39Vrij Nederland 30 november 201338 Vrij Nederland 30 november 2013

De beste in zijn vakIn de serie De beste in zijn vak neemt Vrij Nederland steeds een beroepsgroep onder de loep, beurtelings geportretteerd door Mischa Cohen en Coen Verbraak. Wat drijft de toppers in een vakgebied, over welke eigenschappen moet je beschikken om op hun terrein te slagen, wie beschouwen zij als de beste in hun vak behalve zichzelf dan?

S luit het onderwijs nog aan bij wat leerlingen moeten weten? En wie bepaalt dat: de overheid, de ouders, de leraren? Onderwijsdenkers en doeners zijn het over veel oneens, maar hoe ze ook den

ken over de lesmethodes, de ideale klassengrootte of de rol van iPads in de klas, n ding staat vast: het onderwijs kan alleen verbeteren als leraren beter zijn opgeleid en meer te vertellen krijgen. Zij worden door de overheid aangesproken als professionals maar krijgen niet de bijbehorende zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Laat de managers het veld ruimen, wijzelf moeten meer zeggenschap krijgen, betogen de leraren. Dan wint het beroep aan inhoud en stijgen status en salaris vanzelf. In de huidige afrekencultuur lijken leraren volgens een van hen meer op gedresseerde apen die dansjes doen voor nootjes of uit angst voor de stok. Dat moet en kan anders, maar alleen als het weten niet ondergeschikt wordt gemaakt aan het meten. Een zesjesmentaliteit inruilen voor een cultuur van excelleren, daar kan niemand tegen zijn. Maar bereik je dat door minimaal duizend uur lesgeven en door scholen vooral af te rekenen op resultaten? Zes ervaringsdeskundigen uit de onderwijswereld over diplomainflatie, ranglijstdenken en perverse prikkels in het onderwijs. En over de beste in hun vak.

Wat kenmerkt goed onderwijs? Zes onderwijsvernieuwers over hun metier. En een interview met de beste in hun vak.door Mischa Cohen foto Eddo Hartmann

De Verhalen

Leren of presteren

De beste onderwijsvernieuwers

De Beste in zijn Vak geeft les op de Utrechtse middelbare school UniC. De vrolijk gekleurde huisstijl past bij een school waar ook ontdekt

wie je bent, wat je wilt en wat je kunt

4140 Vrij Nederland 30 november 2013Vrij Nederland 30 november 2013

Ren Kneyber Ik was zelf een van de allerslechtsten in orde houden. Maar ordeproblemen zijn taboe op school, docenten spelen liever mooi weer tegen elkaar tijdens vergaderingen. Wiskundeleraar Ren Kney ber (35) pakt het nu anders aan: hij laat zijn vmboleerlingen in rijtjes zitten en geeft dan gewoon frontaal en klassikaal les. Ik werk in het vmbo Kader Beroeps, liever dat dan een vwoklas. Het is dankbaar werk, mijn leerlingen hebben me echt hard nodig om hun diploma te halen. Kneyber is een van de samenstellers van Het alternatief, een bundel over de afrekencultuur in het onderwijs. In de inleiding noemt hij zichzelf een traditionalist, een pleitbezorger van structuur, orde en gezag. Het stoort hem dat leraren op geen enkele manier worden opgeleid in klassenmanagement of orde houden. Ik zou mezelf geen vernieuwer willen noemen, integendeel, ik ben gewoon actief in mijn gilde. Veel jonge collegas hebben nog geen idee hoe ze gezag kunnen uitstralen. Toen hij zelf werd aangenomen, was hij onbevoegd. Ik zocht werk en werd voor de leeuwen gegooid, ik kreeg een klas met kinderen die je buiten school niet zou willen tegenkomen. De klas was agressief, ze stichtten brandjes in het lokaal. Nu zou ik ze makkelijk aankunnen. Veel hangt af van hoe je het schooljaar begint: wat doe je in de eerste vijf seconden, in de eerste vijf

minuten? Dat moet staan als een huis. Beter onderwijs vereist een docent die centraal staat. Je bent nu alleen maar uitvoerder. Als je kijkt hoeveel hoog

opgeleide mensen er rondlopen in het onderwijs die behandeld worden als kleuters, dat is misdadig. Even kwalijk is trouwens dat mijn beroepsgroep zich dat laat aanleunen. Er zijn gelukkig uitzonderingen, zegt hij. In mijn medesamensteller van Het alternatief Jelmer Evers herken ik de drang naar vakmanschap.

Micha de Winter Als je kinderen opvoedt met het idee: je moet de beste zijn en daarbij desnoods over lijken gaan, zegt dat iets over de maatschappij waarnaar je streeft. De sociale opvoeding via school heeft gevolgen voor de samenleving.

Micha de Winter (62) is hoogleraar pedagogiek en onderwijs is een van de belangrijke opvoeders, vindt hij. We zijn in Utrecht al jaren bezig

met een groot project: De Vreedzame School. We bieden in probleemwijken schoolprogrammas om democratische waarden in de praktijk toe te passen. Zelf problemen oplossen, omgaan met geschillen, samen beslissen. Daaraan ligt een ander ideaal ten grondslag dan de prestatiemaatschappij, zegt De Winter. Opvoeden van kinderen tot democratische burgers is nogal uit de mode, zegt De Winter. In Den Haag gaat het volgens hem alleen nog maar om het optimaliseren van leeropbrengsten. Binnen het onderwijs ligt dat anders, docenten stellen zich nog wel de vraag hoe je onze kinderen moet toerusten voor een goeie plek in een eerlijke samenleving. Hij vindt dat leerlingen in verschillende vakken les kunnen krijgen op verschillende niveaus. Je moet niet focussen op de zwakke kanten. Als je slecht bent in taal maar wel exact, kun je als vmboer best wiskunde op havoniveau doen. De nadruk op excellentie is te begrijpen vanuit de diplomainflatie, er dreigt een ratrace naar excellente opleidingen met als keerzijde dat er ongelijkheid ontstaat, zegt De Winter. Je moet over de hele linie goed onderwijs geven en daarbij kinderen de mogelijkheid geven om in individuele vakken uit te blinken. De beste onderwijsdenker is volgens hem Gert Biesta, heel sterk als wijsgerig pedagoog.

Annet Kil Ik heb bij de nonnen op school gezeten, de zusters van liefde, krengen van barmhartigheid. Annet KilAlbersen (53), directeur van de Onderwijscoperatie, leerde wel ts van de serpentias en secretias van de nonnenschool. Het was het systeem van vinger op de mond. Dat heeft me gemotiveerd om het zelf beter te doen. Haar ouders haalden haar godzijdank van school en op het gymnasium ontdekte ze de klassieken. Het werd afgeraden om oude talen te studeren, de gymnasia zouden gaan verdwijnen. Annet Kil was lerares Nederlands en geeft nu leiding aan de Onderwijscoperatie. Leraar blijf je je hele leven, maar ik heb geen regelmatig contact meer met leerlingen. Mijn werk bestaat nu uit vergaderen aan heel veel tafels met leraren, politici en ambtenaren. Ze noemt zichzelf geen onderwijsdenker, maar vooral een doener. Ik stel mijzelf in dienst van degenen die met hun

poten in de klei staan. De huidige afrekencultuur begint bij de resultaten, maar het moet juist andersom, vindt Kil. Leraren hebben geen zeggenschap

meer over hun beroep. Als ze eerst verantwoordelijkheid krijgen, willen ze daar vervolgens best rekenschap over afleggen. Dat er zo veel onbevoegde leraren voor de klas staan, vindt ze ernstig. Benoemingen zijn de verantwoordelijkheid van de werkgever, die ook voor bijscholing moet zorgen. Maar er zit een perverse prikkel in het systeem: bevoegden zijn duurder dan onbevoegden. Annet Kil vindt Alexander Rinnooy Kan de beste onderwijsdenker. Als voorzitter van de Commissie Leraren kwam hij met een onderwijsrapport waar vriend en vijand achter stonden en dat nu pas stukje bij beetje wordt uitgevoerd.

Gert Biesta Gert Biesta (56) gaf tien jaar natuurkunde onderwijs voor hij pedagogiek en filosofie ging studeren. Hij werkte daarna veertien jaar aan Engelse universiteiten en is nu verbonden aan de universiteit van Luxemburg. Ik probeer het denken over onderwijs te vernieuwen, ik wil laten zien dat het gaat om meer dan om kennis of om vaardigheden. Cijfers en ranglijsten creren een schijnzekerheid. Ik voel me soms een roepende in de woestijn. Jaap Dronkers en andere ranglijstdenkers zeggen: er is wel mr dan meten, maar de beleidsmakers zijn daar niet in genteresseerd. Biesta ziet drie hoofdtaken voor het onderwijs: kwalificatie, socialisatie en vorming. Je hebt kennis en vaardigheden nodig, je moet worden ingewijd in tradities en je persoonlijkheid wordt op school mede gevormd. Onderwijs heeft altijd effect in alle drie die domeinen, dus bedenk als je lesgeeft wat je per domein wilt bereiken. De laatste tijd zwaait de pendel door in de richting van de cognitieve vaardigheden en de meetbaarheid van prestaties, zegt Biesta. Niet nieuw, de traditionele vernieuwingsscholen als het montessorionderwijs zijn ontstaan als reactie op dat soort discussies een eeuw geleden. Dat hij zelf naar school ging in de jaren van de Mammoetwet en de middenschool heeft zijn denken over onderwijs zeker benvloed, zegt Biesta. Die brede school wilde kinderen niet op jonge leeftijd van elkaar scheiden. Die onderwijsideologie was meer gericht op vor

ming van de persoonlijkheid van de leerlingen en minder op de prestaties. In Engeland zitten de jongeren tot hun zestiende bij elkaar, ongeacht hun

talenten. Ik heb daar duidelijke voordelen van gezien, alleen heb je in Engeland het probleem dat de bovenlaag privonderwijs volgt op dure public schools. De beste onderwijsdenker van Nederland? Luc Stevens, emeritus hoogleraar orthopedagogiek en oprichter van het Nivoz, het Nederlands Instituut voor onderwijs en opvoedingszaken.

Alette Baartmans Een graad is niet het belangrijkst, ik ken onbevoegde docenten die bevlogen zijn en bevoegde docenten die al jaren niets meer uitvoeren. Met GeenSchool laat Alette Baartmans (27) scholen, docenten en leerlingen ervaren hoe je zonder geld en beleidsaan

passingen onderwijs leuker, slimmer en beter maakt. Vernieuwing noem ik het niet, dan staat de ambtenarij op zijn achterste benen. Als

je ontwikkeling slap vindt klinken, zeg ik: dat is best radicaal want het onderwijs heeft zich al tachtig jaar nauwelijks ontwikkeld. Baartmans zet zich ook in voor het bijeenbrengen van data om het onderwijsveld slimmer te maken. Daarmee bedoel ik: effectiever en efficinter. Als organisatieadviseur kijkt ze bezorgd en betrokken naar het onderwijs. Van ministerie tot klaslokaal wil iedereen het goed doen, maar er gaat toch erg veel mis. Baartmans kent het vakgebied van huis uit. Het ging bij ons thuis altijd over lesgeven. Ik kom uit een typisch onderwijsgezin, mijn ouders hebben elkaar leren kennen op de kweekschool, mijn opa was onderwijzer. Ze wil weten: hoe meet je welke scholen het goed doen? Onder dwang van de wet komt de inspectie om de vier jaar n dag kijken hoe het gaat. Ze kondigen dat van tevoren aan, vanuit de gedachte: als een school het dn niet voor elkaar heeft, weet je dat er echt iets mis is. We leven in 2013 en dt is onze norm? Dat is ernstig. Door zo veel mogelijk gegevens uit verschillende bronnen samen te voegen, ontstaat een informatievoorraad voor professionals, ouders en leerlingen. We hebben een open onlinedatabase (API) ingericht met onderwijsdata. Daarin kun je terugvinden dat de data van de Ibn Ghaldounschool vijf jaar geleden al een alarmsignaal afgaven. Met onze data kunnen apps worden gebouwd op basis waarvan je een school kunt kiezen. Als beste onderwijsdenker noemt ze Jelmer Evers. Iemand die meedenkt over onderwijs maar er ook iets mee doet in de praktijk.

Pedro De BruyckereGelijke kansen dankzij onderwijs: dat heb ik aan den lijve ondervonden. Met mijn achtergrond was het niet evident dat ik het ver zou schoppen. Ik had het geluk dat ik goede leraren ben tegengekomen. Uiteindelijk werd Pedro De Bruyckere (39) zelf leraar. Eerst docent Nederlands, geschiedenis en aardrijkskunde. Daarna pedagoog. Ik noem mezelf onderwijsverbeteraar, geen hervormer. Als het uitgangspunt is dat alles op de schop moet, geef je antwoord op de vraag voordat je hem stelt. De Bruyckere is behalve pedagoog en onderzoeker ook lerarenopleider aan de Arteveldehogeschool in Gent. Het effect van de lerarenopleiding is in de eerste jaren relatief klein. Het eerste wat een leerkracht doet voor de klas is overleven. Ik heb zelf veel fouten gemaakt, mijn begeleider zei: jij overtreedt alle regels van goed lesgeven en je komt ermee weg. Als onderzoeker houdt De Bruyckere zich bezig met mythes in het onderwijs. Ik ben voor nuance in discussies zoals met de Duitse psychiater Manfred Spitzer die waarschuwde voor digitale dementie. Dat gaat mij te ver, maar we moeten wel oog hebben voor optimale

schermtijd voor kinderen onder de twaalf jaar. Een andere mythe is het belang van kleine klassen. De optimale schoolgrootte is belangrijker: tussen

de zeshonderd en achthonderd leerlingen. Als je moet kiezen tussen een goede leerkracht in een grote klas of twee middelmatige leerkrachten in twee kleine klassen, dan suggereert onderzoek: liever die goede leerkracht voor een grotere klas. Tenminste, als die dat ziet zitten. Wie de beste onderwijsdenker is in Nederland? Jelmer Evers, omdat hij niet alleen denker is maar vooral ook doener.

Een rat- race naar excellentie

Er is een perverse prikkel

Het gaat om meer dan kennis

Met onze data kun je zelf kiezen

Ik wil het onderwijs slimmer maken

Orde-problemen zijn taboe

De Verhalen

AnjE KIrsC

H

jOAn

DE Br

uyCK

ErE

LIA ZA

AL

De Verhalen

4342 Vrij Nederland 30 november 2013 Vrij Nederland 30 november 2013

Raven is baas staat plotseling op het schoolbord, midden in de tijdlijn van Amerikaanse presidenten. Dat is een van de voordelen van zon digitaal bord: je kunt het via wifi op afstand bekladden. Ra

ven, Raven, sust leraar geschiedenis Jelmer Evers voor hij zijn les van havo 5 afsluit met de opdracht voor volgende week: In Its Learning zet ik voor volgende week een filmpje over de Verenigde Staten klaar en een quiz die jullie voor de les moeten hebben gemaakt. Hip onderwijs of niet, de reactie van de klas is van alle tijden: H nee, geen huiswerk, please, geen filmpje! Terwijl Jelmer Evers (37) schrijft en blogt over onderwijshervorming revolutie is te sterk uitgedrukt, ik ben linksliberaal blijft hij ook voor de klas staan bij UniC, een middelbare school op het Utrechtse Kanaleneiland. De vrolijk gekleurde huisstijl past bij een school waar je je diploma haalt maar ook ontdekt wie je bent, wat je wilt en wat je kunt. Ik geef hier twee dagen in de week les, al denk ik stiekem dat drie dagen het minimum is om het contact niet te verliezen. Ik gebruik de school af en toe als zzpkantoor, zodat ik ook buiten mijn vaste lesdagen voor leerlingen bereikbaar ben. Het nieuwe leren is inmiddels een taboeterm en de leraren op UniC hebben het liever over eigenzinnig onderwijs. De school streeft behalve kennis ook minder meetbare leerdoelen na zoals zelfreflectie, zelfsturing en samenwerking. En keer per jaar laten we de leerlingen shinen op een podium, vertelt een docente die huiswerk zit na te kijken. Dan mogen ze aan hun medescholieren en aan de trotse ouders vertellen hoe ze zich op persoonlijk vlak heb

Geef scholen de vrijheid

De beste in zijn vak: Jelmer Evers

Jelmer Evers, zelf leraar, bepleit actief een nieuwe manier van lesgeven. Mijn lessen zijn meer gericht op de ontwik keling van de leerling dan op het examen.door Mischa Cohen fotos Eddo Hartmann

Bestuurders hebben het over excelleren, maar ze hebben geen idee wat er nodig is om

het beste uit die leerlingen te halen

De Verhalen

44 Vrij Nederland 30 november 2013

heid om na een selectie stage te lopen als leraar in de ZuidAfrikaanse township Mamelodi. Je kon ook naar de meest preppy scholen zoals het Atlantic College, maar ik was nieuwsgieriger naar die township. Nu weet ik: als je je daar staande kunt houden, kun je het overal.

Leraren klagen over hun geringe status en hun mati-ge salaris. Heeft u daar ook last van? Zeker. En dan heb je ook nog die mensen die verbaasd vragen: jj, ben jj leraar? Alsof ik me moet schamen. Terwijl ik trots ben op wat ik doe, ik ben er goed in, ik weet dat niet iedereen het kan en dat het veel van je vergt. Veel docenten hebben een minderwaardigheidscomplex, met als gevolg een in zichzelf gekeerd wereldje. De beroepsgroep heeft dat ook laten gebeuren, we bieden geen weerwerk. Wanneer zit er nu eens een leraar bij Nieuwsuur? Ik wilde onderzoeken wat ik kan doen om dat negatieve beeld bij te stellen. Ik ben op zoek gegaan naar geestverwanten via sociale media en met mijn blog. Behalve aan zijn blog schrijft Jelmer Evers aan zijn tweede boek, dat gaat over de manier van lesgeven die hij als een van de eersten in Nederland introduceerde: flipping the classroom.

Hoe ziet een les eruit in zon omgedraaide klas?Soms is het opvallend anders dan een traditionele les, dan begin ik het lesuur met een onlinegeschiedenisquiz waaraan leerlingen via hun mobieltje of hun laptop kunnen meedoen. Maar meestal zie je er niet veel spannends aan, het lijkt dan best traditioneel, al begeleid ik iedereen zo veel mogelijk individueel. Leerlingen werken aan een opdracht of debatteren met elkaar. Of ik vraag ze om nog eens naar een documentaire of videoles te kijken die ze eerder thuis hebben gezien.

gevolg is dat de schuld van het falende onderwijs wordt afgeschoven op de leraren. Zijn conclusie is duidelijk en druist enthousiast in tegen de tijdgeest: Weg met de afrekencultuur.

Bijzonder middelmatigHet lag niet voor de hand dat hij voor de klas terecht zou komen, zegt Jelmer Evers. Zijn ouders werkten in de reclame (vader) en in de mode (moeder) en in zijn familie vind je veel juristen en geen enkele leraar. Bijzonder saai en bijzonder middelmatig, noemt hij zijn schooltijd. Ikzelf was middelmatig, de school was middelmatig, de universiteit was middelmatig. Er was weinig aandacht voor het individu, voor wie je eigenlijk was of wie je kon worden. Dat lag ook aan mezelf, ik was lang aan het puberen, ik had nergens belangstelling voor. Later kwam ik erachter dat ik een enorme laatbloeier ben. Op de meeste scholen laten ze dat soort kinderen vallen, het traditionele onderwijs kan nu eenmaal niet veel met afwijkende gevallen die alleen maar ten koste gaan van de gemiddelde eindexamencijfers.

Uw schoolcarrire was zonde van uw tijd en van die van de leraren?Destijds was ik me daar niet op die manier van bewust. Maar terugkijkend kan ik zeggen dat het voor iedereen grotendeels verspilde tijd was. Dat kan veel beter.

Zo was uw middelmatige schooltijd toch nog een sti-mulans?Mijn negatieve ervaringen speelden mee toen ik bedacht dat we het onderwijs echt anders moeten aanpakken. Maar er waren ook positieve voorbeelden, ik had in mijn derde jaar op de universiteit een goede docent, professor Sikkema, die gaf veiligheidsproblematiek een eufemisme voor oorlogs en krijgsgeschiedenis. Een strenge maar ook open en eerlijke man, die precies wist waarmee zijn studenten bezig waren. Toen zag ik voor het eerst dat je ook echt aandacht kunt geven aan je leerlingen, ze helpen, ze uitdagen. Dat is nu ook mijn manier van lesgeven. Mijn lessen zijn meer gericht op de interesse en de ontwikkeling van de leerling dan op het examen. Als je leerlingen op de juiste manier benadert, kun je ook de laatbloeiers en de achterblijvers meekrijgen, beter dan in het huidige onderwijssysteem.

TownshipNa zijn studie geschiedenis en internationale betrekkingen deed Evers een postdoc bij instituut Clingendael. Dat was gaaf, ik houd van onderzoek, maar ik vond beleidszaken te abstract, te theoretisch. Ik miste een echt vak, het gevoel hands on bezig te zijn. Toen was er de mogelijk

ben ontwikkeld. Op deze eigenzinnige school is Jelmer Evers het eigenzinnigst, zegt de lerares. Jelmer heeft een nieuwe manier van lesgeven gentroduceerd en hij timmert ook buiten de school aan de weg. Hij is veel in de publiciteit; dat doet hij voor zichzelf, maar het straalt ook af op de school.

Gedresseerde aapEen van Evers buitenschoolse activiteiten is het oprichten van een nieuwe lerarenopleiding: De Nederlandse School. Het plan is nog pril, zegt hij. De huidige opleidingen leveren geen geschikte leraren op voor het nieuwe onderwijs. Op de lerarenopleidingen zijn docenten die zeggen: zelf zou ik nooit voor de klas willen staan. Wat d je daar dan. Het imago van het beroep is slecht: eenmaal voor de klas, zit je gevangen in de onderwijsfuik. Evers wil daar met zijn nieuwe academie iets aan doen. Je moet als leraar niet alleen de keuze hebben: wil ik manager zijn en geen leerlingen meer spreken of docent blijven en steeds hetzelfde riedeltje afdraaien. Je moet leren hoe je aan peer review doet en hoe je lesmateriaal ontwerpt en onderwijsvernieuwing vormgeeft. Met vijf man hebben we in drie maanden het concept van de nieuwe lerarenopleiding bedacht. Vorige maand verscheen onder redactie van Evers en zijn collega Ren Kneyber de essaybundel Het alternatief met opstellen over de afrekencultuur in het Nederlandse onderwijs. Evers: Een onwaarschijnlijke combinatie, Ren is een traditionalist die bij wijze van spreken zweert bij orde en gezag, en ikzelf ben een voorvechter van individualistisch onderwijs. In hun voorwoord beschrijft dat wat merkwaardige duo hoe de nadruk op prestaties en ranglijsten in het Nederlandse onderwijs voortkomt uit de combinatie van even dominante als kortzichtige neoliberale ideen. Het neoliberalisme ziet het onderwijs als een markt en de leraar als een gedresseerde aap die dan weer uit angst voor de stok en dan weer voor een handje nootjes dansjes doet voor het orgel.Dan is er nog de ondergangsretoriek: het Nederlandse onderwijs zakt volgens de onheilsprofeten alarmerend snel weg op de internationale ranglijstjes. Uit angst om nog verder achterop te raken op weg naar de kenniseconomie, legt de politiek steeds meer de nadruk op meetbare prestaties en cognitieve doelen, zegt Evers. En de docent wordt gezien als de staindeweg van de kwaliteitsverbetering. Verbeteren betekent veranderen, en de mythe is dat die leraren daar toch geen zin in hebben. Het

Ik ben zelf een laat-bloeier. De meeste

scholen laten dat soort kinderen vallen

45Vrij Nederland 30 november 2013

Leerlingen bereiden zich voor op uw les door naar een YouTube-filmpje te kijken. Ja, die kennis nemen ze mee naar de klas, ze zijn dus al op weg en als docent kan ik vervolgens zorgen voor uitleg en verdieping.

Zien uw leerlingen uw pratende hoofd op die filmpjes? Vooral in het begin nam ik die geschiedenisfilmpjes zelf op, maar dat doe ik steeds minder. Het is extreem tijdrovend om ze te produceren, dat geldt al voor simpele filmpjes en helemaal voor games, die ik ook razend interessant vind als manier om lesstof over te brengen. Bovendien komt er online steeds beter materiaal van anderen beschikbaar. Als een collega een fantastisch filmpje heeft gemaakt over de Russische Revolutie, dan zou je wel gek zijn als je daar geen gebruik van zou maken.

Vadsige witte mannenAl wordt de term in de klas niet gebruikt, Oumaima uit havo 5 weet precies wat Evers bedoelt met zijn flipping the classroom. Het idee is dat je je huiswerk van tevoren maakt in plaats van achteraf. Vandaag doen ze een samenwerkingsopdracht, dus het is rumoerig in de klas. Evers gaat af en toe bij leerlingen zitten om hun vragen te beantwoorden. Jassen en tassen liggen op tafel, iedereen heeft een laptop voor zich. Mijn vorige school was klassikaal, zegt Oumaima, die in de derde klas naar UniC kwam. Met een krijtbord en zo. Hier maakt ze samen met de anderen via wifi een tijdlijn over de Amerikaanse geschiedenis die voor de klas op een beeldscherm wordt geprojecteerd. Die vroegere Amerikaanse presidenten waren vadsige witte mannen, valt de leerlingen op. En wie is toch die Charlie Chaplin?Zijn manier van lesgeven sluit aan bij de internetervaring van de leerlingen, zegt Jelmer Evers. Ze zoeken zelf ook naar lessen en filmpjes op YouTube als ze iets beter willen begrijpen, of als hun leraar het niet goed heeft uitgelegd. Dat kunnen ook lessen van docenten buiten Nederland zijn, bijvoorbeeld de serie

Crash Course World History van de Vlogbrothers, die reeks zit heel professioneel in elkaar.

Geschiedenisles gaat toch vaak over nationale ge-schiedenis?Ik ben juist blij dat ik kan afwijken van de nationalistische canon die wij in Nederland hebben vastgelegd. Die keuze was door de politieke situatie benvloed, die wind waaide toen in het land en in de politiek, en helaas nog steeds wel. Ik geef liever echt wereldgeschiedenis, thematisch, over een onderwerp als the Rise and Fall of civilisations, dat is een heel interessant concept voor vwoleerlingen. Of hoe je in het Mongoolse Rijk en de Zijderoute al de eerste kiem kon zien van de globalisering in onze tijd. Als je op die manier naar de geschiedenis kijkt, dan hangen ze aan je lippen.

Volgens de inspectie presteerde uw school vorig jaar niet goed genoeg.De inspectie is puur gericht op de cijferoutput. Er zit een stijgende lijn in de prestaties, dit jaar deden we het al beter. Heel fijn, maar ik vind het nog belangrijker hoe de leerlingen zich persoonlijk hebben ontwikkeld en hoe ze zich op hun vervolgstudie handhaven. Toen ik hier op school kwam, trof ik zelfbewuste kinderen die al veel verantwoordelijkheid aankonden. De eerste toets die ik ze gaf, werd slecht gemaakt, desastreus zelfs. Maar daar waren ze helemaal niet van onder de indruk. Ze zeiden: we gaan het gewoon beter doen, we staan nu hier en we moeten daarnaartoe. Dus Jelmer, hoe ga jij ons daarbij helpen? Dat was zon totaal andere houding dan ik gewend was. En de resultaten waren fantastisch.

Hoe ontstaat zon houding?Door leerlingen vrijheid en verantwoordelijkheid te geven. Ze werken in de eerste jaren met kleine mentoraatgroepjes waarin ze veel samenwerken, fouten mogen maken, verdiepen, versnellen. Die groep heeft zich in no time omhoog gewerkt naar het gevraagde examenniveau. Ze vonden het examen best interessant, maar ook weer niet het meest inspirerende en spannende dat ze ooit hadden meegemaakt.

U bent niet iemand die zelf een school zou oprichten om de wereld te verbeteren? Hm, nou als het allemaal niet voldoet aan wat ik wil, heb ik met een aantal collegas die ik ken uit het netwerk afgesproken: het zou toch mooi zijn als we zouden kunnen samenwerken in een soort maatschap, een coperatieachtige vorm, en zo cht de grenzen van het onderwijs kunnen opzoeken. Daar droom ik wel een beetje van. Dan hoef ik niet meteen directeur te worden van zon school, hoor.

Is die ideale school een blauwdruk voor het hele onder-wijs?Integendeel, scholen moeten ook kunnen kiezen voor traditioneel lesgeven of voor het klassieke Bildungsideaal. We moeten wel een centraal eindexamen overhouden dat meteen een toelatingsexamen is voor het vervolgonderwijs. Maar geef scholen verder de vrijheid hoe ze het onderwijs in de jaren daarvoor zelf invullen. En maak het ook mogelijk dat iemand op verschillende niveaus examen doet. Ik had een Chinese jongen in de klas die briljant was in wiskunde, maar talen waren een probleem. Waarom mag zo iemand geen wiskundeeindexamen doen op vwo en Nederlands op vmboniveau? Ouders moeten ook een rol spelen. Ze moeten niet alleen zeuren als hun kind een onvoldoende heeft, maar hun expertise inzetten voor de school. En die scholen moeten luisteren.

Wat moet de politiek doen?Enerzijds zijn politici tegenwoordig heel benaderbaar, je hoeft maar een tweet te sturen naar Kamerleden als Tanja Jadnanansing (PvdA) of Paul van Meenen (D66) en je krijgt antwoord. De sociale media werken als emancipator, vroeger moest je eerst lerarenopleider of manager worden om invloed te hebben. Maar beleidsmatig is het denken over onderwijs een olietanker die alleen heel langzaam te keren is. Bestuurders hebben het over excelleren, maar ze hebben geen idee wat er nodig is om het beste uit die leerlingen te halen. Ze zenden bovendien dubbele signalen uit. PvdAminister Bussemaker zit gevangen in een coalitie, zij draagt uit dat docenten meer ruimte moeten krijgen en als professionals verantwoordelijk zijn voor het inrichten van hun onderwijs. Maar VVDstaatssecretaris Dekker benadrukt dat er meer getoetst moet worden en dat leerlingen minimaal duizend uur op school moeten zitten. Maken uw eigen kinderen de onderwijshervorming nog mee?Ik hoop van wel. Ze zijn vijf en zes jaar oud, ze zitten op een katholieke basisschool bij ons in de buurt. Het zijn heel verschillende jongens, maar ze voelen zich veilig op school, geborgen, en dat is het belangrijkste. Het enige waarover ik me zorgen maak, is dat ze zo jong al Citotoetsen moeten doen, met lijstjes hoe ze ervoor staan ten opzichte van het gemiddelde. Door dat meten, krijgen kinderen veel te vroeg een te zwaar stempel: jij bent slim, jij niet. En op die leeftijd is dat eerder schadelijk dan nuttig. n

Het alternatief. Weg met de afrekencultuur in het onderwijs!, onder redactie van Ren Kneyber en Jelmer Evers, Uitgeverij Boom, 304 p., 24,50

Wanneer zit er nu eens een leraar bij Nieuwsuur?