~VISIE ~VERBINDING~VERBEELDING~ bijeenkomst 1 directeuren p.o. September 2019

Beeld: Jan Cremer Red Horizon

Programma bijeenkomst 1

8.30 uur: Inloop met koffie / thee

9.00 uur: Aanleiding tot dit traject

9.05 uur: Rondje kennismaking

10 uur: Actueel; Presentatie Spacetime Layers een project ontwikkeld ism een plusklas van de Oosterhogebrugschool in Groningen

pauze

10.45: Intro op programma

11.00 uur: Intro / pitch door Marloes, aanleiding om in gesprek te gaan over visie en beleid

11.30 uur: 1e Inventarisatie input en specifieke vragen van deelnemers

12.00 uur: Afspraken en afsluiting

*wie presenteert volgende keer? (max. 10 minuten)

Uitgangspunten pilot Leiding geven aan (cultuur)onderwijs vraagt visie, kennis en inzicht.

Hoe begeleid en bewaak je als schoolleider de kwaliteit van dit proces?

En, hoe borg je kunst en cultuur duurzaam in je school?

Het verrijken van jouw praktijk staat centraal.

Uitgangspunt: Expertise, kennisdeling - en verwerving d.m.v. gastcolleges, casuïstiek, workshops en presentaties.

* We zetten cultuuronderwijs in allerlei facetten op visie- en beleidsniveau in de schijnwerper en we zoeken samen antwoorden op vragen van schoolleiders en besturen uit het veld.

Een dialoog is een dialoog als we: • open luisteren

• vooroordelen achterwege laten

• de spanning van het onderwerp afhalen

• niet winnen of verliezen, maar ontdekken

• leren in plaats van gelijk krijgen

De dialoog vraagt om ‘professionele afstand’, loyaliteit en verplaatsing in elkaar, met respect voor elkaars denkbeelden.

Leidinggeven is in dialoog zijn…

‘Wat is verkwikkender dan het licht, dat is het gesprek’

- Goethe -

Uit de actualiteit: Korte presentatie Spacetime Layers

• Spacetime Layers is een gezamenlijk platform van culturele organisaties, natuurbeheer en educatieve instellingen, waarmee informatie kan worden geplaatst op een interactieve kaart.

• Scholen kunnen gratis gebruikmaken van de app. Maakten leerlingen tot voor kort rondleidingen op papier? Dat kan nu in de app Space Time Layers.

• Tijdens educatieve projecten gaan leerlingen op zoek naar (verhalen achter) cultureel erfgoed en dragen de gevonden kennis vervolgens weer uit in de vorm van interactieve routes en spellen, eventueel met gebruik van Virtual Reality.

• Mediawijsheid, digitale geletterdheid, cultuuronderwijs en vakoverstijgende didactiek komen zo allemaal samen in deze innovatieve app die ontstond in een Groningse basisschoolklas.

planning en opzet bijeenkomsten 1) 4 september: 09.00 – 12.00 uur, kennismaking en introductie

2) 2 oktober: 14.00 uur – 16.00 uur Barend van Heusden, hoogleraar kunst en cognitie

3) 9 oktober: 09.00 – 12.00 uur o.a. met presentatie van José en Sander

4) 30 oktober: 09.00 - 12.00 uur o.a. met Evert Bisschop Boele, lector kunsteducatie, specialisatie muziek

5) 27 november: 09.00 - 12.00 uur o.a. met Philip Reijns, inspecteur onderwijs en Theisje van Dorsten expert cultuuronderwijs

6) 26 februari 2020: 09.00 – 12.00 uur programma nog in overleg in te vullen

7) 15 april 2020 09.00 - 12.00 uur programma nog in overleg in te vullen

Cultuur is complex. Het is alles - taal, erfgoed, kunst, sociale relaties, opvoeding, identiteit - en dit alles ook nog eens allemaal tegelijk.

Het is hinderlijk ongrijpbaar.

Het is de essentie van wat ons bindt, het verrijkt en bepaalt iedere dag onze levens, het is iets dat we maken en eraan deelnemen is een mensenrecht.

En terwijl de waarde ervan voor de gemeenschap kan worden bepaald, laat het zich niet zo eenvoudig meten.’

Julianne Schultz, ‘The fourth pillar,’ The Griffith Review 44

Inhoud programma

Mindset door Barend van Heusden, hoogleraar kunst en cognitie, over cultuur en cultuuronderwijs. Barend schetst de context waarom cultuuronderwijs belangrijk is. Zijn artikel (digitaal, zie bijlage) kun je zien als een inhoudelijke onderbouwing voor dit traject. In zijn lezing +gesprek licht hij een en ander toe.

Cultuuronderwijs en de Inspectie. Bijeenkomst met inspecteur primair onderwijs Philip Reijns over cultuuronderwijs; Wat zijn jouw ervaringen? Waar loop jij tegenaan (team / bestuur / overheden) Wat weet je van de rol van de inspectie? Waar ben je benieuwd naar?

Mindset door Evert Bisschop Boele: Lectoraat Groningen. Lector Evert Bisschop Boele (en bijzonder hoogleraar Betekenis van Cultuurparticipatie Rotterdam), vertelt over de betekenis en de rol van muziek in de samenleving, specifiek binnen cultuuronderwijs. Het gaat o.a. over een nieuwe manier van naar muziekonderwijs kijken, waarbij de muzikale identiteit van de leerling centraal staat. Muziekonderwijs wordt dan ook wel gezien als muzikale subjectivering (Biesta).

De rol van de schoolleider in het samenwerken met de culturele omgeving; co-creatie. SBO De Kimkiel over het project Cultuurprofs voor het speciaal onderwijs i.s.m. kunstencentrum VRIJDAG ihkv visieontwikkeling en professionalisering schoolteam en kunstenaars, door Geke Slagman (voormalig ICC’ er en nu adviseur) en Bea de Vries (voormalig schoolleider en nu student master kunsteducatie). Theisje van Dorsten, expert cultuuronderwijs, verzorgt de inhoudelijke onderbouwing.

Verdieping, kwesties die boven komen drijven n.a.v. de sprekers. Suggesties, uitwisseling eigen good practice, wat speelt er op jouw school, bv visieontwikkeling; of vakspecifiek, erfgoed, media, kunst, of vervolg CMK beleid, professionalisering team ...

Bijeenkomst terugblik en vervolg: Wat heeft het traject VVV voor jou als schoolleider betekend en opgeleverd? En, hoe gaan we nu verder?

Inventarisatie thema’s Algemeen en cultuureducatie

• Visie op leren, ontwikkeling en onderwijs

• Theoretische onderbouwing cultuureducatie / cultuuronderwijs

• Actuele ontwikkelingen in cultuureducatie /cultuuronderwijs

• Wat is de functie van cultuuronderwijs in relatie tot andere vakgebieden

• 21e eeuwse skills en cultuuronderwijs

Specifiek Rol schoolleider

• Ervaringen delen professionele rol

• Inspiratie

• Nieuwe kennis opdoen

• Visie – en beleid ontwikkelen, uitdiepen samen met ICC ‘er en vertalen naar werkwijze in de praktijk

• Hoe maak je het verschil?

Posities en belangen onderwijs

• Bestuur, bovenschools management

• Ouders, omgeving

• Inspectie

Uitspraken uit de gesprekken met directeuren p.o.

• ‘Blijf niet in de loge zitten, we moeten allemaal die dansvloer op!’

• ‘Cultuur is het cement tussen de stenen, het verbindt alles met elkaar. Zo kijken we er oprecht naar als team, onze visie moet zichtbaar zijn in de school.’

• ‘Wij investeren zwaar in professionalisering, we hebben steeds opnieuw input en inspiratie nodig.’

• 'Waarom is alles zo versnipperd? Waarom kan het niet integraal? Dat is toch de bedoeling van cultuuronderwijs?’

Waarom vind jij cultuuronderwijs belangrijk?

• Wat houdt jou nu bezig als schoolleider?

• Waar zou je feedback op willen?

• Wat daagt jou uit?

• Hoe zou je dat aan willen pakken?

‘Het doel is niet om beter te leren kunst maken, maar om het directe nut van professionele kunst te laten zien. Het uitgangspunt is dat de docent aan de leerlingen laat zien wat er in de wereld goed, belangrijk en betekenisvol is.

Door de cirkel van de professionele kunst toe te voegen, voeg je iets nieuws toe en laat je leerlingen een stap verder zetten. Dat maakt, aansluitend bij Biesta, dat je een nieuwe wereld ontsluit bij leerlingen. Kunst is werk van hoofd, hart en handen

Daarbij is kunst zowel naar binnen gericht (ons verlangen) als naar buitengericht om in dialoog met de wereld te kunnen blijven.

Kunst maken, kunst doen, kunst uitvoeren, kunst beleven om de dialoog met de wereld te verdiepen en te verbreden.

Hierbij is de kracht van kunsteducatie dat het vragen stelt. Wat leert kunst mij? Wat probeert kunst mij te onderwijzen? Kunst roept daarmee vragen op over mijzelf. Over hoe ik kijk en hoe ik in de wereld sta.’

Dr. Emiel Heijnen, (1970), Lectoraat Kunsteducatie, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

schoolleider

school- omgeving

visie & ervaring

wet- en regelgeving

ontwikkeling van

leerlingen

school-

organisatie

onderwijs-

organisatie

personeel

cultuur

facilitair

resultaten

lange loop

korte loop

STURINGSDOMEINEN van de Schoolleider:

‘Opbrengsten’ ihkv inspectie

• Uit de gesprekken met schoolleiders:

• ‘Anderen kiezen (soms noodgedwongen) voor een eenduidige focus op de zaakvakken. Intrigerend is de vraag waardoor die keuze ingegeven is. Welke overwegingen spelen een rol? Gedegen onderwijsinhoudelijk onderzoek of specifieke kennis, een pragmatische keus, of is het de weg van de minste weerstand? Zo snel mogelijk die opbrengsten omhoog?’

• ‘We zien regionaal en landelijk steeds meer voorbeelden waarin onderzocht wordt hoe de kunstvakken binnen thema’s versterkend kunnen werken en hoe je leerlijnen of vakgeïntegreerd onderwijs opzet en wat de specifieke rol van kunst kan zijn in het aanleren van taal en rekenen.’

• https://talentstimuleren.nl/thema/stimulerend-signaleren/rijke-leeractiviteiten/bloom

• Kunst=Taal en Rekenen, taal- en rekenprogramma, ontmoetingen tussen kinderen, kunst, museum, kunstenaar en leerkracht. 2017 Wolf Brinkman, Elsje Miedema, Catrien Schreuder, Boijmans van Beuningen, van Gorcum (zie ook: www.boijmans.nl)

Vragen • Hoe zit het met de visieontwikkeling en het interne

beleid cultuuronderwijs op jouw school? (schoolspecifiek)

• Zijn het gescheiden werelden? Aanbod vanuit bijvoorbeeld een cultuurmenu en onderwijs binnenschools?

• Hoe beredeneerd is het? Wordt e.e.a. afgestemd?

• Hoe werk je samen met je ICC ‘er, hoe stuur je dat als schoolleider aan?

Wat voor soort leiderschap is er nodig op scholen die willen / moeten veranderen of innoveren?

Ontwikkeling van de professionele identiteit van een docent, leraar,

schoolleider

Professionele identiteit vraagt niet alleen om explicitering en onderhoud maar ook:

om bewuste transformatie

om anders kijken

om afscheid nemen van wat niet meer werkt

en ruimte maken voor nieuwe inzichten

Wat wordt hiermee bedoeld?

Zie je dat terug in jouw praktijk?

Hoe dan?

Bron: ‘Je Binnenste Buiten’ Ruijters, M.C.P., 2015

Neem een casus uit je eigen praktijk waar ben je trots op?

• Welke verandering werd doorgevoerd in de school ? • Waarom werd deze verandering ingevoerd? • Op welke manier is deze ingevoerd, geleid, begeleid? • Wat was jouw rol en van je ICC ‘er of werkgroep? • Wat was de rol van het bestuur / bovenschools

management / gemeente / scholengroep?

Hete Hangijzers Noteer in steekwoorden

met betrekking tot cultuuronderwijs:

• Wat houdt jou nu bezig als schoolleider?

• Waar zou je feedback / ondersteuning op willen?

• Wat daagt jou uit?

• Hoe zou je dat aan willen pakken?

Voorbereiding bijeenkomst 2

• Lees het artikel van Barend van Heusden (zie bijlage)

• Je ontvangt op de 1e bijeenkomst het boek Cultuur2, geschreven door B. van Heusden en A. Rass. Het vormt de basis voor cultuuronderwijs en is een mooie toegankelijke kennismaking met het gedachtengoed.

• Wat wordt jouw speerpunt tijdens dit traject?

Literatuur en onderzoek • Krüger, Meta, Leidinggeven aan onderzoekende scholen,

Coutinho, (2014)

• Matrix (2015) Gebaseerd op schooltypen en scenario's. Lectoraat Didactiek en Inhoud van de Kunstvakken (2015).

• D21: Literatuurstudie Onderzoek naar 21e eeuwse vaardigheden en cultuureducatie in het Nederlandse basisonderwijs, Zwolle: Windesheim, p.55 t/m 61, LKCA (2014)

• http://kunstzinnigeorientatie.slo.nl/handreiking-schoolleiders/visie-op-kunst-en-cultuuronderwijs

• Jacobse, A., Paus, H., & Roozen, I. (2007). Een hele kunst of geen kunst aan? Hoe een school via inhoudelijk leiderschap cultuureducatie een goede plek geeft. Enschede: SLO (2007)

• Ruijters, M.C.P., Je Binnenste Buiten, 2015