DEEL III: IDENTITEITSONTWIKKELING: DE VORMING VAN EEN INTERN KOMPASHOOFDSTUK 8: INTERN KOMPAS DEEL I: HET ‘WAAROM’ VAN IDENTITEITSONTWIKKELING1. Inleiding: de functies van het intern kompas- Beschrijven van zichzelf op drie vlakken:

o onszelf in relatie tot anderen relationele identiteit ‘ik ben getrouwd met’, ‘ik heb kinderen’

o onszelf in een groep waartoe we behoren collectieve identiteit

‘ik studeer psychologie’, ‘ik ben fan van’o onszelf en de doelen die we nastreven persoonlijke

identiteit ‘ik wil rijk worden’, ‘ik wil bijdragen tot de

maatschappij’- Deze beschrijvingen typeren onszelf en geven vorm aan een

INTERN KOMPAS dat richting geeft aan ons leven. - Een innerlijk kompas vormt een stevig fundament en bestaat uit

authentieke waarden, doelen en interesses die richting en betekenis verlenen aan de identiteitsontwikkeling en het leven van mensen.

- Het intern kompas heeft drie functies.o Selectie

biedt houvast en innerlijke rust bij maken identiteitskeuzes

vooral belangrijk bij groot aanbod aan keuzes helpt goede van foute keuzes te onderscheiden via de keuzes die we maken geven wij het kompas

ook vorm exploratie in de breedte

o (Zelf)regulatie toegemeten identiteit blijvend vormgeven interesses, waarden, doelen dienen blijvend op elkaar

afgestemd te worden eventueel beslissing nog terugdraaien en aanpassen

of doorgaan met keuze exploratie in de diepte!

o Veerkracht vlotte oriëntatie bij in de war

zijn/identiteitsontwikkeling onder spanning veerkrachtig reageren indien nieuwe identiteit wordt

toebedeeld

1

- Kerndoelstelling van opvoeding & onderwijs = ontwikkeling van intern kompas!

- Een intern kompas wapent kinderen om op een zinvolle en efficiënte wijze te navigeren door hun latere leven

- Om dit doel te realiseren dienen ze de nodige bagage mee te krijgen tijdens hun jeugd

2. De ZDT-visie op het waarom van het intern kompas2.1 Zelfaangenomen en toebediende identiteiten- Intern kompas krijgt vorm & biedt steun op scharniermomenten

(ogenblik waarbij we voor een fundamentele keuze staan, bijvoorbeeld aanvangen van een studie, trouwen, ...) in ons leven, als we een nieuw hoofdstuk aansnijden

- Twee types identiteiten worden onderscheiden

- Rol van exploratie: Terwijl in het geval van een aangenomen identiteit exploratie potentieel aanwezig is, wordt een toebedeelde identiteit gekenmerkt door de potentiële afwezigheid van exploratie.

- Omkeerbaarheid: Terwijl in het geval van een aangenomen identiteit de identiteitsevolutie soms onomkeerbaar is, is de identiteitsevolutie in het geval een toebedeelde identiteit vaak onomkeerbaar

- Identiteitsintegratie: Terwijl men in het geval van een aangenomen identiteit zich met de identiteit dient te vereenzelvigen, zal men in het geval van een toebedeelde identiteit zich met de identiteit dienen te verzoenen.

2

- Voorbeeld: studenten die nog zelf voor een keuze staan – aangenomen, iemand die plots een auto-immuunziekte blijkt te hebben – toebedeeld

- Toebedeelde identiteiten o Identiteitsbreuk & dus vaak autonomie-inhiberend (men

wordt gedwongen om bepaalde dingen te doen, stoot vaak op verzet)

o Grondige herschikking van meerdere identiteiten (andere identiteiten worden ook in vraag gesteld)

o Hier liggen ook kansen = verrijking (in de mate dat iemand er in slaagt zich te verzoenen met een toebedeelde identiteit)

o Niet noodzakelijk negatief (bijvoorbeeld onverwacht zwanger zijn, komt plots en kan men weinig aan doen maar kan daarna een positieve ervaring worden)

3

Proces van toenemende vereenzelviging

Straf, beloning, verwachti

ng

Schaamte, schuld,

zelfwaarde

Persoonlijke

relevantie, zinvol

Geboeidheid

interesse, plezier

Halfslachtige identiteitskeuze

Overtuigde identiteitskeuze

ZelfvervreemdingNiet-zelfconcordant

Niet-aanvaarde of onverzoende

identiteitverzoende identiteit

4

- Verleiding: we worden verleid door de omgeving om iets te doen, dat niet onze eerste keuze is. De drang om te behagen bijvoorbeeld naar ouders toe.

- Ambivalentie, obsessie: twijfel of dit wel de juiste keuze is. Voorspelt vaak meer onzekerheid. Minder lang volharden van deze identiteit. Obsessie: sommigen worden geobsedeerd door hun keuze, gaan zich hier zeer hard in vastbijten. Het niet kunnen handhaven van een bepaalde identiteit, kan angst veroorzaken – verliezen van de houvast (bijvoorbeeld sportfreak, workaholic, …) sterke rigiditeit: ‘dwangmatig’ uitvoeren van de gemaakte identiteitskeuze.

- Onze identiteit maken we kenbaar aan de buitenwereldo Soms zeer persoonlijke issues = delicaato Bijvoorbeeld debat piercings in een school

- Existentiële schuld (May, 1983)o Gaat gepaard met angst omwille van de gebrekkige

verwerkelijking van potentieel o Schuld komt naar boven indien we niet handelen naar onze

capaciteiten, soort drang waarnaar we moeten handelen. o opportuniteit om met ons intern kompas in contact te

komen / het opnieuw scherp te stellen

- Integratieo Compartementalisatie van identiteiteno Vereist het bepalen van prioriteiteno Obsessieve en harmonieuze passies

5

2.3 vitamines voor de ontwikkeling van het intern kompas- Wat is de motor voor identiteitswerk? Van waar komt de energie?

I. Autonomie- Adaptief exploratiegedrag = spontaan & vrijwillig gedrag- Buffer tegen maladaptief exploratiegedrag, want ruminatie

kan meer voorkomen bij druk & gebrek aan vrijheid- Keuzes maken & zich eigen maken gebeurt vlotter indien

men zich volledig vrijwillig achter de keuze kan scharenII. Competentie

- Draagt bij tot adaptieve exploratie & buffert tegen maladaptieve exploratie, want minder overweldigd door grote hoeveelheid opties.

- Men komt meer tot keuzes, omdat men zich zekerder voelt III. Relationele verbondenheid

- Kan bijdragen tot exploratie, maar hoeft niet, want velen exploreren opties op zichzelf (dwz., zonder steun)

- Draagt bij tot keuzes maken & identificatie met binding

- Tweerichtingsverkeer

6

Tijdstip 1 Tijdstip 2

- Wat als we in toenemende mate behoeftefrustrerende ervaringen

opdoen?

4. Empirische ondersteuning4.1 De voordelen van een goed werkend intern kompas

Psychologische behoefte-

bevrediging

Ontwikkeling intern kompas

Ontwikkeling intern kompas

Psychologische behoefte-

bevrediging

7

Leidt exploratie per definitie tot overtuigde identiteitskeuzes?

- Modererende rol van autonome oriëntatieo zoektocht = oprechte zoektocht naar keuze die aansluit bij

persoonlijke waarden & interesses; nieuwsgierigheid ó onder druk = meer belastend & meer inspanningvb. zelf initiatief nemen om informatiedagen bij te wonen vs. onder druk van ouders

Effecten van een Lage versus Hoge Informatiegeoriënteerde stijl onder Lage versus Hoge Autonome Redenen op Identificatie met Binding

- Welke effecten kunnen er afgeleid worden uit de figuur? (HE = hoofdeffect; IE = interactie-effect)

Voorbij de mate van binding – authentieke binding is cruciaalBetacoëfficiënten van Hiërarchische Regressieanalyse (Soenens et al., 2011)

2,8

2,9

3

3,1

3,2

3,3

3,4

3,5

3,6

3,7

3,8

Low informational style High informational style

Iden

tific

atio

n w

ith c

omm

itmen

t

Low autonomousorientationHigh autonomousorientation

8

Niet alle gekozen doelen zijn even persoonlijk

Ouderschap: waarom kiezen voor kinderen?

Als passies een obsessie worden

9

4.2 Hoe ontwikkelt ons intern kompas zich met toenemende leeftijd? - Bemoedigend nieuws : ons intern kompas geeft meer richting

aan ons functioneren met toenemende leeftijd

- Verschillende elementen spelen een rol:1. Meer inzicht = introspectie & zelfreflectie nodig om

geïntegreerd te functioneren2. Ervaring: men heeft ondervonden dat handelen op basis van

interesses & persoonlijke overtuigingen meer bevrediging schenkt

3. Moed & vertrouwen om je innerlijke waarden & interesses te realiseren

Noodzaak van een ondersteunende omgeving; een kritische, verwerpende omgeving biedt niet de kans om in contact te komen met je interesses & waarden

10