Alfabetisch schrift: basis van klanken Woorden worden dingen (shrift) Klank= vluchtige gebeurtenis Ding= ruimtelijk, systematisch, manipuleerbaar Dingen die je niet begrijpt kan je lezen

Democratie: depagogiek heeft ook te maken met politiek en cultuur Zorg voor de samenleving

Filosofen Scholen

1

Gebeurtenissen

1. De uitvinding van het alfabetisch schrift

2. Het verschijnen van de filosofen3. Uitvinding van democratie

en school (en theater)

Pedagogiek, filosofie,democratie, schrift en

school

1. Het oog komt centraal te staan Niet langer orale cultuur maar schriftcultuur

2. Leerkracht: geeft info door via het schrijven en het woord Dit opende een nieuwe dementie en geeft een nieuwe manier van opvoeden Geheugen word minder geoefend: onthouden is niet langer nodig omdat alles

geschreven staat We worden niet langer gevormd door de kennis, hij wordt niet in ons opgenomen

3. Wat geschreven is, is publiek en los gelaten door de auteur en context Iedereen heeft toegang tot kennis De kennis kan zich verplaatsen, los van de auteur en zich naar een andere cultuur

begeven

4. De kennis is makkelijker te leren

5. Er ontstaat werkelijke leerstof

6. Schrift is lineair, zoals de tijd heeft een begin en een einde breekt cyclische tijd

7. schrijven maakt vrije denkers woord is iets statisch we kunnen er afstand van nemen verliest emotionele toon

schrift: geeft tijd om na te denken, vertragen van de boodschap praten heeft grotere appellerend karakter

2

•Socrates wijst er op dat “Is het eenmaal geschreven, dan wentelt en golft elk betoog in alle richtingen, en belandt het even goed bij bevoegden als bij lieden die er niets mee uit te staan hebben: het schrift weet niet tot wie het zich richten moet of niet”.

1. Uitvinding van het schrift• “O kunstvaardigste Teuth, de ene is het gegeven de

kunsten in het leven te roepen, de andere uit te maken in hoeverre ze nuttig of schadelijk zullen zijn voor hen die ze zullen aanwenden. Zo is het ook met u: gij zijt de vader van het schrift, en in uw vaderlijke genegenheid schrijft ge uw kind een kracht toe die het tegendeel is van wat het werkelijk vermag. Want uw uitvinding zal in de ziel van hen die leren, vergetelheid doen ontstaan, doordat ze zullen verwaarlozen hun geheugen te oefenen. Door hun vertrouwen in het schrift, zullen ze immers het middel om zich iets te herinneren buiten zichzelf gaan zoeken, in vreemde lettertekens, in plaats van in zichzelf, door zelf hun geheugen in werking te stellen. En zo is uw uitvinding een toverdrank, niet voor het geheugen, maar voor een vaag zich-te-binnen- brengen. Van de wijsheid biedt gij uw leerlingen de schijn, niet de werkelijkheid: veel-belezenen kunt ge er van maken, maar lezing zonder lering zal alleen tot gevolg hebben dat ze veel-weters zullen lijken, terwijl ze, negen keer op tien, onwetenden zullen zijn … en daarbij nog lastig in de omgang: want in plaats van wijzen, zijn ze waanwijzen geworden” (Phaedrus 274-275)

Filosofen als waarheidssprekers en rationele verklaring Kosmogonie: goden, voorvaderen Kosmologie: krachten die invloed hebben (natuurlijke krachten en logica)

Sofisten: geleerden naspelen van en commentaar geven op gedichten trekken rond: geen vaste maatschappelijke positie retorica: de manier om goed te spreken aanval op aristocratie scepticisme: dingen in vraag stellen, betekenis van normen relativeren vallen cultuur en dingen aan natuur/ aard van de mens is belangrijker dan bloed individuele toevalligheid de mens kan gevormd worden = pedagogisch optimisme

3

3. Verschijnen van sofisten, uitvinding vandemocratie en school

3. Verschijnen van sofisten, uitvinding vandemocratie en school

3. Verschijnen van sofisten, uitvinding vandemocratie en school

Sofisten

• Protagoras, Hippias, Solon, Gorgias, Antiphone, Callicles, Kritias, …• Relativeren overgeleverde normen (traditie) en goden

(religie) – Protagoras: niet God, maar de mens is maat van de dingen

• Vallen ‘bloedgemeenschap’ en ‘afstamming’ aan als basis van rechten en maatschappelijke positie. In de plaats daarvan: aard van de mensen in individuele toevalligheid en meerduidigheid die ‘gevormd’ kan worden!!

• Bevestiging van ‘vormbaarheid’ van lichaam, geest, ziel

Naar kosmologie: sceptische houding en teruggrijpenop principes en krachten (theorie: verklaring door werking van kosmische krachen) - orde in de kosmos

gepersonfieerde entiteiten – mens speelbal –mythische verhalen)

Waarheid-sprekers / rationele verklaringVan kosmogonie : goneus - voorvaderen; gonos –

2. Verschijnen van de filosofen (Rafaël)2. Verschijnen van de filosofen (Rafaël)2. Verschijnen van de filosofen (Rafaël)

Democratie= manier van samenleving organiseren iedereen beslist mee, iedereen heeft 1 stem gelijkheidsideaal doorbreekt sociale stand

School= specifieke manier om om te gaan met de nieuwe generatie er voor zorgen dat de samenleving blijft bestaan kennis doorgeven en socialiseren doorbreken van onderwijs/ vrijetijd als activiteit voor elitaire scheiding vrijetijd (school) en productieve tijd (economie) bestaande structuren worden in vraag gesteld door kennis te delen

4

Uitvinding van democratieUitvinding van democratie

Uitvinding van school en academieUitvinding van school en academie Historische uitvindingen: de school

• De school is een symbolische vorm van scheiding van ruimtes, van tijden en van bezigheden. School wil niet zeggen leren, maar vrije tijd(Grieks) σχολή: vrije tijd, rust, uitstel, studie, discussie, school, schoolgebouw

• De school stelt ‘vrije tijd’ –– beschikbaar aan hen die daar volgens hun geboorte en hun plaats in de samenleving eigenlijk niet over konden beschikken.

• De school is een speelruimte of publieke ruimte, een plaats waar kennis ter beschikking wordt gesteld, vrij wordt gegeven.

School wordt ook op straat gegeven

Socrates: mensen betrekken in gesprekken, vragen naar redenen een leven zonder onderzoek is geen menselijk leven blijven stilstaan bij dingen, nadenken

Zijn dood: drinken van gifbeker hij aanvaard de doodstraf anders zou hij de waarheid verloochenen waarheid is belangrijker dan zijn eigen leven

Academie van Plato: samen leven rond het werk van Socrates

Herbevestiging en nieuwe antwoorden op het ontbreken van de natuurlijke bestemming (homo educabile) De ervaring van de mogelijkheid van de vormgeving van het persoonlijk leven en samenleven

Antieke probleemstellen= hoe ons leven vormgeven

5

Historische uitvindingen: de academie

Socrates: op straat• Het waarheidspreken en onderzoek (denken) worden op straat gebracht:

socratische gesprekken en ‘stilstanden’• Een bepaald ‘ethos’ toont zich: de waarheid én zichzelf trouw

zijn Plato:

• Een leven in onthechting, gemeenschap en meditatie, maar niet ‘weg van de wereld’

Griekse scholen Socrates (469-399)- Retorenschool van Isocrates (436 -338) (393 - ….)- Akademie van Plato (427-347)(389-529)- Lykeion/lyceum van Aristoteles (384 -322)- Tuin van Epicurus (341 – 271)- Zeno en Stoa (335 -262)- Pyrrho en skepticisme (360 – 270)- Antistehenes (445-365), Diogenes (399 – 323) en Kynische school

(Cynosarges)

Herbevestiging en nieuw antwoord op het ontbreken van een natuurlijke bestemming (homo educabile):de ervaring van de mogelijkheid van de vormgeving van het persoonlijk leven en het samenleven: problematisering van de antieke tijd.

Een eerste gebeurtenis waarvan het belang moeilijk te overschatten valt betreft de uitvinding van het alfabetisch schrift dat in tegenstelling bijvoorbeeld tot de Egyptische hiërogliefen of de Chinese karakters geen tekens betreft die verwijzen naar betekenissen (het zijn geen ideogrammen, waar een teken staat voor een begrip, maar ook geen pictogrammen waar het teken in feite een beeld is), maar de notitie is van gesproken klanken (phonogrammen). Het is iets waarvan we ons weinig bewust zijn, maar iets dat vandaag waar het alfabetische schrift vervangen of verdubbeld wordt door een digitaal notitiesysteem wellicht uiterst belangrijk is.Er zijn immers een aantal belangrijke implicaties: (1) Woorden worden dingen en wel zichtbare dingen; (2) Wat gezegd en geweten wordt kan efficiënt bewaard worden, we krijgen een specifiek vorm van extern geheugen; (3) Wat geschreven is, is publiek, losgemaakt van de auteur van de concrete context; (4) Het alfabetisch schrift is gemakkelijk te leren (ook democratiserend); (5) Vanaf dan krijgen we werkelijk leerstof; (6)Vanaf dan kan er vrijer ‘gedacht’ worden. Socrates stond op de grens tussen de orale en de visuele, geletterde cultuur.

Plato en Isocrates (zie verder) verhouden zich expliciet tot het schrift.

De tweede belangrijke gebeurtenis: de overgang van een kosmogonische naar een kosmologische en van een mythische naar een rationele verklaring van de gebeurtenissen en aangelegenheden.

De derde belangrijke gebeurtenis: de bewustwording dat de vorm van het samenleven en persoonlijke leven (‘de orde van het bestaan’) niet vanzelfsprekend of natuurlijk is.

Deze drie gebeurtenissen zijn verbonden met het verschijnen van de ‘filosofie’ én de ‘pedagogiek’ (die beide niet los te maken zijn van het verschijnen van de ‘democratie’!!).

6