Vogels vliegen over Limburg - dbnl...9...

Vogels vliegen over Limburg

E. Franquinet

bronE. Franquinet, Vogels vliegen over Limburg. Goffin, Maastricht 1930

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/fran022voge01_01/colofon.php

© 2015 dbnl / erven E. Franquinet

5

VOOR haar, die mij een trouwe gezellin is op de meeste van mijn tochten:MIJN VROUW.

E. Franquinet, Vogels vliegen over Limburg

7

Een en ander ter inleiding


9

OVER het algemeen staan wij, Nederlanders, nog steeds een beetje vreemd tegenoverde luchtvaart.Dit is in zekeren zin wel te verklaren.In de eerste plaats is daar onze nationale eigenschap: de bekende

de-kat-uit-den-boom-kijkerij. ‘Veilig vliegen’ is eer ideeën-associatie, die nog nietvan zoo heel ouden datum is. De meesten onzer kunnen zich den tijd nog welherinneren, toen men ervan stond op te kijken, wanneer een vliegtuigmotor kans hadgezien, meer dan enkele uren achter elkaar te draaien, zonder dat er mankementenwaren opgetreden. Dat was allesbehalve veilig. Uit de in den laatsten tijd reeds meerdan eens vertoonde krachtproef, waarbij de motor, volbelast, blijk geeft 500 of zelfsnog meer uren onafgebroken zijn arbeid te kunnen verrichten, vergeet men echterde conclusie te trekken, die daaruit noodzakelijkerwijze voortvloeit.Met de hierboven genoemde eigenschap, staat een tweede in nauw verband: de

algemeen geldende psychologische wet van de traagheid; de mensch gaat er nueenmaal slechts met tegenzin toe over, nieuwe banen te bewandelen. (Men houdemij deze in dit geval eenigszins kreupele beeldspraak ten goede!).Een derde oorzaak is deze, dat wij, behalve in die streken, waarover de routes der

verkeersdiensten voeren, over het algemeen in ons land tot dusver van het vliegenniet veel meer te zien kregen, dan enkele zoogenaamde ‘demonstraties’, hetgeen vrijkan worden vertaald door: acrobatische waaghalzerijen, die in den regel de daarbijgebruikelijke ongelukken meebrachten en, verre van aanmoedigend op het grootepubliek te werken, de menigte een heilzamen schrik voor dat ‘levensgevaarlijkevliegen’ bijbrachten.En dan is er nog de dagbladpers. Elk ongeval, dat een


10

vliegtuig overkomt, hetzij in Amerika, Australië of China of waar ter wereld ook,hetzij er slachtoffers bij te betreuren zijn of alleen materieele schade is toegebracht,wordt den lezers in extenso opgedischt. En iemand, die, zelf niet wonend in eenstreek, waaroverheen dagelijks met de grootst mogelijke regelmaat reizigers engoederen door de lucht worden vervoerd, er zich geen voorstelling van kan vormen,dat bijv. alleen in Duitschland gedurende het zomerseizoen reeds iederen dag een180-tal trajecten door verkeersmachines worden gemaakt, leest hoofdschuddend hetbericht, dat er ‘alweer’ een vliegtuig is neergestort en neemt zich heilig voor, aanzulke roekeloosheden niet mee te doen. Dan is het op den vasten grond toch maarveiliger!Laat deze lezer eens even bedenken, welk een uitbreiding de kolommen van zijn

lijfblad zouden moeten ondergaan, indien daarin eens alle auto-ongelukken werdenopgenomen, die dagelijks over de heele wereld plaats grijpen. Volgens betrouwbarestatistieken immers bedraagt tegenwoordig alleen voor Amerika en Europa het aantaldooden dat bij deze ongelukken valt 50.000, het aantal zwaargewonden meer dan250.000 per jaar!Toegegeven - de frequentie der ongevallen in verhouding tot het aantal is bij

vliegtuigen nog steeds grooter dan bij auto's, de aard ervan is in den regel ernstiger,voornamelijk door het optreden van grootere krachten bij den schok, tengevolge vande grootere snelheid. Maar het gebruik van elk modern middel van verkeer brengtnu eenmaal zekere risico's mee, die verdisconteerd moeten worden in de voordeelen,die dit verkeersmiddel biedt.Bij het vliegtuig is het groote, onmiddellijk in het oog springend voordeel: de

snelheid. Ook bij de zich over den grond voortbewegende verkeersmiddelen is desnelheid een belangrijke nuttigheidsfactor. Maar hierbij zien wij het verschijnseloptreden, dat vergrooting van dezen factor dien der vei-


11

ligheid in onevenredig toenemende mate omlaag drukt. Bij het vliegtuig werkt ditjuist andersom en daarom is het dus het aangewezen middel van vervoer voor hen,die er belang bij hebben, zich in een korte spanne tijds over groote afstanden tekunnen verplaatsen: de handelsman, de diplomaat, de journalist, en verder allen, dieom een of andere dringende reden ijlings ergens heen ontboden worden.Ook waar het betreft het vervoer van goederen en poststukken, waarbij het

voornamelijk aankomt op snel transport naar verafgelegen plaatsen, moeten devoordeelen, die het luchtverkeer biedt, wel voor iedereen duidelijk zijn.Dat ons land in het wereldluchtverkeer lang geen kwaad figuur maakt, mag wel

als algemeen bekend worden verondersteld; onze K.L.M. kan zich gerust meten metde beste buitenlandsche maatschappijen, iets waartoe voornamelijk drie factorenbijdragen: de uitstekende vliegeigenschappen der wereldberoemde Fokker-vliegtuigen,de schitterende praestaties harer piloten en - niet het minst, ofschoon dit niet zoozeertot de buitenwereld doordringt - de degelijke organisatie van haar grond-dienst.Naast de luchtvaart als middel van verkeer, staat de luchtvaart als tak van sport.

Hierin hinken wij wel eenigszins achter de ons omringende landen aan. TegenoverEngeland - om numaar terstond hèt land van de sportvliegerij als voorbeeld te nemen- dat in den aanvang van dit jaar 196 sportvliegers, in het bezit van een of zelfs meereigen machines, telde, maakt ons landje met zijn zes particulierevliegmachine-eigenaars wel een pover figuur.Dit kan zeker niet een gevolg zijn van de bodemgesteldheid van ons land, dat

integendeel door zijn vlakke profiel juist gelegenheid te over biedt voor den aanlegvan vliegvelden van geringe afmetingen, geschikt voor sport- en toer-vliegtuigen.Dat deze gelegenheid nog steeds niet in voldoende mate


12

wordt benut, blijkt wel uit de omstandigheid, dat er op het oogenblik ten onzentslechts vier van deze terreinen zijn te vinden. Ook hier dus weer viert onze in denaanvang dezes gesignaleerde nationale eigenschap hoogtij!Degenen die zoo naïef zouden zijn, te meenen, dat er wellicht hier te lande voor

de liefhebbers geen gelegenheid bestaat, om hun brevet als sportvlieger te behalenen dat daarvoor een kostbaar tijdelijk verblijf in het buitenland noodig is, wordt hiergewezen op onze Nationale Luchtvaart School, die les geeft op Waalhaven enSchiphol, en mocht er soms nog iemand zijn die veronderstelt, dat onze sportvliegersdan wellicht voor hun machines en materialen nog op het buitenland zouden zijnaangewezen, danmogen de namen Pander en Koolhoven hem in dit opzicht volkomengeruststellen, namen, die een vergelijking met het beste, dat het buitenland op ditgebied levert, veilig kunnen doorstaan.Rest nog, te spreken over de luchtvaart als vorm van toerisme. Hierover kan men,

voor wat Nederland betreft, al heel kort zijn; deze is ten onzent vrijwel onbekend,in tegenstelling tot bijv. Frankrijk en Engeland, in welke beide landen hetluchttoerisme levendig wordt beoefend. Ook hierbij is de naam Koolhoven geenonbekende. OnzeOosterburen, die tengevolge van de ‘vredes’-bepalingen een tijdlangzwaar zijn gehandicapt in den aanbouw hunner machines, zijn thans ijverig bezigden bestaanden achterstand èn op het terrein der sport èn op dat van het toerisme inte halen.Het is juist dezen laatsten vorm van luchtvaart, dien dit werkje, om de genietingen,

die eraan zijn verbonden en die ten onzent nog vrijwel onbekend zijn, meer in hetbijzonder wil naar voren brengen.Beschouwingen over onderwerpen als: de luchtvaart als oorlogswapen, het

motorloos zeilvliegen e.d. vallen buiten het bestek van dit boekje. -Misschien heeft iemand zich bij het lezen van den omslag-


13

titel afgevraagd, waarom deze vogels nu juist over Limburg vliegen. Zeker - zijzouden even goed hun vleugels hebben kunnen uitslaan over Zeeland bijvoorbeeld,of Utrecht, of Groningen, indien...... er in Zeeland, Utrecht of Groningen iemandware geweest, die hen op hun vlucht had willen vergezellen en zijn bevindingendaaromtrent neerschrijven.Niemand verlangt meer dan schrijver dezes, dat dit ook eerlang het geval moge

zijn, en niet alleen voor wat Zeeland, Utrecht of Groningen betreft, maar voor alleprovinciën van ons kleine, maar daarom niet minder mooie landje.Voor mij echter waren er meerdere redenen, die mij ertoe deden besluiten, de

Zuidelijkste onzer provinciën als onderwerp van mijn beschrijvingen te kiezen.In de eerste plaats: de kennis van en de liefde tot het eigen gewest, dat zeker om

den afwisselenden rijkdom van zijn landschapsbeeld ook voor den luchtreiziger eenuiterst belangwekkend gebied vormt.Verder de omstandigheid, dat Limburg juist ten opzichte van de vliegsport in ons

land lang niet het slechtste figuur maakt; twee particuliere vliegtuig-eigenaars hebbenhier ieder hun eigen machine en terrein.En ten slotte: de excentrische ligging van deze provincie, vooral van haar Zuidelijk

industriegebied, ten opzichte van de rest van ons land, maakt de behoefte aan snellereverbindingen met het centrum ervan hier wellicht sterker voelbaar dan elders.Eenigen tijd geleden heeft het den schijn gehad, of een directe luchtverbinding

met dat centrum eerlang te wachten zou zijn.De Europeesche belangstelling voor het nachtvliegen had ook onze regeering niet

onberoerd gelaten en in het parlement de bebakening der nachtelijke luchtroutes tersprake gebracht. En daarbij is toen ook op Zuid-Limburg de aandacht gevallen. Nietalleen is de wenschelijkheid van verlichting der route Keulen - Brussel besproken,maar daarbij is tevens overwogen


14

het aanleggen van een vliegveld in dit gedeelte der provincie. Deze aangelegenheidis met bewonderenswaardige voortvarendheid onmiddellijk in grooten stijl behandeld;in plaats van den aanleg van een noodlandingsterrein op de genoemde route teoverwegen, spraken onze volksvertegenwoordigers zoo maar zonder meer van eencompleet vliegveld met een aparte luchtverbinding Schiphol - Zuid-Limburg ofWaalhaven - Zuid-Limburg.Dat klonk te mooi! Zeker zou vooralsnog het internationale luchtverkeer voldoende

gebaat zijn met een noodlandingsterrein in het Zuiden der provincie, welk terreinbovendien nog in een ander opzicht van nut zou kunnen zijn, namelijk als begin- eneindpunt van een luchttaxidienst op Amsterdam of Rotterdam en als tusschenstationvoor sportvliegers, die daar, zonder dat zij een ander particulier behoefden lastig tevallen, hun voorraden zouden kunnen aanvullen, tijdelijk hun machine bergen, e.d.Dit klinkt voor velen thans misschien nog wel als toekomstmuziek, maar de tijd isniet meer ver, waarop wij de verwezenlijking hiervan zullen zien.Eilacie! De Minister van Waterstaat wees de geheele kwestie der bebakening van

de route Keulen-Brussel van de hand. De motiveering hiervan, n.l. dat dit een trajectis, waarop slechts door buitenlandschemaatschappijen wordt gevlogen en deze maarbij hun eigen regeeringen moeten aankloppen om die kostbare lichtbakens teverkrijgen, die ze voor hun nachtelijke vluchten noodig hebben, klinkt zeeraannemelijk. Alleen, het gevolg hiervan zal zijn, dat de route, die tot nog toe overZuid-Limburg voerde, ietwat Zuidelijker zal worden verlegd, om onze grenzen heen.De dagroute zal de nachtroute volgen; al zijn er door de lucht geen wegen uitgezet,toch vliegt een vliegtuigbestuurder bij voorkeur op vaste, hem vertrouwdeherkenningspunten. De kans op een terrein als bedoeld is dus verkeken. Aken enLuik zullen aan het verlangen hiertoe wel kunnen voldoen.


15

Nu zullen wij dit voorloopig nog wel niet zoozeer als een gemis voelen. Maar alsstraks degenen, die als toerist of voor hun zaken per particulier vliegtuig van denluchtweg gebruik maken, het Zuiden van ons gewest links laten liggen om hetzij teLuik, hetzij te Aken de administratie der vliegvelden met hun havengelden en watdies meer zij gelukkig te maken en allen, die iets met vreemdelingenverkeer te makenhebben, te doen glunderen, zullen wij het nakijken hebben. En dan zal er natuurlijkworden geklaagd. Waarmee niets anders gezegd is, dan dat vooral op dit terrein eenvooruitziende blik niet kan worden gemist. Het is te hopen, dat hier, gelijk zoo vaakelders, particulier initiatief een bevredigende oplossing moge brengen.Uit het bovenstaande blijkt wel, dat Nederland op het gebied van vliegsport en

luchttoerisme nog een heelen achterstand heeft in te halen. Mocht dit werkje in staatzijn, hiertoe ook maar iets te helpen bijdragen, dan zal het zijn doel hebben bereikt.


17

Met de K.L.M. boven Noord- en Midden-Limburg


19

TOEN ik had vernomen, dat de K.L.M. voornemens was, gedurende de dagen derVenlosche zomerkermis aldaar een harer verkeersvliegtuigen te detacheeren tot hetmaken van rondvluchten boven de stad en omgeving, had ik reeds terstond deovertuiging, dat dit hoofdstuk zoo goed als in gesloten vaten was.Ik projecteerde een flinke rondvlucht boven Noord- enMidden-Limburg en schreef

aan de genoemde Maatschappij om haar condities. Na eenig heen en weercorrespondeeren en telefoneer en werden we het ten slotte op aannemelijkevoorwaarden eens. Alleen, waar de prijs der rondvlucht bepaald werd op een vastesom, had ik ervoor te zorgen, dat een voldoend aantal deelnemers bij elkaar zouworden gebracht, om die som per persoon tot een zeer plausibel bedragje omlaag tedrukken. Ik stelde me voor, dit in een wip voor elkaar te brengen. Met z'n tweeën -mijn vrouw en ik - waren we reeds van den aanvang af. In den loop der week,voorafgaande aan ons bezoek te Venlo, gaven zich nog twee deelnemers op. Prachtig!In het geheel behoefden wemaar met acht man te zijn; te Venlo behoefden dus slechtsvier ‘helden der lucht’ meer gevonden te worden. Een peulschilletje! Wel, om 't kortte maken: van Zaterdag- tot Dinsdagmiddag sjouwde ik te Venlo rond, sprak mettientallen menschen, plaatste advertenties, liep en draafde, met tot resultaat......... datéén van hen, die zich aanvankelijk hadden opgegeven, terugkrabbelde, en we dusmaar met z'n drieën overbleven!Het begon er dus vrij aardig naar uit te zien, alsof dit relaas vooralsnog in den

vulpenhouder opgeborgen zou blijven. Doch ziet - als de nood het hoogste is, is deredding nabij!Bij een der besprekingen, die ik den voorlaatsten dag van


20

mijn verblijf ter plaatste voerde ten kantore van den agent der K.L.M., werd terloopsvermeld, dat enkele leden van de Vereeniging van Rozenkweekers te Lottum ookvoornemens waren, een grootere rondvlucht te maken, bij welke gelegenheid danstrooibiljetten zouden worden uitgeworpen voor een eerlang in deze plaats te houdenRozenfeest. Alleen, de heeren waren slechts met drie of vier man en vonden nu, datde vlucht daardoor wel wat duur werd per persoon. Hier werd mij een stroohalmtoegestoken; hoe ik mij er aan vastklampte, kan men zich wellicht voorstellen! Omover veel besprekingen, bezwaren, enzoovoorts heen te stappen: we werden het tenslotte dan toch eens met de Lottumsche heeren en er werd afgesproken, dat de vluchtzou worden gemaakt op Dinsdagmiddag tegen zes uur.Op het genoemde uur waren wij drieën present op de Groote Heide, die als

vliegveld dienst deed, en als zoodanig geen kwaad figuur maakte. De Lottummerswaren nog niet ter plaatse; zij hadden trouwens laten weten, dat het misschien enkeleminuutjes later kon worden.Een zacht motregentje sijpelde neer uit de lucht en deed zich kennen als zijnde

van een zeer hardnekkige doordringbaarheid. Bij gebrek aan een andere schuilplaatskropen wij daarom maar in de cabine van den reuzenvogel, die ons straks door hetluchtruim zou dragen en in welks ingewanden we 't ons, zooals bleek, recht gezelligkonden maken. Al spoedig waren we dan ook zwaar aan 't boomen met den piloot,den Heer J. Duimelaar, welbekend van de Nederland-Indië-vluchten. Dat 't hemplezier deed, eens ter afwisseling van al die afgezaagde 10-minuten-vluchtjes bovende stad een flinken, langeren tocht te kunnen maken, is begrijpelijk. De brave ACT,een Fokker Vila met een 450 P.K. Jupiter-moter, die al heel wat vluchtjes achter denrug had, was toch te goed, om alleen maar als een taxi telkens vrachtjes te laden voorenkele minuten!


t.o. 20

ONZE VOGEL EN ZIJN BESTUURDER

DE GROOTE HEIDE BIJ VENLO.


t.o. 21

VENLO NADERT SNEL

VENLO MARKT EN OMGEVING


21

Tegen half zeven kwamen de Lottumers in zicht. Tot onze verbazing telden wij erslechts twee. Wat was er nu weer aan de hand? Daar de motregen nog niet wasopgehouden, lieten wij hen kalmpjes delibereeren met den vertegenwoordiger derK.L.M., die op het veld aanwezig was, en wachtten de dingen af, die komen zouden.Veel goeds scheen dit niet te zijn, te oordeelen naar de zekere mate van lusteloosheidwaarmee, naar wij vanuit onze veilige schuilplaats konden zien, de besprekingenwerden gevoerd. Tenslotte kwam de vertegenwoordiger der K.L.M. ons meedeelen,dat een der heeren verhinderd was, mee te gaan, dat hij daarom had voorgesteld, hetdoor dezen te betalen bedrag over al de deelnemers om te slaan, maar dat de anderendaarvan niets wilden weten, omdat ze het zoo al duur genoeg vonden. Er werd weerheen en weer gepraat, weer gedelibereerd, en intusschen schoot de tijd op. Het lieptegen kwart voor zeven. Eindelijk, daar kwamen de heeren aan: er was een compromisgesloten in dien zin, dat wij voor hetzelfde geld een ietwat kortere vlucht zoudenmaken, dan door mij geprojecteerd. Daar ik langzaamaan tot de overtuiging wasgekomen, dat de vlucht wel heelemaal niet zou doorgaan, vond ik dit voorstelschitterend en nam 't met beide handen aan, evenals mijn beide tochtgenooten, dieook al ietwat sceptisch begonnen te worden ten aanzien van de vraag, of we nog welooit van den grond los zouden raken. Zelfs de natuur scheen vrede te hebben metdeze uiteindelijke oplossing van de kwestie en deed een duit in 't zakje, dooronmiddellijk den motregen stop te zetten. Het begon er werkelijk zoo kwaad nogniet uit te zien!Onze piloot kroop op den bok, de vertegenwoordiger der maatschappij, gewapend

met de door mij bewerkte kaart van Limburg, nam naast hem plaats, wij alleninstalleerden ons confortabel in onze zetels, een pakket strooibiljetten, dat een heelepassagiersplaats innam, werd ingeladen onder de auspiciën van een specialenmecanicien, die voor het uitstrooien


22

ervan moest zorg dragen - een werk, dat op deskundige wijze behoort te geschieden- en de motor sloeg aan. Na enkele minuten draaien bleek hij geen last van kouderillingen meer te hebben en taxieden wij het veld op. Wij draaiden tegen den windin, de piloot gaf vol gas, de motor donderde als een bezetene, en weg stoven we. Devierhonderdvijftig paardjes van den Jupiter konden het werk op hun slofjes af en hetduurde dan ook niet lang, of we waren los en schoten omhoog, op Venlo aan. Deheuvelrug van de Groote Heide zakte onder ons weg en terwijl de stad snel naderdeen tegelijk ons oog een heel eind den loop der Maas kon volgen, reiden zich onderons de glazen daken der broeikassen aaneen. De enorme hoeveelheid dezer kassenvalt bij het wandelen door het landschap lang niet zóó op als bij het vliegen eroverheen. Wat een glas! Wat een intensieve tuinbouw!Maar we schieten al over Venlo, in een halven cirkel om den toren der St.

Martinuskerk heen, over de St. Nicolaaskerk, met het gezicht op het stadhuis en demarkt. Het Gasplein is één en al tentdoek, ook langs deMaas staan spullen; de havenmet haar hoofd teekent zich mooi af tegen het rivierwater. We stijgen en daardoorwordt het tempo, waarmee alles onder ons voorbijglijdt, iets rustiger en kunnen webeter opletten. We volgen de Maas in Noordelijke richting, links ervan blijvend.Daardoor hebben we een mooi gezicht op de rivier - wat is een sleep van vier grooteaken nietig! - en op haar oevers. Daarginder piept het kapelletje van Genooi tusschen't groen uit, maar even zichtbaar. De ruïne van Vorst steekt als een geknot torentjeaan den waterkant op; hierbeneden Grubbenvorst, aan de overzij Velden. Even laterpasseeren we Lottum. Wat moeten die Lottumers trotsch zijn; voor het eerst in delucht en dan over je eigen woonplaats heen vliegen, en later kunnen vragen aan alje vrienden en bekenden: ‘Zeg, heb je me ook gezien, in de lucht?’ Arcen met zijnkasteel komt nader, en Broekhuizen. Het veer


23

steekt juist deMaas over.Wat een lucifersdoosje! Zoudt U zich daarmee op het waterwagen? Er schijnt anders toch wel een auto op te staan, benevens eenige passagiers.Wonderlijk, hoe klein en kinderachtig dat alles lijkt en hoe onwezenlijk. Het ismoeilijk, zich voor te stellen, dat 't daar beneden allemaal gewone, werkelijkemenschen zijn, waarmee we anders dag in, dag uit, omgaan. En toch zijn we niethoog, 'n drie- vierhonderd meter hoogstens.We vliegen over de Tienrayder heide. Er zijn daar een aantal dennenboschjes

omgehakt. De kale stammen liggen op rijtjes naast of kruiselings over elkaar heen.Wat ziet dat grappig uit; net luciferhoutjes, die uit hun doosje zijn geschud.Ooien zien we, en Blitterswijk en verderop onderscheiden weWell met zijn kasteel.

Wat 'n kasteelenland is 't hier! Het wemelt ervan. Ook van groote boerenhofsteden,waarvan er verschillende den omsloten vorm vertoonen, die de hoeven in 't Zuidenvan Limburg eigen is. 't Lijkt me voor architecten wel nuttig, zoo nu en dan eens vaneen vliegtuig gebruik te maken; een prachtige gelegenheid om plattegronden tebestudeeren.We buigen links af, naar het Westen, tusschenMeerlo enWanssum door. Het weer

is nu heelemaal opgeklaard enwe kunnen den loop derMaas volgen zeker tot Afferdentoe. Geijsteren en zijn kasteel zien we; daarachter moet de grens tusschen Limburgen Noord-Brabant loopen. Maar we passeeren den spoorweg Venlo - Nijmegen enzien in de verte een grootere plaats voor ons opduiken: Venray. We cirkelen ertweemaal overheen, steeds lager. Voor de zooveelste maal vraag ik me volverwondering af: hoe speelden die oude vogelvlucht-teekenaars, die niet overvliegmachines of luchtballons konden beschikken, het toch klaar, om van diekopergravures te maken, die zoo volkomenweergeven, hetgeen wij thans uit de luchtaanschouwen? Lang tijd om me met die gedachte bezig te houden, heb ik niet; hetpanorama


24

onder me vraagt mijn aandacht.Wat een uitgestrektheid aan gestichten en soortgelijkebouwwerken in dat Venray! Maar niet alleen voor ons plezier cirkelen we hier rond;het hoofdmotief hiervan is de verspreiding van de circulaires. Als heele zwermenvan kleurige vogels zien we ze in de avondlucht wegzwermen, de aarde tegemoet.De belangstelling beneden is groot; overal komen de menschen te voorschijn, kijkenen gesticuleeren en trachten de neerzwermende papiertjes te bemachtigen.We schieten alweer omhoog, tot op ongeveer vierhonderd meter, en vervolgen

onzen tocht, die thans in Zuid-Oostelijke richting voert, naar Horst. We passeerende gehuchten Veltum, Leunen, Brienshoek, Scheide, Overbroek. Hier schijnt nietvaak een vliegmachine over te komen. De heele streek raakt in beroering: menschenen kinderen komen overal - ja, letterlijk overal! - naar buiten loopen, de jeugd springten zwaait met armen en beenen, in de weilanden hollen koeien en paarden metopgeheven staarten als dol in 't rond, ja zelfs de kippen, die zich aan ons oog voordoenals kleine witte stipjes, rennen en vliegen weg, als van den duivel bezeten. Goed,eenvoudig land!Aan onze rechterhand dringt de Peel nu in het landschap naar voren: vennen met

brak water in een somber, grijs-zwart gebied, troosteloos om aan te zien. Hier endaar doorsnijden beekjes, als kanaaltjes langs een liniaal getrokken, deze woestenij.Het is een verheuging, als we verder vliegen, te constateeren, dat de hand wordtgeslagen aan de ontginning van dit land: als wiggen splijten de bebouwde grondende grijs-zwarte somberheid. Het is nog maar een begin, maar ongetwijfeld zal eentocht over deze zelfde streken, binnen enkele jaren, een veel verheugender beeld tezien geven.Wij zijn Horst genaderd en zwenken ook over deze plaats rond, terwijl de bonte

vogeltjes hun weg naar de aarde zoeken. Dan weer naar het Zuiden. Tusschen dehalte Sevenum


25

en de Molenbeek passeeren we den spoorweg Venlo - Eindhoven. Liniaalrecht looptdeze de Peel in; ginder is America nog te zien, maar verderop lijkt het, of de grauwemassa den spoordijk langzaam opzuigt. Een kindertreintje puft onder ons wolkjesstoom en damp uit en waagt het, de verschrikking, die wij aan den einder zien, tetrotseeren.Ook Sevenum wordt door ons met een wolk van kleurige biljetten overstrooid en

ook hier ondervinden we van de zijde der bevolking dezelfde belangstelling, van dezijde van het vee denzelfden schrik, als we vóór dezen in het heele Peelgrenslandkonden waarnemen.Volgens de door mij op de kaart uitgezette route, zouden we nu over Helden en

Roggel naar Weert vliegen en vandaar over Grathem terug naar Roermond. Hierechter besloot de K.L.M.-vertegenwoordiger een coupure te maken en deMaas weerop te zoeken. Derhalve zwenken wij, inplaats van naar rechts, naar links en aldrazien we aan onze linkerhand in de verte Venlo weer liggen. Wij stevenen nu vrijwelrecht op Belfeld aan, teneinde de stuw aldaar uit de hoogte te kunnen beschouwen.Als wij ongeveer ter hoogte van Baarlo zijn gekomen, genieten wij plotseling vaneen heerlijk natuurtafereel. Ver in het Westen heeft de zon eindelijk door de wolkenweten heen te dringen en werpt heele stralenbundels op het land neer. Daar aan onzezijde haar licht nog wordt onderschept door een groote, donkere wolk, krijgen wijnu een landschap te zien zooals sommige groote landschapschilders uit vroegereeeuwen het ons op het doek hebben weten voor te tooveren: een donkere voorgrond,in gedekte kleuren gehouden, maar daarachter, in de verte, een heerlijk lichtendeaarde, als bestaande uit louter vloeibaar metaal, terwijl uit den bewolkten hemelbundels licht te allen kant omlaag schieten. En ongeveer op gelijke hoogte met onsdrijven eenige grauwe wolkenvlokjes voor de somberder getinte wolkengevaarten,die de zon aan ons oog onttrekken. Het is een schouwspel,


26

zoo heerlijk schoon, dat wij het elkaar slechts kunnen aanwijzen, zonder spreken.En in het wisselend getinte landschap zien wij meerdere torenspitsen opsteken: hiervrij vooraan Helden, daarachter Panningen, in de verte Meijel.Maar een heel ander schouwspel vraagt alweer onze aandacht: we schieten over

de stuw van Belfeld heen. Gisteren bewonderden we, aan den voet ervan staande,den omvang van dit waterbouwwerk; nu lijkt het wel, of we een kleinetentoonstellingsmaquette ervan te zien krijgen, die door een wonderbaar mechanismealle bewegingen van menschen, schepen en water nabootst.Nabij Kessel steken we de Maas over en volgen nu een poosje de spoorlijn Venlo

- Roermond. Ter hoogte van Beesel zien we aan de overzij van de rivier liniaalrechthet zijkanaal van het Noorderkanaal het land indringen en zich in de verte verliezen.In deze streek wemelt het van dorpen en gehuchten aan beide oevers der rivier,temidden van vruchtbaar bouwland. De Swalm, waar we overheen vliegen, vertoonteen zóó grillig bochtigen loop, als we nog nooit mochten aanschouwen! Daar nadertons het bekende kerkje van Asselt, op zijn terp omhoogstekend boven de omgevingen terstond voor ons allen duidelijk herkenbaar. We zwenken er om heen, want weergaan we de Maas even overwippen, om het keurige vliegterrein van den HeerSchroeder en ook het kasteel van Horn wat nader te bekijken en tevens in een boogjeaan den rivierkant omRoermond heen te schuiven. Vóór ons, nabij de samenvloeiingvan Maas en Roer, teekent de brug een witte streep over het water; daarachter staaneen paar miniatuur-gashouders in den grond gepoot en steekt de Christoffel ons zijnafgeknotten torenstomp tegemoet. Verderop een wemeling van huizen, te middenwaarvan het Munster troont in al zijn pracht. Maar we schieten voorbij, latenRoermond achter ons en steken de Maas alweer over, om de stuw van Linne beterte kunnen bewonderen en te constateeren,


27

dat het schutkanaal een heele bocht in de rivier heeft weten af te snijden. Nu volgenweweer een tijdje de spoorlijn Roermond - Sittard en den daarmee parallel loopendenRijksweg, waarover miniatuur-autotjes voortschuiven. Bij de volgende bocht van deMaas schieten ter weerszijden twee kaarsrechte waterwegen het land in: rechts hetkanaal vanWessem, links het Noordergedeelte van het Julianakanaal. Dit ziet er nogerg nieuw uit, maar verheugt zich toch reeds in een tamelijk drukke scheepvaart! Naeen poosje echter houdt voorloopig zijn bevaarbaarheid op en het verliest zich zoogeleidelijk aan in het omgevende landschap, dat ik niet eens opmerk, hoever dewerkzaamheden precies gevorderd zijn.Er zijn trouwens ook weer andere dingen, die de aandacht vragen. Stevensweert,

Ohé en Laak liggen als op een eiland onder ons, omspoeld doorMaas en OudeMaas.En dan komt Roosteren in zicht en de brug en aan den overkant, in een ster vanwegen, Maeseijck, waar het, blijkens de kraampjes op de markt, ook al kermis is,maar waar de gebroeders van Eijck zich niet aan onze blikken wenschen te vertoonen,schuilgaande in het groen. Holtum en het kasteel Wolfrath aan onze linkerhandlatende, stevenenwe opGrevenbicht aan, zwaaien vervolgens over Opbicht en groetenin 't voorbijvliegen het mooi gelegen kasteel van Limbricht. Nu zien we Sittard linksvan ons naderbij komen, opvallend door zijn uitgebreid spoorwegemplacement. Hetligt er in een krans van groen, waaromheen wij in de lucht een halven cirkel trekkenmet ruimen straal, zoodat de torens, schoorsteenen, pijpleidingen en gashouders vande mijn Maurits hun best doen, zich naar ons uit te strekken en ons met hun rook-en dampkolommen te bewierooken. Het Zuid-Limburgsche landschap, met Geleen,Oirsbeek, Doen- en Bingelrade schiet ons in de bocht voorbij en we zien nu Sittardook van de Oostzijde, met als achtergrond in de verte de Maas. Van Tuddern totHöngen maken we snel een sprongetje over Duitsch terrein, om ons


28

bij het Kloosterbosch weer boven vaderlandschen bodem te bevinden. En nu overEchterbosch, Diergaarde, Putbroek en Annadaal de lange gemeente Echt in haarvolle lengte gepasseerd, om via Posterholt nabij Vlodrop, dat we rechts van ons zienliggen, de Roer over te steken. Daar zien we ook Roermond weer, nu van den anderenkant en lachen om een treintje, dat zich uitslooft om zoo snel mogelijkMünchen-Gladbach of een andere Duitsche plaats te bereiken. Arm ding, span jeniet zoo in; wat je bereikt, is toch niet meer dan een slakkengangetje!Reeds hebben we in de verte de Duitsche grenswouden gezien, nu naderen ze ons

meer en meer en dan vliegen we erboven. We volgen nu vrijwel de grens en wordenter linker zijde op eenigen afstand begeleid door de trouwe Maas, terwijl rechts vanons een onafgebroken reeks bosschen zich uitstrekt, met daarachter allerlei kleinereen grootere plaatsen. De Swalm blijft, om zijn bochtenrijkdom, een interessant gezichtopleveren. In de verte legert Brüggen zich aan zijn oevers.We vliegen nu midden over de Duitsche grensbosschen. De zon heeft in het lager

zakken nog kans gezien, om een deel van het vanmiddag gevallen hemelwater weerin waterdamp om te zetten en een lichte nevel begint langzamerhand het uitzichtietwat te beperken. Het is, alsof de horizon naar ons toekruipt; of op eenige kilometersafstand alles zich oplost in een blauw waas. Kaldenkirchen, aan onze linkerhand,vertoont ons nog duidelijk zijn plattegrond, dan trekken de plassen van Leuth enBreijel onze aandacht en Kriekenbeek, waar het wateroppervlak op grappige wijzewordt doorsneden door een weggetje, terwijl het kasteel zich spiegelt in het meer.De badinrichting ligt verlaten; het is al laat op den dag.We zijn inmiddels reeds gedaald tot op een paar honderd meter; nu zet de piloot

het gas af en in eenmachtigen zwaai zweven we omlaag, over de bosschen, de GrooteHeide tegemoet. Even zien we in de bocht de Maas weer, verdwijnend


t.o. 28

STUW TE BELFELD FOTO K.L.M.

ROERMOND FOTO K.L.M.


t.o. 29

KASTEEL LIMBRICHT

SITTARD


29

in de blauwe verte, en de stad Venlo, overwaasd door nevelen; dan is ineens enkelalles heidegrond, waar we in razende vaart overheen schieten, en ginder rechts eenpaar auto's en wat menschen. Een lichte schok bij het eerste contact, dat we weermet de aarde krijgen, even een eind uitrollen, dan weer iets meer gas, en op eensukkeldrafje stevenen we op de wachtenden aan. Vlak bij hen staat onze vogel stil,en nadat wij den Heer Duimelaar hartelijk hebben bedankt voor het genotene, stappenwe uit.Op het veld blijkt een zekere opgewondenheid te heerschen en we worden met

vragen bestormd, wat er eigenlijk wel gebeurd is. Gebeurd? Niets anders, dan datwij een heerlijke vlucht hebben gemaakt! Wij vernemen nu, dat men ons, naaraanleiding van de mededeeling, dat een kortere tocht zou worden gemaakt, reedsveel eerder terug had verwacht en dat reeds de somberste vermoedens omtrentmotorpannes, noodlandingen en wat dies meer zij, waren gerezen. Daar de meeningheerschte, dat wij zeker niet langer dan drie kwartier zouden wegblijven en we nueerst na meer dan een uur in zicht zijn gekomen, hebben onze diverse familieledenen kennissen een klein half uurtje in angstige spanning doorgebracht. Wij lachen hunzenuwachtigheid weg: wat kan je nu met de K.L.M. overkomen!De beide Lottummers verdwijnen te vlug uit mijn gezichtskring, dan dat ik bij hen

kan informeeren naar hun gewaarwordingen op deze, voor hen, eerste vlucht. Onzederde tochtgenoot, een lid der oudere Venlosche generatie, echter betoont zich openlijkvan een zoo hooggestemd enthousiasme, dat het waarlijk een plezier is om te zienen te hooren! Maar ook van hem moeten we nu afscheid nemen, want reeds roept deplicht me weer en nog dezen avond moet ik weer thuis zijn.


31

Dwalen langs Neerland's Zuidgrens


33

OP een goeden dag kwam op het vliegveld van den Heer Stubach te Vaals, waar deAkensche sportvlieger, de Heer Leo Lammertz, zijn snelle Pander heeft ondergebracht,een vreemde vogel neerstrijken. Het was de G-AATP, een kleine Engelschesport-tweedekker. Zooals het vliegtuigje, met een vleugelspanning van nauwelijksnegen meter, daar stond, was 't een pleizier om te zien, een toonbeeld van 'traffinement, waarmee de Engelschen die dingen tot een ware vreugde voor het oogweten te maken: de romp en de stijlen van vleugels en landingsgestel mooihemelsblauw, de vleugels en staartvlakken zilverwit geverfd en de motorkap enwieldekken van blinkend alluminium.Maar niet alleen het uiterlijk van dezen ‘Bluebird IV’ van de Engelsche Blackburn

fabrieken was aanlokkelijk, ook zijn constructie bleek, bij nadere beschouwing, eenaantal voordeelen te bezitten, die bij dit soort kleine vliegtuigen nog lang geengemeengoed zijn. Wat zelfs den meest ondeskundigen leek terstond opviel, was welde plaatsing van de beide zitplaatsen naast, niet achter elkaar, een opstelling die nogzeer weinig gebruikelijk is. De voordeelen hiervan sprongen onmiddelijk in het oog:verhooging van gezelligheid en comfort. Niet alleen werd 't den inzittenden hierdoormogelijk gemaakt, onderweg met elkaar te spreken, maar ook elkaar zoo noodig tehelpen bij 't kaartlezen en het opsporen van herkenningspunten. Van hoe groot nutdit kon zijn, zal ik in den loop van dit hoofdstuk, op grond van persoonlijkeondervinding, nader kunnen aantoonen.Een blik op het instrumentenbord in de cockpit overtuigde mij, dat er voor een

degelijke uitrusting op dit gebied was gezorgd. Als merkwaardigheid trokken ookonmiddellijk de aandacht de aan den bovenvleugel aangebrachte Handley-


34

Page hulpvleugeltjes, met behulp waarvan de stijgingshoek belangrijk kan wordenvergroot.Iets, wat men niet zoo direct kon zien, doch dat zeker vermeldenswaard is, was

de geheel metalen constructie van het geraamte, die een buitengewone stevigtewaarborgde en die daarenboven zoo was ontworpen, dat afzonderlijke deelengemakkelijk konden worden vervangen, zonder dat het geheel daarvoor behoefde teworden gedemonteerd.De motor, de ziel van de heele zaak, was een luchtgekoelde vier-cylinder-in-lijn

‘Gipsy’ met een sterkte van 92 P.K., ook ten onzent geen onbekende.En toch, wat zag dit kleine toestelletje, dat zooeven zijn eigenaar, den Heer P.

Dujardin,Maastrichtenaar van geboorte, doch thans te Selby in Engelandwoonachtig,met een passagier vanuit zijn woonplaats via Rotterdam naar Limburg had gebracht,er frêle uit!Zelfs wanneer men door meerdere reizen met de zware meermotorige

verkeersvliegtuigen, die vrijwel even rustig in de lucht liggen als eenacht-cylinder-auto op den weg, met het vliegen voldoende vertrouwd is, nadert menzoon kleine libel toch nog met een zekere reserve. Toen echter de motor zijnopwekkend lied begon te zingen, werd dit vooroordeel al vrij gauw meegesleurd inde zuiging der luchtschroef en in snippers weggeblazen over het veld. Het verlangen,het eigen land uit de lucht te aanschouwen en van den rijkdom, dien het zoo gezienbiedt, te genieten, deed mij dan ook terstond het aanbod van den eigenaar-bestuurder,om een tochtje met hem te maken, aannemen en al spoedig zat ik naast hem in decockpit. De leeren zeteltjes waren gemakkelijk, ruim en diep ingebouwd, terwijl hetrustige uitzicht werd bevorderd en de warrelwind van de schroef afgewend door eenpractisch en toch niet te groot windschermpje.De onbekendheid met de gesteldheid van 't terrein - dat niet overal even schitterend

bleek te zijn - was oorzaak van


35

heel wat gehuppel op onzen rit naar het startpunt. En ook toen de machine eenmaalmet den neus in den wind stond en de motor, op vol gas gesteld, ons ronkend achterzich aan sleepte, deden de ongelijkheden van het veld zich aanvankelijk nog opminder aangename wijze gevoelen; doch aldra was onze voortbewegingssnelheidreeds tot een zoodanigen graad opgevoerd, dat de wet van de zwaartekracht stilletjesnaar huis kon wandelen. De bestuurder haalde de stuurstang iets naar zich toe en,wip!, daar waren we los en schoten rechts van den Wilhelminatoren - Neerland'shoogste punt - de lucht in.En al terstond zagen we aan onze rechterhand in de diepte Vaals liggen, als een

blokkendoos-dorpje, ingesloten door de omringende heuvels, waarachter ook Akenin zijn dal zichtbaar was. En terwijl wij maar stegen, breidde het mooie Limburgscheland zich steeds verder uit; de horizon steeg ongemerkt met ons mee en we zagenginder, aan onze rechterhand het Heerlenschemijngebied, herkenbaar aan zijn talrijkerooken stoomkolommen. Recht voor ons moest Maastricht liggen; één groote zwartewolk stond daar op de aarde. Dat waren oriënteeringspunten in de verte; maarinteressanter was thans het landschap beneden ons.Wat is Limburg toch mooi, uit de lucht gezien! Wij beiden hadden al heel wat

landstreken van bovenaf bekeken - het is waar: wij beiden waren ook Limburgers.Daarom moet ik mij wel afvragen: zou er niet een héél klein beetje chauvinismehebben gestoken in de bewondering, die den bestuurder af en toe den gastoevoerdeed verminderen, ten einde gemakkelijker een paar opmerkingen te kunnen wisselenover de schoonheid van het land onder ons?Maar was het waarlijk wel chauvinisme?Nu nog, lang na de emoties, die toen direct op mij instormden, durf ik het herhalen:nog nooit zag ik een land uit de lucht, dat zich zoo wonderschoon aan mijn oogvoordeed. Te allen kant rondden zich de heuvels, wier hoogte voor ons eenigszinsaan beteekenis had ingeboet,


36

doordat wij er op neer keken, en stoeiden door elkaar en langs elkaar heen;boschpartijen maakten donkere plekken, die een prachtige afwisseling boden op delichtere kleur der omgeploegde akkers en het jonge, vroolijke groen der weilanden;wegen en wegjes schoten naar alle richtingen, als blanke linten over het landgespannen; beken en beekjes kronkelden zich als zilverwormpjes in bochtigeslingeringen door het groen, verdwenen hier en kwamen ginder weer te voorschijn.Maar het mooist van alles waren toch nog de dorpjes, de gehuchten, de kasteelen enboerenhoeven, die overal uit het groen opdoken. Wat was het een vreugde voor hetoog, die groepen witte woninkjes met hun roode of blauwe daken, die onder de namenvan Holset, Harles, Vylen, Melleschet, Elzet en zoovele meer in schijnbaar uiterstlangzaam tempo op ons toe kwamen schuiven en dan onzen gezichtskring ontglipten.En bij de hoogte, waarop wij ons hielden, - enkele honderden meters - kregen wijtelkens weer de verrassing, nieuwe groepjes achter andere heuvelruggen te zienopduiken. Dan was het weer een grooter woningencomplex, als Mechelen, of eenkasteel met zijn waterpartijen, maar alles even mooi om te zien.Was dus het neerzien op het Limburgsche landschap een ware vreugde door zijn

afwisselenden rijkdom, toen wij in de buurt van Geul- en Gulpdal kwamen, zou onsal spoedig blijken, dat deze afwisseling van heuvels en dalen zich voor den laagvliegenden toerist ook van een andere, minder prettige zijde zou doen kennen. Hetbleek ons namelijk weldra, dat oriënteering boven dit terrein niet tot de gemakkelijkstebezigheden behoorde.Eigenlijk lag het in onze bedoeling, recht op Gulpen aan te koersen, maar al dat

moois onder ons deed ons vergeten op den koers te letten, en op een gegeven momentbemerkte ik, dat we op het spoorwegviaduct van Teuven aanstevenden, door mijnmetgezel bij vergissing aangezien voor het tram-


t.o. 36

DE BLEUBIRD IV.

MET DE BLUEBIRD BOVEN LIMBURG


t.o. 37

GEZICHT OP VAALS.

GULPEN


37

wegviaduct bij Gulpen. We snorden over Epen, dat door mij nog als bekend gebiedwerd gesignaleerd, maar kort daarop moeten wij, daar we het viaduct van Teuvenaan onze linkerhand lieten liggen, over het plaatsje van dien naam, en vervolgensover La Planck en St. Maartensvoeren gevlogen zijn. Deze behoorden echter ookvoor mij tot de onbekende grootheden en zoo hadden wij beiden op dat oogenblikgeen idee ervan, waar we ons precies bevonden. Daar we de kaart thuis haddengelaten, de zon ons in den steek liet en ook de rook, die de plek aanwees waarMaastricht zich moest bevinden, uit onzen gezichtskring was verdwenen, begonnenwe maar zoo'n beetje op goed geluk rond te dwalen. De vele bochten die daarbij opallersierlijkste wijze werden genomen, droegen niet ertoe bij, onsoriënteeringsvermogen te verhoogen, hetgeen tot resultaat had, dat we elkaar na eenpoosje om beurten aankeken en het welbekende gebaar met de schouders maakten.Nu zou dat alles niets om het lijf hebben gehad - tenslotte zouden we toch wel inmeer bekende streken zijn beland - als de bestuurder niet had bemerkt, dat zijnbenzinereservoir bedenkelijke teekenen van aemechtigheid begon te vertoonen.Wildeer geen noodlanding op zitten, met al de wisselvalligheden van dien, dan werd hetzaak den terugweg naar Vaals te vinden......Daar opeens dook, een heel eind rechts, het viaduct van Teuven weer op, en tegelijk

keek de namiddagzon waarachtig ergens door een kiertje van de wolken. Nu wist ikgenoeg; klaarblijkelijk hadden we al dien tijd, ongeveer tien minuten lang,rondgedoold boven St. Maartens- en 's Gravenvoeren, Mheer, St. Geertruid enNoorbeek, Limburg's aller-idyllist dorpje! Het groote klooster, dat we daarbij tweekeer in het oog hadden gekregen, doch dat ik niet kon terechtbrengen, moet Hoogkrutsgeweest zijn. Mijn trots op de kennis van het eigen land liep hier wel een gevoeligedeuk op!Toen Slenaken achter de heuvelhelling kwam uitpiepen.


38

werd de zaak al heel eenvoudig en we snorden het Gulpdal af, in de richting Gulpen.Al spoedig vertoonde zich nu in de verte het L.T.M.-viaduct, als een spinnekop ophooge pooten, en daarnaast de blikkerende vlakjes van de vischkweekerij, terwijl detrotsche Neuborg aan onze rechterhand een kinderkasteeltje leek. Wij bezichtigdenhem van meer nabij, met zijn omsloten bouw, zijn mooie park en zijn talrijkewaterpartijen, en stevenden vervolgens op Gulpen's kerktoren aan. Wij vlogen erechter niet overheen, doch lieten hem links liggen en volgden de breede witte lijnvan den RijkswegMaastricht - Vaals, daarbij de eigen woning uit de lucht vriendelijktoewuivend.Reeds van hier zagen we als een onmiskenbare baken in de verte de kerk van

Vylen hoog boven de omgeving uitsteken; recht in het verlengde daarvan lag hetVaalser vliegveld, waarheen nu rechtstreeks koers werd gezet, daar we ons, gezienhet benzinegebrek, geen zijsprongetjes meer dorsten permitteeren.In het licht der laagstaande zon lag Aken nu te baden in het dal, dat aan dezen kant

werd afgesloten door den Sneeuwberg ter linker- en den Vaalserberg ter rechterzijde.Wat een prachtig gezicht, die rossig vlammende stad in die donkere omvatting vanbeboschte heuvels! De herinnering hieraan zal mij bijblijven als een der mooisteoogenblikken van dezen tocht.DeWilhelminatoren begon zijn zwarte omtrekken tegen het omringende geboomte

af te teekenen; wij naderden snel - met de kruissnelheid van ongeveer 130 K.M. peruur, die wij op onzen heelen tocht hadden gehandhaafd - het vliegveld. De bestuurderhad nu al zijn aandacht noodig voor de landing op dit hem zoo slecht bekende, nietbijster schitterende terrein. Daar ging het gas af, de motor viel van zijn vreugdevolgeronk terug op een lastig gepruttel, nog een zwaai om het terrein heen, die ons bijnaop de hoogte der


39

boomtoppen bracht; toen streken we neer en werd het weer: hobbelen, hobbelen, opden hangar aan.Dankbaar en voldaan stond ik even later weer op het aardoppervlak. Ik had

werkelijk in den volsten zin des woords genoten van deze vlucht en kon geen woordenvinden, die in staat waren, mijn begeleider hiervan genoegzaam te overtuigen. Mogehij het aan mijn handdruk hebben gemerkt!Dat de aanvankelijke reserve ten opzichte van het vogeltje, dat ons zoo zeker door

het luchtruim had gedragen, geheel verdwenen was, behoeft wel geen betoog; na deeerste oogenblikken der kennismaking, had ik mij verder even veilig er in gevoeld,als in een der grootste verkeersmachines. Maar misschien lag dat ook wel voor eengroot deel aan den bestuurder, die de verpersoonlijking der rustige zekerheid was.


41

Over mijnstreek, Maas- en Geuldal


43

‘ARRIVEER half vier Vaals’, luidde het telegram, dat ik dien morgen ontving vanden mij bekenden sportvlieger, wiens naam ik hier op zijn verzoek verzwijg.Dit telegrammetje was het uiteindelijke resultaat van een langdurige, in den breede

gevoerde correspondentie, zoodat ik 't met begrijpelijke vreugde begroette. Wanteen feit is het, dat 't ten onzent, wanneer men geen eigen vliegtuig bezit en niet in degelegenheid is, van een onzer K.L.M.-machines gebruik te maken, heel wat voetenin de aarde heeft, voor men van diezelfde aarde los is......Maar het was er dan toch van gekomen, en ik nam mij voor, mijn vriendelijken

gastheer-voor-dezen-middag mijnerzijds niet te kort te doen, maar hem bij zijnaankomst op passende wijze welkom te heeten. Derhalve stoomde ik na de lunch pereerste L.T.M.-gelegenheid naar Vaals, waar ik te ongeveer drie uur arriveerde enhaastte mij daar naar de eerste de beste garage, om per taxi ten spoedigste het vliegveldte bereiken. Terwijl wij den berg opsukkelden naar denWilhelminatoren, raadpleegdeik mijn horloge. Prachtig: het was eerst kwart na drie, dus had ik nog ruim den tijd.Ik keek al eens uit naar de diverse windrichtingen en spitste de ooren, of ik soms eenmotorgeronk kon opvangen, boven het geratel van de taxi uit, maar in de lucht wasniets anders te zien of te hooren, dan enkele sjilpendemusschen, die bij onze aankomstuit het struikgewas vluchtten. Boven aangekomen, rekende ik met den chauffeur afen begaf me vervolgens op mijn gemak naar het vliegveld, dat door een krans vanlage boomen en struiken geheel aan het gezicht van den argeloozen wandelaar isonttrokken. Ik sloeg het voetpaadje in, dat naar het terrein voert en...... wat was dat?Daar stond me de Gipsy-Pander van mijn kennis zoowaar al! Er omheen gaapte


44

het gebruikelijke groepje nieuwsgierige kinderen en lanterfanters, die oponverklaarbare wijze steeds als 't ware telepatisch aanvoelen, dat er ergens ‘iets tedoen’ is.Uit de groepmaakte zich aldra de gestalte vanmijn kennis los, die opmij toekwam.

Ik was zoo verbouwereerd, dat mijn begroetingsplannen heelemaal in het water warengevallen, dat ik niet kon nalaten, hem na de eerste begroeting de volkomen overbodigevraag te stellen: ‘Ben je er al?’, waarop hij mij vertelde, dat een vriendelijke windin den rug hem het pleizier had gedaan, zijn vlucht met ongeveer twintig minuten tebekorten, zoodat hij reeds even vóór drie uur hier was neergestreken. ‘Trouwens’,vervolgde hij, ‘je zult er nog wel iets van merken aanstonds, van dien wind; heelrustig is 't in de lucht niet. Maar dat geeft niet. Ik wou overigens, als 't kon, vandaagnog terug; laten we daarom maar dadelijk opstijgen.’Wij stapten op den tweepersoons Pander-hoogdekker toe, die als een ranke libel

boven de omstanders uitstak, en nadat de nieuwsgierigen naar den ingang van hetterrein waren verwezen en de motor was aangeslagen, maakten wij ons vliegvaardig,hetgeen voornamelijk hierop neerkwam, dat we onze jekkers hoog dichtknoopten enonze vliegkapjes over het hoofd schoven en vastgespten. Toen de motor voldoendewarm geloopen was, stapten we in, de blokjes werden door een gedienstige handvoor de wielen weggetrokken, meer gas, en daar huppelden we het terrein op. Heelaan het andere eind ervan draaiden we, dan vol gas, een spurt en - los zijn we.We laten den Wilhelminatoren links liggen en...... krijgen onmiddellijk daarop

een paar vinnige tikken. Vaals, dat daar voor ons ligt, zwaait gedurende enkeleoogenblikken voor mijn oogen heen en weer, alsof het ligt te deinen op een woeligezee. Dan is de zaak echter alweer in orde en schieten we reeds over het plaatsje heen.Aan onze rechterhand zien


t.o. 44

VLIEGVELD VAALS EN WILHELMINA TOREN

STAATSMIJN EMMA


t.o 45

MAASTRICHT MARKT EN OMGEVING FOTO K.L.M.

VOGELS VLIEGEN OVER LIMBURG


45

we nu Aken liggen in het dal, omneveld, als industrie-steden in den regel zijn, dooreen ietwat groezelig waas. Naar links loopt als een rechte, witte streep de Rijkswegnaar Maastricht. Maar reeds wippen we over den Sneeuwberg, langs het zoo aardigop den top ervan gelegen dorpje Orsbach, dat als een klein voelhoorntje vanDuitschland uitsteekt over ons Nederlandsch gebied. Nu overzien we de streek vanBocholtz en Simpelveld en houden koers op de rookpluimen van de Sophie, de eersteder vele mijnen, die we op dezen tocht onder oogen zullen krijgen. Op een paarhonderd meter hoogte vliegen we over het gebouwencomplex van de mijn heen envolgen dan den spoorweg naar Simpelveld, waarlangs juist een goederentreintjezeult: een lange rij lucifersdoosjes, gevuld met zwart gruis. Nabij Simpelveld genietenwe van een mooi gezicht op het dal van de Eijserbeek, die zich als een nietig lichtendkronkellijntje hier en daar tegen een ondergrond van weilanden en boomengroeiafteekent. Ginder, waar Over-Eijs ligt, steekt helderblank het kasteel Goedenraad uithet groen op. Maar daar stijgt aan onze rechterhand de horizon omhoog en zwaaienwe om Simpelveld heen, op ons tweede doel af, de mijn Willem te Spekholzerheide,wier ligging we nu al aangekondigd zien door de rookwolken, die erboven zwieren.Een breede, witte baan, bezaaid met talrijke donkere figuurtjes - de menschen - die,naar het ons voorkomt, bijna niet vooruit komen en met donkere, voortkruipendevracht- en luxe-autotjes, is de groote weg Heerlen-Aken. Die huisjes, die er langsgestrooid liggen, vormen de buurschap De Locht. Even later glijden de mijn Willemen de huizen van Spekholzerheide onder ons voorbij en sturen we op de Domanialeen Kerkrade aan. Aan onze linkerhand zien we deWilhelmina en verderop de OranjeNassau II hun rookwalmen de lucht in zenden, terwijl die stofwolk ginder ongetwijfeldHeerlen bedekt, dat we zoo aanstonds van dichterbij zullen gaan bekijken, en dierookpluimen verderop thans


46

nog niet nader zijn te definieeren. Weer hangt de aarde scheef onder ons en terwijlKerkrade links van ons langzaam voorbijglijdt, ijlen te onzer rechterzijde deschoorsteenen, schachten, torens en steenhoopen van deDomanialemijn achterwaarts.Daarachter strekt zich ook het aangrenzende Duitsche mijngebied uit; overal pluimenrookwolken omhoog.Even maken wij een glippertje, om Rolduc nader te gaan beschouwen. Wat een

machtig gebouwencomplex en wat eenmooie omgeving! Ook Herzogenrath ligt daaraardig tegen en op zijn heuveltje.Maar nu weer op jacht naar nieuwe mijnen! Over Chèvremont, Kloosterbosch en

Haanrade richten we onzen koers naar Eijgelshoven, waar we tusschen de terreinenvan de Laura en de Vereeniging doorstevenen. Dan volgen we den spoorweg naarHeerlen. Hier is een druk verkeer van kolentreinen en de eene sliert wagonnetjes,door speelgoedlocomotiefjes voortgetrokken, na de andere laten we achter ons. OverSchaesberg schietend, krijgen we een blik op de Oranje Nassau II van de andere zijdedan zoo straks en op de mijnwerkerskolonie Leenhof aan onze eene en de ruïneSchaesberg aan onze andere zijde. Hier wordt het gewone landschapsbeeld van rijkeakkers en welige weilanden, vol zwartbont vee, afgewisseld door bosschen en stukkenheide. Wij komen nu ook in een echt kasteelenland. Daar ligt, aan onze rechterhand,niet ver van de ruïne, het kasteel Schaesberg en verderop het zoo mooi gelegenMeezenbroek. Maar nauwelijks hebben we dit in het oog, of we zitten ook reedsboven Heerlen. Aan den rechten aanleg der straten is duidelijk het moderne karaktervan deze groote Limburgsche stad te herkennen. De gebouwen der Oranje NassauI, met een eigen spoorwegemplacement, vlak bij dat van het station gelegen, verleenenaan dit laatste een grootsch uiterlijk. Maar ook de Oranje Nassau I glijdt alweer onderons voorbij en over de koloniën Grasbroek, Musschemig en Beersdal, met hunregelmatigen


47

huizenaanleg, spoeden we ons naar Heerlerheide, waar we tusschen de Oranje NassauIII en IV doorstevenen. Aan onze rechterhand zien we den bekenden Heksenberg ende Schrijversheide, geliefkoosde uitstapjes voor de inwoners van Heerlen, en in deverte de mijn Hendrik, bij Rumpen. Den grooten weg naar Sittard volgend, zijn weweldra boven de Emma, met het zoo schilderachtig aangelegde tuindorp Treebeek,aangeland. Aan onze linkerhand strekt Hoensbroek zich in de lengte uit en daar gindersteekt temidden der omliggende landerijen het trotsche kasteel Hoensbroek, eens eenmachtige ridderburcht, thans een veste van Koning Christus, zijn fiere torens in delucht.Wij verlaten nu het Heerlensche mijngebied en ijlen voort over een landstreek,

die door de afwezigheid van stoomen rookwolken een heel ander karakter vertoont.Kasteel volgt hier op kasteel. We zien het mooie front van Amstenrade onder onsvoorbijschuiven en even later aan onze rechterhand Huis Doenrade en links HuisSchinnen. Cortenbach, Rivieren en Wijnandsrade liggen te ver af, om ze in hetlandschap te kunnen onderscheiden. We hebben anders een prachtig uitzicht overhet centrum van Zuid-Limburg: heuvels en dalen wisselen elkaar in eindeloozevariatie af, beken en beekjes kronkelen zich door de met hoogopgaande populierenbeplante weilanden; graanvelden zwaaien in rechthoekige strooken omhoog langsde heuvelhellingen, die op hun toppen kransen van groen loof dragen. Kalkwittehuisjes kijken overal tusschen het groen uit en fier verheffen zich de grooteboerenhoeven, in de rust van hun omsloten bouw, te midden van het vruchtbare land.Daar nadert Sittard in de verte. Maar daaraan zullen we thans geen bezoek brengen;

we hebben namelijk nog één mijn op ons programma staan; daarom zwenken wenaar links en schieten over Munstergeleen en Geleen op de Maurits toe, die we aleen tijdje geleden konden herkennen aan


48

haar rookwolken. Wat een complex van gebouwen, schoorsteenen, schachttorens,stoomende koeltorens, en dan vooral de beide torenhooge gashouders niet te vergeten,en den zich als een heuvel in het landschap verheffenden steenhoop! Deze mijn lijktwel een stad op zich zelve. Haar rangeerterrein kan met dat van een onzer grootstestations wedijveren en bij karrenvrachten ligt het mijnhout opgestapeld op eenuitgestrekt terrein. Stoom en damp spreiden over het geheele complex een blauwachtigwaas uit, alsof hier een lichte mist hing. Wij suizen over de mijn heen en haar talrijketorens en schoorsteenen strekken zich als even zooveel vangarmen naar ons uit. Maarze kunnen ons toch niet bereiken en met een laatsten groet nemen we afscheid vande mijnstreek.We kunnen thans den loop der Maas overzien naar het noorden tot aan Maeseyck,

naar het zuiden tot aan Maastricht, dat zich duidelijk verraadt door de gore stofwolk,die er boven hangt. Nadat wij zuidwaarts zijn gezwenkt, om deze stad te gaanopzoeken, nemenwewat hoogte. Langzaam en bijna onmerkbaar wordt alles benedenons kleiner en verdwijnen voor en na allerlei details. Tegelijk breidt ons gezichtsveldzich uit en zien wij rechts over de Maas heen de bosschen van Belgisch Limburg enlinks het heuvelland van ons eigen Limburg tot aan Valkenburg en Heerlen toe. Watis Zuid-Limburg toch mooi! Telkens en telkens weer dringt deze gedachte zich aanmij op.Maar opeens wordt ze door andere gewaarwordingenweggevaagd: wij moeteneen hoogte van 500 à 600 meter hebben bereikt en bevinden ons plotseling in eenzeer roerige luchtlaag. Nu schiet onverwachts de rechter-, dan weer even schielijkde linker horizon met een ruk omhoog. De bestuurder weet wel telkens dezewindrukken op te vangen, maar toch geeft het een onzeker, deinend gevoel. Alsdaarbij de machine tengevolge van meer en minder snel stijgende luchtstroomingenzoo nu een dan enkele tientallen meters doorzakt, zoodat ik op het onver-


49

wachtst mijn maag bijna onder mijn keel voel zitten, krijgt het totaal onzergewaarwordingen een minder aangenaam karakter. De bestuurder prikt de machinedan ook maar gauw met den neus omlaag en even later zijn we weer in rustigerregionen aangeland.Wij volgen nu een koers, die het midden houdt tusschen deMaas en den spoorweg

Maastricht - Roermond, en zien Elsloo en Geulle onder ons door glijden en hebbeneen goed gezicht op de vorderingen van de werkzaamheden aan het Julianakanaal,waar miniatuurtreintjes en kraantjes in volle actie zijn. Bunde passeeren we enBorgharen met zijn mooi kasteel, nabij de Maas gelegen, en zijn stuw. Hier wippenwe over de rivier en beginnen in een wijden cirkel om Maastricht heen te draaien.Wat een uitgestrekte huizenzee en wat een aantal walmende fabrieksschoorsteenen!

Duidelijk zijn de drie groote pleinen der stad, de Markt, het Vrijthof en het O.L.Vrouweplein, met de daarop en daaraan gelegen gebouwen, te onderscheiden en ikkan de straten wel bij haar namen noemen. De oude brug ligt als een breede wittestrook over het water en de ligging van de nieuwe wordt duidelijk aangegeven doorde reeds van verre zichtbare constructiestellingen, die me onwillekeurig aan eenMeccanodoos doen denken, terwijl dichterbij de spoorbrug haar ijzeren bogen - voormij: boogjes - over de riveir slaat. Terwijl de stad langzaam begint rond te draaien,schieten we over de steenfabriek Belvedère heen, bekijken vervolgens van dichtbijhet fort Willem met zijn grachten en wallen en de St. Lambertuskerk, draaien daarnalinks langs het kerkhof, maken een sprongetje over het Jekerdal nabij den Nekumhofen stevenen op de kerk van St. Pieter aan, om de stofwolken van de schoorsteenender cementfabriek te ontgaan. Aan onze rechterhand zien wewel de bleeke inkervingin het lichaam van den St. Pietersberg. Links hebben we een mooi gezicht op


50

het Villapark in de verte, dat zich aan mijn oog voordoet als een uitgestrekt plantsoen,waarin de mooie villa's wegschuilen tusschen het geboomte. Bijna vlak onder onsteekent zich de machtige sluizenaanleg en dam, die de verbinding vormt tusschenhet kanaal naar Luik en de Maas, duidelijk tegen de rivier af. Nu snorren wij overde lage landen van Heugem en zwenken weer noordwaarts, op hetWittevrouwenveldaan. Links van ons strekt zich het lange spoorwegemplacement en het station metde overdekte perrons uit en aan den Meerssenerweg, even voorbij den overweg, ligtde huishoudschool idyllisch te midden van eenmooien parkaanleg.Maar reeds schuiftons in de diepte het mooi gelegen kasteel Geusselt voorbij en even later zweven we,de spoorlijn naar Valkenburg volgend, over Mariënwaard en Vaeshartelt. Daar is deGeul en meteen bevinden we ons weer boven een van Limburg's mooiste streken:het Geuldal. We vliegen over Meerssen en volgen verder den bergketen, die het dalaan de noordzijde begrenst. Zoodoende hebben we een mooi uitzicht erover en nadatwe iets meer hoogte hebben gehaald, zien we tot aan Schin op Geul een heerlijkpanorama zich onder ons ontrollen. Evenwijdig met den spoorweg slingert zich hetwitte lint van den grooten weg, over zijn heele lengte omzoomdmet huizen en huisjes,die hier en daar dichter op elkaar legeren en dan de plaatsen Houthem, Valkenburg,Oud-Valkenburg en Schin-op-Geul vormen. Iets terzijde ervan, dicht langs denzuidelijken heuvelrug, kronkelt zich in ontelbare bochten de Geul. De heuvelhellingenzijn met bosschen en struikgewas begroeid, maar het plateau bovenop biedt rijkenakkergrond en daar drommen dan ook overal de boerenwoningen en groote hoevenbijeen en vormen de verschillende gehuchten en buurschappen, die behooren tot degemeenten Berg en Terblijt, Bemelen, Oud-Valkenburg enMargraten. Nabij Geulhemsteekt het silhouet van den ijzeren uitzichttoren als een ragfijn kantwerkje tegen deomgeving


51

af en ook de steenen uitzichttoren van Valkenburg is reeds te zien. Het zou zeker demoeite loonen, eens na te gaan, of in deze buurt niet ergens een behoorlijk vliegveldkan worden aangelegd. Ongetwijfeld zullen hier in de zomermaanden, wanneerduizenden Valkenburg en omgeving opzoeken, wel liefhebbers zijn te vinden voorhet maken van rondvluchten boven Zuid-Limburg, terwijl zelfs de mogelijkheid vaneen luchttaxidienst op Rotterdam en Amsterdam niet denkbeeldig moet wordengeacht.Maar opnieuw vraagt het landschap weer mijn onverdeelde aandacht en, den blik

naar links wendend, onderscheid ik in de verte den watertoren van Schimmert en,dichterbij, de zware ijzeren palen, die het electrische hoogspanningsnet dragen. St.Gerlach passeeren wemet zijn kasteel, dan vliegen we over het Ravensbosch, makeneen kleine zwenking en zien aan onze rechterhand Valkenburg liggen, als het warete midden van een plantsoen, en op de hoogte, boven tegen de heuvelhellingaangeplakt, de ruïne, die ons haar plattegrond vertoont. En nu bevinden we ons weerboven een echt kasteelenland. Daar ligt Oost en daar Schaloen en Genhoes, het kasteelvan Oud-Valkenburg, en wanneer we Schin-op-Geul voorbij zijn en iets naar hetZuiden ombuigen, volgt Wijlre met zijn kasteel en Carthils en Wittem. Gulpen ligtmeer naar rechts en komt achter de helling van den Dolsberg uitkijken, terwijl detrotsche Neuborg zijn massalen bouw verheft boven het omringend geboomte. Onderons is een boom van reusachtigen omvang duidelijk te onderscheiden: de bekendeEyserlinde, en Eijs-Wittem zie ik dan ook aan onze linkerhand, om zijn kerkjegegroepeerd, schuil gaan in het dal.Daar wenkt ons uit de verte de kerktoren van Vylen reeds toe, niet genoeg te

waardeeren baken voor allen die den weg naar het Vaalser vliegveld zoeken. Wijdalen nu zeer laag en vliegen recht op dien baken aan. Zoo laag zijn we, dat we


52

duidelijk de gezichten der menschen, die zich op den weg van Mechelen naar Vylenbevinden, kunnen waarnemen, wanneer ze het hoofd achterover buigen om naar onsop te zien. Een troepje fietsers, blijkbaar mijnwerkjers, beweegt zich in dezelfderichting als wij. Wanneer ze het geronk van onzen motor dicht achter zich hooren,kijken ook zij naar ons op. Dit is een onvoorzichtige beweging; in een oogwenkrijden vier, vijf hunner elkaar in de wielen en tuimelen op een hoopje. Het is eenkomisch gezicht en ik kan mijn lachen niet houden. Waarschijnlijk echter is het maargoed, dat wij niet dichter in hun buurt komen, want dan zouden we wellicht mindergesticht zijn over hetgeen we te hooren kregen.Het kluwen is nog niet ontward, als we reeds over Vylen heen schieten en den

Wilhelminatoren in het gezicht krijgen. Even later valt het geronk van onzen motorstil en zwaaien we om het vliegterrein heen, ten einde met den neus in den wind telanden.Nu schieten boomen en grasvlakte in een ijltempo onder ons door, een schokje en

we hebben weer voet op aarde gezet. Een korte uitloop, dan weer wat meer gas enwe huppelen op den hangar aan.Vergenoegd stappen we uit, om ons met een koelen dronk te gaan laven en nog

wat na te praten over de mooie vlucht. Ik kijk eens opmijn horloge; het is tien minutenover vier. We zijn dus nog geen drie kwartier in de lucht geweest en hebben in ditkorte tijdsbestek de heele mijnstreek, een groot gedeelte van het Zuid-LimburgscheMaasdal en het heele Geuldal bezichtigd. Het is vreemd, hoe men, los van de aarde,nagenoeg alle begrip van tijd en afstand verliest.Als we een half uurtje hebben zitten praten, acht mijn kennis den tijd gekomen

om op te stappen. De wind is bijna heelemaal gaan liggen en zoodoende rekent hijerop, nog voor het diner weer thuis te zijn.Ik help hem alles klaar maken voor het vertrek, dank hem


53

nogmaals van harte voor zijn welwillendheid, deze mooie vlucht met mij te maken,en wensch hem een voorspoedige thuisreis. Daar slaat de motor aan; even warm latendraaien; dan een laatste handdruk, en het Pandertje taxiet over het veld, draait tegenden wind in en stuift weg en omhoog. Een arm zwaait nog even uit debestuurderscockpit en dan zoekt het vogeltje hoogte en wordt steeds kleiner en kleiner,totdat het ten slotte in de blauwe ruimte verdwijnt......Op mijn wandeling naar het station Vaals en op de terugreis naar huis komen mij

telkens weer allerlei beelden van het op deze vlucht geziene en opgemerkte voor dengeest, en dit nagenieten is als het ware een dubbel genieten. En de overweging groeitstilaan tot een vaste overtuiging: er is geen vorm van toerisme, die met luchttoerismeop één lijn kan worden gesteld. Indien dit meer algemeen bekend ware, hoevelenzouden dan niet een angstvalligheid, die werkelijk overdrevenmag worden genoemd,overwinnen, om bij tijd enwijle geest en gemoed te verfrisschen door dit onvermengdegenot: het bewonderen - los van de aarde en haar dagelijksche beslommeringen enbekommernissen - van de schoonheid en den rijkdom van God's heerlijke natuur.

[Dankwoord]

Aan allen, die mij met de meeste bereidwilligheid foto's ter reproductie afstonden,bij dezen mijn dank. Ik noem hier in volgorde: Dhr. J. Duimelaar te Amstelveen(illustratie 1), Mr. P. Müller te Venlo (ill. 2), de K.L.M. (ill. 5 en 6), de Redactie vanden ‘Gids voor Sittard en Omgeving’ (ill. 7, 8 en 14), Dhr. P. Dujardin te Selby (ill.9), Dhr. S. Stubach te Vaals (ill. 11 en 13), Dhr. E. Alberts te Gulpen (ill. 12), deUitgeefster van ‘De Nedermaas’ (ill. 15), alsmede den bekwamen amateur-fotograaf,die de foto's vervaardigde, welke als ill. 3 en 4 werden gereproduceerd, en dieongenoemd wenscht te blijven. Volledigheidshalve vermeld ik hier nog, dat de ill.10 en 16 naar eigen fotografische opnamen zijn.


Vogels vliegen over Limburg - dbnl...9...

Documents

Transcript of Vogels vliegen over Limburg - dbnl...9...