Beste tellers, 5 maart 2019 In het weekeinde van de steekproeftelling in de Waddenzee en de slaapplaatstelling van Wulpen was het nog onstuimig en nat (9 feb.), maar daarna kondigde het voorjaar zich zeer overtuigend aan en konden we ganzen, zwanen en watervogels tellen bij uitzonderlijk zachte omstandigheden. Hetzelfde gold voor de slaapplaats-tellingen van Grote Zilverreigers, veelal bij blakstille voorjaarsavonden met prachtige zonsondergangen. De maarttelling staat voor de boeg met ganzen & zwanen, watervogels, Wulpen, maar ook de steltloper-slaapplaatstellingen die eens in de zoveel jaar plaatsvinden in Fryslân. Veel te doen dus, want ook de broedvogelinventarisaties barsten weer los. In deze nieuwsbrief aandacht voor de Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst, resultaten van de ganzen-, watervogel- en slaapplaatstellingen en meer. Lees ze!

Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst: De Avond van de Wulp 2019 is het Jaar van de Wulp en dat is reden om van de Sovon/FFF-Voorjaarsbijeenkomst de ‘Avond van de Wulp’ te maken. Twee interessante lezingen op deze avond. Gerrit Gerritsen (Vogelbescherming) onderzoekt al sinds jaar en dag Wulpen in de Kop van Overijssel, kleurringde er ook jongen en weet zodoende bijzonder veel over Wulpen in de wulpenprovincie Overijssel. Henk-Jan Ottens (Kenniscentrum Akkervogels) onderzocht in 2018 of je Wulpen op boerenland meer kansen biedt door nesten uit te rasteren. Wat dat opleverde en hoe het onderzoek voortgezet wordt met extra aandacht voor de overleving van kuikens gaat Henk-Jan op de wulpenavond uit de doeken doen. De avond wordt ingeleid door Romke met een presentatie over hoe het met de Wulp gaat in Nederland en elders in Europa en wat er in het Jaar van de Wulp staat te gebeuren.

Noteer dus alvast in de agenda: donderdag 28 maart, Hotel Oostergoo, Nieuwe Kade 1, Grou, aanvang 19.45 uur, zaal open + koffie om 19.15 uur. Slaapplaatstelling Wulp februari 2019 Op 9 februari telden we volop slaapplaatsen van Wulpen, nadat we in het kader van het Jaar van de Wulp een speciale oproep lieten uitgaan. In Fryslân werden 33 slaapplaatsen geteld (figuur 1), wat beduidend meer zijn dan een jaar eerder toen er 12 werden bezocht. Het werkelijke aantal tellingen ligt nog iets hoger, omdat sommige tellers binnen de telperiode van 2-16 februari meerdere keren een kijkje namen. Hoewel we meer slaapplaatsen telden,

Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen

seizoen 2018/2019 nr 7. Maart 2019

Figuur 1. Wulpen op slaapplaatsen in Fryslân in februari 2019.

telden we minder Wulpen. Van de 12 slaapplaatsen in februari 2017 waren 9 bezet en op enkele zaten toen dikke aantallen, zoals 2103 bij de Oudegaaster-brekken, 1850 in het Hegewiersterfjild en 1325 op het Wierumerwad. Van de 33 tellingen in februari jongstleden ging het in 15 gevallen om nultellingen. Wel tellen, maar geen Wulpen. Op 18 plekken zaten wel Wulpen en dat waren bij elkaar opgeteld 3578 individuen. De grootste concentratie zat in de Jouswierpolder (940), gevolgd door Hegewiersterfjild (730), Workumerwaard (375), Marrumer Mieden (ook wel bekend als Oogvliet; 357), Mar fan Miedema (Blessum/Boksum; 300) en Steile Bank (170). Met de steltloperslaapplaatstellingen die dit voorjaar plaatsvinden kunnen we aantallen mooi blijven volgen. Lees over die reeks van tellingen Sjoukes slaapplaatsenbijdrage. Wulpen tijdens de maandelijkse telling In het kader van het Jaar van de Wulp hebben we jullie opgeroepen ook met de ganzen- en zwanentellingen Wulpen in te tekenen. Gelukkig hebben veel mensen daar gehoor aan gegeven. In februari werden met de telling overdag 1234 Wulpen in het Friese binnenland geteld, waarvan bijna de helft Gaastmeer (615). Andere telgebieden met mooi wat Wulpen in de graslanden waren Stavoren-Noordermeerpolder (140), weilanden west van Westerschatting (140), Geeuwpolder-Graverij (53) en Polder het Hantumerleeg zuid (50). In veel andere telgebieden (totaal 28) werden slechts enkele tot enkele tientallen geteld. Op de hoogwatervlucht-plaatsen langs de Friese Waddenkust ging het om 26.531. Dat is andere koek… Tabel 1. Zwanen en ganzen op het Friese vasteland in februari 2019 (stand 27 feb. 2019).

feb. 2019 gem. feb

Knobbelzwaan 3.321 2.700

Kleine Zwaan 71 255

Wilde Zwaan 280 315

Toendrarietgans 7.149 6.000

Kleine Rietgans 24 3.700

Kolgans 163.432 211.650

Grauwe Gans 46.224 23.000

Grote Canadees 664 350

Brandgans 223.446 319.240

Rotgans 1.029 2.050

Nijlgans 583 710

Ganzen en zwanen in februari Het beeld van de zwanen en ganzen in februari is zo’n beetje het beeld van het hele seizoen (tabel 1). De talrijke soorten, ofwel Kol- en Brandgans, waren beduidend schaarser dan ze eerder wel zijn geweest. Het voorlopige februaritotaal ligt behoorlijk onder het 15-jarig gemiddelde. De Kleine Rietgans zijn we bijna kwijt. Slechts 24 werden er gezien, wat voorheen in sommige jaren meer dan 10.000 waren. De soorten

die in februari talrijker dan anders waren, waren Knobbelzwaan, Grauwe Gans en Grote Canadese Gans. Telgebieden met flinke concentraties Knobbelzwanen waren Hantumerhoek-Dokkum (143), Ferwerd-Birdaard (133), Bokkumermeer-Birstum (106) en de Arumerpolder (101). Grauwe Ganzen waren het talrijkst in It Bûtenfjild (7240), Alde Feanen e.o. (7190), Sneekermeergebied (5200), De Deelen e.o. (4280) en omgeving Witte en Zwarte Brekken (2100). Groet Canadese Ganzen winnen gestaag terrein in Fryslân en de grotere aantallen werden gemeld vanuit de omgeving Sneekermeergebied (140), Rottige Meente (80) en De Deelen (70). Overigens is het aantal Wilde Zwanen nog redelijk. Daarvan werden de meeste geteld in de Tjongervallei. In het oostelijke deel daarvan zaten 70 (nabij Haulerpolder) en in het westelijke 23 (nabij Ketliker Skar).

Figuur 2. Verspreiding van Grote Zilverreigers tijdens de maandelijkse telling in februari 2019.

Nijsgjirrige soorten Het lijstje met ‘nijsgjirrige soorten’ is tamelijk kort ditmaal (tabel 2). Als we de ‘good old nijsgjirrige’ Grote Zilverreiger daarin op zouden nemen dan wordt de lijst aanzienlijk langer (figuur 2). In februari werden met de tellingen overdag tenminste 1021 individuen gezien. Op de slaapplaatsen zaten in februari minstens 1700, maar dat aantal was nog onvolledig bij het schrijven van deze nieuwsbrief. De grote aantallen Grote Zilverreigers en het groepsgewijs afstruinen van weilanden duidt op Veldmuizen en die zijn er wel. Nadat we naar aanleiding van de Midwintertelling aandacht besteedden aan de vele muizeneters (en de Grote Zilverreiger in het bijzonder) werd de rijkelijke aanwezigheid van de muizen ook in de media

opgepikt. Inmiddels zullen veel landbouwers zich wellicht zorgen maken, want de muizen hebben weinig tot geen tegenslagen gehad qua weer. Sterker nog, het uitzonderlijke zachte en droge weer in februari speelt de muizen in de kaart. Wat dat betreft

wordt het dit voorjaar almaar spannender, want wat gaat dat doen met de muizeneters? Tel ze! Romke Kleefstra

Tabel 2. Nijsgjirrige soorten op het Friese vasteland tijdens de maandelijkse telling in februari 2019 (stand 27 feb. 2019).

Soort N Naam gebied(en) Waarnemer(s)

Zwarte Zwaan 1 Ouwsterhaule-Rotsterhaule Jelle Postma

Zwarte Zwaan 2 Schoteruiterdijken J. de Vlas

Indische Gans 1 Deelenput Romke Kleefstra

Witbuikrotgans 3 Oude Bildtpollen West buitendijks Teake Roosjen, Ricus Engelmoer

Roodhalsgans 1 Polder Cornwerd Cor de Vries

Kraanvogel 4 Ravenswoud Dirk Hiemstra

Raaf 1 Bankenbosch, Kolonieveld Sjouke Scholten

Klapekster 1 Fochteloërveen Oostelijke deel Sjouke Scholten

Klapekster 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter

Beste tellers, 2 maart 2019 Anders dan misschien verwacht zou worden, waren in het voor februari ongebruikelijk warme telweekend toch nog aardig wat ‘Extra Soorten’ in Fryslân gebleven. Kennelijk was de warme periode voor die vogels geen aanleiding om al naar hun noordelijke broedgebieden te vertrekken. Bij de Blauwe Kiekendieven, Ruigpootbuizerds en Strandleeuweriken kwamen bovengemiddelde aantallen in de boeken. De IJsvogel kende met maar één waargenomen exemplaar een opvallend negatieve uitschieter. Zie de overzichten hierna voor alle getelde Extra Soorten in februari 2019 (stand per 28 februari). Het ‘kleinere grut’ van de Extra Soorten in februari 2019 op het vasteland van Fryslân Maar liefst zeven tellers hadden het genoegen om Strandleeuweriken in hun buitendijkse telgebieden aan te treffen. Het totale aantal van 199 exemplaren ligt ver boven het 15-jarig februarigemiddelde (110) voor deze soort en is het op twee na hoogste aantal bij de februaritellingen sinds 2004 (tabel 3). Het aantal van 147 Fraters ligt dicht bij het langjarige februarigemiddelde van 165. Met 42 Sneeuwgorzen blijft deze soort ver achter bij het februarigemiddelde van 76. In voetbaltermen gesproken zou je kunnen zeggen dat Romke met zijn waarneming van een IJsvogel in De Deelen de spreekwoordelijke eer redde voor deze soort bij de februaritelling (tabel 4). De afgelopen drie jaar werden bij de telling in februari nog 9, 7 en 8 IJsvogels gezien. Het ‘grotere spul’ van de Extra Soorten in februari 2019 op het vasteland van Fryslân Een flink aantal tellers kon genieten van een of meer Blauwe Kiekendieven in hun telgebied (tabel 4). Vanaf 2004 kwamen alleen in 2015 (40) en in 2016 (46) meer blauwe kieken in de boeken dan het nu genoteerde aantal van 37 (tabel 3). Februarigemiddelde voor deze soort is 25. Het aantal Slechtvalken (19) is exact gelijk aan het langjarige gemiddelde. Vanaf oktober jl. werden achtereenvolgens 11, 13, 11 en 15

Ruigpootbuizerds gezien. De 12 exemplaren bij de afgelopen telling volgen die lijn. Een deel van de al enkele maanden aanwezige Velduilen in Midden Fryslân vindt daar kennelijk nog steeds voldoende prooien. In februari kwamen 10 exemplaren op papier. In midden - , zuidwest - en oost-Fryslân lieten zich in totaal 5 Zeearenden aan de tellers zien. Torenvalken In februari noteerden tellers in 69 telgebieden samen 134 Torenvalken (tabel 5). Topgebieden met kennelijk veel geschikte prooidieren waren het gebied west van de spoorlijn Wieuwerd-Leeuwarden en de polders bij Hieslum en Nijhuizum met respectievelijk 8 en 9 getelde wikeltsjes. In het merendeel van de gebieden werden 1-3 valkjes ingeboekt. Vanaf januari 2018 is aan de tellers in Fryslân gevraagd om bij de maandelijkse tellingen in alle watervogel- en ganzen & zwanen telgebieden de Torenvalken te tellen. Vóór die datum werden de Torenvalken in een beperkt aantal gebieden incidenteel geteld. In tabel 5 staat vanaf januari 2018 links in het vakje het maandtotaal van de getelde Torenvalken en rechts het gemiddelde aantal Torenvalken per telgebied waarin Torenvalken zijn gezien.

Extra Soorten

Vroege terugkeer Grutto’s Op de allerwarmste 16e februari ooit ging ik onderweg naar m’n telgebieden rond Workum even kijken bij de plas voor de vogelkijkhut bij Wommels. Zouden met dit bijzonder zachte weer al Skriezen zijn teruggekeerd uit hun zuidelijke overwinteringgebieden? Ja hoor, een kleine twintig vogels waren driftig in de plas aan het foerageren. Maar of het ‘onze eigen skriezen’ waren werd pas een week later duidelijk... Nog nooit eerder waren gekleurringde Grutto’s van het project van de Rijksuniversiteit Groningen zo vroeg terug in Fryslân als in dit seizoen. De allereerste gekleurringde skriezen van dit seizoen in Fryslân

werden op 23 februari jl. gespot in de plas voor de vogelkijkhut bij Wommels, in het door Natuurmonumenten beheerde weidevogelgebied Skrok. Een dag later arriveerde de beroemde Skries Amalia in het weidevogelgebied Skrins. Ook die was nog nooit zo vroeg in het seizoen terug in Fryslân. Ik ben erg benieuwd hoeveel Grutto’s er bij de telling in maart in de boeken zullen komen. En op de slaapplaatsen, die dit voorjaar weerregelmatig worden geteld (zie bijdrage Sjouke).

Noflike telling tawinske, Jan Kramer

Tabel 3. Aantallen Extra Soorten tijdens de Midwintertellingen van Sovon in december 2003-2019.

gem.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 04-18

Blauwe Kiekendief 18 29 25 12 14 27 11 35 21 21 30 40 46 24 16 37 25

Bruine Kiekendief 1 0 2 6 1 1 0 3 1 2 0 6 7 1 0 4 2

Frater 580 55 0 109 70 147 490 155 120 266 57 71 163 49 138 147 165

Grote Gele Kwik 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1 0

IJsgors 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 3 0 1 0 0

IJsvogel 0 6 2 5 4 6 0 0 0 1 0 2 9 7 8 1 3

Ruigpootbuizerd 2 1 6 1 2 3 2 21 6 5 2 6 8 3 3 12 5

Slechtvalk 30 18 24 20 22 27 6 9 10 23 18 22 23 17 14 19 19

Smellene 7 2 1 3 3 3 4 1 2 4 4 4 9 3 1 4 3

Sneeuwgors 46 134 282 88 24 116 93 45 0 106 0 17 100 0 82 42 76

Strandleeuwerik 303 60 100 96 140 85 278 58 109 175 76 62 11 46 55 199 110

Velduil 0 0 6 4 0 1 1 4 0 9 2 23 5 6 3 10 4

Visarend 0 2 0 0 0 0 0 0 1 2 1 1 0 0 0 0 0

Zeearend 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 1 3 1 7 2 5 1

totaal 987 307 452 344 281 417 885 332 270 614 191 257 385 163 326 481 414

Tabel 4 op volgende bladzijde. Tabel 5. Aantallen torenvalken bij de maandelijkse watervogeltellingen in Fryslân (zie tekst ‘Torenvalken’ voor uitleg).

september oktober november december januari februari maart april

2016/2017 146 96 103 19 87 19 22 30 2017/2018 122 49 46 45 231 2.45 93 1.75 86 1.65 55 1.57

2018/2019 113 1.91 199 2.07 177 2.19 164 2.02 217 2.09 134 1.94

Pas gearriveerde Grutto’s in Skrok bij Wommels op 23 februari 2019, foto Jan Kramer

Tabel 4. Extra soorten op de Friese Waddeneilanden en wadplaten tijdens de maandelijkse Midwintertelling 2019.

BLAUWE KIEKENDIEF

RUIGPOOTBUIZERD

Arum - Oosthem Anneke Zeinstra 1 Het Oude Bildt - St Jacobipar. Wil Grond, Heine Lindeboom 1

Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 2 Hantumhuizen - Bollingawier Sieds Boersma, Klaas Elgersma 1

Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Rinsumageest - Oudkerk Bert Kuiper 1

Britsum - Leeuwarden Evert-Jan en Loes Rotshuizen 1 De Bird - de Wildlanden Anton Huitema 1

Hantumerleeg noord Sieds Boersma, Klaas Elgersma 1 Goengahuizen Sip Veenstra 3

Hantumerhoek - Dokkum Sieds Boersma, Klaas Elgersma 1 strook bij Oudegaasterbrekken Jouke van der Meulen 1

De Lits, Rietveld Sytze de Groot 2 Noorderleeg west bui n o A. Dijkstra 1

Ottema Wiersma res. eo Sytze de Groot 1 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 2

noord van Kollum Klaas van der Bij 1 Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 1

Wijde Ee - Bergum Albert Jongbloed 1 SLECHTVALK

Warga-Wartena-kanaal Joop de Graaf 1 Blikfeart Epi Mulder 1

Warga - Grouw Joop de Graaf 1 Het Oogvliet Henk Hiemstra 1

Alde Faenen - Princehof Anton Huitema 1 Wide Mar Klaas Elgersma, Sieds Boersma 1

Dedgum - Blauwhuis Albert Jongbloed, Cisca Vaillant 1 Bouwe Pet e.o. J. Seinstra, Piet v.d. Polder 1

Hieslum-Munnkeburenpolder Harry de Vries, Jan Kramer 1 Sorremorsterpldr-Botmeer Jan Kleefstra 1

Gouden Bodem Bert Zijlstra 2 Akkrum - Monnikerak Romke Kleefstra 2

Potskar Sjoerd Bakker 1 Sluishoek Romke Kleefstra 1

Bloksleatpldr-Langstaartenpoel Sjoerd Bakker 3 De Deelen e o Romke Kleefstra 1

Polder de Bloksloot zuidoost Herman Postma 1 Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga 2

Boornzwaag over de Wielen Herman Postma 1 Gouden Bodem Bert Zijlstra 1

Twaalf Voeten & Kleine Brekken Jelle Postma 1 Meinesleat - Akkrumerrak Sjoerd Bakker 1

Brandemeer/De Hellingen Siep van der Veen, Dick Peters 1 Het Volland Herman Postma 1

Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1 Polder de Woudfennen Herman Postma 1

Slijkenburg - Spanga - Linde Henk Ruiter 1 Fochteloo-Tachtig Bunder Dirk Hiemstra 1

Boventjonger - Donkerbroek Sjouke Scholten 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1

Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra 2 Noorderleegpolder binn Meino Zondervan, Sije Schotanus 1

Ravenswoud Dirk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen oost bui w Hans Horstmann 1

Moddergat - Wierum binn Klaas van der Bij 1 SMELLEKEN

Holwerd oost binnendijks Jaap Meindertsma 1 Hantumerhoek - Dokkum Sieds Boersma, Klaas Elgersma 1

Noorderleegs buitenveld-w Loes de Vries, Nelleke Geenevasen 1 Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma, Klaas Elgersma 1

Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 1 Ferwerd buitendijks Auke Visser 1

BRUINE KIEKENDIEF

Noorderleeg west bui nwt A. Dijkstra 1

Britsum - Leeuwarden Evert-Jan en Loes Rotshuizen 2 STRANDLEEUWERIK

Kolkhuizen - Rinsumageest Bert Kuiper 2 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 78

FRATER

Ferwerd buitendijks Auke Visser 45

Noorderleeg west bui nw A. Dijkstra 22 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 30

Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 100 Oude Bildtpollen oost binn Hans Horstmann 42

Oude Bildtpollen west binn Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 25 Oude Bildtpollen oost bui o Meino Zondervan, Sije Schotanus 4

GROTE GELE KWIKSTAART

VELDUIL

Het Oude Bildt - St Jacobipar. Wil Grond, Heine Lindeboom 1 Gouden Bodem Bert Zijlstra 10

IJSVOGEL

ZEEAREND

De Deelen e.o. Romke Kleefstra 1 Alde Faenen - Princehof Anton Huitema 1

SNEEUWGORS

Fluessen noordwest Sipko Sikkes 3

Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 7 Nieuw Weper e.o. Dirk Hiemstra 1

Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen, Ricus Engelmoer 35

Ganzen en zwanen op slaapplaatsen in januari 2019 De tweede ganzen en slaapplaats telling van dit seizoen vond traditioneel eind januari plaats. Ondanks dat het op het moment van schrijven vooral voorjaar lijkt, was er in de slaapplaats periode toch daadwerkelijk sprake van bevroren plassen en slaapplaatsen. Door weersomstandig-heden in dezelfde periode, is deze telperiode verlengt tot in februari. Door het opvriezen van diverse plas-dras slaapplaatsen zijn veel ganzen uitgeweken naar plekken waar dieper water te vinden was, zoals langs het IJsselmeerkust. Diverse zandwinputten werden ook veelvuldig gebruikt doordat deze plekken dieper zijn en minder snel bevriezen. Ganzen Januari en februari lieten hoge aantallen ganzen zien op de slaapplaatsen. Een totaal aantal van ruim 490.000 ganzen werden waargenomen. Hiervoor was de Brandgans de grootste verantwoordelijke, waarvan er bijna 320.000 exemplaren werden geteld (tabel 6). Tabel 6. Waargenomen ganzen op slaapplaatsen in januari/februari 2019 in vergelijking met de waargenomen ganzen op slaapplaatsen in januari/februari 2018. Het aantal gebieden geeft aan op hoeveel slaapplaatsen de soort is waargenomen.

Soort

2019 2018

N gebieden N gebieden

Brandgans 317284 35 160138 30

Canadese Gans 1 1 5 1

Grauwe Gans 6420 34 5777 30

Kleine Rietgans 0 0 102 3

Kolgans 160593 34 91542 27

Nijlgans 68 10 50 9

Rotgans 114 4 325 4

Toendrarietgans 10200 6 6430 2

Totaal 494680 264369

De opvallendste verschillen zijn de hoge aantallen Brandganzen en Kolganzen in vergelijking met een jaar eerder. Grotendeels zal dit te maken hebben gehad met de weersomstandigheden. Tijdens de vorstperiode zijn veel van deze beide soorten richting het IJsselmeer en overige diepe plassen gevlogen. Kleine Rietganzen zijn helaas niet met zekerheid waargenomen, gezien de aantallen van de afgelopen pleisterplaatstelling (tabel 1) geen

wonder. Toendrarietganzen zijn, naast hun ‘bolwerk’ rond het Fochteloërveen (ruim 6000 stuks), dit jaar meer waargenomen langs de kwelders van Noard-Fryslân, waarbij enkele tientallen bij Holwerd en Ternaard werden gezien. Tevens is een voormalige zandwinning op de grens van Fryslân en Groningen een belangrijke uitwijkplek gebleken voor deze mooie gans. Tabel 7. Waargenomen zwanen op slaapplaatsen in januari/februari 2019 in vergelijking met de waargenomen zwanen op slaapplaatsen in januari/februari 2018. Het aantal gebieden geeft aan op hoeveel slaapplaatsen de soort is waargenomen.

Soort

2019 2018

N gebieden N gebieden

Kleine Zwaan 139 5 7 1

Knobbelzwaan 299 13 117 11

Wilde Zwaan 97 9 129 8

Totaal 535 253

Zwanen Alle drie soorten zwanen waren ook in januari goed vertegenwoordigd tijdens de slaapplaatstellingen. Het aantal zwanen dat geteld is is ruim het dubbele van voorgaande telling in januari 2018 (tabel 7). Er moet hierbij opgemerkt worden dat de meeste zwanen erg geconcentreerd zaten ten tijde van het bevriezen van veel overnachtingsplekken. Hierbij was de IJsselmeerkust de belangrijkste overnachtingsplek. De grootste concentratie voor alle drie soorten was de Makkumer Noordwaard, toen zelfs een gedeelte van het IJsselmeer dicht gevroren was (op de dag van de bloedmaan, 21 januari). Mogelijk zijn zwanen van andere provincies ook naar het IJsselmeer gekomen omdat hier nog enigszins open water aanwezig was. Wilde Zwanen hadden voorheen een hoger aantal rond het Lauwersmeer, maar door de dichte mist tijdens de tellingen zijn deze waarschijnlijk grotendeels onderteld. Dit was de tweede en daarmee de laatste ganzen/zwanen slaapplaatstelling van het seizoen 2018/2019. Wederom een seizoen met een late aankomst en waarbij weersomstandigheden een belangrijke rol hebben gespeeld. In november 2019 gaan we verder met de ganzen en zwanen op slaapplaatsen!

Sjouke Scholten

Slaapplaatsen

Slaapplaatstellingen steltlopers, voorjaar 2019 Eens in de 3 à 4 jaar worden in Friesland zo’n 100 steltloperslaapplaatsen om de 2 weken geteld, vanaf eind februari tot begin juni. Deze langlopende slaapplaatsenmonitoring vindt zijn oorsprong in de Fryske Feriening foar Fjildbiology (FFF), die eind jaren zeventig al steltlopers op slaapplaatsen in kaart begon te brengen. Dat was nog een tijd dat slaapplaatsen vol zaten met wolken Kemphanen, Goudplevieren en natuurlijk veel Grutto’s. Jaren achtereen initieerde Eddy Wymenga de tellingen met de FFF-Steltlopertelgroep en met ecologisch onderzoeksbureau Altenburg & Wymenga. Daarover verschenen steevast mooie artikelen in natuurtijdschrift Twirre. Dit voorjaar organiseert Sovon de tellingen in nauwe samenwerking met Altenburg & Wymenga. De vrije val van de Kemphaan Het is nog niet zo lang geleden dat Friese slaapplaatsen vol zaten met Kemphanen. Halverwege de jaren negentig ging het nog om zo’n 50.000 Kemphanen. Dat aantal kelderde, naar een piek van 30.000 in 2001 tot enkele duizenden in recente jaren (ruim 6000 in 2011). Het was de tijd waarin Yvonne Verkuil onderzoek deed naar de doortrek van Kemphanen, daar een prachtig proefschrift over schreef, waarin ze beschreef hoe de intensivering van de landbouw leidde tot een minder goede voedselsituatie voor Kemphanen om snel op te vetten en hoe de Kemphaan Wit-Rusland verkoos als doortrekgebied boven Friesland.

De misère van de Grutto Ook Grutto’s werden steeds minder talrijk op de slaapplaatsen, maar ook de aanwezigheid op de slaapplaatsen veranderde. Zaten voorheen de slaapplaatsen eind juni en in juli vol, grotendeels met jonge vogels, vanaf begin jaren negentig schoof die piek steeds verder naar voren. Het waren geen jonge vogels die dit deden, maar volwassen Grutto’s, die na het maaien van de eerste snee gras zonder kroost de slaapplaatsen opzochten. Tellingen begonnen De reeks extra slaapplaatstellingen van steltlopers is inmiddels begonnen. Alle teldatums staan hieronder. In het Jaar van de Wulp komen deze slaapplaatstellingen als geroepen, want ook de Wulpen worden zo geteld. Wie nog mee wil doen aan de tellingen of meer informatie wil kan contact opnemen met de coördinator van de tellingen en dat is Sjouke Scholten: sjouke.scholten@sovon.nl - 2 maart (28 feb. - 4 maart) - 16 maart (14 - 18 maart ) - 6 april (4 april - 8 april) - 20 april (18 april - 22 april) - 4 mei (2 mei - 6 mei) - 18 mei (16 mei - 20 mei) - 1 juni (30 mei - 3 juni

Romke Kleefstra & Sjouke Scholten, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: 024-7410410, e-mail: romke.kleefstra@sovon.nl / sjouke.scholten@sovon.nl

Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden

tel.: 058-2121648, e-mail: j.r.kramer@hetnet.nl