1

Opmerkelijke uitvindingen en bedenksels... (oorspronkelijke spelling gehandhaafd) Sumatra Post 17-1-1922

De geest weegt ruim ½ ons. De kunst gaat ver, en naar het heet, zou men er reeds in geslaagd zijn geesten te wegen. Hoe men de kennis verkregen heelt om de daarvoor noodige instrumenten te vervaardigen, op welke wijze er mede geëxperimenteerd wordt en tot welke resultaten men is gekomen, wordt uitvoerig verteld in het vierde deel van .Het geheim van den dood", door J. L. W. P. Malta (sic) en G. J. Zaalberg van Zeist (uitgave van Luctor et Emergo te 's-Gravenhage). Op 8 Januari 1869 werd op initiatief van den geest van wijlen den heer W. A J Malta de geestenclub opgericht. In tal van seances gaven de geesten door middel van den tafeldans de noodige instructies voor het bouwen van de instrumenten, waarmede men ten slotte het materiëele wezen ook van de ziel kon aantoonen. Wij kunnen over dit alles niet in détails afdalen, maar willen den belangstellenden lezer wel meedeelen, dat een geest een volume van ongeveer 53 kub. d. M. heeft en plus minus 67 gram weegt. De geestenclub leeraart verder, dat de menschelijke ziel ook in een tweeden vorm van leven kan bestaan, en ook dan stoffelijk en daarom sterfelijk is. Deze sterfelijkheid is op de volgende wijze bewezen: Den 17en Dec 1910 verzochten de geesten aan aardsche medeleden der club een kleine kamer ongebruikt en gesloten te houden om een proef te nemen met twee stervende geesten, die door ouderdom onbewust waren geworden. Zij wilden dan het ontbindingsproces in het laatste stadium waarnemen. Eenigen tijd later kwam het tafeltelegram, dat de geesten het proces goed hadden waargenomen. De onbewuste ijle stof had zich langzaam tegen het plafond verdeeld. Men moest het kamertje weer open maken en goed op den reuk letten. Bij het binnenkomen in het kamertje — het woord is nu weer aan de aardsche leden — deed de geur aan dien van een koolwaterstofverbinding denken; nadat het kamertje eenigen tijd gelucht was, hield men het eenzelfden tijd gesloten, waarna er alleen een bedompte atmosfeer heerschte. Dit verschil in atmosfeer moet bewijzen, dat de twee geesten, die in het kamertje opgesloten waren, daar hun laatsten adem hadden uitgeblazen.

Sumatra Post 18-11-1939

Een geheimzinnige uitvinding. EEN SUPER-MOORDWERKTUIG. Het Volk bevat een fantastisch verhaal van een nieuwe uitvinding van een super moordwerktuig waaraan wij het volgende ontleenen: Een vertegenwoordiger van een Berlijnsch blad heeft een interview gehad met ingenieur Barlow, den uitvinder van de vernietigingsmachine, die alles kan verwoesten in een omtrek van 2000 kilometer. De correspondent meldt, dat hij de machine niet heeft gezien en dat deze zelfs nog in het geheel niet bestaat. Barlow had verklaard, dat hij in enkele dagen meer menschen kan ombrengen, dan in den geheelen wereldoorlog zijn gedood. Daartoe zou hij echter de beschikking moeten heb ben over twee milliard dollar. Hij achtte dit rationeel en goedkoop, daar de wereldoorlog tienmaal zooveel heeft gekost en er vier jaar over heeft gedaan. De spoedige bereidheid van Barlow tot een onderhoud met den Duitschen journalist sproot voort uit den wensch om Duitschland te maken tot de eerste operatiebasis voor zijn oorlog tegen de wereld, zijn strijd voor werkelijke ontwapening. Hij achtte het zeer gewenscht om Duitschland over zijn plannen voor te lichten. „Ik heb mijn uitvinding aan de Russen gegeven, aan het Roode Leger. Dagelijks ontvang ik dan ook brieven van mijn landgenooten, die mij hevig uitschelden. De plannen zijn geheel gereed en de Russen hebben ze grondig bestudeerd. Zij zijn tot dezelfde conclusie gekomen als ik: er bestaat geen verdediging tegen mijn wapen. Proeven zijn nog niet genomen".

Middelburgsche Courant 25-7-1848

Daguerreotype. Slechts zelden , hoogst zelden geraakt de onderzoeker tot uitkomsten die de geheele wereld van bewondering opgetogen doen staan : zoo is het met de Daguerreotype , als eene der belangrijkste uitvindingen dezer eeuw. Eenmaal aan het zien van eenig Voorwerp gewoon , houdt men op aan het bewonderenswaardige der uitvinding te denken. Onder de voortbrengselen der Daguerreotype , zijn wij in de gelegenheid geweest uitmuntende proeven van onzen stadgenoot, den heer H. D. Erdegaing , te bezigtigen , zoowel landschap als portret, die ons niet alleen bewijzen hoe naauwkeurig de natuur zich laat copieren , maar ons tevens overtuigen met

2

welk voorbeeldeloos geduld en opoffering deze beoefenaar zich aan die kunst wijdt, gepaard met kunstenaars gevoel, om zijne beelden een juiste tint en schoone schaduwen te geven , iets wat die kunst zoo zeer verhoogt. Vele portretten van rondreizende vreemde beoefenaren zijn ons onder de oogen gekomen , doch geene welker licht zoodanig gekozen is , dat de oogen van een portret, die alleen de uitdrukking daarvan zijn kunnen , zoodanig het geheel leven bijzetten. Bij dit alles paart de heer E. eene losse bevallige houding en stoffering van den achtergrond , hetgeen zoo vaak door andere beoefenaren verzuimd wordt. En toch heeft, behalve dit alles, de Daguerreotype nog hare vijanden, sommigen uit gemis aan kunstliefde , anderen uit onkunde. — Of zijn somtijds de Daguerreotype portretten niet al te gelijkend?.... Hoe menige onaangename trek weet dikwerf de kunstschilder van een portret weg te schilderen ; men verlangt van hem wel de gelijkenis , maar men wil daarbij ook wat gevleid zijn! Dit is met de Daguerreotype niet alzoo , onbekwaam om de onaangename trekken uit een aangezigt te verwijderen , levert zij eene getrouwe afbeelding, zij is als het ware een spiegel , waarin de eigenliefde zelden bevredigd wordt. Laat dit den heer E. niet ontmoedigen ! Wij wenschen dat zijne pogingen , om deze kunst nog verder te verbeteren , gunstig mogen bekroond worden; maar vooral raden wij hem aan om deze edele kunst niet door menigvuldige hoogklinkende Fransche of vreemde annonces , en nog minder door het opbrengen van kleuren, tot een ambacht te doen ontaarden. Een Kunstminnaar.

Nieuwsblad van het Noorden 8-12-1934

Het spook te Sarragossa - Geheimzinnige brief over sensationeele uitvinding Ondanks de arrestatie van een buiksprekend dienstmeisje, dat zou bekend hebben, de geheimzinnige geluiden, welke sinds Maandag 19 November, in een woning te Saragossa in Spanje zijn gehoord, te hebben voortgebracht, houdt de beruchte spookgeschiedenis de gemoederen in genoemde stad nog steeds in beroering. De geheele affaire is nog geheimzinniger geworden tengevolge van een merkwaardig schrijven, dat een kortgeleden van Saragossa naar Madrid overgeplaatste politiecommissaris, Francisco Prados, uit Barcelona heeft ontvangen. De Spaansche bladen publiceeren alle den tekst van dit schrijven, waaruit wij de volgende zinsneden lichten. „Met allen eerbied wend ik mij tot u, om u voor alles excuus te vragen voor al den last, dien ik u heb veroorzaakt. Ik zag mij evenwel genoodzaakt uiterst tactvol te werk te gaan, om aan een fameuze uitvinding van mij (ik zeg fameus, want dat is zij inderdaad) de noodige bekendheid te geven.

3

Slechts zelden zal Spanje in de gelegenheid geweest zijn om getuige te zijn van een zoo nuttige Spaansche uitvinding als de mijne. Het betreft hier een apparaat, waarmede acustische geluiden kunnen worden uitgezonden door middel van de aarde zelf, zonder draad en zonder antenne. Wanneer u dit schrijven zult ontvangen, zal ik mijn laatste proeven nemen en deze dan spoedig staken, daar mijn radiomagnetische uitvinding, welke in staat is een transmissie van het geluid over groote afstanden te bewerkstelligen, nu wel voldoende bekend is. Het beste bewijs, dat mijn uitvinding iets buitengewoons is, is wel, dat de mysterieuse stem uit Barcelona komt, zonder dat u daarvan ook maar het minste vermoeden had, en de meest specifieke eigenschap van het apparaat is, dat ik mijn stem naar onverschillig welke plaats kan uitzenden. Ik woon in Barcelona op de „calle de Pujadas" no. 115 en mijn naam is Conrado Mainou Pla. Hopend, dat aldus het mysterie, dat u en de sympathieke bewoners van Saragossa zoozeer bezig houdt, zal worden opgehelderd, verblijf ik met beleefde groeten. Conrado Mainou Pla". Het ligt voor de hand, zoo lezen we voorts in de „Msb.", dat terstond na het bekend worden van dit schrijven een leger van journalisten naar de woning van „den uitvinder in de „calle de Pujadas" te Barcelona is getrokken, om nadere inlichtingen over de uitvinding en vooral een bevestiging van het bewuste schrijven te verkrijgen. Helaas troffen de persmannen slechts de echtgenoote van Mainou Pla, een vooraanstaand industrieel, in de woning aan. Pla zelf was voor zaken op reis. Zijn ega toonde zich ten zeerste verbaasd over een zoo onverwacht persbezoek en deelde den journalisten mede, dat zij van het betreffende schrijven niets afwist. Zij veronderstelde echter, dat het eene farce was van iemand, die haar man belachelijk wilde maken.

Algemeen Handelsblad 6-1-1927

EEN NIEUW INSTRUMENT. Tonen uit de lucht. Prof. Leo Theremin ► van het staatsinstituut voor toegepaste natuurkunde te Petersburg heeft op de muziektentoonstelling te Frankfort een nieuw muziek-instrument gedemonstreerd, dat uit een verticale en een halfcirkelvormige horizontale staaf van messing bestaat, die als antenne dienst doen. Het instrument wordt bespeeld door een hand in de nabijheid van de verticale en een in de buurt van de horizontale staaf te bewegen, waardoor de toonhoogte en het timbre worden geregeld. De tonen (die door het brengen van de hand in de nabijheid van de antenne worden voortgebracht) zijn, volgens een medewerker van het „Berliner Tageblatt", die de demonstratie bijwoonde, zoo mooi, als die van de beste viool, door

een meester bespeeld. Dat spelen zonder instrument schijnt echter nog niet zoo eenvoudig te zijn, want de uitvinder verklaarde, dat de kunstenaars jaren van oefening noodig zullen hebben, eer zij de gewenschte tonen uit de lucht kunnen halen. Het groote voordeel van zijn uitvinding is echter, naar hij betoogde, dat de violist voortaan zijn viool kan missen.

◄ Algemeen Handelsblad 14-12 1927

4

Nieuwsblad van het Noorden 3-7-1928 Het Vaderland 24-9 1930

Peluws met muziek. De radio-installatie van het Leasowe Kinder Ziekenhuis te Liverpool is uitgerust met z.g.n. „Pillowphones". Het geheele instrument bestaat uit één telefoonschelp welke in het kussen aangebracht is en worden de kleintjes hierdoor in staat gesteld de radio-programma's te volgen zonder gebruik te maken van een koptelefoon. Algemeen Handelsblad 21-9 1928

DE IRENAPHOON. Naar men ons meldt, heeft de heer A.D. Loman Jr. een instrument samengesteld, dat muziek' tot op een afstand van vier kilometer volkomen zuiver en duidelijk moet laten hooren. Hier is geen sprake van overbrenging van geluid zooals bij telefoon of radio, maar hier wordt het geluid zelf binnen een omtrek van vier kilometer van de plaats waar het opgewekt wordt, gehoord. Heel een stad kan dus tegelijk van muziek genieten zonder dat de hoorder daarvoor zelf eenig instrument noodig heeft of iets te doen heeft. Men zou kunnen zeggen, dat de heer Loman het leelijke geluid van den misthoorn heeft weten te veredelen en dan in die richting is verder gegaan, waar hij het op zoo verren afstand hoorbaar geluid, dat men zich tot dusver niet anders denken kon dan van angstwekkende ruwheid en onwelluidendheid, gedwongen heeft tot fijnste nuanceering en onovertroffen

zuiverheid. Het groote ongerief, voornamelijk bekend bij orgels, namelijk de vaak optredende onzuiver- heid, bestaat bij Lomans instrument niet. De stemzuiverheid is als het ware mathematisch door de eigenaardige constructie van het instrument voorgoed vastgelegd: het instrument behoeft dus nooit gestemd te worden; het speelt steeds geheel zuiver, of het koud weer is of warm, of de lucht vochtig is of droog en het is in staat de muziek van groote toonschoonheid over een afstand van verscheidene kilometers te laten hooren. Het wordt bespeeld met een zelfde claviatuur als orgel of piano. Zoowel Mengelberg als Wagenaar gelooven in de toekomst en de artistieke waarde dezer vinding. Intusschen heeft de heer Loman op de mathematische basis van de lrenaphoon dezen zomer een nieuw instrument uitgevonden, waarbij de geluidsproductie niet geschiedt door lucht of wind, maar door electriciteit. De uitvinder heeft dit instrument een plaats toegedacht in kerk en concertzaal. Hij meent, dat deze instrumenten, mits in het groot vervaardigd, veel goedkooper zullen kunnen zijn dan het orgel, omdat alle pijpen met wat daarbij behoort komen te vervallen, terwijl voor de verschillende registers, waarbij nieuwe van thans nog onbekende klankkleur, niet zooals bij de bestaande orgels voor iederen toon afzonderlijk een pijp noodig is, maar hier voor alle tonen tezamen slechts één register-apparaat, hetwelk die reeks tonen een speciaal timbre geeft. Ook bij dit instrument is de zuiverheid ideaal; het behoeft evenmin ooit gestemd te worden.

5

Nieuwsblad van Friesland 28-9-1928

Een interessante uitvinding. Een instrument, dat muziek tot op vier kilometer afstand duidelijk doet hooren.

Vredesconcert in de Beethovenstraat

De Irenaphoon in een loods in de Haarlemmermeer, maart 1928. Midden Willem Mengelberg, rechts Johan

Wagenaar, op de achtergrond A.D. Loman. (Foto archief A.D. Loman bij Nederlands Muziek Instituut) Het is maandagmiddag 25 maart 1929. Een journalist dwaalt door de Beethovenbuurt in Amsterdam-Zuid. Overal liggen planken en rioolbuizen, straten zijn pas half geplaveid. Het is mistig en regenachtig en hij heeft geen idee waar hij precies moet zijn. Aan het eind van de Apollolaan ja, maar welk eind? Dan hoort hij in de verte een geluid dat het midden houdt tussen een misthoorn en een orgel. Hiervoor is hij gekomen, het experimentele concert met de Irenaphoon is begonnen. Orenstrelend is het allemaal niet (“Een geluid, allerverschrikkelijkst!”), maar de melodie is herkenbaar. De journalist hoort heel duidelijk het ‘Wilhelmus’ als hij over de Apollolaan richting Beethovenstraat loopt. Het concert is te volgen tot op de brug bij de Ceintuurbaan/Roelof Hartstraat, anderhalve kilometer verderop.

6

De Irenaphoon staat op het dak van Beethovenstraat 71 (naast de huidige kaaswinkel van Tromp), het appartement is net opgeleverd. Het muziekinstrument bestaat uit zeven sirenes. Een door een motor aangedreven luchtperspomp perst lucht naar een klavier dat een verdieping lager staat. Bij het indrukken van een toets gaat er een hoeveelheid lucht door de luchtleiding waardoor een sirene gaat draaien en een zeer luide toon voortbrengt. De man achter het klavier is

Abraham Dirk Loman jr (1868-1954). Hij had het instrument bedacht tijdens

de Eerste Wereldoorlog, toen hij in de zomer van 1915 wakker lag in een warme nacht en in de verte de sirene hoorde van een grote mailboot op het IJ, vier kilometer verderop. Loman zag een grote menigte mensen voor zich in de natuur die allen eerbiedig luisterden naar het geluid van de vrede dat van verre tot hen kwam. Na dit visioen besloot hij een instrument te ontwerpen dat kon bijdragen aan het ideaal van de vrede. Loman was technisch aangelegd. Hij was aanvankelijk actief in de fotografie en ontwikkelde onder meer de reflexcamera. Daarna richtte hij zich op het toneel en werd directeur van de Nederlandsche opera. Hij trouwde met de sopraan Alida Luetkemann. In 1913 werd hij de eerste directeur van het bureau voor muziekauteursrecht, BUMA. Hij was ook componist en schreef opera’s, oratoria, liederen en symfonieën. Langs die weg kende hij de componisten Willem Mengelberg en Johan Wagenaar, die hij wist te interesseren voor zijn project. Het duurde tot 1928 voordat er een prototype was met drie sirenecellen, die zes tonen konden voortbrengen. Het eerste experiment vond op 7 maart 1928 plaats in de Haarlemmermeer (zie foto). Bij het tweede experiment in de Beethovenstraat was de Irenaphoon uitgebreid tot zeven sirenecellen, waarmee Loman veertien tonen kon produceren. De definitieve Irenaphoon moest 24 sirenes krijgen, met 48 tonen. Loman kondigde na het concert vanuit de Beethovenstraat een volgend concert aan vanaf het Carlton Hotel, op dat moment in aanbouw op de hoek van het Singel en de Vijzelstraat, maar kreeg geen vergunning. Hij vroeg internationaal octrooi aan op zijn vinding, maar het lukte hem na het uitbreken van de crisis niet meer om voldoende fondsen aan te boren. De Irenaphoon ging gedemonteerd in opslag en het instrument kon nooit in volle glorie worden afgebouwd. Waar de onderdelen zijn gebleven is onbekend. Het moet Loman bitter gestemd hebben dat de sirene vervolgens school maakte als luchtalarm in oorlogstijd.

De Indische Courant 13-5 1933

GETEEKENDE MUZIEK. Een reeks van successen behaald. Een tijd geleden speelde in een Berlijnsche bioscoop een film, die een ongehoord succes oogstte. Men zag niets, men hoorde slechts een welbekend muziekstuk: Het Largo van Handel en toch was het publiek verbaasd en verrast, toch kwam er geen einde aan het applaus. De muziek, die hier geproduceerd werd, was n.l. niet oorspronkelijk door middel van muziek-instrumenten ten gehoore gebracht. Zij weerklonk hier voor het eerst; tevoren was er slechts geteekend, geconstrueerd met passer en liniaal, zwartgemaakt met penseelen en Oost-Indische inkt. Eerst nadat die teekeningen op een filmstrook waren gefotografeerd en deze door een projectie-toestel werden afgedraaid, werd de geteekende muziek hoorhaar. Zooals bekend, zijn geluiden niets anders dan voor ons oor waarneembare geluidstrillingen. De frequentie dezer trillingen moet overeenkomen met de golfjes op de filmstrook. Het eenvoudigst verloopen deze golfjes, wanneer wij één enkelen zuiveren toon willen verkrijgen. De toonhoogte wordt bepaald door een aantal bergen en dalen, dat in een bepaald tijdsverloop het projectie-toestel passeert, de toonsterkte door de „hoogte" der bergen. De tonen, die door de verschillende muziek-instrumenten worden voortgebracht, zijn echter veel meer gecompliceerd. Behalve den grondtoon hoort men ook een groot aantal boventonen, die het timbre van het instrument bepalen. Als men nu op een viool achtereenvolgens alle denkbare toonhoogten aanstrijkt en de op de filmstrook opgeteekende curven sterk vergroot op papier nateekent, krijgt men een heele

7

Nieuws van de Dag 3-4 1969 reeks opeenvolgende viooltonen te zien; men zou het een zichtbaar viool-alphabet kunnen noemen. Gebruik makend van dit alphabet, kan men elk willekeurig vioolstuk uitteekenen en met behulp van een projectie-toestel ten gehoore brengen, zonder dat er een viool of een violist aan te pas is gekomen. Volgens ditzelfde systeem heeft de Munchensche uitvinder R. Pfenniger nu het Largo van Handel op papier gezet. Maar hij liet het spelen door een in werkelijkheid onbekend muziek-instrument, waarvan het timbre tusschen dat van een cello en dat van een orgel in ligt. Het was ook niet noodig, dat er een dergelijk muziek-instrument bestond, want de uitvinder teekende onafhankelijk van elk instrument en gebruikte een tusschenvorm tusschen het cello-alphabet en het orgel-alphabet. Het is te verwachten, dat de geteekende muziek een ernstige concurrent wordt van de nieuwe electrische muziek-instrumenten, die in tal van. vormen zijn ontstaan en nog steeds verder worden vervolmaakt. Ook hiermee kan het timbre willekeurig worden veranderd, ook hiermee kunnen nog nimmer gehoorde geluids-effecten worden bereikt. Maar de kunstenaars, die een electrisch muziek instrument willen bespelen, moeten zich. daarvoor eerst een geheel nieuwe techniek eigen maken en voor

geteekende muziek is dat niet noodig. De toepassingen van de geteekende muziek zijn bovendien onbegrensd. Het is mogelijk om het teekenwerk zoodanig te mechaniseeren, dat het door een groote druk machine wordt verricht, die ongeveer op dezelfde wijze wordt bediend als een schrijfmachine. En het mooiste: men kan ook accoorden opteekenen. Met de klinkers is het niet eens zoo moeilijk. De medeklinkers leveren meer bezwaren op, maar deze zijn ook overkomelijk. Eenmaal zullen er synthetische toespraken en liederen kunnen weerklinken, die nooit door menschenmond zijn uitgesproken. Een andere kwestie is, of het systeem niet altijd ingewikkelder zal blijven dan het laten spreken of zingen van werkelijke menschen. Terwijl wij dus overtuigd zijn van de goede vooruitzichten der geteekende muziek, twijfelen wij toch aan de practische bruikbaarheid van de geteekende redevoering en het geteekende lied. Wel zal de vaardigheid, die de menschheid zich op dit gebied zal verwerven, in andere opzichten nuttig wezen. Om een voorbeeld te noemen: spraakgebreken, zooals het veel voorkomende lispelen, behoeven de carrière van een filmster niet meer te breken; men „retoucheert" eenvoudig de geluidsfilms. (Nadruk verboden.) Nieuws van de Dag 21-4 1894

Scarpologie. Een Zwitsersch geleerde, Dr. Garré, naijverig op het waarzeggen uit de palm van de hand, heeft eene nieuwe wetenschap uitgevonden, die hij Scarpologie noemt, waardoor hij in staat is iemands karakter te leeren kennen door zijn oude laarzen te bestudeeren. Door langdurige waarneming is het bij hem een feit geworden dat elk paar oude laarzen den indruk heeft van dengene, die ze heeft gedragen.

8

Dr. Garré's eerste zorg was zich van elk van zijne vrienden of familie een of meer paren oude laarzen aan te schaffen. Zoo kreeg hij van lieverlede eene verzameling van de beste ooit bekende schoeisels. Hij maakte er eene lijst van, en in de meeste gevallen waren hem eenige bijzonderheden van het karakter van den oorspronkelijken drager bekend. Toen zijne planken vol waren, ging de doctor aan 't werk om zijne verzameling te classificeeren. Door van het bekende tot het onbekende te redeneeren, door vergelijking, afleiding en tegenstelling, achtte hij zich eindelijk in staat om in breede omtrekken den grondslag van eene wetenschap te leggen — te bepalen of de drager van zeker paar laarzen het steile en doornige pad, dat ten hemel leidt, had beklommen, dan of hij in lichtzinnigheid en dartelheid zijn weg had bewandeld. Hij heeft zijne nieuwe wetenschap Scarpologie genoemd, naar het Italiaansche woord scarpa, schoen. Hij beweert, dat zijne wetenschap even juist is als phrenologie, althans als handkijkerij.

Limburger Koerier 19-6-1938

ALS DE KOFFER LUIDE NOODKRETEN SLAAKT. In Australië werd kort geleden een patent gevraagd op een koffer, die, wanneer hij door vreemde handen wordt aangeraakt, ommiddellijk lawaai maakt en op die manier den rechtmatigen eigenaar op tijd waarschuwt tegen dieven en inbrekers. De uitvinding is natuurlijk bijzonder belangwekkend, maar wat zullen de eerlijke pakjesdragers van die nieuwigheid zeggen, wanneer de koffer slechts onder luid protest meegenomen wil worden? .Of bedient de eigenaar van den luidruchtigen koffer zich dan van een tooverwoord (een geheimzinnig mechanisme), dat den koffer kan laten spreken en zwijgen? In elk geval zal degene, die het waagt zich in het duister van een hotelgang tegen een dergelijk koffertje te stooten,

danig den schrik op het lijf gejaagd krijgen. Nieuwsblad van Zuidholland en 's Gravenhage 19-7-1856

De geperste groenten. Sedert onderscheidene jnren spelende ook in Nederland bekende geperste groenten eene belangrijke rol, en wel kan mon zeggen , dat welligt zonder deze eigenaardige, hoogst vreemde bewerking, de proviandering van een leger, als dat dor Westersche Mogendhoden in de Krim , naauwolyks mogelijk waro. In de maand Maart van't jaar 1851, onderwierp de heer Massou, eerste hovenier der algemeene maatschappij van tuinbouw in Frankrijk, een kort betoog aan het oordcol van het instituut, waarin hij zeide: dat, na langdurige onderzoekingen en proefnemingen, welke tot op 10 jaren terug gingen, het hom eindelijk gelukt was , eene eenvoudige methode uitgevonden te hebben om plantaardige zelfstandigheden, bijzonder groenten , te droogen , zonder hare hoedanigheid te veranderen, en ze tot een uiterst kleinen omvanf te brengen , zonder haren aangenamen smaak , en hare voedzame eigenschappen in het minst te benndeelen. Doze methode bestaat in eene ujtdrooging bij lage temperatuur in een' droogoven, dio tot ongeveer 35 graden R. verwarmd wordt, en in eene zeer sterke, met behulp der hydraulische pers bewerkstelligde, zamenpersing. De eerste bewerking onttrekt nan do groenten het overtollige water, dat bij sommige plantenstoffen , zoo als kool en knollen, 80 tot 85 pet. van haar gewigt in verschen toestand bedraagt. Do tweede operatie vermindert baron omvang en verleent ze eene met die van hot dennenhout gelijkstaande di^thoid , waarbij ze gemakkelijk bewaard en vervoerd kunnen «rei-den, daar in eene cub. N. el 25,000 portoen groenten tatmengeperst worden. Het eerste groote etablissement tot hot (lroogun van groenten verhief zich te Parijs , Rue Marbeuf, en gaf aan meer dan 100 arbeiders werk. Engeland draalde geen oogenblik, deze uitvinding op rijnen bodem te verplaatsen, en de Fransche en Engelsche marine bekwam onophoudelijk aanzienlijke scheepsprovisie en victualiën. Ook is, door de uitvinding Van den heer Masson, 't provianderen van vestingen en legers ongemeen verligt, en daar zijne methode ook op geneeskundige planten toepasselijk is, ontspruit daaruit een nieuw voordeel voor militaire ambulances. Do uitvinding is ongelukkig tot dezen omvang ook in Frankrijk en Engeland nog niet uitgestrekt. De zamengeperste groenten worden in koekjes, van matige grootte, in geslagen tin gepakt en verzonden. Aan 'den Rijn bestaan reeds twee fabrijken. Ook in Culenborg is sedert eenigon tijd dergelijke fabrijk in werking.

9

Arnhemsche Courant 25-10 1845 ►

Rotterdamsch Nieuwsblad 23-5-1923

De straal des doods. In het Britsche Lagerhuis is gisteren de ontdekking van den Britschen geleerde Grindwell Mattheus „de straal des doods" ter sprake gekomen. Den ouderminister voor luchtwezen werd gevraagd, of het hem bekend was, dat een Fransch syndicaat was gevormd tot het aankoopen der ontdekking en of hij bereid was, stappen te doen, de waarde der ontdekking na te gaan, met het oog op de Britsche luchtverdediging en om te verhinderen, dat het geheim in vreemde handen zou komen. De minister verklaarde, dat zijn departement in onderhandeling was met Mattheus, doch dat hij het op het oogenblik niet gewenscht achtte, een volledige verklaring af te leggen. Matthews is volgens de Times te Lyon aangekomen. Hij zou hebben verklaard zich te Lyon te vestigen en zijn onderzoe kingen voort te zetten in het laboratorium van de Chantier du Rhöne, welke maat schappij hem de noodige electrische drijf kracht voor zijn proefnemingen zal leveren. Voorts verklaarde Matthews, dat hij de bespottingen en schimpscheuten, waaraan hij in Engeland heeft blootgestaan, moede is en niets meer omtrent zijn uitvinding in het openbaar zal zeggen, totdat deze geheel zal zijn voltooid. Dan, zoo zeide Matthews, zal hij een vergadering van wetenschappelijke mannen bijeenroepen en zijn ontdekking in détails openbaar maken. Nieuwsblad van Friesland 2-3-1910

De Kinematograaf. Ze is, wat men er van maken wil. Ze kan zijn niet alleen een oogen-genot en een kostelijk hulpmiddel om den mensch als het ware met eigen aanschouwing in den vreemde rond te voeren en zijn kennis aangaande vreemde landen en volken en omtrent verschillende zaken te verrijken op de meest aangename wijze, ze kan helaas ook voeren tot zedenbederf en tot vergiftiging van licht ontvankelijke gemoederen. Het is een heerlijke uitvinding geweest, doch de mensch, die niet lettende op de gevolgen, enkel uit is op winstbejag, kan ze tot een vloek doen zijn. De Parijsche correspondent van de Nieuwe Rotterdamsche Courant meldt, wat hij gelezen heeft in een Itallaansch blad. Drie jongens te Milaan, twee van tien en een van elf jaar, waren naar een kinematograafvoorstelling geweest. Onder de tafereelen was er een, dat hen bijzonder getroffen had: „Bij de kanibalen". Men zag er een troep zwarte menscheneters een blankgezicht gevangen nemen, vuur maken, den blanke braden en verslinden. De jongens begaven zich na afloop buiten de stad, verzamelden droog hout en gingen op de loer liggen om te zien of er geen kind voorbij kwam, dat ze

10

gevangen konden nemen. Een klein jongetje kwam aangeloopen. De drie Jongens wierpen zich op het kind, bonden het, legden het op het houtstapeltje en staken dit aan Gelukkig werden de angstkreten van het arme kind gehoord en kwam er nog tijdig hulp. Maar welk een schrikwekkend staaltje van de afschuwelijke ontaarding en den verderfelljken invloed van sommige kinema-spektakels geeft dit berichtje niettemin! De correspondent maakt er waarschuwend melding van, omdat hij vernomen heeft dat eenige Fransche leveranciers van dergelijke slechte kinema-tafereelen er ook een aanzienlijken uitvoer in drijven en dat hun waar ook in Nederland gevraagd is geworden. Als dat zoo is, laten we er dan bij voorbaat den boycot over uitspreken.

De Tribune 19-5-1919

11

Sumatra post 25 7 1938

Kan de wereld onzichtbaar gemaakt worden? Pribils apparaat, welks bestaan men niet als ten eenenmale ongeloofwaardig van de hand kan wijzen, is derhalve nog niet volmaakt, want men kan het noch op den rug, noch in den zak gemakkelijk bij zich dragen en het kost veel moeite en tijd om het te installeeren. Verder werkt het slechts op metalen voorwerpen, terwijl al het andere zichtbaar blijft. Van een werkelijk onzichtbaar makend toestel zijn wij dus ook met deze uitvinding nog altijd ver verwijderd. Doch waarom zou het toestel niet verbeterd kunnen worden? Vijftig jaar geleden wilde immers ook nog niemand aan vliegmachines, radio en televisie gelooven. Als de vinding eerst maar eenmaal vervolmaakt is, dan zou men niet alleen menschen, maar ook dieren, voer- en vaartuigen, machines, huizen, steden, ja de gansche wereld in een electromagnetisch veld kunnen hullen en onzichtbaar maken. De mogelijkheden die voor zulk een vinding open liggen mag ieder voor zichzelf uitdenken; zij zijn in letterlijken zin onafzienbaar. Middelen om misbruik van zulk een verbeterd onzichtbaar makend apparaat tegen te gaan, zouden overigens zeker niet uitblijven. Ongetwijfeld zou spoedig een opsporingsapparaat worden geconstrueerd, waarmee elk abnormaal magnetisch veld zou kunnen worden gesignaleerd en onschadelijk gemaakt. Voorloopig is het echter nog aan de uitvindingsgeesten, Pribils apparaat te verbeteren en te maken tot een waarlijk grootste schepping. Of zij daarin zullen slagen zal de tijd moeten leeren.

Stephan Pribil (the gentleman in front of the control panel with the leather gloves on), who created a ray that can render objects “absolutely invisible.” Stephan Pribil (de man voor het controlepaneel) , die een straal uitvond die voorwerpen "absoluut onzichtbaar" kan maken. (uit een technisch blad uit 1938)

12

Nieuwsblad van het Noorden 15-10-1935

Een nieuwe uitvinding. Men bericht over de geslaagde proeven, die de bekende vlieger Courtney genomen heeft met den helicopter (loodrecht stijgend en dalend vliegtuig), die eene uitvinding is van Juan de la Cierva, zoon van een vroeger Spaansch minister van Oorlog. Naar verluidt is deze helicopter ingeschreven om mee te dingen naar den prys van 50.000 pond Sterling, uitgeloofd door het Britsche luchtministerie voor een toestel, dat het probleem van vertikaal vliegen oplost Courtney heeft zyn wedervaren in den helicopter aldus beschreven: „Ik ben niet in de gelegenheid me uit te laten over het model van het vliegtuig. Maar als men er de lucht mee ingaat is dit stellig een ongewone sensatie. „Gisteren beteekende dit voor mij, dat ik duizend voet loodrecht opsteeg, en wanneer men de eerste twintig of dertig voet aldus de lucht is ingegaan in zulke vreemde omstandigheden, heeft men heel wat vertrouwen noodig, om voort te gaan, want aldoor is men benieuwd wat er zal gebeuren. „Je denkt natuurlyk, dat je elk oogenblik te pletter kunt vallen, maar het neerkomen is een nog angstiger gewaarwording. „Ik daalde loodrecht van een hoogte van fyfhonderd voet en had alle gewaarwordingen van onvermydelyk

te pletter te moeten ploffen. Maar die vrees was onnoodig. Het toestel landde met het grootste gemak en liep slechts enkele meters door, vóór het stilstond." De la Cierva's uitvinding paart het vertikale vliegen van een helicopter aan de bewegingen van den ornithopter ►— een toestel, dat met

de vleugels klapwiekt als een vogel. Courtney is zeer onder den indruk van de mogelijkheden, die de nieuwe uitvinding opent. Algemeen Handelsblad 24-5-1843

Nieuwe Uitvinding tot voorkoming van Ongelukken op den Hollandschen IJzeren Spoorweg. De Ondergeteekende acht het in het belang van het Reizend Publiek , eene nieuwe Uitvinding aan te kondigen, waardoor boven alle tot dusverre bekende ontdekkingen, het veiligst voor het leven van den reiziger zorg is gedragen en waardoor deze zonder gedurig het noodlottig voorval van Versailles zich voor oogen te behoeven te stellen, zijne woning kan verlaten. Deze uitvinding onderscheidt zich door hare bijzondere eenvoudigheid en niet noemenswaardige kostbaarheid. Geene bijzonder te zamen gestelde en vaak door de geringste omstandigheden missende machinerie, geene door het geringste

13

toeval in derzelver werking gestoorde inrigting , verwecken eenigen twyfel omtrent derzelver degelijkheid. Integendeel, deze uitvinding is zoo eenvoudig, dat men zich verwondert nu eerst tot derzelver ontdekking gekomen te zijn , en men hier onwillekeurig het Ei van Columbus herinnert. Het mogt den ondergeteekende en nog eenige andere Heeren , die verlof gegeven hebben tot bevestiging der waarheid hunne namen te noemen , gelukken deze vreemdsoortige en eenvoudige uitvinding op den Hollandschen IJzeren Spoorweg, toegepast en in werking gebragt te zien. Gepasseerden Donderdag, den 18denMei, begaven in tegenwoordigheid van de HH. Mr. Tollens en P. C. van Marie , de

HH. Damme, mcd. doet., Beydals, Brandon, G. van Alphen, H. von Eynern en de ondergeteekende zich naar den spoorwegtrein, die ten 4 ure 45 minuten van Leiden naar Amsterdam vertrok , en voorzagen zich, gedurende dat het schelklinkend en levendig bengeltje de reizigers tot spoed aandreef, van de noodige billetten ; daarvan voorzien wilden opgemelde Heeren en de ondergeteekende zich spoeden naar het hek, dat toegang geeft tot den trein , toen hen door eenige daar staande wachters de doortogt geweigerd werd, oner het voorgeven dat het te laat was, niettegenstaande op dat oogenblik het voorzeide bengeltje al driftiger en driftiger voortging de reizigers uit te noodigen. Vruchteloos werd de opmerkzaamheid van deze wachters op dat bengeltje door genoemde Heeren ingeroepen en met ernst by deze tegenstanders aangedrongen om genoemde Heeren en my, alle voorzien van de noodige billetten , bezit hunner plaatsen te doen nemen, doch onwrikbaar was hun argument dat het te laat was, bij hetwelk zij zoo zeer bleven volbarden dat het inderdaad te laat werd, eensklaps het driftige bengeltje verstomde en de Spoortrein onder een schel geluid even als of dezelve over deze mystificatie hartelijk lachte, met statigen tred en in krullende neveldampen gehuld, voortspoedde. Hoezeer de Ondergeteekende en zijne Reisgenooten over deze vreemde en willekeurige handelwijze verontwaardigd waren, zal wel geen betoog behoeven ; en dat zy' zich zoodanige maatregelen voorbehielden, wegens de ondervonden teleurstelling en de noodzakelijkheid later en anders dan op de voorgestelde tijd en wyze de plaats hunner bestemming te naderen , zal evenzeer gemakkelijk te beseffen zijn; maar hetgeen welligt minder begrijpelijk is , is dat juist aan deze omstandigheid de ontdekking van de hierboven bedoelde uitvinding verschuldigd is, en men in de gelegenheid gesteld is geworden de eenvoudigheid, de verwijdering van alle gevaren en de schier niet noemenswaardige kostbaarheid van dat veiligheidsmiddel te bewonderen. Het zal wel niet noodig zyn die uitvinding nader te omschryven ; zoo lang geene concessie op dezelve gevraagd en verkregen zal zijn, is zulks overbodig. Zij is bloot negatief en beslaat daarin : dat men billetten voor den spoorwegtrein neme, maar vertrekke met de diligence van van Koppen of anderen, of het kwispeldoortje in de roef van de Haarlemmerschuit gezelschap houde. M. MEIJER. Amsterdam, Mei 1843.

14

Nieuws van de Dag v Nederlandsch Indië 14-1-1934

PHRENOLOOG-MESMERISEUR. De Spaansche Schedelkundige. Voor wie niet weet, wat een phrenoloog is, diene de toelichting, dat zoo iemand schedels bestudeert en naar aanleiding van den vorm der schedels conclusies meent te kunnen trekken over het karakter, eventueele ziekten e.d. van den eigenaar of eigenares. Mesmerisme is een ander, tegenwoordig minder gebruikelijk woord, voor magnetisme. Dit ter inleiding en nadere uitlegging van de beide vreemde woorden, die wij boven dit entrefilet plaatsten, aldus de „Indische Crt." Op gezette tijden komen zich hier personen vestigen, die voorgeven over bizondere krachten te beschikken, met behulp waarvan zij de lijdende menschheid kunnen genezen, natuurlijk tegen betaling.

Vanzelfsprekend houdt de politie een oogje in het zeil en maken deze heeren met hun bizondere krachten het te bont, — zij beweren soms alle mogelijke en onmogelijke ziekten te kunnen genezen, — dan worden zij vriendelijk uitgenoodigd, zoo spoedig mogelijk te verhuizen. Zoo heeft zich op het oogenblik te Soerabaja weer zoo iemand gevestigd, die zich zelf afficheert als te zijn een „phrenoloog", „mesmeriseur" en „bioloog". Hij heeft een circulaire het licht doen zien, waarvan de inhoud klinklare nonsens is. Deze meening is ook de politie toegedaan, die den phrenoloog aan den tand zal voelen en naar wij hopen, ook op de proef zal stellen. Misschien kan deze man wel bizonderheden vertellen over de verdwenen brandkast van de makelaars-familie M. en over enkele andere tot nu toe nog onopgehelderde zaakjes. Onlangs wilde een Spaansche schedelkundige zich te Soerabaja vestigen, maar, voordat hij in de gelegenheid was, ongelukken te veroorzaken, was de politie achter zijn adres gekomen. De man werd op het stoepje geroepen en moest een proeve van zijn kunnen afleggen. Een Europeaan met wilden haardos werd op een stoel geplaatst en de Spanjaard ving zijn relaas aan. De doopceel van het proefkonijn werd gelicht en wat de Spanjaard van hem wist te vertellen, was allesbehalve fraai. Hij beweerde met één oogopslag te kunnen zien, dat men in dit geval met een beroeps-misdadiger had te maken. De neus, de ooren alles wees er op, dat de persoon, die men voor hem had geplaatst, een serie ernstige misdaden op zijn geweten had. De chef is toen heel kwaad geworden, heeft den Spanjaard uitgemaakt voor een charletan en hem den goed gemeenden raad gegeven om Indië in den kortst mogelijken tijd te verlaten, aangezien anders andere maatregelen zouden worden genomen. De woede van den chef was zeer wel te begrijpen, daar het proefkonijn een van zijn beste, trouwste politie-ambtenaren was. Er schijnt toch iets niet te kloppen met die speciale wetenschap, die men „phrenologie" pleegt te noemen!

15

De Tijd 23-7-1899

De wonderen der phrenologie of schedelleer. In Engeland zyn velen, die in de kunde gelooven van de phrenologen, van hen die uit den vorm, de afmetingen en het aantal der knobbels en kuilen in den hersenpan kunnen afleiden welke karaktertrekken een persoon heeft en tot welke bezigheden hy of zy het meest geschikt is. Voor het genoegen van die menschen is cc.. verslaggever van de Pall Mall Gazette met den heer Lasker, die in den laatsten schaakwedstryd het kampioen- schap der wereld mocht winnen, en tegenstanders als Pillsbury, Janowskl, Maroczy, Tschigorin, Schlechter en Blackburne glansryk mocht verslaan, naar een der meest bekende phrenologen van Londen getrokken. Natuurlyk werd den schedel-geleerde niet medegedeeld welk een beroemd hoofd hy onderhanden zou nemen. Hij begon te meten: 48 ons hersenen, 22 inch hoofdomtrek, juist middelmaat. Nu kwamen Lasker's eigenschappen. Hy is beleefd jegens dames, niet iemand om geheimen te verklappen, heeft een goed geheugen voor gezichten, maar kan minder goed namen en datums onthouden. Hy houdt van zyn vrienden, maar maakt niet snel nieuwe en vertelt niet direct aan iedereen waaraan hy denkt. De phrenoloog durfde echter ook verder gaan en werd iets minder algemeen. Lasker is, zeide hij nog, in staat om snel gedachten samen te voegen, heeft weinig gevoel van eigenwaarde, maar is erg gevoelig voor lof of afkeuringen van anderen. Hy kan zyn gedachten echter niet goed op één punt concentreren en is daarom niet in staat in een byzonder ding uit te munten! Na deze allermerkwaardigste verklaring van den phrenoloog verdienen misschien zijn volgende opmerkingen weinig vertrouwen. Dr Lasker verdeelt zijn aandacht over veel zaken, houdt van argumenten en critiseeren, is een goed financier en zou als drogist, koopman of makelaar uitstekend voldoen. Nu vroeg de verslaggever of de schaakkampioen misschien in eenig spel zou uitmunten. „Misschien speelt hy wel een beetje schaak", zei de schedel-kundige, „maar ik zou zeggen dat hy als cricketter het best zou voldoen". Wel allermerkwaardigst, dat de grootste schaker van onzen aardbol, „den knobbel van het vermogen om de gedachten op één zaak te bepalen" geheel mist.

Nieuws van de Dag voor Nederlandsch Indië 29-12-1908

Onomatologie. Een nieuw bedenksel om van je medemenschen karakter en neigingen aan den weet te komen is de wetenschap van den naam, de onomatologie. Nadat zoovele groote geleerden ons in de phrenologie, de chirologie, de graphologie en in nog vele andere logieën reeds onfeilbare middelen aan de hand hebben gedaan om uit eikaars schedel, hand of handschrift op te maken wat we aan elkaar hebben, lijkt de nieuwe karakter-sleutel behalve een weinig simpel ook ietwat overbodig. Toch is ze dat volstrekt niet, naar 't zeggen althans van den uitvinder, den grapholoog De Koenetal, die, na er twintig jaar van zijn leven aan besteed te hebben, zijn studiën op dit punt in een lijvig boekdeel heeft neergelegd. Het groote voordeel van de nieuwe wetenschap is, dat zij niet alleen constateert hoe iemand is, maar ook het middel verschaft om hem te maken zooals men hem hebben wil. Alles hangt — zegt de kundige grapho-onomatoloog —af van den naam, dien vader en moeder aan hun jong-geborene geven. Elke voornaam heeft een soort praedestinatie in zich, bevat een geheel van goede en slechte eigenschappen, die men bij de allereerste dragers van dien naam reeds

16

aantreft, en daarna bij al hun opvolgers min of meer gekarakteriseerd terugvindt. Dat komt, verklaart de geleerde De Koenetal, omdat de moeder, die een naam kiest voor haar kind, daarbij geleid wordt door den wenseh, dat hij worden zal als een van de dragers van dienzelfden naam, in haar omgeving, in de historie, of ook wel in een of anderen roman. Zoodoende wordt de baby reeds onwillekeurig aangespoord tot de eigenschappen, die men graag bij hem of haar zou zien, en neemt dientengevolge langzamerhand die eigenschappen aan. Opdat nu de geheele wereld van zijn ijverige onderzoekingen partij zou kunnen trekken, heeft de grondlegger der nieuwe wetenschap een lijst opgesteld van de meest karakteristieke eigenschappen, die de dragers en draagsters van de verschillende Fransche voornamen van ouds onderscheiden hebben. De moeders hebben nu maar voor het kiezen, en dienen 't zich zelf te wijten, wanneer hun zoons, in plaats van edelmoedige Henri's of energieke Maurice's, onbeduidende Philippe's of onbehouwen André's worden. Ziehier de eigenschappen van enkele namen, die ook wel door onze landgenooten worden gedragen. Jan. Een van de karakters die de grootste contrasten aanbieden. Een vurig, hartstochtelijk temperament, gevormd voor den strijd, en niet altijd even aangenaam in den omgang. Het is een krachtige naam, aanbevelingswaardig in weerwil van zijn gebreken. Pieter. Deze naam geeft een vrijzinnig en bedachtzaam karakter, zachtmoedig en ernstig. De Pieters worden zelden boos; zij wegen hun woorden en weten zich te beheerschen ; het zijn betrouwbare en bescheiden vrienden. Zij zijn begaafd met ordelievendheid en organiseerend talent. Anna. Een naam, die zoet in de ooren klinkt en in elk opzicht boven andere staat. Hij geeft een kalmen wil aan, vergevensgezindheid maar flinkheid, sierlijke manieren, gevoeligheid en goedheid. Helena. De Helena's kunnen over het algemeen geen weerstand bieden aan haar hartstochten ; haar karakter kan worden samengevat in deze enkele woorden : bewogenhart, krachteloze wil, een verbeelding die steeds op zoek is naar een ideaal, en zinnen die naar materieele bevrediging streven. Een gevaarlijke naam om te geven. Deze weinige voorbeelden zijn al voldoende om aan te toonen welk een revelatie de ontdekking van den subtielen schriftkenner is. Hoe juist gezien is dat alles ! Denkt maar eens aan Jan de Witt en als contrast Jan Salie, aan Pieter Spa en Piet de Smeerpoets, aan Blauwbaard's laatste schoonzuster en aan de vrouw die den Trojaanschen oorlog op haar geweten heeft. Is 't niet treffend ? Het is een lust te bedenken hoe na deze vondst binnen een menschenleeftijd de gevaarlijke Heiena's uitgestorven zullen zijn en de zacht-zoete Anna's aangegroeid tot gansch een leger van sierlijke deugd.

Sumatra Post 6-9-1929 Een opera gezongen door Machines. Op het 59e Duitsche Toonkunstenaarsfeest, onlangs te Duisburg gehouden, is een nieuwe opera uitgevoerd, van den jongen Oostenrïjksche componist Max Brand, welke zich in het moderne technische leven afspeelt en getiteld is Machinist Hopkins. Onze eeuw van techniek spiegelt zich in deze ultra-moderne opera af. Een machinist, Hopkins, is er de centrale figuur van. Hij symboliseert den vooruitgang, de wonderen van technische perfectie. De machines zijn zijn helpers en instrumenten en de werkelijke helden dezer opera. Zij leven, zij hebben oogen, zij spreken en zingen, zij kermen en jubelen en zelfs (dank zij ingenieuze cinematografische projecties van dr. Saladiu Schmitt) dansen zij! Deze machines hebben lief, haten, wreken en triomfeeren aan het slot. Neel, de heldin der intrigue leeft na haar dood voort als de regeerende impuls der machinerie, de bron van alle kracht. De Machines zijn het leidende motief der intrigue, het optische en orale contrapunt van alle actie. Aan het einde zingt de machine met haar eigen stem en eigen thema. De machines nemen deel aan de groote apotheose van het Werk, als de arbeiders in een eindelooze massa paradeeren en Hopkins, met één machtigen greep van zijn electrischen handle, de machines opnieuw in beweging zet. Brand is zijn eigen librettisten wel een zeer goede, volgens de Musical Courier. Op het tooneel ziet men een reusachtige machinehal, nu eens in het daglicht als er gewerkt wordt, dan weer in de geestachtige stilte van den nacht, als de machines met geheimzinnige, fluisterende stemmen met elkaar praten, half sprekend, half zingend. Er zijn honderden arbeiders, zwoegende in schilderachtige groepen, tot aan den top van het

17

proscenium stijgende, en die de machtige Hymne van den Arbeid zingen. Er is ook een modern kantoor in een groote staalfabriek, een nachtclub met een Jazz band en een imitatie van een schoonheidsconcours; achter de schermen ziet men glimpen van een revuetheater, met de kleedkamer van de revuester, er is een nachtstraat met nachtvlinders en ondernemende jonge gentlemen, waarvan er een (trouvaille!) een air uit Brands opera fluit. De recensent van de Musical Courier roemt ten zeerste de muziek, spreekt van „Puccinische melodieusheid" van twee sopraan-aria's die „een gift zijn voor iedere primadonna', constateert allererlei „Schlagers'' er in en voorspelt aan deze machine-opera een wereldsucces. Nederlandsche Staatscourant 18-11 1826

Het Vaderland 26-4-1934

EEN CONCERT IN KLEUREN EN KLANKEN Experiment te Durban Men schrijft ons:

De gedachte, dat muziek kleuren teweeg brengt wordt in sommige kringen, waarin proeven met helderziendheid en psychische krachten worden genomen, niet meer als zinlooze fantasie verworpen. In Amerika heeft men een Installatie geconstrueerd. waarbij in verbinding met een orgel veelkleurig licht gereflecteerd wordt door kunstmatig gevormde wolken, welke voortdurend van vorm veranderen. In Zuid-Afrika heeft men onlangs een concert georganiseerd, dat onder bescherming stond van den Gouverneur-Generaal en Gravin Glarendon. De groote concertzaal van Durban, de Townhall, was voor dit doel ingericht met kolossale projectielampen, die wisselende kleuren op de muren, de zuilen en het plafond in de zaal wierpen, en elke kleurschakeering was zooveel mogelijk in harmonie met de voor den toon der verschillende deelen van het concert als juist aangenomen kleur. De organisators van het concert waren de heer Denis Erwln. een oud Zuid-Afrikaansch violist en mevrouw A. Buchanan, die bijgestaan werden door het stedelijk orkest van Durban. Ter inleiding hield de heer Geoffrey Hodson. die de wereld rondreist en overal lezingen houdt over gedachtekracht, helderziendheid en dergelijke onderwerpen, een rede over de beteekenis van dit experiment. De heer Hodson, die in Engeland bekendheid heeft verworven door zijn wetenschappelijke proefnemingen en wiens helderziendheid, waarvan hij beschrijvingen heeft gegeven in zijn werk: The Science of Seership, door medici is getoetst, wees in zijn toespraak op de bekende experimenten van Chladni, die aangetoond hebben, dat geluid bepaalde vormen schept. Wanneer men den strijkstok van een viool over den rand van een b.v. met lycopodium (het poeder van varensporen) bedekte glasplaat strijkt, worden door de trilling van de plaat de fijne deeltjes omhoog geworpen, waarna zij, zooals met sneeuwvlokken het geval ls, in de schoonste vormen

18

neervallen. „Muziek, die door menschen gemaakt wordt, is een afspiegeling in tijd en ruimte van de harmonie der sferen", aldus de heer Hodson. „Zij produceert licht, kleur en vorm". De heer Hodson eindigde zijn inleiding met enkele conclusies. „Elke toon die klinkt, hetzij van een instrument, of van de menschelijke stem, bevrijdt energie. Deze energie kan worden waargenomen als licht, varieerend in kleur bij elken toon. Groote composities scheppen grootsche symmetrische vormen, welke soms een hoogte bereiken van 100 voet, steeds grooter wordend naarmate de uitvoering van het werk vordert. Deze vormen gloeien intensief, alsof het vuur van den componist zich daarin heeft vastgelegd, dc schoonheid ervan verhoogend. Zekere werken van Wagner vormen massieve rotsachtige bergen, die van Mendelsohn lichte, schitterende wolkenconstructies met golven, en stroomen van kleur, rimpelend aan de oppervlakte. Minderwaardige muziek schept leelijke effecten: zij beteekent een verlaging van de heilige kunst, een bezoedeling van den tempel der schoonheid." De heeren Geoffry Hodson en Dennis Erwin hebben eenigen tijd in ons land vertoefd. De heer Erwin verklaarde ons, dat het experiment grooten indruk had gemaakt op de aanwezigen en dat zoo spoedig mogelijk meer van dergelijke kleurconcerten georganiseerd zullen worden.

Algemeen Handelsblad 1-2 1902

Een vergeten wereldtaal.

Het Volapuk is niet de eerste poging geweesï om een wereldtaal in te voeren. Reeds bijna een eeuw geleden heeft een Franschman François Sudre zulk een taal uitgevonden. In 1818 maakte hij haar bekend onder de naam van „Solresol". Bijna een halve eeuw spande bij zich in om die taal ingang te verschaffen; na zijn dood zette zijn weduwe en toen zekere Gajewski die taak voort, maar tevergeefs, ofschoon vele geleerden en schrijvers, o.a. Alexander von Humboldt, Littré, Lamartine, Victor Hugo enz. en geleerde lichamen hun instemming hadden betuigd. De naam is ontleend aan de over de geheele aarde bekende namen der zeven muzieknoten (sol, re, mi, enz.) en de woorden bestaan uit samenstellingen dier woorden. „Simi sisol" zou overal beteekenen "Goedendag, mijnheer."

Als men schrijft of zegt „SoLmisolmi solladofa re sollamifa mifadomi faci solrefasol soldoredo" geeft deze herhaling; van gelijke klanken te kennen.: „Muziek, schilderen en beeldhouwen eischen veel kunstsmaak." Wat dit taaltje, dat zeer eenvoudig schijnt, echter vooral bij het spreken nog al lastig zou maken, is — zooals men ziet — dat men de woorden niet in elkaar kan laten vloeien, wil men niet den schijn hebben heel wat anders te zeggen dan men denkt.

19

Het Centrum 9-8-1919

Helderziendheid. De «Annales des-Sciences" deelde onlangs een interessant geval van helderziendheid mede, dat in het archief van het Fransche ministerie van marine geboekstaafd staat. In het jaar 1871 stelde een Franschman, Battineau, die beweerde de gave van helderziendheid te bezitten, zijn diensten ter beschikking van de regeering. Hij verzekerde, dat hij in staat was tot op 250 mijl afstands de in volle zee varende schepen te kunnen aanwijzen. De minister van marine droeg de autoriteiten van het eiland, waarop Battineau woonde, op om dezen acht maanden lang achtereen het naderen der schepen te laten voorspellen. Baltineau aanvaardde deze opdracht. Honderdveertien maal waarschuwde hij de overheld dat er een schip op komst was en honderdtien maal werd die aankondiging bewaarheld. Eén geval van zijn helderziendheid te dien opzichte was al bijzonder merkwaardig. Twintig Augustus 1872 deelde Battineau mede, dat onderscheidene schepen zich op vier dagen afstands van de kust bevonden, doch door tegenwind werden belet haar te naderen. Eerst 10 September draaide de wind, op welken dag Battineau verklaarde, dat de schepen twee dagen later zouden binnenloopen. En dat geschiedde werkelijk. Op den kop af, twee dagen daarna, ankerden de

vaartuigen en men was niet. weinig verbaasd, door de zeelieden tot in de geringste bijzonderheden al de voorspellingen van Battineau te hooren bevestigen. VEREEUWIGD .... De ouderen onder ons roepen geregeld dat we de technische ontwikkelingen niet bij kunnen houden. Dat mag zo zijn, maar in het Victoriaanse tijdperk was het allemaal nog veel gekker. Leonard de Vries heeft ons een onschatbare dienst bewezen door duizenden van die gekkigheden op te diepen uit 19de eeuwse kranten en tijdschriften, en die te bundelen in een reeks hilarische boeken. Niet al die prachtige vindingen werden het 'beste idee van Nederland' of daarbuiten. De meesten stierven een roemloze dood. Wat telt is de bevlogenheid van de uitvinders, die de mooiste ruimteverslindende apparaten maakten in een tijd toen kunststoffen of 3D printers nog een eeuw in het verschiet lagen. De materialen waren dan ook prachtig, goed afgewerkt, en op de eeuwigheid berekend. Genoeg gepraat. Hier een vinding uit 1891. Het bijbehorende artikeltje werd door Leonard de Vries gehaald uit de Scientific American, en het luidt aldus:

20

METALISEREN VAN DODEN (uit 'Knotsgekke uitvindingen van de 19de eeuw') ▲ Dr. Varlot van een groot ziekenhuis in Parijs heeft een methode ontwikkeld om het lichaam van een gestorvene met een laag metaal te bedekken en daardoor voor de eeuwigheid te conserveren. Op de gravure ziet men hoe dit met een kinderlichaam gebeurt. Het lijk wordt geleidend gemaakt door verstuiving van zilvernitraat, waaruit het zilver wordt vrijgemaakt door het geheel onder een luchtledige glazen klok bloot te stellen aan de dampen van witte fosfor en zwavelkoolstof. In een galvanisch bad met kopersulfaat wordt dan het lijk bedekt met een laag koper van 1 mm dikte. Het resultaat in glanzend rood koper is bijzonder, fraai , sterk en duurzaam.

Leeuwarder Nieuwsblad 1-3-1932

DE GERUISCHLOOZE DOOD. Uitvinding met ontzettende gevolgen.

In Engeland is een uitvinding gedaan, die groot opzien gebaard heeft en bijzondere interesse heeft teweeg geroepen. Een officier heeft n.l. een instrument geconstrueerd, dat het geluid van een schot zoodanig dempt, dat men reeds op 5 meter afstand niets meer hoort. Op de uitvinding is bereids patent genomen. Men stelle zich de noodlottige gevolgen van deze uitvinding voor, zegt de Msb. Moordenaars krijgen een wapen in de hand, met hetwelk zij op veiligen afstand kunnen dooden, zonder ervoor te behoeven vreezen, dat de explosie van het schot hen verraadt. Een andere mogelijkheid: een optocht marcheert

door een straat. Plotseling vallen de menschen in rijen gelijk ten gronde, gedood, zwaar gewond. Niemand heeft wat gehoord, geruischloos is de dood uit een paar vensters gezonden.

Nieuwe Tilburgsche Courant 26-9 1940

Elastische houten zolen De oorlog heeft den stoot gegeven tot een opbloei van de hout verwerkende industrie in Saksen. Twee nieuwe soorten houten zolen zijn er geconstrueerd, die volgens de Deutsche Allgem Ztg. een revolutie in de vervaardiging van zomerschoenen kunnen te voorschijn roepen. Ze bezitten een elastischen hak, die het klipklap tot een minimum herleidt. De andere houten zool krijgt door de bijzondere constructie een buigzaamheid, welke bij die van leer niet achterblijft. De uitvinding brengt een prijsvermindering voor die schoenen mee.

Leeuwarder Nieuwsblad 5-10 1935

DE UITVINDING VAN DE CINEMATOGRAFIE. Wonderlijke

gebeurtenis in een kelder te Parijs.

In deze maand herdenken we hier in Nederland het veertigjarig bestaan der cinématografie, evenals dit in de loop van dit jaar in tal van landen is herdacht. De gedachte, om in ons land aan dit jubileum

bijzondere aandacht te schenken, is uitgegaan van de Nederlandsche Bioscoopbond. De uitvinding der cinematografie is, zoo lezen we in de Schroeverskoerier, een feit van buitengewoon groote beteekenis geweest. De cinematografie heeft zich in de korten tijd van haar bestaan ontwikkeld op een Wijze, welke niemand heeft kunnen droomen, die bij haar geboorte bewust tegenwoordig is geweest. De groote Edison, wiens scheppende geest de wereld zoo ontzaglijk veel geschonken heeft, is ook op dit gebied

21

baanbrekend werkzaam geweest. Zijn „kinetoskoop", een kastje, waarin men door een paar glaasjes een klein scènetje kan waarnemen, als men aan een slinger draait, kan als een der laatste voorloopers van de cinématograaf worden beschouwd. Limburger Koerier 16-8 1936

MESTHOOPEN MET AANGENAAM LUCHTJE. In Denemarken is een uitvinding gedaan, welke niet slechts voor de boeren, maar ook voor de stedelingen, die hun vacantie buiten plegen door te brengen, van belang is: door een bijzondere vermenging met bepaalde planten zullen in de toekomst de mestvaalten, in plaats van een onprettigen, een aangenamen reuk verspreiden. Men is namelijk tot de gevolgtrekking gekomen, dat stalmest zijn stank verliest, indien hij wordt vermengd met brandnetels, eikenschors, leeuwenbek of baldriaan. Het groote voordeel van deze toevoeging is echter niet alleen, dat de mesthoop na eenige weken niet langer de omgeving door zijn geur bederft, maar dat de mest tevens aan kwaliteit wint.

PATENTE DODEN

Het volgende in 1903 uitgegeven patent vond ik op internet, met de beschrijving van de uitvinder erbij:

Method of Preserving the Dead

Patent No. 748,284

Inventor: J. Karkowski, Herkimer, New York

Issued: December 29, 1903 De uitvinding betreft een nieuwe en nuttige verbetering van de methoden om de doden te preserveren. Bij deze vinding wordt een blok transparant glas gebruikt om waar het lichaam geheel hermetisch in kan worden opgesloten, zodat er geen lucht meer kan binnendringen. Op deze manier zal het lichaam voor alle eeuwigheid in een perfecte conditie bewaard worden, gevrijwaard van bederf en bovendien naar

aanzien levensecht. In de uitvoering van deze vinding heb ik eerst het lichaam met een laag sodium silicaat of waterglas bedekt, waarna gesmolten glas werd aangewend voor de gewenste dikte. Ik heb ter illustratie alleen een hoofd in een blok glas bijgesloten, want het is evident dat ook alleen het hoofd volgens deze methode kan worden bewaard, zo men dat prefereert.....

22

IN HET JAAR 2000 - onvertaald, de plaatjes spreken voor zich, uitgegeven door een Duitse

chocolade fabrikant die vergat dat er ook in de mode ontwikkelingen zouden komen...

Not so many years ago, ideas like flying machines (planes) or broadcasting of moving pictures

(television), seemed to be just some weird and hardly possible future predictions by science-fiction

lovers. People were always fascinated about the future, so they’ve tried to picture all those cool

inventions the future is about to bring. Jules Verne wrote about space, air, and underwater travel in the

late 19th-century before air travel and practical submarines were invented, and before practical means of

space travel had been devised.

Not to mention Leonardo Da Vinci who has conceptualized a helicopter, a tank, concentrated solar power

and a calculator in c. 1500. Every generation has it’s own image of the future world, and the best part is

of course seeing it come true.

That’s why we want to show you a collection of future-predicting postcards made around 1900 by

Hildebrands company, a leading German chocolate manufacturer. These lovely drawings depicted

how people will live in the year 2000. They probably failed at predicting the fashion trends, but let’s see

how accurate they were in predicting the technology.

Broadcasting (televisie)

Needless to say, we have TV and Radio everywhere, even in our cell phones.

23

A Quick Stroll On The Water (wandelen op water)

We probably don’t use balloons, but sure we do have water skis, and water motorcycles.

House Moving By Train (verhuizen met huis en al)

There are over 35,000 trailer parks in the United States ranging in size from 5 to over 1,000 home sites. [1]

24

Personal Flying Machines (je eigen vliegmachine)

We already have a commercial Jetpack sold for $75000.[2]

Personal Airships (iedereen een Zeppelin in de schuur)

25

Combined Ship And Railway Locomotive (een schip op rails)

Probably constructing a railway on the bottom of the sea isn’t such a great idea after all, but we do have

amphibious vehicles.

Police X-Ray Surveillance Machine (boeven pakken met Röntgen)

We have surveillance cameras everywhere.

26

Weather Control Machine (controle van het weer)

It has been already shown to be possible at some degree by Russians and Chinese, but this might be more

like the prediction of 2100.

Summer Holidays At The North Pole (vakantie tip)

27

The Moving Pavement (rijdende trottoirs)

These are mainly used in airports, but also can be seen in some zoos and museums.

Roofed Cities (altijd een dak boven je hoofd)

Not really sure about this one, but I believe this could be compared to our malls.

28

Undersea Tourist Boats (toeristen onderzeeërs)

We have pretty advanced tourist submarines available for paying passengers.