nummer 51 februari 2012

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 2

nummer 51, februari 2012 Natuurwetenschap in het Nieuws is een initiatief van het St.Bonifatiuscollege in Utrecht. Alle artikelen zijn geselecteerd door leerlingen en ingekort. De volledige artikelen zijn, net als de digitale versie van deze krant te vinden op: natunieuws.nl Redactie: Merve Sema Tülek, Sueda Kocak, Sejla Kadric, Nadia el Hannouche, Ernest van Veen, Niels van Kuik, Maud Boreel, Belle Barendregt, Oussama m’Hamdi, Rein de Viet, Kees van Kuijk, Luc van Wietmarschen, Job Eijdems, Abel Nemeth, Cyrano Chatziantoniou, Maud van Doorn, Kees Hooyman

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 3

Natuurwetenschap in het Nieuws

Wetenschap & Onderzoek

Piepkleine harde schijf telt slechts 12 atomen www.scientias.nl, januari 2012

Wetenschappers hebben de kleinste harde schijf ooit ontwikkeld. De schijf bestaat uit slechts twaalf atomen.

Om een idee te krijgen van hoe gigantisch klein dat is: een gemiddelde harde schijf heeft één miljoen atomen nodig om één bit informatie op te slaan. Deze harde schijf kan 1 bit kwijt op twaalf atomen, zo laten de wetenschappers in een persbericht weten.

Hoe hebben de onderzoekers dat voor elkaar gekregen? Ze richtten zich op de magnetische eigenschappen van de atomen en veranderden deze zo dat de atomen andere groepen atomen niet verstoorden. Vervolgens keken ze hoeveel atomen er minimaal nodig zouden zijn om één bit informatie op betrouwbare wijze op te slaan. Ze kwamen – bij een lage temperatuur – uit op twaalf atomen.

Nieuw materiaal verbetert levensduur apparaten www.scientias.nl, januari 2012

Het grootste probleem van hedendaagse computers en laptops is dat het steeds moeilijker wordt om deze apparaten te koelen. Als een elektronisch apparaat warmer wordt, dan nemen de prestaties af. Het gevolg is dat u om de paar jaar naar de computerwinkel moet om een nieuwe laptop te kopen. Is er een oplossing? Ja!

Wetenschappers van de universiteit van Dallas hebben een nieuw materiaal ontwikkeld, dat de levensduur van elektronische apparaten flink kan verlengen.

In huidige elektronische apparaten wordt silicium gebruikt om hitte af te voeren. Toch blijkt het veel slimmer om grafeen te gebruiken, aangezien grafeen 20 keer sneller hitte geleidt dan silicium.

“Iedere keer als een apparaat een berekening uitvoert, ontstaat er hitte”, legt Dr. Kyeongjae Cho van de universiteit van Dallas uit. “Grafeen kan gebruikt worden om hitte nog sneller af te voeren.”

In 2004 is ontdekt dat grafiet gebruikt kan worden om grafeen te maken. Grafeen bestaat uit één enkele laag van koolstofatomen. Grafeen kan gebruikt worden om nog snellere transistoren te maken, waardoor computers nog krachtiger worden.

Het zal nog even duren voordat we grafeen aantreffen in onze computers. Maar de toekomst is zonnig: uw laptop blijft langer koel en gaat nóg langer mee. Al zullen de meeste computerfabrikanten daar waarschijnlijk niet zo blij mee zijn.

Sudoku vraagt om minimaal 17 aanwijzingen www.scientias.nl, januari 2012

Hoeveel aanwijzingen zijn minimaal nodig om een sudoku op te kunnen lossen? Wetenschappers zijn eruit!

Wanneer u de sudoku in de krant maakt, dan helpt de maker ervan u op weg. Een aantal vakjes is al ingevuld. Dat is logisch: zonder die aanwijzingen kunt u de puzzel immers niet maken. Maar hoeveel aanwijzingen zijn er nu minstens nodig om de puzzel op te kunnen lossen? Sudoku’s met één oplossing en zeventien aanwijzingen bestaan.

Maar een sudoku met zestien aanwijzingen en één oplossing is nog nooit gevonden. Vandaar dat velen ervan uitgaan dat er

minimaal zeventien aanwijzingen nodig zijn om een puzzel met maar één oplossing te produceren. De onderzoekers hebben die hypothese nu grondig getest.

De methode is eigenlijk heel eenvoudig. De onderzoekers liepen alle oplossingen die een puzzel met zestien aanwijzingen kan hebben, door. De onderzoekers maakten gebruik van een computerprogramma: checker. Dit programma werd al in 2006 ontwikkeld, maar is de afgelopen jaren aanzienlijk verbeterd.

Gelukkig had de nieuwe versie van checker niet zoveel tijd nodig en kunnen de onderzoekers ons nu al in hun paper vertellen hoeveel aanwijzingen een sudoku werkelijk nodig heeft. De wetenschappers moeten concluderen dat ze geen enkele sudoku met zestien aanwijzingen en één oplossing hebben kunnen vinden. En met het oog op hun grondige aanpak mogen we er dan ook van uitgaan dat deze er niet is. In andere woorden: een sudoku heeft minstens zeventien aanwijzingen nodig.

Levende ‘neonverlichting’ gecreëerd www.scientias.nl, januari 2012

Wetenschappers hebben ‘neonverlichting’ gemaakt die echt leeft. De verlichting bestaat uit miljoenen bacteriën.

Hoe hebben de onderzoekers het voor elkaar gekregen? In een notendop: ze verzamelden miljoenen bacteriën en hechtten een fluorescerend eiwit aan de biologische klok van de bacteriën, stemden de biologische klokken van bacteriën in één kolonie op elkaar af, zodat ze allemaal tegelijkertijd licht zouden geven en synchroniseerden vervolgens het ritme van de koloniën weer op elkaar af.

Eén kolonie bacteriën vormt een zogenoemd ‘biopixel’. Op een kleine chip kunnen al snel zo’n 500 biopixels worden gecreëerd. Grotere chips bieden ruimte aan 13.000 biopixels en bevatten tientallen miljoenen cellen.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 4

Maar welke functie heeft zo’n bijzondere vorm van verlichting nu? Wetenschappers weten het wel. Bacteriën zijn namelijk heel gevoelig voor organismen en gifstoffen in hun omgeving. Wanneer ze bijvoorbeeld in aanraking komen met arseen dan gaan ze zich anders gedragen. De frequentie waarmee de lichtgevende bacteriën ‘knipperen’ verandert en geeft een beeld van hoeveel arseen zich in de nabijheid van de bacteriën bevindt.

“Deze levende sensoren zijn heel interessant, want ze kunnen een bepaald monster gedurende lange tijd in de gaten houden.” En dat is bijzonder. De meeste andere methoden om gifstoffen op te sporen, worden namelijk maar eenmalig kort gebruikt. “Omdat de bacteriën op verschillende manieren op verschillende concentraties reageren door de frequentie waarmee ze knipperen te veranderen, kunnen ze ons voortdurend op de hoogte houden van hoe gevaarlijk een gifstof of ziekteverwekker op elk willekeurig moment is.”

Alles zelf maken, gaat 3D-printing de wereld veranderen? Wetenschap24.nl 23 november 2011

Het leuke van 3D-printen: je kunt werkelijk alles uitprinten wat je maar kunt bedenken. Zodra je er een computermodel van hebt gemaakt, rolt het zonder problemen uit de printer.

In plastic, steen, metaal of zelfs glas. En als je een object wilt namaken, dan haal je er gewoon een 3D-scanner overheen, waarna je het in elk formaat kunt uitprinten. Je hoeft geen visionair te zijn om te begrijpen dat de 3D-printer ongekende mogelijkheden biedt. In Nederland is al een groeiend netwerk van thuisprinters aan het ontstaan.

Maar naast deze relatief eenvoudige printers zijn er ook professionele apparaten, die gebruik maken van allerlei verschillende technieken en grondstoffen. De producten zien er vaak zeer hoogwaardig uit en zijn vaak prima bruikbaar. En ze worden steeds groter: naast metershoge sculpturen zijn er zelfs al hele huizen uitgeprint.

Er bestaan verschillende technieken voor het 3D-printen, maar het basisprincipe is dat het

additive layering. Het model wordt laagje voor laagje opgebouwd, vaak door de grondstof in poedervorm te vermengen met een lijmachtige substantie. Afhankelijk van de resolutie – hoe dunner de laagjes, hoe realistischer het eindproduct wordt – kan het tussen de vijf minuten en dagenlang duren voor een model af is.

Nano-explosies maken nanogatenkaas Wetenschap24.nl 29 november 2011

Er is grote behoefte aan technieken om op nanoschaal structuren te bouwen, zoals een spons met een regelmatig patroon van gaatjes. Zulke structuren zijn nuttig omdat ze een enorm groot oppervlak per gram materiaal hebben, of omdat gaatjes van slechts een paar nanometer diameter bacteriën, virussen of zelfs specifiek bepaalde moleculen uit een vloeistof kunnen filteren.

‘Collectieve osmotische schok’ is mogelijk toepasbaar voor goedkope massaproductie van zulke nanostructuren. Het idee is geleend van de natuur: levende cellen zijn omgeven door een membraan, dat bepaalde stoffen wel of niet doorlaat. Zo’n membraan kan bijvoorbeeld water wel, en opgelost zout niet doorlaten. Als de cel terecht komt in water dat minder zout is dan zijn eigen inhoud, dringt er water door het membraan naar binnen en kan zoveel inwendige druk ontstaan dat de cel uit elkaar barst.

Een internationaal team van onderzoekers heeft dit principe nu toegepast op een

materiaal dat bestaat uit twee kunststoffen. De ene stof, PMMA, bestond uit talloze kleine bolletjes, die waren ingegoten in de andere kunststof, polystyreen. Vervolgens dompelden ze het geheel onder in azijnzuur, een stof waarin PMMA oplost, maar polystyreen niet. Het polystyreen laat echter wel azijnzuur door. Het polystyreen fungeert zo als membraan, en de bolletjes PMMA als cellen die azijnzuur opnemen. Inderdaad ontstaat in de bolletjes zo'n hoge druk dat ze uit elkaar barsten met als eindresultaat een zeer open nanogatenkaas van polystyreen.

Eindelijk zicht vanuit de mistbank Wetenschap24.nl 2 december 2011

De twee Voyager ruimtesondes, gelanceerd in 1977, zijn nu al veel verder van de aarde vandaan dan de verste planeet en ze werken nog steeds. Ze zijn bezig de heliosfeer te verlaten, de enorme bel ijl gas die door de zon is uitgestoten en die ons zonnestelsel omringt. Pas daarbuiten begint echt de interstellaire ruimte.

Een internationaal team van astronomen rapporteert nu de eerste metingen van Lyman-alfastraling uit onze Melkweg, door de uv-detectors van de Voyagers. Dit is uv-straling met een golflengte van 121,6 nanometer.

Waterstofatomen zenden dit uit als ze aangeslagen raken – veelal door uv-licht van jonge sterren – en terugvallen in hun grondtoestand. Waterstof is het meest voorkomende element in de kosmos, zodat Lyman-alfastraling een belangrijke indicator is voor gebieden waar stervorming plaats vindt.

Lyman-alfastraling was tot nu toe nog niet waargenomen uit onze eigen Melkweg. De heliosfeer, die ook grotendeels uit waterstofatomen bestaat, verstrooit namelijk de Lyman-alfastraling van de zon, net zoals onze atmosfeer het zichtbare licht van de zon verstrooit (waardoor de hemel overdag blauw is.)

NASA verwacht nog 20 tot 30 jaar contact te kunnen houden met de zich steeds verder verwijderende Voyagers.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 5

Diamanten aan de ketting, quantumwereld rukt op Wetenschap24.nl 1 December 2011

De quantumwereld rukt op. Die schimmige theorie waarin niets is wat het schijnt, lijkt niet beperkt tot de microkosmos van atomen en moleculen. Het zijn niet alleen elektronen die overal en nergens tegelijk kunnen zijn of elkaar op grote afstand weten te beïnvloeden, maar ook gewone voorwerpen die we met het blote oog kunnen zien.

Britse en Canadese fysici melden dat ze erin zijn geslaagd het vreemdste fenomeen uit de quantumtheorie, de verstrengeling, bij twee diamantjes te bewerkstelligen. Als elektronen of fotonen verstrengeld zijn, delen ze eigenschappen en houden die lotsverbondenheid vast, ook al zijn ze mijlenver van elkaar verwijderd en kunnen ze niet communiceren.

Twee verstrengelde, trillende diamantkristallen

Maar verstrengelde voorwerpen? Zie het als rouletteballetjes in het casino die met elkaar verstrengeld zijn. Als het ene balletje dan op ‘zwart’ of ‘even’ valt, moet het andere automatisch op ‘rood’ of ‘oneven’ uitkomen. Heel gewoon voor fotonen, maar voor rouletteballetjes?

De geteste juweeltjes van een paar millimeter groot bevatten altijd nog zo’n tien biljard atomen. Dat is zo’n groot aantal dat normaalgesproken alle mogelijke quantummechanische effecten door middeling verdwijnen. Bovendien is er vaak zo veel interactie met de buitenwereld dat alleen al de warmtesprongetjes alle verstrengelingen verbreken.

Diamant is echter vermaard om zijn hardheid. Het kristal is zo rigide dat alle atomen dezelfde trilling aannemen, en dan alleen in een zeer hoge frequentie – in de orde van miljoenen megahertz. Daar hebben temperatuurfluctuaties geen vat meer op.

Voor de fysica is de uitkomst een grote sprong voorwaarts. Als de diamantjes hun quantumeigenschappen even kunnen vasthouden, komt de quantumcomputer ook

weer dichterbij. Dat moet uiteindelijk een macroscopisch apparaat wordt dat voor zijn rekenwerk gebruikmaakt van de verstrengeling.

Wetenschappers vinden aanwijzingen voor Higgs-deeltje www.nu.nl 13 december 2011

De geruchten gingen al, maar op een persconferentie van het Europees Centrum voor Kernonderzoek (CERN) in het Zwitserse Genève is dinsdagmiddag bevestigd dat er aanwijzingen zijn gevonden voor het bestaan van het zogeheten Higgs-bosondeeltje waar wetenschappers al 40 jaar naar zoeken. Een tweede onderzoeksteam bevestigde de resultaten.

Het Higgsdeeltje is het ontbrekende puzzelstuk in de natuur. Het deeltje zou ervoor zorgen dat alle minieme deeltjes in het universum massa hebben. Als het Higgsdeeltje bestaat, heeft het een massa tussen de 116 en 127 gigaelektronvolt (GeV). Dat bleek vanmiddag tijdens de persconferentie van CERN.

Massa beïnvloedt hoe deeltjes zich gedragen. Higgs-bosonen bepalen dus uiteindelijk wat wij om ons heen zien, van de kleinste levende wezens tot de grootste sterrenstelsels. Het deeltje is een van de bouwstenen van het leven. Wetenschappers noemen Higgs-bosondeelte ook wel het God-deeltje.

Wetenschappers van de Atlas-onderzoeksgroep verwachten dat de ontdekking van het Higgs-bosondeeltje volgend jaar definitief geclaimd wordt of dat het bestaan van het deeltje definitief afgeschreven wordt.

Higgsdeeltjes hebben een korte levensduur en kunnen op verschillende manieren vervallen. Omdat onderzoekers niet weten hoeveel de Higgsdeeltjes wegen, weten ze ook niet precies waar ze naar moeten zoeken. Daarom kijken ze naar de massa van de deeltjes die ontstaan tijdens dit verval.

Nu vonden de onderzoekers aanwijzingen dat er vooral veel meer deeltjes waren met

een massa tussen de 124 en 126 GeV. Geen van deze toenames is echter statistisch significant. Het is dus te vroeg om te zeggen dat de detectoren ATLAS en CMS in Genève het Higgs deeltje hebben ontdekt.

“De toename van het aantal deeltjes met een lage massa is mogelijk interessant, maar we moeten meer onderzoek doen en meer gegevens verzamelen. Gezien de uitstekende werking van de LHC dit jaar zullen we daar niet lang op hoeven wachten.

Superkoel water www.wetenschap24.nl, nov 2011

Water bevriest bij nul graden. Tenzij je voorzichtig te werk gaat, dan zou het in theorie bij min 48 nog vloeibaar kunnen zijn.

Het is wetenschappers gelukt om water tot ver beneden het vriespunt af te koelen zonder dat het bevroor. Er is zelfs een ware wedloop gaande: het record ligt bij 232 Kelvin, oftewel minus 41 graden Celsius.

Hoe dat kan? Water heeft een beginnetje nodig, een kern waaromheen het zijn raamwerk van ijskristallen kan opbouwen. Meestal is dat begin er wel, een lichte verontreiniging in het water biedt de watermoleculen het aanknopingspunt waarnaar ze op zoek zijn als de temperatuur het vriespunt nadert.

Maar maak je het water extreem zuiver, dan weten de moleculen niet hoe ze moeten beginnen. Het kost ze de grootste moeite om ‘spontaan’ over te stappen van het vrije leven in de vloeistoffase naar de gebonden toestand in het ijskristal.

Van je vrienden wil je het hebben www.wetschap24.nl, dec 2011

We leven in een 'kleine wereld', maar sociaal gedrag verspreidt zich vooral via meer tussenschakels, gevormd door kleine vriendenclubjes.

Een facebookgebruiker is gemiddeld nog geen 5 'vriendschakels' verwijderd van alle 700 miljoen andere, en voor netwerken in de echte wereld is dat aantal vaak maar 6. Je

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 6

zou dus verwachten dat juist dit 'kleine wereld' principe zorgt voor een snelle verspreiding van trends of

geruchten.Vorig jaar publiceerde de

Amerikaanse onderzoeker Damon Centola in Science een paar slimme experimenten met een speciaal door hem opgezette website die wijzen op het tegendeel.

In een begeleidend commentaar wijst Marco van der Leij, verbonden aan het Tinbergen instituut van de UvA, er op hoe verrassend dit resultaat is. Tot dan toe ging men er van uit, dat homofilie weliswaar in kleine kring de verspreiding van sociale gewoontes bevordert, maar dat het de wijdere verspreidng juist belemmert door een soort ghetto-vorming, omdat contacten tussen verschillende groepen niet leiden tot

navolging.

Eerste hamburger uit lab kost 250.000 euro www.volkskrant.nl 25 november 2011

Onze wereldbevolking heeft de zeven-miljard grens onlangs bereikt. Dat zijn een hoop mensen, en niet iedereen heeft genoeg te eten. Hier hebben wetenschappers iets op bedacht: Vlees dat in een petrischaal is gegroeid.

Twee jaar geleden heeft een Nederlands consortium al bekend gemaakt dat ze in staat is om spierweefsel in het lab te laten groeien, en dat heeft dit buiten Nederland veel publiciteit gekregen.

Nu is het vlees weer in het nieuws. Binnen één jaar kan men nu met nieuwe technieken genoeg vleesweefsel laten groeien om een één hamburger te maken.

De wetenschappers maken gebruik van stamcellen die uit kunnen groeien tot spiercellen. En dat is een vrij moeilijke klus. In het lichaam communiceert een cel namelijk met zijn buurcellen. Die stoten

stofjes uit en maken de omgeving zodanig geschikt dat deze stamcel tot het juiste celtype uitgroeit. In de afgelopen jaren is het wetenschappers gelukt deze omgeving in een petrischaal na te bootsen door die buurcellen ook mee te kweken, of door gebruik te maken van de groeifactoren die de buurcellen uitstoten.

Om een lekker stuk vlees te krijgen moeten spieren ook worden getraind. Hiervoor is een slim systeem met elektrodes ontwikkeld waardoor de 'spieren' in de petrischaal kunnen samentrekken. Deze groeimethode levert uiteindelijk flinterdunne strips spierweefsel op. Voor een hamburger moeten er rond de 3000 strips gekweekt worden. Dat is niet makkelijk, maar ook niet onmogelijk.

Tot nu toe zijn de spiercellen afhankelijk van dierlijke producten zoals bloedserum en groeifactoren. De laatste jaren zijn er vorderingen gemaakt om de dierlijke materialen te vervangen, maar volledig diervrij is de petrischaalhamburger nog niet.

Zuid-Korea zet robots in als gevangenbewaarders www.volkskrant.nl 25 november 2011

Een gevangenis in de Zuid-Koreaanse stad Pohang gaat robots inzetten als gevangenenbewaarders. Een maand lang zullen drie robotbewakers de gevangenen in de gaten houden. Om de werklast van de menselijke collega's te verlichten, zullen ze vooral op afwijkend gedrag gaan controleren.

De anderhalve meter hoge robots zijn voorzien van camera's en sensoren die hen in staat stellen gevaarlijk gedrag waar te nemen. Zodra de elektronische bewaarders iets signaleren, waarschuwen ze hun menselijke evenknieën.

Zuid-Korea wil wereldleider op het gebied van robotica, en de export ervan, worden en investeert flink in de ontwikkeling en bouw. Ze zijn er ook overal te vinden. Zo zijn op scholen al Engels sprekende leerassistenten werkzaam en in winkels worden klanten vriendelijk begroet door 'Showbo', een robot die buigt en de aanbiedingen van de dag opnoemt. De komst van robots als hulp in de huishouding,

bijvoorbeeld voor ouderen, lijkt slechts een kwestie van tijd.

Om de bevolking te overtuigen van Zuid-Korea's successen in de robotica, en aan de acceptatie van de 'kunstmensen' te werken, wordt bij de stad Incheon een pretpark uit de grond gestampt. 'Robot Land' moet naar verwachting elk jaar zo'n 2,8 miljoen bezoekers gaan trekken.

Groen de wereld rond www.futuras.nl , januari 2012

bioloog Matevž Lenarčič is gisteren aan zijn uitdaging begonnen: op groene wijze de wereld rond reizen.

Hij maakt daarvoor gebruik van een bijzonder licht vliegtuigje. Het vliegtuig weegt slechts 290 kilo en haalt onder meer energie uit zonlicht en wind.

De uitdaging van Lenarčič bestaat uit meerdere onderdelen. Zo wil hij de kleinste hoeveelheid brandstof die ooit op deze afstand is verbruikt, gaan verbruiken. En moet die reis om de wereld natuurlijk voltooid worden. Ook wil Lenarcic vanuit zijn vliegtuigje prachtige beelden van de aarde maken. Want, zo is zijn filosofie, alleen als mensen weten hoe de wereld in elkaar steekt, zijn ze ook bereid om deze te beschermen. De nadruk in deze foto’s zal liggen op gebieden met extreem veel en extreem weinig drinkwater

Lenarčič is gisteren vertrokken. Hij heeft een lange reis voor de boeg. In totaal vliegt hij over zeven continenten, drie oceanen en legt hij meer dan 80.000 kilometer af. De reis gaat zeker zo’n tweeënhalve maand duren.

'Omkering magnetische polen kan geen kwaad' www.nu.nl, dec 2011

Wetenschappers weten dat het magnetische veld van de aarde in de loop van de duizenden jaren vaak omkeert. Als we 800.000 jaar terug konden gaan in tijd, zou de naald van ons kompas naar het zuiden wijzen in plaats van het noorden.

Onduidelijk was of zo'n magnetische omkering ook rampzalige gevolgen zou kunnen hebben. Analyse van geologische en fossiele gegevens wijst erop dat dat niet het geval is.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 7

De afgelopen twintig miljoen jaar is het magnetische veld van de aarde gemiddeld eens in de 200.000 tot 300.000 jaar omgekeerd.

Dat gaat niet in één klap: het proces duurt honderden tot duizenden jaren. En daarbij verdwijnt het magnetische veld van onze planeet nooit volledig.

De wisselende richting van het aardmagnetische veld is vastgelegd in lavasedimenten op de oceaanbodem. Uit onderzoek van fossiel materiaal blijkt dat tijdens de laatste omkering, die ongeveer 780.000 jaar geleden plaatsvond, niets opzienbarends is gebeurd met het dieren- en plantenleven op aarde.

Grootste batterij ooit www.futuras.nl , januari 2012

In China is een enorme ‘batterij’ gebouwd die wind- en zonne-energie moet opslaan. Er past 36 MWh in!

Het grootste probleem met groene energiebronnen als zon en wind is het onvoorspelbare karakter ervan. De Chinezen lossen dat probleem op met deze enorme ‘batterij’. In werkelijkheid is het een enorm gebouw waar energie in wordt opgeslagen. Op momenten dat er meer energie wordt opgewekt dan er wordt verbruikt, komt dit gebouw goed van pas. En wanneer er meer energie nodig is dan wordt opgewekt, kunnen Chinezen wederom een beroep doen op deze gigantische ‘batterij’.

Zoals gezegd kan er zo’n 36 MWh in worden opgeslagen. Dat is genoeg om 12.000 huizen gedurende een uur van energie te voorzien.

Dat notabene in China – toch één van de grootste vervuilers – voor het eerst een schone oplossing van zo’n grote omvang verschijnt, is opvallend. In het westen kunnen we nog een voorbeeld nemen aan deze enorme groene ambities.

cubus-vlieger www.futuras.nl , januari 2012

Twee kunstenaars hebben een wel heel bijzondere vlieger ontworpen: een kubus die echt kan vliegen!

De vlieger bestaat in totaal uit meer dan 23.000 onderdelen. Ook de 3D-printer leverde een bijdrage. De printer maakte de nylon onderdeeltjes die alles bij elkaar houden.

Hoewel de vlieger er heel robuust uitziet, is deze in werkelijkheid vrij licht. Dat moet ook wel, want anders kan deze natuurlijk nooit in de lucht blijven.

Het in de lucht brengen van de vlieger is nog een hele klus. Maar wanneer deze eenmaal hangt, is het een prachtig gezicht. Kijk zelf maar! Hoewel de kunstenaars hun project niet direct zien als een manier om het energieprobleem op te lossen, biedt de vlieger weldegelijk mogelijkheden, zo benadrukt Treehugger terecht. Zo kunnen de bijzondere vliegers (in grote getale) mogelijk best nog wat energie opwekken door gewoon door de lucht te zeilen.

Zonnestelsel & Heelal

Melkweg blijkt zo wit als sneeuw www.scientias.nl, januari 2012

Wetenschappers zijn er eindelijk in geslaagd om de kleur van onze Melkweg vast te stellen. En wat blijkt? Onze Melkweg is wit. Een hele pure vorm van wit.

Het vaststellen van de kleur van de Melkweg was nog niet zo gemakkelijk. Probleem is namelijk dat we er middenin zitten en allerlei gassen en stof onze blik op de Melkweg vertroebelen. Om toch een helder beeld van de kleur van onze Melkweg te krijgen, bestudeerden wetenschappers andere sterrenstelsels.

De onderzoekers richtten zich op sterrenstelsels die op de Melkweg leken. Bijvoorbeeld: met ongeveer dezelfde hoeveelheid sterren en dezelfde productie van sterren. En onze Melkweg blijkt wit: ongeveer net zo wit als verse sneeuw.

Sterrenstelsels zijn ruwweg in twee categorieën in te delen: rode sterrenstelsels die zelden sterren produceren en blauwe sterrenstelsels waar voortdurend nieuwe sterren ontstaan. Onze Melkweg zit daar een beetje tussenin. Dat wijst erop dat onze Melkweg nu weliswaar nog sterren produceert, maar langzaam maar zeker toch verandert in een rood sterrenstelsel. Oude sterren verbruiken hun brandstof en worden niet vervangen door jonge sterren. Het resultaat? De Melkweg wordt minder helder en een stuk saaier. Het duurt echter nog miljarden jaren voor het zover is.

Opnieuw planeten met twee zonnen ontdekt www.scientias.nl, januari 2012

Het lijkt erop dat Luke Skywalker zijn thuis voor het uitkiezen heeft. Er zijn weer planeten met twee zonnen ontdekt.

In september 2011 ontdekten wetenschappers voor het eerst een planeet met twee zonnen: Kepler-16b. De vondst werd als zeer bijzonder bestempeld. Maar nieuw onderzoek wijst erop dat een planeet met twee zonnen normaler is dan gedacht.

Onderzoekers hebben twee nieuwe planeten ontdekt: Kepler-34b en Kepler-35b. En beide planeten draaien om twee sterren heen, zo is in het blad Nature te lezen.

De eerste planeet doet er 289 dagen over om rond de sterren te reizen. De twee sterren draaien ook weer rond elkaar heen. De sterren zijn qua grootte vergelijkbaar met onze zon. Het systeem bevindt zich op ongeveer 4900 lichtjaar van de aarde.

Kepler-35b draait rond twee sterren die iets kleiner zijn: hun massa is vergelijkbaar met 89 procent van de massa van onze zon. Kepler-35b heeft 131 dagen nodig om rond de sterren te draaien. De afstand tussen de aarde en Kepler-35b bedraagt ongeveer 5400 lichtjaar.

De vondsten zetten wetenschappers wel aan het denken. Lang dachten onderzoekers dat twee sterren voor zo’n chaos zorgden dat het ontstaan van een planeet rondom twee sterren eigenlijk onmogelijk was. Toen werd

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 8

Kepler-16b ontdekt. Maar dat bewees nog niet dat een planeet met twee sterren normaal was. Nu zijn er weer twee planeten met elk twee sterren ontdekt. “Nu we drie zulke planeten hebben ontdekt, weten we dat het mogelijk is of misschien zelfs waarschijnlijk is dat er zeker miljoenen in ons sterrenstelsel zijn,” vertelt onderzoeker William Welsh van de San Diego State University in een persbericht.

Het lijkt erop dat wetenschappers kunnen beginnen met een studie naar een hele nieuwe klasse planeten. En natuurlijk zijn ook wetenschappers die zich bezighouden met het ontstaan van (buitenaards) leven geïnteresseerd. Onduidelijk is nog of leven op planeten met twee zonnen tot de mogelijkheden behoort. Doordat de afstand tussen de zonnen en de planeet enorm varieert, varieert ook het klimaat voortdurend. Welke gevolgen dat voor eventueel leven heeft, moet uit nader onderzoek blijken.

Kleinste exoplaneet (zo groot als Mars) ontdekt www.scientias.nl, januari 2012

De Kepler-telescoop heeft de drie kleinste exoplaneten ooit ontdekt. De kleinste is net zo groot als Mars.

De drie planeten draaien allemaal om dezelfde ster heen: KOI-961. Dit is een rode dwerg die zo’n zeventig procent groter is dan bijvoorbeeld Jupiter en een diameter heeft die eenzesde van de diameter van onze zon uitmaakt. “Dit is het kleinste zonnestelsel dat we tot op heden gevonden hebben,” vertelt onderzoeker John Johnson. “Het lijkt qua schaal meer op Jupiter en zijn manen dan op elk ander planetair systeem.”

De ene exoplaneet heeft een straal die vergelijkbaar is met 0.78 keer de straal van de aarde. Voor de andere planeten gaat het om stralen van 0.73 en 0.57 keer die van de aarde. Het kleinste exoplaneetje is daarmee qua grootte vergelijkbaar met Mars. De ontdekte planeten zijn net als de aarde rotsachtig, wat erop wijst dat er overal om ons heen nog een overvloed aan rotsachtige planeten is.

De kans dat we op de kleine planeetjes leven gaan aantreffen, is te verwaarlozen. De planeten hebben minder dan twee dagen nodig om rond hun ster te draaien. Die korte omlooptijd wordt veroorzaakt door het feit dat ze heel dicht bij de ster staan. Het is op

de planeten dus bijzonder warm: te warm voor leven.

Hubble ziet verste protocluster ooit www.scientias.nl, januari 2012

De protocluster bevindt zich op zo’n 13,1 miljard lichtjaar en is ondertussen waarschijnlijk al een ‘echt’ cluster geworden.

Een cluster bestaat uit meerdere sterrenstelsels – soms wel duizenden – die door de zwaartekracht bij elkaar worden gehouden. Hubble heeft nu zo’n cluster in ontwikkeling (protocluster) waargenomen.

De cluster bevindt zich op zo’n 13,1 miljard lichtjaar. Dat betekent dat het licht van deze sterrenstelsels er 13,1 miljard jaar over doet om de aarde te bereiken. De beelden die we nu ontvangen, zijn dus al heel erg oud. Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat de protocluster ondertussen een volwassen cluster is. Waarschijnlijk is het anno 2012 een enorme structuur. De cluster zou inmiddels vergelijkbaar zijn met de Virgocluster (een deel hiervan is hierboven te zien).

De protocluster bestaat uit vijf kleine, zeer heldere sterrenstelsels. Deze sterrenstelsels zijn al heel vroeg – zo’n 600 miljoen jaar na de oerknal – ontstaan. Voor de onderzoekers is de vondst van een protocluster heel bijzonder. Het is namelijk lastig gebleken om clusters in ontwikkeling aan te treffen: ze zijn niet zo helder, strekken zich uit over een flink deel van het heelal en zijn zeldzaam.

Door protoclusters te bestuderen, kunnen wetenschappers meer te weten komen over hoe clusters nu precies ontstaan. En dat is nuttige informatie. Zeker als u bedenkt dat de meeste sterrenstelsels in het universum deel uitmaken van zo’n cluster.

Gigantisch cluster van sterrenstelsels ontdekt www.scientias.nl, januari 2012

Wetenschappers hebben met behulp van het Chandra Observatorium een uitzonderlijk groot en ver cluster ontdekt.

De cluster bevindt zich op maar liefst zeven miljard lichtjaar van de aarde. Het licht heeft er dus zeven miljard jaar over gedaan om door mensen te worden waargenomen. We

zien de cluster nu zoals dat er op zeer jonge leeftijd uitzag. “Dit cluster is in vergelijking met elk bekend cluster op deze afstand of verder het meest massieve en het heetste cluster en geeft ook de meeste röntgenstralen af,” vertelt onderzoeker Felipe Menanteau in een persbericht.

Bij zo’n bijzonder cluster hoort natuurlijk een bijzondere naam. Officieel heet de cluster ACT-CL J0102-4915, maar de onderzoekers hebben ook al een bijnaam bedacht: El Gordo. Dat is Spaans voor ‘de dikke’ of ‘de grote’.

El Gordo bestaat uit twee sterrenstelsels die aan het botsen zijn. Dit kenmerk, maar ook andere kenmerken zorgen ervoor dat El Gordo de wetenschappers aan het Kogelcluster doet denken. Dit cluster bevindt zich een stukje dichter bij de aarde: op iets meer dan drie miljard lichtjaar. In beide sterrenstelsels is normale materie gescheiden van donkere materie. De gewone materie werd afgeremd door de botsing, terwijl de donkere materie gewoon doorging.

Wetenschappers zijn heel blij met de vondst. Ze hopen aan de hand van El Gordo meer te weten te komen over het ontstaan van zulke clusters.

Eerste radiosignalen van Keplerplaneten opgevangen www.scientias.nl, januari 2012

Wetenschappers vangen signalen op die niet afkomstig zijn van aliens, maar er waarschijnlijk wel op lijken.

De onderzoekers hebben met behulp van de Green Bank Telescope diverse exoplaneten bestudeerd. Het gaat dan om exoplaneten die tijdens de missie van Kepler zijn ontdekt. In totaal nemen de onderzoekers zo’n 86 exoplaneten onder de loep. Aangezien het vinden van buitenaards leven het doel van deze studie is, is er gekozen voor planeten in de bewoonbare zone.

De onderzoekers hebben de studie naar twee planeten nu vrijgegeven. Het gaat om KOI- (Kepler Object of Interest) 817 en KOI-812. Ze legden de elektromagnetische energie in grafieken vast. Die energie vertelt

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 9

ons iets over de frequentie van signalen, zo leggen de onderzoekers in een persbericht uit. “Bijvoorbeeld: een radiostation dat uitzendt op 101.5 MHz produceert een grote hoeveelheid energie nabij die frequentie,” zo schrijven de onderzoekers.

De onderzoekers hebben signalen waargenomen van KOI-817 en KOI-812, maar het is geen ET. “Maar alle signalen zijn ongetwijfeld voorbeelden van aardse elektromagnetische interferentie,” melden de onderzoekers.

“We weten dat dit stoorsignalen zijn, maar ze lijken sterk op de signalen waarvan we denken dat ze door een buitenaardse technologie zouden kunnen worden geproduceerd,” zo schrijven de onderzoekers. Ook al zijn deze signalen storingen: het opmerken van deze signalen met dezelfde eigenschappen als de signalen die we van ET mogen verwachten, wijst erop dat de onderzoekers met hun onderzoeksmethodiek op het juiste spoor zitten.

Snelste flitser is niet uniek Wetenschap24.nl 3 November 2011

Het zijn de vuurtorens van het heelal. Met ongekende precisie en razende snelheiden draaien ze rondjes en met diezelfde exactheid treft hun stralingsbundel de aarde.

Het zijn uitgebluste sterren die in hun nadagen nog eenmaal van zich willen doen spreken. Als een ster door zijn brandstofvoorraad heen is, stort hij ineen. grote sterren gaan na supernova verder als zwart gat of neutronenster.

Een neutronenster wint draaisnelheid door een partnerster leeg te zuigen

Het is eigenlijk één grote atoomkern, een bol van voornamelijk neutronen, met een doorsnee van twintig tot dertig kilometer en het gewicht van een paar zonnen. Vaak draaien ze snel rond, gemiddeld eens per seconde

Voor een bepaalde categorie neutronen-sterren gaat dat echter nog veel te langzaam. De MSP’s (millisecond pulsars) tollen een paar honderd keer per seconde

om hun as. Meestal doen ze dat ten koste van een andere ster die tijdens de supernova te dicht in de buurt stond. De stervende ster zuigt hem dan leeg. Door die toevoer van massa gaat de neutronenster sneller draaien en sturen met hun krachtige magneetveld een stralenbundel het heelal in. Een energierijke bundel soms, tot in het spectrum van de röntgen- en gammastralen toe.

Een groot team van astronomen meldt nu dat ze weer eens zo’n ster hebben gezien. Een hele verre dit keer: hun MSP staat op 27.000 lichtjaren van de aarde. En als je dan gaat rekenen aan die straling, blijkt het ook de MSP met het krachtigste magneetveld, de grootste gammastraler én de jongste MSP tot nu toe ontdek te zijn.

Flitsen Krabnevel tarten theorie www.wetenschap24.nl 6 oktober 2011

In 1054 verscheen een lichtpunt aan de hemel dat een maand lang zelfs overdag te zien was. Na een paar jaar was het weer volledig uit het zicht verdwenen, om pas in de achttiende eeuw te worden herontdekt. Het zou tot halverwege de twintigste eeuw duren eer de sterrenkunde doorkreeg dat het de restanten van een geëxplodeerde ster waren. En dat het die explosie moest zijn geweest die in 1054 was waargenomen.

Door die waarnemingen ging de Krabnevel, zoals wij die restanten nu noemen, als eerste supernova in de boeken. Een supernova markeert het einde van een sterrenleven. De nucleaire brandstof is op, de kern klapt daardoor ineen, terwijl de buitenste schil de ruimte in wordt geslingerd.

Die weggeslingerde materie is wat we zien, maar het echte werk gebeurt in die ingeklapte sterkern. De oorspronkelijke ster was zo’n vijf zonnen groot, nu is er nog maar een bolletje van hooguit 30 kilometer doorsnee over. Een neutronenster die dertig keer per seconde om zijn as draait, daarbij een gigantisch magneetveld met zich meezeulend.

Juist omdat de Krabnevel zo’n icoon is, wordt hij veel bestudeerd en verschijnen er regelmatig berichten over de opzienbarende kracht van die straling. En daarin is deze week de overtreffende trap bereikt toen ze pulsen hebben gemeten van 100 tot 400 GeV (gigaelektronvolt.) Het opmerkelijke is dat meer dan 100 GeV volgens de theorie niet denkbaar is. Er moest dus ook flink gelobbyd worden eer men een sterrenwacht voor dit doel mocht gebruiken. Hiermee werden deze onmogelijke pulsen toch waargenmonen.

Het verhaal kan nog wel eens de nieuwe testcase voor Einsteins relativiteitstheorie worden. Theorieën die de quantumtheorie met de relativiteitstheorie proberen te verenigen, voorspellen dat de lichtsnelheid afhangt van de energie van het foton. De onveranderlijkheid van de lichtsnelheid is een hoeksteen van de relativiteitstheorie. De energierijke fotonen uit de Krabnevel zouden wel eens aan die ‘onmogelijkheid’ kunnen gaan tornen.

Grootste buitenaardse verkenner op weg naar Mars www.volkskrant.nl 26 november 2011

Het Amerikaanse voertuig Curiosity is begonnen aan zijn reis naar Mars. De verkenner werd vandaag gelanceerd vanaf ruimtebasis Cape Canaveral in Florida. Het rijdende laboratorium moet duidelijk maken of leven op Mars ooit mogelijk is geweest en heel misschien nog steeds mogelijk is.

De Curiosity moet in augustus 2012 landen in een krater bij de evenaar van Mars. Daar gaat het voertuig ongeveer 2 jaar lang het oppervlak omwoelen, rotsen onderzoeken, gassen in de atmosfeer meten en foto's nemen. Het project kost ongeveer 2 miljard dollar.

Een van de onderdelen in het voertuig meet het methaan in de atmosfeer van Mars. Dat gas kan van vulkanen komen, maar heel misschien ook van microben, minieme organismen die mogelijk onder het Marsoppervlak leven. Het verschil zit in de chemische 'vingerafdruk'. Aan de hand daarvan is de Curiosity in staat de bron te bepalen. Als het methaan van de microben blijkt te komen, moet er leven op Mars zijn, hoe primitief ook.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 10

Bedrijf mag raket sturen naar ruimtestation www.volkskrant.nl 9 december 2011

Een Amerikaans bedrijf mag een proefvlucht maken met een raket naar het ruimtestation ISS. Het Californische bedrijf SpaceX stuurt 7 februari een vracht naar het ruimtestation, die dan de Nederlandse astronaut André Kuipers huisvest.

Sinds de afschaffing van de space shuttles deze zomer, is de VS afhankelijk van landen zoals Rusland om voorraden en mankracht naar het station te brengen. Om commerciële vrachttransporten aan te moedigen, had de NASA de bedrijven SpaceX en Orbital Sciences gevraagd vluchten te ontwikkelen.

Een raket van SpaceX wordt gelanceerd in december 2010.

Minstens 10 miljard bewoonbare planeten www.volkskrant.nl 12 januari 2012

Honderd miljard planeten zweven er rond in het Melkwegstelsel, waaronder minstens tien miljard bewoonbare planeten zoals de aarde. Die conclusie trekken sterrenkundigen op de winterbijeenkomst van de American Astronomical Society.

De paar honderd exoplaneten die de afgelopen jaren zijn ontdekt, onder andere met de Kepler-ruimtetelescoop, vormen slechts een piepklein topje van een reusachtige ijsberg. Het exoplanetennieuws is bijna niet bij te houden. De ene ontdekking is nog niet gepubliceerd, of de volgende wordt alweer gedaan.

In Austin is de ontdekking bekend gemaakt van twee nieuwe planeten die een baan beschrijven rond een dubbelster. Bij een andere ster is een begeleider gevonden met een ringenstelsel dat een beetje doet denken aan dat van Saturnus. Verder is er nog de vondst van drie planeten rond een rode dwergster (KOI-961.) Ze zijn te heet om bewoonbaar te zijn, maar de boodschap is duidelijk: de ontdekking van een

tweelingzusje van de aarde staat voor de deur.

Illustratie van de net ontdekte Kepler-20e, een planeet die ongeveer even groot is als de Aarde

En die honderd miljard planeten in het Melkwegstelsel? Dat is een statistisch resultaat, gebaseerd op de toevallige ontdekking van drie planeten met behulp van de microlens-techniek. Daarbij verraadt een exoplaneet zijn bestaan door met zijn zwaartekracht het licht van een verre achtergrondster te versterken.

Planeten met twee zonnen zijn heel normaal www.astronieuws.nl , januari 2012

Astronomen hebben met de Amerikaanse Kepler-satelliet een planeet ontdekt bij twee dubbelsterren in het sterrenbeeld Zwaan (Nature, 12 januari). Daarmee komt het totale aantal 'circumbinaire' planeten op drie - in september 2011 werd namelijk ook al zo'n planeet met twee zonnen opgespoord.

De nieuwe ontdekkingen tonen aan het helemaal niet zo uitzonderlijk is dat er planeten om een dubbelster cirkelen. Alleen al in ons eigen melkwegstelsel kunnen er vele miljoenen van bestaan.

Nog niet zo lang geleden dachten astronomen dat de directe omgeving van een dubbelster te chaotisch zou zijn voor de vorming van planeten. De twee dubbelsterren in de Zwaan waar een planeet om cirkelt hebben de aanduidingen Kepler-34 en Kepler-35.

De beide sterren van Kepler-34 zijn vergelijkbaar met de zon, die van Kepler-35 zijn iets kleiner. Hun onderlinge afstanden zijn van de orde van zestig miljoen kilometer: de beide dubbelsterren zouden dus

ruimschoots binnen de omloopbaan van Mercurius, de binnenste planeet van ons zonnestelsel, passen. De planeten die om de twee dubbelsterren cirkelen, Kepler-34b en Kepler-35b, zijn qua grootte vergelijkbaar met de planeet Saturnus. Hoewel ze tamelijk cirkelvormige banen met omlooptijden van respectievelijk 289 en 131 dagen volgen, zal het klimaat op de twee planeten nogal wisselend zijn. Door de onderlinge bewegingen van hun moedersterren zal de hoeveelheid energie die de planeten ontvangen immers flink variëren.

Zwart gat schiet gaskogels de ruimte in www.astronieuws.nl , januari 2012

Voor het eerst zijn sterrenkundigen erin geslaagd om precies te timen wanneer een zwart gat 'kogels' van heet gas de ruimte in schiet. Eerder was altijd aangenomen dat het uitstoten van dit soort gaskogels gemarkeerd werd door een plotselinge toename in de hoeveelheid uitgezonden radiostraling.

Uit nauwkeurige waarnemingen met de Amerikaanse VLBA-radiotelescoop en de röntgenkunstmaan Rossi blijkt echter dat het vuurwerk ongeveer twee dagen eerder begint.

De waarnemingen werden begin juni 2009 verricht aan een zwart gat in een dubbelstersysteem op 28.000 lichtjaar afstand van de aarde. Het zwarte gat zuigt materie op van zijn begeleider, en af en toe worden daarbij compacte wolken van heet gas met ongeveer een kwart van de lichtsnelheid de ruimte in geblazen, langs de draaiingsas van het zwarte gat.

Door de metingen van Rossi en de VLBA met elkaar te vergelijken, konden de astronomen (onder wie sterrenkundigen van de Universiteit van Amsterdam, de Radboud Universiteit Nijmegen en ASTRON) precies achterhalen op welk moment de gaskogels werden afgevuurd. De nieuwe resultaten, die gepresenteerd zijn op de 219e bijeenkomst van de American Astronomical Society in Austin, zullen hopelijk leiden tot een beter inzicht in het gedrag van zwarte gaten.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 11

Exoplaneet bij dubbelster kan leefbare maan hebben www.astronieuws.nl , januari 2012

Astrofysici van de Universiteit van Texas te Arlington willen de discussie over de recent ontdekte planeet bij de dubbelster Kepler-16 een bijzonder vervolg geven.

Volgens de wetenschappers zou zich in hetzelfde stelsel ook een leefbare wereld kunnen bevinden - niet als zelfstandige planeet, maar als maan van de grote gasplaneet Kepler-16b.

De ontdekking van Kepler-16b deed in september 2011 nogal wat stof opwaaien. Het feit dat de planeet om een dubbelster draait, deed namelijk denken aan de fictieve planeet Tatooine - de geboortewereld van Luke Skywalker, hoofdpersoon van de Star Wars-films.

Volgens de Texaanse astrofysici zouden er in het dubbelstersysteem in principe twee leefbare zones kunnen zijn - gebieden waar planeten een zodanige temperatuur kunnen hebben dat er vloeibaar water kan bestaan én een stabiele baan kunnen volgen.

De ene is de zone buiten de baan van Kepler-16b, maar in dat geval zou de atmosfeer van een eventuele planeet aanzienlijke hoeveelheden broeikasgas moeten bevatten om de juiste temperatuur te hebben. De andere leefbare zone is de directe omgeving van Kepler-16b zelf. Als er om deze grote gasplaneet manen wentelen, zouden ook dat leefbare werelden kunnen zijn.

Marswagen Opportunity in 'Greeley Haven' www.astronieuws.nl , januari 2012

De Amerikaanse Marswagen Opportunity, die deze maand zijn achtste 'verjaardag' op Mars viert, gaat de komende maanden

overwinteren in 'Greeley Haven'.

Opportunity bevindt zich ten zuiden van de Marsevenaar, waar het de komende maanden winter is, met korte dagen en een

lage zonnestand. Om toch voldoende zonne-energie op te vangen zal Opportunity enkele maanden doorbrengen op een helling die naar het noorden is gericht. De uitgezochte plek bevindt zich op Cape York, aan de rand van de Marskrater Endeavour.

'Greeley Haven' is de officieuze naam van de overwinteringsplaats van Opportunity, genoemd naar de onlangs overleden Marsonderzoeker Ronald Greeley. Naast onderzoek aan het maangesteente ter plaatse zal Opportunity de komende maanden ook een 360 graden-kleurenpanorama van Greeley Haven maken.

Andre Kuipers in de ruimte www.nos.nl , december 2011

ESA-astronaut André Kuipers is aangekomen in het internationale ruimtestation ISS. Hij werd woensdag samen met de Rus Oleg Kononenko en de Amerikaan Don Pettit gelanceerd aan boord van een Sojoez-capsule.

Om 16.19 werd de Sojoezcapsule met daarin de drie ruimtevaarders aangekoppeld aan het ISS. Dat verliep vlekkeloos. Na de aankoppeling werd een reeks controles uitgevoerd en moest de druk in de Sojoez-capsule en het ruimtestation op gelijk niveau worden gebracht.

Rond 19.00 uur ging het luik naar het ISS open en konden de drie ruimtevaarders overstappen van de Sojoez naar het ruimtestation. Kuipers en zijn collega's zijn daar ontvangen door de drie bemanningsleden die zich al in het ISS bevonden.

Kuipers zal de komende maanden tientallen wetenschappelijke experimenten uitvoeren. Hij bestudeert onder meer het energieverbruik van ruimtevaarders tijdens een lange periode van gewichtloosheid. Met die informatie kan worden berekend hoeveel

voeding toekomstige astronauten nodig hebben op een lange ruimtereis, bijvoorbeeld naar Mars.

Kuipers is ook verantwoordelijk voor de veilige aankomst van het onbemande Europese ruimtevrachtschip ATV.

De zes ruimtevaarders blijven nog tot half maart in het ISS. Nog nooit is een Nederlander zo lang in de ruimte geweest. Kuipers' vorige vlucht naar het ISS, in 2004, duurde 11 dagen. Wubbo Ockels was in 1985 zeven dagen in de ruimte, aan boord van de spaceshuttle Challenger.

ISS wijkt uit voor satellietresten www.luchtvaartnieuws.nl, januari 2012

Het internationale ruimtestation ISS moest vrijdag uitwijken voor ruimtepuin. Dat maakte het Amerikaanse ruimtevaartagentschap NASA bekend. Aan boord van het ruimtestation is onder anderen de Nederlandse astronaut André Kuipers.

De bemanning van het ISS gebruikt de motoren op één van de modules om het ruimteschroot te ontwijken. Dat heeft een diameter van circa tien centimeter.

Amerikaanse media meldden dat het gaat om de restanten van twee satellieten, die in 2009 op elkaar botsten. Hoewel het stukje puin maar een diameter van 10 centimeter had is dat genoeg om bijvoorbeeld een zonnepaneel eraf te schieten. Het stukje heeft namelijk een enorme snelheid, net als het ruimtestation zelf.

Dubbelsterren fungeren als katapult www.wetenschap24.nl, nov 2011

Herkomst 'losgeslagen' sterren ontdekt. Met een Leids/Japanse supercomputer is uitgedokterd dat dubbelsterren in sterrenhopen 'losgeslagen' sterren produceren.

De meeste van de circa honderd miljard sterren in onze Melkweg draaien vrij rustig in

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 12

dezelfde richting rondjes om het centrum. Maar een op de vijf sterren raast kris-kras door de Melkweg. De snelheid ten opzichte van naburige sterren kan tientallen kilometers per seconde bedragen.

Er waren twee kandidaat-verklaringen: mogelijk stond zo'n ster ooit in de buurt van een andere ster die uiteen spatte in een supernova-explosie. Deze explosie zou de ster dan de benodigde opdonder gegeven hebben. De andere mogelijkheid was, dat de afwijkende snelheid het gevolg was van een bijna-botsing met een andere, zwaardere ster.

Portegies en zijn collega schatten in hun artikel in Science Express dat elke sterrenhoop op deze manier een stuk of twintig losgeslagen sterren produceert voordat hij zelf weer uiteenvalt. Dit is genoeg om het aandeel losgeslagen sterren in de Melkweg te verklaren.

Andere pulsar, andere supernova www.wetenschap24.nl, nov 2011

‘Stamboom’ van pulsars verder verfijnd. Pulsars, de razendsnel tollende restanten van sterren, komen in twee types voor. Mogelijk correspondeert dat met twee types supernova.

Drie Britse astrofysici bepaalden van enkele tientallen pulsars in de Kleine Magelhaanse Wolk (een klein sterrenstelsel vlak bij onze Melkweg) de rotatie- en omloopstijd, en zetten die tegen elkaar uit in een grafiek die ze deze week in Nature publiceren. Daaruit zeggen ze af te kunnen leiden uit wat voor ondersoort supernova een individuele pulsar ontstaan is.

De grafiek waar het in het Nature-artikel allemaal om draait, laat een tweevoudige puntenwolk zien, hetgeen er op duidt dat er twee verschillende populaties Be/X-pulsars bestaan. Volgens de auteurs is dit een gevolg van een verschillende voorgeschiedenis. Be/X-pulsars met snelle rotatie en een korte omloopstijd zijn volgens hen ontstaan uit een vrij lichte sterkern die vooral uit zuurstof, neon en magnesium bestond toen hij ineenstortte.

Be/X-pulsars met langzamere rotatie en lange omloopstijden zijn dan het restant van een zware sterkern die vooral uit ijzer bestond tijdens de ineenstorting. De ineenstorting is eigenlijk nooit perfect symmetrisch, waardoor het afgestoten omhulsel en de kern in tegenovergestelde richtingen wegschieten met snelheden van tientallen tot honderden kilometers per seconde.

DNA, Stamcellen & Klonen

Ook oog beschikt over stamcellen info nu.nl, 6 januari 2012 13:02

AMSTERDAM - Amerikaanse onderzoekers hebben stamcellen ontdekt in de achterzijde van onze ogen. De cellen lijken vrij eenvoudig te oogsten voor toepassing in je eigen lichaam. De cellen werden gevonden in een pigmentlaag achter in het oog, en hebben onder de juiste omstandigheden buiten het lichaam actief gedeeld. Cell publiceert dat op vrijdag.

De wetenschappers haalden de tot nu toe gevonden oogstamcellen allemaal uit net gestorven mensen, maar benadrukken dat levende patiënten er ook over beschikken.

Omdat de cellen niet alleen in de pigmentlaag zitten maar ook in de vloeistof daaromheen, zouden ze er eenvoudig met een naald eruit gehaald kunnen worden.

Gelukkig is dit een handeling die oogchirurgen vaak uitvoeren. Het grote voordeel is vooral dat het een veel kleinere ingreep is dan het bereiken van de andere plekken waar we stamcellen vandaan kunnen halen, zoals beenmerg.

De cellen lijken multipotent, wat wil zeggen dat ze nog meerdere celtypen kunnen worden. Of alle bestaande typen mogelijk zijn weten de onderzoekers nog niet.

Als mooie bijkomstigheid zouden de cellen omgekeerd ook in het oog aangestuurd kunnen worden. Ze zijn dan misschien bruikbaar om verouderingsproblemen met het zicht op te lossen

1000 keer minder DNA Noorderlicht.vpro.nl

in nieuwe techniek genaamd LinDA zorgt ervoor dat met duizend keer minder DNA nog steeds onderzoek gedaan kan worden. Deze veel zuinigere techniek maakt het mogelijk om onderzoek naar bijvoorbeeld beginnende tumorweefsel te doen. Maar ook archeologische vondsten, of welke situatie dan ook waar weinig DNA voorradig is, zouden met deze techniek gebaat zijn. De ‘oude’ methoden maken gebruik van een soort DNA-malletjes (primers) die aan DNA kunnen vastplakken, maar alléén als ze precies hun spiegelbeeld vinden.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 13

Alleen bij DNA waar per DNA-molecuul minstens twee van die malletjes aanhechten, kan het DNA dat tussen twee van die malletjes ligt met een chemische reactie een groot aantal maal gekopieerd worden. Net zolang totdat er voldoende kopieën gemaakt zijn om het DNA te identificeren.

Bij de nieuwe techniek worden aan álle DNA-moleculen in een analyse-monster, aan het begin en einde een speciaal DNA-malletje geplakt. Dat malletje is gebaseerd op een bepaald stukje DNA dat van een virus afkomstig is: de zogeheten T7 promoter. Daarna kan het DNA tussen de twee malletjes heel vaak gekopieerd worden, waarna het DNA geïdentificeerd kan worden.

Bloedplaatjes gecreëerd uit stamcellen info nu.nl, 10 december 2011:

SAN DIEGO - Wetenschappers hebben voor het eerst bloedplaatjes gecreëerd door stamcellen van volwassen cellen te herprogrammeren. Dat duidt op een veelbelovende nieuwe bron voor het aanmaken van deze plaatjes.

Onderzoekers van het de universiteit van Kyoto in Japan hebben dat bekendgemaakt. ,,De volgende stap is om te zien of onze bloedplaatjes kunnen functioneren in het menselijk lichaam'', zei onderzoeksleider professor Koji Eto in een verklaring.

Bloedplaatjes dienen om een korst te maken op een wondje. Anders dan bij rode bloedlichaampjes en bloedplasma is er vaak een tekort aan bloedplaatjes. Die kunnen namelijk hooguit enkele dagen bewaard worden.

Geen patent onderzoek als stamcel doodgaat nu.nl, 18 oktober 2011

Het weghalen van een stamcel bij een embryo mag niet gepatenteerd worden als

het weghalen leidt tot de vernietiging van dat embryo.

Dat heeft het Europees Hof van Justitie dinsdag geoordeeld. Ook wetenschappelijk onderzoek waarvoor het gebruik van menselijke embryo's nodig is, kan niet beschermd worden met een patent, zo oordeelt het hof.

Volgens de rechters is het tegen de menselijke waardigheid als de embryo's tijdens het onderzoeksproces vernietigd worden.

Het hof spreekt al van een menselijk embryo als de ontwikkeling tot mens in gang is gezet. Daarmee hanteert het hof een ruime definitie.

Het hof maakt één uitzondering. Als het ene embryo om zijn levenskansen te verhogen geholpen kan worden door een ander embryo, kan het aanvragen van een octrooi op het gebruik van deze cellen wel.

Het aanvragen van een octrooi staat volgens het hof in beginsel gelijk aan de industriële of commerciële exploitatie ervan.

Hoewel het hof erkent dat het doel van wetenschappelijk onderzoek anders is, kan een dergelijk onderscheid niet worden gemaakt voor het verlenen van een octrooi.

De zaak kwam aan het rollen toen Greenpeace het patent van Oliver Brüstle via een rechter ongeldig liet verklaren. Brüstle gebruikte stamcellen uit menselijke embryo's voor de behandeling van neurologische aandoeningen.

DNA-analyse maakt tellen waterdieren overbodig 13 december 2011 NU.nl

Biologen hoeven voortaan geen dieren meer te tellen om een beeld te krijgen van de biodiversiteit van zoetwatermeren. Analyse van DNA-sporen in één glas water uit het meer voldoet.

Onderzoekers van de Universiteit van Kopenhagen beschrijven die analyse in het

tijdschrift Molecular Ecology. De methode is bruikbaar voor het monitoren van zeldzame en bedreigde diersoorten. Tot nu toe vindt die nog altijd voornamelijk plaats op basis van tellingen, een erg arbeidsintentief en moeilijk karwei, zeker in het geval van schuwe of diep onder water levende dieren.

De nieuwe methode is gebaseerd op het verzamelen en bestuderen van DNA uit omgevingssamples, metagenomics genoemd. In het water uit zoetwatermeren zitten niet alleen miljoenen micro-organismen, maar drijven ook resten afkomstig van grotere dieren. Dit kunnen uitwerpselen zijn, maar ook huid of haar.

Deze resten raken zo verspreid door het water, dat ze in ieder willekeurig monster te vinden zijn. Ze bevatten DNA dat informatie over de oorspronkelijke eigenaar bevat.

De methode is niet alleen bruikbaar voor onderzoek in zoet water. Volgens de onderzoekers zou ook de schatting van visbestanden in de oceanen gedaan kunnen worden op basis van DNA-analyse. Over die schattingen is altijd veel discussie tussen vissers, beleidsmakers en milieubeschermers

De wetenschap van 2011 Doorbraak in aidsbestrijding, oeroud mensen-DNA en meer

Als je wilt weten hoe wetenschapsjaar 2011 eruit zag, kun je kijken naar de grootste doorbraken van dat jaar, zoals het tijdschrijft Science doet.

De redactie heeft een verrassende winnaar gekozen: het inzicht dat een besmet persoon hiv-remmers geven voordat hij de symptomen van aids ontwikkelt, heel effectief is om besmetting van partners te voorkomen. Uit een wereldwijd onderzoek, in augustus gepubliceerd in het New England Journal of Medicine, bleek dat het risico hierdoor bijna helemaal kon worden uitgebannen.

Inderdaad een belangrijke ontdekking, die miljoenen levens kan redden. Maar technisch gezien geen doorbraak, en feitelijk

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 14

concludeerde een overzichtsartikel in 2009 al hetzelfde.

Ruimtecapsule Hayabusa, met aan boord 52 minieme stofdeeltjes.

De rest van de Science-top tien zal trouwe lezers deels bekend voorkomen. Over de ruimtesonde Hayabusa, die in 2005 als eerste materiaal van een asteroïde zou verzamelen en daar bijna in faalde, hebben we destijds veel geschreven. Ook toen het ruimtevaartuigje vorig jaar eindelijk thuiskwam, lieten we dat weten. Maar wat de 52 minieme stofdeeltjes die het meebracht aan kennis opleverden, verzuimden we te melden. Hier dan alsnog: Hayabusa loste een oud raadsel op. De minerale samenstelling van de stofdeeltjes bleek goed overeen te komen met die van de op aarde gevonden meteorieten, terwijl het lichtspectrum van asteroïden die op afstand werden bekeken, altijd iets anders vertelde. ‘Nanoblobs’ van ijzer in het binnenste van de stofdeeltjes bleken verantwoordelijk voor de misleidende kleur van het licht.

Uit de dood herrezen 23 december 2011 quest.nl

In het jaar 2000 werd Celia, de laatst overgebleven Pyrenese steenbok, dood gevonden in Noord-Spanje. De soort was uitgestorven. 9 jaar later zijn wetenschappers erin geslaagd de diersoort voor 7 minuten terug te brengen.

Vlak voor de Pyrenese steenbok officieel uitstierf, vingen Spaanse biologen Celia. Ze namen weefselmonsters af, en vroren die in vloeibaar stikstof in. Na Celia’s dood kondigde het Amerikaanse bedrijf Advanced Cell Technology (ACT) aan de steenbok te willen klonen.

In samenwerking met Franse en Spaanse wetenschappers fabriceerde het bedrijf 285 embryo’s. 54 daarvan werden in 2003 bij vrouwtjes van verwante soorten ingebracht.

Maar helaas: geen van de embryo’s overleefde langer dan 2 maanden.

Toch waren de wetenschappers die aan het project werkten overtuigd van de mogelijkheid om de Pyrenese steenbok te klonen. Ze hielden vol, en uiteindelijk is het gelukt. Begin 2009 werd een kloon van Celia geboren. Een fantastische prestatie, want nooit eerder was een uitgestorven dier gekloond. Maar jammer genoeg stierf het kalfje al na 7 minuten door ademhalingsproblemen. Waarschijnlijk omdat ergens bij het klonen fouten in het DNA van het embryo zijn geslopen.

Maar ook al was een gezonde kloon van Celia op de wereld gezet, de soort zou daarmee nog niet gered zijn. Want er is alleen erfelijk materiaal van steenbok Celia veiliggesteld. Alle klonen die uit dat materiaal gemaakt worden, zullen dus vrouwtjes zijn. Als materiaal van een mannetje en een vrouwtje bewaard wordt, kan deze methode nog wel eens erg succesvol worden. Verschillende instituten over de hele wereld zijn dan ook bezig met het opslaan van DNA van duizenden bedreigde diersoorten. Misschien is uitsterven binnenkort dus niet meer definitief.

Klimaat & Evolutie

13 van de laatste 15 jaar waren warmste ooit Bron: www.nu.nl

De 13 warmste jaren aller tijden hebben zich voorgedaan in de laatste 15 jaar, zo heeft de Wereld Meteorologische Organisatie van de VN dinsdag gemeld in haar jaarverslag over klimaattrends.

Het jaar 2011 komt op de tiende plaats in de recordlijst van de warmste jaren ooit. De temperatuur van de zee en de lucht in januari-oktober 2011 is naar schatting circa

0,4 graden Celsius hoger dan het gemiddelde van de jaren 1961-1990.

Het wereldwijde klimaat in 2011 werd zwaar beïnvloed door de lagere zeetemperatuur in de Stille Oceaan van eind 2010 en begin 2011.

Dat zogeheten La Niña-effect was het sterkste in 60 jaar. Het was een van de oorzaken van de droogte in Oost-Afrika, de overstromingen in Thailand, Australië en omgeving.

In West-Europa bracht de lente van 2011 droogterecords. In veel delen is de meest droge lente ooit gemeten. Dit leidde tot nationale records in Frankrijk en Nederland.

Het Nederlandse weerinstituut KNMI zei in mei dat in de maanden maart, april en mei ongeveer 50 millimeter neerslag viel, tegen een normaal gemiddelde van 172 millimeter. Ook scheen de zon 710 uren tegen 517 normaal.

Het rapport is gepresenteerd bij de VN-klimaattop in het Zuid-Afrikaanse Durban. Bijna 200 landen proberen daar maatregelen af te spreken om de verdere opwarming van de aarde te beperken.

Aardkern heeft zuurstoftekort Bron: www.nu.nl

AMSTERDAM - Wetenschappers weten dat de vloeibare buitenkern van de aarde voor minstens negentig procent uit ijzer bestaat.

Het resterende deel komt voor rekening van lichtere elementen, en omdat zuurstof het meest voorkomende element op aarde is, leek het aannemelijk dat ook de kern relatief veel zuurstof bevat.

Nieuw onderzoek door Chinese en Amerikaanse geofysici, waarvan de resultaten in Nature van 24 november verschijnen, wijst er echter op dat de kern van de aarde aan 'zuurstoftekort' lijdt.

Omdat we op geen enkele manier bij de kern van de aarde kunnen komen, moet de samenstelling ervan uit seismische gegevens worden afgeleid.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 15

Zo vertellen de snelheden waarmee aardbevingsgolven op verschillende diepten door de aardkern gaan ons iets over de dichtheid en de geluidssnelheid ter plaatse.

Tot nu toe viel het echter niet mee om deze variaties te vertalen naar verschillen in chemische samenstelling, vooral omdat het heel moeilijk bleek om de diverse materialen onder de gewenste druk (300 gigapascal) en temperatuur (6000 graden) te onderzoeken. Daar hebben de wetenschappers nu verandering in gebracht.

Door plaatjes van verschillende ijzerlegeringen met snelle projectielen te beschieten, werden gedurende korte tijd de omstandigheden in de aardkern nagebootst.

Van het vloeibare materiaal dat bij deze schokexperimenten ontstond werd behalve de dichtheid ook de snelheid waarmee geluid door het materiaal ging gemeten.

Door de gevonden gegevens te vergelijken met seismische waarnemingen, komen de wetenschappers tot de conclusie dat de buitenkern van de aarde niet veel zuurstof kan bevatten.

Antarctische poolkap ontstaan dankzij CO2-daling Bron: www.nu.nl

Een daling van CO2 in de atmosfeer blijkt de oorzaak van het ontstaan van de Antarctische poolkap in het verre verleden.

Het was lange tijd onduidelijk hoe de polen 34 miljoen jaar geleden zijn overgegaan van een subtropisch klimaat naar hun huidige klimaat met een dikke ijslaag.

Nu blijkt uit nieuw onderzoek in Science dat de oorzaak van de vorming van de Antarctische ijskap een daling van het atmosferische CO2-gehalte met 40 procent was.

Voorheen werd gedacht dat de temperatuurdaling op de polen veroorzaakt was door een overgang van een warme naar een koude Golfstroom richting de polen. De vormig van de poolkappen wordt gezien

als één van de belangrijkste klimaatknelpunten in de geschiedenis van de Aarde.

De ijskappen op de polen worden ook wel de airconditioning van de Aarde genoemd. Ze hebben invloed op de wereldwijde circulatie van warme en koude lucht, op neerslagpatronen en op regionale en mondiale temperaturen.

De vorming van de ijskappen gebeurde in slechts 100.000 jaar, een voor geologische begrippen zeer korte tijdspanne. Het betekende het einde voor de grote diversiteit aan diersoorten die in de 100 miljoen jaar voor het ontstaan van de ijskappen op de polen leefden.

Volgens hoofdonderzoeker Matthew Huber geven de resultaten de grote intrinsieke invloed van CO2 op het Aardse klimaat weer, die zowel in het verleden als in het heden geldt. Hij stelde de maximale waarde van atmosferisch CO2 waarop ijskappen kunnen vormen vast op 600 delen per miljoen.

Het huidige CO2-niveau nadert de 400 delen per miljoen. Huber verwacht dat met de huidige toename van broeikasgasuitstoot rond 2100 een waarde tussen de 550 en 1000 delen per miljoen zal worden bereikt. Hij benadrukt echter dat de vorming en het smelten van de poolkappen niet op dezelfde schaal verlopen. Op welke CO2-concentratie de kappen volledig smelten is dan ook nog onduidelijk.

Australië wil enorm stuk zee beschermen Bron: www.nu.nl

Australië wil in de Koraalzee ten noordoosten van de eigen kust het grootste maritieme natuurreservaat ter wereld in het leven roepen. Dat heeft de regering vrijdag bekendgemaakt.

In het gebied, anderhalf keer zo groot als Frankrijk, worden olie- en gasboringen verboden. De visserij zal er aan zeer strenge regels gebonden zijn.

De maatregelen moeten de toekomst van het zeegebied met zijn kwetsbare koraalriffen en rijke en unieke biodiversiteit veilig stellen, aldus milieuminister Tony Burke. Hij wees op het grote economische belang van het zeeleven voor Australië.

De Koraalzee strekt zich uit van het Great Barrier Reef voor de Australische noordoostkust tot de Salomonseilanden, Vanuatu en Nieuw-Caledonië. Er leven zeldzame zeevogels en schildpadden en grote roofvissen die elders met uitsterven worden bedreigd.

Het reservaat omvat ook het gebied waar de Amerikanen en de Japanners in 1942 de beroemde Slag in de Koraalzee uitvochten. Op de bodem liggen zeker drie Amerikaanse oorlogsschepen die zonken tijdens dat zeegevecht.

Great Barrier Reef

'Boegschok' van de aarde is opmerkelijk dun Bron: www.nu.nl

De Europese Cluster-satellieten hebben ontdekt dat de 'boegschok' die ontstaat waar de zonnewind in botsing komt met het magnetische veld van de aarde opmerkelijk dun is: slechts zeventien kilometer.

Dat betekent dat deze schokzone een efficiëntere deeltjesversneller is dan tot nu toe werd gedacht. In de ruimte kunnen magnetische velden deeltjes tot bijna de lichtsnelheid versnellen.

Maar het op gang krijgen van die deeltjes gaat de magnetische velden niet zo makkelijk af. Vandaar

dat in grote deeltjesversnellers op aarde, zoals de Large Hadron Collider, gebruik wordt gemaakt van kleinere versnellers die de deeltjes met behulp van een elektrisch veld alvast een flinke vaart geven voordat ze aan het magnetische veld van de hoofdversneller worden overgedragen. In de ruimte blijkt dat niet veel anders te gaan.

Op 9 januari 2005 passeerden de vier Cluster-satellieten de magnetische boegschok hoog boven de dagzijde van de aarde. Doordat de satellieten aan

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 16

weerszijden van de boeggolf gepositioneerd waren, konden ze precies volgen wat er in die schokzone met de elektronen van de zonnewind gebeurde.

De metingen laten zien dat de energie van de elektronen snel toenam, waardoor ze een makkelijkere prooi werden voor verdere versnelling door magnetische velden. Dat boegschokken hiertoe in staat waren, werd al langer vermoed, maar het verschijnsel was nog nooit zo gedetailleerd waargenomen.

De ontdekking is van belang, omdat het verschijnsel overal in het heelal optreedt. Overal waar een snel stromend medium in botsing komt met een obstakel of een trager medium ontstaan schokken. En hoe dunner de schokzone, des te efficiënter is deze in het versnellen van geladen deeltjes.

Deeltje ontdekt dat planeet mogelijk sneller koelt Bron: www.nu.nl

Het mogelijk revolutionaire effect van zogenoemde 'Criegee biradicals' is ontdekt. Deze chemische deeltjes maken onze dampkring mogelijk op een natuurlijke manier sneller schoon. Dit leidt mogelijk tot minder klimaatopwarming en tot minder zure regen.

Dat schrijven onderzoekers van de universiteit van Manchester, de universiteit van Bristol en Sandia National Laboratories vandaag in Science.

In 1950 dacht Rudolf Criegee al dat deze deeltjes al bestonden, maar toen was het nog niet mogelijk om dat in het laboratorium aan te tonen. Nu kan dat wel, dankzij de deeltjesversnellers, in dit geval die van het Lawrence Berkeley National Laboratory.

De onderzoekers vonden dat de deeltjes in staat zijn om vervuilende stoffen die bij verbranding vrijkomen, zoals stikstofdioxide en zwaveldioxide, te oxideren. Dat doen ze bovendien sneller dan tot nu toe werd gedacht. Door de oxidatie versnelt de

vorming van sulfaat en nitraat in de atmosfeer, wat vervolgens leidt tot de vorming van aërosolen.

Deze stoffen in de atmosfeer kaatsen zonlicht terug en hebben daardoor een koelende werking.

“Een belangrijk ingrediënt om de deeltjes te produceren is afkomstig uit planten, dus natuurlijke ecosystemen zouden een belangrijke rol kunnen spelen in het terugdringen van de opwarming van de aarde”, zegt hoogleraar Dudley Shallcross van de universiteit van Bristol.

Dampkring nog nooit zo vervuild Bron: www.nu.nl

GENEVE - De hoeveelheid broeikasgassen in de dampkring is vorig jaar gestegen tot een recordniveau. Belangrijkste oorzaken zijn het gebruik van fossiele brandstoffen, boskap en het gebruik van kunstmest.

Dat blijkt uit een maandag gepubliceerde studie van de Wereld Meteorologische Organisatie, de VN-tak die zich bezighoudt met weer en klimaat.

Onderzoekers keken onder meer naar de hoeveelheid koolstofdioxide (CO2). Ze telden 389 CO2-moleculen op elke miljoen deeltjes in de lucht. Dat was het hoogste peil sinds 1750.

De vervuiling is nog erger dan de slechtste scenario's die VN-klimaatonderzoekers in 2001 hadden opgesteld.

Diversiteit ecosystemen cruciale buffer bij klimaatverandering Bron: www.nu.nl

Het behoud van plantendiversiteit in droge gebieden gaat de negatieve effecten van klimaatverandering tegen. Het is het beste wapen tegen woestijnvorming.

De resultaten van de studie naar multi-functionele ecosystemen uitgevoerd door wetenschappers uit veertien landen zijn vandaag in het tijdschrift Science gepubliceerd.

De wetenschappers onderzochten percelen die groot genoeg waren om de belangrijkste kenmerken van droge ecosystemen te vertegenwoordigen. Ze namen steekproeven op 224 plaatsen op de wereld.

Droge ecosystemen zijn relatief kwetsbaar en hebben meer last van verstoring dan plaatsen waar meer regen valt. Droge gebieden zijn bijvoorbeeld savannen en steppen. Alle continenten werden onderzocht, behalve Antarctica.

Als het land aangetast wordt, verliest het vaak veel van de bodemvruchtbaarheid, waardoor de plantensoortenrijkdom afneemt en de kans op woestijnvorming toeneemt.

Voor de eerste keer is op zo’n grote schaal bevestigd dat hoe diverser een ecosysteem is, hoe meer ecologische functies het vervult. Dat heeft ook te maken met het vastleggen van koolstof en de bodemgezondheid.

Voorgaande onderzoeken richtten zich voornamelijk op Noord-Europeese en Noord-Amerikaanse ecosystemen.

"Dit is de meest uitgebreide studie van het verband tussen functie en diversiteit ooit gedaan", zegt co-auteur David Eldridge van

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 17

de UNSW School of Biological, Earth and Environmental Sciences.

Volgens de studie bedekken droge ecosystemen, zoals steppen, ongeveer 40 procent van het landoppervlak van de aarde. Daarnaast woont een kleine 40 procent van de wereldbevolking in deze bijzonder kwetsbare gebieden waar woestijnvorming makkelijk kan plaatsvinden.

"Onze bevindingen wijzen erop dat de plantensoortenrijkdom bijzonder belangrijk kan zijn voor het behoud van ecologische functies gekoppeld aan kool- en stikstofcycli, die te maken hebben met de vruchtbaarheid van het land," zegt Eldridge.

Door verschillende onderzoeken van de afgelopen twintig jaar is het algemeen aanvaard dat bij verlies aan biodiversiteit de werking van natuurlijke ecosystemen afneemt.

Een natuurlijk ecosysteem zorgt voor de beschikbaarheid van verschillende ‘diensten’, waaronder drinkwater, voedsel en energie. Ook het vastleggen van koolstof, afbraak van afval voor de voedselkringloop en verspreiding van zaden horen daarbij.

Multi-functionele ecosystemen zijn ecosystemen die meerdere of alle diensten tegelijk leveren, zoals koolstofopslag, productiviteit en de opbouw van voedingstoffen. Nu is het verband tussen biodiversiteit en multi-functionaliteit in deze droge, kwetsbare ecosystemen globaal in kaart gebracht.

'Situatie Noordpool ernstig verslechterd' Bron: www.nu.nl

De situatie op en rond Noordpool is de afgelopen jaren ernstig verslechterd. Dat heeft de Amerikaanse Nationale Oceanische en Atmosferische Dienst (NOAA) gezegd.

Volgens de NOAA smelt het ijs bij de pool in recordtempo. De verslechtering is volgens de NOAA te wijten aan de opwarming van de

aarde en veranderingen van het weer in het gebied.

Uit beelden van een NASA-satelliet blijkt dat er tussen 2010 en 2011 430 miljard ton ijs is gesmolten in Groenland.

Het ijs, licht van kleur, kaatst normaal gesproken een deel van de warmte van het zonlicht terug de ruimte in. Een vermindering van het ijs betekent dat het poolgebied donkerder wordt, waardoor de aarde meer warmte van de zon vasthoudt.

'Omkering magnetische polen kan geen kwaad' Bron: www.nu.nl

Wetenschappers weten dat het magnetische veld van de aarde in de loop van de duizenden jaren vaak omkeert. Als we 800.000 jaar terug konden gaan in tijd, zou de naald van ons kompas naar het zuiden wijzen in plaats van het noorden.

Onduidelijk was of zo'n magnetische omkering ook rampzalige gevolgen zou kunnen hebben. Analyse van geologische en fossiele gegevens wijst erop dat dat niet het geval is.

De afgelopen twintig miljoen jaar is het magnetische veld van de aarde gemiddeld eens in de 200.000 tot 300.000 jaar omgekeerd.

Dat gaat niet in één klap: het proces duurt honderden tot duizenden jaren. En daarbij verdwijnt het magnetische veld van onze planeet nooit volledig.

De wisselende richting van het aardmagnetische veld is vastgelegd in lavasedimenten op de oceaanbodem. Uit onderzoek van fossiel materiaal blijkt dat tijdens de laatste omkering, die ongeveer 780.000 jaar geleden plaatsvond, niets opzienbarends is gebeurd met het dieren- en plantenleven op aarde.

Ook klimaatveranderingen zijn toen niet opgetreden. De oorzaak van de omkering van het aardmagnetische veld wordt gezocht bij de bron ervan: de vloeibare, metalen

buitenkern van onze planeet. Veranderende stromingen daarin zouden tot de omkering ervan leiden.

Stuk megacontinent gevonden bij Australië Bron: www.nu.nl

Wetenschappers hebben bij Australië onderzeese delen gevonden van het megacontinent Gondwana.

In rotsen 1600 kilometer ten westen van Australië zijn fossielen gevonden van dieren die in ondiepe wateren leefden, zei geofysicus Jo Whittaker van de Sydney University donderdag.

Volgens haar is het een opwindende vondst die nieuw licht kan laten schijnen op hoe het continent ooit uiteen viel in het huidige Australië, Antarctica en India. India is daarbij tegen Eurazië gebotst, waardoor de Himalaya ontstond.

''We kunnen redelijk goed inschatten waar het vroegere continent lag, maar we weten het niet precies.'' Volgens Whittaker kan door monsters van de rotsen nu ontdekt worden waar het continent is afgebroken.

''Eerder was een vergelijking met monsters van de Australische westkust niet mogelijk, omdat de relevante stukken ergens diep in de Himalaya zijn geknald.''

''In combinatie met andere data heeft dit de potentie om onze indeling van dat deel van de wereld en die tijdsperiode te veranderen.''

Toename CO2 in zeewater hindert vissen Bron: www.nu.nl

Een toename van het broeikasgas koolstofdioxide (CO2) in zee kan volgens wetenschappers erg slecht zijn voor de hersenen en het centraal zenuwstelsel van vissen. De effecten kunnen zo ernstig zijn,

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 18

dat de dieren moeite hebben om te overleven.

Dat schrijven Australische onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Climate Change na testen met vissen die rond koraalriffen leven.

De concentraties CO2 die naar verwachting aan het eind van deze eeuw in de oceaan zitten, kunnen ervoor zorgen dat vissen minder goed horen, ruiken en draaien.

Daardoor worden ze een makkelijkere prooi voor grotere roofdieren, die ook wel last hebben van de CO2 maar aanzienlijk minder dan de kleine vissen.

De jonge vissen bleken tijdens de testen in water met veel CO2 niet goed te zijn in het ruiken van roofdieren. Ook pikten de vissen het geluid van het rif niet goed op, waardoor ze moeite hadden zich te oriënteren.

Tevens werd het natuurlijke instinct om links of rechtsaf te gaan beperkt, wat het lastiger maakt om in scholen te zwemmen.

''Al deze aanwijzingen deden ons vermoeden dat het niet ging om schade aan de zintuigen, maar dat de hoge concentratie CO2 van invloed was op het gehele centraal zenuwstelsel'', aldus professor Phillip Munday.

Volgens Munday wordt elk jaar 2,3 miljard ton door mensen uitgestoten CO2 opgenomen door de zeeën. Daardoor krijgt het water een andere chemische samenstelling, wat van invloed is op vissen en andere zeedieren.

Oeratmosfeer aarde gereconstrueerd Bron: www.nu.nl

Amerikaanse wetenschappers hebben, aan de hand van de oudste mineralen op aarde, de atmosferische omstandigheden gereconstrueerd zoals die kort na het ontstaan van onze planeet bestonden.

Hun bevindingen, die deze week in Nature zijn gepubliceerd, geven een compleet nieuw beeld van de oorspronkelijke aardatmosfeer.

Volgens de wetenschappers bestond de aardatmosfeer 500 miljoen jaar na het ontstaan ervan niet grotendeels uit methaan, koolmonoxide, waterstofsulfide en ammoniak, zoals tot nu toe werd aangenomen, maar leek zij veel meer op de huidige atmosfeer.

Ze werd gedomineerd door vertrouwde zuurstofverbindingen als waterdamp, kooldioxide en zwaveldioxide. De bevindingen kunnen van groot belang zijn voor het onderzoek naar het ontstaan van leven op onze planeet.

Het lijkt erop dat de wetenschappers die zich met dat onderzoek bezighouden uitgaan van een verkeerde atmosferische samenstelling.

Ziekte & Gezondheid

Nog steeds geen bewijs dat G-spot bestaat nu.nl, januari 2012

Al zestig jaar wordt er onderzoek naar gedaan, maar nog steeds is er geen bewijs gevonden dat de vrouwelijke G-spot ook werkelijk bestaat. Wetenschappers, waaronder Professor Amichai Kilchevsky, bestudeerden 100 studies over de G-spot. Hij concludeerde dat het in al die jaren niemand gelukt is aan te tonen dat de G-spot ook echt bestaat.

De G-spot zou een erogene zone in de vagina zijn en heeft zijn naam te danken aan professor Grafenberg. In 1950 was hij de eerste professor die zei dat als de G-spot gestimuleerd werd, vrouwen een orgasme zouden krijgen.

Kilchevsky hoopt dat de uitkomst van zijn onderzoek de druk wegneemt bij vrouwen die problemen hebben bij het krijgen van een orgasme.

Ook geeft hij aan dat nader onderzoek zeker de moeite waard is. De resultaten van het nieuwe onderzoek zijn gepubliceerd in het tijdschrift The Journal of Sexual Medicine.

Jonge vrouwen onderschatten gewicht nu.nl, januari 2012

Hoewel afvallen een belangrijk onderdeel uitmaakt van het leven van veel jonge vrouwen, zijn de meeste van hen niet in staat om gewichtstoename bij zichzelf waar te nemen. Dat blijkt uit onderzoek van de University of Texas Medical Branch.

De onderzoekers volgden bijna vijfhonderd vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 25 gedurende 36 maanden. Iedere zes maanden beantwoordden de vrouwen een vragenlijst over of ze het gevoel hadden dat ze zwaarder waren geworden.

Bijna een derde van de vrouwen was niet in staat om een gewichtstoename van twee tot vier kilogram in een periode van zes maanden te herkennen. Vrouwen met een donkere huidskleur bleken duidelijk beter in staat om hun eigen gewicht te evalueren. Ditzelfde gold voor vrouwen die anticonceptie gebruiken.

Waarom etniciteit invloed heeft op de zelfperceptie van het gewicht kunnen de

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 19

onderzoekers niet verklaren. Hier is dan ook meer onderzoek voor nodig.

Wat betreft de anticonceptie denken de onderzoekers dat dit te maken heeft met het feit dat veel vrouwen denken dat zij aan zullen komen door het gebruik. Hierdoor zullen vrouwen dus bewuster met hun gewicht bezig zijn.

Meer fietsongelukken met kinderen medicalfacts.nl, januari 2012

Het aantal kinderen dat gewond raakt door een ongeval op de fiets is de afgelopen vijf jaar flink gestegen. Dat blijkt uit cijfers die de Stichting Consument en Veiligheid donderdag presenteert op het eerste Nationaal Congres Kinderveiligheid dat in Utrecht plaatsvindt.

In ruim 80 procent van de gevallen gaat het om eenzijdige ongevallen. Deze zijn volgens de stichting grotendeels te wijten aan het feit dat kinderen hun aandacht niet bij het verkeer hebben doordat ze op de fiets bellen, gamen of chatten.

In de periode 2006-2010 meldden gemiddeld per jaar 14.000 kinderen tot en met 12 jaar zich na een fietsongeval bij de spoedeisende hulp.

Het aantal dodelijke verkeersongevallen onder kinderen daalde in deze periode met een derde.

Wel blijven fietsongevallen de voornaamste reden van de gemiddeld 20 kinderen die per jaar in het verkeer overlijden.

Goede bedoelingen verzachten pijn medicalfacts.nl, januari 2012

Een aardige verpleegster verzacht daadwerkelijk je pijn. Ook koekjes die met ‘liefde’ gemaakt worden smaken echt zoeter. Dit blijkt uit onderzoek van de University of Maryland.

In een experiment zaten proefpersonen op een makkelijke stoel met een elektrisch massageapparaat. Het massageapparaat werd aan- en uitgezet door een onverschillige computer of door een verzorgende partner. Hoewel de massages hetzelfde waren, vonden de deelnemers de massage veel lekkerder als de liefdevolle partner het apparaat had aangezet.

Tot slot kregen de deelnemers snoep met een briefje erbij. De ene groep kreeg een briefje met “Ik heb dit speciaal voor jou uitgezocht. Ik hoop dat je er blij mee bent!” De andere groep ontving een briefje waarop stond “Het interesseert me niks, ik heb willekeurig iets gekozen.” De eerste groep, die het lieve briefje kreeg, vond het snoep lekkerder en zoeter smaken.

Conclusie: Deze resultaten laten zien dat hoe je overkomt heel belangrijk kan zijn. Medisch personeel zou daar rekening mee moeten houden. “Als een verpleegkundige met een stalen gezicht bloed afneemt is dat pijnlijker dan wanneer ze een empathische indruk maakt”, zegt Gray.

Slaapgebrek maakt hersenen hongerig medicalfacts.nl, januari 2012

Na een slapeloze nacht wordt een bepaald hersengebied extra geactiveerd. Dit gebied

wakkert je hongergevoel aan.Na een nacht

slecht slapen, heb je de volgende dag meer trek. Dit melden onderzoekers van de Uppsala University in Zweden.

De onderzoekers lieten vrijwilligers op verschillende dagen naar afbeeldingen van eten kijken terwijl ze in een fMRI-scanner lagen. Na een doorwaakte nacht vertoonden de proefpersonen veel activiteit in een hersengebied dat te maken heeft met het verlangen om te eten.

“Onze resultaten kunnen mogelijk verklaren waarom weinig slapen op de langere termijn je risico op aankomen verhoogt. Om een stabiel en gezond gewicht te behouden, kan het daarom belangrijk zijn om elke nacht zo’n acht uur te slapen”, aldus Christian Benedict.

Hoeveel je slaapt beïnvloedt dus hoe je tegen voeding aankijkt.

Gehoorbeschadiging tijdens uitgaan voorkomen medicalfacts.nl, januari 2012

Een groeiende groep jongeren loopt tijdens het uitgaan ernstige gehoorbeschadiging op. Daar zou nu verandering in moeten komen, omdat discotheken vanaf 1 december 2011 een Oorveilig keurmerk kunnen krijgen.

Steeds meer muziekliefhebbers lopen permanente gehoorschade op. Om deze ontwikkeling een halt toe te roepen heeft de Nationale Hoorstichting in samenwerking met Club Judge en BLOEI het Oorveilig-project opgezet.

“Uit onderzoek is gebleken dat jaarlijks ongeveer 20.000 stappers last hebben van de piep. Wat wij uiteindelijk het liefst willen als keurmerk zijnde, is dat de clubs het niveau dB omlaag brengen en dat doet club Air als eerste. 103 dB, dat is dus de max.” aldus Joël Goudsmit, initiatiefnemer keurmerk.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 20

Meer verkeersongelukken door koptelefoons nu.nl, januari 2012

Het aantal verkeersongevallen met Amerikaanse voetgangers die met een koptelefoon op naar muziek luisteren, is in zes jaar tijd verdrievoudigd. Dat blijkt uit onderzoek van de University of Maryland.

Dat het gevaarlijk is om je af te laten leiden door een telefoontje in de auto is bekend. Naar het risico van muziek luisteren als voetganger was nog geen onderzoek gedaan. Ook dit blijkt niet zonder gevaren

In 2004 bleken zestien koptelefoondragers betrokken te zijn geweest bij een ongeluk. Het afgelopen jaar waren dat er 47. In totaal overkwam in die periode 116 dragers van een koptelefoon een verkeersongeval. In meer dan de helft van de gevallen werden de slachtoffers door een trein overreden. Bij bijna een derde van de aanrijdingen werd er vlak voor de klap een waarschuwingssignaal gegeven.

De onderzoekers stellen vast dat het gebruik van muziekspelers in het verkeer gevaarlijk kan zijn voor voetgangers, zeker als ze in de buurt zijn van bewegende voertuigen.

Van een rood bord eet je minder gezondheid.be, januari 2012

Als je wat pondjes kwijt wilt, kun je het beste van een rood bord eten. Mensen die rood servies gebruiken, consumeren namelijk 40 procent minder.

Tijdens het onderzoek dronken 41 mannelijke studenten thee uit kopjes gemarkeerd met rode of blauwe etiketten. Uit de kopjes met een rood etiket dronken ze 44 procent minder.

In een vervolgonderzoek kregen 109 mensen zoute krakelingen op een rood, blauw of wit bordje. Proefpersonen met een rood bord bleken minder krakelingen te eten.

De onderzoekers denken rood servies ervoor zorgt dat je minder eet, omdat we bij deze kleur aan gevaar, een verbod en stoptekens denken. Ursula Arens van de Britse Vereniging van Diëtisten bevestigt dit vermoeden: "Rood wordt geassocieerd met gevaar of iets primitiefs."

Regelmatig te veel paracetamol is gevaarlijk Gezondheidsnet.nl, november 2011

Het slikken van paracetamol is niet helemaal zonder risico. Als je regelmatig te veel binnenkrijgt kan dit uiteindelijk leiden tot een gevaarlijke overdosis, met in het slechtste geval overlijden tot gevolg.

Deze zogenaamde gespreide overdosis kan ontstaan als mensen pijn hebben en regelmatig meer paracetamol slikken dan ze zouden moeten. "Het gaat dus niet om een bewuste overdosis, zoals bij mensen die een poging tot zelfdoding doen.", legt onderzoeker Kenneth Simpson uit. "In de loop van de tijd bouwt de schade zich en het uiteindelijk effect kan fatale gevolgen hebben."

Simpson heeft samen met zijn collega's van de University of Edinburgh de gegevens van 663 patiënten onderzocht. Bij al deze patiënten was sprake van een leveraandoening veroorzaakt door paracetamol. Bij 161 lag de oorzaak bij een gespreide overdosis, vaak om klachten als buikpijn, spierpijn en hoofdpijn te verzachten.

Gezien de ernst van het probleem, wijst Simpson op het belang van vervolgonderzoek en de ontwikkeling van diagnostische methode.

ADHD zichtbaar in hersenen Gezondheidsnet.nl, november 2011

Het is lastig om de diagnose ADHD te stellen, het gaat tenslotte om gedragsproblemen. Onderzoekers hebben nu echter afwijkingen in de hersenen van kinderen met ADHD ontdekt.

Deze ontdekking kan in de toekomst wellicht bijdragen aan het stellen van de diagnose. Op die manier zal het minder vaak voorkomen dat kinderen onterecht de diagnose ADHD krijgen, of dat kinderen met ADHD niet gediagnosticeerd worden.

Met behulp van een MRI-scan hebben onderzoekers van het Albert Einstein College of Medicine in New York de hersenen van 36 kinderen tussen de 9 en 15 jaar in kaart gebracht. De helft van deze kinderen had de diagnose ADHD. De onderzoekers vergeleken de hersenactiviteit van de kinderen tijdens het uitvoeren van verschillende taken.

Bij de kinderen met ADHD was de hersenactiviteit in verschillende hersengebieden anders. Het betrof vooral gebieden betrokken bij de verwerking van visuele informatie die aandacht vraagt. Ook was de communicatie tussen verschillende hersengebieden bij de kinderen met ADHD verstoord.

Opvallend veel klachten over oogcosmetica Gezondheidsnet.nl, november 2011

Diverse ingrediënten in cosmetische producten kunnen klachten geven. Het RIVM ontving opvallend veel klachten over cosmetica die bedoeld zijn voor gebruik op of rondom de ogen.

Het RIVM kreeg de meeste klachten over huidverzorgingsproducten en haarproducten. Ook make-up en zonnecosmetica werden vaak genoemd. De symptomen zijn vaak roodheid en jeuk. De klachten komen voornamelijk voor op of rondom de oogleden en in het gezicht. Daarnaast worden regelmatig klachten in de nek en de hals gemeld.

De oorzaak van klachten door cosmetica kun je alleen vaststellen met een allergietest die een dermatoloog uitvoert..

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 21

In vervolgonderzoek werden ingrediënten uit de producten zelf getest. Hieruit kwam een opvallend resultaat naar voren: 3 van de 15 personen (20 procent) reageerden met een allergische reactie op zogenaamde(co)-polymeren. Deze stoffen worden onder meer aan cosmetica toegevoegd om het product smeerbaar te maken.

'Vloeken vermindert pijn' Gezondheidsnet.nl, december 2011

Vloeken op een moment dat je jezelf pijn doet gaat vaak vanzelf. Maar uit onderzoek blijkt nu ook dat het op korte termijn de pijn kan verminderen. Tenminste als je van vloeken geen gewoonte maakt.

Onderzoekers van de Britse University of Keele kwamen tot de conclusie dat mensen twee keer zo lang onder ijskoud water konden staan als zij scheldwoorden riepen. Deze uitkomst geldt alleen voor de mensen die normaal gesproken slechts enkele keren per dag vloeken en niet voor mensen die dagelijks veel scheldwoorden gebruiken.

Volgens de onderzoekers is het mogelijk dat het vloeken mensen helpt de pijn te weerstaan, door de emotionele respons die de vloek produceert. De hevige emotie, boosheid en agressie, kan kortdurend pijnprikkels remmen. Adrenaline speelt hierin een hele grote rol, samen met de lichamelijke reactie op stress.

Wanneer mensen vaak vloeken en schelden raakt hun lichaam gewend aan de emotionele reacties die daarmee gepaard gaan. Daarmee wordt de reactie ook minder en is de kracht van de pijnbestrijding kleiner.

Vloeken lijkt gebieden dieper in de hersenen te activeren: hersengebieden die in verband staan met emoties.

Drop tegen tandbederf Nu.nl, januari 2012

Snoepen is slecht voor de tanden. Toch lijkt het er op dat twee bestanddelen uit drop juist goed zijn voor je gebit. Ze vernietigen namelijk de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor tandbederf.

"In de Chinese traditionele geneeskunde worden de wortels van de zoethoutplant veelvuldig gebruikt.", legt onderzoeker Stefan Gafner van producent Tom's of Maine uit.

Samen met zijn collega's heeft Gafner gekeken naar de invloed van de verschillende bestanddelen in drop op de mondflora. Ze kwamen tot de conclusie dat twee bestanddelen een antibacteriële werking hadden.

Deze ingrediënten vernietigden de twee belangrijkste bacteriën die verantwoordelijk zijn voor gaatjes en twee bacteriën die tandvleesontsteking bevorderen.

Volgens de onderzoekers kunnen deze bestanddelen toegevoegd worden aan mondverzorgingsproducten. Op die manier kunnen mondinfecties worden voorkomen.

'Waarschuw voor energiedrankjes' Nu.nl, januari 2012

Energiedrankjes als Red Bull en V worden een steeds groter gevaar voor de volksgezondheid. Op blikjes moeten daarom waarschuwingen komen te staan.

Dat schrijven Australische onderzoekers maandag in het wetenschapsblad Medical Journal of Australia.

De artsen keken naar de oproepen voor de alarmnummers van de Australische staat New South Wales in de afgelopen jaren. In 2010 werden de hulpdiensten ruim vijf keer zo vaak gebeld als in 2004.

De meeste oproepen kwamen 's avonds en 's nachts en meestal ging het om jongeren die energiedrankjes hadden gemengd met bijvoorbeeld wodka.

Volgens de onderzoekers kunnen de energiedrankjes een overdosis cafeïne veroorzaken. Dat leidde in sommige gevallen tot hallucinaties en epileptische aanvallen.

Gele kiwi vermindert verkoudheidsklachten Nu.nl, januari 2012

Het dagelijks eten van gele kiwi's vermindert de klachten en ernst van een verkoudheid aanzienlijk. Dat schrijven onderzoekers van Plant & Food Research in Nieuw Zeeland.

"Het onderzoek laat zien dat de voedingsstoffen in gele kiwi's verkoudheidssymptomen en andere luchtweginfecties bij gezonde 65-plussers verminderen.", vertelt onderzoeker Denise Hunter.

"We weten niet precies welke ingrediënten de gezondheidsvoordelen leveren, maar het eten van kiwi's op regelmatige basis lijkt een goede manier om gezond de winter door te komen."

Gedurende twintig weken volgden de onderzoekers 37 gezonde 65-plussers. De deelnemers aten vier weken een gele kiwi per dag en vier weken een banaan per dag.

De deelnemers rapporteerden tijdens de kiwiperiode minder verkoudheids-symptomen. Het eten van de gele kiwi leidde ook tot hogere concentraties van vitamine C en antioxidanten in het bloed.

Natuurwetenschap in het Nieuws, nummer 51 St. Bonifatiuscollege, Utrecht 22

'Facebook maakt ongelukkig' Gezondheidsnet.nl, januari 2012

Voel je je neerslachtig en niet gelukkig? Een snelle manier om je snel beter te voelen is het verwijderen van je Facebook account.

Onderzoekers van de universiteit van Utah hebben namelijk ontdekt dat hoe meer mensen Facebook gebruiken, hoe ongelukkiger ze worden. De mooie foto's die anderen op Facebook plaatsen maken namelijk jaloers.

De mooie foto's en vrolijke berichten van anderen geven mensen het gevoel dat ze een gelukkiger leven leiden. En daar worden mensen jaloers van.

De ondervraagden die veel tijd op Facebook doorbrengen gaven vaker te kennen dat het leven oneerlijk is. Sociologen Hui-Tzu Grace Chou en Nicholas Edge interviewden 425 studenten over hun geluk en dat van hun vrienden.

De deelnemers werden gevraagd in hoeverre ze het eens zijn met stellingen als 'Het leven is eerlijk' en 'Veel van mijn vrienden leiden een beter leven.'

'Kauwgom beschermt tegen oorontsteking' Nu.nl, november 2011

Middenoorontstekingen komen vaak voor bij jonge kinderen, Kauwgom kauwen die de zoetstof xylitol bevat, kan helpen. Dit meldt de University of Toronto na analyse van drie Finse onderzoeken.

Uit hun analyse bleek dat gezonde kinderen die xylitol binnen krijgen via kauwgom, pastilles of siroop 25 procent minder kans hebben op een middenoorontsteking.

Xylitol zit als suikervervanger in allerlei light producten. Het is bekend dat xylitol bacteriën tegengaat. Sommige tandartsen adviseren dan ook kauwgom met xylitol te kauwen om gaatjes te voorkomen.

Veel middenoorontstekingen ontstaan door een ophoping van bacteriën in de buis van Eustachius. Mogelijk bestrijdt xylitol ook de bacteriën die daar groeien.

"Deze onderzoeken zijn alle drie afkomstig van dezelfde onderzoeksgroep in Finland. Er

is bewijs dat xylitol een beschermend effect heeft. Maar het is nog te vroeg om xylitol aan te bevelen ter voorkoming van oorontstekingen. Daarvoor is nader onderzoek nodig.", aldus onderzoeker Amir Azarpazhooh.

Anticonceptiepil verhoogt risico prostaatkanker www.wetenschap24.nl, nov 2011

Het klinkt heel onwaarschijnlijk, maar Canadese onderzoekers hebben een verband gevonden tussen het gebruik van de anticonceptiepil en het aantal gevallen van prostaatkanker.

Jaarlijks overlijden in Nederland bijna 2,500 mannen aan prostaatkanker, wat het na longkanker de dodelijkste kanker bij mannen maakt. De enige (tot nu toe) zekere risicofactoren zijn leeftijd, etnische afkomst en voorkomen in de familie. Canadese onderzoekers denken nu te hebben vastgesteld dat ook het gebruik van de anticonceptiepil het risico op prostaatkanker verhoogt.

Maar wacht eens even… hoe kan pilgebruik van vrouwen prostaatkanker bij mannen veroorzaken? Als verklaring dragen de onderzoekers aan dat bepaalde hormoonverstoorders uit alledaagse producten (pesticiden, cosmetica, etc.) kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van bepaalde kankers. De onderzoekers denken dat bijproducten van de anticonceptiepil (bijvoorbeeld ethinyloestradiol) dit ook doen, nadat ze via de urine in het milieu of het drinkwater terecht zijn gekomen.

Vaarwel privacy? wetenschap24.nl, februari 2012

Zelfs in je eigen hoofd ben je niet meer veilig voor het alziende oog van de wetenschappers. Ze kunnen nu breinactiviteit al omzetten in woorden. Dat klinkt als een gedachtepolitie, maar het zou wel eens een zegen kunnen zijn voor locked-in patiënten.

07.15 uur: Het alarm gaat en je wordt langzaam wakker. Je pakt je mobiel en drukt op play. Op het beeldscherm zie je een film van iemand die grote sprongen maakt, alsof hij op de maan loopt. Hij vliegt zelfs een stukje. Superman? Nee, een stukje uit je eigen dromen van afgelopen nacht. 07.30 uur: Je staat onder de douche en hebt een briljante inval.

10.00 uur: Je zit in een vergadering en herinnert je de inval die je eerder die ochtend had. Je bent de details vergeten, maar je pakt je telefoon erbij en laat het idee in al zijn nuances aan je collega’s horen.

Het begin van een science-fictionfilm met een onrealistisch scenario? Zou kunnen. Maar dit soort scenario’s is een stuk minder onwaarschijnlijk dan je misschien denkt. Vorig jaar kon je op Noorderlicht al lezen dat een film van je eigen dromen niet voor eeuwig fictie hoeft te blijven. En nu zijn Amerikaanse wetenschappers erin geslaagd om herkenbare woorden te reproduceren, puur door naar iemands hersenactiviteit te kijken, schrijven ze in PLoS Biology.

De onderzoekers maakten daarbij dankbaar gebruik van vijftien patiënten met epilepsie, die op het punt stonden onder het mes te gaan. Dat gaf ze de gelegenheid om – met instemming van de patiënten – elektroden aan te brengen in hun temporale kwab, het hersendeel waar taal wordt verwerkt. Ze lieten de patiënten vervolgens 5 à 10 minuten gesproken woord horen en registreerden precies wat er tijdens het luisteren in hun brein gebeurde.

Professor Dijkgraaf op bezoek bij het boni

Dinsdag 13 december 2011 hadden wij op school een bijzondere gast: professor Robbert Dijkgraaf, een erkend wiskundige, theoretische natuurkundige en hoogleraar aan de universiteit van Amsterdam. Een paar van de onderwerpen die hij onderzoekt zijn: de snaartheorie, kwantumzwaartekracht en deeltjesfysica. Professor Dijkgraaf was hier aanwezig voor de publicatie van een nieuwe methode natuurkunde, Impact. Deze is door onze eigen sectie natuurkunde gemaakt.