www.quickprinter.be

R

Q

R17 8,00 €

2de bach rechten

Samenvatting

uickprinterKoningstraat 132000 Antwerpen

Volkenrecht

Online samenvattingen kopen via

www.quickprintershop.be

1

VOLKENRECHT

INHOUD

Volkenrecht 1

Inleiding 7

Examen 7

Inleidingtothetvolkenrecht 7

Volkenrechtvannuenstraks 7

Uitgangspuntklassiekvolkenrecht 8

SamenvattingInleidingHandboek 11

1.Klassiekenhedendaagsevolkenrecht 11

2.Rechtspersonen 12

DeStaat 12

InternationaleOrganisaties 13

Ondernemingen 14

NGO’s 15

Individuen 16

3.Bronnen 17

Verdragenrecht 17

Gewoonterecht 17

AlgemeneRechtsbeginselen 17

AndereBronnen 18

ZelfreguleringvanHybrideOvereenkomsten 18

Naleving 19

4.Geschillenbeslechting 19

5.InternationaleVredeenVeiligheid 20

Collectieverechtshandhaving 21

Zelfverdediging 21

GebruikvangeweldbuitenhetHandvest 21

2

ResponsibilitytoProtect 21

InternationaalHumanitairRecht 22

6.Duurzameontwikkeling 22

Handel 23

Ontwikkelingssamenwerking 23

Milieu 23

DeStaat 24

1.Definitieinternationaalrechtssubject 24

2.DefinitievandeStaat 24

D1MontevideoConvention 25

A27ICJ:BURKINAFasov.Niger 28

3.ErkenningvanStaten 30

4.LidmaatschapInternationaleOrganisaties 30

D2VNHandvest:Artikel3&4 30

5.Zelfbeschikkingsrecht 31

IVBPR&IVESCR 32

D2VNHandvest:Artikel1&73 33

D23:VNVerklaringRechtenInheemseVolkeren 35

A16:AfricanCharterHumanandPeoples’Rights 37

D24:KosovoDeclarationofIndependence 39

A21:ICJ:AdvisoryOpinionKosovo 41

6.Rechtsmacht 42

D8:UNCLOS 44

D7:UNESCO 46

D16:StatueoftheInternationalCriminalCourt 47

7.Immuniteit 47

A24:JurisdictionalImmunitiesoftheState 50

8.Staatsaansprakelijkheid 51

D19:ResponsibilityofStatesforInternatonallyWrongfulActs 51

A26:ObligationtoPresecuteorExtradite 53

A3:USDiplomaticandConsularStaffinTehran 54

3

InternationaleOrganisaties 56

1.Internationalerechtspersoonlijkheidvaninternationaleorganisaties 57

A1:InjuriesintheserviceoftheUN 57

A6:Nuclearwapensinarmedconficts 58

2.Accountability&Responsibilityvaninternationaleorganisaties 60

D13:IBRD/IDAresolutiononWorldBankinspectionpanel 61

D22:HumanRightAdvisoryPanel 63

A14:EuropeanCourtofhumanRights:KosovoWar 65

3.VerenigdeNaties 65

D2:Handvestv.d.VN 65

Ondernemingen 69

1.Rechtenvanondernemingen 70

A9:InternationalCentrefortheSettlementofInvestmentDisputes(ICSID) 71

2.Plichtenvanondernemingen 72

D17:UNGlobalCompact 72

D27:OECDPrinciples 73

D20:ICMMSustainableDevelopmentFramework 74

NGOsenindividuen 75

1.Definitieenkenmerken 75

D15:ConsultativerelationshipbetweentheUNandNGOs 76

2.Functies 77

3.Rekenschap 78

D30:INGOAccountabilityCharter 78

A18:ICSIDForesti,Carliandothersvs.SouthAfrica 79

Mensenrechten 80

1.UniverseleVerklaringRechtenvandeMens 80

D5:UniversalDeclarationofHumanRights 81

CoreUNHumanRightsTreaties 82

D21:HumanRightsCouncil 84

A15:SayadiandVinckvs.Belgium 85

2.Mensenplichten–InternationaalStrafhof 87

4

D16:StatueoftheInternationalCriminalCourt 87

A25:ICC:ProsecutorLubanga 89

Verdragenrecht 89

1.Typologievanbronnen 89

D3:StatueInternationalCourtofJustice 90

2.DefinitieenToepassingsgebiedVerdragen 90

D6:VerdragvanWenen 90

3.Totstandkoming,Wijziging,BeëindigingenDoorwerking 92

Totstandkoming 92

Wijziging 94

Beëindiging 94

Doorwerking 94

4.Voorbehouden 94

A12:IGH:Congovs.Rwanda 95

5.Interpretatie 97

A17:IGH:CostaRicavS.Nicaragua 98

A10:IACHR:AwasTingniVs.Nicaragua 98

Gewoonterecht 100

A4:NicaraguaArrest 100

A5:Tadic 102

AndereBronnen 104

1.Hiërarchie 104

A2:NorthSeaContinentalShelfcases 105

2.IusCogens 106

3.AlgemeneRechtsbeginselen 107

A7:Gabcikovo–NagymarosProject 108

4.SoftLaw 109

D9:UNDeclarationRighttoDevelopment 110

A19:MinorityRights 110

5.Zelfregulering 110

6.HybrideMeerpartijenInitiatieven 111

5

D18:VoluntaryPrinciplesonSecurityandHumanRights 111

D28:EU/ILO/BangladeshSustainablityCompact 111

Geschillenbeslechting 113

1.HetInternationaalGerechtshof 113

D3:StatueiNTERNATIONALcoURTOFjUSTICE 113

A23:TempleofPreah–Cambodiavs.Thailand 115

2.Anderegerechtshoven 116

VredeenVeiligheid 117

A13:Bosnievs.Servie 117

1.Onderscheidrechtvredeenveiligheid/internationaalhumanitairrecht/internationaalstrafrecht 119

2.Geweldverbod 120

3.Collectieverechtshandhaving&R2P 121

D10:UNSecurityCouncilresolutionkUWAIT 123

R2P:2005WorldSummitOutcomeDocument 124

D25:UNSecurityCouncil1970Lybia 125

D26:UNSecurityCouncil1973Lybia 126

4.Rechtopzelfverdediging 126

A4:NicaraguaArrest 127

A11:ICJCongovs.Uganda 129

5.Zelfhulp 131

6.HumanitaireInterventie 131

7.Veiligheidsraadengewapendegroepen 131

D29:UNSecurityCounclResolution2118MiddleEast 133

D31:EUParliament:Useofarmeddrones 134

D32:UNSecurityCouncil:AlQaida 136

Duurzameontwikkeling 137

1.Milieu 137

2030AgendaforSustainableDevelopment 138

D12:VerklaringvanRio:MilieuenOntwikkeling 139

A7:Gabcikovo-Nagymaros 141

A20:PulpMills 143

6

D11:RaamverdragKlimaatverandering 145

Kyotoprotocol 147

ParisAgreement 148

2.Handel 150

D14:Wereldhandelsorganisatie 150

A8:WTOAppelateBody:Shrimps 153

3.Ontwikkeling 156

Ontwikkelingslanden 156

D9:VerklaringRechtopOntwikkeling 157

AfricanCharterHumanandPeoples’Rights 159

A19:MinorityRights 160

7

INLEIDING

EXAMEN

BOEK

- Bronnenboek- Inleiding:legtderodedraadvanhetboek/vakuit- Restvanhetboek:arresten,adviezen,beslissingen&documenten

o A=arresten(beslissingenvaninternationalerechtbanken)o D=(andere)documenten

Erisgeenofficiële,uitgeschrevencursus,hetvakbestaatuitdelessen+debronnenuithethandboek.

EXAMEN

- Gebaseerdopdelesleerstof.- Handboekmetprimairebronnenmaggebruiktworden(jemagerinonderlijnen&kleurenmaarníétschrijven,

oppost-itsmagjewelietsschrijvenbvA1D23maargeenanderetekst).- Mondelingexamen,voorbereidingstijdisevenlangalshetexamenalsuwvoorganger(ongeveer12min).- JekrijgteenpapiermettweedocumentenbvA4enD14,jezoektdezeopinhethandboek,deprofsteltgeen

vraagbijhetbeginvanhetexamen,jemoetzelfbijelkdocumentdatwebehandeldhebbeneenverhaaltjevan3 a 4min kunnen vertellen, gebaseerdop les& gekaderd in de rest vande leerstof, deprof steltwel nogbijvragenoveruwverhaaltje.

- Voorbereidingnietafgeven.- Voorbereidingstijdisveeltekortomuwdocumentnogtelezen,jemoetzeallemáálthuisvoorbereidhebben

ofhetluktníét.- Tweedocumentenzullenuittweeverschillendedelenvandecursuskomen,sowieso1A-documenten1D-

document.

INLEIDINGTOTHETVOLKENRECHT

VOLKENRECHTVANNUENSTRAKS

Klassiek Hedendaags

Geheel van rechtsnormen dat de betrekkingentussenstatenregelt.

Geheelvanregelsdatdeinternationalebetrekkingenbeheerst.

Klassiekedefinitie:Volkenrechtgaatoverrelatietussenstaten,metalspraktischvoordeeleenduidelijkonderscheidtussenvolkenrecht(internationaalrecht)ennationaalrecht.

- Nationaal recht: speeltzichbinnen1staataf,verticale relatieoverheidenandereactorenzoalsburgersenbedrijven.

- Internationaalrecht:speeltzichtussenverschillendestatenaf,horizontalerelatietussendestaten.

Realiteitvandaagdedag:veleandereactorennaaststatendiedeelnemenaanhet internationalerechtsverkeer.®Hedendaagsishetonderscheidmetnationaalrechtveelminderduidelijkalsvroeger,aangeziennuvanuitinternationaalrechtookgekekenwordtnaardeverhoudingvanindividueleoverhedenendeonderliggendeactoren,ditzorgtvoorveelmeerconflictdanvroeger.

8

Hedendaagse definitie: Volkenrecht = Geheel van regels dat de internationale betrekkingen beheerst.®Nietalleenvanstatenzoalsindeklassiekedefinitiemaarvanalleactorendiezichindeinternationalebetrekkingenbegeven(ookprivateactoren,ondernemingen,internationaleorganisatiesetc.)

- VB: internationaal strafrecht: Individuenworden internationaalbestraft (enbeschermd)voor internationaleaanvallentegenandereburgerszoalsbv.oorlogsmisdaden.

- VB: internationaal vennootschapsrecht: Bedrijven worden internationaal bestraft (en beschermd) omdatbedrijvenmeerenmeerinternationaalactiefzijnendegevolgenvanhunactiviteitengrensoverschrijdendzijn.

Probleembij internationaalrecht:gebrekaansturendeorganen«sturendeorganenhebjeveelmeerbijnationaalrechtdanbijinternationaalrecht

- Inhetvolkenrechthebjegeencentralewetgever(weleenveelheidvanwetgevers),nietéénwereldregeringofparlementmaarwelallerleiinternationaleorganisatieszoalsWTO,VNdieallemaalregels(verdragen)opstellen.

Probleem:dezewetgeverskunnenelkaartegensprekeno.b.v.verschillendebelangen,teweinigcoördinatie,zokrijgjehetprobleemdateenzelfdestaatverschillendeverdragenratificeert(toepast)dietegenstrijdigzijn.

- Inhetvolkenrechthebjegeenuitvoerendemacht(geenwereldregering),telkensmoeteradhocbeslistwordenwiekanoptreden/wiehetrechtmoethandhaven(inuitzonderlijkegevallenkandeveiligheidsraadmetgeweldhetnalevenvaneenwetnastreven),meestalisdiegenediedankanoptredenveelzwakkerwaardoorerslechtskan worden ingegrepen wanneer een staat het verdrag niet naleeft, het verschil tussen bindende en nietbindende rechten is minder belangrijk in internationaal recht, omdat er te weinig/slecht gecoördineerdehandhavingsmechanismenzijn(andersinhetnationaalrecht).

- Inhetvolkenrechtgeeninternationalerechter,welinternationaalgerechtshofmaardathangtervanafofdestatenbereidzijnomdebevoegdheidvanhetinternationaalgerechtshofgoedtekeurenofniet,erzijnnogeenaantalgespecialiseerderechtersinbveconomischezaken,veiligheidszakenmaarerisgeenalgemeenerkenderechterdiealtijdkanopkomenineengeschil.

UITGANGSPUNTKLASSIEKVOLKENRECHT

Staten:deenigeinternationalerechtspersonen.

Vertrekpunt:soevereiniteitengelijkheidvanstaten

- SOEVEREIN: De staat is binnen zijn eigen rechtsmacht (meestal eigen grondgebied), beschermd tegeninmengingvanbuitenaf,ditwilzeggendatderegeringbinnendeeigenrechtsmachtzelfderegelsstelt&hetbeleid maakt. Andere staten hebben zich hier niet in te mengen (het niet-interventie beginsel), in hetvolkenrechtgeldtderegeldatjenietaaninmengingaaninterneaangelegenheidmagdoend.m.v.bijvoorbeeldoorlog(ditishetideemaarditwordtnietaltijdzotoegepast),ditmagNIETMEER,vroegerkonditwel.Eenstaatisbovendienalleengebondendoorvolkenrechtmitsinstemming(ratificatieveverdrag).

- GELIJK: Alle staten zijn voor het internationaal recht gelijk, juridisch gelijk = fictie in de realiteit (militairemachtige staten, klein of groot grondgebied, economische macht, in de internationale politiek is er eenongelijkemachtsverhouding),inhetvolkenrechtisalleswatzicheenstaatmagnoemengelijk,indealgemenevergaderingvandeVNhebbenallestaten1stem(Liechtenstein1stem&VSook1stem).

Derechtervan1staatmaggeenuitspraakdoenovereenanderestaat,wantdanzouergeengelijkheidensoevereiniteitzijn(danzoudezeenerechterzichbovendeandererechterzetten,aangezienhijmagbeslissenoverdeanderestaat),tenzijdeanderestaathiermeezouinstemmen(weinigwaarschijnlijk)®internationalegerechtshovenenwetten.

Hoekomtinternationaalrechttotstand?Wanneerstatenhetwensen(iszeerbelangrijkwanneerwenaarverdragenrecht gaan kijken), indien alle staten soeverein zijn hebben alle staten het recht om zelf te beslissen of ze zich op

9

internationaalniveaugaanverbinden,eenstaatkannietgedwongenwordenompartijtewordenbijeeninternationaalverdrag(menkanditzeerbetreuren,maarnietafdwingenwanneereenbepaaldlandzichnietwilaansluitenbv.VSenakkoordvanParijsomtrentklimaat).

Verband internationaal recht en internationale politiek:Wanneerwel verbinden tot een internationaal verdrag enwanneerniet?

- VB:KleinestatenalsBelgiëblijkenmeerinternationaleverdragenteratificerendanwereldmachten.Waarom?Het is in het belang van ons land om aan te sluiten, het versterkt positie van ons land in internationalebetrekkingen.Zoishetbv.belangrijkvoorBelgiëomzichaantesluitenbijbelangrijkehandelsverdragen,dooronzeligging(middeninEuropa)moetonzeeconomieopengesteldworden.Eenwereldmacht(vb.VS)kijktdaarheelandersnaar:internationaleverdragenbeperkenhunmacht.Zehebbeneconomisch,militairalveelmacht,waaromlatenvastleggenhoetegebruikenininternationaleregels,isdatwelinonsbelang?

- VB: Israël/Palestina:Machtvantweeentiteiten:militairemachtvan IsraëlveelgroterdanvanPalestina,alsgevolgberoeptPalestinazichvoortdurendophetinternationaalrecht(zieterbeschermingin),Israëlisgeneigdomtezeggendatdienietvantoepassingzijn.PalestijnenzijndaaromnietethischerdanIsraël,zehebbenergewoonmeervoordelenaan.

Keuzevrijheidvanstatengeldtnietenkelvoorverdragen,maarookvoordebevoegdheidvanrechters(internationalerechtersdiejealdannieterkent).Landenkunnenduskiezenbijwelkeregels(recht)zezichaansluiten,enofdieeeninternationalerechterzaltoelatenomdenalevingnategaanofniet.

“Jemoetdeverkeersregelsnaleven,maaralsjedoorhetroodrijdtkanjezelfkiezenofjevoorderechterkangebrachtwordenofniet.”

Uitgangspunt:Bevoegdheidvaneenrechterwordtadhocbesloten.

Uitzondering:Bevoegdheidvanrechteringevalvangeschilreedsinverdragzelfbesloten.

VB: In het genocideverdrag is er een clausule die zegt dat: in het geval er een geschil rijst, is het internationaalgerechtshofbevoegd.Maarditisnietpersébindend,jemagbijverdragenvoorbehoudenmaken,duswelhetverdragratificerenmaarnietdatartikel.Rwandahadbijvoorbeeldbijdatartikel9eenvoorbehoudtemaken,Rwandawounietdateeninternationaalgerechtshofzouoordelenovereengeschildatzouontstaan.Ergerdanopheteerstezichtzoudenken,wantstatenzijngelijk.

VoorbeeldSloveniëenKroatië(zietekstBB,nietinbronnenboek):

ConflictomtrentdegrenzentussenSloveniëenKroatië(hetvroegereJoegoslavië).

- 1991:Onafhankelijkheidsverklaring Slovenië (eerste deelrepubliek van Joegoslavië heeft zich afgescheiden),laterheeftKroatiëzichafgescheiden

- JarenlaternogsteedsdispuuttussenSloveniëenKroatiëomtrentafbakeningvangrenzen,10%vanhetlandwasdiscussiepunt:Piran,eenstadophetschiereilandvanSlovenië,opdegrensmetKroatië.

- 2009:BeidelandenbeslissenditgeschiloptelossenonderdrukvandeEUviainternationalearbitrage.

ARBITRAGE: Een rechterwordt ‘gemaakt’, je hebt er niet noodzakelijk éénmaar tweepartijen creëren adhoc eeninternationaaltribunaalomoverhundispuuttebeslissen.

1. Stap1:Bepalenwatdebevoegdheidvandierechteris(artikel3).

2. Stap2:Bepalenwelkrechtdezerechterzaltoepassen(bvinternationaalrecht,omtrentdezeebvooksoortbelangenafweging in termen van billijkheid en goed nabuurschap, anders wordt het verschil toch nooitopgelost)(artikel4).

10

3. Stap3:Bepalendatmensowiesodeuitspraakzalaccepteren(terwijlm’ndeuitspraaknognietkent)enmenbovendien bereid is om de internationale uitspraak voorrang te geven op de eventuele strijdige nationalewetgeving(artikel7).

4. Stap4:Beslissenopdesamenstellingvanhetarbitrageinstituut,elklanddataangeslotenisbijdearbitragehofgeefteenaantal internationaleexpertenop, indienerdaneengeschil iskunnendebetrokkenpartijeneenaantalrechterskiezen(ditisgeenpermanenthof,indienereengeschiliskanervandelijstgekozenwordenomeentribunaalop testellendat tijdelijkbestaatmetditgeschilalsdoel),3 rechtersuitde lijst&2extrarechters(1rechteruitelkland)naamvandithof=permanentcourtofarbitration(tegenstrijdigenaamwantditisnietpermanent).

Ditpermanentcourtgaatgeschillenoplossenvoorallerleiverschillendeactorenzoalsbv.eenNGOtegeneenstaat,ditisduidelijkeenkenmerkvanhedendaagsrecht(deenigevoorwaardeisdatdelandenzelfaccepterenomdeprocedurevanarbitragetoetepassen).

Methodeafbakeningvangrenzen:zievolgendeles,erzijnverschillendecriteriaomtebeslissenoverdegrenzenvantweestaten(algemeneregels,nietalleengebruiktdoorditcourt).

- Waarjevroegermachtoverhad,magjeindetoekomstookmachtoverhebben(utipossidetisiureprincipe),alsjeduskanbewijzendatuwstaatvroegermachthadoverditgebiedkanjedemachtterugkrijgen.

- Zijnernogverdragen/afsprakenoppapierwaaruitblijktdateropeenbepaaldmomenteenbepaaldegrenswasafgesproken?

- Wieheefter indepraktijkoverheidshandelingenbesteld ineenbepaaldgebied?(Vb.Toenerpolitiemoestingrijpenineenconflict,welklandgingtoenhelpen?)

Besluit:opbasisvandedriecriteriahebbenzedebaai2/3aanSloveniëgegevenen1/3aanKroatië.

Factorendiedeklassiekedefinitiev.h.volkenrechtonderdrukzetten:

- Globalisering: Liberale economische wereldorde® economische globalisering zorgt dat handel niet meerbinnendegrenzenblijft.Landenzijnmetelkaarverbondenenwekunnennietandersdaninternationaleregelsbedenken.Impactophetrecht:Rechtssystemenbeginnenmeerenmeeropelkaartelijken.

- Gemeenschappelijkebelangen:Ideevanwaarden,vb.mensenrechten,klimaat,gebruikvankernwapensetc.

Voorbeeld:Amazonewoud

- Amazonewoudisvoorheeldewereldbelangrijk.- Ligt voornamelijk in Brazilië, dat dus in principe kan beslissen over dat woud. Houtkapping is een

belangrijkefactorinBraziliaanseeconomie.- Woud aan soevereiniteit v Brazilië onttrekken? Nee,maarwel zeggen dat de Braziliaanse staat de

soevereiniteit op een verantwoordelijke manier moet uitoefenen. Een staat oefent in naam v.d.mensheidderechtsmachtuitovereengemeenschappelijkbelang(custodialsovereignity).Destaatblijftterritoriaal bevoegd, maar andere actoren hebben een inzagerecht over hoe de staat hetgemeenschappelijkbelangwaarborgtenindiennodigeenplichttotbijstand.

- ®Herinterpretatiebegripsoevereiniteit.

- Humanisering:Vooriedereenopdeplaneeteenmenswaardiglevencreëren,hebjeookandereinstrumentenvoornodigdanenkelstaten.

Mijlpaal:Universele verklaring voor de rechten v.d.mens. Aangenomenonmiddellijk naWO II.Mensenrechtennietlangereeninterne,maarinternationaleaangelegenheid.Beginvaneenevolutiewaarbijmensenrechtengaanfungerenalsgrondrechteninhetvolkenrecht(=toetssteenvinternationaleregelgeving).

11

Voorbeeld:Immuniteitvdiplomaten.Diplomatenkunnennietstrafrechtelijkwordenvervolgd(binnendeuitoefeningvanhunmandaatalswoordvoerdervaneenstaat).Alslandeninternationaledialogeningangwillenhouden,moetenwehenimmuniteitverleneninhunfunctie,wantalsstatennietmeermetelkaarkunnenpratenkrijgenweoorlog.

Maar,mensenrechten:watalseenregimeopgroteschaalfoltert,ishetdanwelwenselijkdatzijimmuniteitverlenen?Uitzonderingenopinvoeren?

SAMENVATTINGINLEIDINGHANDBOEK

1.KLASSIEKENHEDENDAAGSEVOLKENRECHT

Het klassieke volkenrecht regelde enkel de verhoudingen tussen staten. In 1927 besliste het permanente Hof vaninternationaleJustitieovervolgendarrestmetdenaam“Lotusarrest”:“Internationallawgovernsrelationsbetweenindependentstates.Therulesoflawbinding(…)emanatesfromtheirownfreewill.”

Hetuitgangspuntwasdesoevereinegelijkheidvanstaten,waarvandeze3principesafteleidenzijn:

- Statenzijndeenigeinternationalerechtspersoon- Statenzijnsoeverein:eeninternationaalwetisalleengeldigvooreenstaatalshijhetheeftgeratificeerd.Door

hetniet-interventiebeginselwordterzekergestelddatgeenanderestaatzichinmengtinnationalebelangen.- Statenzijngelijk:eenstaatkannietgedaagdwordenvoorderechtervaneenanderestaat–daarvooriseen

internationalerechternoodzakelijk.

Maardeklassiekedefinitieismeerenmeeronderdrukdoorverschillenderedenen:

- GlobaliseringRechtssystemenlijkensteedsmeeropelkaar(ookininternationaalrechtwerdenindividuveroordeelt).

- Gemeenschappelijkebelangen(bv.AmazonewoudinBrazilië)- Soevereiniteitbeïnvloeddoordebelangenvananderestaten(ophetgrondgebiedvaneenstaat).- “Custodialsouvereignity”–eenstaatoefent innaamvandemensheidderechtsmachtuitovereen

gemeenschappelijkbelang(inzagerechtvananderestaten).- Humanisering

Mensenrechten niet langer een interne maar een internationale aangelegenheid. Begin van een evolutiewaarbijmensenrechtengaanfungerenalsgrondrechteninhetvolkenrecht.

WATZIJNGEMEENSCHAPPELIJKEBELANGEN?

Menkanverwijzennaargemeenschappelijkewaarden.Erbestaanwaardendieeigenzijnaandemensheidendiedoorhet internationaal recht moeten worden beschermd. De hele internationale gemeenschap heeft belang bij debescherming.

Gemeenschappelijkewaardenzijnbelangendiealsdusdanigwordenerkenddoordeinternationalegemeenschap.Deerkenningblijktnietalleenuitverdragen,maarookuitstandpuntenvanverklaringenvaninternationaleorganisaties,bedrijvenenNGO’s.

Ook de vaststelling dat sommige doelstellingen alleen door grensoverschrijdende samenwerkingen kunnen bereiktwordenbenadrukthetbelangvandeerkenningvangemeenschappelijkebelangen.Inditgevaldienthetinternationaalrechtalsfacilitator.

Naargemeenschappelijkewaardenwordtookvaakgewestindevolgendedocumenten:

- HandvestvandeVN(D2)-wapengeweldenkelzalgebruiktworden“inhetalgemeenbelang”

12

- UniverseleverklaringvoordeRechtenvandeMens(D5)iseengemeenschappelijkideaal- RaamverdraginzakeKlimaatverandering(D11)-gevolgenvandeklimaatveranderingiseengemeenschappelijke

belang- Internationaal Strafgerechtshof (D16) is opgericht voor de ernstigste misdaden “die de internationale

gemeenschapmetzorgvervullen”

Despanningentussenhetrespecterenvandewilsautonomievandestaatendewensomgemeenschappelijkebelangentebeschermen,looptalseenrodedraaddoorhethedendaagsvolkenrecht.Eriseendiscussieovermensenrechtenenofzijeengrondrechtkunnenzijnvoordeinternationalewetgeving.

Klassieke regels staan onder druk vanuit de mensenrechtelijke perspectief: bewijsregels van het gewoonterecht,geldigheidvanvoorbehoudenbijverdragenendeimmuniteitvanregeringsleiders.

Hoewelstatenofficieelgelijkzijnininternationaalwet,bestaanertochverschillen.

2.RECHTSPERSONEN

Definitie internationaalrechtssubject,bedachtdoor internationaalgerechtshof:“Een internationaal rechtspersoon iseen drager van internationale rechten en plichten. Hij heeft het vermogen om een vordering in te stellen naarinternationaalrechttervrijwaringvanzijnrechtenenisvolkenrechtelijkaansprakelijkingevalvanniet-naleveringvanzijnverplichtingen1.”

DESTAAT

Beschiktovervolkomeninternationalerechtspersoonlijkheid.:destaatkanrechtenenplichtenhebbenophetgeheleterreinvanhetvolkenrecht.Andereactorenhebbeneenbeperkterechtspersoonlijkheidinhetvolkenrecht.

Desoevereinegelijkheidishetuitgangspunt(economischeenmilitairemacht,groottevanbevolkingengrondgebiednietgeacht).Erbestaanookuitzonderingen.

1. Definitievandestaat2

Eenstaatheeft:

- eenbevolking- eengrondgebied- eenregeringdiedaadwerkelijkeneffectiefgezaguitoefent.

Devierdevoorwaardeisdemogelijkheidvaneenstaatrelatiestehebbenmetanderestaten.Verderbeslissenstatenvrij over de erkenning van nieuwe staten, waarin vaak politieke aspecten belangrijker zijn dan juridische. Hetinternationaalgerechtshofbuigtzichgeregeldovergrensverschillen3.

2. Zelfbeschikkingsrecht4

Iseencentraalpuntinveleverdragenenverklaringen,waaropdeargumentatieopbouwt.

“Allevolkenbezittenhetzelfbeschikkingsrecht.Uithoofdevanditrechtbepalenzijinallevrijheidhunpolitiekestatusenstrevenzijvrijelijkhuneconomische,socialeencultureleontwikkelingna.”

1A1:ReparationsforInjuriessuffered2D1:MontevideoConvention3A27:FrontierDisputeBurkinaFasovs.Niger4A16:AfricanCommission:Mgwanga;A21:DeclarationofIndependenceKosovo;D23:UNDeclarationRightsofindigenousPeoples;D24:KosovoDeclarationofIndependence.

13

Tijdensdedekolonisatieberiependekolonieszichophetzelfbeschikkingsrechtomhunonafhankelijkheidaftedwingen.Hetzelfbeschikkingsrechtbiedtookbeschermingtegeninmengenvanbuitenaf,voordeonafhankelijkelanden.

Alseennieuwestaattotstandkomt,isdevraagofzijdeverplichtenvandeoorsprongstaatbijhoudenofhetnieuwdefiniëren5.

3. Rechtsmacht

Statenoefenenophuneigengrondgebiedrechtsmachtuitoverpersonen,goederenengebeurtenissen.Opheteigenterritoriumbezitdestaatwetgevendebevoegdheideneengeweldmonopolie(omvoorordetezorgen).Denationalerechtbanken spreken er het binnenlands recht uit maar ook binnen het grondgebied kan de rechtsmacht (doorinternationale instanties) beperktworden door volkenrechtelijke regels (verdragsrechtelijke of gewoonterechtelijkeaard).

Er zijnook gebieden vandewereldwaar geennationale staatde rechtsmachtheeft –deze gebieden vallenonderinternationaalregime,waarintelkenseenevenwichtwordtgezochttussenvrijgebruikdoorallestatenenbeschermingvanhetgebiedalsgemeenschappelijkerfgoedvandemensheid.(Erisookgemeenschappelijkeerfgoeddatzichopeengrondgebiedbevindtwaardeinternationalegemeenschapeenrechtoptoezichteneenplichttotbijstandheeft,maargeenrechtsmacht.)6

4. Immuniteit7

Eenstaatkannietgedaagdwordenvoorderechtervaneenanderestaat.Immuniteitengeldenbijgevolgvoornationalerechtbanken,geschillentussenstatenmoetenop internationaalniveauwordengeregeld.Dehoogstegezagsdragersvaneen land genieten immuniteit voor denationale rechtbanken van andere staten gedurendehun ambtstermijn.Volgensdeinternationalegerechtshofgeldtooknabeëindigingvanhunfunctiedeimmuniteit(Yerodiazaak8),maaralleenvoordadengesteldtijdenseninuitoefeningvandefunctie(nietvoorprivéhandelingen).

Onderscheid wordt gemaakt tussen de immuniteit van vreemde staten, van overheidsfunctionarissen en vandiplomaten.AlleendelaatsteisverdragsrechtelijkvastgelegdinhetverdragvanWeneninz.Diplomatiekverkeer.

DeimmuniteitisnietgeldigvoorhetinternationaleStrafgerechtshof,m’nkandusindividueelstrafrechtelijkvervolgtwordenvoordadentijdensdeambtstermijn.

5. Staatsaansprakelijkheid

DeCommissievoorinternationaalRechtvandeVereinigdeNatiessteldederegelsoverstaatsaansprakelijkheidop,enmaaktezeoveraandeAlgemeneVergaderingvandeVereinigdeNatiesin2001.Detekstbepaaltwatwordtbedoeldmeteeninternationaleonrechtmatigedaadvaneenstaat;watdegevolgenzijnvanhetbegaanvaneenonrechtmatigedaad;enwelkestatenherstelkunneneisen9.

INTERNATIONALEORGANISATIES

InternationaleOrganisatieszijnintergouvernementeleorganisaties,waarinalleenstatenlidkunnenzijn.Inhetklassiekevolkenrecht hebben internationale organisaties geen rechten en plichten in het internationaal recht, maar dit is5A13:GenocideConvention(Bosnia-Herzegovinav.SerbiaandMontenegro)6A22:Activitiesinthearea;D8:ConventionLawoftheSea;D7UNESCOConventionWorldHeritage7A3:ICJ;USDiplomaticandConsularStaffinTehran(USvs.Iran);;A24:JurisdictionalImmunityoftheState(Germanyvs.Italy)8Yerodiawasinvolvedinaprecedent-settingcasebytheInternationalCourtofJustice(ICJ).In1998,YerodiapubliclyencouragedtheCongolesepopulationtokillmembersofarebellionagainstthegovernment,primarilyethnicTutsis.Inresponse,BelgiumissuedaninternationalarrestwarrantbasedonanewBelgianlaw(knownastheBelgianUniversalJurisdictionLaw,sincerepealed)allowingBelgiancourtstoprosecuteinternationalcrimes,chargingYerodiawithincitinggenocide.TheCongolesegovernmentrespondedbyfilinganapplicationagainstBelgiumtotheICJ,claimingthatBelgiumdidnothavejurisdictionandthatYerodiaenjoyeddiplomaticimmunityasforeignminister.Thiscase,knownastheWarrantCase,wasdecidedinCongo'sfavour.Duringtheproceedingsofthecase,theCongodroppeditsjurisdictionargumentsandthecasewasdecidedsolelyonYerodia'sdiplomaticimmunityasforeignminister.However,somehumanrightsgroupssawthisdecisionasablowtouniversaljurisdiction.9A26:ObligationstoProsecuteorExtradite(Belgiumvs.Senegal);D19:ResponsibilityofStatesforwrongfulActs

14

veranderd.InhethedendaagsevolkenrechthebbenIO’seeneigenbestaan,zebestaanduslosvandelidstaten,dieeringerepresenteerdzijn.

HetideeachtereenIOis,datstatenbevoegdhedentoekennenaanintergouvernementeleorganisaties.VerderzijnIO’sopgerichtonderinternationaalrechtenzezijnookeraangebonden.

IO’skunneninsommigegevallenookhetIGHomadviesvragen.

1. Rechten

Intussenwordt de internationale rechtspersoonlijkheid van internationale gouvernementele organisaties algemeenaanvaard.Welisderechtspersoonlijkheidvaneeninternationaleorganisatiebeperkttothaardoelstellingenentakenzoals die uitdrukkelijk of impliciet blijken uit het oprichtingsverdrag van de organisatie en de daarna ontwikkeldepraktijk10.

2. Plichten

Nuinternationaleorganisatiesophetterreinallerleioperationeletakenuitvoerenbestaathetrisicodathunactiviteitenleidentotschendingenvanhetvolkenrecht.Danrijstdevraagofdebetrokkenorganisatiehiervooraansprakelijkkanwordengesteld.Eenhinderpaalvormendeimmuniteitendieinternationaleorganisatiesgenietentenaanzienvandenationale rechter (vastgelegd in Art. 105 van de VN). IO’s kunnen bovendien niet voor de internationale rechter(arbitrage)wordengebrachtzonderhuninstemming.

Indeliteratuurwordthetstandpuntverdedigd,datIO’sdiezichopimmuniteitenberoepenomverantwoordelijkheidteontlopen,bereidmoetenzijnomrekenschapafteleggen.Verantwoordelijkheidstemtovereenmetaansprakelijkheidinjuridischezin.Rekenschap(accountability)iseenveelvagerbegrip:hetimpliceertdebereidheidomverantwoordingafteleggenaaneengeloofwaardigtoezichtmechanismeenomgevolgenteverbindenaaneenvaststellingdatgedragnietterechtvaardigenvalt.(Vb.inD13enD2211).

IndieneenIOnietzelfaansprakelijkkanwordengesteld,iseenmogelijketerugvaloptiehetaansprakelijktestellenvandelidstaten.Ookditisechterevident,zoalsuitdeBehramizaak12.

3. DeVerenigdeNaties13

HetHandvestvandeVN(D2)legtdebevoegdhedenvandehoofdorganenvandeVNvast.TothetsysteemvandeVNbehorenook:

- Talrijkedoordehoofdorganenopgerichtehulporganen;- DegespecialiseerdeorganisatiesvandeVN,dieonafhankelijkopereren,maarmetdeVNeenverdraghebben

afgeslotenwaarinzijdedoelstellingenvandeVNonderschrijven.

ONDERNEMINGEN

Volgensde klassiekeopvatting regelt het internationaal recht de verhoudingen tussen staten.Hieruit volgt dat hetnationaalrechtdeverhoudingenregelttussendestatenendeprivateactorenbinnendiensrechtsmacht.Daarstaattegenoverdatsteedsmeerondernemingen(enNGO’s)grensoverschrijdendgeorganiseerdzijn.Ondernemingenzijn,andersalsstaten,nietgebondenaaneengrondgebied,enkunnendusaaneennationaalrecht“ontsnappen”–tenzijhunactiviteit(bv.exploitatievannatuurlijkerijkdommen)datniettoelaat.

10A1:ReparationsforInjuriessuffered;A6:Legalityoftheusebyastateofnuclearweaponsinarmedconflict.11D13:IBRD/IDAresolutiononWorldBankInspectionPanel;D22:UNMIKRegulationontheEstablishmentoftheAdvisoryPanel12A14:ECHR:Behrami,BehramiandSaramativs.France,GermanyandNorway.13D2:CharteroftheUnitedNations

15

Ondernemingenkunnenindehuidigestandvanhetvolkenrecht,geenpartijwordenbijinternationaleverdragen.Ookdetoepassingvanhetgewoonterecht(gedefinieerdalsstatenpraktijkenrechtsovertuigingvanstaten)isnietevident.Nochtansbestaanwelinternationaleregels.Dienemenvormaanvan:

- Softlaw:kanwelaanondernemingenwordenonderschreven.- Onrechtstreekseregelgeving:verplichtingenvoorstateninvastgelegdeenverdragomhetgedragvan“hun”

ondernemingenteregelen,ditkunnendestatendanovernemeninnationalewetgeving.- Internationaalstrafrecht:individueleaansprakelijkheidvanondernemers,nietvandeondernemingenzelf.

Daarnaastkunnenondernemingenookopeenanderemanieraanregelsgebondenworden:

- Naast het volkenrecht is ook hetnationale recht van het gastland en van het land van oorsprong (dat danextraterritoriaaltoegepastmoetworden)vanbelang.

- Zelfregulering(gedragscodesopgestelddoorhetbedrijfslevenzelf)komtsteedsmeervoor.

1. Rechten

Ondernemingenberoepenzichopdebeschermingvanhetvolkenrechtwanneerzij inhetbuitenlandinvesteren.De“minimumstandaardvoorvreemdelingen”,enhetdaaraangekoppeldediplomatiekebeschermrecht(datdoorstatentenvoordelevandeondernemingenkanwordenuitgeoefend).

Intussenkunnenondernemingenookzelfhunrechtenafdwingentenaanzienvanhetgastlandwaarzijinvesterendooreenberoepopinternationalearbitrage.HetInternationaalCentrumvoordeBeslechtingvanInvesteringsgeschilleniseengeïnstitutionaliseerdevormvanarbitragetussenondernemingenenstaten14.

2. Plichten

Erbestaangeeninternationaalverdragdatstatentoelaaterzichtoeteverbindenomdeplichtenvanondernemingeninwetgevingvastteleggen.WelnamdeOESOnietbindendeRichtlijnenvoorMultinationaleOndernemingenaan.

DeGlobalCompactiseenandersoftlawdocumentwaarbijondernemingenzichrechtstreekskunnenaansluiten.15

NGO’S16

Net zoalsondernemingenvallenNGO’s inbeginselonderhetnationale recht, zelfsalhebbenzeeen internationalebeheersstructuur. Voorbeelden zijn Amnesty International, Greenpeace and Oxfam. Van niet gouvernementeleorganisatiesbestaatgeenalgemeengeldendeinternationaledefinitie.InternationaleorganisatiesdefiniërenNGO’sinfunctievanhundoelstellingen.

NochtanswordtbinnenhetinternationaalrechtenbinneninternationaleorganisatieseengroeienderoltoegekendaanNGO’s:Zokunnenzij:

- Uitzonderlijk optreden als procespartij in internationale geschillenregeling (bv. Voor het Europees Hof v.d.Rechtenv.d.Mens).

- Bijeenaantalinternationalerechtbankenoptredenals“vriendvanhetHof”.- Beperktdeelnemenaanbesluitvormingbinneninternationaleorganisaties.- Akkoordensluitenwaarophetvolkenrechtvantoepassingis.

Een aantal NGO’s sloten zich aan bij internationale gedragscodes (zelfregulering) waarin zij verplichtingen metbetrekkingtothunwerkingaanvaarden.

14A9:ICSID:CompaniaDelDesarrollodeSantaElenavs.CostaRica15D17:UNGlobalCompactdocuments:Tenprinciples(2000)+Noteonintegritymeasures;D27:OECDGuidelinesMultinationalEnterprises.16A18:ICSID:DecisiononNon-DisputingpartiesinPieroForesti.LauradeCarliandothersv.RepublicofSouthAfrica;D15:ECOSOCResolution1996/31onConsultativerelationshipbetweentheUNandNGO’s

16

INDIVIDUEN

1. RechtenvandeMens

DeuniverseleverklaringvandeRechtenvandeMens,aangenomenalseenniet-bindenderesolutiev.d.AVv.d.VN,vormthetuitgangspuntvoorhetinternationaalrechtv.d.mens.Ditrechtbestaatnuuiteenuitgebreidnetwerkvaninternationale verdragen met specifieke toezichtmechanismen bemand door individuele deskundigen. Sommigetoezichtmechanismenbesprekennietenkelstatenrapportenmaarbehandelenookindividueleklachten.

Mensenrechtenmakentevensdeeluitvanhetgewoonterecht.

Demensenrechtenraadishetcentralehulporgaanv.d.VNophetgebiedvanderechtenv.d.mens.IndeRaaddoenregeringenaanpolitiekebesluitvormingoverdemensenrechtelijkeactualiteit.Nieuweverklaringenenverdragenophetgebiedv.d.rechtenv.d.menswordenervoorbereid.

2. IndividueleStrafrechtelijkeAansprakelijkheid17

HetinternationaalStrafgerechtshofis,onderbepaaldevoorwaarden,bevoegdomdestrafrechtelijkeaansprakelijkheidvanindividuendiebeschuldigdwordenvangenocide,misdadentegendemensheid,oorlogsmisdadenenagressievasttestellen.

17D16:RomeStatuteoftheinternationalCriminalCourt;A25:InternationalCriminalCourt:Prosecutorv.Lubanga

17

3.BRONNEN

Artikel38§1vanhetStatuurvanhetInternationaalGerechtshofbevateenniet-exhaustievelijstvanbronnendiehetHofkangebruikenbijdeoplossingvanjuridischegeschillen:

- Internationaleverdragen;- Internationalegewoonten- Algemenerechtsbeginselen- Rechterlijkebeslissingenenrechtsleer

VERDRAGENRECHT18

Het Verdrag vanWenen betreffende het verdragenrecht (1969) is van toepassing op verdragen afgeslotentussenStaten.Statenzijnenkelgebondenaaneenverdrag indienzijhun instemmingomgebondentezijn,hebbengeuit.Hetverdragenrechtiscontractueelvanaard.Verdragenhebbeninbeginselgeengevolgenvoorderden.HetVerdragvanWenenregeltdetotstandkoming,wijzigingenbeëindigingvanverdragen.

HetVerdragvanWenenlaathetmakenvanvoorbehouden(artikel19envolgende)bijmultilateraleverdragentoe,zijhetbinnenbepaaldebeperkingen.

Belangrijkzijnookderegelsoverdeinterpretatievanverdragen(art.31-33)dieerechtermoetenhelpenomvaakabstractgeformuleerdeverdragsbepalingencorrecttoetepassenopeenconcretesituatie.Derechterbeschiktbijhetinterpreterenvanverdragsbepalingenovereenzekerevrijheid.

GEWOONTERECHT19

De gewoonte is een ongeschreven rechtsbron met twee bestanddelen: de statenpraktijk en derechtsovertuiging.Eengewoonteisbindendvoorallestaten(behalvevoordezgn.persistentobjector).

Hetbewijzenvanhetbestaanvaneengewoonte is lastig. Inprincipemoetaangetoondwordendatereeneenvormigeenstandvastigealgemenestatenpraktijkbestaatdiegebaseerdisopdeovertuigingdathetgedrageenverplichtendkarakterheeft.Inderechtspraakwordendevoorwaarden,zoalsuitonderstaandezakenblijkt,flexibeltoegepast.

Artikel38vanhetStatuutvanhetIGHvoertgeenhiërarchieintussenverdragenengewoontes.Statenkunnenbijverdragsrechtelijkeregelafwijkenvaneengewoontetenzijdiegewoonteeeniuscogens20karakterheeft.

ALGEMENERECHTSBEGINSELEN

18A10:Inter-AmericanCourtofHumanRights:MayagnaAwasTingniCommunityv.Nicaragua;A12:ICJ:ArmedActivityontheTerritoryofCongo(Congov.Rwanda);A13ICJ:BosniaandHerzegovinav.SerbiaandMontenegro;D4:ConventiononthePreventionandPunishmentoftheCrimeofGenocide;D6:ViennaConventiononthelawofTreaties19A2:ICJ:NorthSeaContinentalShelfcases(Germanyv.Denmarkv.TheNetherlands;A4:ICJ:MilitaryandparamilitaryactivitiesinandagainstNicaragua(Nicaraguav.USA);A5:ICTY(Intern.CriminalTribunalYugoslavia):Prosecutorv.Tadic20Treatiesconflictingwithaperemptorynormofgeneralinternationallaw

152

Algemeneraad:komtmeerderekerenperjaarsamenenwordtsamengestelduitpersoneelvanambassadesaangevuldmetkabinetsmedewerkers.Hetbetreftéénorgaan55meteendubbelerol:

- Geschillenbeslechting(DisputeSettlementBody)- Toezichtophethandelsbeleidv.d.lidstaten(TradePolicyReviewBody)

2. WTOBesluitvorming

Art.9§1:TheWTOshall continue thepracticeofdecision-makingbyconsensus followedunderGATT1947.Exceptasotherwiseprovided,whereadecisioncannotbearrivedatbyconsensus,thematteratissueshallbedecidedbyvoting.AtmeetingsoftheMinisterialConferenceandtheGeneralCouncil,eachMemberoftheWTOshallhaveonevote.

Hoegaatbesluitvorminginz’nwerk?

- Elkelidstaatheeftéénstem(geenP5zoalsindeveiligheidsraad)- Debedoelingisdaternietgestemdwordtmaarbijconsensustebeslissen,tenzijhetverdraganders

bepaalt.Indepraktijkishetzogegroeiddaternooitgestemdwordt,ofweliserconsensusofweliserniets.

Indepraktijkisdezebesluitvormingnietzodemocratisch:

- Consensus zorgde ervoor dat er te veel informele onderhandelingen plaatsvonden tussen de grotelanden,hierdoorwerderindeplenairesessiesnogweinigonderhandeld,ditkreegeennaam’hetgreenroomfenomeen’.Waarom?Omdatblijkbaarhetbehanginhetkantoorvanhethoofdv.d.WTOgroenwas.Hetfenomeenwasdusdatzebijelkaarkwameneneigenlijkdeeerstefasev.d.onderhandelingenzuivertussenhengebeurde,enkelwanneererhiereenovereenkomstwasgingm’ndekringuitbreidennaargroeilandenenlaterontwikkelingslanden.DeontwikkelingslandenhebbenvaninhetbegingezegddatdeWTOeenbiashadtegendederdewereldlanden.Ditzorgdevooreenoppositiebeweging.

- Daarnaast was er ook nog een capaciteitsprobleem van ontwikkelingslanden, voor kleineontwikkelingslanden met een kleine delegatie in Geneve was het niet zo eenvoudig om al dezevergaderingen op te volgen. Een consensus systeem werkt wanneer iedereen de informeleonderhandelingenkanbijwonenenm’nmogelijkheidheeftom’eenslechtezaakteblokkeren’.

M’nisvandaagdedagwelmeerenmeergaankijkennaardebehoeftev.d.ontwikkelingslanden.Voorbeeld:Enerzijdsmoetm’ndefarmaceutischesectorbeschermenmaaranderzijdsgaathierdoordeprijsv.d.medicatieomhoogenvelemenseninontwikkelingslandenhebbengeentoegangtotdezemedicatie.Dusheeftm’ninhetTRIPS akkoord gezegd dat er een uitzondering kan zijn voor ontwikkelingslanden om de aankoop vangeneesmiddelentoegankelijkertemaken.

Dearmelandenzijngeleidelijkaanookmeer‘eenblok’gaanvormen,ditheeftervoorgeleidtdaterdelaatstejarenheelweinigvooruitgangisgeboekt.Vroegergebeurdehetnooitdateenkleinerontwikkelingslandneedurfdetestemmen,maarnuzeeenblokzijngaanvormendurvenzeditwel.Ditzorgterdanweervoordathet

55Hetiséénzelfdeorgaandathaarnaamveranderdwanneerzesamenkomenineenbepaaldehoedanigheid,hetzijndezelfdemensenmeteenandere,specifiekefunctie.

153

belangvandeWTObegintaftenemenenm’nweeraanhetkijkenisnaarbilateraleakkoordenzoalsEU-CanadaenEU-VS.

3. WTOGeschillenbeslechting

Niet veel info hierover in D14, behalve over de rol v.d. general council hierin. De details vangeschillenbeslechtingzijnuitgewerktinbijlage256.Eenaantalkenmerken:

- Geschillenbeslechtingisenkelmogelijkvoorstaten(endestatenmoetenpartijzijnbijhetWTO),zelfsalgaathetvaakoverdebelangenvanhetbedrijfsleven,hetiseenmechanismeuitsluitendvoorstaten.

- Gespecialiseerdmechanisme,dusenkelbevoegdvoorgeschillendieverbandhoudenmetdeWTO-verdragen,geenandere(handels)disputen.

Algemene procedure geschillenbeslechting in deWTO: De partijen proberen eerst de formele procedure tevermijdendoormetelkaarteoverleggen(diplomatiekefase:consultaties).Alsditnietluktdanstapjenaareen‘panel’, alle landen mogen zelf personen voordragen die werken in dit panel (dit is half juridisch en halfdiplomatiek).Wanneereenvandepartijennietgelukkigismetdeuitspraakvanhetpanelkanm’ninberoepgaanbij de ‘appellate body’, dit is een rechter (5 rechters, permanent orgaan, internationale economischerechtbank).

Appellatebodyzaleenonderzoek instellenommogelijkeschendingv.d.WTO-verdragenvast testellen.Ditrapportgaatdannaar‘disputesettlementbody’,ditbodykanenkelafwijkenv.d.beslissingv.d.appelatebodybijconsensus,ditisergonwaarschijnlijkwantdepartijdiehetgeschilgewonnenheeftindeappelatebodyzalnooitbijconsensusinberoepgaanbijdisputesettlementbody.

Watalseenstaatdebeslissingvandeappelatebodynietnaleeft?DetegenpartijmagterugstappennaardeWTOeneconomischedwangmaatregelenvoorstellenalstegenmaatregelvoordegeledenschade.Ookditgaatdus weer verder dan in VN, als m’n in de VN een uitspraak niet naleeft is het niet zomaar mogelijkdwangmaatregelenvoortestellen.

HetisduidelijkdatditheelandersisdanindeVN,derechterlijkeorganenindeWTOstaansterkerdanindeVN(jemoetdebevoegdheidendeuitspraakaanvaarden).

A8:WTOAPPELATEBODY:SHRIMPS

A8:WTOAppellateBody:USimportprohibitionofcertainshrimpandshrimpproducts(8October1998)(p87)

Probleemindezezaak:indeVSlegtm’neenhandelsbeperkingop,opvraagv.d.milieubeweging,deregelgevingdie m’n aanneemt: invoerbeperking op garnalen (niet om de garnalen te beschermen) maar om dezeeschildpadden tebeschermen.Het achterliggendprobleem isdat veel zeeschildpaddenwordenverwonddoordenettendiem’ngebruiktomgarnalentevangen(zeeschildpad=beschermdediersoort)alsvolgtmagm’nindeVSenkelgarnaleninvoerenwaarvanm’nkanbewijzendatzemetveiligenettenzijngevangen(ditstaatniet inhetGATT-verdragnatuurlijkdusdeVSgaathetGATT-verdragschenden).Eenaantal landendiegarnaleninvoerenbijVSendezenettennietgebruikenvechtenditaanbijhetappellatebody.

56Bijlagenzijnopgesomdopp400inhetbronnenboekmaarwerdennietopgenomen.

154

Vraagdiem’nstelt:Eriseenverdragterbeschermingvanbedreigdediersoortenendehandelvandezedieren(weleenverdragmaargeenWTO-verdrag),daarnaastiserGATT.KanhetappellatebodyrekeninghoudenmetandereverdragendieimpacthebbenopdenalevingvandeWTOverdragen?

DeWTOzegt:wekunnenrekeninghoudenmetanderinternationaalrechtindematedathetWTOrechtdaarzelfeen‘opening’voorhoudt.JemoetdusinhetWTOrechteen‘bepaling/begrip/concept’vindendateen‘toegangspoort’vindtvooranderrechtdanWTOrecht.Er issuperveelkritiekopdeze ’tunnelvisie’vandeWTO.Hetappellatebodyzorgtvooreenbreukinhetevenwichtvandeduurzameontwikkeling.

Hoewetenwedatzeeschildpaddenbeschermdendiersoortenzijn?DitwetenwedoorhetCITES57-verdragoverhandel in beschermde diersoorten. Hoewel het over handel gaat is het geschreven vanuit een idee vanbeschermingv.h.milieu.HetiseenverdragwaardeWTOnietbevoegdvooris,bestaatallangvoorervanWTOsprakewas.

DeorganisatiediehetCITES-verdragopsteldedoorbreektdeideevaninternationaleorganisatiesalsofweleenstaatofweleenNGO.InCIUCN58zijnstatenenNGOsbeideopgelijkevoetlid.

AanhetCITES-verdragiseenannexgevoerdwaarindebeschermdediersoortenstaanopgesomd.DeVSzienhun wetgeving over de garnalenvangst als een uitvoering van hun plichten onder het CITES-verdrag. DeAziatischelandenzienditnietzo.

OpheteerstezichtiseeninvoerbeperkingstrijdigmethetGATT-verdrag.Ditiseropgerichtdedouanetarieventeverminderen,dezemaatregelstaathierdustegenstrijdigop.InhetGATT-verdraglaatart.XXuitzonderingentoeophetverbodopinvoerbeperkingen.

Art.XXGATT-Agreement:Subjecttotherequirementthatsuchmeasuresarenotapplied inamannerwhichwould constitute a means of arbitrary or unjustifiable discrimination between countries where the sameconditionsprevail,oradisguisedrestrictiononinternationaltrade,nothinginthisAgreementshallbeconstruedtopreventtheadoptionorenforcementbyanycontractingpartyofmeasures:

(a)necessarytoprotectpublicmorals;

(b)necessarytoprotecthuman,animalorplantlifeorhealth;(…)

(e)relatingtotheproductsofprisonlabour;

(f)imposedfortheprotectionofnationaltreasuresofartistic,historicorarchaeologicalvalue;

(g)relatingtotheconservationofexhaustiblenaturalresourcesifsuchmeasuresaremadeeffectiveinconjunctionwithrestrictionsondomesticproductionorconsumption(…)

Erwordeneenaantalgrondslageningeroependiestatenkunneninroepenomtochbeperkingenopdehandelte behouden. Een vandezemogelijkheden is “omuitputbarenatuurlijke rijkdommen” te conserveren voorvolgendegeneraties (§g).Als een vandemotieven vanart. XX relevant zijn in eenbepaalde zaak, dannogmoetendemaatregelenvoldoenaandevoorwaardenvandeinleidingvanart.XX.

Vragendiem’nsteltaandeberoepscommissieomhetgedragvandeVStetoetsenaanArt.XX§g:

57CITES=ConventiononInternationalTradeinEndangeredSpeciesofwildfaunaandflora.58CIUCN=InternationalUnionforConservationofNature.

155

- Isereenmotief?- Zijndegenomenmaatregelennietwillekeurigofdiscriminatoir?

Antwoordenv.d.beroepscommissie:

- Isereenmotief?VolgensdeAziatischelandengaatArt.XX§govermineralen,nietoverlevendewezen.Devasteberoepscommissieisheternietmeeeens,zij interpreteren§gaandehandvanhetCITES-verdrag.Daarwordthetbeschouwdalseenbedreigdediersoort,duszijkunnenwordenbeschouwdalseen uitputbare natuurlijke rijkdom. De vaste beroepscommissie kan andere verdragen dat WTO-verdragentoepassenvoorzoverdeWTO-verdragenhierruimtevoorlateninhunteksten.MenmoetaltijdhetbruggetjevindennaarhetWTO-rechtzelf,menkanenkelnaardevasteberoepscommissiewanneerhetWTO-verdragdezemogelijkheidcreëertdooreenbegriptegebruikendat inhetkadervaneenanderverdragkanwordengeïnterpreteerd.DecommissieverwijstooknaardepreambulevanhetoprichtingsverdragvandeWTO,daarstaatdatdeWTOwiltbijdragenaanduurzameontwikkeling,daaromishetmakkelijkeromdeWTO-verdragenteinterpreterenaandehandvanandereverdragenoverduurzameontwikkeling.

- Isdegenomenmaatregelnietdiscriminatoir?Datvindtdevasteberoepscommissiewel,overdemanierwaaropzeistoegepastindeVS.Buitenlandsebedrijvenwordennietbenadeeld,eriseenverschilvanbehandelinggeweesttussenverschillendeimporteursvangarnalen.MenheeftMexicoopeenanderewijzebehandeldalsdeAziatischeimporteurs.DitblijktuithetfeitdatmenmetMexicoindeaanloopvandewetgevingheeftonderhandeldoverdevoorwaardenwaarondermennoggarnalenmochtimporteren,menhadeengratieperiodetoegestaaneneenakkoordgetroffenoverdetransfervandetechnologievoorde‘turtleexcluderdevice’.Datsoortmaatregelenheeftmenniet tegenover deAziatische landen genomen en dat vindt de commissie discriminatoir. Er is geenrechtvaardigingtevindenvoorhetfeitwaarommenvoorMexicoweleendeelvandekostenvandeinvoerbeperkingwildragen,maarmenditnietwildoentegenoverdeAziatischelanden.

Devasteberoepscommissievindtdusdatwanneerjezo’nmaatregelneemt,jeinhetkadervandeWTOmoetonderhandelen. Door het feit dat je samen lid bent van dezelfde Wereldhandelsorganisatie moet eronderhandeldworden,ermaggeenunilateralebeslissingwordengenomen.

Erisdusweldegelijksprakevaneenschendingvanart.XXvanhetGATT-verdrag.Zezeggendatdebeslissingniet betekent dat hetmilieu geen belang kan hebben in deWTO, ze hebben enkel gezegd datmenmoetonderhandelenennietmagdiscrimineren.

HeteffectisdatdepraktijkendewetgevingindeVSmoetwordenaangepast.Desamenwerkingmoetwordeningeschreven. De milieubeweging zal dan achteraf zeggen dat het effect van de beslissing is ommilieumaatregelen ondergeschikt te maken aan hetWTO-recht. Men zegt dat er dan toch een soort vanhiërarchieis,hetWTO-rechtlijkttochextravoorwaardenopteleggenaanmilieuverdragen.

HetontbrekenvaneenspecifiekemilieurechtbankheefttoteffectdatophetmilieurechtdecriteriavandeWTOwordentoegepast.Nietvanuiteenhiërarchievanbronnen,maarvanuitdespecialisatievanhetforum.

156

3.ONTWIKKELING

ONTWIKKELINGSLANDEN

1. Definitieminstontwikkeldelanden- 47 countries are currently designated by the United

Nationsas"LeastDevelopedCountries"(LDCs)- The list of LDCs is reviewed every three years by the

UnitedNationsEconomicandSocialCouncil(ECOSOC),inthe lightofrecommendationsbytheCommitteeforDevelopmentPolicy(CDP)

- The following three criteria are used by the CDP todetermineLDCstatus:

o Percapitaincome(grossnationalincomepercapita)o Humanassets(indicatorsofnutrition,health,schoolenrolmentandliteracy)o Economicvulnerability(indicatorsofnaturalandtrade-relatedshocks,physicalandeconomic

exposuretoshocks,andsmallnessandremoteness)

- ConcessionsassociatedwithLDCstatusincludebenefitsintheareasof:o Developmentfinancing,notablygrantsandloansfromdonorsandfinancialinstitutionso Multilateraltradingsystem,suchaspreferentialmarketaccessandspecialtreatmentso Technicalassistance,notably,towardtrademainstreaming(EnhancedIntegratedFramework)

Hetontwikkelingsbeleidvanwesterselandenisvaakeenonderdeelvanhetbuitenlandsbeleid,d.w.z.datzeerrekeningmeehoudendat ze ontwikkelingssamenwerking kunnen inzetten voor doelstellingendie nietmetontwikkeling temakenhebbenenbovendienbehoorthet tot soevereiniteit.M’npleiternietvooromveelinternationaalrechtrondontwikkelingsbeleidaantenemen.

Anderelementenvandediscussieis:

- Moetenontwikkelingslandenandersbehandeldworden inhet internationaal rechtdanontwikkeldelanden?

- Ishetuitgangspuntdatallelandenjuridischgelijkzijneninhetverdragdezelfdeverplichtingenmoetenopnemen,isheteenrechtvaardiguitgangspunt?

- Ofmoetenwe tochdifferentiërenen kunnenwebinnen verdragen lagereeisenaanstellendanwestellenaangeïndustrialiseerdelandengeziendatdielandenoverminderecapaciteitbeschikken?

Erisinhetinternationaalrechtgeenalgemenedefinitieoverwateenontwikkelingslandeneenontwikkeldlandis.Datbetekentdatwanneer jedie termengebruikt ineenverdrag,dat jemoetdefiniërenwat jemetdiebegrippen bedoelt. Er is wel een algemeen aanvaarde definitie van minst ontwikkelde landen. Dat is eendefinitiediekomtvandeVNenaangenomenisinhetkadervanECOSOC(ziehierboven).

Het is vrij algemeenaanvaarddatmendifferentieert ten voordele vanminstontwikkelde landen.Datmenvoordelen toekent, vb.datmeneen langere tijdonderverplichting zittenomte implementeren,aanminstontwikkelde landen. Als je uit de categorie van minst ontwikkelde landen verdwijnt, die verliezen hunvoorrangsstatuut.

157

2. Definitieontwikkelings-enontwikkeldelanden

TherearenoWTOdefinitionsof“developed”and“developing”countries.Membersannounceforthemselveswhethertheyare“developed”or“developing”countries.However,othermemberscanchallengethedecisionofamembertomakeuseofprovisionsavailabletodevelopingcountries.ThataWTOmemberannouncesitselfasadevelopingcountrydoesnotautomaticallymeanthatitwillbenefitfromtheunilateralpreferenceschemesofsomeofthedevelopedcountrymemberssuchastheGeneralizedSystemofPreferences(GSP).Inpractice,itis the preference giving country which decides the list of developing countries that will benefit from thepreferences.

TheWTOrecognizesasleast-developedcountries(LDCs)thosecountrieswhichhavebeendesignatedassuchbytheUnitedNations.Therearecurrently47least-developedcountriesontheUNlist,32ofwhichtodatehavebecomeWTOmembers.

Voor ontwikkelde landen in het algemeen, daar zijn verdragen over die op alle ontwikkelde landen vantoepassingzijn.AlsjelidwilwordenvandeWTO,moetjezelfalslandzeggenofjeeenontwikkeldlandbentofniet.JemoetonderhandelenomtezienofdeledenvandeWTOuwillenvolgenofniet,endusofzebereidzijnomutebeschouwenalsontwikkeldlandofniet.

Hetonderscheidvervaagt steedsmeer.Decategorievanminstontwikkelde landenzalnog jarenmeegaan,maarofhetonderscheidtussenontwikkeldeenontwikkelingslandenovereindzalblijven,geziendeevolutieophetterrein,isonduidelijk.Datonderscheidkomtuitdekolonisatie,wantdeontwikkelingslandenwarenlandenvanvoormaligekolonies.

D9:VERKLARINGRECHTOPONTWIKKELING

D959:UNDeclarationRighttoDevelopment(4December1986)(p353)

Isereenrechtopontwikkeling?Zoja,wieheeftdatrecht?In1986iserindeAVv.d.VNeenverklaringoprechtvanontwikkelingaangenomen(D9).Deachtergronddaarvaniseenmensenrechtendiscussie.Hetargumentvandeontwikkelingslanden,dieinhetmiddenvandejaren70grotendeelsonafhankelijkwarengewordenennietdeelgenomenhaddenaandeuniverseleverklaringv.d.rechtenv.d.mens,wasdatmensenrechtencataloogvanindividuelerechtenonvolledigwasendatdiemoestwordenaangevuldmethetmensenrechtopontwikkeling.Hetargumentwasdatbeschermingvanmensenrechtenmiddelenvereist.

Er is een enorm verschil in de middelen waarover wij beschikken in vergelijking met middelen vanontwikkelingslanden,alsgevolgvandekolonialeperiode.Deontwikkeling inontwikkelde landen ismogelijkgemaaktdoorrijkdommenvanontwikkelingslanden.Datleidtertoedathetvoorontwikkelingslandenmoeilijkerisommensenrechtentebeschermen,wantontwikkeldelandenhebbenditgebruikt.Alsjeuitgangspuntisdatzowelontwikkeldeenontwikkelingslandengelijkmoeten zijnmetmensenrechten,dan zouhetnietmogenuitmakenwaarjegeborenwordt.

Inhethuidigsysteemontbreektdeinternationalesolidariteit.Eenmensenrechtenverdragwordtgeratificeerddoor een staat en die staat is verantwoordelijk voor de verwezenlijking vanmensenrechten die binnen dejurisdictiev.d.rechtsmachtvandiestaatvallen.Wantsommigemensenwordenbeterbeschermddananderen.

59ReedskortbehandeldonderhethoofdstukAndereBronnen.

158

Hetrechtopontwikkelingmoetdaarovereenantwoordgeveneninternationalesolidariteitorganiserenzodatin realiteit iedereen gelijk is. Zij zagendat als collectief recht v.d. bevolking vanontwikkelingslanden in hetalgemeen.Voorhenwashet rechtopontwikkelinghet recht vaneenvolk,maareenvolkbegrepenalsdebevolkingvanhunland.

De ontwikkelde landen waren niet erg te vinden voor die opvatting, omdat die extra verplichtingen totsolidariteitzoudenopleggen.Zehebbenhiereenaantalargumentenvoor:

- ‘Zewildenzelfonafhankelijkworden,dusjekunnenzenuzelfbeleidvoerenencontrolehebbenoverwatzedoen’.

- Erwaswelenigesteunvoorhetideevanrechtopontwikkeling,maarindezinvaneenrechtdatzichbinnen een territorium van een land zou afspelen, niet grensoverschrijdend. De gedachte v.d.ontwikkeldelandenwasdusdatontwikkelingsbeleidineersteinstantieeennationaalbeleid,conformdemensenrechtenmoetzijn.Deinternedoelstellingommensenrechtenteverwezenlijken,zowelopgebiedvanbesluitvormingvanwelkeconomischbeleidjeontwikkelt,maarookintermenvandeinhoudvanhetbeleidenderesultatendiehetbeleidmoethebben.Duseigenlijkeenextra instrumentomgedragvanregeringentoerekenbaartemakenaandeeigenbevolking.

- Eriseenderdeopvatting,diein1986nietheelsterkwas,overdeinheemsevolkeren.Zezeidendatzevoorcollectiefrechtopontwikkelingwaren,maardaneenrechtvanons.Eenrechtvaninheemsvolkomeigenprioriteitentebepalen.Datkunnenheelandereprioriteitenzijndandievandenationaleregering.

Uiteindelijkeverklaringv.h.rechtopontwikkeling:bedoelingwasomdiebijconsensusaantenemen.Ditisnietgelukt.DoordeUSA is ereen stemmingoverde resolutiegevraagdendeUSAhebbenook tegende tekstgestemd.DeEuropeselandenhebbenofwelvoorgestemdofwelzichonthouden.DetegenstemvanVSheefttemakenmetprincipieelbezwaartegenhetideedatmensenrechtencollectieverechtenkunnenzijn.Zezijnvan mening dat het individuele rechten zijn. Ze hebben hun weerstand tegen die opvatting tot nu toevolgehouden.Debedoelingwasomtebeginnenmeteennietbindendetekst,maardielateromtezettenineenbindendverdrag.Datisernogaltijdniet,daaruitblijkthoezeerdecontroverseoverdatrechternogaltijdis. Die verklaring is een compromis tussen die twee opvattingen (van ontwikkelde (noord) enontwikkelingslanden(zuid)).

Noord Zuid

Art.2.1menscentraal

Art.2.3verantwoordelijkheidvandenationaleStaat

Art.3.3verplichtingomsamentewerken+NIEO

Art.8participatie;vrouwen Art. 4 internationaal ontwikkelingsbeleid;internationale inspanningen als aanvulling bij deinspanningenvanontwikkelingslanden

Art 6.3 gebrek aan ontwikkeling geen excuus voormensenrechtenschendingen

159

Bijhetnoordenhebbenzehetvolgendegezegd:

- Art.2.1Demensmoetcentraalstaanindeontwikkeling.Ditishetbeginvaneenveelbrederconceptvan ontwikkeling waarbij gezegd wordt dat schending van mensenrechten deel uitmaakt vanontwikkeling. Er is geen tegenstelling tussenontwikkelingenmensenrechten,wantmensenrechtenmaken deel uit van ontwikkeling. Het gebrek aan economische ontwikkeling is geen argument ommensenrechtennietterespecteren.

- Art. 2.3 Staten hebben het recht en de verplichting om nationale ontwikkelingsprogrammas op terichtenterverbeteringvanhetalgemeenwelzijn.

- Art. 8 Idee dat ontwikkelingsbeleidmoet berusten op vrije participatie van de bevolking, zowel inbesluitvormingalsingenietenvanresultaten.Deoverheidmoetzorgenvangelijkekansenentoegangtotonderwijs,gezondheidszorg,inkomenetc.vooralleinwoners(mannen/vrouwen).

Voorhetzuiden:

- Deerkenningdathetrechtopontwikkelingeencollectiefrechtis,dusdathetweldegelijkmogelijkisommensenrechtenvangroepentebespreken.DatpastbijAmerikaansideevanmensenrechten.

- Enkelebepalingendie inde richtingvan internationale solidariteit gaan.Ze zijn zachtgeformuleerdomdatlandennietverderwildengaandandievanhetnoordenstonden.

- Art.2.3hier staatdat statennationalepoliciesmoetenontwikkeling,maarook inart. 3datereensamenwerkingsverplichting is omontwikkeling te verwezenlijken. Er zou een nieuwe internationaleeconomischeordemoetenkomenomdattebevorderen.

- Art.4.2hierstaaterdatercomplementairaaninspanningendielandenzelfuitvoeren,ereffectievesamenwerkingmoetzijnophetinternationaleniveauomdelandendemiddelentegevendiezenodighebben.Zehebbeneeninspanningsverplichting,geenresultaatsverbintenis.

De0.7normiseennormdieindejaren70inresolutiedeAVv.d.VNisopgenomen,ideeisdatontwikkeldelanden0.7%vanbudgetaanontwikkelingssamenwerkingmoetengeven.Hetwordtnietaltijdnageleefd.Erzijn4-5landenindewerelddiehetdaadwerkelijkdoen.

Indemensenrechtenraadisereenwerkgroepoverrechtopontwikkelingdiealjarenprobeertomverdragvanrecht op ontwikkeling te schrijven en overeen te komen. De discussie is geblokkeerd rond kwestie vanrechtvaardigheid vanhuidigeeconomischeorde.Ontwikkelingslandenvindennudatontwikkelingshulpnietvolstaat.

AFRICANCHARTERHUMANANDPEOPLES’RIGHTS

Art.22

- Allpeoplesshallhavetherighttotheireconomic,socialandculturaldevelopmentwithdueregardtotheirfreedomandidentityandintheequalenjoymentofthecommonheritageofmankind.

- Statesshallhavetheduty,individuallyorcollectively,toensuretheexerciseoftherighttodevelopment.

Deenigeregiowaarjeweleenjuridischbindendrechtopontwikkelinghebt,datisinAfrika.InhetAfrikaansHandvest60voordeRechtenvandeMensenVolkeren ishet recht totontwikkelingopgenomen.Dat iseen

60Nietopgenomeninhetbronnenboek.

160

juridischbindendverdrag.HetverschiltlichtjesvanformuleringindeVN-verklaring,indezindathethiergaatomeenzuivercollectiefrecht(enkelrechtvanvolkeren).BijVNisheteenrechtvanindividuenenvolkeren.

HetAfrikaansverdragisenkelvantoepassinginAfrika,zijkunnenenkelpartijworden.Datbetekentdatdiehelenoord-zuiddimensienietinhetAfrikaansverdragkanzitten.Watergebeurdis,isdatdiediscussienietcentraalstaat,maardaterinheemsevolkerenzijnenminderhedendievandatart.22gebruikzijngaanmakenomrechtopontwikkelingteclaimentegeneigenregering.

A19:MINORITYRIGHTS

A1961:AfricanCommissiononHumanandPeople’sRights:Centreforminorityrightsdevelopment(Kenya)andminorityrightsgroupinternationalonbehalfofendoroiswelfarecouncilv.Kenya(25November2009)(p179)

Deallereersteuitspraakwaarbijeengroepbinneneenlandeenschendingoprechtvanontwikkelinginriep,heeftzichvoorgedaaninKenia.ToendezezaakvoorkwamwasernoggeenAfrikaansHofvoorderechtenvandemens,datisernuwel.VorigjaarisheteerstearrestvoorhetAfrikaansHofgeveldineengelijkaardigezaak,nl.arrestinOGIEKtegenKenia.Datligtindezelfdelijnalsbeslissingv.d.commissiediehiernavolgt.

Watzijnde feitenvanverhaal?DieEndoroiswonenaaneenmeer inKeniaendeoverheid isbezorgdovertoerisme en economische terugval hiervan en besluit om aan dit meer een safari jachtpark in te richten,waarvoordeEndoroismoetenplaatsmaken.ProbleemisdatdieEndoroiskoeienhebben.Diekoeienmoetenwaterdrinken,datdoenzeinhetmeer.Deoverheidbiedtzeanderlandaantervervangingv.h.landwaarze‘verdreven’worden,maardatiseendrogergebiedendieEndoroiskunnenhuntraditionelelevenswijzenietbestendigenopdatnieuwstukland.Zijzeggendatdathunrechtopontwikkelingschendt.Deregeringzegtdater verkiezingen zijn geweest, ze zijn democratisch verkozen en ze hebben het recht om als regering hetontwikkelingsbeleid te bepalen op nationaal niveau en dit komt ten goede aan deKeniaanse economie enbevolkinginhetalgemeen,duszezijngelegitimeerdomditsoortbeslissingentenemen.DieEndoroiszegtdathetnietgaat,wantzehebbeneenbijzonderelevensstijl.Zekunnennietalsgroepoverlevenwanneerzevanhetlandwordenverdreven.

De eerste vraag is of de Endorois een volk zijn in de zin van art. 22? Zemoeten bepalenwat de preciezedraagwijdteisvanrechtopontwikkelinginhetAfrikaansHandvest.

- In§277zegenzedathetrechtopontwikkelingzoweleenprocedurelealsmateriëledimensieheeft.Ditbetreftduszowelhoejebeslissingenneemtalshoejedeontwikkelingverdeeltoverdebevolking.

- In§283sprekenzeomproceduredimensieuitteklaren,welkeeisensteltrechtopontwikkelingopbesluitvormingsproces?MenverwijstuitdrukkelijknaardeVN-verklaring,meerspecifiekdebepalingdiehetheeftover“activefreeandmeaningfulparticipationindevelopment”.DeinterpretatievandezebepalingbrengtmetzichmeedatdeKenyaanseoverheiddesituatieenmogelijkhedentotontwikkelingvoordeEndoroismoetverbeterenommetdezebepalingovereentestemmen.

De Keniaanse overheid zegt dat ze die geconsulteerd hebben en dat er overleg was met ouderen in degemeenschap.Decommissiezegtdatzenietgelovendathetconsultatieprocesdatgeweestisvoldoendewasom te voldoen aan vereiste van “active, free andmeaningful participation in development”. De overgrotemeerderheidvanEndoroiszijnongeletterd,dusjemoetietsandersdoendaneendocumentondertekenenbij

61ReedskortbehandeldonderhethoofdstukAndereBronnen.

161

consultatie.Hetblijktookdatmenerzichnietvanbewustwasdatmennietmeernaardiegrondenzoukunnenterugkeren.ErisonduidelijkheidindeEndoroisgemeenschapoverwatconsequentieswarenv.d.beslissingdiedeoverheidzounemen.

Tweedediscussiepunt is hetmaterieelrechtelijke deel, daar zegt deAfrikaanse commissie het volgende: zezeggennietdatjenooitkanbeslisseneengroeptelatenverhuizen,maarminimaalmoetaandiegroeplandvan gelijkwaardige kwaliteit ter beschikking worden gesteld, wat hier niet het geval is. De overheid moetbijstand verlenen om het voor de groepmogelijk temakenmet de nieuwe omstandigheden om te gaan.Bovendienheeftdegroeprechtopeendeelvandeopbrengstvandatsafaripark.Erwordtduseenschendingvastgesteldvanart.22.

OndertussenisdiezelfdelijnaangehaaldindezaakOGIEK.

Ditbetekentnudatweeenjuridischbindendarresthebben,waardoorweinAfrikaeenjuridischbindendartikelhebbenoverontwikkeling.