Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn

voorbeeldprojecten in Gelderland

Meer informatie

www.degeldersehuistest.nl

www.woontechniekhulp.nl

www.gldwonen.nl

www.gelderland.nl thema bouwen en wonen/langerzelfstandigwonen

Colofon

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg is een uitgave van de provincie Gelderland.

Redactie: provincie Gelderland

Tekst: Jeannette Eygenraam, Identity marketing, Arnhem

Portretten: Ingrid Joppe

Vormgeving en druk: provincie Gelderland

Met dank aan alle geïnterviewden voor het delen van hun kennis en enthousiasme.

30 november 2014

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn

Het vervolg

Provincie Gelderland

Markt 11

6811 CG Arnhem

Postbus 9090

6800 GX Arnhem

T (026) 359 99 99

[email protected]

www.gelderland.nl

Inhoud


Het vervolg, november 2014 1

Van opplussen naar veilig en sociaal wonen? 2

In de praktijk, 12 projecten 3

1 Westervoort

Vertrouwd wonen in Westervoort 4

2 Druten

Langer zelfstandig wonen in Druten 6

3 Wijchen

Bewust wonen in Wijchen 8

4 Elburg

Gewoon Gemak in Elburg breidt uit met thuistechnologie:

nu ook voor mensen met dementie 12

5 Rheden

Mijn huis, mijn toekomst 16

6 Doetinchem

Ondertussen start een nieuw project in Doetinchem 20

7 Montferland

Thuis in Montferland 22

8 Ooij (Berg en Dal)

Samen Ooij 26

9 Heumen

Passend wonen in Heumen 30

10 Nijkerk

Ondertussen start in Nijkerk een nieuw project 34

11 Geldermalsen

Lekker thuis wonen in Geldermalsen 36

12 Lochem

Wonen met een plus in Lochem, ook voor mensen met dementie 40

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg1

Wonen is veel meer dan de stenen waarvan je huis gebouwd is of de plek waar de woning staat. Prettig wonen wordt, naast aanpassingen in de woning waardoor je zo lang mogelijk zelfstandig kunt blijven wonen, ook bepaald door de leefomgeving. Maak je ook deel uit van die leefomgeving?Mensen willen het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen. In het recente verleden stond hierbij het geschikter maken van bestaande woningen centraal. Tegelijkertijd begon duidelijk te worden dat naast preventie - het bouwkundig geschikter maken van de eigen woning - ook thema’s als thuistechnologie en dementie in de thuissituatie belangrijker werden.In mijn ogen is een integrale benadering van wonen, dienstverlening, zorg en technische hulpmiddelen noodzakelijk. En samenwerking tussen gemeente, corporatie, zorgen welzijnsinstellingen en de bewoners zelf is essentieel.

Vanaf 2011 steunt de provincie procesbegeleiding van Langer Zelfstandig Wonen met geld uit het Impulsplan Wonen. Er lopen op dit moment meer dan 20 lokale initiatieven met aantoonbare resultaten. Niet alleen is een groot aantal woningen geschikter gemaakt, er zijn

ook bouwkundige en technologische aanpassingen aangebracht waardoor mensen met vroegdementie langer in hun woning kunnen blijven wonen. In een aantal trajecten bleek de grote betrokkenheid van de doelgroep, zowel bij beleidsontwikkeling als bij de uitvoering van trajecten. De aanpak werkt en daar ben ik trots op.

‘Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn’ is niet voor niets zo’n bekende volkswijsheid. Deze brochure - een vervolg op de brochure uit 2010 - laat zien dat er een heleboel mogelijk is om comfortabel en prettig te kunnen wonen. De rode draad die ik in de verhalen van deze Gelderse gemeenten zie, is dat zij de behoeften en wensen van de inwoner centraal stellen, maar ook dat die inwoner zelf een actieve rol heeft.Ik hoop dat u er veel inspiratie en goede ideeën uit zult putten. En waar de provincie Gelderland een steentje kan bijdragen, zullen we dat graag blijven doen.

Josan MeijersGedeputeerde WonenProvincie Gelderland

Iedereen wil oud worden, niemand wil

het zijn, het vervolg

Josan Meijers


Van opplussen via Langer zelfstandig thuis

wonen naar veilig en sociaal wonen

De provincie Gelderland wil de keuzevrijheid van mensen vergroten zodat zij langer zelfstandig (thuis) kunnen wonen. Dit vraagt van alle betrokken organisaties, gemeente, corporatie, zorgen welzijnsaanbieders, een klantgerichte aanpak en de bereidheid om samen te werken met hun lokale partners. Liefst inclusief bewoners zelf, als meebeslissers over hun eigen buurt.

Vanuit het Impulsplan Wonen ondersteunt de provincie Langer Zelfstandig Wonenprojecten met: − financiële (investerings)bijdragen − procesondersteuning − kennisontwikkeling en kennisdeling.

In 2010 zijn een vijftal pilots in Lochem, Bronckhorst, Elburg, Heumen en Westervoort/Duiven beschreven in de uitgave Iedereen wil oud worden, niemand

wil het zijn. Deze gemeenten waren pionier met projecten om het langer zelfstandig wonen mogelijk te maken. In de pilots werken woningcorporaties, ouderenbonden, dorps- en wijkraden en gemeenten intensief samen. De provincie vervult een stimulerende rol en heeft de externe procesbegeleiders gefinancierd. De projecten hadden het begrip opplussen als vertrekpunt. Oftewel: bestaande woningen geschikt maken voor ouderen, veelal met eenvoudige ingrepen. Eind 2014, ruim vier jaar later, is het Langer Zelfstandig Wonen een levendig vitaal onderwerp waar heel veel partijen in Gelderland dagelijks mee bezig zijn. Niet alleen profesionals, ook de inwoners zelf zijn actief participant geworden. De verhalen van de tien projecten in Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn –het vervolg, tonen een duidelijke


verschuiving van de woningoriëntatie naar de sociale omgeving om de oudere en zijn woning heen. De transitie in de zorg, de vergrijzing en de verwachte toename van ouderen met dementie zorgen voor een verbrede focus. Er wordt veel meer zelfstandigheid van burgers verwacht nu en in de toekomst. In de projecten participeren geriatrisch verpleegkundigen, ouderenbonden, vrijwilligersorganisaties allemaal samen met gemeenten, coproraties, zorgen welzijnsorganisaties om het Langer zelfstandig thuiswonen ook echt mogelijk te maken. De projecten richten zich op hetzelfde doel, maar kennen elk een eigen specifieke aanpak. Uit de verhalen blijkt dat maatwerk heel belangrijk is.

Kennisdelen en inspiratie halen zijn voedingsbodem voor het gericht eigen keuzes kunnen maken. Elk dorp, elke wijk heeft z’n eigen identiteit. Omdat de inwoners steeds vaker zelf bepalen wat er nodig om mensen langer zelfstandig thuis te kunnen laten wonen, is er geen behoefte aan blauwdrukken. Wel aan ruimte om het proces op maat in te richten.

Er is een duidelijke verschuiving waar te nemen, die helemaal in pas loopt met andere maatschappelijke ontwikkelingen zoals de invoering van de participatiewet en de nieuwe wmo. De bewoners zijn aan zet en de gemeente biedt een faciliterende rol. Dat levert doorleefde gewenste projectresultaten op, van aangepaste woningen en tuinen, rollatorbestendige trottoirs en herinrichte openbare ruimten, domotica om mantelzorgers te ontlasten tot boodschappen- en vervoersdiensten gerund door vrijwilligers.

Langer Zelfstandig Wonen krijgt een goede start met behulp van een extern adviseur. Deze brengt partijen samen en draagt zorg voor de gemeenschappelijke focus. Vervolgens zijn de partners al snel in staat het programma te implementeren in de eigen organisatie. Die borging is belangrijk voor de continuïteit. Het Langer Zelfstandig Wonen is een thema dat duurzaam op de agenda blijft, simpelweg omdat er steeds meer ouderen komen.

Wat maakt een project tot een succes? De antwoorden in Westervoort, Druten,Wijchen, Elburg, Rheden, Montferland, Ooij, Heumen, Geldermalsen en Lochem zijn telkens net iets anders, maar de gemeenschappelijke noemers zijn visie en samenwerking. Het ontdekken en delen van een gemeenschappelijke visie op het Langer Zelfstandig Wonen en vervolgens intensief samen de schouders eronder zetten. Het woord ‘samen’ komt in elk verhaal terug.


“Zodra je er minder aandacht aan besteed, neemt de respons ook gelijk af. Je moet het thema dus in de lucht houden.”Christine Andriessen,

gemeente Westervoort

Westervoort (15.000 inwoners) was de eerste gemeente in Gelderland met een

opplusprogramma. In 2006 startte een pilot waaruit het huidige project Vertrouwd wonen

is voortgekomen. Projectleider van het eerste uur Christine Andriessen is de afgelopen

jaren menigmaal te gast geweest op bijeenkomsten om over ‘haar’ aanpak te vertellen

en anderen te inspireren. De basis van het succes is een goed communicatieplan. Er is

stevig ingezet op bewustwording. Vertrouwd wonen wordt als een merk in de markt gezet.

Bijzonder is ook dat Westervoort intensief samenwerkt met de gemeente Duiven (25.000

inwoners). Zo versterken beide kleine gemeenten elkaar.

Arthur Boone, wethouder Zorg, jeugd en welzijn, vertelt: “Eigenijk is de pilot een opstap

geweest. Inmiddels hebben we stevig doorgezet en zijn de successen daar ook naar. We

voeren gericht campagne op het thema bewustwording. Met een financiële stimulans wordt

de koppeling naar het daadwerkelijke gedrag –verbeteren van het huis- gelegd. We hebben

afgelopen jaar zelfs het maximale subsidiebedrag kunnen verhogen. Er komen steeds meer

nieuwe ouderen bij, dus we moeten flink inzetten op preventie.” Projectleider Christine

Andriessen trekt nog een lijntje naar de toekomst: “Er gaat de komende tijd veel veranderen

in de zorg, qua hulp en ondersteuning aan inwoners. Gemeenten worden daar voor een

groot deel verantwoordelijk voor. Westervoort gaat het opplussen dan ook onderbrengen in

een groter geheel.” Wethouder Boone vult aan: “Als we volgend jaar sociale teams hebben,

maken we daarin tevens de aansluiting naar Vertrouwd wonen. Door de veranderingen in

de zorg groeit de bewustwording bij de mensen extra snel dat ze zelf wat kunnen doen.”

1 Westervoort

Specifiek Westervoort:

Samenwerken in bewust-

wording

“Het unieke aan ons project is

de samenwerking. Die is niet

vanzelfsprekend en heeft extra

energie gekost. Het gaat niet

alleen om het feitelijke aanpassen

van de woningen, maar ook om

de vraag ‘hoe krijg je het tussen

de oren van de mensen?’.

Het mooie van dit project is ener-

zijds de vroegtijdige voorlichting,

het is een grote bewustwordings-

campagne. Hoe krijg je mensen

zover? Anderzijds werk je met

heel veel partijen samen aan iets

nieuws. Ook een viertal onder-

nemers doet mee: sommigen

leveren materialen, anderen doen

het uitvoerende werk. Wat ook

weer goed is voor de economie.”

Om het mogelijk te maken dat ouderen en mensen met een beperking langer thuis kunnen

blijven wonen is naast burenhulp, buurtvoorzieningen, diensten aan huis en goede zorg dus

ook een geschikte woning nodig. Van alle woningen in Duiven en Westervoort komt 60% in

aanmerking voor opplussen. 80% van de bewoners wil in de huidige woning blijven.

Aantallen die zeer bemoedigend zijn voor het welslagen van het project. En dat blijkt dan ook: Er zijn al meer dan 600 huistesten ingevuld, waarna 30% van de mensen daadwerkelijk is overgegaan tot het aanpassen van de woning. De populairste aanpassingen zijn: een tweede trapleuning; zicht op bezoekers bij de voordeur; rookmelders op elke verdieping; thermostatische mengkraan in de douche; wandbeugel bij douche of bad. Elk jaar maken bovendien 40-50 mensen gebruik van speciale kortingsacties.De projectleider: “Het is een foute aaname dat het alleen voor de echt ouderen is. Wij mikken op de doelgroep 55+ers vanuit de invalshoek ‘comfort’. Vaak hebben zij, nadat de kinderen het huis hebben verlaten, bewust besloten in hun woning te blijven en gaan dan moderniseren. Een mooi moment om het huis comfortabeler te maken.” Zoals gezegd is de communicatie bij dit project de basis. Met een frisse huisstijl, waarin twee eigentijds ogende 55-plussers het beeld bepalen, wordt herkenbaarheid van het onderwerp gecreëerd. Folders, een website waarop mensen een huistest kunnen doen, huisbezoeken, voorlichtingsbijeenkomsten, kortingsacties, een brochure met 101 concrete tips en een showwand met voorbeelden, beslechten alle mogelijke vooroordelen en weerstand jegens ‘een dagje ouder worden en je huis daarop aanpassen’.In toenemende mate haakt het bedrijfsleven in op het thema.

Wethouder Boone: “Ik vind het prima dat de markt die kansen benut. Voor evenementen als de 55+beurs hebben wij een showwand ter beschikking. Hierop zijn voorbeelden van aanpassingen gemonteerd.” Ook jongeren zijn betrokken geraakt bij Vertrouwd wonen. Leerlingen van het Candea College bijvoorbeeld hebben voor hun maatschappelijke stage woningen getest, bewoners geadviseerd en aanpassingen ontworpen. Wethouder Boone: “Ik ben nu een paar keer op scholen geweest, het is daar actief opgepakt. Zo wordt de boodschap, dat woningen geschikt gemaakt moeten worden voor senioren, steeds breder verspreid.”

“Het komende jaar krijgt Vertrouwd wonen een nieuwe impuls”, vertelt Christine Andriessen. “Zodra je er minder aandacht aan besteed, neemt de respons ook gelijk af. Je moet het thema dus in de lucht houden. Er komt een nieuwe campagne waarin lokale inwoners centraal staan. Dat geeft vertrouwen en herkenning. Nu het hele sociale beleid verandert, willen we alle communicatiemiddelen hierop afstemmen.” Arthur Boone besluit: “Alles loopt nu door elkaar heen: wmo, awbz, pgb en dat is alleen maar goed. De ontschotting die het Rijk beoogt, daarvan zie ik alleen maar voordelen. We hebben slechts een doel, dat de inwoners van Westervoort langer zelfstandig thuis kunnen wonen: daar zetten we alle middelen voor in.”


Tips voor gemeenten

- Kijk goed wat je buren doen:

leer van elkaar.

- Neem van meet af aan de

maatschappelijke partners

mee.

- Breng het leuk en fris.

- Ga uit van comfort (positief) en

niet van mankementen.

Vertrouwd wonen in Westervoort

Arthur Boone


Druten vergrijst in hoog tempo. In de gemeente wonen ruim 18.000 mensen, verdeeld over

vijf dorpen, in voornamelijk gezinswoningen. Een groot deel van de inwoners van Druten

zal en wil oud worden in de huidige woning. Als dat niet meer gaat, kan een beschutte

woonvorm met begeleiding in de buurt of bijvoorbeeld een mantelzorgunit een oplossing

zijn. Op 1 juli 2014 tekenden de maatschappelijke partijen in Druten een convenant waarin

zij verantwoordelijkheid nemen voor deelprojecten. Samen willen zij de randvoorwaarden

bieden voor kwetsbare inwoners om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Deze liggen op

het brede terrein van zorg, ondersteuning, wonen, sociale samenhang en zorg voor elkaar.

De opgaven in Druten vormen de basis van een agenda met activiteiten die de partijen

gezamenlijk uitvoeren. Per thema -Samenwerking; Eigen kracht en maatschappelijke

vitaliteit; Wonen; Ambulante zorg en ondersteuning- zijn er werkgroepen en trekkers

vastgesteld. Stichting Voormekaar trekt het thema Eigen kracht en maatschappelijke

vitaliteit en Helen Scholten vervult daar als consulent Welzijn een stuwende kracht in.

“Ons project is gericht op het bewustmaken van alle inwoners van Druten, dat als je

zolang mogelijk thuis wilt blijven wonen, je daarop moet anticiperen. Wij stimuleren

eigen initiatief en willen de sociale structuren rond kwetsbare inwoners versterken.

Als samenwerkende maatschappelijke organisaties komen we elkaar tegemoet.

We hebben een prachtige afspraak met de onderlinge partijen en bespreken onze

actiepunten in werkconferenties. Een verdiepingsslag is mogelijk door elkaar op

regelmatige basis te treffen. Je leert elkaar beter kennen en dat komt ten goede aan de

burger. Bovendien werkt het plezierig.”

2 Druten

“Het staat allemaal mooi in het projectplan verwoord, dat mensen ermee aan de slag gaan, maar het is toch een proces dat je langzaam met elkaar vormgeeft.“Helen Scholten,

consulent stichting Voormekaar

Helen Scholten

Tips voor andere

welzijnsinstellingen

- Het is een proces, en het moet

inslijten bij de mensen.

- Benader het van verschillende

kanten.

Langer zelfstandig wonen in Druten

In het huidige proces richt men zich op bewustwording van de gevolgen van het ouder

worden. Het kan daarbij gaan over de geschiktheid en veiligheid van de woning,

het omgaan met indringers en oplichters, de mogelijkheden van domotica of het herkennen

van tekenen van dementie.

Het accent ligt op zelf doen en regelen. Daarnaast blijkt toch dat veel mensen gevoelig zijn voor financiële prikkels. “Ons bent zunig hè,” vervolgt Helen Scholten met een knipoog. Waarschijnlijk komt er dan ook een stimuleringsmaatregel in Druten om het opplussen van de woning aantrekkelijker te maken. We zijn aan het bekijken wat wijs is. Je ziet in de gemeenten waar veel woningen zijn aangepast, dat er toch subsidiemaatregelen aan te pas zijn gekomen.”

Helen Scholten vervolgt: “Ik vind het leuk om te merken dat het begint in te slijten. Het staat allemaal mooi in het projectplan verwoord, dat mensen ermee aan de slag gaan, maar het is toch een proces dat je langzaam met elkaar vormgeeft. De gemeente heeft het voorwerk gedaan met de bestuurders van alle organisaties en het is logisch dat stichting Voormekaar de bewustwording trekt. Wij zijn een bredere welzijnsinstelling en komen natuurlijk al veel bij ouderen over de vloer. We hebben bijvoorbeeld een steunpunt mantelzorg en proberen overbelasting van mantelzorgers te voorkomen. Met cursussen, een bezoeken oppasservice, ontlasten vrijwilligers de mantelzorgers.”

De komende maanden wordt het verse project voortvarend uitgerold.

Met trainingen voor vrijwilligers van de ouderenbond, bijeenkomsten voor ondernemers en de organisatie van een informatiemarkt in het kader van Langer zelfstandig wonen. Daar zullen de senioren van Druten verleid worden tot het maken van een afspraak voor een huisbezoek. “Als ouderenadviseur vraag ik altijd: ‘Wat houdt u tegen om het u in het leven comfortabeler te maken? Of om hulp aan een ander te vragen? Want als je dat kunt, ben je net zo goed zelfstandig. Je zorgt voor jezelf en zoekt naar een oplossing. Je ziet de energie van mensen afnemen naarmate ze ouder worden. Aankleden en boodschapjes doen zijn eigenlijk al een dagtaak. Het netwerk van mensen staat ook onder druk: vrienden en familie worden ziek, overlijden. Mensen moeten veel meer uit zichzelf halen en dat is niet iedereen gegeven.”


Specifiek voor aanpak

Druten

1 Manier van samenwerken:

agenda wordt bepaald in

werkconferenties.

2 Onderdeel van een groter

traject van bewustwording in

zelfstandig wonen.

“Als ouderenadviseur vraag ik altijd: ‘Wat houdt u tegen om het u in het leven comfortabeler te maken? Of om hulp aan een ander te vragen? Want als je dat kunt, ben je net zo goed zelfstandig. Je zoekt zelf naar oplossingen.” Helen Scholten,

consulent stichting Voormekaar

In 2009 is de gemeente Heumen, als één van de vijf provinciale pilotprojecten, gestart met

het opplusproject Wij blijven hier wonen. Na evaluatie is het project uitgerold in de andere

kernen van de gemeente. In 2011 besloot ook de gemeente Beuningen om van start te

gaan met opplussen. Niet alleen vanuit het tekort aan geschikte woningen in de toekomst

voor senioren, maar vanuit de visie dat bewoners een eigen verantwoordelijkheid hebben

om hun woning preventief aan te passen en geschikt te maken voor hun eigen toekomst.

Met diezelfde insteek is de gemeente Wijchen eind 2012 begonnen met het traject Bewust

wonen in Wijchen, met speciale aandacht voor wonen met dementie. Een projectgroep

met Talis, MEER Welzijn Wijchen, seniorenraad, ouderenbond, de projectleider van

de gemeente, Spectrum en vertegenwoordiging van de afdelingen Welzijn, Wonen en

Vraagwijzer richt zich op bewustwording en gedragsverandering van Wijchenaren om de

woning en de omgeving toekomstgericht aan te passen. Veiligheid en comfort zijn het

uitgangspunt.

3 Wijchen


“We kijken waar de dynamiek zit in de gemeente, daar zitten namelijk de ambassadeurs van een thema.“Agnes Schaap,

wethouder

Agnes Schaap

Bewust wonen in Wijchen

Delen van kennis en expertise

Agnes Schaap is wethouder in Wijchen met ondermeer sociale zaken in portefeuille. Voorheen was zij directeur van Malderburch in Heumen. Wat heeft ze nu meegenomen naar dit project? “Het zijn buurgemeenten hè, dus in Wijchen wisten we al van de Heumense methode. Het mooie van mijn overstap vind ik vooral dat ik verbindingen kan maken: tussen gemeente, maatschappelijke partners en bedrijven. Ook tussen gemeenten onderling in regionaal verband. Om kennis te delen en te ontdekken wat je lokaal moet doen en wat je in groter verband zou kunnen oppakken.We zijn allemaal bezig met die beweging om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Door het delen van kennis en expertise -je wilt immers allemaal hetzelfde bereiken- kun je je eigen weg vinden. Want blauwdrukken, dáár geloof ik niet in.”

“Het is een gezonde mix van lokaal doen en regionaal kennisdelen,” vult Sylvia Lambrichs, beleidsadviseur welzijn, zorg en gezondheid, aan. “Het houdt de pas erin om anderen mee te krijgen. Zo hebben we ook de publieksbrochure samen opgezet met een format voor meerdere gemeenten. Op het gebied van de wmo hebben we ook veel aan elkaar.”

Borging bij maatschappelijke partners

Door te investeren in relaties en te onderzoeken of er een gezamenlijke vraag ligt, gaat de gemeente effectief partnerships aan. Agnes Schaap: “We kijken waar de dynamiek zit in de gemeente, daar zitten namelijk de

ambassadeurs van een thema. Je moet aanwezige talenten en krachten benutten. Wij als overheid kunnen dat faciliteren.” Op basis van een gezamenlijk gevonden opdracht vinden projecten na een startfase goede borging bij een van de maatschappelijke partners. Het thema opplussen is onlangs ondergebracht bij welzijnsinstelling MEER Welzijn Wijchen. Deze organisatie is vanaf de start een belangrijke partner en neemt voortaan de meeste werkzaamheden voor haar rekening: de coördinatie van de woonadviseurs, het afstemmen met partners, het opstellen en mede uitvoering geven van de promotie. “Uiteraard zullen wij als gemeente waar nodig blijven faciliteren”, zegt Sylvia Lambrichs.

Investeren in preventie

Uit de demografische gegevens van de Woonvisie 2012-2016 blijkt dat in Wijchen de komende jaren het aantal 65-plussers fors zal groeien naar 21% in 2020 en 34% in 2040. Een forse opgave om hen goed te huisvesten. De wethouder: “In de wmo-notitie staat heel nadrukkelijk dat we het de mensen zo comfortabel mogelijk willen maken, dat het langer zelfstandig thuiswonen ook echt kan. We zetten dus met het hele college de schouders eronder. We investeren veel in preventie, dat gaat zich op termijn terugverdienen. We geven mensen wel de garantie dat àls er straks zorg nodig is, dat we er dan zijn! Ik hoop dat we iedereen zo lang mogelijk gezond kunnen houden en dat mensen vanuit hun eigen kracht zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen.”


Tips voor wethouders

- Heb oog en oor voor wat er

speelt.

- Wees benaderbaar

- Toon bevlogenheid en

betrokkenheid.

- Gebruik de kracht van de

mensen.

Specifiek Wijchen

- Integrale aanpak wonen en

omgeving.

- Nadruk op samenwerking met

ondernemers, woningcorpora-

tie, zorgen welzijnsorganisa-

ties.

- Ook programma voor demente-

renden en hun mantelzorgers.

- Regionale afstemming en

samenwerking.

“Samenwerking is zo ontzettend belangrijk. ‘Moet je alleen doen als het absoluut noodzakelijk is’, hoorde ik laatst op een lezing. Het zou veel geld en moeite kosten, maar samenwerken en communicatie is het belangrijkste in dit hele verhaal. Alle partners hebben dezelfde bedoeling. Je luistert naar elkaar. Hebt begrip voor ieders belangen en insteek. Als je de bedoeling centraal blijft stellen, is samenwerking juist een enorme kracht.” Sylvia Lambrichs,

beleidsadviseur welzijn, zorg en gezondheid


Zelfredzaam in Wijchense leefgemeenschapSylvia Lambrichs: “Er worden succesvolle informatiemarkten gehouden, waar honderden mensen op af komen. De GGD Gelderland-Zuid heeft voor ons onderzocht wat 35 tot 55 jarigen nodig hebben om gezond ouder te worden, zodat we er nog vroeger bij zijn. Ook zijn we bezig met een vervolgproject Goed wonen met dementie in Wijchen. Op welke wijzen kunnen mensen met beginnende dementie langer zelfstandig thuis blijven wonen en zo lang mogelijk zelfredzaam zijn? Wat is er nodig om in de Wijchense leefgemeenschap te kunnen functioneren? Hoe krijg je de scope bij de mensen in Wijchen zo dat ze een dementerende zien als een gewone burger waar iets mee aan de hand is en waar ze een helpende hand voor willen uitsteken? Vragen waar we ons samen met Talis, ZZG-Zorggroep, LuciVer en welzijnspartijen mee bezig houden. Je leert in de samenwerking niet zozeer van de uitkomsten, maar vooral van de weg die je bewandelt.”

Je moet in contact staan met je omgeving“We faciliteren mensen optimaal om in hun eigen kracht te staan,” vervolgt Agnes Schaap. “Je ziet zoveel goede dingen vanuit de creativiteit van mensen ontstaan, je kunt het hebben over bezuinigingen, maar ook over wat er voor nieuws ontstaat. Als ik hier over de markt loop, dan spreken mensen me aan. Daar gaat het om dat je in contact staat met de mensen. Het is ook belangrijk dat we rust bieden aan de mensen: dat ze weten dat we er zijn met zorg als het echt nodig is.”

Sylvia Lambrichs besluit: “Wij willen naar een inclusieve samenleving waarin plek is

voor alle mensen met beperkingen. Goed wonen. Lekker voelen in de vertrouwde omgeving. Dat je zo lang mogelijk overal kunt komen. Je stelt dan zo lang mogelijk zorg uit. Door vooraan in het proces te investeren, stel je aanspraak op zorg uit. Het is een andere manier van kijken.”

Tips voor beleidsadviseurs

gemeenten

- Klein beginnen, zet kleine

stappen,met samenwerkings-

partners. Kijk waar de

dynamiek zit, en ga daar mee

verder.

- Onderzoek mogelijkheden op

basis van commitment vooraf.

Het gaat om de mindset van

‘met elkaar willen onderzoe-

ken’. Denk in kansen, niet in

risico’s.

- Wees transparant en laat zien

waarvoor je het doet.

- Toon lef en ga ervoor!


De gemeente Elburg werkt sinds 2009 samen met woningcorporaties Uwoon en Omnia,

thuiszorgorganisatie Icare, welzijnsinstelling Wiel en de WMO-raad aan een programma

om langer zelfstandig thuiswonen mogelijk te maken. Onder de titel Gewoon Gemak is

in de eerste jaren de bestaande woningvoorraad geïnventariseerd en vervolgens passend

gemaakt voor de veranderende woningbehoefte. De mogelijkheden van thuistechnologie

zijn hier al snel omarmd en worden nu naar individuele behoefte toegepast.

De samenwerkende partijen in Elburg zetten in op een wijk- of kerngerichte benadering

aansluitend bij de werkwijze van zorgorganisatie Icare. Eind 2013 is het programma

uitgebreid voor mensen met geheugenproblemen, zoals dementie. Elburg is één van de

eerste gemeenten die de onderwerpen wonen, dementie en thuistechnologie in de praktijk

samenbrengt.

Wethouder Jan Polinder: “De afgelopen jaren was het project Gewoon Gemak met

name gericht op de ouder wordende inwoner van onze gemeente en de bouwkundige

aanpassingen in de eigen woning. Een deel van deze inwoners zal de komende jaren in

lichte of zwaardere mate geconfronteerd worden met geheugenproblematiek. De omvang

van deze groep moeten we niet onderschatten. Vandaar het besluit om de integratie tussen

woningenaanpassingen en dementie tot stand te brengen. We hopen hiermee duidelijk te

maken dat er ook bij lichte geheugenproblemen mogelijkheden zijn om zelf grip te houden

op de eigen woonsituatie.”

4 Elburg

“Als de familie de buurt niet kent, dan organiseren wij gezamenlijk een netwerk.”Tineke van den Berg,

PG-wijkverpleegkundige Icare

Tineke van den Berg

“Door samen te werken, weten we wat andere partijen kunnen bieden.” Tineke van den Berg,

PG-wijkverpleegkundige Icare

Gewoon Gemak in Elburg breidt uit met

thuistechnologie: nu ook voor mensen met

dementie


Domotica in pluskoffer voor

geheugenproblemen

De psychogeriatrische (PG) teams van Icare bieden thuiszorg aan mensen met dementie en andere geheugenproblemen. Zij zetten thuistechnologie in ter ondersteuning van de dienstverlening. Zo kan iemand met dementie langer prettig en verantwoord thuis blijven wonen. PG-wijkverpleegkundige Tineke van den Berg vertelt hoe de kleinschalige wijkteams al in een vroeg stadium veel kunnen betekenen: “In 2012 hebben we met de werkgroep thuiszorg onderzocht wat we zouden kunnen doen met thuistechnologie. We wilden een goede ondersteuning bieden voor mantelzorgers van mensen met geheugenproblemen en ontwikkelden de pluskoffer. Deze bevat verschillende technologische hulpmiddelen. Hiermee ga ik naar cliënten om samen te kijken hoe we het thuiswonen kunnen vergemakkelijken.

In de koffer zit bijvoorbeeld een bedmat. Deze is voorzien van persoonsalarmering. Er gaat een alarmsignaal naar de mantelzorger of de centrale als de cliënt uit bed stapt en na een vooraf ingestelde tijd niet terugkeert. Dit zorgt voor geruststelling (en een betere nachtrust!) van de mantelzorger en het verlenen van de juiste zorg op het juiste moment.” De bedmat kan ook fungeren als observatiemiddel. Tineke van den Berg: “Zo hadden we een mevrouw die overdag

te moe was om haar stoel uit te komen, maar ze kon ons niet uitleggen waarom ze zo moe was. We wisten niet of ze wel goed sliep of dat ze eigenlijk gestimuleerd moest worden haar stoel uit te komen. Door het gebruik van de bedmat ontdekten we dat ze gewoon de hele nacht in bed lag. Uit nader onderzoek bleek dat zij aan een ernstige ziekte leed en daarom zo moe was. Ik ben blij dat we haar niet naar de dagbesteding hebben geleid.”

Technische noodmiddelen in acute situaties

“Met de koffer heb ik een aantal noodmiddelen die ik acuut kan inzetten met een alarmkoppeling naar de meldkamer. In twee weken regelen we vervolgens een vaste oplossing voor de situatie. We hebben daar nu zo’n dertig cliënten mee geholpen. Zo was er een cliënt die soms ’s nachts uit bed stapte en aan het dwalen ging door de woning. Zijn partner was voortdurend ongerust en waakzaam en had daardoor geen goede nachtrust”. Tineke: “Ik heb een technisch bedrijf gevraagd mee te denken. Samen kwamen we tot een nieuw product: een bewegingsmelder die naast het bed van de cliënt hangt en een bijbehorende ontvanger op het nachtkastje van de partner. Zij gaat nu precies op het juiste moment naar beneden, alleen als het nodig is. De kosten? Slechts 95 euro! Oplossingen kunnen dus heel betaalbaar zijn.”

Tips voor thuiszorgverleners

- Ga met elkaar om tafel zitten

en zet de klant centraal.

- Kijk hoe je daaromheen samen

kunt werken.

- Maak gebruik van elkaars

kennis.

- Iedereen doet waar ‘ie goed in

is: met goede samenwerking

kom je verder.

- Techniek kan een ondersteu-

nend middel zijn: het is geen

vervangende zorg.


Ondersteuning door familie

Ook is er het veelzeggende voorbeeld van de meneer die dwaalgedrag buitenshuis vertoonde, daarbij onderkoeld raakte en in het ziekenhuis terechtkwam. Hij kreeg opname in een verpleeghuis als advies, maar daar waren de cliënt en zijn familie nog niet aan toe. Met een alarm bij de voordeur en hulp van zijn kinderen die een paar straten verderop woonden en het alarmsignaal konden opvolgen, heeft deze meneer toch nog een half jaar thuis kunnen wonen.

Netwerk organiseren

En als er geen familie in de buurt woont? “Dan proberen we een netwerk te organiseren”, vertelt Tineke. “We schakelen de stichting welzijn ouderen (stichting Wiel) in. Een ouderenadviseur gaat de buurt in om hulp en ondersteuning te vragen. Op die manier kon bijvoorbeeld een mevrouw die nog heel graag kookte, dat blijven doen ondanks haar dementie. Met behulp van een rookmelder in de keuken en een alarm dat opgevolgd wordt door buren. Het zijn allemaal maar kleine dingetjes, maar toch. Het biedt een stukje rust en vrijheid, de mantelzorger kan rustiger slapen en hoeft pas in actie te komen als er echt iets is.”

Tineke van den Berg: “Overbelasting van mantelzorgers is iets wat je goed in de gaten moet houden als zorgverlener. Ik zie dat overbelasting in deze tijd sneller ontstaat. Mensen willen heel lang doorgaan omdat ze alles zelf willen oplossen. Daarnaast is er vaak sprake van ontkenning van de situatie, want als je erover gaat praten, is het echt. Als wij

komen, zijn er soms al jaren overheen gegaan.”

Liggen er nog nieuwe ontwikkelingen in het verschiet?Met de regiegroep koppelen we de behaalde resultaten terug. Het roept de vraag op hoe we in de toekomst ook op afstand mensen kunnen begeleiden. Met ondermeer Philadelphia, ’s-Heerenloo en EBC kijken we nu hoe we weer een stap verder kunnen komen.”

“We hopen hiermee duidelijk te maken dat er ook bij lichte geheugenproblemen mogelijkheden zijn om zelf grip te houden op de eigen woonsituatie.” Jan Polinder,

wethouder gemeente Elburg


In Rheden (43.500 inwoners) is met belangstelling gekeken naar wat er in buurgemeenten

Westervoort/Duiven gebeurde op het gebied van opplussen van woningen. In 2010 startte

de gemeente met een eigen meerjarige pilot, waarbij telkens een van de zeven dorpen

aandacht krijgt en het opplussen van de woningen verbreed wordt met domotica of

thuistechnologie. Na Dieren, Laag-Soeren en Velp-Noord is in het najaar van 2014 Velp-Zuid

aan de beurt. In 2015 sluiten het dorp Rheden en de resterende kleine kernen de rij.

De gemeente werkt in dit project samen met Schellekens Advies en Atrivé.

Het project Mijn huis, mijn toekomst in Rheden is gericht op individuele bewoners, zowel

huurders als eigenaars. Zij kunnen een advies op maat krijgen en een stimuleringsbijdrage

van de gemeente, waardoor zij de techniek ook vaker daadwerkelijk gebruiken. Door de

juiste informatie en een passend advies denken burgers eerder na over hun toekomst

en de rol van techniek daarin. Het accent ligt op veilig en prettig langer zelfstandig

wonen en dus niet op zorg. Het is bewezen dat opplussen van de woning en toepassen

van thuistechnologie in preventieve zin bijdraagt aan het uitstellen van -de duurdere-

zorg. Mede daarom is een bewustwordingsproces op gang gebracht onder inwoners,

mantelzorgers en professionals.

5 Rheden

“Je moet ook een beetje lef hebben hè? Als we willen innoveren en vernieuwen, is het belangrijk dat je durft te experimenteren. Dat is wat ik probeer te doen met het opplussen. Je moet er wel een beetje een ‘Googlementaliteit’ voor hebben.” Marjolein Huijskes l Beleidsadviseur

Maatschappelijke Zaken gemeente Rheden

Marjolein Huijskes

Tips voor gemeenten

- Heel goed luisteren naar je

burgers, naar je vrijwilligers

en je als gemeente bescheiden

opstellen.

- Het succes bij de burger laten:

als gemeente moet je onzicht-

baar willen zijn. Mensen willen

niet dat de gemeente bepaalt

wat zij moeten doen.

- Ga het gemeentehuis uit om

goed te kunnen ontvangen (en

niet alleen maar zenden).

- Een stimuleringsbijdrage kan

mensen in positieve zin over de

drempel helpen.

- Maak het mensen vooral mak-

kelijk.

- Internet is een mooi hulpmid-

del voor voorlichting, maar

geen vervanging voor persoon-

lijk contact.

Mijn huis, mijn toekomst


“In 2008 zijn we gestart vanuit het beleidsdomein Wonen met het uitvoeren van de

doorzonscan, een meetinstrument om de potentiële geschiktheid van woningen voor

ouderen te bepalen.

Al snel wilden we uitgebreider inzoomen op de daaruit voortvloeiende vragen: wie wonen er nu eigenlijk in die woningen? En: wat hebben we over tien of twintig jaar nodig aan woningen? Zowel intramurale plaatsen als levensloopbestendige woningen? Om daar een goed beeld van te krijgen hebben we een soort doorzonscan plus laten uitvoeren, een zogenaamde geriscoop. Om bewoners een kans te geven zelf alvast het nodige te doen, wilden we hen goed voorlichten: bewust maken van de veranderende toekomst en hun eigen mogelijke rol daarin.”

Beleidsadviseur Marjolein Huijskes vervolgt: “Het is blijkbaar lastig voor veel gemeenten om na een eerste vliegende start goed door te pakken. Wij proberen door het ontwerpen van een structurele aanpak mensen te blijven triggeren. We realiseren ons dat een andere manier van werken nodig is en hebben in Rheden geen vastomlijnd uitvoeringsplan. Wèl hebben we een beeld van wat we willen bereiken: burgers die in hun eigen woning en woonomgeving veilig en comfortabel oud kunnen worden. Je moet de vrijheid nemen om te experimenteren. Om werkelijke innovatie te bereiken, moet je durven uitproberen, fouten durven maken, bijsturen en soms ook excuses aanbieden als iets niet werkt. Je moet dus ook eerlijk zijn in je conclusies en afscheid

nemen van zaken die bij ons, in onze lokale situatie, niet blijken te werken. We verwerken de evaluatiegegevens, die altijd weer nieuwe vragen opleveren, sturen bij en kunnen vervolgens ons product vervolmaken

We investeren vooral in het contact met de

mensen die we willen bereiken.

Opplussen is natuurlijk een heel praktisch onderwerp. Mensen moeten het zelf doen. We zorgen ervoor dat ze weten wat ze kunnen doen, waar ze moeten zijn en we bieden ondersteuning. We hebben weinig geld gestoken in traditionele communicatiemiddelen als folders en websites, maar vooral geïnvesteerd in het contact met de mensen die we willen bereiken. Het uitgebreide netwerk van vrijwilligers in onze gemeente is daarvoor een noodzakelijke voorwaarde.”

De stuurgroep ontwikkelt brede visie op

wonen, welzijn en zorg

In de in 2013 opgerichte stuurgroep WWZ participeren de woningcorporatie, de huisgebonden zorginstellingen, de welzijnsinstelling, de ouderenorganisatie en de betreffende wethouders. De gemeente is regievoerder. Het gaat over de vraag hoe partijen ervoor kunnen zorgen dat de mensen ook in de toekomst veilig kunnen blijven wonen, aan welke randvoorwaarden moet worden gewerkt in

Specifiek voor aanpak

gemeente Rheden

1 Geen vastomlijnd plan, wél een

visie.

2 In Rheden is al een goed ont-

wikkeld netwerk van vrijwil-

ligers aanwezig.

3 Fouten maken mag, vervolgens

bijsturen.

Bestuurders pas samenbren-

gen in een stuurgroep na een

periode van experimenteren.

4 De stuurgroep ontwikkelt een

langere termijnvisie, terwijl de

praktische uitvoering gewoon

doorgaat.


de openbare ruimte en welke voorzieningen er op wijkniveau nodig zijn.

De pilot draait binnen de -bescheiden- budgetten die zijn vastgesteld voor collectieve voorzieningen in het maatschappelijke middenveld. Dat geeft enige speelruimte en maakt experimenteren mogelijk. Marjolein Huijskes: “We boeken positieve resultaten met de ruimte die we nemen om het zo aan te pakken. Het levert uiteindelijk veel meer op dan wat we investeren en dat laten we zien aan de politiek. Wij ondersteunen mensen bij het leven in eigen hand hebben en houden. Daarnaast heb je een lange termijnvisie nodig: wij moeten straks voor méér mensen ondersteuning bieden met minder geld. Als je nu niets doet, worden de kosten alleen maar hoger. Wanneer je mensen kunt verleiden in een vroeg stadium zelf iets te doen aan de trap, de badkamer en het toilet bijvoorbeeld, bespaart dat de maatschappij forse kosten op langere termijn. Als iedereen iets betaalt, bewoners, eigenaren, corporaties én de gemeente, dan is er heel veel mogelijk. Daarnaast is het belangrijk om ook de bredere context van langer zelfstandig wonen tot een succes te maken, want als je de buurvrouw bereid hebt gevonden om er met de rollator of rolstoel op uit te gaan en de stoep is te smal, dan gaat het dus alsnog niet werken.”

Resultaten in Dieren

De pilot in Dieren is een succes geworden, zowel qua bewustwording als het nemen van maatregelen. Rond de 130 huishoudens hebben de voorlichtingsbijeenkomsten bezocht en deze gewaardeerd met een 7,7. Bij 239 adressen is een vrijwillige

voorlichter op bezoek geweest, het merendeel (200) op basis van een brief. Van de stimuleringsmaatregel hebben 83 huishoudens gebruik gemaakt en aldus hun woning opgeplust. De verdeling over huur- en koopwoning lag ongeveer gelijk. Samen hebben deze oudere huishoudens voor € 105.000,-- aan aanpassingen laten uitvoeren. De gemeente heeft een derde deel daarvan bekostigd. Alle bezochte ouderen gaven aan graag in de woning te blijven wonen. In Laag-Soeren en Velp-Noord komen verhoudingsgewijs gelijke aantallen en resultaten naar voren. In Velp-Zuid zijn al bijna 200 aanvragen voor een huisbezoek binnen. Op dit moment experimenteert Rheden met een checklist voor Wonen met Dementie. Men hoopt volgend jaar in het dorp Rheden met een geïntegreerde aanpak van start te kunnen gaan.

“We hebben een beeld van wat we willen bereiken: burgers die veilig en comfortabel in hun eigen woning en woonomgeving oud kunnen worden.” Marjolein Huijskes l Beleidsadviseur

Maatschappelijke Zaken gemeente Rheden


Gezonde mensen zijn gelukkiger en productiever, presteren beter en hebben minder zorg

nodig. Investeren in gezondheid, welzijn en participatie is de meest constructieve manier

om de gezondheid en leefbaarheid van wijken in de gemeente te verbeteren, hulpvragen op

te pakken en de zorgverzekering betaalbaar te houden.

Deze veronderstelling ligt ten grondslag aan het plan van zorgorganisatie Markenheem,

Wijkwerk en gemeente Doetinchem.

Woonzorgcentrum als kloppend hart van de wijkEind september 2013 is het Nieuwe Woonzorgcentrum Schavenweide van zorgorganisatie

Markenheem in Doetinchem opgeleverd. Voor mensen met een zorgvraag een prachtige en

veilige plek om te wonen. Het woonzorgcentrum beschikt over verschillende woonvormen.

Ambitie is dat het nieuwe Schavenweide een kloppend hart wordt in de wijk, waar

bewoners, familie, vrijwilligers, wijkbewoners en -partners, diensten ontwikkelen en

ontmoetingen organiseren voor alle bewoners van de wijk.

Ouderen kunnen zo langer, prettiger en gezonder (zelfstandig) wonen en jongeren/kinderen

kunnen zich verder ontwikkelen en ontplooien. De samenwerking gaat verder dan het

gebied van wonen-zorg-welzijn. Schavenweide moet tevens een inspiratieplek worden

om samen met partners en mantelzorgers verder te werken aan een goede aanpak van de

dementievraagstukken in de Achterhoek.

Het project is zojuist gestart.

6 Doetinchem

Ondertussen start een nieuw project

in Doetinchem



Montferland heeft een schakelfunctie tussen de Achterhoek en de Stadsregio Arnhem-

Nijmegen. In de twaalf kernen van de gemeente wonen 35.000 mensen die zich

vertegenwoordigd zien in 20 dorps- en wijkraden.

Montferland heeft te maken met een sterk wijzigende bevolkingssamenstelling. Zowel in

absolute als in relatieve zin komen er meer ouderen. Bovendien worden ouderen ook steeds

ouder. Dat betekent veranderende behoeften qua wonen, activiteiten en voorzieningen.

Het project Thuis in Montferland is een succesvolle spinoff van de regiegroep wonen, zorg

en welzijn, die in 2009 in het leven werd geroepen en binnenkort wegens succes zal worden

opgeheven.

Wethouder Ingrid Wolsing, met ondermeer wmo in haar portefeuille, vindt namelijk dat je

ergens ook een punt achter moet kunnen zetten: “We hebben gezamenlijk wat moois neer

kunnen zetten en als er iets is, weten we elkaar nu wel te vinden. Het programma Thuis is

Montferland is hartstikke concreet: is uitvoering geworden. Daar hoeven we niet meer in

een speciale regiegroep over te praten. Op andere gebieden komen we elkaar trouwens ook

weer tegen. Dus we vieren het succes en gaan weer verder.”

7 Montferland

“Alleen in zo’n veilig huis zitten is ook niet leuk. Kiemkracht verbindt de sociale omgeving.”Ingrid Wolsing,

wethouder Montferland

Tips voor projectleiders

- Alles staat of valt met goede

communicatie. Het is de enige

manier om de mensen te

bereiken. Breng de afdelingen

communicatie samen om de

strategie te bedenken.

- Een externe projectleider

brengt enthousiasme en

expertise met zich mee: dat is

heel belangrijk om een project

op gang te brengen.

- Je moet er echt in investeren.

Thuis in Montferland


Hoe heeft Montferland het langer

zelfstandig thuiswonen aangepakt?

Projectleider Wander van Beek: “We zijn begonnen met de resultaten van de doorzonscan naast de demografische ontwikkelingen te leggen. We hebben in Montferland een grote particuliere woningvoorraad en deze bleek onvoldoende geschikt voor het langer zelfstandig wonen. In 2009 hebben we de ambitie afgesproken dit te gaan faciliteren. Er is een regiegroep wonen, welzijn, zorg ingericht waarin de gemeente samenwerkt met de woningcorporaties, drie grote zorgaanbieders, welzijnsorganisatie Welcom en de provincie. Centrale ambitie: ervoor zorgen dat iedereen op een veilige en comfortabele manier kan wonen, ook als er beperkingen ontstaan. Hieruit zijn eigenlijk een heleboel spinoffs voortgekomen, waaronder het project Thuis in Montferland.”

Wethouder Wolsing vult aan: “We zagen verschillende initiatieven in de gemeente, in s’-Heerenberg speelden bijvoorbeeld een aantal ontwikkelingen los van elkaar en daar moet je wel regie over voeren: anders krijg je overal ‘plukjes’. Je hebt een brede aanpak nodig om effectief te zijn en daarom hebben we de regiegroep in het leven geroepen. Dat moet je als gemeente doen, want anders gebeurt er niets.

Betrokken lokale ondernemers

Je moet ook lokale betrokkenheid hebben, want zo werkt dat hier: mensen kennen elkaar. Dus we hebben direct in het

begin de ondernemers in de regio erbij betrokken. Met twintig van hen is een ‘herenovereenkomst‘ aangegaan: zij mogen het voorlichtingsmateriaal gebruiken en omgekeerd worden deze bedrijven vermeld op de website onder de noemer ‘Ondernemers die u kunnen helpen’. De bedrijven hebben zich natuurlijk ook verdiept in de materie, ze hebben er echt in geïnvesteerd. Er zijn speciale etalages gemaakt, presentaties gegeven op een informatiemarkt (met maar liefst 1.000 bezoekers), ze gaan bij mensen op bezoek. Kortom: veel interactie.”

Enthousiaste vrijwilligers

Een cruciale succesfactor zijn de vrijwilligers, opgeleid door welzijnsorganisatie Welcom, die mensen in hun eigen huis adviseren over mogelijke aanpassingen. Deze zogenoemde woonadviseurs bezoeken ouderen, verzorgen presentaties en fungeren als ambassadeur voor Thuis in Montferland. Zij legden wel 250 huisbezoeken af. Door hun enthousiasme en het feit dat zij zelf ook tot de doelgroep behoren, wordt er veel gebruik gemaakt van de regeling. Dankzij de laagdrempelige aanpak is de subsidieregeling twee keer verlengd.

Krachtige communicatie

De projectleider somt op: “We hebben ingezet op een bewustwordingscampagne, de media zijn actief benaderd en we hebben goede promotiematerialen gemaakt. De afdelingen communicatie van de samenwerkende partijen hebben daartoe

“Je vraagt ook wat van ondernemers: iemand neerzetten op zo’n markt is ook investeren”Wander van Beek, projectleider

gemeente Montferland

Ingrid Wolsing en Wander van Beek

Tips voor wethouders

- Je hebt een kartrekker nodig (een externe!).

- Wees laagdrempelig en zorg dat je iets

praktisch/concreets hebt om samen mee aan

de slag te gaan.

- De inzet van de provincie is ook belangrijk: de

financiële impuls èn het meedenken.

- Met elkaar moet je op alle fronten willen

samenwerken.


hun krachten gebundeld. De gemeente is alle dorpen afgeweest, aan wijken dorpsraden zijn presentaties gegeven, ondernemers zijn meegenomen en alle verenigingen zijn aangeschreven voor een speciale presentatie door de woonadviseurs.”

Spin-off: woonservicegebieden

De regiegroep heeft de intentie uitgesproken om zoveel mogelijk binnen vastgestelde woonservicegebieden geconcentreerd aan het werk te gaan. De wethouder legt uit: “Als je het hebt over duurzaamheid, dan kiezen we dus voor aanpassingen waar je wat aan hebt. In de historische binnenstad van s’-Heerenberg bijvoorbeeld, investeren we in de openbare werken; we zorgen voor goed begaanbare looproutes, want met rollators rol je niet lekker over kinderkopjes; we plaatsen bankjes en ontsluiten het stadsplein en andere plekken waar ouderen graag komen. Woonzorg zit nu in het gerestaureerde Gouden Handen, daar zit de zorg en vandaaruit moeten de mensen de stad in kunnen. Samen realiseren we een toekomstbestendige aanpassing voor het hele gebied.”

Een andere spin-off: Kiemkracht

In de kleine kernen heeft de gemeente kiemkrachten laten ontstaan. Sociale wijk/dorpsteams zetten zich in voor ondermeer ouderen, bijvoorbeeld door te helpen met boodschappen of werk in de tuin. Wethouder Wolsing: “Het idee was om de kracht in zo’n kern in beeld te brengen en dat te gaan ondersteunen, want in het kader van de wmo-transities gaan we met sociale teams werken. Kiemkracht is uitgegroeid tot een goed lopend project. Het is ondergebracht bij Welcom, want je hebt toch altijd je professionals nodig. Het mooie is dat er heel veel kracht is in die kernen. Met het project leggen we verbindingen en geven handen en voeten aan de aanwezige potentie. Er zijn aloude bellijsten, waarbij iedereen op de lijst dagelijks een van de anderen belt, praatgroepjes, koffieclubjes: noem maar op. Dat wordt georganiseerd in de kernen en vervolgens gekoppeld aan het sociaal team. Eventuele hulpvragen komen daar dan snel terecht.”

We kijken terug op een geslaagd project: door de gezamenlijkheid!Ingrid Wolsing,

wethouder Montferland

Van beleid naar uitvoering

Thuis in Montferland is een initiatief van de

regiegroep en heeft inmiddels een vaste plek

gekregen in de bestaande lijnen van de betrok-

ken organisaties. De huisbezoeken, presen-

taties, website, communicatie en de regeling

worden voortgezet in de uitvoeringsfase.


De regeling

Bij Thuis in Montferland kunnen

mensen boven de 50 jaar een subsi-

dieregeling krijgen, als ze kleine en

grotere aanpassingen in hun huis

doen die gericht zijn op langer thuis

wonen. De gemeente vergoedt een

derde van de kosten tot een maximum

van 750 euro.


In het dorp Ooij (2.000 inwoners) heeft de afgelopen jaren een bijzonder proces

plaatsgevonden in het kader van de pilot Langer zelfstandig wonen. Ooij behoort samen

met Kekerdom, Leuth, Beek en Ubbergen tot de gemeente Ubbergen.

Ga uit van waar mensen zelf behoefte aan hebben: dat is het uitgangspunt van de gemeente

Ubbergen. In 2010 hebben de ZZGzorggroep, Oosterpoort Wooncombinatie en de gemeente

elkaar gevonden. Zij willen samenwerken op het gebied van langer zelfstandig wonen, te

beginnen in Ooij. Hiertoe is een intentieovereenkomst opgesteld. Samenwerken vooral met

de inwoners van de gemeente Ubbergen richt zich op 4 thema’s: zelfregie, meedoen, lokaal

netwerk en preventie. De partijen zijn zich ervan bewust dat zij alleen door samenwerking

duurzame oplossingen kunnen vinden en mogelijkheden benutten. Daarom zijn de

bewoners centraal gesteld in het verdere proces. Hun wensen, ideeën en behoeften zijn de

belangrijkste drijfveer en vormen dus het vertrekpunt. De partijen denken mee over hoe zij

hun eigen woon- en leefomgeving in eigen regie vorm kunnen (blijven) geven.

Joosje Bachman is procesbegeleider vanuit de gemeente Ubbergen: “Wat de mensen

zelf belangrijk vinden en nodig hebben om daadwerkelijk langer zelfstandig te blijven

wonen, daar gaat het om. Zorg dat je erachter komt wat mensen willen en zelf kunnen

en wat je samen hieraan kunt of moet bijdragen. Sluit daar als partijen op aan en wees

daarin flexibel. Dan ontstaat een proces dat niet aanbod-gestuurd is en waarin bewoners,

organisaties en professionals op een gelijkwaardige manier samenwerken. Dat vraagt van

alle partners een andere houding en werkwijze.”


“Op een gelijkwaardige manier samenwerken vraagt van alle partners een andere houding en werkwijze.” Joosje Bachman,

gemeente Ubbergen

Joosje Bachman

Tips voor ouderen(bonden)

- Ga uit van de vragen die men-

sen zelf stellen!

- Speel daar zoveel mogelijk op

in.

- De voortrekkers zitten vaak

in de besturen, zorg dat de

andere werkgroepleden ook

actief blijven. Dat doe je door

ieders rol openlijk met elkaar te

bespreken.

“Er zijn ook mensen die behoefte hebben aan hulp bij arts-, fysiotherapeut- of ziekenhuisbezoek. Dat soort wensen is meteen meegenomen.” Alex Derksen, voorzitter werkgroep

woningaanpassing

Samen Ooij


Verhalen van inwoners leidend

Ellen Hoppenbrouwers werkt bij woningcorporatie Oosterpoort en is verantwoordelijk voor wijkontwikkeling en buurtbeheer. Zij houdt zich bezig met de leefbaarheid in dorpen en wijken. “Toen wij helemaal aan het begin stonden van dit proces, dachten we: hoe kunnen we dat nou het beste aanpakken? Op welke manier kunnen we het zoveel mogelijk van de bewoners laten zijn? In Ooij is toen door de HAN een open onderzoek gedaan volgens de narratieve methode. Uit vijftig verhalen van inwoners kwamen de vragen naar voren die bewoners bezighouden. Deze vormden de basis voor de hele aanpak.”

Werkgroepen van bewoners

In november 2012 is gestart met een bijeenkomst waarvoor alle 55-plussers van Ooij zijn uitgenodigd. De opkomst was groot: 110 mensen hebben aangegeven welke behoeften zij hebben. Zij vertelden wat er volgens hen nodig is om te zorgen dat zij zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen en wat zij hier zelf aan kunnen bijdragen.

Vervolgens is een flink aantal vrijwilligers in werkgroepen aan de slag gegaan om voor de drie belangrijkste wensen oplossingen te zoeken. Elke werkgroep heeft een voorzitter aangewezen en wordt ondersteund door een professional. 1. De werkgroep tuinen

woningaanpassing richt zich op voorlichting over aanpassingen in huis en tuin en ondersteunt mensen bij het langer zelfstandig wonen;

2. De werkgroep zorgkaart maakt de aanwezige zorg inzichtelijker en

bereikbaar;3. De werkgroep hulpdiensten helpt

ouderen met allerhande klussen in huis en tuin, vervoer en boodschappen.

De 73-jarige Alex Derksen was ook aanwezig bij die eerste bijeenkomst. De actieve inwoner van Ooij is ondermeer bestuurslid van de Katholieke Belangen Organisatie voor Senioren 50+(KBO). Hij vertelt: ”Er waren wel zoveel mensen aanwezig, dat het zaaltje in het dorpshuis te klein was. Toen er groepjes werden gevormd en er daarna in onze groep werd bepaald wie de voorzitter zou moeten zijn, keek iedereen naar mij, dus ik voelde me geroepen. Ik ben sindsdien voorzitter van de werkgroep woningaanpassing.”

De werkgroep tuinen woningaanpassing heeft twee voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd met informatie over de mogelijkheden om tuin en woning zó aan te passen, dat mensen er lang zelfstandig kunnen wonen. In de presentatie werden telkens ‘foute’ (onveilige, oncomfortabele) situaties getoond en daarna de verbeterde. Ook was er een informatiemarkt met vertegenwoordiging van de gemeente Ubbergen, de ZZGzorggroep, Oosterpoort, een aannemer, doe-het-zelf winkel, elektro-installateur, ergotherapeut, gezondheidsmakelaar, verpleegkundige, WMO-deskundige en de brandweer. Allemaal uit de lokale omgeving. Je kon er de huistest doen en er waren voorbeelden van materialen, waaronder domotica te bekijken: kortom een breed scala aan inspirerende mogelijkheden om de thuisomgeving te verbeteren.

Tips voor gemeenten

- Zorg voor gelijkwaardigheid

tussen alle partijen; organisa-

ties, bewoners en

professionals.

- Zorg dat je bij het moment

bent, dat je actief kunt inha-

ken.

- Sluit de communicatie aan op

de actuele dingen die spelen.

- Wees flexibel.

- Bespreek bij de start van het

proces ieders belangen en wees

helder over wat je wel en niet

kunt doen.


“Het verdwijnen van pinautomaten en busverbindingen en het behoud van de supermarkt in het dorp kwamen natuurlijk ook aan de orde”, vertelt Alex Derksen, “maar daar kun je als werkgroep weinig aan doen. Wel hebben we een boodschappendienst en klussendienst ingericht. Er zijn ook mensen die behoefte hebben aan hulp bij arts-, fysiotherapeut- of ziekenhuisbezoek. Dat soort wensen is meteen meegenomen. Ja, dat is heel wat meer dan klussen aan huis.” Dus lastig beïnvloedbare grotere wensen zijn door de werkgroepleden pragmatisch vertaald naar oplossingen die zij wel zelf kunnen regisseren. Met klussen-, vervoer- en boodschappendiensten voor en door bewoners. Er is goed contact met de lokale ondernemers, om geen oneigenlijke concurrentie te laten ontstaan. En wanneer tijdens een klusje het gevoel ontstaat dat het goed is dat een professional als de wijkverpleegkundige eens langsgaat, wordt dat gelijk doorgegeven. Zo is een netwerk opgebouwd van bewoners, vrijwilligers en professionals.

Spectrum heeft vrijwilligers opgeleid tot woonadviseurs. Zij leggen op verzoek huisbezoeken af en lopen samen met de bewoner het huis door op mogelijke verbeteringen. Ook sommige ondernemers hebben meegedaan met die trainingen, om beter ingewerkt te raken in de specifieke materie.

Van dorp naar dorp, maar wel op maat

Een bestuurslid van KBO uit Leuth zag de activiteiten in Ooij en vroeg de heer Derksen hem te helpen ook daar zoiets op te zetten. “En ik dacht: ‘ja waarom niet?’” zegt Alex Derksen. “Er is daar ook een informatiemarkt geweest en

nu loopt het daar ook.” Het langer zelfstandig wonen verbreidt zich aldus als een olievlek van dorp naar dorp. “Het is wel zo dat elk dorp echt anders is”, vult Ellen Hoppenbrouwers aan. “In Leuth verwachten mensen andere dingen dan in Ooij. Het is echt maatwerk. De uitkomsten van het narratieve onderzoek in Ooij dachten we ook te kunnen gebruiken voor Kekerdom, maar dat heeft toch minder goed uitgepakt. De mensen hebben overal andere wensen.” “Elk dorp heeft z’n eigen identiteit en sociale structuur, daarom is het zo belangrijk aan te sluiten bij datgene waar mensen hun schouders onder willen zetten”, besluit Joosje Bachman.

Er is geen subsidieregeling aan het project gekoppeld voor het aanpassen van woningen. Ellen Hoppenbrouwers: “We wilden eerst bewustwording. Het zelf oplossen staat centraal. Eind oktober 2014 is er een bijeenkomst voor het vervolgtraject. Hoe gaan we verder, aan welke thema’s is nog meer behoefte?” Ook is er geen vastgesteld budget. “Toch is het heel soepel verlopen”, zegt Alex Derksen. “Als wij iets nodig hadden om brieven te versturen, het dorpshuis af te huren en de bezoekers een consumptie aan te bieden, dan kon dat allemaal. Op onze verzoeken kregen we per kerende mail akkoord.” Ondertussen hebben de betrokken professionals op eigen initiatief een intervisiegroep opgericht. Zij houden zich bezig met de vraag hoe zij op eenzelfde manier met bewoners kunnen omgaan. En hoe ze ervoor kunnen zorgen dat mensen zelf de regie blijven nemen. Eigenlijk een spontane vooruitloper op de sociale teams die er in 2015 komen. Kennis delen en de hulp bieden die nodig is.

“Elk dorp is echt anders. Maatwerk is nodig.”Ellen Hoppenbrouwers,

woningcorporatie Oosterpoort

Tips voor corporaties

- Geef de bewoners een belang-

rijke rol.

- Wat willen en kunnen ze zelf

doen?

- Kies voor een brede aanpak, het

gaat om de leefbaarheid van

het gebied.


Specifiek voor dit project:

De inwoners bepalen zèlf waaraan wordt ge-

werkt en op welke wijze dat gebeurt. Adviseurs/

deskundigen hebben een ondersteunende rol.


In de gemeente Heumen wonen 16.000 mensen verdeeld over de dorpen Heumen, Malden,

Over- en Nederasselt en tien buurtschappen. In de woonvisie heeft de gemeente Heumen in

2006 al aangegeven dat aanpassing van de woningvoorraad noodzakelijk is om te voldoen

aan de groeiende vraag naar woningen voor ouderen en mensen met een beperking. In

2009 is de werkgroep opplussen ingesteld. Vertegenwoordigers van ouderenbond KBO,

corporatie Oosterpoort, de burgeradviesraad, zorginstelling Malderburch, Wmo-loket

Vraagwijzer en de gemeente Heumen hebben samen het projectonderdeel van Passend

Wonen gerealiseerd. Inmiddels maakt het opplussen deel uit van Passend Wonen, dat

welzijn, wonen en zorg in de gemeente Heumen omvat.

9 Heumen

“Wij hebben structureel overleg met de wethouder. Door de schaalgrootte van deze gemeente kun je directe lijnen hebben en dat betekent dat je best wel invloed hebt.” Heleen van Hal,

secretaris KBO Malden

Heleen van Hal

Tips voor ouderen(bonden)

- Zorg dat je gevraagd en onge-

vraagd betrokken bent.

- Laat je zien bij commissie- en

raadvergaderingen, geef pre-

sentaties.

- Zorg dat je contacten legt.

Passend wonen in Heumen


Sociale partners kiezen projecten in

werkconferenties

“De werkgroep heeft Heumenaren bewust gemaakt van de mogelijkheden hun woning met aanpassingen te verbeteren. Inmiddels is het opplussen ingebed in de normale procedures. De meeste mensen weten nu wel wat opplussen is en waar dat om gaat.” Aan het woord is Heleen van Hal, secretaris van ouderenbond KBO Malden. Vanuit die rol was zij toentertijd ook aanwezig bij de conferentie waar opplussen tot speerpunt verkozen werd. “Wij bepleitten het betrekken van de vraagkant bij het project. Dat is gelukt, want de ouderenbonden hebben een grote rol gespeeld.”

De zogenaamde werkconferenties zijn typerend voor wat de Heumense methode is gaan heten. Twee keer per jaar komt een twintigtal organisaties op het gebied van welzijn, wonen en zorg in werkconferenties bij elkaar, onder regie van de gemeente. Elke partij brengt een aantal urgente knelpunten naar voren en aan het einde van de ochtend wordt gestemd welke drie knelpunten in projectvorm aangepakt worden het komende jaar. Tijdens de tweede conferentie een half jaar later wordt de stand van zaken uitgewisseld. Voor elk gehonoreerd plan wordt een werkgroep samengesteld van relevante partijen. In de werkgroep opplussen participeren gemeente, woningcorporatie, zorgcentrum en ouderenbond.

Wethouder Henk van den Berg zei vier jaar geleden al over het samenwerken in een werkgroep: “Je hebt bij alle partijen mensen nodig die begrijpen dat

samenwerken noodzaak is om resultaat te boeken. Alleen doe je namelijk niets, ook als gemeente niet. Je moet het smart doen: kleine stapjes zetten, specifiek geformuleerd, met draagvlak. Dit vraagt om continue aandacht, want steeds bestaat het risico dat de coöperatieve houding wordt losgelaten, voor eigen belang.”

De vraagkant van ouderen steeds meer in

beeld

“Met zes tot negen mensen vanuit de ouderenbonden zijn we sterk vertegenwoordigd op de conferenties en in de werkgroepen. De vraagkant van ouderen komt dan ook steeds beter in beeld”, zegt Heleen van Hal. “We hebben wel geleerd om smart te werken. We hebben ook ooit het hele OV aan willen pakken in de regio, maar dan loop je geheid vast en gebeurt er niets. Mensen geven dan de moed op. Daarna ging het om de inzet van een belbusje voor mensen die wat meer begeleiding nodig hebben bij het vervoer. We hebben dat vervolgens gerichter aangepakt en toen lukte het wel. Zo’n project loopt dan een jaar en kan vervolgens zelfstandig verder. En wat ook belangrijk is: Je moet succes behalen en ook vieren. Dat doen we met gebak bij een overleg of een klein presentje. Het hoeft niet veel te zijn. Bij het tienjarig bestaan van de werkconferenties hebben we ook een klein feestje gevierd.”

Opplussen ingebed

Er is uitgebreid gekeken naar wat er nodig is om in de eigen woning te kunnen blijven. Alles moet op elkaar worden afgestemd en dus is samenwerken noodzakelijk. Van de woning, de straten

Specifiek voor de aanpak

Heumen

- Brede samenwerking van twin-

tig partijen.

- Projectmatige duurzame

samenwerking.

- Keuze projecten wordt bepaald

in werkconferenties.

“Het wordt met de wmo anders georganiseerd, maar we zijn er kien op dat alles wat we hier zorgvuldig hebben opgebouwd, blijft bestaan.” Heleen van Hal,

secretaris KBO Malden


en bijvoorbeeld de supermarkt tot het wijkcentrum en de huisartsenpraktijk. Passend Wonen staat ondertussen voor een fijne buurt, gezellige activiteiten, bij elkaar blijven, samen oud worden en voor elkaar zorgen.

De positieve resultaten van de opgepluste woningen spreken ook voor zich, zijn inspiratie voor anderen. Mevrouw Van Hal vertelt: “Steeds meer ouderen richten hun huis toekomstgericht in. Het heeft eigenlijk niet alleen met ouder worden te maken, maar met veiligheid. Met kleinkinderen over de vloer komt dat bijvoorbeeld ook goed van pas. Het ziet er hartstikke luxe uit, niet alsof het voor een handicap aangepast is.

Het opplussen is nu ingebed in alles wat met de wmo te maken heeft. Het wordt anders georganiseerd, maar we zijn er kien op dat alles wat we hier zorgvuldig hebben opgebouwd, blijft bestaan. Er komt een woonadviseur op bezoek en samen wordt bekeken wat nodig is om het huis aan te passen. KBO heeft een intentie getekend dat er blijvend woonadviseurs beschikbaar zijn en er nieuwe mensen worden opgeleid indien dat nodig is. Iedereen die bij mensen achter de voordeur komt, weet dat zij via Vraagwijzer hulpverzoeken kunnen plaatsen. Omdat bij ons in Heumen de lijnen kort zijn, werkt dat zo prima. We blijven wel alert. Kijk, dit is een successtory, maar als je niet scherp blijft, ebt het weer weg. Het vergt een tijdsinvestering. Zo zorgen wij met de KBO voor de gemeenteraadsverkiezingen dat ons wensenlijstje bekend is bij de partijen, zodat het deel kan maken van het verkiezingsprogramma. We spreken de partijen vervolgens ook aan op naleving.”

Gevraagd naar de aandachtspunten voor de komende werkconferentie zegt Heleen van Hal: “Op nummer een staat nu voor ons ‘digitale overheid en burger’, hoe zorg je dat ouderen hier zelfstandig in kunnen participeren. Van onze 750 leden zijn er bijvoorbeeld slechts 140 met een e-mailadres. Je ziet dat naarmate men de 80 voorbij is, dit soort dingen niet meer worden opgepikt. We hebben wel een internetcafé in Malderburch en mensen hebben wel computers, maar ze gebruiken het nog niet zoals we zouden willen.”


Het scheiden van wonen en zorg leidt samen met de ontwikkeling van een participatieve

samenleving tot gewijzigde verantwoordelijkheden van gemeente, zorgverleners,

corporaties en burgers. In de onderzoeksfase is ingezoomd op de doelgroep en de

staat van het vastgoed. Nu zijn oplossingsrichtingen nodig, om de wijziging in de

verantwoordelijkheden en nieuwe wijze van samenwerken soepel te laten verlopen.

Elke partij is verantwoordelijk voor een deel van de problematiek en de oplossingen.

Het project is erop gericht om gezamenlijk de ‘sense of urgency’ te vergroten en dat elke

partij zijn eigen verantwoordelijkheid actief oppakt.

Er zijn al diverse oplossingsrichtingen bekend en in ontwikkeling:

− Woon Bewust: regionale bewustwordingscampagne die bewoners handreikingen biedt

om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen;

− Woon Bewust, specifiek gericht op dementie;

− keurmerk nultredenwoning, keurmerk zorgwoningen;

− mogelijkheden in de Woonruimteverdeling om in woonzorgcomplexen eisen te stellen

aan nieuwe huurders;

− oprichting van gebiedsteams;

− domotica en woontechniek;

− WMO-beleid Nijkerk;

− mantelzorgwoningen en inwoning;

− seniorenhuisvesting in het centrum;

− toewijzingsbeleid aangepaste woningen.

10 Nijkerk

Ondertussen start in Nijkerk een nieuw project


Corporaties, zorginstellingen en gemeente verkennen welke andere oplossingsrichtingen mogelijk

zijn. De effectiviteit en de haalbaarheid van de oplossingsrichtingen worden in 2015 in beeld

gebracht.


In de gemeente Geldermalsen wonen ruim 26.000 inwoners verdeeld over tien kleinere

kernen en het dorp Geldermalsen. Het aandeel 65-plussers neemt er fors toe, van 14 procent

in 2010 (3.714 senioren) naar 20 procent in 2025 (5.400 senioren). De vraag naar geschikte

woningen groeit navenant, terwijl er nog niet genoeg geschikte woningen voor senioren

zijn.

De gemeente, woningcorporatie Kleurrijk Wonen en Welzijn Geldermalsen hebben van 2010

tot 2012 een uitgebreid opplusproject uitgevoerd met veel inbreng vanuit de bewoners zelf.

Met name 55-plussers zijn gestimuleerd hun huur- of koopwoning eens kritisch onder de

loep te nemen. Het programma Lekker Thuis wonen is verlengd, er kan subsidie worden

aangevraag tot juli 2015. Er wordt gerichter en intensiever campagne gevoerd om burgers

te verleiden tot het doen van de nodige aanpassingen. De vrijwillige woonadviseurs en het

plaatselijke bedrijfsleven worden tenslotte bijgeschoold in woonconcepten voor comfort,

welzijn, veiligheid en zorg.

11 Geldermalsen

“Toch pakken wij ook de andere kant mee, want er zijn ook mensen die wèl willen verhuizen. Wij beschikken over goede klantinformatie en daar gaan we actief mee om.”Jaap van Dam,

directeur-bestuurder Kleurrijk Wonen

Jaap van Dam

Tips voor andere corporaties

- Zorg voor veel klantgegevens:

zorg dat je weet wat klanten

willen,

- Kijk bewust bij renovaties

moet je extra dingen doen

om te zorgen dat mensen hier

langer kunnen blijven wonen,

- Ga in gesprek met mensen die

een passender woning zouden

kunnen krijgen,

- Ga goed in overleg met je part-

ners.

SPECIFIEK voor

Geldermalsen

Gemeente, woningcorporatie

en welzijnsorganisatie werken

intensief samen in verschillende

programmalijnen. Er is een trek-

ker per programma.

Externe procesbegeleiding is

ingezet op de integratie met zorg

en leefbaarheid in de wijk.

Er is een stimuleringssubsidie

voor aanpassingen eigen woning.

Lekker thuis wonen in Geldermalsen


Inzicht in woningvoorraad en klantvraag

Welke kansen en mogelijkheden biedt de huidige woningvoorraad voor nu en in de toekomst? Jaap van Dam is directeur-bestuurder van Kleurrijk Wonen. Hij vertelt: “De corporatie bezit 12.000 woningen verdeeld over meerdere gemeenten. Wij hebben ons woningbezit in Geldermalsen volledig doorgelicht op mate van geschiktheid en aanpasbaarheid van de woningen. Het gaat daarbij niet alleen om aanpassingen die betrekking hebben op zorg, maar ook op wooncomfort, duurzaamheid en energie. Van eenvoudige woningaanpassingen tot het gebruik van huisautomatisering: het gaat om het vergroten van zelfredzaamheid, preventie, veiligheid. De klantvraag is heel belangrijk. Ruim tien jaar geleden hebben wij in Culemborg flats toegerust met domotica, maar mensen bleken daar helemaal geen gebruik van te maken. Dus een bepaalde nuchterheid moet je ook wel hebben.”

Samen met gemeente en WelzijnGeldermalsen zorgt Kleurrijk Wonen ervoor dat mensen lang(er) in de woning en in de eigen wijk kunnen blijven wonen, ook als de behoefte aan zorg toeneemt. “Bij elk project kijken we wat we kunnen doen. In een woonzorgzone bijvoorbeeld, maken we om de kern heen een aantal woningen geschikt. In Geldermalsen Zuid werken we, naast de ontwikkeling van een nieuwe kleinschalige woonvorm voor dementerenden, aan een integrale wijkaanpak. Het gaat steeds meer over de omgeving van de woning.”

Pilot met integraal aanbod wonen, welzijn,

zorg

Gemeente, corporatie, zorgen welzijnsaanbieders werken hier onder de noemer Het Kan aan de inrichting en vormgeving van een woonservicegebied. Onder procesbegeleiding van Bloeii proberen de partners het woon- en leefklimaat in de wijk en de mate waarin mensen naar elkaar omzien te beïnvloeden. Het streven is om de wijk een impuls te geven. Met veilige en comfortabele woningen, een prettig leefbare woonomgeving, goede contacten tussen de wijkbewoners en een zo compleet mogelijk aanbod aan zorgen welzijnsdiensten. Oftewel: een levensloopbestendige wijk met de klant als uitgangspunt voor het leveren van een integraal aanbod van wonen, welzijn en zorg. Jaap van Dam: “In Culemborg heb je bijvoorbeeld de Stichting Samen Verder, die is echt uniek. Vrijwilligers helpen ouderen en gehandicapten om langer zelfstandig te kunnen functioneren. Mensen kunnen een beroep doen op ‘Klaartje’ voor busvervoer en op ‘Dientje’ voor kleine technische klusjes en zo zijn er meer diensten met persoonsnamen. Dat is fantastisch.” Deze pilot sluit nauw aan bij de kanteling van de wmo, waarbij burgerkracht en eigen verantwoordelijkheid centraal staan.


Grip op woningbezit

“Toch pakken wij ook de andere kant mee”, zegt Jaap van Dam. “Want er zijn ook mensen die wèl willen verhuizen. Wij beschikken over goede klantinformatie en daar gaan we actief mee om. We bieden alleenstaanden of paren met een grote woning bijvoorbeeld een mooi appartement aan voor hetzelfde geld. Daar wordt best veel gebruik van gemaakt. Dit geeft ons de gelegenheid de vrijkomende woning passend aan te bieden. Wij moeten dadelijk ook mensen met een zorgindicatie zzp4 gaan huisvesten, dus grip op onze voorraad en een zekere doorloop is ook gewenst.”


Als een van de meest vergrijsde gemeenten van Gelderland is Lochem -33.250 inwoners-

doordrongen van de noodzaak mensen te helpen zo lang mogelijk in de woning te blijven.

Alle opgedane ervaringen met opplusprojecten –Lochem is hier al sinds 2008 actief mee-

komen dan ook goed van pas.

“Sinds 2010 is er wel het een en ander gebeurd op het gebied van langer zelfstandig

thuiswonen. Na het pilotproject in Eefde is het een tijdje stil geweest. Vervolgens hebben

we de draad opgepakt en startten we in 2013 een project voor de hele gemeente Lochem,

onder de titel Wonen met een plus. De nadruk ligt veel meer op bewustwording en minder

op concrete woningaanpassingen”, vertelt Jop van der Wee, beleidsmedewerker ruimtelijke

ontwikkeling en wonen bij de gemeente Lochem. Het project heeft met een looptijd van

vier jaar een structureler karakter, zodat de hele gemeente kan worden bereikt. Alle eerder

betrokken partijen Viverion, IJsseldal Wonen, ANBO, Stichting Welzijn Lochem, provincie

Gelderland en de gemeente leveren opnieuw een actieve bijdrage.

12 Lochem

“We verwachten een sterke toename van dementie onder onze huurders.”Yolanda Winkelhorst,

directeur-bestuurder IJsseldal Wonen

Yolanda Winkelhorst

Tips voor gemeenten

- Durf los te laten en geef andere

partijen het vertrouwen.

- Houdt niet krampachtig vast

aan benoemde doelstellingen

als je gaandeweg tot nieuwe

inzichten komt.

- Je hebt meerdere jaren nodig

om tot resultaat te komen.

Tips voor welzijnsorgani-

saties

- Zoek je kansen, beweeg mee

met lokale initiatieven, haak

aan.

- Periode van 4 jaar is mooi:

kracht van de herhaling kan

z’n werk doen doen en biedt

de mogelijkheid om langer

zelfstandig thuiswonen in te

bedden in het dagelijkse werk.

- Samenwerking betekent: met

elkaar doen!

Wonen met een plus in Lochem, ook voor

mensen met dementie


Naast dit vierjarige project Wonen met een plus heeft Yolanda Winkelhorst, directeur-

bestuurder van IJsseldal Wonen het initiatief genomen voor een oppluspilot voor mensen

met dementie. De hier verkregen kennis en inzichten worden nu gebruikt om Opplussen

voor mensen met dementie te integreren in Wonen met een plus.

We zetten nu in op bewustwording

Vanuit Stichting Welzijn Lochem is Karin Nijkamp trekker van zowel het pilotproject Opplussen voor mensen met dementie, als van Wonen met een plus. Zij vertelt: “Hoewel de eerste opbrengsten in Lochem wat tegenvielen –het aantal aanpassingen in woningen was niet zo groot als verwacht- heb ik al met al steeds geprobeerd het onderwerp op de agenda te houden. In 2010 heeft de wethouder alle 65-plussers in de kern Eefde aangeschreven en met een stimuleringsbijdrage kwamen de eerste aanmeldingen voor aanpassingen gelijk binnen. Tegenwoordig zetten we in op bewustwording, daarin spelen onze vrijwilligers een grote rol. We werken samen met de ketenpartners. Wij zijn trekker, maar kunnen niet zonder de andere partners, zoals de gemeente, corporaties en zorgen welzijnsinstellingen. De kracht zit ‘m in het samen uitdragen van de boodschap.

Bezoek aan alle senioren

De partijen zien kansen om een verbinding te leggen met de Wet maatschappelijke ondersteuning. Inwoners van de gemeente Lochem van 55 jaar en ouder dienen zich bewust te worden dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het oplossen van beperkende situaties in hun leefomgeving. De gemeente is niet meer

als eerste aan zet voor het vergoeden van aanpassingen in woningen. Deze kennis over de gevolgen van de WMO sluit goed aan op het doel van het opplusproject om de bewustwording van ouderen over de eigen woonsituatie te versterken. Karin Nijkamp verwoordt de ambitie: “In 2016 willen we een geïntegreerd thuisinformatieproject hebben staan, met huisbezoek van vrijwilligers bij alle senioren in de gemeente Lochem, om brede voorlichting over zorg, welzijn en wonen te geven.”

De opbrengst zit in kleine zaken

De ervaringen van de vrijwilligers met mantelzorgers gekoppeld aan de expertise van alle partners leidden tot een compacte checklist met mogelijke oplossingen: zaken die in woningen kunnen gebeuren. Karin Nijkamp: “Met de checklist in de hand bezoeken we senioren, nemen de behoeften van mantelzorgers mee en stellen oplossingen voor. Een bepaalde snelheid van handelen is vaak nodig, een paar weken is soms al te lang. Het blijkt -en dat vind ik het mooie aan dit project- dat de opbrengst zit in kleine zaken. Zo ken ik bijvoorbeeld een mevrouw in een seniorenwoning, zij heeft dementie.

“Opplussen is een vakterm. Wij noemen het nu ‘wonen met een plus’.”Karin Nijkamp, beleidsmedewerker

Stichting Welzijn Lochem

Tips voor corporaties

- Stel de klantbehoefte centraal.

- Ga niet uit van grote investe-

ringen en een complexmatige

aanpak: laat dat los en doe

waar behoefte aan is.

- Kleine investeringen zijn vaak

voldoende.


Door kleine aanpassingen aan de voordeur, zodat ze de tuin in kan, begrenzing van thermostaat, kranen en douche (totale investering nog geen € 600) woont mevrouw nog steeds thuis, terwijl de situatie twee jaar geleden weinig hoopvol leek. Door dit soort eenvoudige zaken kan zij toch nog even van haar leven thuis genieten.”

Corporatie heeft vooral te maken met

lagere inkomens

Yolanda Winkelhorst is tegenwoordig directeur-bestuurder van IJsseldal Wonen, een nieuwe corporatie voortgekomen uit Goed Wonen uit Twello en De Groene Waarden uit Gorssel. Met laatstgenoemde was zij in 2008 initiator van het opplussen in Eefde. “De verhuurdersheffing kwam eraan en dat kun je toch beter met een grotere organisatie opvangen. Reden voor ons om te fuseren. Ons woningbezit bevindt zich nu in de gemeenten Lochem en Voorst. We kijken hoe we onze ervaringen met het opplussen kunnen uitrollen. Dat mensen langer zelfstandig willen en moeten wonen, is wel duidelijk. Maar hóe dat moet, daar is nog veel onduidelijkheid over. Mensen zijn creatief, lossen het wel op met een bed in de woonkamer, maar nu krijgen we te maken met mensen die voorheen naar een verzorgingstehuis zouden zijn gaan. Ze moeten het voortaan zelf regelen, zelf betalen en dat zijn ze nog niet gewend. Als corporatie hebben we natuurlijk vooral te maken met lagere inkomens. Zo is binnen het project besloten dat huurders die vallen onder het minimumbeleid eerder in aanmerking komen voor subsidie. De drempel van een eigen bijdrage bleek toch te hoog. En daar zijn ze flexibel in

geweest bij de gemeente. We zitten met elkaar in een zoektocht en dan moet je ook aanpassingen doen.

Mensen blijven echt het liefst zo lang

mogelijk in hun eigen huis

Meer dan eenderde van onze huurders is ouder dan 70 jaar. Wij verwachten een sterke toename van dementie onder onze huurders. Door de eerste pilot in Gorssel hebben we al veel geleerd. Licht en zicht zijn belangrijk, de waarneming is beperkt. Een bonte wc-bril op een witte pot en een donker kozijn om een witte deur zorgen voor houvast en dus minder ongelukken, want patiënten zien wit op wit niet. Glazen keukenkastdeurtjes, zodat mensen zien waar de theekopjes staan en niet eindeloos zoeken: het zijn feitelijk hele simpele dingen die helpen. We doen wat werkt, en we doen niet alles tegelijk. Door kleine aanpassingen kunnen we opnamen in zorginstellingen makkelijk vertragen met soms meer dan een half jaar. Mensen blijven echt het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis.Overigens betekent de vergrijzing wel iets voor onze medewerkers. We bieden hen daarom scholing aan: want wat betekent het als iemand dementie krijgt? Daarop moet je goed kunnen inspelen.

Aanpassingen blijken duurzaam

Mensen tobben lang door en dat maakt dat je heel snel moet kunnen schakelen. Want áls er hulp gevraagd wordt, is de nood hoog. Wij kunnen nu in drie weken de nodige aanpassingen in een woning gerealiseerd hebben. We hebben er ervaring mee en weten wat mensen het vaakst kiezen: dat is bij ons op voorraad. Het blijken ook duurzame investeringen,

“De verantwoordelijkheid verschuift en komt steeds meer bij burgers zelf, daarom investeren we in voorlichting en bewustwording.” Jop van der Wee,

beleidsmedewerker ruimtelijke ontwikkeling en

wonen gemeente Lochem.

SPECIFIEK voor aanpak

Lochem

- Ketenpartners pakken door.

- Leren van eerdere ervaringen

en bijsturen.

- Bewustwording inwoners

staat centraal.

want ik heb nog nooit mensen gehad die zeiden: ‘doe mij die drempels er maar weer in’. Een aantal lokale ondernemers is er ook op ingesprongen en zij zijn niet ontevreden over de omzet. De lokale installateur en ook grote bouwmarkten verbreden hun assortiment. Er staan handige snufjes in de stellingen. Het wordt dus steeds gewoner om je huis aan te passen.

In 2015 wil ik onze ervaringen graag doorzetten naar Voorst. We zoeken nog naar de wijze waarop. In Lochem zijn we heel ver. We weten wie er wonen en wat de behoeften van de huurders zijn. Dat weten we in Voorst nog niet, dat onderzoek gaan we versneld inzetten.

De activiteiten van deze woningcorporatie zijn landelijk opgepikt: Yolanda Winkelhorst is uitgenodigd deel te nemen aan een klankbordgroep bij het ministerie. Ambitieus als ze is, zegt ze met een knipoog: “nou, daar kan nog wel een tandje bij”.


44 Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg44

Inhoud


Het vervolg, november 2014 1

Van opplussen naar veilig en sociaal wonen? 2

In de praktijk, 12 projecten 3

1 Westervoort

Vertrouwd wonen in Westervoort 4

2 Druten

Langer zelfstandig wonen in Druten 6

3 Wijchen

Bewust wonen in Wijchen 8

4 Elburg

Gewoon Gemak in Elburg breidt uit met thuistechnologie:

nu ook voor mensen met dementie 12

5 Rheden

Mijn huis, mijn toekomst 16

6 Doetinchem

Ondertussen start een nieuw project in Doetinchem 20

7 Montferland

Thuis in Montferland 22


Samen Ooij 26

9 Heumen

Passend wonen in Heumen 30

10 Nijkerk

Ondertussen start in Nijkerk een nieuw project 34

11 Geldermalsen

Lekker thuis wonen in Geldermalsen 36

12 Lochem

Wonen met een plus in Lochem, ook voor mensen met dementie 40

voorbeeldprojecten in Gelderland

Meer informatie

www.degeldersehuistest.nl

www.woontechniekhulp.nl

www.gldwonen.nl

www.gelderland.nl thema bouwen en wonen/langerzelfstandigwonen

Colofon

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn, het vervolg is een uitgave van de provincie Gelderland.

Redactie: provincie Gelderland

Tekst: Jeannette Eygenraam, Identity marketing, Arnhem

Portretten: Ingrid Joppe

Vormgeving en druk: provincie Gelderland

Met dank aan alle geïnterviewden voor het delen van hun kennis en enthousiasme.

30 november 2014


Het vervolg

Provincie Gelderland

Markt 11

6811 CG Arnhem

Postbus 9090

6800 GX Arnhem

T (026) 359 99 99

[email protected]

www.gelderland.nl

Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn

Documents

Transcript of Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn