WAT DEDEN DE JAPANNERS IN NEDERLANDS …...Ik ben meneer Fermin. Geboren in 1936 in...

1 MIJN VERHAAL 201718

MIJN VERHAAL TE VERTELLEN AAN LEERLINGEN

VAN BO- EN MO-SCHOLEN

WAAROM KWAMEN DE JAPANNERS NAAR NEDERLANDS-INDIEuml EN WAT

DEDEN ZIJ DAAR IN 1942-1945


Foto omslag Burger ereveld Kalibanteng te Semarang


MIJN VERHAAL OVER DE JAPANSE BEZETTING VAN NEDERLANDS-INDIEuml 1942-1945

AA FERMIN

copy 2017 drs AA Fermin Uitgave in eigen beheer


INHOUDSOPGAVE

MEISJES EN JONGENS GOEDE MORGENMIDDAG 5

1 WAT WAS ER IN 1942 AAN DE HAND 5

11 WAAROM WILDE JAPAN DE BAAS ZIJN IN AZIEuml 5

2 HOE VEROVERDE JAPAN NEDERLANDS-INDIEuml 7

21 HOE SCHAKELDE JAPAN DE NEDERLANDSE MACHT UIT 7

22 HOE VERWIJDERDE JAPAN DE NEDERLANDSE INVLOED 7

3 MIJN INTERNERING 8

32 MAAR NIET ALLES WAS KOMMER EN KWEL 12

33 TOCH WAS HET NIET LEUK IN HET KAMP 12

4 DAGINDELING 14

4 1 ETEN 14

411 ONTBIJT 14

412 HOOFDMAALTIJDEN 15

42 APPEgraveL 16

421 STRAFFEN 16

422 TAKEN 18

5 EINDE JAPANSE INTERNERING 19

51 BEVRIJDING 20

511 INDONESIEuml 21

512 NEDERLAND 21

6 HERDENKEN 22


MEISJES EN JONGENS GOEDE MORGENMIDDAG

Ik ben meneer Fermin Geboren in 1936 in NEDERLANDS-INDIEuml op het eiland Java in de

stad Magelang In 1942 op zes jarige leeftijd werd ik gevangen genomen door Japan-

ners Nu ruim 80 jaren oud sta ik hier voor de klas waar ik jullie ga vertellen over de

Japanse bezetting van NEDERLANDS-INDIEuml 1942 - 1946

De eerste vraag is natuurlijk

1 WAT WAS ER IN 1942 AAN DE HAND Jullie weten dat de Tweede Wereldoorlog begon doordat Duitse troepen in 1940 vele

landen van Europa waaronder NEDERLAND hadden veroverd Waarom deed Duitsland

dat Duitsland wilde al die landen samensmeden tot eacuteeacuten Groot Duitsland In het Duits

Gross Deutschland

Japan deed het zelfde in Azieuml Japanse troepen veroverden landen in Azieuml waaronder

NEDERLANDS-INDIEuml Het Japanse doel was om alle Aziatische landen samen te voegen

tot eacuteeacuten Groot Japan In het Japans DAI NIPPON en je schrijft het 大目本

Dus een zelfde doel maar verschillende methodes

11 WAAROM WILDE JAPAN DE BAAS ZIJN IN AZIEuml Even terug in de tijd Jullie weten wel iets van de VOC in Azieuml Handel in specerijen Later

in de 19e eeuw (1816) werd INDIEuml een Nederlandse kolonie en werden de Nederlanders

daar de baas Ook Engelsen kwamen naar Azieuml Die werden toen de baas in India

Malakka Australieuml De Fransen werden de baas in Indochina en de Amerikanen in de


Filippijnen Zo waren de niet-Aziaten de baas in bijna heel Azieuml Dat had te maken met de

grondstoffen en handel (Denk maar aan katoen voor al die jurken bloesjes en lakens)

Daarom wilden die Westerlingen hun invloed verder verspreiden over China Korea en

Japan

Japan bang voor kolonisatie sloot zich af van de wereld Maar toen de Amerikanen

toegang tot Japan forceerden bedacht de Japanse keizer MUTSUHITO een plan Hij

wilde het arme agrarische (landbouw) overbevolkte Japan omvormen tot een indus-

trieumlle grootmacht Een Japanse grootmacht die kon concurreren met de grote machten

Amerika Engeland NEDERLAND Zo kon Japan zelfstandig blijven en zich zelf voorzien

van levensbehoeften Dus begon Japan met de opbouw van zijn industrie Men leze

JJP de Jong ldquoDe waaier van het fortuinrdquo (Zoetermeer 1998)

Maar voor een industrie heb je grondstoffen nodig Denk maar aan metaal voor het

maken van autorsquos en schepen denk maar aan aluminium voor het bouwen van

vliegtuigen Denk ook aan rubber voor al die banden Denk vooral aan olie want zon-

der benzine kunnen de autorsquos niet rijden zonder zware olie kunnen de schepen niet va-

ren en zonder kerosine kunnen de vliegtuigen niet vliegen

Japan echter had zelf al die benodigde grondstoffen voor zijn industrie niet Ook niet

voldoende rijst voor de bevolking Die grondstoffen en voedingsmiddelen lagen in

landen buiten Japan Daarom bedacht Japan een plan om in plaats van de koloniale

machten de baas te worden in Azieuml De Japanners dachten meer recht te hebben om

baas te zijn in Azieuml dan al die Westerlingen Daarom wilde Japan de koloniale machten

uitschakelen en de kolonisten uit Azieuml verwijderen Zo viel Japan aan onder de strijd-

kreten ldquoAzieuml voor de Aziatenrdquo en ldquoweg met de Westerlingenrdquo Men leze WG Beasley

ldquoJapanese imperialism 1894-1945 (London 1987)


2 HOE VEROVERDE JAPAN NEDERLANDS-INDIEuml Op 7 december 1941 voerde Japan zonder oorlogsverklaring in het geheim stiekem

dus een aanval uit op Pearl Harbor Daar werd de Amerikaanse Zeemacht uitgeschakeld

Tegelijkertijd werd de Britse Zeemacht uitgeschakeld door bombardementen op Hong

Kong en Singapore Vervolgens werden in december 1941 de Amerikaanse Filippijnen

veroverd In januarifebruari 1942 Brits-Malakka en Singapore daarna NEDERLANDS-

INDIEuml Het ging de Japanners voornamelijk om INDIEuml het rijkste land van Azieuml aan

grondstoffen en voedselproducten

Op 27 februari 1942 kwamen Japanse oorlogsvloten naar de Javazee De Nederlandse

Zeemacht onder commando van SBN Karel DOORMAN probeerde samen met enkele

Amerikaanse Australische en Britse oorlogsschepen de Japanse invasie te voorkomen

De geallieerde vloot vocht dapperhelliphellip maar tevergeefs

NEDERLAND kon niet helpen want NEDERLAND was bezet door de Duitsers

De Japanse Zeemacht bleek veel sterker Op het land was het KNIL (Kon Ned Indisch

Leger) ook niet opgewassen tegen de Japanse overmacht En ja wie het sterkst is die

wint Dus moesten de Nederlanders het hoofd (lat Capit) buigen Dat heet capituleren

Na de capitulatie op 8 maart 1942 konden de Japanners NEDERLANDS-INDIEuml bezetten

Zo werden zij de baas over Nederlands-Indieuml INDIEuml moest deel worden van Groot

Japanse keizerrijk Daarvoor schakelden de Japanners de Nederlandse macht uit en

verwijderden zij alle Nederlanders uit Azieuml

21 HOE SCHAKELDE JAPAN DE NEDERLANDSE MACHT UIT Hoe kon Japan de baas worden over INDIEuml Dat was eigenlijk heel eenvoudig Je neemt

alle hoogste bestuursambtenaren en directeuren-generaal van bedrijven gevangen Dan

vervang je ze door Japanners of bevriende Indonesieumlrs Dan heb je de macht in handen

Zo gingen de gouverneur-generaal de bevelhebbers van de krijgsmachten en directeu-

ren van handel en industrie naar het Jappenkamp Zij fungeerden als gijzelaars

22 HOE VERWIJDERDE JAPAN DE NEDERLANDSE INVLOED Na de bezetting mocht niemand meer Nederlands spreken mocht niemand meer een

Nederlandse krant lezen mocht niemand meer naar Nederlandse radio-uitzendingen

luisteren Ook de juffrouwen van de klas werden gevangen genomen en vervangen door

een Japanse juffrouwen Dan moesten de leerlingen Japans leren en spreken NIET LEUK

HEgrave De Nederlandse scholen werden gesloten


Vervolgens werden alle Nederlanders gevangen genomen Zo werden ruim 42000 Ne-

derlandse en Nederlands-Indische militairen krijgsgevangen gemaakt Zij werden als sla-

ven te werk gesteld aan Japanse militaire objecten buiten Java Velen moesten een grote

spoorweg bouwen tussen Thailand en Birma voor de aanval op India Velen moesten

wer-en in Japanse scheepswerven voor de reparatiebouw van oorlogsschepen Anderen

moesten vliegvelden bouwen in de Molukken voor de aanval op Australieuml Daarna

werden ruim 80000 Nederlandse burgers opgepakt De mannen gingen naar Mannen-

kampen Daar moesten zij moesten allerlei werkzaamheden verrichten zoals het

repareren van kapot geschoten vliegvelden wegen spoorlijnen en bruggen Separaat

van de mannen werden de vrouwen en kinderen naar Vrouwenkampen vervoerd Daar

mocht niemand de kampen verlaten iedereen moest binnen blijven intern blijven Dat

heet interneren en de kampen heten interneringskampen Later werden de jongens

ouder dan 10 jaar bij hun moeder weggehaald en naar aparte Jongenskampen gevoerd

Het doel van de internering was de Nederlander uit de Indische samenleving te

verwijderen en in de kampen te laten creperen Dan was er geen Nederlandse invloed

meer in INDIEuml Want zolang je invloed hebt ben je de baas En dat wilden de Japanners

juist niet Zij wilden zelf invloed uitoefenen INDIEuml moest en zou deel worden van het

Grote Japanse Keizerrijk

3 MIJN INTERNERING In april 1942 werd mijn vader en de andere mannen opgeroepen naar het gemeente-

huis te komen Vandaar werden zij afgevoerd naar interneringskampen Zelfs een tan-

denborstel hadden zij niet bij zich Waarheen onbekend Mijn moeder en alle andere

vrouwen en kinderen kregen huisarrest Dat wil zeggen zij mochten het huis niet uit

zelfs de tuin niet in Door het verplicht binnen blijven werden zij intern gehouden

Daardoor waren ook zij feitelijk geiumlnterneerd Toen de Japanse officieren de grote

huizen in beslag namen moesten de vrouwen met hun kinderen kleiner of bij elkaar

gaan wonen Zo zaten mijn moeder mijn oudere broer (8) mijn jongere zus (4) en ik (6)

met 3 andere gezinnen in eacuteeacuten huis De salarissen werden niet meer doorbetaald en de

banktegoeden bevroren De vrouwen hadden dus geacuteeacuten geld dus bezuinigen zoals het

ontslaan van bediendes en het verkopen van spullen Zo werden de Nederlandse

vrouwen stap voor stap steeds meer vernederd


Op 24 december 1942 kwam een kleine Japanse soldaat het erf op en zei ldquoJullie hebben

15 minuten om te pakken Je mag alles meenemen maar je moet het zelf dragenrdquo Mijn

moeder had al twee koffers gepakt Voor mijn oudere broer van 8 mijn jongere zus van

4 en voor mij (6) had zij een rugzakje klaargemaakt met kleertjes speeltjes en boekjes

WAT ZOU JE MEENEMEN ALS JE LANG OP VAKANTIE GAAT

Dat betekent dus dat je heel veel niet kon meenemen Alles moest je achterlaten je

huis je kamer je bureautje je boeken je speelgoed Je had alleen maar de spullen

die je bij je had En daarmee moest je het drie jaar doen

We werden geduwd in een vrachtauto die ons naar een verzamelkamp bracht Ons

hondje mocht niet mee Het trouwe beest rende achter de auto aan maar werd door

een Jap doodgeschoten

In het verzamelkamp werd alle bagage gecontroleerd Het verstopte geld en waarde-

volle spullen werden er uit gehaald Kan je nagaan we hadden al heel zo weinig bij ons

En van dat laatste beetje werd nog het nodige afgepakt Daarna werden we ingeschre-

ven Iedereen kreeg een nummer Ik kreeg nummer 5010 Daarna mochten we een

plaatsje zoeken Op de vloer Zitten en slapen Dat was allemaal erg vernederend voor

de vrouwen die gewend waren in grote huizen te leven met alle gemakken Toiletten

waren er wegravel maar badkamers waren niet beschikbaar Daarin stonden de paarden van

de Japanse soldaten

De volgende dag eerste kerstdag dus vroeg op zonder baden zonder eten zonder

drinken lopend naar het station in Magelang 750 vrouwen en kinderen uit Magelang

werden begeleid door Jappen met geweer en bajonet afgevoerd als gevangenen Als

criminelen Zeer vernederend

De Indische bevolking langs de kant keek ons na Sommigen wilden helpen maar wer-

den weggestuurd door de Japanse soldaten De meesten echter juichten en joelden Zij

waren blij dat ze bevrijd waren van de Nederlandse overheersers Later zouden zij

ontdekken dat de Japanse overheersing erger was dan de Nederlandse


Op het station aangekomen zagen we nog meer mensen van andere plaatsen in de om-

geving Wij werden met geweerkolven en sabels in wagons gepropt Vijftig mensen in

een wagon voor dertig Jullie hebben wel beelden gezien hoe de Joden in veewagens

werden geperst Zo ongeveer was het bij ons ook De ramen werden dicht getimmerd

Je kon dus niet naar buiten kijken niet ontvluchten niet om hulp roepen

We moesten uren lang in de trein wachten In de brandende zonnehitte Eindelijk zette

de locomotief zich in beweging Waarheen wisten wij niet Wat we wel wisten was dat

het erg warm en benauwd was in de wagon Zo lang in de brandende zon Zo vol met

mensen Zo weinig ventilatie Geacuteeacuten eten geacuteeacuten water en geacuteeacuten toiletvoorzieningen

Het Japanse reisbureau was niet zo best

31 NARE TIJD

Aangekomen op station Ambarawa moesten we door de kampong (Indisch dorp) lopen

naar het kamp Dat was een oude

KNIL1 kazerne Een kazerne is een

verzameling van woon- slaap- en

werkbarakken (houten gebou-

wen) voor militairen Er was ook

een hele batterij badkamers en

toiletten boven een stromend beekje Onthoud dat want daarop kom ik later terug Het

kamp zag er oud en vervallen uit Dat zou onze verblijfplaats worden voor de komende

drie jaren lsquoals gast van de Japanse keizerrsquo

De Jappen dreven ons een barak binnen Iedereen kreeg 75 cm ruimte

per persoon In de barakken zocht iedereen een plekje Meestal in

groepjes bij elkaar Dat wil zeggen vrienden kennissen familieleden

nestelden zich dicht bij elkaar om mekaar te helpen wanneer nodig

Mijn moeder kreeg eacuteeacuten stapelbed voor ons vieren Zij en mijn zusje in

het onderbed mijn broer en ik boven

Ik had een klein opvouwbaar kerstboompje meegenomen want het was per slot kerst-

mis toch Rondom die boom zongen we kerstliedjes Iedereen in de barak deed mee

En zo was de eerste dag toch nog plezierig

1 KNIL = Koninklijk Nederlands-Indisch Leger bestaande uit Nederlandse en Indisch-Nederlandse officieren en manschappen waaronder veel Molukse

militairen


Deze plezierige dag was meteen de laatste plezierige dag

Er zouden meer dan duizend dagen volgen die beslist niet plezierig waren

Drie jaren een bittere tijd Een periode van dood en ellende Jullie zien wel televisiebeel-

den vanuit Afrika Duizenden kindertjes soms dagenlang zonder eten en drinken in de

hete zon Zo was dat bij ons ook Er was constant en opzettelijk een tekort aan voedsel

en water De ondervoeding leidde tot honger en de honger tot de dood Vuil water en

slechte sanitaire voorzieningen leidden tot ziektes en tot de dood Het was een barre

situatie Daarbij harde dwangarbeid en wrede behandeling Kortom een periode van

ellende en dood

De Japanners hadden voorts de treiterende gewoonte om steeds meer mensen in

steeds minder kampen te plaatsen Eerst zaten er 1200 later 3600 mensen bij ons in het

kamp Ambarawa 6 Dat is driemaal zoveel Dus steeds maar opschuiven Uiteindelijk had

je geen 75 cm maar 50 cm ruimte per persoon Stel je eens voor jullie zitten nu met

2025 leerlingen in een klas Stel je voor dat er driemaal zoveel dus 6075 leerlingen in

die zelfde klas En dat in elke klas van de school Dan zitten jullie net zoals wij toen boven

op elkaar Wij konden alles van elkaar zien alles van elkaar horen elkaar ruiken Er was

constant geroezemoes geruzie lawaai gehuil gekrijs En toch moest je samen met

elkaar leven samen slapen samen eten samen naar het toilet samen baden samen in

de rij staan om eten te halen enhellip samen zien te overleven

Alles raakte op Er ontstond een gebrek aan zo iets simpel als zeep om je te wassen of

om je kleren te wassen Geen tandpasta en andere toiletartikelen meer Je vervuilt De

enige die dat fijn vonden waren de muizen ratten slangen luizen kakkerlakken en

ander ongedierte De voetballer Johan Kruif zei dat eens ldquoElk nadeel heeft zijn

voordeelrdquo Zo konden wij muizen ratten en slangen vangen om extra voedsel binnen te

krijgen


32 MAAR NIET ALLES WAS KOMMER EN KWEL In die moeilijke en erbarmelijke tijd met vele vernederingen moesten de moeders zich in

leven zien te houden om hun kinderen in leven te houden (Het is door deze lsquostruggle of

liversquo van de Nederlandse vrouw voor hun kinderen dat het sterftecijfer in de Vrouwen-

kampen lsquomaarrsquo 12 was In tegenstelling tot de 20 in Mannenkampen Bij de militaire

krijgsgevangenen in Birma en Japan lag dat sterftecijfer nog hoger) De vrouwen

hielpen elkaar Rang en standsverschillen vielen weg Zij pepten elkaar op ze steunden

elkaar om te door te kunnen gaan Zo hielden vrouwen lezingen Vrouwen van militairen

vertelden wat hun mannen hadden geleerd hoe te overleven in het oerwoud Vrouwen

van artsen vertelden hoe wonden te genezen met alternatieve middelen Andere vrou-

wen maakten spotliedjes of hekelgedichten Soms voerden zij kleine toneelstukjes op

waarin zij de Japanners voor de gek hielden Humor houdt je levendig Iedereen

probeerde geestelijk wakker te blijven Moeders probeerden hun kinderen wat bij te

brengen want onderwijs was verboden Zij maakten allerlei speelgoed denk aan

kwartetten met educatieve voorstellingen

Ik herinner mij nog heel goed hoe mijn moeder op Koninginnedag 31 augustus 1943 een

rode bloes een wit hemd en een blauwe broek aan de waslijn ophing Meteen deden

andere vrouwen dat ook en zo was het hele kamp in no time gepavoiseerd Versierd met

rood wit en blauw Totdat de Jap in de gaten kreeg dat daar eigen-

lijk de Nederlandse vlag uithing Toen moest alles meteen wegge-

haald worden Maar de vrouwen riepen ldquowe hebben de Jap toch

weer tuk gehadrdquo

Een ander vorm van verzet was de reactie van de Nederlandse

vrouw op de Japanse houding De Japanners keken geringschattend

neacuteeacuter op de Nederlandse vrouw Maar de vrouwen ndash fysiek groter dan de Japanner ndash

gingen dicht bij de Jap staan als zij werden geroepen Dus moest die Jap omhoog kijken

Dat zijn enkele voorbeelden hoe de vrouwen zich scherp en sterk hielden Het is de

Jappen inderdaad niet gelukt de Nederlandse vrouwen geestelijke en lichamelijk te

breken NIET VOOR NIETS STAAT OP HET INDISCH MONUMENT DE GEEST OVERWINT

Men leze uit de reeks Japanse bezetting in dagboeken bijvoorbeeld M Heijmans-van

bruggen ldquoVrouwenkamp Ambarawa 6rdquo (Amsterdam 2001)

33 TOCH WAS HET NIET LEUK IN HET KAMP Doordat er steeds meacuteeacuter mensen in het kamp werden gepropt moesten er steeds meacuteeacuter

monden worden gevoed Maar er kwam niet meacuteeacuter voedsel binnen Dat betekent dat de


rantsoenen steeds minder werden En als je weinig eet dan krijg je honger en als je lang

honger lijdt dan ga je dood Door de slechte kwaliteit van voeding en water kreeg ieder-

een last van de darmen diarree of buikloop Dan werd je ziek geen medicijnen en dan

ga je dood En omdat iedereen dicht op elkaar zat nam die ingewandsziekte epidemische

vormen aan dysenterie Zo gingen vele mensen dood Op het laats wel zeven per dag

Zo zijn in ons kamp 450 vrouwen en kinderen omgekomen

Eeacuten ervan was mijn moeder

Zij overleed door ondervoeding uitputting dysenterie en malaria Vanwege het besmet-

tingsgevaar van dysenterie en malaria mochten we niet bij haar ziekbed aanwezig zijn

zelfs niet bij haar sterfbed Maar dat lsquogehoorzaam als wij warenrsquo deden mijn broer mijn

zusje en ik toch Ik was toen zeven jaar oud Mijn broer negen en mijn zusje vijf Later is

zij herbegraven op het ereveld Kalibanteng bij Semarang

Er werd een vrouw aangewezen om voor ons te zorgen Zij werd onze pleegmoeder

Toch heel anders dan je eigen moeder Niettemin heeft zij de laatste jaren voor ons

gezorgd onder moeilijke omstandigheden Daarbij was ik een lsquoheel lief oppassend en

gehoorzaam jongetjersquo (sic) Maar later toen zij oud was heb ik de laatste tien jaar van

haar leven voor haar gezorgd Ik heb dus teruggedaan wat zij voor mij had gedaan

Toen mijn broer in 1944 10 jaar zou worden werd hij bij ons

weggehaald Naar een Jongenskamp gebracht Dat vond ik

vervelend Ik miste al mijn vader mijn moeder en nu ook mijn

broer Ik was inmiddels 8 jaar oud en bleef alleen over met

mijn zusje van zes

Er was meer eacuteeacuten middel om te overleven en dat was volhouden doorgaan of

POEKOEL TEROES zoals wij elkaar toeriepen Dat moeten jullie ook doen als je een

onvoldoende krijgt of blijft zitten Volhouden en door gaan


4 DAGINDELING De dagen bestonden uit beetje eten langdurig appegravel dwangarbeid en slapen Elke dag weer Eentonig monotoom

4 1 ETEN We kregen elke dag eten De vrouwen moesten het zelf klaar ma-

ken Ze deden hun best maar er waren niet genoeg ingredieumlnten

voor een volledige maaltijd Het eten vulde even de maag

Spoedig daarna had je weer het knagend holle gevoel van honger

En die honger werd steeds erger omdat er steeds minder en

steeds slechter voedsel beschikbaar werd gesteld Vooral in het

laatste oorlogsjaar Honger betekent niet zin hebben in iets

lekkers trek hebben in een bruine boterham met kaas in een stuk

chocola of een gevulde koek Honger betekende dringend

behoefte hebben aan voedsel Hoe was dat eten

411 ONTBIJT Het eten bestond rsquos-morgens uit BLUBBERPAP Pap van cassave meel Cassavemeel krijg

je door de wortelknol van de cassaveplant (een soort suikerbiet) te drogen en tot meel

te malen Meel met water geeft pap zonder suiker zonder zout Die pap zag er even

blubberig plakkerig uit als stijfsel om behangpapier op de muur te plakken

Ik moest met mijn zusje er voor zorgen zo vlug mogelijk bij de pap te zijn Dan was die

nog warm en had die nog smaak Als je achter in de rij stond dan was de pap koud en stijf

en helemaal niet lekker Dat was jich Naar voren dringen deed trouwens iedereen

Vooral moeders met hun kinderen drongen naar voren en duwden de wezen opzij Dan

moest ik weerstand bieden

We kregen ook een stuk BROOD Het brood was niet

goed doorbakken Dat kon ook niet want het was ge-

maakt van goedkoop maiumlsmeel zonder gist Daarom

gebruikte de vrouwen op advies van vrouwen van

artsen urine in plaats van gist In urine zit namelijk

veel enzymen (giststoffen en vitamine B) Drink het

nou niet vanavond in plaats van Coca Cola


Om die lsquogistrsquo te krijgen moesten de jongens plassen in drums Daarin ging de urine

gisten bruisen borrelen stinken En als je dan deeg maakt doe je er een schepje van dat

zelfgemaakte lsquogistrsquo bij Dan gaat het deeg rijzen Het gerezen deeg gaat in de oven En je

hebt rsquos morgen krakend krokant vers brood Maar niet heus Het was keihard of klef

kleverig

412 HOOFDMAALTIJDEN Het middag- en avondeten bestond uit eacuteeacuten schep RIJST met GEITENBLAREN en LAWAAI-

SAUS Rijst koken konden de Nederlandse vrouwen in INDIEuml wel De geitenblaren waren

grote groene bladeren van de cassaveplant Dat was voer voor de geiten vandaar de

naam lsquogeitenblarenrsquo Voor mensen waren die blaren onverteerbaar Maar voor ons was

het groen dus groente

De lawaaisaus een mooie naam maar het was gewoon water Met een beetje ketjap of

sambal toegevoegd In de ketjap en sambal zit veel vitamine C Zo kreeg de lsquosausrsquo toch

een klein beetje voedingswaarde

Als aanvulling zocht iedereen op allerlei manieren naar

extra voeding Door te smokkelen door te ruilen door

te lsquoorganiserenrsquo door wat te verbouwen Bijvoorbeeld

een lombok heeft vele pitjes zaadjes Zorsquon zaadje in

goede aarde gaat ontkiemen Dan kreeg je een plant

met lombok Alleen moest je oppassen dat de rijpe

vruchten niet werden lsquogeorganiseerdrsquo]

Smokkelen deden de vrouwen aan de omheining Geld of kledingstukken in ruil voor

eten Als een moeder betrapt werd door een Japanner dan werd zij ter plekke afgeran-

seld Bij het lsquoorganiserenrsquo van eten ving ik wel eens een slang Een paar stenen hout daar

tussen aansteken slang daarboven en roosteren maar Geroosterde slang met lombok

is lekker Het verbrande hout werd houtskool Houtskool gebruikte ik in plaats van norit

om de buikloop te stoppen En de as gebruikte ik als tandpasta


HOE OUD BEN JIJ EN HOEVEEL WEEG JIJ

ALS 10-JARIG JONGETJE WOOG IK 18 KILO

42 APPEgraveL Na het ontbijt moesten we op appegravel Elke morgen Heel vaak tweemaal per dag Appegravel is

een militair woord voor verzamelen en inspectie Dan moet je je in rijen opstellen Appegravel

in Ambarawa betekende baraksgewijs urenlang in de zon staan Als we aangetreden

stonden gaf de officier van de wacht het eerste bevel Kiotsuke =gt in de houding staan

Het tweede bevel luidde Kierih =gt buigen Als de kinderen niet diep genoeg bogen dan

werden niet zij maar hun moeder geslagen door de Japanner

De verplichte buiging was bedoeld als groet aan de Japanse keizer maar werd door de Nederlanders als vernederend ervaren

Na het commando naureh =gt op de plaats rust begon het

tellen Het tellen was altijd een langdurige en moeilijke zaak

want dat tellen vergde tijd De Jap kon niet goed tellen en wij moesten ons nummer je in

het Japans zeggen Ik had nummer 5010 =gt gosegravenju Dat was een makkelijk uit te spre-

ken nummer De nummers Ichi (1) Ni (2)San (3) Shi (4) Go (5) Roku (6) Shichi (7) Hachi

(8) Ku (9) Ju (10) zijn ook makkelijk te roepen Getallen daarboven waren lastiger uit te

spreken Dan ging je struikelen over de uitspraak Als je het Japanse woord niet goed

uitsprak dan werd niet jij maar je moeder geslagen Maar als een moeder werd

geslagen dan gooiden de kinderen het tellen in de war Door een verkeerd nummer te

noemen raakten de Japanners in de war en werden zij kwaad Dat kostte je wel een pak

slaagt maar ach ldquoJapje pesten was ook wel leukrdquo

Humor houdt de moed erin

Na het appegravel werden de straffen en de taken opgedragen

421 STRAFFEN De straffen waren hard en werden in het openbaar uitgevoerd Dat wil zeggen voor de

ogen van anderen Was bijvoorbeeld een moeder betrapt op het schrijven van een dag-

boek (wat verboden was) dan ranselden de Jappen er op los Was de Jap te weten

gekomen dat er gesmokkeld werd Dan werd het hele kamp collectief gestraft Iedereen

eacuteeacuten dag of twee dagen geacuteeacuten eten


Er waren erge zware en heel gemene straffen Die vertel ik niet De Japanners waren

wreed erg wreed Maar soms heel soms ook wel vriendelijk Ik zal enkele voorbeelden

geven van kwaad en goed

Toen ik acht was moest ik bij de Kempeitai (dat is de Japanse geheime staatspolitie

vergelijkbaar met de Duitse Gestapo) komen Daar wilden ze mij laten zeggen waar mijn

vader zijn radio had verstopt (Mijn moeder was toen al overleden en mijn broer

afgevoerd naar een jongenskamp) Omdat ik zei lsquoniets te wetenrsquo hielden de

ondervragers een doos met taartjes onder mijn neus Die gebakjes zagen er hongerig als

ik was ontzettend lekker en verleidelijk uit Ik deed dan ook meteen een greep in die

doos met taartjes De Japanners trokken de doos echter treiterend terug (Iedere keer

als ik nu nog een doos taartjes zie moet ik aan dat voorval van toen terugdenken) In

plaats van een taartje kreeg ik een enorm pak slaag Nog even probeerden ze me te

laten vertellen waar de radio was door een bamboe splinter onder mijn grote teen nagel

te duwen Maar omdat ik bleef zwijgen (misschien huilde ik) verbood commandant

TOYOTA verdere martelingen De lsquosadistrsquo zoals we hem noemden kon niet nalaten zijn

sigaret uit te drukken op mijn arm Laat litteken zien Daarna schopte hij me het

kantoortje uit

HET IS NATUURLIJK WREED OM EEN KLEIN KIND TE MISHANDELEN MAAR MISHAN-

DELING IS lsquoNORMAALrsquo IN DE OORLOG KINDEREN ZIJN ALTIJD DE DUPE DENK MAAR

AAN DE KINDEREN DIE NU VANUIT SYRIEuml NAAR EUROPA KOMEN

OF IN AFRIKA DOOR OORLOGSOMSTANDIGHEDEN VAN DE HONGER GAAN STERVEN

Toch waren niet alle Japanners wreed Sommigen Heel weinig Je moet ze zoeken maar

er waren vriendelijke Japanners Dat merk je in het volgende voorbeeld Ik was negen

toen ik straf kreeg omdat ik het eten van de commandant had gejat en opgegeten

Dat zat zo

Ik moest het tuintje van de kampcommandant schoonmaken In de brandende zon

schoffelen Commandant SUZUKI zat in de schaduw Op het terras Rijst met kip te eten

Die kip rook zo geweldig lekker en ik had heel erge honger Toen de commandant (we

noemden hem lsquoaapjersquo omdat hij er zo uitzag denk ik) even weg was griste ik de kip van

zijn bord en at het snel op

Ik ging gewoon weer aan het werk want ik kon toch niet verder weg vluchten dan de

omheining De Japanse commandant zei niets Ik dacht rsquodaar kom ik mooi van afrsquo Maar

de volgende dag nagrave het appegravel werd ik toch gestraft ldquoJij hebt gisteren tweemaal

gegeten vandaag krijg je nietsrdquo Als straf moest ik uren lang in de zon staan Recht op


Zonder eten zonder drinken Zakte ik wat in dan werd er gemept Maar na een paar uur

kwam de commandant Ongezien of de bewakers deden of zij niets zagen Hij bracht

een klein bekertje een vingerhoed vol dikke vette kippenbouillon Die soep was rijk aan

zout eiwitten en energie Aldus gesterkt kon ik nog urenlang kon lsquogenieten van de

open lucht en zonrsquo

EERLIJK GEZEGD VOND IK DAT EEN VRIENDELIJK GEBAAR

WAT VINDEN JULLIE DAARVAN

422 TAKEN Ik zei het al na het appegravel werden na de straffen de taken opgedragen Iedereen moest

werken voor de Japanse keizer Alle vrouwen alle jongens vanaf hun zesde jaar en alle

meisjes vanaf hun achtste jaar moesten dwangarbeid verrichten Alleen de kleinsten de

oudsten en zieken hoefden dat niet

Als jongetje van zes jaar moest ik gras snijden (babatten) Dat was niet zo moeilijk als het

maar gewoon gras was Gras snijden was eigenlijk het gras afhakken met een dun bam-

boestokje

Wanneer ik buiten de omheining van het kamp moest werken dan kon ik ndash als de

Japanse bewaker niet keek ndash vruchten (pisang papaja djeroek) pikken Die nam ik mee

voor mijn zusje Soms schuifelde een slang tussen het lange gras Na een paar flinke

tikken met het bamboestokje kon ik het beest in mijn broekzak stoppen om rsquos avond te

roosteren en op te eten

Later kreeg ik een andere taak het schoonmaken van de

strontsloot oh pardon ik bedoel het beekje onder de toilet-

ten (Aziatische toiletten Drie wanden en een horizontaal

vlak met een gat Daarboven moest je hurken en laten

vallen wat je moet laten vallen) Het schoonmaken was wel

vies maar zoals Johan Kruyff eens zei elk nadeel heeft zijn

voordeel In het water zwommen namelijk visjes Dat

gebeurt wel vaker dat er vissen in het water zwemmen Maar deze visjes deden dienst

als dokter Ik had namelijk een grote tropenzweer op mijn been Het onderbeen lag

helemaal open Er waren geen medicijnen meer Maar ik had onthouden wat vrouwen

hadden verteld wat militairen deden in het oerwoud bij een verwonding houdt je de

wond in het rivierwater Dan knabbelen kleine visjes de wond schoon Dat deed ik dus


(aan de goeie kant van de toiletten) En zo werd de wond schoon en kon het gezonde

vlees weer aan elkaar groeien

Vlak voacuteoacuter het einde van de oorlog moest ik met een aantal jongens een hele grote kuil

graven Waarom wisten we niet Later bleek dat het gat bedoeld was als massagraf

Waarom dat kan je hier lezen (bij een eventuele invasie va geallieerden moesten alle

gevangen gedood worden) Maar dat werk kwam niet af omdat de atoombommen

opeens een einde aan de oorlog maakten

5 EINDE JAPANSE INTERNERING Hoe wisten we dat er een einde aan de oorlog kwam

Op 5 mei 1945 vloog een vliegtuig over ons kamp Een vliegtuig met rood-wit-blauwe

strepen onder de vleugels Een Nederlandse vlag hoger dan de Japanse Pamfletten

werden uitgestrooid Op die strooibiljetten stond geschreven ldquoNederland is vrij spoedig

ook jullie Blijf rustig in de kampenrdquo

Een gejuich van jewelste

Maar het duurde nog even Japan capituleerde op 15 augustus 1945 Pas op 23

augustus 1945 kwam weer

een vliegtuig over En weer

strooibiljetten met de tekst

ldquoDe oorlog is voorbij Blijf

rustig in het kamp tot de

bevrijders komenrdquo De vol-

gende morgen kwam een hoge Japanse officier het kamp binnen Na het appegravel sprak hij

ons toe ldquo het heeft de Keizer van Japan uit de goedheid van zijn hart behaagd de

oorlog te beeumlindigen voedsel en medicijnen worden niet meer gerantsoeneerd hellip

morgen een dubbele portie rijst hellip blijf in de kampen tot de geallieerden komenhellip bla

bla bla ldquo


Iemand begon zachtjes haast verlegen het Wilhelmus te zingen De anderen volgden

aarzelend En inderdaad kregen wij de volgende dag een extra portie rijst

De jongens uit de Jongenskampen kwamen uit hun kamp terug naar hun moeder in het

Vrouwenkamp Zo kwam mijn broer terug Ook vaders kwamen op zoek naar hun vrouw

en kinderen De kleinste kinderen herkenden hun vader niet Zij stonden bij de poort en

riepen ldquoMeneer meneer bent u mijn vaderrdquo Mijn vader was er niet bij

51 BEVRIJDING Zoals ik zei dachten wij op 23 augustus bevrijd te zijn vrij te zijn Maar het bleek geacuteeacuten

bevrijding Geacuteeacuten vrijheid Geacuteeacuten vrede Er kwamen geacuteeacuten bevrijders binnen (Het was in

INDIEuml niet zo vreugdevol als in NEDERLAND toen daar de Amerikaanse Britse en

Canadese bevrijders de stad binnen reden) De Britten zouden ons bevrijden maar die

kwamen niet De Britten bedreven een eigen politiek in het kader van het algehele

dekolonisatieproces (Atlantic Treaty 1942) Ik ga hier heel kort op in In het Britse

politieke spel vertraagden de Britten hun komst en verboden Nederlandse militairen het

land binnen te komen om het Nederlandse gezag in de Indische Archipel te herstellen

Hierdoor gaven zij de Indonesieumlrs de gelegenheid in opstand te komen tegen herstel van

de Nederlandse koloniale macht en te dekoloniseren De Japanners moesten maar voor

ons zorgen Dat deden zij met inzet van eigen leven Zij verdedigden de kampen

tegen bommen granaten en aanvallen van de Indonesieumlrs Kan je nagaan 2000 Jappen

zijn omgekomen in de strijd tegen de Indonesieumlrs Jappen die jarenlang op allerlei

manier ons wilden uitroeien gaven nu hun leven om ons te beschermen (zo raar kan het

gaan in een oorlog)

Maar uiteindelijk in november 1945 dus drie maanden na de Japanse capitulatie

kwamen eindelijk Britse soldaten Zij stopten de beschietingen en brachten ons in

konvooi naar een veilige haven naar Semarang Een konvooi is een lange rij autorsquos onder

militaire bescherming Daar in Semarang vond mijn vader ons Met hem zijn wij


meegegaan naar zijn kamp Tjimahi en vandaar zijn wij in mei 1946 naar NEDERLAND

gegaan

511 INDONESIEuml Heel in het kort ga ik in op de situatie na de oorlog De

Indonesieumlr SOEKARNO had twee dagen naacute de capitulatie dus

op 17 augustus 1942 eenzijdig de onafhankelijkheid van de

republiek INDONESIEuml uitgeroepen De Britten hadden die

onafhankelijkheid meteen de facto erkend (de facto betekent

ldquofeitelijk zonder over de wettigheid ervan te sprekenrdquo)

Met die erkenning hoopten zij dat het dan rustig zou blijven

Maar de Indonesische regering kon geacuteeacuten orde op zaken

houden En omdat er geacuteeacuten Britten noch Nederlanders waren was er niemand op dat

moment de baas

Van dat machtsvacuuumlm van die gezagsloze toestand

maakten groepen jonge opstandige Indonesieumlrs ge-

bruik Zij wilden voorkomen dat de Nederlanders weer

de baas zouden worden Zij wilden baas in eigen land

zijn Deze strijd deze Indonesische revolutie heette

BERSIAP Dat was een verschrikkelijke en gewelddadige

periode 13500 Nederlanders werden vermoord Maar ook Indische Nederlanders trou-

we Indische mensen en Chinezen die de Indonesieumlrs als bondgenoten van de

Nederlanders beschouwden In totaal ruim 200000 Sommige schattingen zijn nog veel

hoger Amerikaanse bronnen spreken 200000 ndash 700000 Deze korte periode (aug1945

ndash mrt 1946) was eigenlijk erger dan de Japanse periode (mrt 1942 ndash aug 1945) Die

situatie eindigde met de komst van de Nederlandse militairen Daarover ga ik niet

vertellen Men leze HTh Bussemaker ldquoBersiap Opstand in het paradijs De Bersiap-

periode op Java en Sumatra 1945-1946rdquo (Zutphen 2005)

512 NEDERLAND Wat is er van dat zesjarig jongetje geworden dat in 1942 werd geiumlnterneerd en zijn

moeder had verloren

In NEDERLAND aangekomen werden mijn vader broer zuster en ik eerst opgevangen

door oma Daarna zorgde een tante de zuster van mijn vader voor woning en werk Ik

kon naar de Lagere School Kwam meteen in groep 7 Een jaar later na

toelatingsexamen (CITO toets) ging ik naar de HBS (VWO) Vijf jaren later naar de Hogere


Zeevaartschool Ik heb 10 jaren heel prettig gevaren als stuurman op de grote

handelsvaart

TOEN DEED IK IETS DOMS

Ik werd verliefd en ging trouwen Ja dom want ik moest kiezen blijven varen en niet

thuis zijn of thuis zijn en niet meer varen Dat laatste deed ik maar moest opnieuw gaan

studeren Jarenlang avond colleges aan de universiteit Het uiteindelijk resultaat een

goede baan een lieve vrouw en drie schatten van kleinkinderen

6 HERDENKEN Maar dat geluk heeft mijn moeder niet gekend Mijn vriendjes en vriendinnetjes van toen

ook niet Zij zijn echter niet door mij vergeten Vaak denk ik hen aan mijn moeder en aan

mijn vriendjes van toen

Daarom vertel ik jullie mijn verhaal Want daarmee herdenk ik hen Herdenken is terug

denken aan de tijd van toen en daar Met daarover te vertellen wil ik dat wat er toen en

daar is gebeurd niet vergeten wordt Dat jullie erover gaan nadenken Het nadenken

over oorlog voorkomt een nieuwe oorlog Ik hoop waarachtig dat jullie niet zullen mee

maken wat ik heb meegemaakt Ik ben nu oud (80) en kan niets meer doen Jullie wel

Jullie zijn de toekomst Misschien wordt een van jullie later minister-president admiraal

of generaal of directeurdirectrice van een groot bedrijf Dan kunnen jullie ervoor

zorgen dat er geen oorlog komt Dus doe je best volhouden en doorgaan ook als het

soms wat tegen zit POEKOEL TEROES


DANK JULLIE WEL VOOR HET LUISTEREN NAAR MIJN VERHAAL

INDISCH MONUMENT TE DEN HAAG




Foto omslag Burger ereveld Kalibanteng te Semarang



AA FERMIN



INHOUDSOPGAVE










4 DAGINDELING 14

4 1 ETEN 14

411 ONTBIJT 14


42 APPEgraveL 16

421 STRAFFEN 16

422 TAKEN 18


51 BEVRIJDING 20

511 INDONESIEuml 21

512 NEDERLAND 21

6 HERDENKEN 22











Gross Deutschland













Japan





































































































de Japanse soldaten




















31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart

























AA FERMIN



INHOUDSOPGAVE










4 DAGINDELING 14

4 1 ETEN 14

411 ONTBIJT 14


42 APPEgraveL 16

421 STRAFFEN 16

422 TAKEN 18


51 BEVRIJDING 20

511 INDONESIEuml 21

512 NEDERLAND 21

6 HERDENKEN 22











Gross Deutschland













Japan





































































































de Japanse soldaten




















31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart
























INHOUDSOPGAVE










4 DAGINDELING 14

4 1 ETEN 14

411 ONTBIJT 14


42 APPEgraveL 16

421 STRAFFEN 16

422 TAKEN 18


51 BEVRIJDING 20

511 INDONESIEuml 21

512 NEDERLAND 21

6 HERDENKEN 22











Gross Deutschland













Japan





































































































de Japanse soldaten




















31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart

































Gross Deutschland













Japan





































































































de Japanse soldaten




















31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart



























Japan





































































































de Japanse soldaten




















31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart







































































































de Japanse soldaten




















31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart


































31 NARE TIJD





















militairen










ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart
































ellende en dood
















krijgen






















weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart












































weer tuk gehadrdquo


































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart













































mijn zusje van zes





































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart
























































kleverig



































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart




































































kantoortje uit








Dat zat zo
























boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart





































boestokje











































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart
















































bla bla ldquo






















gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart












































gaan in een oorlog)







gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart

























gegaan










moment de baas
















moeder had verloren







handelsvaart

























handelsvaart























WAT DEDEN DE JAPANNERS IN NEDERLANDS …...Ik ben meneer Fermin. Geboren in 1936 in...

Documents

Transcript of WAT DEDEN DE JAPANNERS IN NEDERLANDS …...Ik ben meneer Fermin. Geboren in 1936 in...