Onderzoek

26 Test-Aankoop 542 • mei 2010 www.test-aankoop.be

VoedingDe maar wat verleidelijke boodschappen op voeding zijn vaak een bedrieglijke vorm van reclame. Fabrikanten spelen in op uw goedgelovigheid. Laat u niet door hun verhaaltjes misleiden!

laat u niet inpa

ANALYSE VAN VERPAKKINGEN

We kochten willekeurig een aantal voedingsmiddelen in supermarkten om hun verpakking te analyseren.

SLOGANS VERSUS INGREDIËNTENLIJSTWe vergeleken de aanblik van de verpakking en de boodschappen die erop stonden met de verplichte ingrediëntenlijst om de samenhang tussen beide te controleren.Natuurlijk is onze selectie van producten allesbehalve exhaustief. Er zijn nog veel andere voedingsmiddelen met een verpakking die de consument om de tuin leidt.Dit is slechts een steekproef waarmee we laakbare praktijken willen illustreren.

Sandrine Bouhy en Katrien Renders

www.test-aankoop.be mei 2010 • 542 Test-Aankoop 27

»

erk, slogan, beeld, verpakking … Het hele register wordt opengetrokken om de voordelen van een product

in de verf te zetten, om consumenten te lokken en om te verkopen.Fabrikanten van voeding gebruiken een hele trukendoos om uw interesse te wekken en uw keuzes te beïnvloeden. Ze beroepen zich daarbij op de herkomst van het product, de verpakking en de benamingen, of de samenstelling. Kortom, u ziet in een oogopslag wat de fabrikant u wil tonen.

Gezonde en evenwichtige verpakking?Er is op zich niets mis mee om een voordeel van een product te beklemtonen. Zolang het maar geen trucje is om andere, minder fraaie kenmerken te verdoezelen of om verwarring te zaaien in het hoofd van de consument! Helaas is de info die veelal meteen alle aandacht opeist, niet vaak geloofwaardig. Het draait puur rond de commerciële slagkracht ervan.De verpakking of slogan moet een indruk van kwaliteit creëren en dus het imago van het product opblinken om de verkoop te boosten.

Vertrouw liever de ingrediëntenlijst dan een blitse slogan, die u op het verkeerde been zet

M

pakken

Smaken doen verkopen. Fabrikanten deinzen er niet voor terug gegeerde ingrediënten in de verf te zetten, ook al bevat het product er slechts 0,1 % van.

SAMENSTELLING ALS ZOETHOUDERTJE

Danone goochelt met woorden. De "vanillesmaak" in de verf zetten, is niet gelogen. Maar de consument zou kunnen denken dat de yoghurt met echte vanille werd gemaakt. Terwijl het product enkel aroma's bevat …

De naam spreekt boekdelen. Hij verwijst duidelijk naar de beroemde Italiaanse Parmezaanse kaas. Nochtans bestaat deze zogenaamde kaas niet alleen uit melkvet, maar ook uit plantaardige vetstoffen.

Volgens Knorr is dit bouillon met olijfolie. Toch bevat dit recept veel meer plantaardige vetstoffen dan olijfolie (2 %).

De 55 % doet geloven dat het om de hoeveelheid frambozen gaat. Vooral omdat de omschrijving ernaast, die meldt dat het de vulling betreft, in het Engels en Duits is. De ingrediëntenlijst meldt slechts 1,2 % frambozensap.

Deze frambozenyoghurt bevat in werkelijkheid slechts 1 % frambozensap. Aroma's en kleurstoffen verbergen dat gebrek.

Pesto is een traditioneel Italiaans product op basis van olijfolie en pijnboompitten. Geen olijfolie in dit product, maar wel zonnebloemolie. Ook heel weinig pijnboompitten (0,1 %), maar vooral cashewnoten.

Onderzoek

28 Test-Aankoop 542 • mei 2010 www.test-aankoop.be

Toch zou u alle écht nuttige informatie ergens op de verpakking moeten terugvinden. De wet bepaalt immers dat het etiket een hele rist gegevens moet bevatten, zoals de ingrediëntenlijst, de vervaldatum en het gewicht.

Bedrieglijke praktijkenOm de regels te omzeilen, bedienen fabrikanten zich wat graag van woordspelletjes. En die komen zeker van pas wanneer aroma's in producten worden verwerkt … ter vervanging van de natuurlijke ingrediënten.

Natuurlijk worden de duurste ingrediënten als eerste uit de samenstelling geschrapt. Bovendien is het niet verplicht om op het etiket te verduidelijken welk type van aroma's wordt gebruikt. Dat leidt vaak tot

Industrieel-ambachtelijke productieOp ambachtelijke wijze, grootmoeders geheim, origineel recept … Al die omschrijvingen suggereren het gebruik van traditionele en natuurlijke ingrediënten. Al te veel zogenaamd ambachtelijke producten zijn het resultaat van industriële processen en bevatten veel additieven (bewaarmiddelen, kleurstoffen, geleermiddelen ...).

Additieven te over, waaronder kleurstoffen. De omschrijving "artisanale" heeft een connotatie van natuurlijk en gezond. Onterecht, want het betreft een puur industrieel product.

Het ambachtelijke is net als de krab ver te zoeken in deze "Ambachtelijke King Krab Salade". Ze bevat meer surimi en krabaroma dan krab! En dat kunt u niet weten zonder de ingrediëntenlijst te lezen.

Deze "préparé" lijkt sterk op filet americain (met rundvlees). Maar er zit 55 % varkensvlees in. Het gebruik van kleur-stoffen zoals E124 is onaanvaardbaar in vleesbereidingen.

De vermelding "tante Eliane" doet kwaliteit en traditionele bereidingen vermoeden. Maar dit soort producten bevat vaak niet-conventionele of allesbehalve traditionele ingrediënten.

Deze soep volgens groot-moeders geheim zit vol industriële ingrediënten, zoals aroma's, smaakversterkers, stabilisatoren en kleurstof.

Alweer een kloof tussen de slogan die het heeft over een product op basis van echte boter en room, en de echte samen-stelling, met onder meer weipoeder, plantaardig vet, emulgeermiddelen en een aroma.

De confituur Nostalgie van Materne ziet er authentiek uit. En voor een keer is dat terecht, want hij bevat geen

fructose-glucosestroop, maar enkel suiker.

»

www.test-aankoop.be mei 2010 • 542 Test-Aankoop 29

INTERVIEW

"Het etiket is de identiteitskaart: het moet volledig en correct zijn"

Robert Remyonze voedingsdeskundige

Dat de consument gevoelig is voor de aanblik van een product, valt niet te ontkennen. Geven de fabrikanten hem dan ook wat hij wil?Bedrijven spelen zeker in op de wensen van de consument. Die gaat meer en meer op zoek naar "exotische" producten die hem doen denken aan een reis of typische voeding uit een bepaalde streek. Er is ook een grotere vraag naar het natuurlijke, zoals bio, en naar ambachtelijke producten. Etiketten plaatsen dan ook precies die kwaliteiten in het licht die perfect overeenstemmen met het idee dat de consument zich heeft gevormd over wat hij wil eten.

De verpakking is dan in de eerste plaats een lokaas?Voor de fabrikanten, ja. Maar voor ons moet het etiket van een voedingsproduct bovenal diens identiteitskaart zijn. Het moet de consument eerlijk en volledig informeren over het product zelf zoals het is, zonder vervalsing of verwarring. In bepaalde gevallen misleidt de verpakking de klant echter opzettelijk.

Mogen we dit soort praktijken als illegaal beschouwen?Absoluut. De wet op de handelspraktijken beschouwt een handelspraktijk als bedrieglijk wanneer deze valse informatie bevat of wanneer deze, op welke manier dan ook, de consument met zijn algemene presentatie misleidt en hem aanzet tot een aankoop die hij anders nooit zou hebben gedaan. Bijna alle geanalyseerde producten lappen deze verplichting aan hun laars. De toepassing van de wet moet strenger gebeuren.

Kunnen we verbetering verwachten in de wetgeving?In het Europese Parlement ligt al een tijdje een nieuw wetsontwerp op tafel dat de informatie over voedingswaren wil verbeteren voor de consument. Dit ontwerp betreft onder meer de grootte van de letters, de informatie over voedingsstoffen en de vermelding van de plaats van herkomst. Wij hopen dus dat de situatie hierdoor zal verbeteren, zeker wat de oorsprong van het product betreft.

EUROPESE LABELS

Sommige labels staan garant voor de kwaliteit of de herkomst van een product. De EU voerde er drie in. Ze wijzen op de naleving van de officiële normen met betrekking tot herkomst, samenstelling en traditionele productiewijze.

De beschermde oorsprongsbenaming (BOB) is de strengste norm. De productie,

transformatie en verwerking van het product

moeten gebeuren in een welbepaalde geografische zone met een erkende en vastgestelde vakkennis.Bij ons: Hervekaas, Ardense boter en de eetdruif uit Vlaams-Brabant.

De beschermde geografische aanduiding (BGA) verwijst naar landbouwproducten en

voedingsmiddelen die nauw zijn gelinkt aan een geografische zone, waar ze minstens worden geproduceerd, getransformeerd of verwerkt.Bij ons: 'paté gaumais' (uit de Gaume), Ardense ham, Brussels grondwitloof en de mattentaart uit Geraardsbergen.

De gegarandeerde traditionele specialiteit (GTS) is een label dat de traditionele samenstelling

van een product of zijn traditionele productiewijze

onderstreept. Bij ons: lambiek en het assortiment bieren op basis van lambiek zoals Geuze, Kriek, Framboise ...

Een product dat geen van deze labels draagt, is nog niet slecht. We zouden trouwens graag willen dat ze op meer producten die er aanspraak op kunnen maken, gebruikt zouden worden.

• BES

CH

ER

MD

E OORSPRONGSBE

NA

MIN

G •

vage en soms ronduit bedrieglijke bewoordingen. "Zonder kunstmatige kleurstoffen/aroma's" op een product betekent bijvoorbeeld niet noodzakelijk dat er geen natuurlijke aroma's inzitten. Voor de fabrikant zijn dit allemaal hulpmiddelen om een grotere winstmarge te genereren of zijn product tegen een betere prijs te verkopen.Een gouden raad: check enerzijds de hoeveelheid natuurlijke ingrediënten en anderzijds of er aroma's in het product aanwezig zijn, en u begrijpt meteen beter de kloof tussen de opvallende slogans vooraan en de piepkleine lettertjes achteraan op de verpakking.Hetzelfde gebeurt met de herkomst van streekproducten. De Italiaanse kleuren op de verpakking van een elders gemaakte pizza kunnen de consument misleiden.Nog een probleem is dat, behalve dan voor gekookte ham, omschrijvingen van het type "ambachtelijk" niet door de Belgische wet worden gereglementeerd. Waarom doen we niet zoals onze Britse en Franse buren, die bepaalde marketingtermen definieerden zoals "op oude wijze", "huisbereid", "natuurlijk". De juridische leemte zet bij ons de deur open voor allerlei interpretaties en toepassingen. »

Onderzoek

30 Test-Aankoop 542 • mei 2010 www.test-aankoop.be

Wij eisenOndanks de wet op de handels-praktijken en op etikettering zijn veel verpakkingen misleidend. Wij

eisen nieuwe maatregelen.• Er moet een wet voor het gebruik van de termen "ambachtelijk", "grootmoeders recept" enz. worden uitgewerkt. Deze producten zouden onder meer geen additieven mogen bevatten.• De term "ambachtelijk" mag niet op een industriële productie slaan, maar moet worden beperkt tot een kleinschalige productie.• De herkomst van het product moet altijd duidel ijk vermeld zijn op de verpakking.• De vermeldingen moeten in de lands-talen zijn geschreven, zelfs op de voorzi-jde van de verpakking.• We pleiten voor strengere controles en een strikte toepassing van de huidige wet.

Het etiket ontcijferenU zult het etiket dus al goed moeten ontleden om betrouwbare informatie terug te vinden. Toch getroost slechts een minderheid van de consumenten zich de moeite om ingewikkelde, moeilijk te ontcijferen of haast onvindbare ingrediëntenlijsten uitvoerig te onderzoeken.Waar moet u kijken en hoe leest u het etiket? Vertrouw enkel op de ingrediëntenlijst, die overigens bij wet verplicht is. De ingrediënten worden er altijd opgesomd volgens de gebruikte hoeveelheid, tenzij ze minder dan 2 % bedragen. Als bv. plantaardige vetstoffen vóór olijfolie staan vermeld, betekent dit dat het product meer van die eerste bevat. De aanwezigheid van additieven en aroma's wijst vaak op een gebrek aan dure en hoogwaardige ingrediënten. Om de herkomst van zogenaamde streekproducten te achterhalen, gaat u op zoek naar referenties zoals het adres van de fabrikant of de vermelding "geproduceerd in …".De naam van het product wordt vaak ten onrechte als referentie gebruikt. Zo bevat truffelmayonaise niet per definitie een grote hoeveelheid truffels. Check het

percentage in de ingrediëntenlijst. Ingrediënten die op een of andere manier in de benaming gesuggereerd worden of op de verpakking in de kijker staan, moeten in die lijst met hun exacte percentage vermeld staan. Vertrouw evenmin de ambachtelijke aanblik van een voedingsmiddel (zoals een handgeschreven naam of een rood en wit geruit etiket). Dit biedt geen enkele garantie wat de productiewijze betreft. Let ook hier op de ingrediëntenlijst. Additieven en niet-traditionele bestanddelen verraden een industriële productie. ¬

MEER INFORMATIETwee webadressen om meer te weten over additieven, etikettering, wetgeving of voedingsclaims.

Ons dossier over voedingsclaims: www.test-aankoop.be/sloganOns dossier over voedingsadditieven:www.test-aankoop.be/dossier

VERBORGEN NATIONALITEIT

Pizza, tiramisu, paella, pesto, porto en feta zijn maar enkele voedingsmiddelen die met hun naam alleen al naar een land of streek verwijzen. De herkomst van het product dient ook als verkoopargument.

De verpakking en benaming doen bewust aan feta denken. Maar deze kazen werden gemaakt in Duitsland, een herkomst die niet duidelijk staat vermeld op alle producten. Wie het etiket aandachtig leest, stelt bovendien vast dat het product werd gemaakt van koemelk in plaats van schapenmelk.

De kleuren van de Italiaanse vlag en de vermelding "Italia" slijten deze antipasti voor een Italiaanse specialiteit. Toch is het etiket vaag. Het vermeldt een Zwitsers en een Italiaans adres. Hoe moeten we nu weten waar het vandaan komt?

Wie afgaat op de voorkant van de verpakking zou kunnen geloven dat deze forel uit de Belgische Ardennen komt. De achterkant verraadt evenwel dat deze vis in Frankrijk werd gekweekt.

Deze "Italiaanse ham" komt misschien niet uit Italië. Op de achterkant van de verpakking prijkt de afkorting van Frankrijk. We kunnen ons dus vragen stellen bij de herkomst.

»