Vragen bij de GREX 2014 van ADT

Notitie 695Hans Opdaml

Versie 1, 12 mei 2014

1. Bevindingen en conclusies2. Financiële parameters en uitgangspunten^

n^.^r^. i:-^^.^r^..^ ^rJ. hEl lr,EVUeI ct I utsuulltuvuel4. lnconsistenties in de dataAnnex

Bevindingen en conclusies

1. De informatie in de grex 2014 is niet consistent met gegevens uit de jaarrekeningen ende begrotingen. De verschillen zijnzo groot, dat een reconstructie van de berekendeNetto Contante Waarde (NCW) van de grex niet mogelijk is.

2. De Luchthaven is een van de deelexploitaties van de grex. Op deze deelexploitatieworden alleen inkomsten genoemd. Kosten die ADT in het kader van deconcessieovereenkomst met Reggeborgh lnvest BV en Aviapartner op zich heeftgenomen zijn ten onrechte niet in deze deelexploitatie opgenomen.

3. De grondexploitaties van de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. van 2010,2011,2012 en 2013 zijn gestoeld op een telkens veranderende set van parameters enuitgangspunten. De gepresenteerde Netto Contante Waarden (NCW) van degrondexploitaties zijn daarom niet met elkaar vergelijkbaar.

4. Als in de grex van 1 januari 2012 gerekend zou zijn met dezelfde parameters enuitgangspunten als in de grondexploitatie bij de start van ADT, dan zou het verlies in heteerste jaar niet zijn uitgekomen op € 10,9 mln., zoals is gerappofteerd, maar op ca. € 30mln.

5. De lange termijn discontovoet is ten onrechte gebaseerd op de rente die de BankNederlandse Gemeenten heft op leningen. Hierdoor valt het resultaat van de grex2014volgens de rapportage van ADT ca. € 2,9 mln. hoger uit dan bij gelijkblijvendediscontovoet het geval zou zijn geweest.

6. Het gebruik van variabele en ongebruikelijk lage discontovoeten doet vermoeden, datde grex 2014 is dicht gerekend.

Financiële parameters en uitgangspunten

Een grondexploitatie loopt over een relatief lange periode en moet daarom regelmatig wordengeactualiseerd. Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor, dat dieactualisatie jaarlijks gebeurt.

' Econoom. Reacties op deze notitie zijn welkom via mail@hansopdam.nl

Het verdient aanbeveling om de financiële parameters en uitgangspunten van eengrondexploitatie niet te veranderen als daar geen dwingende redenen voor zijn. Daardoorhoudt bijvoorbeeld een begrip als 'het financieel resultaat' of de Netto Contante Waarde (NCW)van de grondexploitatie in de loop van de tijd eenzelfde betekenis en kan aan de hand van deNCW worden gevolgd of de economische doelen worden bereikt. Soms moeten bepaaldeuitgangspunten echter worden verlaten of aangepast. Zo was de stagnerende woningmarktvoor ADT aanleiding om in 2011 o.a. de omvang en fasering van het woningbouw programmain de grex aan te passen. Om besluitvormers en volksvertegenwoordigers goed te informerenmoeten in een dergelijke situatie de resultaten van de berekeningen worden uitgevoerd voor (i)het scenario bij ongewijzigd beleid en (ii) het scenario bij gewijzigd beleid. Alleen dan kunnende veranderingen in het project op waarde r,vorden geschat.

Op 16 april ontving Provinciale Staten van Overijssel de grondexploitatie van degebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. van 1 januari 2014 (hierna te noemen 'grex 2014')samen met de meerjarenbegroting 2015-2018 en een geactualiseerde begroting voor 2014.Tegelijk kwam ook een z.g. publieksversie beschikbaar. De gemeenteraad van Enschedeontving deze stukken op 1 mei 2014. Verontrustend is de mededelingz dat in dezegrondexploitatie gerekend is met andere financiële parameters en andere uitgangspunten danin de eerdere grondexploitaties van 2012 en 2013. Deze laatste grondexploitaties steunden ophun beurt weer op andere aannames en uitgangspunten dan de grondexploitatie waarmee ADTop 1 december 2010 aan het werk ging. De grondexploitaties zijn daardoor niet direct metelkaar te vergelijken. De NCW van de grexen van 201 2, 2013 en 2014 komen alle uit op ca. €11 mln. negatief. De oppervlakkige lezer is geneigd te concluderen, dat het verlies in de loopvan de jaren constant is gebleven. ln werkelijkheid is echter met verschillende maten gemetenen zijn de verliezen flink opgelopen.

Tabel 1 geeft een overzicht van de veranderingen in de achtereenvolgende grondexploitaties.Er waren, zoals gezegd, harde redenen om in 201'1 de scope van het project aan te passen aande gewijzigde omstandigheden in de woningmarkt. Er waren echter geen harde redenen om dediscontovoet te verlagen van 5,5%o naar 4,75% en vervolgens naar 1 ,34o/o tot 4%.Ook hetbesluit om de concessievergoeding als inkomsten te boeken is een afwijking van het eerdergekozen uitgangspunt om kosten en opbrengsten uit de luchthaven buiten de grondexploitatiete houden. Het besluit om die concessievergoeding vervolgens voor de geheleconcessieperiode van 49 jaar mee te laten tellen en bijv. de kosten van beheer en onderhoudvan het projectgebied slechts mee te tellen tot 2030 is methodologisch fout en geeft eenmisleidend beeld van de kosten en baten van het project. Op 19 januari 2012 schrijft ADT ineen bestuursnotitie:

"ln zijn totaliteit is de grondexploitatie ten opzichte van die van 2009 en 2010, diebeiden sluitend waren, aldus met ca € 10,9 mln. (ncw) verslechterd"3

Uit eigen berekeningen' blilkt echter, dat het verlies op de grondexploitatie 2011 niet € '10,9 mln.bedraagt, zoals ADT rapporteert, maar - als gerekend zou zijn met dezelfde parameters enuitgangspunten - ca. € 30 mln.

2 o.c. p. 93 zie p. 32van de Bestuursnotitie Strategische Heroriëntatie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente enomgeving. ADT, januari 2012o ADT cash flow 2O1O-202g. Notitie i73, iS maart 2012

es van ADT

t. Grondexploitatie bijde oprichting van ADT (1-12-2010)Rente 5,5%Discontovoet 5,50/oPrijsstijqinq/iaar kosten 2,5%Prijsstijg in g /iaar opbr enqsten 2YoTijdshorizon 2030Scope en fasering ln de grondexploitatie worden de kosten voor en

opbrengsten uit de luchthaven buiten beschouwinggelaten.5

Luchthaven

il. GrondexploliafiesI Rente

1-1-2012 en 1-1-2013

| 4,r5%Discontovoet 4,75%Prijsstiiqinq/iaar kosten 2,5%Prijsstijq inq/iaar opbrenqsten 2%Tijdshorizon 2030. Echter de inkomsten uit de vaste

concessievergoeding worden meegeteld voor devolle 49 jaar van de concessie! Beheerskostenworden daarenteqen niet meeoenomên_

Scope en fasering Programma aangepast (AT Osborne rapport)lnkomsten uit de concessievergoeding wordenmeegenomen in het resultaat van degrondexploitatie. Kosten gemaakt ten behoevevan de luchthaven worden buiten beschouwingqelaten.

lll. Grondexploitatie I -t -2014Rente 0,5Yo tot 40ÁDiscontovoet 1,34% loI4YoPrijsstijg inq/iaar kosten geenPrijsstijg i n g /jaar opbrenqsten geenTijdshorizon Zoals in ll. hierbovenScope en fasering Zoals in ll. hierboven. Daarnaast wordt nog een

additionele inkomsten uit de Luchthaven gemeld.Betekenis en herkomst daarvan zijn geheim.Additionele kosteno die door ADT worden gemaaktin het kader van de gesloten concessie-overeenkomst zijn niet opqevoerd.

Tabel 1. Financiële parameters en uitgangspunten in achtereenvolgende

t "ln de toelichting op de grondexploitaties bij de structuurvisies ongelukkig geformuleerd als volgt: ,,ln degrondexploitatie bij de structuurvisies wordt de opbrengst voor de luchthavenontwikkeling als neutraalopgenomen". Zíe Toelichting grondexploitaties en business cases Structuurvisies Vliegbasis Twente., 17

3ugustus 2009. Bijlage 1 Technische toelichting grex structuurvisies, p. 23- ln oe concessieovereenkomst met Reggeborgh lnvest BV zijn aÍspraken gemaakt dat ADT kosten voor

zijn rekening zou nemen die in de oorspronkelijke concessieóvereenkomst voor rekening zouden zijn vande exploitant. Deze kosten horen thuis op de deelexploitatie Luchthaven, maar worden daar nietaangetroffen.

ln de grondexploitatie van 1 januari 2014 wordt de onderlinge vergelijkbaarheid van de grexennog meer geweld aan gedaan. Er verschijnt een geheim gehouden bron van inkomsten van€ 1,6 mln. uit de luchthaven, extra kosten die gemaakt wórden voor de luchthaven blijvenbuiten beschouwing en er wordt gerekend met een variabele discontovoet die ligt tussen1'34% en 4o/o. De discontovoet wordt gebaseerd op de rente die de Bank NederlandseGemeenten (BNG) vraagt op leningen. Dit is niet alleen ongebruikelijk, maar - zoals in devolgende paragraaf zal worden uitgelegd - ook methodologisch fout.

Het resultaat van deze manier van boekhouden is, dat het verlies op de grondexploitatie in elkvan de grexen van 201 2, 2013 en 2014 neer komt op ca. € 1 1 mln. Dat betekent dat aan degemeenteraad van Enschede en aan Provinciale Staten van Overijssel niet hoeft te wordengevraagd in te stemmen met een verhoging van de verliesvoorziening. Het lijkt erop dat de grexis dichtgerekend.

Rentevoet en discontovoet

Er is een belangrijk conceptueel verschil tussen 'de rentevoet' en 'de lange termijndiscontovoet'. De rentevoet verwijst naar een actuele rente die in de markt betaald wordt voorleningen. Die rente varieert afhankelijk van de looptijd van de lening, de risico,s die kleven aanhet project waarvoor de lening wordt gevraagd, de ftnanciële soliditeit van de credietaanvrageren vraag en aanbod op de geld- en kapitaalmarkten. De lange termijn discontovoet is eenrekenrente die wordt toegepast bij kosten-batenanalyses en bij de voor- en nacalculatie vangrondexploitaties en pu blieke investeringsprojecten.

ln de grondexploitaties van 201 0,2011 en 201 2 werd dit onderscheid gerespecteerd. ln degrondexploitatie van 2013 wordt dit onderscheid echter niet meer gemaakt en wordt de langetermijn discontovoet vereenzelvigd met de rente die de BNG vraagt voor leningen. Er is echiergeen enkele relatie tussen de rente die een bank - in casu de BNG - vraagt en-de lange termijndiscontovoet. Ook als ADT niet zou lenen en alle investeringen zou financieren met eigenvermogen zou in de grondexploitatie een lange termijn discontovoet moeten wordentoegepast.

Voor de discontovoet en het berekenen van de NCW van grondexploitaties gelden tweesooden van regels, t.w. (i) regels die volgen uit een economische logica, en 1ii; t<aoers diemaatschappelijk zijn vastgesteld.

Economische logicaADT leent bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). De BNG verschaft leningen tegen eenminimale rentevergoeding. De BNG past, anders dan een commerciële bank, geen risico-opslag toe op de leningen die het verstrekt. De BNG gaat ervan uit, dat de risióo,s op deleningen gedragen worden door de gemeenten, c.q. de belastingbetaler. De rentetarieven vande BNG liggen daarom aanzienlijk beneden de marktprijs voor kapitaal. De keerzijde daarvanis, dat overheden een lage rente ontvangen op saldÍ en deposito's bij de BNG. Als particulierenbij de BNG zouden kunnen lenen op dezelfde voorwaarden als overl"reden, zouden niet alleende commerciële banken snel klanten verliezen aan de BNG, maar zou de BNG zelf binnen dekortste keren te kampen krijgen met een tekort aan kapitaal en verplicht worden derentetarieven te verhogen. Overheden zijn verplicht spaargelden te deponeren bij deBNG'mogen slechts in beperkte mate - voor zover de wet dat toestaat - spaargelden

deponeren bij commerciële bankent. Als die wettelijke regels er niet zouden zijn, zou de BNGgeen deposito's ontvangen.

De rentetarieven van de BNG zijn dus geen goede indicator voor de waarde die het kapitaalheeft in het vrije verkeer op de kapitaalmarkt. De lage rentetarieven van de BNG creëren eenz.g. "easy money trap", de verleiding om niet te letten op economisch rendement en kapitaalsuboptimaal aan te wenden (te verspillen). Om dat te voorkomen, adviseren economen omvoor overheidsinvesteringen een discontovoet te hanteren die een betere afspiegeling is van dez.g. 'time value of money'. De hoogte van de discontovoet heeft wel enige relatie met derentevoeten die in de markt worden aangetroffen maar kan met geen enkele rentevoet wordenvereenzelvigd. Ook als een project volledig uit eigen middelen wordt gefinancierd, wordenoverheden geacht een discontovoet toe te passen.

M aatsc h ap p el i j ke kad ersOp grond van deze economische logica heeft de Rijksoverheid richtlijnen ontwikkeld voor dewaardering van investeringsprojecten en grondexploitaties. Daartoe behoort een richtlijn voorde toe te passen lange termijn discontovoets. De richtlijn voor de te hanteren discontovoetbedraagt thans 5,S%ó per jaar, bestaande uit een risicovrije rente (2,5%) en een risico-opslagvoor risico's (3%). Van deze richtlijn mag alleen worden afgeweken als dat goed kan wordengemotiveerde.

Lagere overheden hebben deze richtlijn vertaald en geinternaliseerd in hun beleid. Zo heeft hetcollege van B&W van de gemeente Enschede op 2l januari 2014 een Nota van Uitgangspuntenvoor het Meerjarenprogramma 2014 vastgesteldlo. Daarin staan o.a.

. Parameters voor de actualisatie van kosten en opbrengsten:a. Kostenstijging 2014 0%, 2015 t/m 2017 1"/" en 2018 e.v. 2/"b. Opbrengstenstijging 2O14llm 2017 0% en 2018 e.v.2/"c. Rente blijft gehandhaafd op 5% voor de gehele looptijd

' Prijzen grond: actualisatie grondprijzen (conform taxatie). De gemiddeldegrondprijsdaling woningbouw bedraagt 57o, de gemiddeldeg rond p rijsd aI i n g bed rijventerrei ne n bedr aagl 2/o."

ln de grondexploitatie 2014 heeÍt ADT de gemeentelijke richtlijnen voor de kostenstijging enopbrengstenstijging gevolgd, maar de richtlijn voor de rekenrente genegeerd. ln 2013motiveerde ADT de toepassing van een lagere discontovoet van 4,75"/" in plaats van 57o alsvolgt:

"ADT rekent met een discontovoet van 4,75o/". Deze wijkt af van de gemeente Enschedewelke momenteel 5,0% hanteert. De reden hiervoor kan gevonden worden in het feit dat:

- De gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. een op zichzelf staande uniekegebiedsontwikkeling is waarin sprake is van een projectÍinanciering met een op degebiedsontwikkeling geënte financieringsbehoeÍte, welke elk kwartaal door het

' Zie hel bericht op http:l,rwwvr.rtvocst.nllnieuv;sldefauJt.aspx?cat=1&nid=l52838: "De provincie Overijsselis bang in de toekomst 25 miljoen euro rente per jaar mis te lopen. Dat kan gebeuren wanneer deprovincie verplicht wordt om haar reserves op de bank bij het ministerie van Financiën te zetten."" Zie de kabinetsbrieÍ van 6 december 2013 (kenmerk IRF/2013/993)n Dat is bijvoorbeeld het geval, wanneer er goede gronden zijn om de economische rationaliteitondergeschikt te maken aan ethische of milieukundige overwegingen.'' Koers053. Stad van Nu. Concept-Gemeenterekening 2013, 351 blz.

opgerichte treasurycomite wordt geactualiseerd. Hierdoor kan sprake zijn van eenandere strategie dan bij de lening-porteÍeuille van de gemeente, omdat bij degemeente veel meer componenten een rol spelen dan bij een afgebakendegebiedsontwikkeling zoals bij ADT.

- De gemeente heeft een portefeuille die reeds jaren loopt. Hierin bevinden zich ookleningen uit het verleden met een andere rente en looptijd. ADT heeÍt geen last vanhogere historische rentestanden uit het verleden waardoor zijin deze tijd met eenlagere omslagrente kan rekenen dan de gemeente Enschede."

Exact dezelfde formulering wordt in de grex 2O14 gebruikt om te motiveren dat in degrondexploitatie van 2014 gerekend wordt met een variabele discontovoet die oploopt van1,34% to|4"h. Dit zijn geen argumenten. Het is een standaard praktijk dat in grondexploitatiesgerekend wordt met een constante lange termijn discontovoet. Het gebruik van variabele enongebruikelijk lage discontovoeten doet vermoeden, dat de grex 2014 is dlcht gerekend.

lnconsistenties in de data

ln de grex 2014 wordt opgemerkt, dat het verlies ca € 2,9 mln. hoger zou zijn uitgevallen alsgerekend zou zijn met een discontovoet van 4,75% en nog hoger als gerekend zou zijn met eendiscontovoet van 5"/" zoals voorgeschreven door de gemeente Enschede. Wij wilden - net alsin 2012 -een poging doen de berekening van de NCW van de grexte reconstrueren op basisvan de openbaar gemaakte gegevens. Die poging hebben we voorlopig moeten staken, omdatfikse tegenstrijdigheden aan het licht kwamen tussen enerzijds de grex en anderzijds dejaarrekeningen en begrotingen. Wellicht dat de jaarrekening 2013 een aantal onduidelijkhedenkan wegnemen. Voorlopig beperken we ons in deze notitie tot het signaleren van deinconsistenties.

De volgende tabel geeÍt de resultaten van de grondexploitatie.

UTTGAVÉN {1.1"3S:"4} Totsal GErEalist*rd il*g,J*rlb*nJlx8

llr*;:k*e ter,tnili*tr tn 5if'rÊrÊt1

igafdinfrabr-ru*rijp mtk*rrx***ri.!p mrk*nfiilb LÈr

pl altks Sc n pr*.i*:t* rgar:i s att* Á F:plank*:t*n prcrjeetenplank*ster: aanhrlte rl ing L;chth*'.,e n

beh**rh*stcnf**dser: cn l err*lce Èinge*

lq. ]fi ? (C,t

.4 9Ë6.?54"5.67$.1.5*.$.31!.1*&

"5.à*1.:19. 1.1 13.n3 7

1$.e*Ë.15.{1*.631.*1*"4.:56.7* l1n r.?]'t*Ê*!.J/ À.iuli

'4. &**.95b

-14S.'{S3.104 S$S.133.9ï*

4$.ï3S

4"S{t3.Y//.:rË1"7.:4$.S*4,3.e*s.381

5.01r1"5S.{

1.28S.]19

1^iÁ a4Àl,:q:. l l.a._ at^ ÀrÀ0.J$iJ.u+{|tr

4"*S1.895

5.54:.1,S*s.JË3.45S5.S*1.t1S1.1S*"$33

3.7,39.173

9.}83.s1&-s5*.4**

5,4$?,SS{3.4S.!3ï

Tsta*rl .11r.SlS.SË! 65"SS3.13S '56.139.43à

Is&*i; {Ji&l*v**, inà*nlsfe*, rÈs{rÍbfÈ.} Srsr}dgïSIqxf*fiefd}f*af per J--l-J$l*

Saidc numlnss,ïlns*r ukgxuenlnS*r ink*xrctrn

"3.435"71S-:.114,519? q l^, ÊÉA

'?6.64{3e3 t3-m?.Ëit?"1.13{ "515:.5t*.s,$&

5,: ld * g*ïr-',se r-e* rdRent*

;.*5S,3b518.146.111

3{.593.Sffi.18.t4Ë.3 31

Sald* [ir.ci*tsarde t. j1 1J :$]gi

Sal* ia,FR* Conteilre Wesrde {1-I-:È1d}

l1 ll;Ë -cÈf

.11"ds7"514

Bron: ADT. Grondexploitatie 2014, Openbaar rapport, p. 3

De gerealiseerde waarden in de grex volgen uit de openingsbalans en uit de jaarrekeningenover 2011,2012 en 2013. Die kunnen op dit moment niet worden geverifieerd, omdat dejaarrekening van 2013 nog niet is gepubliceerd. De gerealiseerde cijfers voor 2013 kunnenechter wel worden afgeleid uit bovenstaande tabel en de openingsbalans en de jaarrekeningenover2011 en 2012. Het resultaat is te lezen in Tabel 3.

$hlnsMsïEit {1"r."rs1{} Tsts*l GsrralisÊ*rd N*glssrtil"rgb0tjw*cr:turn'lir *.ri lciqurr: r: rgl r* :* rt f rtr:rig *',.nsrr i,:n ir: g r: r:

beslaIt-r: lastg**dr*àlu ur;'agrêri s rlr g tb rui k

sul-rsidi*#bijdragenink*rïtit,elx b€.}1*er

lurhthn',,l1n

*'\trig

I7.Jï4:;5Ë.J 31"*S3

s6*.52 1i11.in,t. 1"i "'. J,+ ó. -rtl,1,14*.,:{}f

1$.ll4.:fi54.S:S.1?S

15 531.53.6

x.s3Ë"ss1

l8 5" $**.1.14S.ffi

1S.tt4.3*5!..15?.$19

1 ) AïÀ ggl

]7.!ï"i.115&.:3t.$*3

&s9.53111.*b3.fi1.1

J..3?3.55*15^53153

ïatasl 1rs.3$1851 35.$,t8.ï$5 79.3,Í13.*S*

Tabel 3. Grex 2014 Gerealiseerde inkomsten en uitgaven t/m 2013 (€ mln.)

Gerealiseerd2010 2011 2012

UitgavenVerwervingskostenSloopkostenM ilieu/saneren/explosievenWegen/open bare ru imte/natu urFonds BovenwijksKosten planvoorbereidi ngKosten beheer vastgoed

Totaal uitgaven

lnkomstenUitgifte kavels voor woningbouwEconomie en leisureVerkoop bestaand vastgoedZor g/ resorVoveri ge voorzien i n genNatuur: verkoop EHS grondenSubsidies, overige inkomstenBeheerLuchthavenRestitutie hist. PlankostenOverig

Totaal inkomsten

Netto inkomsten

Bron: Jaarrekeningen ADT over 201'1is hieruit berekend.

Toelichting:

-29,80 0,26 10,03 -7,13

en 20'12 en Grondexploitatie 2014.De

29,80

12,70

42,50

12,70

12,70

2013

0,040,130,05

-0,031,294,802,028,31

1 ,.16 1,260,01 0,000,04 0,010,20 0,02

4,81 4,32'1,06 2,007,28 7,61

0,210,29

7,00

0,057,54

GerealiseerdGrex 1-1-'14

32,250,150,100,191,29

26,635,07

65,69

0,00-0,21

0,000,00

4,14 0,0012,19 0,041,27 1 ,18

0,00

0,03 0,1617,64 1,17

0,29

4,1419,232,45

12,700,24

39,05

-26,64

kolom voor 2013

1. De uitgaven voor 2010 zijn genomen uit de openingsbalans. De historische plankosten(€12,7 mln.)zijn in 2011 afgeschreven voor een bedrag van € 12,88. ln degrondexploitatie van 1 januari 2012 en latere grondexploitaties is deze afschrijvinggeboekt als inkomsten onder de post 'overig'. ln de jaarrekening van ADT werd dezepost niet als verlies geboekt. Om de correspondentie tussen Tabel 3 en dejaarrekeningen van ADT zo goed mogelijk in stand te houden is de post 'overig'gesplitst en is deze afschrijving afzonderlijk geboekt als Restitutie hist. Plankosten inhet jaar 2010.ln de jaarrekeningen van 2011 en 2012 zijn rentekosten opgevoerd. ln grondexploitatiesis het gebruikelijk om de kosten en opbrengsten van de z.g.'real resources' afzonderlijkin beeld te brengen en de kwestie van de financiering, de toe te rekenen rente en deverdeling van risico's separaat te behandelen. ln deze notitie zullen we dezedecompositie van 'real resources' en 'financial resources' volgen. Rentekosten enrentebaten die in de jaarrekening worden genoemd zijn niet opgenomen in de tabel enverklaren de verschillen in de totalen in de tabel en de jaarrekeningen.De posten "te vorderen BTW" op de openingsbalans (€ 0,3 mln.) en "niet te verrekenenBTW" in de uitgaven van jaarrekening 201 1 (€ 0,'13 mln.) zijn in deze notitie buitenbeschouwing gelaten.

2.

3.

B

Tabel 3 laat zien dat de informatie over de gerealiseerde inkomsten en uitgaven in de grex van1 januari 2014 niet consistent is met de gegevens uit de jaarrekeningen. Zo wordt in de grex2014 gemeld dat nog geen inkomsten zijn gerealiseerd voor de post'Economie en leisure'terwijl in de jaarrekening over 201 '1 gerapporteerd werd, dat op deze post € 206.620,-(afgerond €0,21 mln.) werd ontvangen. Voor andere posten in deze kolom met een negatievewaardell geldt eenzelÍde opmerking.

De berekende gerealiseerde waarden voor 2013 wijken sterk af van de herziene begrotingl2voor 201 3. Zie Tabel 4. We moeten wachten op de jaarrekening 2013 om uitsluitsel te krijgenover de gesignaleerde verschillen.

Tabel 4. De herziene begroting 2013 versus de resultaten van Tabel 3

UitgavenVerwervingskostenSloopkostenM i lieu/saneren/explosievenWegen/open ba re rui mte/natu urFonds BovenwijksKosten pla nvoorbereidingKosten beheer vastgoed

Totaal uitgaven

InkomstenUitgifte kavels voor woningbouwEconomie en leisureVerkoop bestaand vastgoedZorg / resort/overi ge voo rzien i n g enNatuur: verkoop EHS grondenSubsidies, overige inkomstenBeheerLuchthavenAfboeking hist. PlankostenOverig

Totaal inkomsten

Netto inkomsten

Begroting

I,773,2t7,743,510,115,BBI,97

L7 t54

0,36

L,2O

0,031,01

Gerealiseerd(uit Tabel 3)

O,O4

0,130,05

-0,03L,294,802,O2813O

Verschil

1,133,081,653,54

-1,181,08

-0,059,24

0,36o,2rL,20

-0,01-o,17

-0,16L,43

-7,82

2,60

-14,95

-0,21

o,o41,18

0,16r17

'7,t3

Tegelijk met de grondexploitatie van 1 januari 2014 verschenen ook de geactualiseerdebegroting voor 2014 en de ontwerp meerjarenbegroting voor de jaren 2015 ï/m 2018. Verwachtmag worden dat de grondexploitatie consistent is met deze begrotingen. De tabel in de annexlaat zien welke uitgaven en inkomsten volgens de grex 2014 nog zijn te realiseren na 2018 alsuitgegaan wordt van de gegeven cijfers over de realisatie, de herziene begroting voor 2014 ende meerjarenbegroting voor de jaren 2015L/m 2018.

tt met uitzondering van de post op de laatste regel.'' Zie de begrotingswijziging 2013, versie 1 .0 / DB 22-3-2Oi3

I

Een laatste punt dat opvalt in de data is, dat de omvang van de grondexploitatie in termen vaninkomsten en uitgaven in 201 4 aanzienlijk is gekrompen ten opzichte van de grex 201 3. ZieTabel 5.

Tabel 5. Totaal aan inkomsten en uitgaven inin opeenvolgende grexen (€ mln.)

2012 2013 2074Uitgaventotaal in 2030 734,6 136,5 I2I,BInkomstentotaal in 2030 737,3 137,4 lLB,4

Bron: ADT grondexploitaties 2012, 2013, 201 4

Een zaak om nog nader uitte zoeken is waaraan de daling in de uitgaven (met €14,7 mln.)eninkomsten (€ 19 mln. ) is toe te schrijven en welke invloed dat heeft op het resultaat van degrondexploitatie.

10

ON 0i Írlcqor \i $dcnt oi dÊó(\1

è XS 9n\q)oF-N(ft NcqLnN\roorncf)N$ or $J! ps lqqq\qqQ otctol0o--iot0o-qóiryó +Ë5,N n.od-oq$qqj >\oNo$orsrnJdqi,"il- C'O Fi t-tN Cn ?-í r+ Fi F{ |

r{ r{

ètrP $qo'g':Ln@N oN,-rNtc'.)N,-{otO.ÈÈ= nqnQQxtotr N-{N69-{NLn\oNNóE N il'i+d"ià"rg :d:d"gdióidà

r{

P QO'oNNFTO|.'1 OtlO \\O."1p.ioNt.or..)@@o oo-r

I .qRoidoiiNdi Nd"iÈPP*

c)6_o(6l--

_o

-c.96c')ooa(soNEcoYo)Lo)

_ocNc)rORI

oocq)

aEof<.ccoco(dO').=JoEoc).a(dooCI

ooz

€or.'lÍn

I

n!oto€oofílorooo

I

r{o$

I

ooo$r.'l

r\t

Ëtoor{

oNooogrN

a

c(J

oEo

.;

oz

Noo!

Noro

or.{

r\u)iloF{

toNro

OtF.l

dtNdOloto

N@(.nLON@0oO Or@(ON ti{qq"laoloo-olN cotn$N c'.)\o_JJoooNOdt oiico-d di

t,l

LnONLnOt.-íNf\ OFro.)O NN-nqqanql.c} cqLncr)\o oJJoooLnjj djnid *'t{

i-{ $@ \ONry o-a F{ F{o oJ o*;

I

tOtN ca.+aal o- to$N-r d;

Fl r{

ci vcnLncnoroNd: oÊooN@oínN do do^-i$óidN \OOdN Nar.{

= oto-o-q crlO-l'o

N ÊOOO $Nti

-{\OOr$OCOOrl\ OLO@qqqolqqqt o-qÍlo o o Jio o + doioi,-r@ca,-r\O@@Sf OO@olot(o-qlco_qo oNcoo Jo N o o o ui +dol'.-rN0o(c)\oNtJ1o oaf)@cY1 q '.o- \ of Nr \or c0 o- .f,- o?o o o N o io di ddoi

0o\oN\

O)\co'- l\l

oh'\o

ËRpÈto'f\ Èl

ENà

\t\N

=a$r.{oNxoooc'!Ê

oC'!olt

oE'l.=

0)Jo

Í!ooog0

cq,

oc'l,Ë

otr0)

oEo.!íl-{

xoc

-È\q.)q.)q\aP(u

o

tr (O.-rtO -9@ i-{CD O tnt: iooN cooN Nc! o ou)N iodd $-ir..- do* r.r' dnOOOOOO50o\loF.ÈR oi o.r,

^' N' N'NFiUc!--{:

5 = Ë-E R Èbs

ríu ;. If oJE!l.|Ei o) .E ótbp Fí)g .cE c óórE .yóE pB I 89.?! Ii= 9.e íeS;ïs :

Ë gÈËËï' ;erlsr Ë fi

,ËtËË;ÊËg fi*ËiH:Ë.iË E

ËËácgËËËE ËËËiÈËHËEEsE:)F;F