Vitamine D deficientie
-
Upload
sijpkens -
Category
Health & Medicine
-
view
5.751 -
download
3
description
Transcript of Vitamine D deficientie
Het vitamine DHet vitamine D
deficiëntie syndroomdeficiëntie syndroom
Dr. Yvo Sijpkens, internist-nefroloogDr. Yvo Sijpkens, internist-nefroloog
(ysijp on twitter)(ysijp on twitter)
Bronovo, Den HaagBronovo, Den Haag
Vitamine D is een (pre)hormoon!Vitamine D is een (pre)hormoon!
Vitamine D deficiëntie is een syndroom!Vitamine D deficiëntie is een syndroom!
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
PatiëntPatiënt
Klinische presentatie vit. D deficiëntieKlinische presentatie vit. D deficiëntie
Heer S, geboren 1947Heer S, geboren 1947
1987 niercelcarcinoom, nefrectomie links1987 niercelcarcinoom, nefrectomie links
1990 diabetes mellitus type 2 bij adipositas1990 diabetes mellitus type 2 bij adipositas
R/ insuline glargine, glimeprideR/ insuline glargine, glimepride
1994 dyslipidemie1994 dyslipidemie
R/ rosuvastatine, ezitimibeR/ rosuvastatine, ezitimibe
1995 hypertensie1995 hypertensie
2005 chronische nierinsufficiëntie, proteïnurie2005 chronische nierinsufficiëntie, proteïnurie
R/ enalaprilR/ enalapril
Klinische presentatie vit. D deficiëntieKlinische presentatie vit. D deficiëntie
L 1.79 m, G 94 kg, oedeemL 1.79 m, G 94 kg, oedeem
RR 132/80 mmHg, pols 62 raRR 132/80 mmHg, pols 62 ra
hemoglobine 9.9 mmol/l, hemoglobine 9.9 mmol/l,
creatinine 176 creatinine 176 µmol/lµmol/l, eGFR 35 ml/min, kalium 5,5 mmol/l, , eGFR 35 ml/min, kalium 5,5 mmol/l,
glucose 7.8, HbA1c 7.8glucose 7.8, HbA1c 7.8
calcium 2.30 mmol/l, albumine 31 g/l, fosfaat 1.73 mmol/lcalcium 2.30 mmol/l, albumine 31 g/l, fosfaat 1.73 mmol/l
urinezuur 0.38 mmol/l, urinezuur 0.38 mmol/l, 25(OH)D 26 nmol/l25(OH)D 26 nmol/l, PTH 22.5 pmol/l, PTH 22.5 pmol/l
cholesterol 4.5, LDL 2.2 HDL 1.1, TG 2.5 mmol/lcholesterol 4.5, LDL 2.2 HDL 1.1, TG 2.5 mmol/l
24 uurs urine: totaal eiwit 9.5 g24 uurs urine: totaal eiwit 9.5 g
> met gewichtsverlies en chloortalidon sterke reductie proteïnurie> met gewichtsverlies en chloortalidon sterke reductie proteïnurie
Interpretatie 25(OH)2 spiegel?Interpretatie 25(OH)2 spiegel?
nmol/lnmol/l
> 200 (500) > 200 (500) potentieel toxischpotentieel toxisch
75 (100) -20075 (100) -200 optimaaloptimaal
50-7550-75 lichte deficiëntielichte deficiëntie
25-5025-50 matige deficiëntiematige deficiëntie
< 25< 25 ernstige deficiëntie ernstige deficiëntie
Lifeguards: 25(OH)D ~ 200 nmol/lLifeguards: 25(OH)D ~ 200 nmol/l
Vitamine D in normale bevolkingVitamine D in normale bevolking
25(OH)D in Bronovo bij diabetes25(OH)D in Bronovo bij diabetes
25(OH)D in Bronovo25(OH)D in Bronovo
Het vitamine D deficiëntie syndroom!Het vitamine D deficiëntie syndroom!
1.1. Fysiologie vitamine D metabolisme Fysiologie vitamine D metabolisme
2.2. Oorzaken vitamine D deficiëntie Oorzaken vitamine D deficiëntie
3.3. Vitamine D deficiëntie en diabetes Vitamine D deficiëntie en diabetes
4.4. Vitamine D deficiëntie en hypertensieVitamine D deficiëntie en hypertensie
5.5. Vitamine D deficiëntie en hart- en vaatziektenVitamine D deficiëntie en hart- en vaatziekten
6.6. Behandeling vitamine D deficiëntie Behandeling vitamine D deficiëntie
Vitamine D metabolismeVitamine D metabolisme
FysiologieFysiologie
D3 ≠ D2 ≠ 25(OH)D ≠ 1,25(OH)2DD3 ≠ D2 ≠ 25(OH)D ≠ 1,25(OH)2D
D3 wordt in de huid gemaakt uit D3 wordt in de huid gemaakt uit 7-dehydrocholesterol7-dehydrocholesterol
(of ingenomen als supplement) – niet biologisch actief(of ingenomen als supplement) – niet biologisch actief
CholecalciferolCholecalciferol
D2 is plantaardig (omgezet uit ergosterol) D2 is plantaardig (omgezet uit ergosterol)
Ergocalciferol Ergocalciferol
25-OH-D wordt in de lever gemaakt uit D2 en D3, 25-OH-D wordt in de lever gemaakt uit D2 en D3,
de opslagvorm, NIET biologisch actiefde opslagvorm, NIET biologisch actief
CalcidiolCalcidiol
11,25-di(OH)-D3 wordt gemaakt in de nieren en ook ,25-di(OH)-D3 wordt gemaakt in de nieren en ook
extrarenaal intracellulair - biologisch actiefextrarenaal intracellulair - biologisch actief
Calcitriol Calcitriol
Vitamine D metabolismeVitamine D metabolisme
Extrarenaal
Vitamine D metabolismeVitamine D metabolisme
Autocriene effecten vitamine DAutocriene effecten vitamine D
Vitamine D receptor abundant aanwezig!Vitamine D receptor abundant aanwezig!
Vitamine D heeft invloed op ca 2000 genen (6% genoom)!
Pleiotrope effecten vitamine DPleiotrope effecten vitamine D
Remming:
Proliferatie
Renine
Auto-immuunreacties
Stimulatie:
Differentiatie
Insuline
Immuniteit(cathelicidine)
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
OorzakenOorzaken
Copyright ©2008 BMJ Publishing Group Ltd.
BMJ 2008;336:1318-1319
Vitamine D deficiëntie syndroom Vitamine D deficiëntie syndroom
Vitamine D deficiëntie - oorzakenVitamine D deficiëntie - oorzaken
Verminderde synthese cholecalciferol huidVerminderde synthese cholecalciferol huid
Donkere huidskleurDonkere huidskleur
Veroudering (70 jaar – 75% Veroudering (70 jaar – 75% ))
Bedekkende kledingBedekkende kleding
Binnenleven, seizoen, latitude Binnenleven, seizoen, latitude
Zonnebrandecreme (factor 15 - 99% Zonnebrandecreme (factor 15 - 99% ))
LuchtvervuilingLuchtvervuiling
Vitamine D deficiëntie - oorzakenVitamine D deficiëntie - oorzaken Onvoldoende vit. D inname met de voedingOnvoldoende vit. D inname met de voeding
Malabsorptie Malabsorptie
Adipositas (sequestratie vit. D in vet)Adipositas (sequestratie vit. D in vet)
ZwangerschapZwangerschap
Lever falen (hydroxylation Lever falen (hydroxylation ))
Medicatie (P450 Medicatie (P450 - katabolisme - katabolisme ))
Nierfalen (productie 1.25 (OH)2 Nierfalen (productie 1.25 (OH)2 ))
Nefrotisch syndroom (verlies vit D BP)Nefrotisch syndroom (verlies vit D BP)
1,25(OH)2 deficiëntie – nierinsufficiëntie1,25(OH)2 deficiëntie – nierinsufficiëntie
Afname 1Afname 1-hydroxylase activiteit-hydroxylase activiteit
Onvoldoende 25 (OH)D substraat Onvoldoende 25 (OH)D substraat
25(OH)D deficiëntie25(OH)D deficiëntie
Verminderde 1Verminderde 1-hydroxylase productie-hydroxylase productie
Afgenomen niermassaAfgenomen niermassa
Remming 1Remming 1-hydroxylase activiteit-hydroxylase activiteit• hyperfosfatemiehyperfosfatemie• uremische toxinesuremische toxines• acidoseacidose• FGF-23 (fibroblast growth factor)FGF-23 (fibroblast growth factor)
Vit D deficiëntie - nierinsufficiëntieVit D deficiëntie - nierinsufficiëntie
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
gevolgengevolgen
Vitamine D deficiëntie - gevolgenVitamine D deficiëntie - gevolgen
Vitamine D deficiëntieVitamine D deficiëntie
diabetesdiabetes
Vitamine D suppletie en diabetes type 1Vitamine D suppletie en diabetes type 1
Finnish 1966-birth cohort: Vitamin D to the babies Finnish 1966-birth cohort: Vitamin D to the babies
prevented diabetes by 1996 when they were age 30 prevented diabetes by 1996 when they were age 30
yrsyrs
Hyppönen et al 2001 Lancet 358: 1500–03
Babies who received vitamin D ended up by
age 30 years, with only ONE FIFTH THE RISK OF TYPE 1 DIABETES
Vitamine D deficiëntie en diabetes type 2Vitamine D deficiëntie en diabetes type 2
Vitamine D deficiëntie en diabetes type 2Vitamine D deficiëntie en diabetes type 2
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
hypertensiehypertensie
Vitamine D deficiëntie - hypertensieVitamine D deficiëntie - hypertensie
Vitamine D deficiëntie - hypertensieVitamine D deficiëntie - hypertensie
Cholecalciferol - bloeddrukverlagingCholecalciferol - bloeddrukverlaging
J Clin Endocrinol Metab. 2001;86:1633-7
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
Hart- en vaatziektenHart- en vaatziekten
Vitamine D deficiëntie - HVZVitamine D deficiëntie - HVZ
Vitamine D deficiëntie - HVZVitamine D deficiëntie - HVZ
Arch Intern Med. 2008;168:1340-9
Vitamine D deficientie - mortaliteitVitamine D deficientie - mortaliteit
Arch Intern Med 2008;168:1629-1637.
Vitamine D deficiëntie bij DM – mortaliteitVitamine D deficiëntie bij DM – mortaliteit
Diabetes Care 2010;33:2238
Totale mortaliteit Cardiovasculairemortaliteit
Vitamine D deficiëntie bij CNS – mortaliteitVitamine D deficiëntie bij CNS – mortaliteit
Diabetes Care 2010;33:2238
Vitamine D deficiëntie - HVZVitamine D deficiëntie - HVZ
Cholecalciferol – mortaliteit ↓Cholecalciferol – mortaliteit ↓
Arch Intern Med 2007;167:1730–7
Vitamine D deficiëntie – associatiesVitamine D deficiëntie – associaties
Bot/spier (vallen, fracturen, fibromyalgie)Bot/spier (vallen, fracturen, fibromyalgie)
Maligniteiten (colon, mamma, prostaat, pancreas)Maligniteiten (colon, mamma, prostaat, pancreas)
Auto-immunziekten (MS)Auto-immunziekten (MS)
Huidziekten (eczeem, psoriasis)Huidziekten (eczeem, psoriasis)
Longziekten (asthma)Longziekten (asthma)
Infecties (LWI, influenza, peridontitis, TBC)Infecties (LWI, influenza, peridontitis, TBC)
Neurologie (MS, Parkinson, CVA, dementie)Neurologie (MS, Parkinson, CVA, dementie)
Gynaecologie (myoom, preecclampsie, PMS)Gynaecologie (myoom, preecclampsie, PMS)
Psychiatrie (depressie, schizofrenie)Psychiatrie (depressie, schizofrenie)
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
BehandelingBehandeling
StreefwaardeStreefwaarde
Behandeling vitamine D deficiëntieBehandeling vitamine D deficiëntie
1 1 g of D3 or D2 = 40 IEg of D3 or D2 = 40 IE
D10 = 10 D10 = 10 g = 400 IEg = 400 IE
Voor elke 100 IU vitamin D3 ingenomen, Voor elke 100 IU vitamin D3 ingenomen,
stijgt de 25-OH-D spiegel met 2.5 nmol/l (1 ng/mL)stijgt de 25-OH-D spiegel met 2.5 nmol/l (1 ng/mL)
400 IE – 10; 800 – 20, 2000 – 50 nmol/l 400 IE – 10; 800 – 20, 2000 – 50 nmol/l
Steefwaarde 25(OH)D: Steefwaarde 25(OH)D:
> 50 nmoll/l voor > 50 nmoll/l voor ‘‘bone healthbone health’’
(80)100 – 200 nmol/l voor pleiotrope effecten(80)100 – 200 nmol/l voor pleiotrope effecten
Advies gezondheidsraadAdvies gezondheidsraad
Vit D behoefte afh. van UVB expositieVit D behoefte afh. van UVB expositie
0
500
1000
1500
Summer Fall Winter Spring
Vit
am
in D 3
(IU
)/d
ay
0-5 female0-5 male 6-12 female 6-12 male 13-19 female 13-19 male0-5 female0-5 male 6-12 female 6-12 male 13-19 female 13-19 male
Indicatie Vitamine D suppletieIndicatie Vitamine D suppletie
Behandeling vitamine D deficiëntieBehandeling vitamine D deficiëntie
UVB stralenUVB stralen
• ZonlichtZonlichtUVA (94-97%), UVB (2-5%) UVA (94-97%), UVB (2-5%) ontblote armen en benenontblote armen en benentussen 10 uur tussen 10 uur ‘‘s ochtends en 15 uur s ochtends en 15 uur ‘‘ s middags s middagsgedurende 10-30 minutengedurende 10-30 minutenroodheid voorkomenroodheid voorkomenlevert 10-20000 IE cholecalciferol oplevert 10-20000 IE cholecalciferol op
• ZonnebankZonnebankfluoriscerende lampen simuleren zonlichtfluoriscerende lampen simuleren zonlichteen a tweemaal per week 10 mineen a tweemaal per week 10 minlevert per keer 10000 IE cholecalciferol oplevert per keer 10000 IE cholecalciferol op
Behandeling vitamine D deficiëntieBehandeling vitamine D deficiëntie CholecalciferolCholecalciferol
• Davitamon tab 100 IE 1 dd 8-10Davitamon tab 100 IE 1 dd 8-10
• Devaron/orthica/HEMA tab 400 IE 1 dd 2-4Devaron/orthica/HEMA tab 400 IE 1 dd 2-4
• softgels Solgar 600/1000 IE 1 dd 1-2softgels Solgar 600/1000 IE 1 dd 1-2
• calcichew/D3 500 of 1000 mg/800 IE 1 dd 1calcichew/D3 500 of 1000 mg/800 IE 1 dd 1
• CAD 1000mg/880 IE 1 dd 1CAD 1000mg/880 IE 1 dd 1
• Capsules Fagron 2800/5600 IE 1 pwk 2-3Capsules Fagron 2800/5600 IE 1 pwk 2-3
• Softgels 10000 IE 1 pwk 1-2Softgels 10000 IE 1 pwk 1-2
• drank FNA 50000 IE /ml 1-2 pmnddrank FNA 50000 IE /ml 1-2 pmnd
Behandeling vitamine D deficientieBehandeling vitamine D deficientie
Steefwaarde: 25(OH)D 100 – 200 nmol/l (40-80 ng/ml)Steefwaarde: 25(OH)D 100 – 200 nmol/l (40-80 ng/ml)
Streefwaarde 125 (100-150) nmol/l?Streefwaarde 125 (100-150) nmol/l?
Spiegel chimpanzees in AfrikaSpiegel chimpanzees in Afrika
Spiegel lifeguardsSpiegel lifeguards
Spiegel van moeders die borstvoeding gevenSpiegel van moeders die borstvoeding geven
nodig voor voldoende D bij kind.nodig voor voldoende D bij kind.
Boven de 100 nmol/ pas opslag in vet en spieren, Boven de 100 nmol/ pas opslag in vet en spieren,
daarmee voldoende voorraad voor de winterdaarmee voldoende voorraad voor de winter
… …vaste dosis?vaste dosis?
Hoge dosis cholecalciferol is veilig!Hoge dosis cholecalciferol is veilig!
Vitamine D deficiëntie - HVZ
Hoge dosis calcium met D is niet veilig!Hoge dosis calcium met D is niet veilig!
Vitamine D deficiëntie - HVZ
BMJ 2010;341
JAMA 2010;303:1815
Eenmalig cholecalciferol 500.000 IU:Eenmalig cholecalciferol 500.000 IU:too much!! > meer fracturen!too much!! > meer fracturen!
Vitamine D intoxicatie is zeldzaam?Vitamine D intoxicatie is zeldzaam?
Cave combinatie cholecalciferol, alfacalcidiol en calcium
Vitamine D deficiëntie syndroomVitamine D deficiëntie syndroom
Vit. D deficiëntie komt veel voor en wordt vooral Vit. D deficiëntie komt veel voor en wordt vooral
veroorzaakt door onvoldoende zonlichtexpositie, veroorzaakt door onvoldoende zonlichtexpositie,
onvoldoende vit. D in de voeding, en adipositas.onvoldoende vit. D in de voeding, en adipositas.
Vit. D deficiëntie is geassocieerd met diabetes door Vit. D deficiëntie is geassocieerd met diabetes door
verminderde insuline secretie.verminderde insuline secretie.
Vit. D deficiëntie is geassocieerd met hypertensie en hart- Vit. D deficiëntie is geassocieerd met hypertensie en hart-
en vaatziekten oa. door RAAS activatie.en vaatziekten oa. door RAAS activatie.
Vit. D deficiëntie is geassocieerd met kanker en infectiesVit. D deficiëntie is geassocieerd met kanker en infecties
Behandeling bestaat uit UVB expositie en voldoende Behandeling bestaat uit UVB expositie en voldoende
suppletie op geleide van 25 (OH) D spiegels.suppletie op geleide van 25 (OH) D spiegels.
Niets nieuws onder de zon: voorkom Niets nieuws onder de zon: voorkom het vitamine D deficiëntie syndroom!het vitamine D deficiëntie syndroom!