wetenschapsjournalist en schrijver van boeken over hersenonderzoek, vindt dat niet zo vreemd. De focus ligt op scholen vaak alleen maar op de cognitieve vaardigheden, het opslaan van kennis en het trainen van kinderen om tests te kunnen maken. Hierdoor wordt alleen dat proces van hersenontwikkeling getraind, en vallen ontwikkeling van creativiteit en het verwerken van de kennis buiten de boot.

" School kills creativity" Sir Ken Robinson

Als je kijkt hoe ontzettend creatief kleine kinderen al kunnen zijn, moet je er voor zorgen dat ze dat niet afleren, zegt Mieras.18 De meeste kinderen zijn van nature erg geïnteresseerd bij nieuw aanbod, ze willen de wereld verkennen.Naarmate ze ouder worden en ze meer in een routine van het leren terechtkomen, lijkt de spontaniteit en creativiteit te verdwijnen. Het is de kunst voor docenten om het creatief denken te stimuleren als kinderen in hun gevoelige periode zitten; op de lagere school en middelbare school.

Daar lenen kunstlessen, zich perfect voor. Creativiteit ontwikkelt zich door de hersenen te trainen van niet-doelgericht denken. Dat doe je door leerlingen ruimte te geven om persoonlijke ervaringen te hebben, zoor zelf dingen te laten ontdekken zonder dat er een vastgelegd leerdoel is.Op een rijtje waarom kunsteducatie binnen het primair onderwijs belangrijk is:

omdat het een beroep doet op verschillend vormen van intelligentie, zoals de muzikale, verbaallinguïstische,lichamelijk/kinetische, ruimtelijk/visuele, de inter-/intra-persoonlijke en de existentiële intelligentie. En stimuleert dus ontwikkeling op verschillende gebieden;

omdat het van belang is dat kinderen zich leren uiten, middels een symbooltaal[beelden, muziek etc.] waarmee je op eigen wijze vorm kunt geven aan bepaalde gevoelens en

16 Toeval gezocht, kunst,kunstenaars en jonge kinderen; A, Huisingh, R, Hulshoff Pol, E. van den Bomen, Uitgevrij Lemniscaat Rotterdam 200917 Kinderen geven vorm aan hun wereld, Gerard Konst en Hille Pijlman, Muusses Purmerend 198318 Creativiteit moet je op tijd leren uit Over de Top, haal het allerbeste uit jongeren, Mark Mieras

17


denkbeelden en die van belang zijn om je een plaats in de wereld te geven. Voor kinderen soms effectiever dan de reguliere manier van communicatie, zoals praten en schrijven; 100 talen van kinderen.

het gemiddelde niveau van creativiteit in Nederland daalt, terwijl creatief denken echt niet alleen in een artistiek proces van belang is, maar ook erg belangrijk is op andere vakgebieden.

Hoe wordt het vak gegeven?

Na al mijn bezoekjes aan scholen en ateliers en gesprekken met docenten hoopte ik een beetje beeld te krijgen van de manier waarop kinderen hier les krijgen.Ik was vooral heel benieuwd naar de visie van de docent en hoe deze tot uiting komt in de lessen.Voor mij zijn het leermomenten geweest omdat ik af heb kunnen kijken hoe andere mensen kinderen proberen te enthousiasmeren en te inspireren voor het vak. Ik heb daaruit een antwoord proberen te halen op de vraag waarom scholen nooit winnen bij BoekieBoekie en natuurlijk op de vraag hoe ik de kwaliteiten van de atelier/individuele inzendingen ontwikkel bij mijn eigen leerlingen wanneer ik straks ben afgestudeerd?

Mijn focus lag tijdens dit onderzoek op aspecten:

Wat is de houding van de docent? Wat is zijn/haar visie Hoe zit het vak inhoudelijk in elkaar en hoe wordt dit overgebracht?

[leerstijlen] - omgeving-motivatie Het beoordelingsmoment

Docent en visiescholen

Alles docenten die ik gesproken en bezig gezien heb op scholen waren erg enthousiast over het vak en hadden mooie streven binnen hun visie. Wat me ergens ook deed verbazen omdat het verschil in resultaat tussen deze twee nogal verschillend zijn. Natuurlijk heeft dat ook veel te maken met de manier waarop er uiteindelijk vorm wordt gegeven aan de visie.

Overeenkomende punten binnen de visies van de scholen zijn:

Ruimte voor beleving en fantasie van het kind Leren van technieken Kunsteducatie kan een bijdrage leveren aan de persoonlijke en optimale

ontwikkeling van het kind.

Toch komt dit op iedere school weer anders tot uiting.Basisschool Opdreef in Veldhoven heeft een vakdocent aangesteld voor de beeldende vakken, in tegenstelling tot De Springplank en de Jan Ligthartschool. De eerste school in dit rijtje geeft aan wel ooit een vakdocent ingehuurd te hebben voor het vak, helaas kreeg deze het uiteindelijk te druk met haar eigen beeldend werk. Erg jammer, want zelf zagen de docenten wel het nut ervan

18


in. Docente mevr. Vughteveen van BSO de Springplank zegt hierover: "Een kunstenaar leert de kinderen veel gerichter kijken, op een hele andere manier. Zo iemand heeft nog meer feeling en ervaring met kunst. Het deed ons en de kinderen echt versteld staan over de resultaten."

De creativiteit van de kinderen zelf en de ontwikkeling daarvan staan voorop. Ik ben van mening dat kunstenaars bij uitstek geschikt zijn om kinderen hierin te begeleiden en te stimuleren. Om in de woorden van Vughteveen te spreken: " iemand uit het vak heeft natuurlijk veel meer ervaring, is up to date van de ontwikkelingen op het gebied van kunst en heeft weer net een andere kijk dan iemand/docenten die niet dag en nacht bezig zijn met kunst." Daarnaast denk ik dat het binnen ieder vak slim is, om buiten binnen te halen en binnen naar buiten te brengen. Oftewel, iemand uit het vakgebied is erg inspirerend omdat hij/zij er zelf in het dagelijks leven mee te maken heeft.

Een voorbeeld van een school die mensen uit het vakgebied binnen halen ook hoog in het vaandel heeft is de Weekendschool in Den Haag. Niet alleen bij kunst komt er een kunstenaar, ook bij natuurwetenschappen is een natuurkundige aanwezig. Zowel op de Springplank als op de Jan Ligthartschool, beiden zonder vakdocent, gaan wel 2 a 3 x per jaar culturele projecten aan met de gemeente of musea in de buurt. Op de JLH-school hebben de kinderen zelfs een paar keer per jaar les van een kunstenaar. Dit betreft vaak verschillende disciplines: muziek, drama, poëzie etc.Lijkt mij erg effectief en stimulerend voor kinderen wanneer er in normale situaties geen vakdocent aanwezig is, om dan te werken met iemand die misschien wel een hele andere visie en kijk heeft op bepaalde dingen.

Daarnaast is het voor de kunstzinnige ontwikkeling van het kind belangrijk om kennis te maken met verschillende disciplines, om zo ook voorkeuren te herkennen.Je ziet binnen de inzendingen van basisscholen, ook veel technieken die heel specifiek zijn voor de basisschool, zoals het spatten van inkt op een nat vel. Een kunstenaar kan dat patroon doorbreken met hele nieuwe ideeën over materialen en technieken. Daarmee heeft basisschool Opdreef een voorsprong op andere scholen, door een vakdocent/kunstenaar aan te stellen. Echter wel maar voor 1 discipline.Wat hierboven aan bod komt, klinkt allemaal veel belovend maar het komt er vaak op neer dat er maar heel weinig tijd is.

En dan heb ik het alleen nog maar over de tijd die uitgetrokken wordt voor het vak beeldend; muziek, poëzie drama en andere disciplines komen vaak al niet meer aan bod. Vughteveen: "Nou moet ik zeggen dat de laatste drie disciplines niet op het rooster staan. Daar wordt beduidend minder tijd aan besteed dan aan handenarbeid en tekenen, ongeveer 1,5 uur." De focus ligt dus duidelijk op andere vakken. Helaas heet de inspectie hele andere wensen over het rooster, we komen nu eigenlijk al uren te kort om het aan ieders wensen te laten voldoen.Ook al zou ik meer willen doen aan kunsteducatie, dan is dat vooralsnog iets wat de ouders van ons verlangen. De enige school waarbij er ook ruimte is voor andere disciplines is de JLH-school en de Weekendschool in Den Haag. Op de JLH-school is er aan het einde van de week altijd een 'kunstzinnige afsluiter'. "Er is iedere week een weeksluiting. Alle klassen komen een keer op het

19


toneel. Alle zang, dans, kunst en schrijfopdrachten worden door die klas verzameld en opgevoerd."19 Vergeleken met de andere scholen, komt de JLH-school het beste uit de verf met aandacht voor kunstzinnige vorming.Op de Weekendschool is om de zoveel weken een nieuw vakgebied/thema aan de beurt, waardoor er veel variatie is. Echter gaat het hier niet om een reguliere basisschool, maar een school die je op vrijwillige basis bezoekt in het weekend; de doelstellingen zijn heel anders20. Het is dus niet helemaal terecht om deze te vergelijken met andere scholen, en schaar ik dus onder het groepje ateliers.

Ondanks dat alle scholen het in hun visie hebben over een optimale ontwikkeling vind ik de uitvoering daarvan maar matig.Ten eerste omdat er maar op een school, de JLH, ruimte is om kinderen te confronteren met andere kunstvormen.Daarnaast is er op scholen, met uitzondering van basisschool Opdreef, geen vakdocent aanwezig; dit wordt wel gecompenseerd met buitenschoolse lessen. Alleen is dat maar 2 a 3x per jaar. De meeste lessen worden dus gegeven door de groepsdocent.

Vergeleken met de andere vakken zoals rekenen en begrijpend lezen, hebben de kunstzinnige vakken maar een mager 1.5 uur weten te veroveren in het rooster, behalve op de JLH-school. Daar wordt zeker 2 uur uitgetrokken voor de les en is er aan het einde van de week ook de kunstzinnige afsluiter.Bovendien zijn zij erg in de weer met de persoonlijke ontwikkeling van het kind.C.Gisling:" Een tijdje geleden hadden we met een paar kinderen een boetseerles met een kunstenaar, hij pikte een leerling er al snel uit. Hij vertelde me dat deze jongen er echt bovenuit springt qua beeldende capaciteiten. Helaas kwam die jongen uit economisch en sociaal zwak milieu, dit kind zal nooit uit zichzelf naar de ateliers gaan om daar aan de slag te gaan. Samen met school, de Kunstberg en de gemeente hebben we ervoor kunnen zorgen dat het kind extra lessen in het atelier kon volgen.

Ze zijn allemaal ergens goed in. Daar kom je achter door ze veel te zien. De een is goed in het vertellen van verhalen, de ander is vooral sportief aangelegd en weer een ander goed in tekenen. We bieden een breed aanbod, zodat iedere leerling de mogelijkheid heeft dit te ontdekken bij zichzelf. We doen ook mee aan verschillende wedstrijden zoals de wiskunde Kangaroewedstrijd en poëziewedstrijden."Een voorbeeld daarvan is de inzending voor de KunstKwast wedstrijd, waarbij aan hetzelfde thema gewerkt is, als bij begrijpend lezen. Alleen is de kennis op een hele andere manier verwerkt; beeldend.

Ateliers

Een heel groot verschil met de scholen is dat docenten hier niet te maken hebben met tijdsdruk, inspectie, ouders, andere vakken, beoordelingen en zijn vaak zelf ook kunstenaar.

19 C. Gisling cultuurcooordinator Jan Ligthartschool Woudenberg20 Zie lesobservatie Weekendschool Den Haag

20


Overeenkomende punten binnen de visies van de atelier zijn:

Ruimte voor beleving en fantasie van het kind Leren van technieken Kunsteducatie kan een bijdrage leveren aan de persoonlijke en optimale

ontwikkeling van het kind.

Opvallend is dat zowel de scholen als ateliers dezelfde visies hanteren, maar dat de uitwerking erg verschillend is.Bij de ateliers is er net zoals op de scholen ruimte voor beleving en fantasie, maar bij de ateliers is er veel meer 'ruimte' omdat er geen rekening gehouden hoeft te worden met vakken als rekenen en taal.Kinderen komen daar specifiek voor het maken van beelden. Zeker bij atelier Kwast in Hazerswoude Rijndijk hangt er absoluut geen schoolse mentaliteit. Leerlingen werken vanuit een basisopdracht, meestal verwerkt met een bepaalde techniek, maar mogen deze opdracht ook links laten liggen en verder gaan met hun eigen plan.Bij atelier Kokorumoer is er ook ruimte voor de beleving en fantasie van het kind, maar zijn er wel specifiek opdrachten verbonden aan de lessen. Cisca Jager21: " Aan technieken hecht ik erg veel waarde, zo worden de leerlingen ‘vrij’ in wat ze willen maken. We hebben hier namelijk wel te maken met een vak en daar heb je de ‘skills’ voor nodig en die zul je eerst moeten ontwikkelen." Wel wordt er in de thematiek wel rekening gehouden met de leerlingen. Wat houdt ze bezig/wat vinden ze leuk en hoe kan ik dit combineren met een stukje techniek?

Ellen de Jong van atelier Kwast, biedt wel technieken aan, maar kinderen hoeven daar niet perse mee te werken. Zij wil op een hele vrije basis kinderen enthousiasmeren, maar vooral motiveren lekker bezig te zijn met het maken van beelden; " In atelier kwast is nooit iets 'slecht' , zolang de intentie goed is en het kind er maar plezier aan heeft beleefd, ben ik tevreden."Een pluspunt aan de docenten van de ateliers is dat ze beiden kunstenaars zijn. Zoals onder het kopje 'scholen' is verteld, heeft dat zo zijn voordelen.De Jong werkt met haar kinderen in haar eigen atelier, waardoor kinderen ook geconfronteerd worden met het werk van hun docent. Dat kan erg prikkelend en motiverend werken.

Zowel De jong als Jager zijn erop uit om kinderen het belang van het vak mee te geven , de een door heel veel vrijheid te bieden, de ander door specifieke opdrachten te geven. Cisca Jager zegt hierover: "Wat ik leerlingen mee wil geven is de zelfverzekerdheid dat je dingen kunt maken die de moeite waard zijn, dat je ergens een vrijheid aan kan beleven. Daarom vind ik het ook belangrijk dat ze meedoen aan de expositie en eventueel aan een wedstrijd. Ik geloof dat in ieder kind een basis aanleg aanwezig is, en dat kan/komt er sowieso een keer uit.”

Kinderen die werken in atelier Kokorumoer worden nog eens extra gemotiveerd door de expositie die ieder jaar wordt georganiseerd door de docente. Ook zijn er wel eens samenwerkingsverbanden met de gemeente.Ellen de jong van atelier Kwast : "Wat ik aan de kinderen mee wil geven is het plezier wat je er aan

21 Cisca Jager, docent/kunstenaar atelier Kokorumoer Zeist

21


kunt beleven, daarnaast is het belangrijk dat kinderen zich leren te uiten door middel van beelden. Zo kan vorm gegeven worden aan de ideeën/gevoelswereld van het kind."

Omdat de bezetting maar klein is, is er veel aandacht voor het individu en kan talent ook eerder worden ontdekt. Binnen een atelier is het veel makkelijker om daar aandacht aan te schenken en intensief deze ontwikkeling te stimuleren. Cisca de Jager heeft best vaak kinderen in haar les gehad die er bovenuit sprongen qua kwaliteit en veel potentie hadden tot het maken van beelden. " Die laat ik niet gewoon ronddobberen, ik probeer het kind te prikkelen en steeds meer uit te dagen in zijn kunnen. Soms vraag ik ook ouders deze ontwikkeling in de gaten te houden, omdat ik denk dat deze leerling wel eens heel ver zou kunnen komen."

Conclusies

Ik sluit me volledig aan met bovenstaande visies. Het is inderdaad belangrijk dat kinderen zich leren uiten en dat ze vorm leren te geven aan hun ideeënwereld en gevoelens. Voor sommige kinderen kan dit een passende en betere vorm van communicatie zijn, dan de voor de hand liggende vormen. Op scholen moet meer ruimte ingelast worden voor kunstzinnige vakken. Net zoals bij de Jan Ligthartschool lijkt me interdisciplinair werken binnen de vakken een goede uitkomst. Omdat kinderen zich op die manier optimaal kunnen ontwikkelen en zo hun voorkeuren te ontdekken.Hoe dit vorm krijgt zal ik beschrijven in de volgende parragraaf: Hoe zit het vak inhoudelijk in elkaar en hoe wordt dit overgebracht?Naast dat kinderen de mogelijkheid hebben zich optimaal te ontwikkelen, is het ook belangrijk dat de docent dit ook stimuleert met een positieve houding.

De persoonlijke houding van de docent naar de leerlingen toe, komt in de observaties en interviews niet echt inhoudelijk en volledig aan bod. Maar ik vind het toch belangrijk te behandelen, omdat dat binnen mijn visie een belangrijke rol speelt.Carol Dweck heeft het over op twee manieren van kijken naar ' intelligentie'/capaciteiten: fixed mindset en growth mindset.Voor een docent die vanuit een fixed mindset naar de mogelijkheden van zijn/haar leerlingen kijkt, telt inspanning niet echt mee. 'Je hebt het of je hebt het niet, oefenen verandert daar verder niets aan'.Persoonlijk vind ik dat een hele negatieve houding en ik denk dat dit best wel eens voorkomt bij groepsdocenten. Beelden maken wordt vaak gezien als een specifieke vaardigheid, een extra vaardigheid, dat kun je of dat kun je niet.

Daarnaast geeft de school aan, door kunsteducatie maar een uurtje in de week te geven, dat het lang niet de prioriteiten heeft, die rekenen wel heeft. Kunstvakken zijn een extra' tje. Dus kom je er als leerling ook sneller mee weg als je 'gewoon niet goed bent in tekenen'.Wat mensen vaak over het hoofd zien, is ten eerste het belang van het vak, maar ook dat beeldend vermogen[domein visueel-ruimtelijk] en creatief denken zich ook kan ontwikkelen door te oefenen, het is dus belangrijk dat docenten hun leerlingen benaderen vanuit een Growth mindset; deze docenten geloven dat leerlingen kunnen blijven groeien door ervoor te werken. Belangrijk is, is dat deze visie ook onderdeel wordt van de leerhouding van de kinderen. Een houding die gericht is op uitdaging en grenzen verleggen.22

22 Talentenkiemen in de kleuterklas, Ilse Aerden, artikel uit Kleuters en ik, jrg. 26/4, 2009-2010

22


“All children are artists. The problem is how to remain an artist once he grows up.”

Bij deze woorden van Picasso sluit ik me volledig aan. Kinderen zijn van origine ontzettend creatief en onderzoeken dagelijks hun omgeving en geven daaraan op verschillende manieren betekenis. Het is de kunst voor een [kunst]docent op een basisschool, te zorgen dat kinderen dat niet afleren. Wat wel vaak gebeurd naarmate kinderen ouder worden en in een routine van leren terecht komen. Creatief denken moet juist gestimuleerd worden in de gevoelige periode. Hoe ik dit wil bereiken wordt verder uitgelegd in het volgende paragraaf wanneer ik het ook ga hebben over verschillende leerstijlen.

Hoe zit het vak inhoudelijk in elkaar en hoe wordt dit overgebracht?[leerstijlen]?

Naar aanleiding van de participerende observaties en de interviews heb ik een duidelijk beeld gekregen van de visies, zowel van de scholen als de ateliers, maar hoe het vak nu inhoudelijk in de praktijk gegeven wordt is lastig af te leiden uit een paar uurtjes meekijken. Helaas ben ik niet in de gelegenheid geweest met iedere school en atelier een tijdje mee te lopen. De verschillende visies, gesprekken en ervaringen die ik verzameld, gehouden en opgedaan heb, vormen wel een goede basis om verder op te gaan.Ik wil dit hoofdstuk dan ook meteen beginnen met mijn eigen visie die ik met ervaringen en steekwoorden uit de interviews en observaties heb kunnen vormen en aanvullen. Deze visie heeft betrekking op de manier waarop docenten, het maximale uit hun leerlingen kunnen halen. Of beter gezegd: hoe kunnen leerlingen het maximale uit henzelf halen, op het gebied van kunsteducatie. Deze visie is onderbouwd door mijn praktisch onderzoek en literaire bronnen.

Het was een vrij pittige taak om een of een paar leerstijlen te benoemen die aansluiting vinden met mijn ideeën over onderwijs en kunsteducatie. Wat ergens ook niet zo gek is want in 1995 introduceerde hoogleraar en directeur van het lerarenopleidingsinstituut IVLOS van de Universiteit Utrecht Robert-Jan Simons23 de term ‘Het Nieuwe Leren’. Een term die eerst vooral betrekking had op het voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs, maar nu ook een bekend begrip geworden binnen het basisonderwijs.

Het Nieuwe Leren als een pleidooi voor leerresultaten die duurzaam, flexibel, functioneel, betekenisvol, generaliseerbaar, toepassingsgericht en vakoverstijgend zijn. 24Het gaat niet om het kennen van feiten en formules, maar om de vraag of je iets kunt met wat je hebt geleerd; toepasbaarheid. En of je dat blijft kunnen in een wereld die steeds weer verandert?

Dit zou kunnen worden bereikt door actief leren [actief omgaan met de stof, in plaats van passief lezen bijv.] en samenwerkend leren, uitgaande van contexten en voorkennis van de leerlingen.25 Simons pleit daarbij voor een evenwicht tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ vormen van leren, tussen gestuurd en begeleid leren. Dit samenhangende geheel van nieuwe leeruitkomsten, nieuwe leerprocessen, nieuwe onderwijsvormen en nieuwe vormen van toetsing noemde hij het Nieuwe

23 http://www.prima-online.nl/vo/robert-jan-simons-‘ik-gebruik-de-term-nieuw-leren-liever-niet-meer’/24 Het nieuwe leren in basisonderwijs en voortgezet onderwijs nader beschouwd; een vekenningsnotie voor et Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; R. Oostdam, T. Peetsma, H. Blok, SCO-Kohnstamm Instituut 200725 Authentieke Kunsteducatie, Lydia Kampman , Masterscriptie 2010 Universitiet Utrecht

23


Leren. In de loop van de tijd is de term door anderen overgenomen en van betekenis veranderd. Er wordt een tegenstelling tussen het nieuwe en oude leren gecreëerd. Nieuw leren versus oud leren, competenties versus feitenkennis, zelfstandig leren versus instructie geven, goed leren versus fout leren. Het Nieuwe Leren is een containerbegrip geworden voor allerlei onderwijsvernieuwingen die zijn ontstaan als reactie op het traditionele ‘oude’ leren26. En dat zijn er nogal wat.

Zaken die ik belangrijk vind zoals ervaringsgericht leren, actief leren, sociale en emotionele ontwikkeling van het kind, een combinatie van leren naar aanleiding van meervoudige intelligenties en het creëren krachtige leeromgeving vinden aansluiting bij meerdere leerstijlen die vallen, onder de term Nieuwe leren. Toch is het voornamelijk de media die alle vernieuwingen onder een noemer schuift; ze hebben weliswaar een hele grote overeenkomst ,namelijk het afzetten tegen de klassieke vormen van onderwijs, maar binnen deze onderwijsalternatieven liggen wel de accenten iedere keer anders.Bijvoorbeeld: rondom de vraag of directe instructie effectiever is dan zelfverantwoordelijk leren, uiten de antwoorden zich in verschillende leerstijlen. Prof. dr. M. P. C. van der Werf, hoogleraar leren en onderwijzen27, antwoord met puur ontdekkend leren zonder enige vorm van begeleiding. Prof. Dr. A.J.M. de Jong 28daarentegen verwijst naar een leercontext waarbinnen directe instructie gecombineerd wordt met het zelfontdekkend leren; onderzoekend leren.Dit als voorbeeld dat er intern, ondanks de grote overeenkomst, nog veel verschillen zijn.

Mijn visie op onderwijs en kunsteducatie bevat een combinatie van eigenschappen van meerdere leerstijlen die vallen binnen het Nieuwe Leren.Ik kan me namelijk erg goed vinden in de Constructivistische theorie van de Zwitserse psycholoog Piaget, een belangrijke pijler binnen het Nieuwe Leren of Authentiek Leren, waarbij het accent ligt op de eigen 'leer-kracht', op zelfontdekking, op krachten van binnenuit.29 Maar ik ben ook van mening dat het puur ontdekkend leren van Van der Werf zonder enige begeleiding ook niet werkt, zeker niet op een basisschool. Er moet een goede verdeling komen van directe instructie en zelfontdekkend leren, waar Simons bijvoorbeeld voor pleit.

Hoe ziet dit eruit?

De leerlingen

In mijn kunstklassen heb ik te maken met kinderen die niet allemaal op dezelfde manier leren. De een is een denker en de andere een doener. De derde is misschien iemand die eerst de kat uit de boom wil kijken, en eerst een tijdje observeert terwijl een vierde persoon houdt van plannen en organiseren. Welke leerstijl bij iemand past , hangt onder andere af van leeftijd, motivatie en karakter. David Kolb30, leerpsycholoog en pedagoog, onderscheidt vier gedragingen en vier bijhorende leerstijlen.

26 Onder het ‘oude’ leren wordt het traditionele onderwijsmodel verstaan, waarbij sprake is van directe instructie door de docent/begeleider.

27http://www.golv-info.nl/project/vdwerf.html28 http://www.utwente.nl/gw/ist/medewerkers/Vakgroepvoorzitter/ton_de_Jong/29 Visies op onderwijs aan jonge kinderen; B. van Oers, F. Janssen-Vos, Van Gorcum Assen 200030 http://nl.wikipedia.org/wiki/David_Kolb

24


Doener, vertonen een combinatie van actief experimenteren en concreet ervaren. Ze hebben een voorkeur voor situaties waarin ze zo snel mogelijk aan de slag kunnen en leren het best wanneer er ruimte is voor oefenmomenten. De leerprocessen die doeners hanteren steunen vooral op gissen en missen.

Dromer, zij hebben een voorkeur voor concreet ervaren en reflectief observeren. Ze zoeken leersituaties op waarin zij zelf kunnen meemaken hoe iets in de praktijk uitpakt. Zij hebben de neiging problemen van alle kanten te bekijken en zien steeds weer nieuwe ingangen en oplossingen. Dromers leren heel snel via identificatie.

Denker, combineren het reflectief observeren en abstract conceptualiseren. Zij zijn het liefst bezig met het vertalen van observaties in hypothesen en theorieën. Ze kunnen goed redeneren en zijn graag intellectueel bezig. Ze werken graag zelfstandig om de gelegenheid te krijgen zelf eerst een beeld te vormen van de theorie.

Beslisser, zijn goed in- en hebben een voorkeur voor abstract conceptualiseren en actief experimenteren. Deze leerlingen gaan het liefst theorieën uitproberen in de praktijk en in experimenten. Ze nemen vaak initiatief en experimenteren veel en durven dan ook. Bij het hanteren van probleem gaan zij probleemoplossend te werk.

Het is belangrijk dat je als docent rekening houdt met de verschillende types leerling die je in je klas hebt, verschillende verwerkingen zijn dus ook belangrijk.

Leerstijlen

Kunsteducatie kent verschillende uitwerkingsvormen.

Actief/productief- zelf doen: Het zelf beoefenen van 'kunst' om kennis en inzicht te verwerven in o.a. vormgeving, materialen, technieken etc. Dit geldt voor alle disciplines, mits daar ruimte voor is op school; drama, muziek, schrijven. Er wordt hierbij ook veel geëxperimenteerd, en proefondervindelijk geleerd. Leerlingen bedenken en maken bijvoorbeeld zelf een ' kunstwerk' of bijvoorbeeld een theaterstuk en presenteren dit ook aan een publiek.

Receptief: Leerlingen maken kennis met kunst door bijvoorbeeld een bezoek aan een museum, theater of bibliotheek. Ze bekijken, beluisteren of lezen [afhankelijk van de leeftijd] ' kunstproducten'. Een korte theoretische ondersteuning kan kinderen helpen kunst te begrijpen, maar is niet perse nodig om indrukken/ervaringen op te doen.

Reflectief - reageren open praten over: leerlingen ' beschouwen' kunstproducten. Ze leren verwoorden en verbeelden wat ze hebben beleefd aaneen kunstwerk of voorstelling. Kinderen denken na over wat ze hebbenbeleefd/gezien/ervaren hebben, lezen, praten, vergelijken en discussiëren met elkaar.

Als we het hebben over de actieve/productieve vorm gaat het meer om kunst beoefenen, in de receptieve en reflectieve variant gaat het meer om kunst beschouwen.Een ideaalbeeld is dat alle drie de uitwerkingsvormen standaard onderdeel zijn van de kunstlessen. Met als resultaat dat elke leerling een relevante kennis over kunst ontwikkeld, er positief tegenover staat en kan/durft zelf artistiek bezig te zijn. Zo beklijft de kunstervaring het best! Dit draagt ook bij aan de motivatie van kinderen om meer kunst op te zoeken.Je kunt vanuit de bovenstaande drie verschillende vormen van kunsteducatie ook een

25


terugkoppeling maken naar de vier verschillende ‘leerling-type’ van Kolb.

Actief – concreet en actief bezig zijn men kunstzinnige middelen [ervaren en doen] - Doener

Productief – een artistiek concept of experiment opzetten en uitvoeren [denken en doen]- Beslisser

Receptief- het ondergaan en beschouwen van kunst [voelen, kijken en luisteren] -Dromer

Reflectief – nadenken over kunst [kijken, luisteren, denken]- Denker

Echter is gebleken op basisscholen het vaak niet mogelijk is gehoor te geven aan alle drie de uitwerkingsvormen. Het blijkt dat veel scholen, besloten door hoger machten, niet zo veel tijd uittrekken voor kunstvakken, laat staan voor verschillende disciplines. Wat erg jammer is, want door rekening te houden met het type leerling en bijpassende leerstijl, heeft het kind de mogelijkheid zich beter te ontwikkelen op het gebied van kunst doordat ze het vak op een persoonlijke manier eigen kunnen maken. Bovendien leren ze zo op jonge leeftijd voorkeuren voor een bepaalde manier van leren herkennen, die ook van pas kan komen bij andere vakken. Daarnaast zijn excursies kostbaar, er is vaak geen budget om regelmatig een museum te bezoeken, een belangrijk gedeelte van het actief leren. Gelukkig kwam in mijn onderzoek naar voren dat scholen als de Jan Ligthartschool in Woudenberg en basisschool De Springplank wel ongeveer 2x keer per jaar een kunstproject en samenwerking aangaan buiten de school met een museum, kunstenaar of gemeente. Zo komt 'echte kunst' in de klas, maar ook uit de klas.Ik vind het belangrijk dat kinderen als op jonge leeftijd geconfronteerd worden met kunstvormen in de klas, maar vooral ook buiten het lokaal in de bijpassende context. Zodat kinderen kunst optimaal kunnen ervaren en er ruimte is voor een door D. Hargreaves31, professor aan het Department of Education van de Universiteit van Cambridge, geformuleerde traumatische ervaring.Ik ben er van overtuigd dat in principe alle leerlingen veel plezier aan kunst kunnen beleven! Zowel producerend als consumerend, en dat is een van mijn belangrijkste uitdagingen binnen het docentschap; deze boodschap overbrengen op kinderen en zorgen dat ze het vasthouden.Hargreaves pleit voor meer ruimte binnen het kunstzinnig onderwijs om 'traumatische' ervaringen op te doen. Daarmee heeft ' trauma' niet een negatieve lading, maar juist een positieve: " Mensen beleven in hun jeugd een plotselinge, enerverende confrontatie met een kunstuiting die hun kijken naar en denken over kunst verandert en vormgeeft".Ik ben van mening dat ook kinderen overdondert/of sterk aangetrokken kunnen worden tot een bepaald kunstwerk. Een ervaring die blijft hangen, en een kind enthousiasmeert om nieuwsgierig te worden naar meer. Natuurlijk is een zo genaamde ' traumatische' ervaring heel persoonlijk, kinderen moeten dus ook de vrijheid ervaren om iets 'mooi' of 'niet mooi' te vinden. Dit wordt bepaalt door een open houding van de docent naar de leerlingen en de leerlingen naar elkaar. Maar ook letterlijk, door kinderen vrij te laten bewegen in bijvoorbeeld een museum. Ze kunnen dus zo lang blijven staan/zitten als ze zelf willen.Over de opgedane ervaringen en indrukken kunnen de kinderen later in de klas reflecteren, en

31 Kuntszinnig onderwijs: een vak opzich – naar een andere visie op kunsteducatie uit Determinanten van leren over kunst; David H. Hargreaves

26


wordt er mogelijkheid geboden aan het kind om te vertellen wat deze heeft ervaren en kan er een gesprek worden aangegaan.Vanuit een persoonlijke ervaring met kunst kunnen de verschillende uitwerkingsvormen plaatsvinden. Zoals hierboven aan bod komt kunnen kinderen vertellen aan elkaar wat ze gezien hebben, sommige zullen misschien nog meer willen weten, andere willen meteen beginnen aan de uitwerking ervan in 'beeld'.Het is ook hier wederom belangrijk dat kinderen hierin hun eigen keuzes maken, de belevingswereld van het kind staat voorop.

Rol van de docent

Hier komt meteen stukje rol van de docent naar voren. Refererend aan de opvatting van Piaget 32[constructivisme] zie ik de rol van de docent het liefst als coach, een begeleider van het persoonlijk leerproces van het kind. Piaget:" Het kind leidt via een zelfreguleringproces zijn leerprocessen" Met dit laatste ben ik het niet volledig eens. Ik denk dat niet dat een kind in staat is zijn eigen leertraject uit te stippelen, we hebben het hier dan over kinderen vanaf groep 4/5.De aller kleintjes moeten nog van allerlei basisvaardigheden leren, zij zijn helemaal niet in staat om zelf grote beslissingen te maken.Het liefst zie ik een combinatie van zelfstandig leren en directe instructie. Hoe uit zich dat dan in een les? Een voorbeeld is een museum bezoek wat hier boven ook al aan bod komt, waarin kinderen ervaringen op mogen doen. Naast leerlingen veel vrijheid te geven in het museum en het ervaren van kunst, kan de docent prikkelende vragen stellen om bepaalde ervaringen te stimuleren. Niet ieder kind zal zich even gemakkelijk voelen in een museum.Wanneer de kinderen de week erna weer in de klas komen en ieder heeft een ander kunstwerk, ieder heeft een andere voorkeur voor uitwerken, wordt het een zooitje als kinderen meteen ' zelf' aan de slag gaan. Sommige hebben misschien wel niet eens een kunstwerk gevonden wat ze 'de moeite waard' vonden en kunnen dus niet verder. Anderen weten gewoon simpelweg niet wat de bedoeling is; wat ook niet gek is als je op de basisschool zit en je nog veel moet leren. Ondanks de vrijheid die ik de leerlingen wil bieden om hun eigen voorkeuren te ontdekken, is het belangrijk dat processen in goede banen geleid worden, met af en toe een directe instructie van de docent. De les na het museum bezoek zou bijvoorbeeld kunnen beginnen met een gezamenlijk, maar niet al te lang, gesprek, reflectiemoment, met de kinderen over wat ze allemaal gezien hebben en ervaren. Misschien hebben sommige kinderen wel hetzelfde kunstwerk en kunnen zij samen verder met een bepaalde thematiek. Het is belangrijk dat aan het licht komt zowel voor het kind als de docent, WAT deze precies als fascinerend heeft ervaren om verder te kunnen met de uitwerking ervan. Reflectie speelt tijdens het proces van de leerling sowieso een rol. Zo leer je terugkijken en zien waar je voorkeuren liggen, wat je zwaktes zijn, maar ook je sterke kanten. Dat geldt voor iedere leeftijdscategorie en ieder soort onderwijs. Kinderen zijn zich vaak nog niet bewust van alle uitwerkmogelijkheden en hun mogelijkheden. Zeker in de lagere klassen is het daarom belangrijk dat de docent de kinderen aanstuurt op verschillende uitwerkingsmogelijkheden, hierbij moeten wel alle drie de vormen, actief, receptief en reflectief regelmatig aan bod komen. Dat kan kort en uitgebreid. Het gaat er om dat kinderen kennis maken met de verschillende vormen van kunsteducatie. Omdat kinderen zich vaak niet bewust zijn van de verschillende mogelijkheden; is het belangrijk dat de docent

32 Visies op onderwijs aan jonge kinderen; B. van Oers, F. Janssen-Vos, Van Gorcum Assen 2000

27


meerdere mogelijkheden biedt. Dit uit zich binnen de actieve-vorm, ook voor de uitleg van verschillende technieken. Het eigen maken van de technieken, is van belang voor een kind om zich zo goed mogelijk uit te kunnen drukken en vorm te geven aan de beelden in hun hoofd.

Deze opvatting vind aansluiting bij de opvatting van Cisca Jager, docent op Atelier Kokorumoer. “Aan technieken hecht ik erg veel waarde, zo worden de leerlingen ‘vrij’ in wat ze willen maken. We hebben het hier namelijk wel te maken met een vak en daar heb je skills voor nodig.” Doordat de docent de leerlingen meerdere vormen van uitwerking heeft aangeboden, komt misschien aan het einde van de schoolcarrière, basisschool en middelbare school, aan het licht dat een leerling veel meer plezier heeft in het maken van kunst dan in het beschouwen ervan. Dan moet er, vind ik, tijdens de kunstlessen ruimte voor zijn om een kind voornamelijk praktisch aan de slag te laten gaan i.p.v. theoretisch/beschouwelijk.

Een 'nadelige' bijkomstigheid, maar effectief met betrekking tot talentontwikkeling, van het veel vrijheid bieden aan leerlingen [zelfontdekking], is het gegeven dat leren door zelfontdekking, hoe hypocriet ook, vraagt om een intensieve individuele begeleiding. Wanneer je docent bent op een atelier heb je vaak te maken met een kleine bezetting, met kinderen die allemaal gemotiveerd zijn voor het vak, wat het begeleiden een stuk makkelijker maakt. Daarnaast krijgt de docent op deze manier sneller een beeld van de talenten en voorkeuren van de leerlingen om deze zo verder te kunnen ontwikkelen. Op basisscholen heb je te maken met veel grotere klassen, soms wel 25 a 30 verschillende kinderen waar echt niet iedereen zin heeft in ' traumatische' ervaringen, dan is het individueel begeleiden en het veel vrijheid bieden een pittige opgave. In grote klassen moet je opdrachten veel centraler houden en meer instructie geven, een docent kan uit alle ervaringen en verhalen van kinderen zelf een opdracht formuleren die zoveel mogelijk bij de leerlingen aanspreekt. Bovendien is het een feit dat het erkennen van talent en voorkeuren van de leerlingen steeds lastiger wordt naarmate de groep groter wordt. Zoals mevr. Vughteveen van basisschool De Springplank antwoord op de vraag of er ruimte is voor talentontwikkeling of het ontdekken van talentenkiemen in de klas : “We hebben daar niet echt een beleid voor om talent te stimuleren, bovendien zijn de klassen te groot. Het is niet wat ouders van ons willen”.Zoals de lessen vorm krijgen op basisschool Opdreef is ideaal. Er is sprake van een kleine setting, tussen de 10 en 15 leerlingen, wat begeleiden en vrijheid geven een stuk makkelijker maakt. Bovendien is dat dus ook een veel beter klimaat voor kinderen om hun eigen voorkeuren en talent te ontdekken. Het lijkt me dus geen slecht idee voor basisscholen als De Springplank en de Jan Ligthartschool, om net als in Veldhoven de klassen op te delen.

Hierboven komt heel duidelijk het ervaren van kunst buiten de muren van het klaslokaal aan bod. Maar zoals al eerder bekend werd, is daar niet altijd tijd en geld voor.Een oplossing om kunst binnen het lokaal te halen is het aanstellen van een vakdocent.Zoals mevrouw Vughteveen van basisschool De Springplank in het interview bevestigt nemen kunstenaars vaak niet-alledaagse standpunten in ten opzichte van de werkelijkheid. Voor kinderen kan het contact met kunstenaars en hun werk daarom een scala aan nieuwe ideeën, gezichtspunten en mogelijkheden blootleggen. Want jonge kinderen onderzoeken dagelijks hun omgeving en geven daaraan op verschillende manieren betekenis. Bij een zo'n breed mogelijke ontwikkeling op kunstzinnig gebied en het ontdekken van je voorkeuren/talenten, hoort niet alleen de beeldende kant, maar is het ook goed dat kinderen geconfronteerd worden met andere kunstvormen. En dat omvat niet alleen een bezoek aan een

28


theater of bibliotheek, het proces tijdens en daarna moet ook begeleid worden. Ik vind dat als een kind een sterke muzikale voorkeur ontwikkelt, dit te integreren moet zijn in het persoonlijke kunstprogramma van de leerling. Dat zou juist gestimuleerd moeten worden voor een zo'n optimale ontwikkeling en ontdekken van talenten binnen het kunstvak. Echter is daarvoor wel een vakdocent nodig; je kunt niet verwachten van een docent beeldend, om zich alle disciplines eigen te maken. Terugkijkend naar de interviews en observaties lijkt mijn visie een utoptie; want er is geen geld en geen ruimte in het rooster om mijn visie intensief en dus effectief na te streven. Een alternatief om kunst toch in de klas te krijgen zonder een vakdocent, is het uitnodigen van kunststudenten. Deze zijn vaak flexibel en goedkoop.

WerkvormenVoor het compleet ontwikkelen van het individu is ontwikkeling van sociale-, reflectieve, en samenwerkingsvaardigheden belangrijk. Het is dus van belang dat er in verschillende vormen gewerkt wordt. Dit speelt ook grote rol bij het verwerven van kennis, want kinderen kunnen ook van elkaar leren.Zowel op de Jan Ligthartschool als bij basisschool Opdreef wordt er bij de kunstlessen afgewisseld met samenwerken en individueel aan de slag gaan.

Samenwerkend leren/sociaal lerenLeren is niet alleen individueel, maar ook een sociaal proces. In dialoog met anderen kunnen kinderen betekenis vinden voor de wereld om hen heen. Deze 'constructie' kan didactisch benut worden; leerlingen kunnen leren van elkaar en samen opzoek gaan naar creatieve oplossingen. Een goed voorbeeld daarvan is een opdracht die gegeven wordt op basisschool Opdreef in Veldhoven. Daar werken de kinderen in groepjes aan een maquette van een museum. Maar niet alleen het gebouw moet overdacht worden, ook de indeling, de expositie zelf, het depot, de kamer van de directeur en welke kleur het meest geschikt is voor de wanden. Naast dat deze opdracht beroep doet op het nadenken over de functies van een museum, uitstraling en personeel, vergt het ook een goede samenwerking. Kinderen moeten overleggen en elkaar raadplegen over wat de beste plek voor de kantine zal zijn en welke kunstwerken er komen te hangen.Samenwerkend leren is een werkvorm die veel voorkomt binnen het Nieuwe Leren.

Lag bij het oude leren de nadruk op het individuele en cognitieve proces, het nieuwe leren schenkt vooral aandacht aan sociale- en emotionele aspecten.Maar om te kunnen spreken van sociaal leren moet aan de volgende volwaarde worden voldaan:

Positieve wederzijdse afhankelijkheid: leerlingen hebben elkaar nodig om de opdracht te kunnen voltooien, om tot een goed resultaat te komen. Ze voelen een wederzijdse afhankelijkheid, ieder vervult een taak, ze kunnen in dit proces niet zonder elkaar.

Individuele verantwoordelijkheid: Ieder groepslid wordt aangesproken op zijn eigen verantwoordelijkheid, ieder heeft een specifieke taak en draagt zijn steentje bij.

Directe stimulerende interactie: De leerlingen kunnen optimaal overleggen over de uitvoering en invulling van de opdracht.

Sociale vaardigheden: leerlingen moeten over sociale basisvaardigheden beschikken om met elkaar te kunnen samenwerken.

Evaluatie: na of tijdens het uitvoeren van de opdracht wordt de samenwerking onderling en met de docent geëvalueerd.

29


Leren in een groep gaat dus verder dan samenwerking. Bij leren in een groep wisselen de leden hun kennis uit en diepen deze samen uit.Door samenwerkend te leren, leer je ook weer heel veel over jezelf. Waar ben ik goed in, wat niet. Wat kan ik leren van anderen? Ben ik goed in samenwerken of gaat mijn voorkeur uit naar het individueel aangaan van een opdracht.De docent heeft een begeleidende rol. Het is de bedoeling dat kinderen eerst samen tot een oplossing proberen te komen.

Individueel werken

Naast het in groepen werken, zijn er ook momenten dat kinderen individueel werken. Werkvormen met een gedeelde verantwoordelijkheid waarbij sturing van docent en leerling plaatsvindt, zijn erg effectief. Voorbeelden zijn openopdrachten waarbij er toch sturing van de docent plaatsvindt. Deze sturing is een stuk begeleiding, maar ook het aandragen van een materiaal/techniek. Net als Cisca Jager van atelier Kokorumoer en vakdocent Noortje van der Palen van basisschool Opdreef, vind ik dat technieken belangrijk zijn en niet genegeerd kunnen worden met het idee dat de wens van het kind voorop staat. Ik vind de vrijheid die de kinderen krijgen in atelier Kwast erg belangrijk, maar het is ook van belang dat kinderen wel technieken aangereikt krijgen zodat ze optimaal vorm kunnen geven aan de wereld om hen heen. Ik denk dat je als docent maar ook als leerling op een gegeven moment stagneert in mogelijkheden als kinderen alleen maar putten uit zichzelf. En zeker basisschool kinderen, waar veel dingen nieuw voor zijn, moeten materialen en technieken aangereikt krijgen.

Hoe open de opdracht is, en hoeveel sturing er bij komt kijken is afhankelijk van de mogelijkheden en motivatie van de leerling. Daar wordt in de lespraktijk van Basisschool Opdreef ook rekening meegehouden tijdens het opgeven van een opdracht. Hierbij wil ik nogmaals hameren op het begrip individuele begeleiding en reflectie! Zowel leerling als docent moeten regelmatig reflecteren op het proces van de leerling, om zo erachter te komen wat de leerlingen nodig hebben aan begeleiding.

Het is zo belangrijk voor de docent en de [talent]ontwikkeling van de leerling dat deze weet waar het goed gaat, wat minder is, waar de voorkeuren liggen en wat de capaciteiten zijn. Dat inzicht is van belang om de ontwikkeling van kinderen optimaal te stimuleren door middel van begeleiden, aanreiken van middelen en het stellen van prikkelende waarvan de antwoorden bij de leerling een oplossing kunnen vormen.Naarmate kinderen hoger komen in het primair onderwijs, en ze kennis gemaakt hebben met de verschillende mogelijkheden en uitwerkingvormen binnen kunsteducatie kunnen de werkvormen steeds meer gaan neigen naar leerling-gestuurde werkvormen om meer vorm te geven aan persoonlijke voorkeuren. Daarbij wordt in hoge mate aan de leerling zelf overgelaten welke leertaak hij kiest en hij deze voorbereidt en uitvoert. Dit uit zich bijvoorbeeld in het zwaartepunten leggen binnen de drie uitwerkingsvormen van kunsteducatie: actief- receptie en reflectief. De docent heeft vooralsnog de functie van een coach, maar houdt processen wel in de gaten. Leerling en docent hebben om de zoveel tijd een reflectie moment waar terug gekeken wordt op het proces van de leerling. Wat kan beter? Waar liggen de voorkeuren? Hoe is de ontwikkeling?

30


Waar moet er meer begeleiding plaatsvinden?

Motivatie

Motivatie speelt binnen het onderwijs ook een belangrijke rol. Zowel bij de docent als bij de leerling. Zeker wanneer het gaat om de wil om te leren, jezelf te ontplooien en bovenal het ontwikkelen van talent waar het binnen mijn visie en onderzoek voornamelijk om draait.

Wetenschappers maken onderscheid in twee soorten motivatie:

Extrinsieke motivatieJe handelt niet omdat je er plezier aan beleeft, maar omdat je daarmee op termijn een bepaald beloning verwacht mee te krijgen. Een voorbeeld op kleine schaal is de beloning in de vorm van een edelsteen, wat gehanteerd wordt op basisschool Opdreef.

Intrinsieke motivatieJe handelt zonder invloed van buitenaf. Intrinsieke motivatie draait om het ervaren van plezier en interesse in een tak of een onderwerp, puur vanuit jezelf. Je bent bijvoorbeeld nieuwsgierig naar iets, verwacht nieuwe dingen te leren en je beleeft er plezier aan.33

Wil je jezelf ontwikkelen en je eigen voorkeuren leren kennen is intrinsieke motivatie van groot belang. Echter, als je te maken hebt met kinderen van een basisschool kun je de lat niet meteen te hoog leggen.Kinderen hebben van nature een drang om dingen te ontdekken, dus dat is mooi meegenomen. Maar dat kunst bestaat, wat het inhoud en wat het voor hen kan betekenen is nog een groot vraagteken. Heel veel dingen zijn nog 'nieuw'; het is dus belangrijk dat kinderen getriggerd worden door de docent, maar ook de leeromgeving.

De aanpak die de docent op basisschool Opdreef hanteert noemt men leren middels het beloningssysteem. Zo kun je positief gedrag bij, vaak kleinere,kinderen stimuleren. Dat is misschien effectief als het gaat puur om bepaalde gedragsregels aanleren, maar binnen het vak kunsteducatie twijfel ik of het een slim idee is om kinderen te laten werken voor een beloning van dat soort [niet vakgerelateerd], in ieder geval niet voor altijd. Het gaat hierbij namelijk om een extrinsieke motivatie; kinderen maken een opdracht zodat ze kans maken op een edelsteentje.Zelf ben ik daar niet zo voorstander van. Bij het ontwikkelen van talent, maar ten eerste het ontdekken van voorkeuren moet de motivatie echt uit jezelf komen; intrinsieke motivatie. Zeker als je je talent hebt ontdekt; hoeveel aangeboren gaven je mogelijk ook hebt, als je niet gemotiveerd bent deze verder te ontwikkelen zal er niet uitkomen wat erin zit.De extrinsieke motivatie die kinderen hebben tijdens het vak kunst vanwege de beloning, zou zich daarentegen wel positief kunnen ontwikkelen naar een vorm van intrinsieke motivatie.Met of zonder steen, kinderen zijn op deze manier wel bezig met kunst, ze leren het vak en haar

33 'Over de top, haal het allerbeste uit jongeren', Huub Nelis en Yvonne van Sark, Kosmos Uitgevers Utrecht 2012

31


uitwerkingsvormen kennen, waardoor ze er misschien plezier in krijgen en dus uiteindelijk voor zichzelf gaan leren. Het steentje kan in dit geval een ' trigger' zijn, maar ik zou de beloning meer vak gerelateerd houden. Het kan natuurlijk zijn dat kinderen in eerste instantie niet echt de motivatie vinden om beeldend bezig te gaan, door ze dan bijvoorbeeld te triggeren door nieuwe, spannende en 'geheime' materialen, waar een kind alleen kans op maakt als deze goed aan de slag gaat.

Daarnaast is de houding/motivatie van de docent ook heel belangrijk. Eerder in het onderzoek komt de term Growth Mindset van Dweck al een keer naar voren. Wanneer de docent geen verwachtingen meer heeft van de leerling en ook geen potentie meer ziet, zal dit de leerling ook doen stagneren. Uitgaande van de gedachte dat je kunt blijven groeien door ervoor te werken, is een motivatie voor de leerling om ondanks de eventuele moeilijkheden toch door te zetten.Het is aan de docent om de leerling aan de gang te houden in zijn/haar proces en door middel van prikkelende vragen de leerling tot eigen oplossingen te laten komen. Daarbij wil ik nogmaals de individuele begeleiding benadrukken zodat er mogelijkheden zijn voor ieder kind om een eigen traject te belopen.Een open houding van de docent, die kinderen niet meteen veroordeelt en in hokjes duwt, creëert een veilige sfeer voor leerlingen, waarin zij durven te laten zien wat ze kunnen.Zoals Ellen de Jong van atelier Kwast zegt:

" In atelier kwast is nooit iets 'slecht' , zolang de intentie goed is en het kind er maar plezier aan heeft beleefd."

Naast de docent, kan de leeromgeving ook motivatie stimulerend zijn.

Les in een rijke leeromgeving

Mijn laatste stage ervaring op basisschool De Ontdekking in Oosterhout, heeft bij mij een blijvende indruk achter gelaten.Naast dat er veel ruimte in het rooster is voor kunstvakken in verschillende disciplines, zijn de lokalen waarin deze gegeven worden perfect en echt stimuleren voor kinderen om aan de slag te gaan met instrumenten, materialen, kostuums etc.

Dit vond wel enige vergelijking met de ateliers die ik heb bezocht. Zowel in Zeist als in Hazerswoude Rijndijk was er sprake van een rijke leeromgeving; in dit geval heb ik het alleen over de lokalen. De verdere kenmerken van een rijke leeromgeving komen later nog aan bod.De docenten zijn beiden kunstenaar en gaven de lessen ook in hun eigen atelier. De ateliers boden kasten vol met materiaal, verf, kwasten, manden met vreemde objecten en je hoeft er niet je handen te wassen! In tegenstelling tot de klaslokalen van de scholen als de Weekendschool, Jan Ligthartschool en De springplank, zij hebben namelijk geen vaklokaal.

Alle lessen vinden daar plaats in hetzelfde lokaal. Basisschool Opdreef heeft wel een vaklokaal, maar is minder gevuld als de ateliers, dat heeft ook te maken met de ruimte. De klaslokalen waren veel groter dan de ateliers waardoor de materialen meer verspreid waren opgeborgen.In atelier Kwast hing was aan de muren een soort balk bevestigd die gebruikt wordt als bronnenwand. Een klein stukje gaat over de opdracht waar de kinderen die week aan mogen werken, maar de andere waren gevuld met gekke teksten, rare foto's en afbeeldingen.Zo'n omgeving werkt heel prikkelend voor een kind. Deze omgeving speelt een nog belangrijkere

32


rol op basisscholen omdat kinderen, in tegenstelling tot de ateliers, niet kiezen voor het vak. Het is dus naast het handelen van de docent, een extra stimulance om kinderen te enthousiasmeren voor het vak.Een prikkelende omgeving , wederom kenmerkend voor het authentieke leren, geeft ruimte voor eigen initiatief, improvisatie en experiment. Kinderen krijgen steeds meer de ruimte om zelfontdekkend aan de slag te gaan.

Een rijke leeromgeving beperkt zich niet tot de vier muren van het klaslokaal. Het belang van ' 'binnen naar buiten en buiten naar binnen' komt eerder in dit onderzoek onder het kopje leerstijlen aan bod.

Beoordeling

Zoals ik eerder heb ervaren bij de jureringen bij Boekie Boekie wordt daar alleen beoordeelt op beeld. Binnen een lespraktijk kun je zo niet beoordelen. Je hebt te maken met een persoonlijk beeldend proces, een ontwikkeling van een individu, reflectie daarop vanuit de leerling en het uiteindelijk beeld.

Aan het einde van een opdracht moet er een mogelijkheid zijn voor een leerling om het werk te presenteren aan de anderen en de docent. Belangrijk is dat tijdens deze presentatie een eindreflectie van de leerling plaatsvindt. Wat heeft de leerling als positief ervaren, wat ging er minder goed. En hoe gaat hij dit aanpakken in het vervolg.Deze presentatie geeft aan wat de persoonlijke leermomenten zijn voor de leerling. Bovendien is het goed dat kinderen leren/durven over hun eigen werk te praten.

De leraar neemt de reflectie en presentatie mee in de beoordeling. Daarnaast is het van belang dat er gekeken wordt naar de ontwikkeling en de betrokkenheid van het kind. Hoe ziet het werk eruit in vergelijking met het vorige werk? Misschien is het beeld nog niet heel sterk, maar is het sterker dan het vorige. Daar moet dus rekening mee gehouden worden in de beoordeling. Wanneer kinderen die beeldend niet zo sterk zijn, keer op een keer een onvoldoende halen 'omdat ze het niet kunnen', de ontwikkeling onopgemerkt blijft, zal de motivatie van de leerling voor het vak steeds minder worden.

Hier is dus weer het verhaal van de Growth Mindset aan de orde. Door te oefenen kun je nog steeds heel veel bereiken, en de tussenstations naar kwaliteit moeten ook beloond worden!Het is daarom ook effectief om te beoordelen in punten zodat je fijnere verschillen kunt maken tussen de beoordelingen en ontwikkelingen. Bij waarderingen heb je namelijk maar een paar opties: onvoldoende, matig, voldoende, ruimvoldoende en goed.

Op het moment van de beoordeling vindt er eigenlijk een soort samenvatting plaats van de handelingen die de leerling heeft verricht om tot het beeld te komen. Na een aantal van dit soort processen van een leerling te volgen, krijg je steeds meer zicht op [potentieel]talent in de klas. Omdat je de processen van de kinderen kunt gaan vergelijken, sommige zijn al aardig vaardig in bepaalde technieken, terwijl andere na een half jaar nog steeds zitten te prutsen met hetzelfde materiaal. Echter kan het wel zo zijn dat die ander dan weer veel beter is met verf en daarin weer ver boven de andere uitsteekt. Dat de een bijvoorbeeld erg is gegroeid op het gebied van kunst beschouwen, terwijl de ander na een stukje kunstbeschouwing toch echt liever meteen aan het werk gaat. Overzicht hiervan is voor de docent noodzakelijk!

33


Het is zowel aan de docent als de leerling om bijvoorbeeld halverwege het jaar en aan het einde van het ervan te reflecteren hierop, om bewust te worden van bepaalde vaardigheden, voorkeuren en [potentiële] talenten. En plannen te maken voor de volgende opdracht met betrekking tot begeleiden of alternatieve les mogelijkheden.

Dit laatste houdt in, dat als een kind voornamelijk actief wil zijn in een andere kunstdiscipline dat er gekeken moet worden naar mogelijkheden om hier gehoor aan te geven. Denkend aan een vakdocent muziek of drama etc.

De nieuwe knutsel-/tekenwedstrijd KunstKwast 2013

De conclusie waaruit mijn onderzoek is ontstaan, omschrijft het feit dat het meestal de ateliers en de individuele inzendingen zijn die winnen, en nooit de scholen die in de prijzen vallen. Zoals blijkt uit mijn onderzoek op scholen en ateliers, blijkt dat er op scholen nog een hele boel verandert kan worden aan de manier waarop kunsteducatie plaatsvindt.Aan de vorm, organisatie en kwaliteit [het proces] van kunsteducatie wat vooraf is gegaan aan de inzendingen, kan Boekie Boekie als organisator van de wedstrijden en podium voor 'jong talent' niets veranderen. Wat wel kan veranderen, is de wedstrijd zelf.De KunstKwast wedstrijd zoals deze nu is, prikkelt denk ik niet genoeg. Eigenlijk moet het niet uitmaken voor de deelnemers, of deze op school veel of weinig tijd aan kunstvakken besteden, ze wel of niet lessen volgen in een atelier, om toch in de prijzen te kunnen vallen en plezier te hebben in het meedoen aan de wedstrijd. Zoals al eerder aan bod kwam, gaat het niet alleen om kinderen die al een talent bezitten, het is ook een podium voor kinderen die nog hun talenten willen ontdekken.Aan de KunstKwast wedstrijd zoals deze nu is vorm gegeven, is er geen opdracht gekoppeld. Alles kan dus ingestuurd worden. Vanuit scholen zie je dan vaak dat de resultaten van

34


opdrachten die vanuit school opgegeven zijn, ingestuurd worden. Wanneer dit scholen zijn waarbij de kunstvakken/docenten kinderen niet echt weten te inspireren en motiveren, worden deze vaak ook niet echt betrokken en getriggerd bij/door de KunstKwast wedstrijd. Of sturen werk in wat niet, ondanks de inzet, niet voldoet aan de 'kwaliteitseisen van de jury ' Mijn ontwerp moet dus al een stukje informatie meegeven, wat normaliter door een docent wordt gegeven. Het moet een opdracht zijn die kinderen inspireert, motiveert en stimuleert om mee te doen aan de KunstKwast 2013 en daarmee zelf aan de slag kunnen. In klas situaties is een begeleidende[!] rol van de docent natuurlijk welkom.Het is belangrijk dat het kind meedoet vanuit een eigen motivatie, waardoor het ook 'eigen' beelden inlevert. Voor de scholen die meedoen aan de KunstKwast wedstrijd, ontwerp ik een juryhandleiding.Ten eerste is het goed dat de docent eens wat meer inhoudelijk stil staat bij de beeldende kwaliteiten van zijn of haar klas. Ten tweede, kunnen er maar een paar leerlingen van een klas door naar een volgende ronde. Daarom is het handig voor de organisatie en kost het de jury minder energie als de [vaak voor de hand liggende] eerste afvallers op de scholen gekozen worden.Docenten krijgen dus een handleiding met een aantal vragen die kunnen helpen bij het selecteren van potentiële winnaars.

Van KAPOT NAAR KUNST.. VAN NIETS NAAR IETS! Inhoudelijk

Kinderen gaan aan de slag met bestaande objecten en materialen. Ze maken van een kapotte voorwerp[en] weer iets nieuws, dat voorwerp mag een keuze zijn, maar het mag ook bij toeval gevonden worden; bijvoorbeeld op straat of in het bos. Er wordt gewerkt vanuit materiaal wat er al is, en niet vanuit een bepaalde techniek.

35


Motivatie

Kinderen werken binnen de context van een opdracht. Zo krijgen de inzendingen meer eenheid en vallen de 'betere werken' meteen op.

Het doet beroep op de verbeelding en fantasie van de kinderen. Ze gaan opzoek naar een nieuwe betekenis van objecten.

Uit de interviews die ik heb afgenomen bij de kinderen [in de bijlage] blijkt dat tekenen en schilderen disciplines zijn die kinderen heel leuk vinden. Ik heb express geen gehoor gegeven aan die voorkeuren, zodat bepaalde 'trucjes' worden voorkomen. Verbeelding en fantasie zijn belangrijker dan kundigheid om te zien of een kind talent en affiniteit heeft op het gebied van beeldend. Een voorbeeld: er zijn kinderen die heel knap kunnen [na]tekenen, bij Boekie Boekie is het niet altijd duidelijk of dit een trucje is, zoals bijvoorbeeld nagetekend van een bij ons onbekende illustratie. Als het aankomt op verbeelding en fantasie vallen dit soort kinderen vaak door de mand.

Jongere kinderen hebben behoefte aan houvast en zijn nog niet in staat abstract te denken. Je kunt zelf bepalen hoe groot en vrij je de opdracht maakt.

Doordat het een toegankelijke opdracht is, kunnen kinderen er zelf op een breed vlak mee aan de slag.

" Het is leuk om te proberen van "niets " "iets te maken" te maken. Eigenlijk blijkt dan dat alles " iets" is. Maar wat dan? Dat mag jij zeggen, of zien, of zingen of denken of twijfelen of weten."

Flyer

De opdracht wordt uiteindelijk uitgewerkt in een flyer. Deze zal uitgedeeld/of te zien zijn tijdens de presentatie. Vanuit de pilot wil ik graag mijn beeldende kwaliteiten wil combineren met beroepsvoorbereiding.

Conclusie

Wat is nu talent? Heeft iedereen talent? Hoe ontdek en ontwikkel ik talent in de klas? Hoe ontwikkel ik de kwaliteit die ik heb leren zien in het werk van kinderen bij BoekieBoekie, in de klas?

Wat al snel duidelijk werd na het raadplegen van literaire bronnen, gaat het bij talent om ontwikkelen leerpotentie.Het verschil met 'normale' mensen en talentvolle mensen is, is dat een talentvol persoon de leerweg sneller beloopt. Deze potentie tot leren wordt deels van nature bepaalt. Het is niet zo dat als je ergens aanleg voor hebt, je dan automatische een talent bent. Wie niet aan de slag gaat met zijn talenten blijft slechts een belofte.Het begrip talent wordt vaak gelijk gesteld met een hoog IQ, vaardig in cognitieve vaardigheden. Maar dat is slechts een domein, binnen meerderen. Wanneer je uitgaat van de negen vormen van intelligentie van Gardner, zijn er dus meerdere vormen van talent. Een kind kan op mathematisch vlak niet heel sterk zijn, maar bijvoorbeeld wel op visueel-ruimtelijk .

Het ontdekken van oprecht talent bij Boekie Boekie vond ik een pittige opgave. Talent

36


gaat over een proces en dat is lastig tot bijna niet af te lezen uit alleen een tekening. Er wordt daarom puur gekeken naar het product: is het authentiek etc. wat in mijn ogen niet helemaal eerlijk voelt, misschien vanuit mijn docentenachtergrond waar je ook altijd kijkt naar een proces. Het kan zijn dat een kind beeldend nog niet zo sterk is, maar ook pas net begonnen is met tekenen; zijn talent kan nog ontdekt worden!Gelukkig draait het daarom bij deze wedstrijden niet alleen om het bevestigen van talent, dat zou een heleboel kinderen meteen uitsluiten.De wedstrijden zijn juist ook voor kinderen die bewust of onbewust hun talent nog niet hebben ontdekt. Het biedt voor kinderen de mogelijkheid om te laten zien wat ze kunnen en wat ze graag doen. Meedoen aan een van de wedstrijden van Boekie Boekie kan dus een grote stimulans vormen om meer beeldend/schrijvend bezig te gaan. Ook al val je niet meteen in de prijzen, dan is er een andere wedstrijd waar je aan mee kunt doen of je doet het volgend jaar gewoon weer mee. Hopelijk ontdekken kinderen door mee te doen hun plezier in het maken van gedichten en beelden en ontdekken op deze manier zelfs wel hun talent

Na al mijn onderzoek en baden in tekeningen en kunstwerken van kinderen, kan ik dan zeggen dat ieder kind talent heeft? Het is een mooi klinkende overtuiging dat elk kind talent heeft, maar het is moeilijk deze stelling hard te maken. Wat we in ieder geval wel kunnen zeggen is dat ieder kind een enorm ontwikkelingspotentieel heeft. Ik geloof in ieder gavel dat ieder kind in het bezit is van een zeker ontwikkelingspotentieel op een van de terreinen. Als tijdens een bepaalde activiteit een sterke betrokkenheid wordt getoond, ligt daar mogelijk ontkiemend talent.

Hoe kan het nu dat het meestal de ateliers zijn die winnen en niet scholen?Uit mijn participerende observaties en interviews blijkt dat:

Scholen veel te weinig tijd inlassen voor kunstvakken. 1.5 uur per de week is normaal, het heeft geen hoge prioriteit. Kinderen worden vanuit een mentaliteit dat het toch niet zo belangrijk is, ook niet optimaal gestimuleerd. De meerwaarde van het vak wordt over het hoofd gezien.

Kunsteducatie doet bijvoorbeeld beroep op verschillende vormen van intelligentie en draagt dus bij tot een optimale ontwikkeling van het kind op verschillende gebieden. Dit gaat niet op voor de Jan Ligthartschool die de theorieën van Gardner hanteren en iedere week ook nog eens een kunstzinnige afsluiter hebben.

Afgezien van basisschool Opdreef en Weekendschool [maar hier is niet altijd sprake van kunsteducatie] zijn er geen vakdocenten. Vakdocenten brengen nieuwe mogelijkheden in kijken en leren. Daarnaast vervallen de groepsdocenten vaak in methodes en standaard 'basisschool' technieken die weinig eigenheid kunnen dragen.

Geen tijd en geld om kinderen actief in contact te brengen met kunst. Kinderen doen vaak mee in opdracht van de docent. Meedoen uit eigen motivatie is erg

belangrijk om eigen voorkeuren te ontdekken. Geen ruimte voor individuele begeleiding. Kinderen moeten vaak mee met de groep in

opdrachten en keuzes, waardoor er niet altijd de mogelijkheid is voor het kind om zich te ontwikkelen. Met uitzondering van basisschool Opdreef, daar wordt de klas gesplitst.

Kortom, er zijn een heleboel omstandigheden waardoor ontwikkelen op het gebied van kunsteducatie op basisscholen niet optimaal is. In tegenstelling tot de ateliers waar er

37


wel ruimte is voor individuele begeleiding door de kleine bezetting, kinderen allemaal gemotiveerd zijn, de docenten zelf kunstenaars zijn, er ruimte is voor het kind om zich beeldend te ontwikkelen en ze regelmatig in contact zijn met kunst van de docent zelf.

Wat kan er beter? Hoe creëer IK de juiste leersituatie en omgeving om alles uit de leerlingen te halen wat erin zit. Hoe krijg ik ze enthousiast voor het vak en biedt ik ze de mogelijkheid hun talent te ontdekken?[optimale ontwikkeling]

Ik denk dat het voor alle docenten belangrijk zou moeten zijn dat een optimale en persoonlijke ontwikkeling van een leerling voorop staat. Daarom zou ik graag zien dat scholen de theorie van Gardner hanteren. Doordat kinderen niet meer alleen intelligent bevonden kunnen worden op hun cognitieve vaardigheden, maar ook op andere vlakken, wordt de betrokkenheid en motivatie van de leerlingen groter.

Kunsteducatie lijkt mij het meest effectief wanneer je rekening houdt met de verschillende types leerling omschreven door Kolb: doener, denker, dromer en beslisser. Deze types zijn weer te koppelen aan drie leerstijlen: actief, receptie en reflectief. Deze leerstijlen zijn ook terug te vinden binnen de visie van het Authentiek leren.Door rekening te houden met het type leerling en bijpassende leerstijl, heeft het kind de mogelijkheid zich beter te ontwikkelen op het gebied van kunst doordat ze het vak op een persoonlijke manier eigen kunnen maken.Door zowel kennis te maken met het actief ervaren van kunst, het beschouwen[receptief] van kunst en het reflecteren leren ze de verschillende uitwerkingsvormen kennen, die in combinatie van elkaar een optimale beklijving van de kunstervaring stimuleren.In de lagere groepen [vanaf 3/4] zal de docent meer bepalend zijn in het aanbieden van uitwerkingsvormen omdat kinderen daar nog niet bekend mee zijn.Het is de bedoeling dat naarmate de kinderen verder komen in de school, ze beter hun voorkeuren hebben leren kennen binnen het vak kunst en ze meer in staat zijn zelf keuzes te maken; er komt ruimte voor leerling-gestuurde werkvormen.

Naast individueel wordt er ook samengewerkt: kinderen leren van elkaar door in groepen te werken waarin ieder een rol heeft; sociaal-leren. Dit stimuleert het leren van elkaar en ontwikkelt sociale vaardigheden die onmisbaar zijn binnen je ontwikkelingLeerlingen moeten ruimte krijgen om zowel beeldend als muzikaal, interdisciplinair, bezig te zijn als daar de voorkeur ligt. Wanneer het gaat om optimale ontwikkelen, moet je ze ook een zo'n breed mogelijk aanbod bieden. Hierbij zijn vakdocenten wederom van belang! Een belangrijk onderdeel van dat aanbod zijn technieken om optimaal vorm te kunnen geven aan hun ideeënwereld. Dit steeds meer loslaten van kinderen naarmate [vanaf groep 3/4]ze vorderen in de basisschool, uit zich op verschillende gebieden.Opdrachten zullen steeds opener worden en 'moeten' kinderen [het liefst] vanuit een concrete ervaring met kunst zelf een passende uitwerking bedenken om zo gehoor te geven aan hun eigen voorkeuren en mogelijkheid te bieden tot het ontwikkelen van hun talent. Door geen doelgerichte opdrachten te geven, wordt creativiteit gestimuleerd!Deze activiteiten kunnen het best uitgevoerd worden in een rijke leeromgeving. Het is belangrijk dat kinderen kunst in de werkelijke context ervaren, bijvoorbeeld in een museum, maar ook het lokaal moet uitdagende elementen bevatten. Zoals een uitgebreid aanbod aan

38


materiaal, boeken, muziek en bronnen wat kinderen prikkelt aan de slag te gaan.Een tweede aspect wat kunst ' in de klas brengt' is een vakdocent. Een kunstenaar bijvoorbeeld, leert de kinderen veel gerichter kijken, op een hele andere manier dan we gewend zijn. Bovendien werkt het inspirerend om les te hebben van iemand uit het vakgebied.

Reflectie speelt altijd een belangrijke rol. Door reflectie leer je je fouten zien, je sterke punten, je voorkeuren kennen en talent ontdekken. Het is belangrijk dat reflectie regelmatig, zowel bij de docent als student, plaatsvindt. Zodat er een duidelijk beeld ontstaat van zwakke punten, sterke punten, voorkeuren en mogelijk talent. Ook voor de docent om te weten waar eventueel extra begeleiding nodig is.Om aandacht te geven aan de verschillende kwaliteiten en voorkeuren van kinderen is individuele begeleiding onmisbaar.

Motivatie is een abstract gegeven, wat absoluut een belangrijke rol speelt. De houding van de docent is daarin heel bepalend. Een docent die naar zijn leerlingen kijkt vanuit een Growth Mindset[je kunt blijven groeien als je maar oefent] vormt een motivatie voor de leerling om ondanks de eventuele moeilijkheden toch door te zetten.Bij het ontwikkelen van je voorkeuren en talent gaat het om intrinsieke motivatie. Zeker als je je talent hebt ontdekt; hoeveel aangeboren gaven je mogelijk ook hebt, als je niet gemotiveerd bent deze verder te ontwikkelen zal er niet uitkomen wat erin zit. Het is aan de docent om dit ook te stimuleren.

Aan het einde van de opdracht vindt een beoordeling plaats. In tegenstelling tot de inzendingen bij Boekie Boekie heb ik als docent wel een beeld van het proces; wat belangrijk is bij het ontdekken van talent. Maar als docent oordeel je niet alleen op talent, maar wordt er ook naar de ontwikkeling en de betrokkenheid van het kind gekeken. Ook al is het beeldend nog niet zo sterk, maar heeft de leerling wel een ontwikkeling doorgemaakt, moet dat wel opgemerkt worden door de docent in de vorm van een beoordeling en uiteindelijk motivatie.Het is daarom ook effectief om te beoordelen in punten zodat je fijnere verschillen kunt maken tussen de beoordelingen en ontwikkelingen.

De nieuwe KunstKwast 2013!

Aangezien er dus best grote verschillen zijn tussen kunsteducatie op ateliers en scholen, is het ook niet zo gek dat scholen meestal niet de winnaar zijn van kunst- en schrijfwedstrijden. Het ontbreekt hen aan van alles.

Het was aan mij om een wedstrijd te ontwerpen die genoeg prikkelt en informatie met zich meebrengt, zodat kinderen zelf aan de slag kunnen. Zowel kinderen die les hebben in 'kunst' als kinderen die nog nooit een potlood hebben aangeraakt.Het voordeel is dan, dat het kind meedoet vanuit eigen motivatie en dat er geen docent met achterhaalde technieken tussendoor komt. Of het nieuwe ontwerp zijn vruchten af zal werpen, is nog even afwachten tot 2013!

39


Ik zie dit onderzoek als een verdieping naar de doelgroep waar ik graag mee werk! Het is niet reëel om te denken dat ieder kind een talent heeft op het gebied van beeldend, maar er is absoluut bij ieder kind een ontwikkelingspotentieel. Het is aan mij als docent om dit te stimuleren bij kinderen, door ze te enthousiasmeren voor kunst en ze al het ' moois' wat 'het is' mee te geven!

Bronnen

Boeken

Explorations in Giftedness; Robert J Sternberg, Linda Jarvin en Elena L. Grigorenko, Cambridge University Press

Kijk! een Gibra; Villa Zebra Rotterdam, Lecturis 2000

Kinderen geven vorm aan hun wereld; Gerard Konst en Hille Pijlman, Muusses Purmerend 1983

Over de Top, haal het beste uit jongeren; Huub Nelis en Yvonne van Sarke, Kosmos uitgevers Utrecht 2012

Toeval gezocht, kunst,kunstenaars en jonge kinderen; A, Huisingh, R, Hulshoff Pol, E. van den

40


Bomen, Uitgevrij Lemniscaat Rotterdam 2009

Visies op onderwijs op jonge kinderen; Bert van Oers en Frea Janssen-Vos, Van Gorcum & Comp. Assen 1992

Krant/Magazine

Haal het beste uit je kind; Dominique Prins, Algemeen Dagblad 18 februari 2012

Maak ambitie niet verdacht; Aleid Truijens, Volkskrant 14 april 2012

Talentenkiemen in de kleuterklas; Ilse Aerden, uit Kleuters& ik Jrg. 26/4 2009-2010

' We moeten de inzet prijzen'; Marieke Monden, Het Parool 21 februari 2012

Overigen

APS onderwijsadviesbureau; http://www.aps.nlhttp://www.aps.nl/APSsite/Onderwijssectoren/Projecten/Meervoudige+Intelligentie/

Het nieuwe leren in het basisonderwijs; een begripsanalyse en een verkenning van de schoolpraktijk; H. Blok, R. Oostdam, T. Peetsma, Amsterdam: SCOKohnstammInstituut van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen,Universiteit van Amsterdam 2006http://dare.uva.nl/document/126713

Het postmoderne en authentieke literatuureducatie; een laatste redmiddel voor wereldliteratuur binnen het vak CKV1? Femke Saher, Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Opleiding Nederlandse taal en cultuur 2004http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/publicaties/pdf/Authentieke_Kunsteducatie_Kampman.pdfKunst en Cultuureducatie in de brede school en BSO; Expertise centrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling.http://www.jso.nl/Docs/Pdf/Kunst_en_Cultuureducatie_in_de_brede_school_en_BSO.pdf

Kunstzinnig onderwijs: een vak opzich./ Naar een andere visie op kunsteducatie; David H. Hargreaves; http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/publicaties/pdf/KK08determ.pdf

Meervoudige intelligentie; Louis Peeters http://www.aps.nl/APSsite/Onderwijssectoren/Projecten/Meervoudige+Intelligentie/

Meervoudige intelligentie binnen het kernconcept tijd en ruimte, Anja Kamphuis-van den Bedem, http://hbo-kennisbank.uvt.nl/cgi/fontys/show.cgi?fid=6188

41


Meervoudige intelligentie en kunsteducatie; Vera Bergman, Cultuurnetwerk Utrechthttp://www.cultuurplein.nl/primair-onderwijs/cultuur-op school/cultuurbeleid/meervoudige-intelligentie-en-kunsteducatie

Pedagogiek.net; http://www.pedagogiek.nethttp://www.pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=1024&subname=Wetenschap&sectieNR=1&&rubriekID=6

Prima-Onderwijs; het platform voor alle professionals in het onderwijs; http://www.prima-online.nlhttp://www.prima-online.nl/vo/robert-jan-simons-‘ik-gebruik-de-term-nieuw-leren-liever-niet-meer’/

Sector onderwijs - GOLVl; http://www.golv.infohttp://www.golv-info.nl/project/vdwerf.html

Universiteit Twente; http://www.utwente.nlhttp://www.utwente.nl/gw/ist/medewerkers/Vakgroepvoorzitter/ton_de_Jong/

Van Dale online woordenboek; http://www.vandale.nlhttp://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=talent&lang=nn

Wikipedia; http://www.wikipedia.comhttp://nl.wikipedia.org/wiki/David_Kolb

Zicht op....het nieuwe leren en cultuureducatie; Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht 2006http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/publicaties/pdf/zichtopnieuweleren

42


B i j l a g e

J u r y r a p p o r t e n & v o o r b e e l d v a n o o r k o n d eblz. 45 tm. 48

U i t w e r k i n g e n q u e t t e s n i e u w e K u n s t K w a s t 2 0 1 3 - blz. 49 tm. 59

I n t e r v i e w s blz. 60 tm. 65

O b s e r v a t i e s s c h o l e n & a t e l i e r sblz. 66 tm. 90

43


JuryrapportenDagmar Baars

Anna Houtzager laat deze gans door zijn ‘echtheid’ bijna van het blad aflopen. Een grappig element aan de tekening is de tweede gans, die nog snel zijn kopje in het beeld weet te steken. Door zijn details, lettend op het mooie veren-dek en kleurgebruik, is het een schilderij waar je langer naar wil kijken. Knap gedaan hoor!

Babette van Bergenhenegouwen heeft zich duidelijk laten inspireren door het verhaal van de Haas en de Schildpad. De schildpad die de veel snellere haas toch veel slimmer af heeft weten te zijn, staat trots met de pootjes omhoog op nummer een. De haas daarentegen met de armen over elkaar, is duidelijk verbaasd, teleurgesteld, maar vooral boos. Op de derde plek staat alleen een beker, heeft er misschien nog iemand meegedaan aan de wedstrijd?

Henk Boef, de hoofdpersonage in deze grappige en korte strip van Bram Koster lijkt in eerste instantie de held van het verhaal, wanneer hij zich inclusief masker en pistool de baas maakt

44


over allerlei kleurrijke diamanten. Een paar fragmentjes later wordt het tegendeel bewezen wanneer de politie Henk toch slimmer af blijkt te zijn. Henk wordt met loeiende sirenes, genadeloos afgevoerd naar de gevangenis. De maker van deze strip heeft met zijn simpele maar treffende tekeningen, een goed gevoel voor humor.

Chris van de Schaft Dat dit gekke varken van feesten houdt is wel duidelijk. Met vrolijke kleuren en mooie details, zoals het klokje op zijn neus en een hele rij gouden tanden, krijgt dit feestbeest een passende uitstraling. Ook aan het lettertype heeft Chris gedacht. De dansende letters, van verschillend formaat en kleur, maken dit beeld tot een vrolijk geheel. Het zou zo een uitnodiging kunnen zijn, laat dat feestje maar beginnen!

Daan Koster tekende in detail én in perspectief een worstelring. Door het dreigende zwart van de ring en het felle rood van de koorden te combineren, ontstaat er een spannende sfeer. Medelijden hebben met de tegenstander van Rey Mysterio is volkomen terecht, met zijn enorme spiermassa’s en handen in de zakken, ziet hij eruit alsof hij zich door niemand laat verslaan..

Knap lastig om iemand al schommelend van bovenaf te tekenen, maar Dorien Al is het gelukt! In een combinatie van harde lijnen en zacht grijs is dit droomachtige tafereel op papier ‘gevlogen’ en maakt het Flying Dream tot een passende titel.

Wat er zich achter een dikke zwarte laag krijt verschuild, laat zich hier in dunne kleurrijke lijnen van ecoline uittekenen. Doris Houtzager laat een mooie en sierlijke Japanse draak met drakenkind, in een berglandschap tevoorschijn komen. Ze zweven er als het ware doorheen. Zou er zich achter dit zwart nog meer afspelen?

Op deze tekening zien we een ‘compucat’. Dat klinkt als de naam van een superheld die wij allemaal nog niet kennen. Duidelijk is dat deze robotachtige kat heel speciale krachten heeft, krachten waar iedere straatkat jaloers op zou zijn. In groot formaat, met onder andere potlood en waterverf, heeft Eline de Haan een origineel beeld neer weten te zetten.

Floortje van den Akker tekende hier met precisie een piste met skiërs die nét op het punt staan de berg met een hoge snelheid af te glijden. Het lijkt wel of de mensen in de lift vermakelijk zitten toe te kijken hoe deze skiërs over een paar seconde de berg af zullen roetsjen. Sommige staan namelijk maar wankel op de latten. Het is maar de vraag of deze helden de tocht naar beneden vlekkeloos tot een einde weten te brengen….Spannend!

Het mannetje van Gizem Tas heeft er duidelijk zin in. Hij stapt door de vrije natuur, benieuwd wat hij daar zal beleven. Je krijgt vanzelf zin om achter hem mee te lopen. Maar dat kan niet, hij bestaat alleen uit een paar vastgeplakte stukjes papier. Het werk van Gizem geeft je zin om naar buiten te gaan. Knap gedaan!

45


Groep 8 van de Jan Ligthartschool in Woudenberg was het wel eens met het plan om in Nederland een berg te maken voor sporters. De titel van hun werk luidt dan ook: ‘Die berg komt er!’ Knap hoe jullie met een groep tot zo’n dynamisch en harmonisch geheel zijn gekomen. De berg, die zich aan het water bevindt, leent zich naast skiën ook erg goed voor andere heldhaftige sporten, zoals skydiven, parachutespringen en zweefvliegen. Er is ook een kabellift, en er zijn winkels, wegen en allerlei tunnels op en in deze berg. Aan alles is gedacht: heb je genoeg van al het beklimmen, winkelen en sporten, dan ga je toch gewoon naar de disco?

Jet Joosten tekende Jip en Janneke, Siepie en Takkie. In zwart-wit, zoals het hoort. Het zijn oude bekenden, maar toch zien ze er heel anders uit. Jip en Janneke lijken wel volwassen geworden. Ze zitten gezellig aan tafel te praten. Misschien wel over de tijd dat ze nog door Fiep Westendorp werden getekend. Wedden dat Fiep dit een prachtige tekening had gevonden?

Lisanne de Haan laat ons wederom een kat met super krachten zien. In tegenstelling tot de ‘compucat’ van Eline, heeft deze ook nog eens vleugels. Is het misschien familie van elkaar? Of zijn het partners? Of allebei? Erg goed, aan beiden cat’s, zijn de details en het fijne materiaal gebruik. De transparantie en de kleur van de verf werkt erg goed in dit beeld. Je ziet namelijk doordat de verf wat waterig is, nog steeds heel goed de met potlood getekende details.

Op de tekening van Melle Kuit zijn de rollen tussen mens en dier omgedraaid. Op een grappige manier, zodat je toch even nadenkt over de manier waarop we dieren behandelen. Maar behalve grappig is zijn tekening ook mooi gemaakt. Simpel, met weinig kleuren... en toch precies goed.

Op dit ‘Cola jurkjes feest’ van Mette Meijerink heeft een groepje mensen het duidelijk naar hun zin. Mette weet met een gemengde technieken van potlood en inkt een mooi sferisch en ruimtelijk beeld neer te zetten. Ook zijn de contouren door het gebruik van waterverf niet zo scherp, van ver af is deze tekening een soort gekleurde vlekken compositie. Kom je dichterbij en kijk je goed, zie je dat het mensen zijn!

Miro de Ruiter wekt afvalmateriaal tot leven. Het kijkt je aan en lacht je toe. Het is een portret van zijn vader Hans, zegt Miro. Een heel ongewone vader, zo te zien, met zijn scheve hoed en zwierige snor. De jury weet zeker dat hij erg trots op Miro is. En op zijn portret. ’t Is net alsof hij nu al weet dat Miro hiermee een prijs gaat winnen.

Een grappige en beetje gekke kat, deze ‘Pretty cat’ van Rosalie Tol. Hoog op de pootjes en staart in de lucht, kijkt ze/hij ons met priemende blauwe ogen een beetje angstig aan. Een gek element is de paarse lijn, met groene stippen die over het oranje gevlekte lijfje loopt. Mooi hoe de kleuren paars, groen en rood lekker knallen met elkaar. Toch lijkt het of dit katje wel een knuffel en een verwarming kan gebruiken, om zich lekker bij op te rollen.

Tristan van der Hoogte heeft duidelijk een hekel aan zijn kamer opruimen en stofnesten onder zijn bed uitharken. Tristan tekende namelijk een ‘huishoudelijke robot’, die met zijn knopjes, rupsbanden, lichtgevende ogen, hendels en uitschuifbaar gereedschap in het echt wel eens heel handig zou kunnen zijn. Misschien een idee om deze robot in het echt te bouwen?

Wout Sling creëert een prachtige fantasiewereld met allemaal felle kleuren. Sommige vlekken hebben zich ontpopt tot een object, dier of persoon doordat er zwarte lijn omheen getrokken is. Het lijkt wel een soort onderwaterwereld, waarin allerlei kleuren samen komen en door elkaar

46


heen lopen. Een tekening die je fantasie prikkelt!

Yara Schaap zet in al haar eenvoud een oogprikkelend en fijn beeld van een gemengd boeket in een vaas neer. De verschillende keuren van de bloemen zijn erg goed in combinatie met elkaar en komen helemaal tot hun recht door de rustige achtergrond. Ook de materiaal keuze is een slimme zet van Yara, door het gebruik van verf is de intensiteit van de kleuren optimaal. De gestreepte vaas fleurt het geheel nog extra op. Het mooie aan dit boeket is ook nog eens dat het niet verdort, waardoor het zijn kleur dus altijd zal behouden!

47


48


49


KunstKwast vragen UITSLAGATELIER KOKORUMOERMeisjesLeeftijd: 9-11

1. Je hebt meegedaan aan de tekenen

knutselwedstrijd KunstKwast 2012 Wat heb je gemaakt?*

Tekening 1

KunstKwast 2012

WinnaarMelle Kuit (9 jaar)

Uit het juryrapport:Op de tekening van Melle zijn de rollen tussen mens en dier omgedraaid. Op een grappige manier, zodat je toch even nadenkt over de manier waarop we dieren behandelen. Maar behalve grappig is de tekening ook mooi gemaakt. Simpel, met weinig kleuren... en toch precies goed.

Uitgereikt op 20 mei 2012

in LantarenVenster, Rotterdam

Handtekening namens de jury,

50


schilderij 43d -Anders [foto, film, animatie etc.] -

2. Hoe ben je tot die keuze gekomen?

Zomaar een idee 3Een opdracht 1Naar aanleiding van een verhaal -Anders: Naar aanleiding van een spreekbeurt

3.Met welke materialen werk je het liefst? Geef dit in onderstaand schema aan. Het materiaal waarmee je het liefste werkt/zou werken geef je het hoogste cijfer (1 t/m 10).Totaalscore

Verf 49Waterverf/Ecoline 46Oost-indische inkt [zwarte inkt) 48Potlood [zwart of grijs] 48Kleurpotlood 47Krijt 53Klei 59Hout 56Papier 49Een combinatie van verschillende materialen 54[Video]camera 36

4. Wat voor soort werk maak je zoal? Geef antwoord met: nee, soms, ja.

nee soms jaSchilderij - 1 5Tekening - - 6Filmpje 3 2 1Animatie 3 2 1Beelden [bijvoorbeeld van klei, hout of gips]

1 - 5

Collages [tekening gemaakt van geknipte vormen]

- 3 3

Gemengde technieken [van alles door elkaar heen]

- - 6

5. Waarom maak je eigenlijk een tekening, schilderij of beeld?

Omdat dat moet van school, maar thuis zou ik het nooit doen.

-

Omdat ik dat heel leuk vind om te doen. Zowel op school als thuis

6

6. Als jij iets maakt, dan doe jij dat:

51


nee soms jaVoor mezelf - 3 3Voor anderen om te laten zien wat ik kan

1 3 2

Voor anderen als cadeau

1 3 2

Voor school, omdat het moet

4 - 2

7. Hoe vaak schilder, teken of knutsel je?

nooit -soms [elke maand] -vaak [iedere week] 2altijd [iedere dag] 4

8. Hoe ziet jij favoriete teken/schilder/knutselopdracht eruit? Niet iedereen had hier een antwoord op.

- tekenfilmpje maken- vrije opdracht- Schilderen van de natuur - Kleisculpturen

9. Wat brengt jou op een goed idee om iets te kunnen maken?

nee soms jaEen opdracht van school

3 3 -

Een vriend of vriendin

3 3 -

Mooie dingen in mijn omgeving

2 2 2

Een kunstenaar 3 1 2Muziek 2 3 1Vakantie 1 2 3Anders: mezelf, in boeken, van de juffrouw, dromen, de natuur

10. Vind je dat je goed bent in tekenen, schilderen of knutselen?

Ja, heel goed 3, iedereen zegt dat ik goed kan tekenen; ik heb heel veel zelfvertrouwen

Best wel 2Nee, omdat: 1, dat vind ik arrogant om van jezelf te zeggen

11. Wil je later ook kunstenaar worden

52


Ja 4Nee -Misschien 2

12. Zit je ook op een kunstclub?

Ja, sinds 0.5j, 6j,6j, 5j, 5j, 3jNee, niet meer -Nee, nooit gezeten -

13. Hoe herken je jouw werk? Hoe ziet het er meestal uit? Éen leerling heeft deze opgave niet meer ingevuld.

nee soms jaOnherkenbare vormen

2 2 1

Veel kleuren 1 1 3Sombere kleuren 2 3 -MensenNatuur 1 3 1Precies nagetekend/gemaakt

1 3 1

Heel druk 3 2 -Stripachtig/verhalend

2 1 2

Anders, namelijk: - Bloemen,

14. Voor je ligt BOEKIEBOEKIE met tekeningen van kinderen en bekende kinderboekenillustratoren. Kies een tekening van een kind én een van een volwassenen die jij het mooiste vindt. De kindertekeningen kun je herkennen aan de leeftijd die achter de naam staat. Naam kind, bladzijde:Naam illustrator, bladzijde: NVT!!!

KunstKwast vragen UITSLAGATELIER KOKORUMOERJongensLeeftijd: 7-10 [1 jongen is 12]

1. Je hebt meegedaan aan de tekenen knutselwedstrijd KunstKwast 2012 Wat heb je gemaakt?*

Tekening 3

53


schilderij 13d -Anders [foto, film, animatie etc.] -


Zomaar een idee 1Een opdracht 3Naar aanleiding van een verhaal -anders -




nee soms jaSchilderij 2 3 1Tekening - - 6Filmpje 6 - -Animatie 4 1 1Beelden [bijvoorbeeld van klei, hout of gips]

- 2 4


2 3 1


1 3 2



-


6

54




3 2 1


- 5 1


5 - 1


nooit -soms [elke maand] 1vaak [iedere week] 5altijd [iedere dag] -

8. Hoe ziet jij favoriete teken/schilder/knutselopdracht eruit?

- Huizen bouwen van hout- Sculpturen van klei- Een ‘tipi’ bouwen

9. Wat brengt jou op een goed idee om iets te kunnen maken? Éen deelnemer is vergeten de achterkant ook in te vullen, deze uitslagen betreffen dus maar 5 jongens.


2 1 2


4 1 -


3 1 1

Een kunstenaar 2 1 2Muziek 4 - 1[piano]Vakantie 1 - 4Anders:- konijnen


Ja, heel goed 2, dat voel ik gewoon.Best wel 3, op school haal ik hoge puntenNee, omdat: -


Ja 1Nee 2

55


Misschien 2


Ja, sinds 6j, 5j,4j,3j,2jNee, niet meer -Nee, nooit gezeten -

13. Hoe herken je jouw werk? Hoe ziet het er meestal uit?


3 1 1

Veel kleuren 2 1 2Sombere kleuren 3 - 2Mensen 1 2 2Natuur 1 2 2Precies nagetekend/gemaaktHeel druk 2 3 -Stripachtig/verhalend

4 1 -

Anders, namelijk: -

14. Voor je ligt BOEKIEBOEKIE met tekeningen van kinderen en bekende kinderboekenillustratoren. Kies een tekening van een kind én een van een volwassenen die jij het mooiste vindt. De kindertekeningen kun je herkennen aan de leeftijd die achter de naam staat. Naam kind, bladzijde:Naam illustrator, bladzijde: NVT!!!!!!

KunstKwast vragen UITSLAGATELIER KWASTMeisjes - geen jongens in de groepLeeftijd: 8-9


Tekening 2schilderij 13d 1Anders [foto, film, animatie etc.] -

56



Zomaar een idee 4Een opdracht -Naar aanleiding van een verhaal -anders -




nee soms jaSchilderij 4Tekening 1 1 2Filmpje 3 - 1Animatie 4 - -Beelden [bijvoorbeeld van klei, hout of gips]

2 - 2


2 1 1


2 1 1



-


4



2 1 1

57



1 1 2


4 - -


nooit -soms [elke maand] -vaak [iedere week] 3altijd [iedere dag] 1


- Portretten maken- Naar de werkelijkheid tekenen- Een opdracht die te maken heeft met natuur



4 - -


2 2 -


- 2 2

Een kunstenaar 1 1 2Muziek 3 1 -Vakantie 2 2 -Anders: boeken, natuur, mooie foto's, mezelf


Ja, heel goed 3Best wel 1Nee, omdat:


Ja 1Nee 1Misschien 2

58



Ja, sinds 2 j - 1 j -4j- paar maandenNee, niet meer -Nee, nooit gezeten -



3 1 -

Veel kleuren 1 1 2Sombere kleuren 2 2 -Mensen 1 2 1Natuur - 2 2Precies nagetekend/gemaakt

2 2 -

Heel druk 1 1 2Stripachtig/verhalend

1 2 1

Anders, namelijk: -

KunstKwast vragen UITSLAGATELIER KOKORUMOERMeisjes en jongensLeeftijd: 5-7

Vanwege de leeftijd van deze kinderen had het niet zoveel zin om een enquette af te nemen. Ik heb samen met ze de vragen doorlopen, om daar uiteindelijk een gezamenlijk antwoord uit te formuleren.


De kinderen hebben een tekening of schilderij gemaakt.

59



Sommige hebben een eigen idee uitgewerkt in een schilderij of tekening, sommige hebben meegedaan een opdracht. De opdracht was heel vrij: ze mochten allemaal een ‘levend wezen’ maken.

3. Met welke materialen werk je het liefst?

Over klei en verf was iedereen het unaniem eens dat dit het cijfer 10 moest krijgen! Eigenlijk was er niet echt een materiaal wat de kinderen niet zagen zitten; hooguit waren ze er niet mee bekend, maar leek het ze wel erg leuk er een keer mee te werken; zoals bijvoorbeeld de camera.

4. Wat voor soort werk maak je zoal?

Schilderwerk, tekeningen, collages maar ook veel ruimtelijk werk.


Omdat ze dat erg leuk vinden om te doen! ‘We zitten niet voor niets op een kunstclub’.


Vaak voor mezelf, maar ook als cadeau.


Sommige iedere dag, maar het merendeel iedere week.


Lastige vraag, die hebben we in verband met de tijd even overgeslagen.


Sowieso krijgen de kinderen goede ideeën en opdrachten aangereikt vanuit de docent. Ook laten kinderen zich ‘inspireren’ door wat ze zien in hun directe omgeving of in boeken en kranten.


Wat naar voren komt in de klas is dat de kinderen heel veel oefenen. “We tekenen en leren natuurlijk best wel veel hier, en daardoor worden we steeds beter”.

11. Wil je later ook kunstenaar worden.

Daar zijn de meningen nogal over verdeeld, wat erg begrijpelijk is als je zo jong bent. Toch lijkt het veel kinderen wel wat om in ieder geval ‘iets’ met kunst te doen. Ze halen hierbij ook theater en ‘dansmaker’ naar voren.


Ja, allemaal ongeveer 2 jaar.

60



Wanneer ik de lijst met de kinderen doorneem, stemt iedereen in met ‘veel kleuren’ en ‘mensen’. Sommige werken ook met wat sombere kleuren.In ditzelfde gesprek komt ook naar voren dat ze ook veel dingen uit de directe omgeving namaken, zoals bijvoorbeeld dingen en planten in het bos. “Dan moet je ook wel eens gewoon ‘normale kleuren’ gebruiken, zoals bruin”.

14. Voor je ligt BOEKIEBOEKIE met tekeningen van kinderen en bekende kinderboekenillustratoren. Kies een tekening van een kind én een van een volwassenen die jij het mooiste vindt. De kindertekeningen kun je herkennen aan de leeftijd die achter de naam staat. Naam kind, bladzijde:Naam illustrator, bladzijde: NVT!!!!

Interviews

BSO De Springplank, Eexterveen: Deelnemer KunstKwast 2012 - genomineerdMevr. Vughteveen

Uitgangspunt is, waarom zijn de winnaars vaak afkomstig uit een atelier? ipv scholen?

Hoe staat het dan met kunsteducatie op basisscholen? En wat zou ik kunnen verbeteren -->uit zich in de vorm van een vakvisie en een herschreven wedstrijd die het verschil tussen ateliers en basisscholen vervaagd ondanks het onderwijs.

Hoe wist U van de wedstrijden bij Boekie Boekie?

" Ik hoorde van het tijdschrift van een van de ouders"

61


Waarom meegedaan aan de KunstKwast ? "Ik ben zelf kunstliefhebber en de kinderen knutselen ook heel graag. De KunstKwast wedstrijd leek me dus een goed idee."

Wat was de opdracht, of was er geen opdracht?" Goh het onderwerp weer ik niet meer. Het was in ieder geval een opdracht vanuit techniek. Een manier waarop kinderen hun eigen ding kunnen doen. Het was een opdracht wat altijd werk oplevererd wat van de kinderen zelf komt.Het onderwerp moet uit de kinderen zelf komen, de technieken reik ik aan. Je moet kinderen wel technieken leren willen ze werk maken wat echt van henzelf is."

Begrijp ik goed dat dit altijd open opdrachten zijn?" Nou nee. We zijn bijvoorbeeld nu met moederdag bezig. Dat is een opdracht die ze allemaal moeten doen. We bedenken dat dan wel samen met elkaar, waarin ik als docent een leidende rol heb".

Is er werk geselecteerd voor de inzending naar de KunstKwast? Was er bijvoorbeeld een jurering aan vooraf gegaan door de docent of leerlingen?"Nee, alle kinderen wilden graag meedoen, dus heb ik alles ingezonden"

Hoe zou de wedstrijd beter kunnen? "Nou voor mij was het geen probleem, ik bedenk altijd wel iets om met de kinderen te gaan doen. We , ik en mijn collega's, altijd wel een onderwerp of thematiek die aansluiting vindt bij de kinderen.Samen met het team zoeken we naar prikkelende thema's, naast de Middeleeuwen zijn het ook hedendaagse thema's. Wat ik wel erg belangrijk vindt is dat de kinderen zichzelf erin kunnen leggen. Het werk wat uiteindelijk ontstaat vanuit het thema moet wel echt ' iets' zijn. Het moet niet zo zijn dat ze het thuis meteen in de prullenbak gooien omdat ze zelf het mooie er niet van inzien. En als dat is met glittertjes, dan is dat maar zo.

Hoe staat het er in het algemeen voor op het gebied van Kunst en cultuureducatie?" Er is niet echt sprake van een kunstvak. De enige gerelateerde vakken daaraan zijn handenarbeid, tekenen, muziek en drama. Nou moet ik zeggen dat de laatste drie disciplines niet op het rooster staan. Daar wordt beduidend minder tijd aan besteed dan aan handenarbeid en tekenen, ongeveer 1,5 uur.

Vanuit de gemeenten worde ook allerlei kunst en cultuurprojecten georganiseerd. Dan staat er meestal een cultuur centraal.

In welke frequentie gebeurd dit?

62


" Het is maximaal 2 a 3 keer per jaar dat er echt 'iets' georganiseerd wordt. Soms vanuit een museum hier in de buurt, maar er is ook een gemeente expositie waar kinderen van de Springplank dan aan meedoen. We zitten hier ook dicht bij de Semslinie [De Semslinie is de grens tussen de Nederlandse provincies Groningen en Drenthe], de kinderen hebben daar ooit samen met een kunstenaar werkjes van klei gemaakt. Een van die werkjes in uitvergroot en die staat daar nu in het echt.

Wat zijn de voordelen volgens u om te werken met iemand uit het vakgebied, in dit geval een beeldend kunstenaar?" We hebben een tijdje een kunstdocent gehad die zelf ook kunstenaresse was. Helaas kreeg ze het te druk met haar eigen werk en is ze gestopt, maar dat heeft hele mooie dingen opgeleverd. Een kunstenaar leert de kinderen veel gerichter kijken, op een hele andere manier. Zo iemand heeft nog meer feeling en ervaring met kunst. Het deed ons en de kinderen echt versteld staan over de resultaten.

Kunsteducatie is op veel basisschool een ondergeschoven kindje? Hoe zit dat op de Springplank?"Naja er is niet heel ruimte voor kunstvakken bij ons op school. Tekenen en handenarbeid staan op het lesrooster, dus dat geeft iedereen ook gewoon. Helaas heet de inspectie hele andere wensen over het rooster, we komen nu eigenlijk al uren te kort om het aan ieders wensen te laten voldoen.Ook al zou ik meer willen doen aan kunsteducatie, dan is dat vooralsnog iets wat de ouders van ons verlangen.

Wat vindt u het belang van kunsteducatie, binnen het primair onderwijs? Wat wilt u de kinderen meegeven.?

"Ik vind dat kunst iets is wat hoort bij je leven! Het kan je zoveel plezier geven. Dus het is hartstikke goed als kinderen daar al op jonge leeftijd mee in aanraking komen. En als het je niet trekt om er creërend mee bezig te zijn, dan kun je ook leren om er van te genieten puur door er naar te kijken.Het kan dan vooralsnog zp zijn dat je niet echt een affiniteit ontwikkeld met betrekking tot kunst, maar je moet het als docent wel proberen aan te bieden.

Vindt u het 'plezierige' aan kunst het belangrijkste aspect aan kunsteducatie?"Ja, het kan echt een onderdeel van je leven worden."

Wat is talent?"Ja dat weet ik zo niet, lastig om daar een definitie van te geven. We hebben daar ook niet echt een beleid voor om talent te stimuleren, bovendien zijn de klassen te groot. En het is niet iets wat ouders van ons willen".

U had het net over een leerling waarvan u bijna zeker weet dat deze een kunstzinnige toekomst tegemoet gaat. Hebben we het hier dan over een talent?"Ja, misschien wel ja. Je ziet het aan hij zich gedraagd, de oplossingen die hij bedenkt en zijn voorkeuren.

63


Als u zoiets ontdekt bij een kind is er dan ruimte voor zo'n leerling om meer beeldend te werk te gaan?"Nee, hij doet gewoon wat alle kinderen moeten doen. Er is bij ons wel sprake van adaptief onderwijs, aangepast onderwijs voor ieder kind op zijn of haar niveau; individuele begeleiding.

Hoe meten jullie het niveau van de kinderen per vak?

" Daar kan ik een boek over schrijven, ik ga daar binnen dit gesprek niet verder op in."

Ik kan me voorstellen dat als er sprake is van adaptief onderwijs, er dan voor een kind met een speciale interesse en capiciteit ruimte is om daar het accent op te leggen in zijn werkwijze?" Nee, kinderen werken niet interdisciplinair binnen de vakken"

Wordt er veel samengewerkt of toch vaak alleen? "Varieerd."

Zijn er wel eens wat grotere projecten in of buiten school?" We hebben sowieso de 'Grote Verjaardag' , waarbij de docenten ieder jaar hun verjaardag vieren op een dag in mei. Om deze dag zit een project van een week waarin we naar aanleiding van een thema werken; de laatste keer was dat de Middeleeuwen. Al het ' onderwijs ' komt hier aan bod, het is dus niet alleen een beeldend project.Wat bedenken altijd van te voren bijpassende technieken..

Is er een speciaal lokaal/atelier waar de kunstlessen gegeven worden?" Nee, dat gebeurd gewoon allemaal in het eigen lokaal".

Hoe is de begeleiding? Docent bepalend of student? "Docent speelt wel degelijk een rol, zoals bijvoorbeeld bij het aanreiken van mogelijke technieken en ideeen. Veel kinderen hebben dat toch wel nodig, maar we overleggen ook vaak met de kinderen samen wat we gaan doen en hoe we dat gaan doen. Er moet wel ruimte zijn voor de eigen invulling van het kind."

Hoe wordt er beoordeelt? " De kinderen krijgen een waardering op hun rapport. Ik weet zo niet waarom er geen punten gegeven worden."

Geloof je dat ieder kind een talent heeft? "Ja dat denk ik wel"

~ Einde~

Jan Ligthart school WoudenbergMevr. C. Gisling

Uitgangspunt is, waarom zijn de winnaars vaak afkomstig uit een atelier? i.p.v. scholen?

64


Hoe staat het dan met kunsteducatie op basisscholen? En wat zou ik kunnen verbeteren -->uit zich in de vorm van een vakvisie en een herschreven wedstrijd die het verschil tussen ateliers en basisscholen vervaagd ondanks het onderwijs.

Hoe wist U van de wedstrijden bij Boekie Boekie?

" Ik gebruik Boekie Boekie voor taal - opdrachten als een extra uitdaging voor de taalopdrachten. Daarnaast ben ik ook bekend met de Boekie Boekie site."

Waarom meegedaan aan de KunstKwast ? " Het leek ons erg leuk om iets in te sturen wat we met z’n allen gemaakt hebben. Iedereen heeft er aan meegeholpen, geschilderd en gekleurd. We willen op deze manier laten zien wat wij doen, zonder dat we persee iets willen winnen."

Wat was de opdracht, of was er geen opdracht?"We hebben niet iets speciaal gemaakt voor de wedstrijd. Eerlijk gezegd heb ik deze gewoon uitgekozen uit al het werk wat we al gemaakt hadden.

Het is een klassenwerk. Het onderwerp bij begrijpend lezen was de berg voor sporters die in Nederland zou worden aangelegd. Sommige kinderen zijn beeldend veel sterker, dus we hebben het thema ook beeldend behandelt. We hangen hier het principe van meervoudige intelligentie aan.Sommige kinderen zijn heel goed in het verwoorden van dingen en het op papier zetten, andere kinderen kunnen dat niet, zijn maken liever een toneelstuk of een tekening. Er is veel ruimte voor interdisciplinair werken. Alle disciplines zitten verwerkt in het lesaanbod"

Hoe zou de wedstrijd beter kunnen? "Ik vind het persoonlijk erg fijn dat de opdracht zo open is. Maar misschien kun je een thema bedenken, dan krijg je meer samenhang in de werken die opgestuurd worden."

Hoe staat het er in het algemeen voor op het gebied van Kunst en cultuureducatie?" We hebben geen vakdocent, maar kunsteducatie is bij ons zeker een serieus item. We hebben in het dorp ook contacten met het Kunst en Cultuurhuis. De kinderen volgen daar ieder jaar een aantal lessen van een kunstenaar met een thema wat te maken heeft met kunst. Dat betreft dan verschillende disciplines: muziek, theater, dans en poezie."

"Er is iedere week een weeksluiting. Alle klassen komen een keer op het toneel. Alle zang, dans, kunst en schrijfopdrachten worden door die klas verzameld en opgevoerd."

In welke frequentie gebeurd dit?" Je bent eens in de drie maanden aan de beurt met je klas en presenteer je aan ouders en docenten je werk.

Daarnaast hebben we ook conacten in de buurt met bijvoorbeeld de Kunstberg. Dat komt ieder jaar terug; kinderen volgen daar lessen in toneel, muziek en allerlei andere disciplines.

Waarom worden dit soort evenementen georganiseerd?" We vinden het belangrijk vinden dat de ouders zien wat we allemaal doen. En de kinderen leren zo presenteren".

65


Gaat het hierbij alleen om presenteren of expressiviteit? " Het een doet niet onder van het ander".

Kunsteducatie is op veel basisschool een ondergeschoven kindje? Hoe zit dat op de Jan Ligthartschool?" Dat is bij ons absoluut niet aan de orde. Alle groepsdocenten zijn erg enthousiast bezig met de kunstvakken. En ik kan het weten als Coördinator Kunst en Cultuur."

Wat vind u het belang van kunsteducatie, binnen het primair onderwijs? Wat wilt u de kinderen meegeven?" Natuurlijk is rekenen en taal heel belangrijk, maar het ontwikkelen van de creatieve kant kan kinderen kan ze straks in hun verdere leven helpen op een andere manier naar de wereld te kijken. Dat ze zelf nadenken over wat kunst is en wat het voor hen persoonlijk betekend Ons motto is niet voor niets: werken met hoofd hart en handen!"

U vertelde me net dat u Coordinator Kunst en Cultuur bent? Waar let je op binnen het coördinator-schap?" Wat is van deze les, opdracht of activiteit de meerwaarde voor de kinderen. Bijvoorbeeld het werken met een kunstenaar als docent, deze is bevlogen en kan zijn of haar bevlogenheid goed overbrengen op de kinderen. Bovendien geven ze vaak net op een andere manier instructie dan dat regulieren docenten dat doen. "

Hoeveel uur in de week is er ruimte voor een kunstvak?

" Reken zeker maar 2 uur voor vakken als tekenen, handvaardigheid en muziek. "

Wordt er veel samengewerkt of toch vaak alleen?" Varieert nogal. Ik bedenk vaak terplekke of we in een groepsverband gaan werken. Soms vragen de kinderen zelf of ze samen mogen werken. "

Hoe wordt er beoordeelt?" Beoordeling op hun rapport, tekenen hndvaardigheid en muziek.Zwak voldoende of goed. "

Is er een speciaal lokaal/atelier waar de kunstlessen gegeven worden?"Nee er is niet echt sprake van een speciale werkomgeving. Behalve als we op locatie werken?"

Zijn de opdrachten vaak open of gesloten?" Kinderen tot en met groep 6 gaan erg gemakkelijk aan het werk, richting groep 7 zie je dat veranderen. Dan vragen de kinderen om meer sturing. Je ziet dat de pubertijd zichzelf alvast aankondigt."

Wat is talent? " Talent is iemand die boven de rest uitspringt. Een voorbeeld: Een tijdje geleden hadden we met een paar kinderen een boetseerles met een kunstenaar, hij pikte een leerling er al snel uit. Hij vertelde me dat deze jongen er echt bovenuit springt qua beeldende capaciteiten. Helaas kwam die

66


jongen uit economisch en sociaal zwak milieu, dit kind zal nooit uit zichzelf naar de ateliers gaan om daar aan de slag te gaan. Samen met school, de Kunstberg en de gemeente hebben we ervoor kunnen zorgen dat het kind extra lessen in het atelier kon volgen."

Geloof je dat ieder kind een talent heeft?

"100% zeker. Ze zijn allemaal ergens goed in. Daar kom je achter door ze veel te zien. De een is goed in het vertellen van verhalen, de ander is vooral sportief aangelegd en weer een ander goed in tekenen tekenen. We bieden een breed aanbod, zodat iedere leerling de mogelijkheid heeft dit te ontdekken bij zichzelf. We doen ook mee aan verschillende wedstrijden zoals de wiskunde Kangaroewedstrijd en poëziewedstrijden."

Elke week wel een dag tekort aan dingen die je zou willen doen.

67

dagmarbaars.files.wordpress.com · Web view2013. 1. 19. · I n h o u d s o p g a v e. K u n s t...

Documents

Transcript of dagmarbaars.files.wordpress.com · Web view2013. 1. 19. · I n h o u d s o p g a v e. K u n s t...