Informatiebrief WaterTichelbeeksewaard

Adviesbureau Arcadis heeft in opdracht van Waterschap Veluwe twee ontwerpen uitge-werkt voor de geul in de Tichelbeek-sewaard. Uw rol was hierbij belangrijk; tijdens de wensensessies van 17 en 18 februari 2010 heeft u uw wensen voor de inrichting van de Tichelbeeksewaard op tafel gelegd. Uw mening over bijvoorbeeld recreatie, toegankelijkheid en natuur is zoveel mogelijk in de ontwerpen verwerkt.

In deze informatiebrief lichten wij de twee ontwerpen voor de geul in de Tichelbeek-sewaard toe en geven we aan welke argu-menten we daarvoor hebben. De vragen die nog open staan naar aanleiding van de wensensessies worden hiermee zoveel mogelijk beantwoord.

Ontwerp 1Nieuwe natuurwaarden

Tijdens de Terugkoppel- en Adviessessie op maandag 21 juni geeft Waterschap Veluwe een toelichting op de ontwerpen en geven wij gemotiveerd aan welk ontwerp onze voorkeur heeft. Er is voldoende gelegenheid om vragen te stellen over wat nog niet duidelijk is. Aan het einde van de Terug-koppel- en Adviessessie geven wij u een reactieformulier mee naar huis, waarop u uw advies kunt uitbrengen over beide ontwerpen. Uw advies wordt gebruikt bij het vaststellen van het de nitief ontwerp, dat

Ontwerp 2Agrarisch natuurbeheer

begin 2011 aan de staatssecretaris wordt aangeboden. Noteert u alvast de datum maandag 21 juni, u bent van harte welkom.

In deze uitgave gaan we ook in op andere actuele onderwerpen. Er bestaan bijvoor-beeld vragen over beheer en schade. We geven u inzicht in het verdere proces van de watermaatregelen die Waterschap Veluwe in Voorsterklei, Tichelbeeksewaard en Cortenoever gaat uitvoeren.

Luchtfoto Tichelbeeksewaard

Wensensessie Tichelbeeksewaard

Inhoudsopgave

3 - 5 Ontwerp 1; Nieuwe natuurwaarden

6 - 8 Ontwerp 2; Agrarisch natuurbeheer

9 - 10 Vragen en antwoorden

12 IJsselsprong en Ruimte voor de Rivier

11 Planning en verdere proces

Dit ontwerp legt de nadruk op het ontwik-kelen van nieuwe natuur, zoals dat ook in bijvoorbeeld de Vreugerijkerwaard bij Zwolle is gedaan. Vooral voor de kernop-gaven van Natura2000 liggen hier kansen. Denk aan rivieren met waterplanten, slikkige rivieroevers, droge graslanden en het ontwikkelen van ooibossen. Nieuwe natuur kan tegen een stootje en is daarom goed te combineren met onder andere de recrea-tieve ambities die tijdens de wensensessie zijn uitgesproken. In dit ontwerp verliest de Tichelbeeksewaard grotendeels haar functie als foerageerge-bied voor ganzen en broedgebied voor weidevogels; het gebied krijgt daar kansen voor grazers, de kwartelkoning en bijzon-dere waterplanten voor terug.

De geulDe geul moet een waterstanddaling van 12 cm opleveren, zo luidt de opdracht vanuit de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier. De geul krijgt daarom ten noorden van de IJsselbrug een brede uitstroom (1), en stroomt bij hoogwater met de IJssel mee (2). Ook bij normale waterstanden is er in deze variant sprake van een meestromende geul, dit biedt optimale kansen voor natuurontwikkeling. Er ontstaat als het ware een schiereiland. De strang bij de wasserij (3) verdwijnt. De drempel bij de uitstroom oogt natuurlijk en voorkomt aanzanding van het winterbed en het leeg-lopen van de geul bij lage waterstanden. De drempel bij de uitstroom komt op 4,5m + NAP en is een groot deel van het jaar passeerbaar voor recreanten en grazers. We onderzoeken nog of de drempel hoger kan worden gemaakt. Ter hoogte van De Hoven komt de geul tegen de dijk aan te liggen (4), de dijk moet hiervoor worden verstevigd.

De Oekenschebeek (5) krijgt het historische trac terug en wordt bovendien gevoed vanuit Cortenoever. De huidige loop van de beek wordt gedempt. Langs de herstelde Oekenschebeek ontstaat een moeraszone. Door de IJsseloever te ontstenen wordt zandafzetting gestimuleerd.

1 Brede uitstroom2 Meestromend deel3 Strang bij wasserij verdwijnt4 Geul tegen de dijk bij de Hoven5 Oekenschebeek

Ontwerp 1

Nieuwe natuurwaarden

3

GravenHet graven van de geul gebeurt relifvol-gend; we volgen de natuurlijke laagtes. Door de kleilaag af te graven tot de zand-laag ontstaat een slikkige, zandige oever. Hierdoor ontstaan in de geul goede condi-ties voor waterplanten en vissen. Aan het remmingswerk bij de IJsselbrug (6) wordt niets gewijzigd.

Natuur en beheerHet beheer is gericht op ruige en natuurlijke graslanden. Op de hogere koppen langs de IJssel wordt zandafzetting gestimuleerd waar-door daar stroomdal ora tot ontwikkeling komt. Dit stimuleren we ook op de hogere koppen van de Tichelbeeksewaard. Door de Tichelbeeksewaard te richten op nieuwe natuur, ontstaat n grote beheerseenheid die loopt van Cortenoever tot aan de Voor-sterklei (zie grote kaart op rechterpagina). Natuurlijk en ruig grasland wisselen elkaar af. Onder andere de Kwartelkoning (Natura2000 doelsoort) en grazers krijgen hiermee een geschikt leefgebied. In het zuidwestelijk deel van de Tichelbeek-sewaard (7) wordt patroonbeheer toegepast, gericht op onder andere het behoud en versterken van het agrarisch cultuurlandschap met hooilanden en meidoorn-singelland-schap. De historische kade (8) dient als schei-dingslijn tussen de beheergebieden. In de stromingsluwte van het bruggenhoofd (9) krijgen ooibossen de kans.

RecreatieNieuwe natuur is goed te combineren met bescheiden- recreatie. Omdat het schierei-land een groot deel van het jaar bereikbaaris, bestaat de mogelijkheid een theehuis of een manifestatieterrein (10) in te richten. De Tichelbeeksewaard is niet geschikt voor de komst van een jachthaven.

4

Remmingswerk bij IJsselbrugPatroonbeheer in zuidwestelijk deelHistorische kadeStromingsluwte van het bruggenhoofdMogelijke plaats theehuisTrap bij IJsselbrugBrug over nieuwe geulRoute over jaagpad

6789

10111213

Het gebied is toegankelijk door middel vaneen trap bij de IJsselbrug (11) en een voet-gangersbrug (bootjesbrug) over de nieuwe geul vanuit De Hoven (12). Struinen kan rondom de geul; richting het zuiden wordt het gebied steeds minder toegankelijk. Er is wel een doorgaande routeover het jaagpad (13). Het schiereiland is toegankelijk voor mensen met een hond. Via de trap bij de IJsselbrug en de voetgangers-brug over de geul is er vanuit De Hoven een rondje met de hond mogelijk.

Gevolgen voor agrarirsWaar het beheer gericht is op natuurlijke processen is geen rol meer weggelegd voor agrarisch gebruik. Het zuidwestelijke deel van de Tichelbeeksewaard (7) is juist wel geschikt voor agrarisch gebruik. Dit kan worden uitgevoerd door pachters/eigenaren.

Door de Tichelbeeksewaard te richten op nieuwe natuur ontstaat een grote beheers

eenheid die loopt van Voorsterklei via Tichel-beek naar Cortenoever (licht groene kleur)

In ontwerp 2: Agrarisch natuurbeheer wordt deze grote beheerseenheid ten behoeve van

de natuur in de Tichelbeeksewaard onder-broken en blijft daar meer grond over ten

behoeve van de landbouw.

5

Referentiebeeld grazers

VoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterkleiVoorsterklei

CortenoeverCortenoeverCortenoeverCortenoeverCortenoeverCortenoeverCortenoever

Ontwerp 2

Agrarisch natuurbeheer

6

In dit ontwerp bouwen we voort op de huidige landschaps- en natuurwaarden in het gebied. De betekenis die het gebied nu heeft als broedgebied voor weidevogels en foerageergebied voor ganzen blijft behouden. De ruimte voor recreatie is beperkt vanwege de aanwezigheid van vogels. Ook in dit ontwerp zijn ambities vanuit de wensensessies voor de Tichelbeek-sewaard verwerkt.

De geulOm de 12 cm waterstanddaling te kunnen realiseren komt ook in dit ontwerp een brede uitstroom (1) ten noorden van de IJsselbrug. De geul stroomt alleen bij hoogwater mee, niet bij normale waterstanden. De drempel bij de uitstroom oogt natuurlijk en voorkomt aanzanding van het winterbed en het leeg-lopen van de geul bij lage waterstanden. De drempel komt op 4,5m + NAP en is een groot deel van het jaar passeerbaar. We onderzoeken nog of de drempel hoger kan worden gemaakt.

Ter hoogte van De Hoven wordt de kade verstevigd (2) vanwege de korte afstand tussen de geul en de dijk. De loop van de Oekenschebeek (3) wordt verlegd naar het historische trac en langs de beek worden singels/hagen aangebracht. De beek krijgt steile oevers en staat ook in dit ontwerp in verbinding met Cortenoever.

Brede uitstroomVerstevigde kadeOekenschebeekAgrarisch beheerde uiterwaardenLaagste deel van het gebiedHagenstructuur in westelijk deelJaagpadVogelkijkhut

12345678

8

7Natuur en beheerZoals aangegeven sluiten we aan op de bestaande natuurwaarden in het gebied. Er ontstaat een beeld van agrarisch beheerde uiterwaarden (productiegrasland, 4) met doelstelling voor ganzen (Natura 2000) en weidevogels. Het laagste deel van het gebied (5,2-5,8 NAP) staat in de winter 100 dagen per jaar onder water (5). Dit is ideaal voor weidevogels, maar niet voor ganzen. In het westelijk deel van de Tichelbeeksewaard (6) wordt de hagenstructuur behouden en hier en daar aangevuld, en er worden poelen gerealiseerd.

RecreatieHet jaagpad langs de IJssel (7) wordt open-gesteld voor recreanten. Door de aanwezig-heid van broedvogels en foeragerende ganzen is dit pad alleen toegankelijk buiten het broed- en foerageerseizoen. Een voetpad langs de beek en paden door de velden in het zuidwestelijk deel maken het gebied bescheiden toegankelijk, aangevuld met vogelkijkhutten (8) en informatieborden op of langs de dijk.

Gevolgen voor agrarirsAgrarisch natuurbeheer kan worden uitge-voerd door pachters/eigenaren. Het aantal hectares dat geschikt is voor landbouw wordt wel kleiner. Ook neemt de overstro-mingsfrequentie toe. Door de eeuwen heen heeft de IJssel

haar loop telkens weer verlegd. Aan het einde van de middeleeuwen was er sprake van een stelsel van geulen. In dit geulenstelsel ligt mogelijk een aantal middeleeuwse schepen. Of dit echt zo is, wordt onderzocht. Ook het aantal en de exacte locatie is nog onbekend. De schepen liggen waarschijnlijk enkele meters beneden maaiveld, dieper dan de toekomstige geul. Tegenover de stad lag in het verleden een eiland. Tijdens de 80-jarige oorlog heeft vanuit dit eiland een langdurige belegering van de stad plaatsgevonden. In het najaar van 2008 zijn sporen van een oude (schip)brug uit 1604 aange-troffen. Bij het graven van de nieuwe geul verwachten we nog meer sporen hiervan aan te treffen. Een idee is om de eventuele voetgangersbrug naar het schiereiland aan te leggen over het trac van de oude brug. De historische palen van de brug zouden dan verwerkt kunnen worden in de nieuwe brug.

Referentiebeeld foeragerende ganzen

Referentiebeeld agrarisch natuurbeheer

Historie en Archeologie in de Tichelbeeksewaard

Referentiebeeld foeragerende ganzen

Referentiebeeld agrarisch natuurbeheer

8Terugkoppel- en Adviessessie: Maandag 21 JuniTijdens de Terugkoppel- en Adviessessie lichten we de ontwerpen nog verder toe en krijgt u de gelegenheid vragen te stellen.

Uw voorkeurEr zijn keuzen gemaakt, onder andere voor wat betreft natuur- en recreatieve invulling. Op basis van die keuzen is het gebied verder ingericht en dat heeft geleid tot twee ontwerpen die beiden voldoen aan de taak-stelling. Binnen de twee ontwerpen zijn nog wel detailaanpassingen mogelijk, zonder dat de taakstelling in het geding komt. We gaan er op in tijdens de sessie.

Tijdens de bijeenkomst motiveren wij welk ontwerp onze voorkeur heeft, u kunt daar-over vragen stellen. Na de bijeenkomst kunt u een reactieformulier mee naar huis nemen waarop u uw voorkeur kunt aangeven en een advies aan ons kunt uitbrengen. Het formulier ontvangen wij graag binnen twee weken na de bijeenkomst van u retour.

Wat: Terugkoppel- en Adviessessie Tichelbeeksewaard

Wanneer: Maandag 21 juni 2010

Tijd: 19.30 22.30 uur (19.00 uur inloop)

Plaats: Voormalige werkplaats van Waterschap Veluwe, Cortenoeverseweg 141 Brummen

Wensensessie Tichelbeeksewaard

Vragen en antwoorden9

Tijdens de sessies in februari 2010 hebben wij u beloofd antwoorden te zoeken op de vragen die u had ten aanzien van de inrichting van de Tichelbeeksewaard. Op een deel van de vragen heeft u schriftelijk antwoord ontvangen. Andere vragen worden beantwoord in deze informatiebrief, of ze komen aan de orde tijdens de Terugkoppel- en Adviessessie op maandag 21 juni.

Voorkeur: ontwerp 1 of 2Op basis van de milieueffectenstudie, de resultaten uit de wensensessies en de reac-ties van de gemeenten, het rijk en de stuur-groep IJsselsprong wordt het voorkeursalter-natief bepaald. Dit alternatief wordt in de komende maanden verder gedetailleerd, zodat het begin 2011 kan worden aange-boden aan de staatssecretaris. Deze detaillering houdt bijvoorbeeld in dat het precieze beheer wordt uitgeschreven, de technische kenmerken van het plan worden uitgewerkt en al het onderliggende veldon-derzoek wordt uitgevoerd. In oktober/november informeren wij u over de laatste stand van zaken.

Details in het gebiedDe wensen voor wat betreft een eventuele picknicktafel, oplossingen voor zwerfvuil en welke bomen er precies geplant gaan worden komen later aan de orde. We hebben uw mening hierover verzameld en nemen ze mee bij de verdere invulling

10

Bodemonderzoek, explosievenon-derzoek en archeologieIn mei en na half juni vindt er bodemonder-zoek plaats in de Tichelbeeksewaard. De Tichelbeeksewaard en een klein deel van de Voorsterklei zijn verdacht gebied voor de aanwezigheid van niet gesprongen explo-sieven uit de Tweede Wereldoorlog. Vooraf-gaand aan het archeologisch onderzoek (en ter voorbereiding van de uitvoering) zal hier gezocht worden naar explosieven.

Met name de Tichelbeeksewaard heeft een hoge verwachtingswaarde voor archeologie. Om deze preciezer te kunnen waarderen en localiseren is verkennend booronderzoek nodig. Mogelijk geven de resultaten aanlei-ding op een later moment uitgebreider onderzoek uit te voeren. Arcadis voert het verkennend onderzoek uit.

Overige onderzoeken, waaronder Flora/Fauna en geohydrologisch onderzoek,

vinden later dit jaar plaats (als het voor-keursalternatief bekend is).

Effecten op de waterstandDiverse mensen hebben gevraagd naar de effecten van de watermaatregelen op de grondwaterstand. De dijkverleggingen in Cortenoever en Voorsterklei, en de geul in de Tichelbeeksewaard leveren mogelijk verdroging op. Daarnaast zou er meer kwel kunnen optreden. Om meer grip te krijgen op de werking van het (grond)watersysteem wordt in zowel Voorsterklei, Cortenoever als de Tichelbeeksewaard een grondwater-meetnet geplaatst. Dit gebeurt onder andere door peilbuizen te plaatsen. Om verande-ringen in beeld te brengen is het noodzake-lijk de huidige situatie scherp te hebben. Het is daarom nodig de metingen een ruime periode voorafgaand aan de uitvoering te starten. Dit houdt in dat de grondwaterstand gedurende een periode van 6 jaar (tot na de realisatie) wordt geregistreerd.

Onderzoeken in de TichelbeeksewaardBodemonderzoek, explosievenon-derzoek en archeologieIn mei en na half juni vindt er bodemonder-zoek plaats in de Tichelbeeksewaard. De Tichelbeeksewaard en een klein deel van de Voorsterklei zijn verdacht gebied voor de aanwezigheid van niet gesprongen explo-sieven uit de Tweede Wereldoorlog. Vooraf-gaand aan het archeologisch onderzoek (en ter voorbereiding van de uitvoering) zal hier gezocht worden naar explosieven.

Met name de Tichelbeeksewaard heeft een hoge verwachtingswaarde voor archeologie. Om deze preciezer te kunnen waarderen en localiseren is verkennend booronderzoek nodig. Mogelijk geven de resultaten aanlei-ding op een later moment uitgebreider onderzoek uit te voeren. Arcadis voert het verkennend onderzoek uit.

Overige onderzoeken, waaronder Flora/Fauna en geohydrologisch onderzoek,

Onderzoeken in de TichelbeeksewaardReferentiebeeld archeologisch onderzoek

SchadeU kunt op verschillende manieren schade ondervinden door de aanleg van de geul in de Tichelbeeksewaard. Wanneer u schade ondervindt door de aanleg van de geul kunt u terecht bij het loket voor plan-schade en nadeelcompensatie Ruimte voor de Rivier.

Bij dit loket kunt u ook terecht als het gaatom besluiten of handelingen van andere overheden dan het Rijk (provincies, gemeenten en waterschappen) voor de uitvoering van het programma Ruimte voor de Rivier. Verzoeken om schadever-goeding worden door de staatssecretaris beoordeeld volgens geldende (wettelijke) regels voor vergoeding van planschade en nadeelcompensatie.

Het adres van het Schadeloket is: Rijkswaterstaat Corporate Dienst, Bestuur-lijk-Juridische Zaken en VastgoedZaaksbehandeling PubliekrechtGrif oenlaan 2, 3511 MJ Utrecht Postbus 8155, 3503 RD Utrecht.

Informatie over schade en nadeelcompen-satie vindt u op www.ruimtevoorderivier.nl/schadeloket.

Tot Juni Twee ontwerpen per gebied klaar; Terugkoppel- en Adviessessie met betrokkenen

Juni - Augustus Bepalen welk ontwerp de voorkeur krijgt

Oktober - November Informatieve sessie bewoners, gebruikers, eigenaren, belangengroepen en besluitvorming door diverse besturen over de voorkeur (welk ontwerp gaat naar de staatssecretaris)December Voortoets door Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (PDR)

Januari - Maart Hoofdtoets door PDR, beslissing door staatssecretaris

Vanaf Maart Doorlopen diverse procedures: bestemmingsplannen, vergunningen

Uitvoering werkzaamheden

Planning en verdere proces

2010

2011

Na ontvangst van uw advies voeren wij even-tuele noodzakelijke aanpassingen door tot een de nitief ontwerp. Het de nitief ontwerp laten wij in oktober/november aan u zien. Het gaat naar de diverse besturen en wordt vervolgens ter toetsing voorgelegd aan de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier. Hier wordt nog eens nagerekend of de taak-stelling wordt behaald en of aan alle uitgangspunten en randvoorwaarden is voldaan. Wanneer de PDR akkoord is, gaat

het ontwerp naar de staatssecretaris.

Voorjaar 2011: Duidelijkheid!Als de staatssecretaris akkoord is, is de nitief duidelijk welk ontwerp wordt uitgevoerd en welke gevolgen dat heeft.

Procedures en vergunningenDoor de beslissing van de staatssecretaris wordt ook duidelijk welke procedures en vergunningen er precies moeten worden

aangevraagd en doorlopen. De aanvragen worden opgesteld en de diverse procedures worden in gang gezet. Wij houden u hier-over op de hoogte.

Aanbesteding: aannemerOndertussen wordt een aanbesteding gehouden om een aannemer te vinden die het werk gaat uitvoeren. Uw suggesties voor beperking van de overlast brengen wij over aan de aannemer.

11

2012 - 2015

Meidoorn langs oever IJssel

Colofon

In deze informatiebrief staan de water-maatregelen van de IJsselsprong/Ruimte voor de Rivier centraal. Deze brief verschijnt in kleine oplage: de informatie in deze brief is speci ek bedoeld voor mensen die betrokken zijn bij het gebiedsproces dat Water-schap Veluwe is gestart voor de uitwer-king van de watermaatregelen. Het is mogelijk dat in de toekomst naast algemene IJsselsprong nieuwsbrieven- k informatiebrieven verschijnen waarin een andere opgave van de IJsselsprong centraal staat (woning-bouw, natuurontwikkeling of infrastruc-tuur).

TekstenProjectbureau Waterschap Veluwe, Bosch Slabbers, website Ruimte voor de Rivier

Illustraties en fotos Studio Response, Ruben Smit, Wojtek Nawara, Bert Overkamp, Bosch-Slab-bers, Esther Pastoors

Oplage200 exemplaren

VerspreidingBewoners, gebruikers, eigenaren en belangengroepen van de Tichelbeek-sewaard. Stuurgroep IJsselsprong, gemeentebesturen Zutphen, Brummen, Voorst, provincie Gelderland, bestuur Waterschap Veluwe.

Juni 2010

De regio Voorst, Zutphen en Brummen werkt aan de IJssel-sprong: de plannen voor woning-bouw, wegenbouw, natuurontwik-keling en een oplossing tegen hoogwater worden uitgevoerd.

Waterschap Veluwe voert de watermaatregelen uit om de regio tegen hoogwater te beschermen. De dijken in Cortenoever (Brummen) en Voorsterklei (Voorst) worden landinwaarts verplaatst in het kader van het landelijk programma Ruimte voor de Rivier. In het plan IJsselsprong is daar een geul in de Tichelbeeksewaard bij Zutphen aan toege-voegd. De watermaatregelen moeten passen bij de ruimtelijke kwaliteit van de regio en bij

de manier waarop mensen er willen wonen en werken.

In samenwerking met de regio is voor de gebieden een ontwerp gemaakt, dat nu op detailniveau wordt uitgewerkt (zie deze infor-matiebrief). Het uitwerken gebeurt in nauw overleg met bewoners, eigenaren en andere betrokkenen in Cortenoever, Voorsterklei en de Tichelbeeksewaard. Zij hebben hun wensen ingebracht en worden tijdens het proces actief op de hoogte gehouden van de resultaten en de gevolgen voor hun persoonlijke situatie. De werkzaamheden starten in 2013 en moeten in 2015 zijn afgerond. Voor de geul in de Tichel-beeksewaard is een budget beschikbaar van maximaal 29,5 miljoen euro.

IJsselsprong en Ruimte voor de Rivier

12

Deel van het IJsselspronggebied