Vrijheid van onderwijs: pedagogisch

De school vervult een

maatschappelijke opdracht en legt

hiervoor ook verantwoording af.

Vrijheid vertaalt zich zowel op het

niveau van het project als op het

niveau van de professionaliteit van de

leraar.

1

De school als kwalificerende instelling

Om op een kwaliteitsvolle manier kwalificaties te kunnen uitreiken moet de school:

• Alle leerlingen vormen binnen alle vormingselementen

• Leerlingen correct en objectief oriënteren

• De onderwijsloopbaan van leerlingen begeleiden en sturen

• Ongekwalificeerde uitstroom vermijden

• Correcte en effectieve kwalificaties uitreiken

• Haar klanten ( ouders, arbeidsmarkt, hogescholen) optimaal bedienen

2

De school als socialiserende instelling

De school heeft een fundamentele maatschappelijke opdracht: zij werkt mee aan de uitbouw van de democratische samenleving en socialiseert de leerling. Dit betekent:

- Meewerken aan de opbouw van de plaatselijke gemeenschap waarin ze functioneert

- Zich maatschappelijke profileren en consequent beleid voeren in verband met thema’s als integratie, diversiteit, duurzame ontwikkeling, tolerantie, democratie en wereldburgerschap, culturele ontwikkeling …

3

De school als identiteit

Vanuit het grondwettelijk kader is de school gerechtigd om haar onderwijs een vrije richting te geven.

• Deze vrijheid oefent ze niet uit als een autonome soevereiniteit maar wel binnen het kader van haar kwalificerende en socialiserende taak die haar extern wordt opgedragen.

• De school geeft invulling aan haar vrijheid vanuit een eigen pedagogisch concept en project.

• Dit project wordt ontwikkeld binnen een maatschappij en wel in voortdurende dialoog ermee

4

De school als identiteit

• De school is deel van de maatschappij maar staat er los van: betekenis van ‘scholè’.

• De school ontwikkelt voortdurend een identiteit vanuit traditie, pedagogisch concept en pedagogisch traject.

• De school is een ‘ Gemeenschap’meteen eigen geschiedenis en een toekomstwaarin haar identiteit zich voortdurendontwikkelt.

5

Concreet

• Deze keuze heeft verregaande

implicaties die zichtbaar zijn voor

leerlingen, leraren, school,

begeleidingdienst en koepel

• Keuzes worden concreet in alle

mogelijke dimensies en alle

betrokkenen

6

7

Pedagogische vrijheid

Exemplarische verkenning van

- Het katholiek onderwijs

- De betekenis van het

neutraliteitsbeginsel in het

Gemeenschapsonderwijs

Katholiek Onderwijs

• Vanuit zijn eigen concept en project moet het katholiek onderwijs zich vrij, verantwoordelijk en kritisch opstellen in de relatie met klanten en maatschappij.

• Het katholiek onderwijs wordt geïnspireerd door de droom van een pedagogische gemeenschap waar elke leerling als kind van God volledig tot zijn recht kan komen. Christelijk mensbeeld.

• Het onderwijs kreeg als opdracht mee te werken aan de verwezenlijking van het Rijk Gods. Het wordt hierbij gedreven door haar onderwijskundig en religieus optimum: de utopie van haar inspiratie.

• Het katholiek onderwijs is daarom vector van hoop voor alle rechtstreeks betrokkenen: leerlingen, leraren, scholen, maatschappij en kerk

8

9

Katholiek Onderwijs Vlaanderen als

ledenvereniging

• 669 besturen

• Leerlingenaantallen:

• 743 000 bao en so

• 75 000 cursisten vwo

• 120 000 studenten ho

• Marktaandeel:

• Bao: 60%

• SO: 72%

• HO: +50%

10

Heeft een vrij (katholiek) onderwijs nog

een plaats in een post-christelijke en post-

seculiere context?

• Veranderende verhouding tot het christelijk geloof in het seculariseringsproces (ontkerkelijking);

• Post-christelijk: de christelijke horizon is niet langer meer vanzelfsprekend;

• Post-seculier: geen alomtegenwoordig secularisme of atheïsme

– Detraditionalisering

– Individualisering

– Pluralisering

11

Missie

Visie – Inhoudelijke klemtonen -

speerpunten

Vormingsconcept

Leerplannen

12

Visie (inhoudelijke klemtonen)

Voor het realiseren van de missie zet de organisatie

in op het:

• verdiepen van de christelijke en cultureel-

maatschappelijke inspiratie van waaruit de

grondwettelijke vrijheid van onderwijs wordt

ingevuld;

• optimaliseren van de organisatie van het

onderwijslandschap en van de bestuurskracht

van onze besturen;

• garanderen van gelijke onderwijskansen en

brede zorg voor iedere leerling in een inclusief

onderwijs;

13

• ontwikkelen van een omvattende visie op de ontwikkeling en vorming van de totale persoon, met kansen voor levenslang leren;

• kritisch afstemmen van onderwijs en vorming op de verwachtingen van de samenleving;

• uitbouwen van integrale kwaliteitsontwikkelingbinnen onderwijs;

• bevorderen van een integraal personeels- en loopbaanbeleid met inbegrip van continue professionalisering;

• krachtig op elkaar betrekken van traditie en innovatie, waarbij we rekening houden met bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek;

• engageren van alle betrokkenen in onderwijs en vorming en uit het bredere middenveld als partners.

14

Voor vandaag

• Belangrijke bevindingen:

– Blijvend streven om identiteit en organisatiete vernieuwen en te verankeren in veranderende tijden

– Niet zomaar aanpassing aan samenleving, maar kritisch-constructieve bijdrage eraan

• Eigen katholiek project op basis van vrijheid van onderwijs, religie en organisatie

• Ook vandaag: “Eigentijds tegendraads” & “Genereus ambitieus”

15

Katholieke dialoogschool

Een katholieke school: Wat is dat?

16

Katholieke Dialoogschool?

17

Katholieke Dialoogschool in de

praktijk

18

19

Visietekst

• Gastvrije uitnodiging voor iedereen, ongeacht achtergrond, om aan

onderwijsproject mee te werken (engagement!).

• Goede school: kwaliteitsvolle vorming, aandacht voor iedereen,

bijzondere aandacht voor wie het moeilijk heeft.

• Katholieke school (geloof-liefde-hoop): gekregen vrijheid en

verantwoordelijkheid, praktische liefde, inspirerende hoop.

• Katholieke dialoogschool: samen in dialoog op zoek naar volle

mens- en medemens-zijn, op eigentijds-tegendraadse wijze de

christelijke stem binnenbrengen.

• School als oefenplaats: kritisch-creatief leren omgaan met wat

eigen en wat anders is, bijdragen aan zinvolle, verdraagzame,

duurzame samenleving, waar plaats is voor iedereen.

20

MAXIMALE CHRISTELIJKE IDENTITEIT

MINIMALE CHRISTELIJKE IDENTITEIT

M

A

X

I

M

A

L

E

S

O

L

I

D

A

R

I

T

E

I

T

M

I

N

I

M

A

L

E

S

O

L

I

D

A

R

I

T

E

I

T

21

ZiuSYUiFaSc

Katholieke Dialoogschool in de

praktijk

22

InspiratiebronPedagogisch

projectSchoolgebeuren

Katholieke Dialoogschool in de

praktijk

• Bijbels inspiratie!

• Pedagogisch project

• Voorbeelden:

– Visie op inclusie en diversiteit: gastvrijheid

– Schoonmaakproducten: duurzaamheid

– Economie: duurzaam ondernemen

23

WEGWIJZERS: Bijbelse intuities VOOR

VORMING

26

In de praktijk

• Rijke diversiteit aan schoolprojecten

(Traditie, context, doelgroepen …)

• Aansluiten bij wat beweegt

– Taal om te benoemen wat gebeurt

– Methodiek om te zien wat kan gebeuren

• Wordt gerealiseerd op/in

– Bijzondere plaatsen, momenten, symbolen, initiatieven…

– Het schoolleven van elke dag

27

Schoolleven van elke dag

• In het grote

– Lessen en leerplannen, onderwijsaanpak,

leerlingenbegeleiding, zorg …

– Organisatie, personeelsbeleid, infrastructuur …

• In het kleine:

– Aandacht, betrokkenheid

– Verbindende omgang met conflicten

28

VORMINGSCOMPONENTEN

vormingscomponenten

• één geheel van vorming -

alle componenten voor alle

leerlingen

• indeling in componenten is

altijd ‘arbitrair’

• componenten zijn geen

vakken of basisoptie

DE OPDRACHT VAN SECUNDAIR

ONDERWIJS: de vormingscirkel

vormingscomponenten vakken

Talige vorming

Culturele vorming

Sociale vorming

Vormingscomponenten zijn bepalend voor krachtlijnen van een

vak; die zijn op hun beurt bepalend voor de koppeling van

nieuwe ET aan een vak.

32

Hoe vertaalt zich deze visie in de

nieuwe leerplannen in het kader van

de modernisering van het secundair

onderwijs?

Competenties op het vlak van lichamelijk, geestelijk en

emotioneel bewustzijn en op vlak van lichamelijke,

geestelijke en emotionele gezondheid

Competenties m.b.t. ruimtelijkbewustzijn

Competenties in het Nederlands Competenties inzake duurzaamheid

Competenties in andere talen Economische en financiëlecompetenties

Digitale competentie en mediawijsheid Juridische competenties

Sociaal-relationele competenties Leercompetenties met inbegrip van

onderzoekscompetenties, innovatiedenken,

creativiteit, probleemoplossend en kritisch denken,

systeemdenken, informatie- verwerking en

samenwerken

Competenties inzake wiskunde, exacte

wetenschappen en technologie

Zelfbewustzijn en zelfexpressie, zelfsturingen

wendbaarheid

Burgerschapscompetenties met inbegrip van

competenties in zake samenleven

Ontwikkeling van initiatief, ambitie, ondernemingszin

en loopbaancompetenties

Competenties m.b.t. historisch bewustzijn Cultureel bewustzijn en cultureleexpressie

EINDTERMEN & LEERPLANNEN

SLEUTELCOMPETENTIES

34

Secundair onderwijs in 21ste eeuw

• Vormingsproject SO als pedagogische

vertaling van katholieke dialoogschool

• Concretisering in nieuwe generatie

leerplannen

– Structuur en ruimte

– Kader voor schooleigen benadering, met ruimte

voor individuele leraar

– Bouwen voort op ‘Zin in leren! Zin in leven!’

Modernisering so: voorontwerp van

decreet

• ET NIET duidelijk gekoppeld aan één of meerdere vakken

EINDTERMEN EN LEERPLANNEN

Gemeenschappelijk

funderend leerplan

Gemeenschappelijk

leerplan ICT

De school bepaalt via welke vakken, projecten,

leraren

Modernisering so: voorontwerp van

decreet

• ET duidelijk gekoppeld aan één of

meerdere vakken

•

EINDTERMEN EN LEERPLANNEN

Vakleerplannen

Nieuwe leerplannen vertrekken vanuit het

vormingsconcept van katholieke dialoogschool…

… met ruimte voor het

eigen pedagogisch project

van de school !

EINDTERMEN & LEERPLANNEN

Nieuwe leerplannen gaan uit

van

de professionaliteit van de

leraar.

• leraren, vakgroepen

• en school

• krijgen ruimte

• voor eigen keuzes

• beperkt aantal wenken

39

De vrije instelling als

dialoogschool

Socialiserende

instelling

Kwalificerende instelling

• Engagementsverklaring

– Elke leraar ondertekent bij aanstelling

deze verklaring

• Professionele ontwikkeling

Wat betekent dit voor de leraar?

Personeelsleden willen het beste van zichzelf geven, en

kinderen, jongeren en volwassenen vormen tot mensen die vrij

en verantwoordelijk bijdragen aan de samenleving van vandaag

en morgen.

Ook al is voor hen de katholieke identiteit van de school niet

langer altijd vanzelfsprekend, toch kiezen ze ervoor om zich,

vanuit hun opdracht, voluit in te zetten voor dat specifieke

vormingsproject. Meer nog: ze zijn er bevoorrechte en

essentiële partners van.

Engagementsverklaring (1)

41

Daarom verwacht de school dat ze allen samen actief bijdragen aan het leven op een katholieke dialoogschool – in gesprek met leerlingen, elkaar en de schoolleiding. Welke hun eigen overtuigingen ook zijn, ze vinden er de inspiratie om mee te werken aan het katholiek-pedagogisch project van de school.

De personeelsleden zijn mensen die met passie en gedrevenheid, graag met leerlingen en collega’s aan de slag gaan, en daartoe inhoudelijk, pedagogisch en didactisch beslagen zijn. Ze werken mee aan een leeromgeving waarin iedere lerende optimaal tot leren, leven en werken komt. In hun werken en samenwerken zijn ze zich bewust van hun voorbeeldrol.

Engagementsverklaring (2)

42

43

Neutraliteit in het GO!

• Evolutie van… naar:

• Passieve neutraliteit

• Actief pluralisme

• Actief burgerschap

Neutraliteitsverklaring

44

Vrijheid

Spanning tussen

verantwoordingscultuur en zelf

verantwoordelijkheid nemen

Autonomie onder druk

Onderwijsvrijheid onder druk.

45

Comformisme tempert beleidskracht

Verregaande welwillendheid tegenover het

maatschappelijk discours.

Het eigen discours blijft in de schaduw en de

uitgangspunten worden niet meer bediscussieerd.

Door externe druk ontbreekt het de leraar, de

school, de koepel vaak aan kracht en visie om

deze ontwikkelingen ook intern te bemeesteren

De leraar als professional

Met de ‘professionalisering’ van het

leraarschap en het uitschrijven van het

leraarschap in competenties werd de

praktijk van het leraarschap

omschreven als observeerbare praktijk,

meetbaar en stuurbaar.

46

De identiteit van de leraar

• Om de leerling subject te laten worden en te ‘bezielen’ hebben wij bezielende leraren nodig,

• Aanwezigheid en aandacht, liefde, passie en begeestering zijn van groot belang.

• De meesterlijke leraar is professional maar ook ‘amateur’, ‘liefhebber’.

47

De identiteit van de meester

• Als we willen dat de leraar een leerling tot subject vormt, dan moet hij zelf als subject worden gerespecteerd.

• Daarom hebben wij behoefte aan vrije en vrijmoedige leraren.

• Niet als slaafse navolgers maar alsmeesters.

48

De Geïnspireerde leraar

Bezielende leraren zijn altijd bezielde

leraren.

• Waar halen zij hun inspiratie?

• Waar haal jij jouw inspiratie?

49

50

De meester

“ Terwijl kennis en competentie garant staan voor een

soort deskundigheid, is het aanwezigheid, zorg en

overgave die uitdrukking geeft aan het meesterschap van

de liefhebber…

Het is juist door het meesterschap en door op een

geïnteresseerde manier bezig te zijn met iets dat de

meesterlijke leerkracht leerlingen kan inspireren en

aandacht kan opwekken. “

Website, de liefde voor het vak, School of Education.