vrij om te kiezen

9 789023 923404

www.uitgeverijboekencentrum.nl

www.che.nl

nur 740isbn 978 90 239 2340 4

Help, ik moet kiezen!

Vele tientallen keren per dag maak je keuzes, niet eens altijd bewust.

In onze cultuur vinden we het terecht belangrijk dat je op allerlei ge-

bieden je eigen keuzes kunt maken. Maar daardoor bestaat het risico

dat je verdwaalt in het keuzelandschap. Hoe vrij ben je eigenlijk nog

als je móet kiezen?

Timon Ramaker beschrijft in Vrij om te kiezen hoe wij leven in een

keuze-, belevings- en mediacultuur. Vervolgens schetst hij de verras-

sende betekenis van de bijbelse ethiek voor het maken van keuzes en

biedt hij daarbij praktische handvatten. Dit boek is niet alleen interes-

sant voor studenten, maar voor iedereen die kritisch nadenkt over

keuzes maken.

Mr.drs. Timon Ramaker (1968) is als docent media-ethiek, filosofie en religie

verbonden aan de opleidingen Journalistiek en Communicatie van de Christelijke

Hogeschool Ede.

Timon R

amaker vr

ij om

te kiezen

Keuzes makenin een mediacultuur

Timon Ramaker vrijom te kiezen

BcBOvrijomtekiezen.indd 1 13-03-2009 11:32:54

De CHE Reeks is een uitgave van de Christelijke Hogeschool Ede insamenwerking met Uitgeverij Boekencentrum. Thema’s staan inrelatie tot het christelijk hoger beroepsonderwijs dat op de CHEwordt aangeboden. De auteur is medewerker aan de CHE en pre-senteert een persoonlijk standpunt. Met deze reeks maakt de CHEals kenniscentrum de aanwezige kennis toegankelijk voor eenbreed publiek.

Christelijke Hogeschool EdeOude Kerkweg 100, Ede

Postadres:Postbus 806710 BB Ede0318 - 696300www.che.nl

Verschenen:

Dr. Henk Bakker, Draads en tegendraads. Leren van de puriteinenJelle Terpstra, Duidelijke ouders. Ouderschap in een verwarrende tijdRené Erwich, Veelkleurig verlangen. Wegen van missionair gemeente-zijnRobert Doornenbal,Ma(i)len over wereldreligies. In gesprek over het evan-gelie en andersgelovigen

Vrij om te kiezen-binnenwerk:Vrij om te kiezen 26-03-2009 17:15 Pagina 2

Vrij om te kiezenKeuzes maken in een mediacultuur

Timon Ramaker

Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer


www.uitgeverijboekencentrum.nl

Ontwerp omslag: GarageOntwerp binnenwerk: Studio Anton Sinke

ISBN 978 90 239 2340 4NUR 740

© 2009 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-

digd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar

gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch,

door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder vooraf-

gaande schriftelijke toestemming van de uitgever.


Inhoud

Inleiding ......................................................................................................7

DEEL I CULTUURVISIE

1. Help, ik moet kiezen! – over keuzevrijheid en keuzestress...122. Hoe kritisch zijn we eigenlijk? – over de cultuur in ons........173. De kunst van het kiezen – over het creatieve mensbeeld ......23

DEEL II MORELE VISIE

4. Kiezen als surfen – over vrijheid en grenzen ............................325. Mijn weg en Gods weg – over ethiek als levenskunst .............386. De weg van de decaloog – over moralisme en avontuur .......437. Ethisch intermezzo – over waardevol leven .............................518. Binnenstebuiten – over authenticiteit en het echte leven.....58

DEEL III LEVENSVISIE9. Waarom doe je wat je doet? – over jouw waarden en

integriteit ...........................................................................................6610.Waar draait het om? – over de kunst van goede keuzes

maken...................................................................................................74

Besluit ........................................................................................................80

BIJLAGE: KEUZES MAKEN IN EEN MEDIACULTUUR

Inleiding ....................................................................................................82Tien woorden voor nu...........................................................................84Tien woorden voor de mediacultuur ..............................................110

Gebruikte literatuur ............................................................................112


1 Vgl. Deuze 2004: 118-119 over het vergroten van je professionele beslissings-ruimte (‘agency’).

Inleiding

Waarom doe je wat je doet? ‘Nou gewoon, omdat ik dat leuk vind’,zeg je misschien. Maar waarom vind je het leuk? Wat is nu de redenwaarom je voor iets kiest, iets leuk of belangrijk vindt? Wat vind jijbelangrijk? Als je jezelf en andere mensen serieus wilt nemen(= respecteren) kun je niet om waaromvragen heen. Het gaat hierniet om intellectuele of filosofische spelletjes, maar om een heelpraktische vraag bij studie- en beroepskeuze, in de winkel en in depolitiek, als sporter en ook als professional.Als professional? Professionaliteit gaat toch over objectiviteit enstandaarden, en toch zeker niet over zo’n softe vraag? Toch wel.Misschien is de vraag ‘Wie ben ik?’ wel de belangrijkste vraag als jeeen professional wilt zijn. Als je bijvoorbeeld als journalist echtobjectief wilt zijn, zul je moeten weten wie je zelf bent en waar jevoor staat.1 Pas dan ben je in staat om evenwichtige beoordelingente maken en jouw keuzes te verantwoorden. In je werk, maarnatuurlijk ook daarbuiten.Er is een tweede vraag die je jezelf kunt stellen als je goede keuzes wiltmaken: ‘In wat voor leefwereld leef ik?’ Dat is een vraag naar de cul-tuur waarin je leeft. Jouw keuzes zijn zoals bij iedereen mede gevormddoor wat mensen om jou heen normaal vinden. Maar heb je er zelfvoor gekozen? Wil je dat wel? Pas als je herkent hoe je cultuur eruit-ziet, kun je kritische keuzes maken en daarmee je weg gaan.

7


Keuzecultuur

Keuzes komen niet uit de lucht vallen, maar hangen samen metveel aspecten. Je keuzes worden beïnvloed door je cultuurvisie(hoofdstuk 1-3), je morele visie (hoofdstuk 4-8) en je levensvisie(hoofdstuk 9-10). Hoofdstuk 1 schetst onze cultuur als keuzecul-tuur. Er komt enorm veel op ons af aan mogelijkheden en informa-tie. Keuzevrijheid is een groot goed, maar waar kies je voor in eensamenleving van duizend-en-een opties? Het aantal keuzes dat jemoet maken en het aantal opties waar je uit kunt kiezen, kanbenauwen. In hoofdstuk 2 probeer ik de cultuur breder in vizier tekrijgen en wijs ik op de rol van beleving en media. Hoe vrij zijn weeigenlijk? Hoofdstuk 3 schetst drie stijlen van kiezen die samen-hangen met verschillende waardeoriëntaties in onze cultuur.

Het goede leven

Wat moet ik kiezen? Jouw keuzes zullen te maken hebben met watjij belangrijk, waardevol, goed vindt. De hoofdstukken 4 tot en met8 gaan over je morele visie. Ethiek heeft tegenwoordig een grootimagoprobleem en dat snap ik ook wel. Ik vond het in mijn studiefilosofie het saaiste vak. In dit boekje hoop ik te laten zien waaromethiek vaak saai is geworden, en tegelijk waarom het eigenlijk onge-looflijk spannend en gewoonweg erg praktisch is. Het gaat over‘het goede leven’ (een ethische vakterm) en wie wil dat nou niet?De afgelopen jaren is er een enorme belangstelling gekomen voorwat we levenskunst noemen. Ik geloof dat een goede ethiek levens-kunst biedt; ethiek gaat over het leven zelf. Veel wetenschappelijkeethiek is sterk procedureel geworden. In dit boekje benader ik deethiek inhoudelijk: ik ben op zoek naar een inhoudelijke kijk ophet goede leven en laat mij daarbij inspireren door de morele visievan de Bijbel. In hoofdstuk 4 ga ik verder waar hoofdstuk 3 eindig-de en schets ik de christelijke visie op de mens en op vrijheid.Hoofdstuk 5 biedt het kader voor een bijbelse ethiek: ethiek is

8 V R I J OM T E K I E Z E N


dynamisch en gaat over het echte leven. In de christelijke traditiespeelt de decaloog een belangrijke rol (zij het niet de belangrijk-ste!) en dus ook bij het maken van keuzes. Tegelijkertijd zijn detien geboden niet zo populair en doemt het beeld op van ‘het opge-heven vingertje’. In hoofdstuk 6 laat ik zien dat dit karikatuur-beeld niets met de morele visie van de Bijbel te maken heeft. Goedeethiek maakt juist vrij om te kiezen! Hoofdstuk 7 laat aan de handvan ethische theorie zien dat ethiek veel meer is dan regeltjes enhoofdstuk 8 past dat toe op de decaloog.In de laatste twee hoofdstukken kom ik terug op de centrale vraag:waar ga jij voor? Wat vind jij de moeite waard? Dat is een belangrij-ke vraag omdat die je praktisch helpt bij het maken van keuzes.Hoe kun je authentiek en integer leven? Hoofdstuk 9 biedt eenmodel dat je stimuleert om gefocust te leven. Keuzes maken enreflectie daarop is uiteraard niet alleen een rationeel proces, maaromvat alles wat we zijn. Daarom kijk ik ook naar de rol van spiritu-aliteit. In hoofdstuk 10 werk ik aan de hand van het in hoofdstuk 3en 4 geschetste mensbeeld drie praktische punten uit die je kunnenhelpen bij de kunst om goede keuzes te maken.

Media

In de bijlage van dit boekje zoek ik de relevantie van de decaloogvoor onze cultuur die ik eerder typeerde als keuzecultuur, bele-vingscultuur en mediacultuur. Ik doe dat vanuit de morele visie diein hoofdstuk 4 tot en met 8 is geschetst. Ik richt me in de toepas-sing van de decaloog vooral op onze omgang met communicatie-media. Dat doorbreekt gelijk het vooroordeel dat ethiek zich vooralmet leven en dood bezighoudt (abortus, euthanasie, embryonaalonderzoek et cetera). Ethiek raakt alles, dus waarom niet kijkennaar dat verschijnsel dat zo blikbepalend is voor je leefwereld? Wijhebben allemaal dagelijks te maken met media: boeken, kranten,tijdschriften, teletekst, televisie, radio, internet, mobiele telefoonsenzovoort. Het gaat in dit boekje niet alleen om onze consumptie

I N L E I D I N G 9


2 Ik volg de NBV ook in het hoofdlettergebruik.

van media, maar ook om onze productie daarvan. Met het enormtoenemende aantal weblogs zijn we naast consument bijna alle-maal ook producerende mediagebruikers geworden. In de bespre-king hoop ik te laten zien hoe verrassend spannend en relevant dedecaloog is!

Kritische keuzes

Dit boekje is vooral geschreven voor startende studenten, maar hetis interessant voor iedereen die kritisch wil nadenken over zijn ofhaar (media)keuzes en levensweg. Omdat voetnoten gebruikelijkzijn in veel teksten die studenten moeten lezen, heb ik geen moeitegedaan om daarvan af te zien. Sterker nog: ik vind voetnoten essen-tieel omdat zij op de bladspiegel al aangeven dat teksten niet opzich staan, maar relaties hebben met andere teksten. Dit besef iseen onderdeel van de hbo- en wo-vorming. Het heeft te maken metverantwoording, transparantie en kritische zin. Ik houd de verwij-zingen kort en je kunt ze zonder problemen overslaan. De bijbel-fragmenten komen uit De Nieuwe Bijbelvertaling (2004), die ik tek-stueel volg, met uitzondering van de naam van God die ik om lateruit te leggen redenen onvertaald laat.2

Tenslotte: reacties zijn van harte welkom ([email protected])!

Timon Ramaker, Harderwijk/Ede

10 V R I J OM T E K I E Z E N


vrij om te kiezen

Documents

Transcript of vrij om te kiezen