Marnix Cokelaere W

aarom dik W

orden gemakkelijk en verm

ageren moeilijk is

Meer dan de helft van de Westerse mensen lijdt aan overgewicht. Nochtans was

voedingsvoorlichting nog nooit zo goed georganiseerd als nu. Nog nooit werd er

zoveel gejogd en gefitnesst. Blijkbaar is de moderne mens niet in staat om zijn

lichaamsgewicht onder controle te houden.

In dit boek wordt gezocht naar de oorzaak van dit fenomeen. Van onze verre voor-

ouders, die geselecteerd werden in een energiearme omgeving, kregen we een auto-

matisch energiebalansregulerend systeem overgeërfd. Bij hen leverde dat spontaan

een normaal gewicht op. Dit systeem is blijkbaar niet voldoende aangepast aan

onze moderne, energierijke maatschappij. Het wordt daarenboven verstoord door

het beloningssysteem dat ons aanzet om te eten omwille van ons plezier in plaats van

omwille van honger. De auteur bespreekt hoe dit energiebalansregulerend systeem

en het beloningssysteem werken en stelt daarbij realistische remedies voor.

Dit boek richt zich in eerste instantie naar de beoefenaars van beroepen die met

de voedingsproblematiek te maken hebben: diëtisten, huisartsen en specialisten

inwendige geneeskunde, endocrinologen, maagchirurgen, biomedici, landbouwin-

genieurs, biologen en anderen, maar daarnaast ook naar de geïnteresseerde leek

die zelf wil weten waarom zijn harde strijd tegen overgewicht zo moeilijk is en die

door deze kennis die strijd met meer succes wil voeren.

Marnix Cokelaere is emeritusprofessor van de K.U.Leuven, campus Kortrijk

waar hij actief was als professor menselijke anatomie. Zijn wetenschappelijk onder-

zoek handelde over de fysiologische achtergronden van het verzadigingssysteem,

waar vooral het verzadigingshormoon cholecystokinine zijn interesse opwekte.

9 7 8 9 0 3 3 4 8 2 3 5 9

Marnix Cokelaere

reCente inziChten in obesitas

Waarom dik Worden gemakkelijk

en vermageren moeilijk is

Hoofdstuk 1

Energiebalansregeling

1.1 Ons lichaam beschikt over een automatisch systeem dat de energie-inname afstemt op het energieverbruik

1.1.1 Het begrip energiebalans

De energie-inname gebeurt in de vorm van voedsel en energiehoudende drank. Het over-grote deel van deze energie wordt gebruikt voor het laten doorgaan van alle levensproces-sen, de zogenaamde stofwisseling of metabolisme, en daarnaast ook voor de vertering en de gewilde bewegingen. Als een bijproduct van deze biochemische processen ontstaat de lichaamswarmte. De ingenomen energie die voor deze processen niet gebruikt wordt, wordt opgestapeld in de vorm van reserveweefsel, in hoofdzaak vetweefsel. Indien voor een levend wezen, zoals de mens, de energie-inname gelijk is aan het energieverbruik, dan zegt men dat de energiebalans in evenwicht is (fi guur 1.1). Grosso modo bevat een normaal volwas-sen mensenlichaam van 75 kg dan ongeveer 0,75% koolhydraten (± 600 gram), 20% eiwit (± 15 kg) en 15% of meer vet (± 11 kg of meer). De rest (65% of ± 49 kg) is water.

Energiebalans is in evenwicht

Energie-inname Energieverbruik

Figuur 1.1. Het begrip ‘ energiebalans’.

50 | De hersenen verwerken alle inputsignalen

Hersenbalk

Pijnappelklier

Tectum Kleine hersenen

Thalamus

Hypothalamus

Hypofyse

Middenhersenen

Brug

Verlengde merg

Positie van NTS

Tegmentum{

NTS: nucleus tractus solitarius.

Figuur 3.1. Schematische overlangse doorsnede door de hersenen met mediaal zicht op de rechterher-senhelft.

Sulcushypothalamicus

LATERALEMEDIALEPERIVENTRI-CULAIRE

3de ventrikel

Figuur 3.2. Frontale snede door de hersenen ter hoogte van de hypothalamus. De uitvergroting geeft de drie frontale gebieden van de hypothalamus weer.

Waarom is dik worden gemakkelijk en vermageren moeilijk? | 111

14

12

10

8

6

4

2

0

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Totaal BMI ≥ 30 Vrouwen BMI ≥ 30 Mannen BMI ≥ 30

Figuur 5.1. Evolutie van het percentage Nederlanders met klinische obesitas (BMI > 30) (bron: OESO/CBS).

% van de schoolkinderen tussen 7 en 11 jaar die obees zijn of overgewicht hebben

% van de schoolkinderen tussen 13 en 17 jaar die obees zijn of overgewicht hebben

KretaEngeland

ItaliëCyprusIerland

GriekenlandBulgarije

SpanjeDenemarken

HongarijePolen

Tsjechië

Nederland

40 30 20 10 0 10 20 30 40

Duitsland

Figuur 5. 2. Overgewicht en obesitas bij Europese kinderen (geen Belgische cijfers bekend; bron: IOTF/ EASO/2009).

184 | Therapie gisteren, vandaag en morgen

Figuur 6.1. De Vlaamse voedingsdriehoek.

Figuur 6.2. De Nederlandse schijf van vijf.