Virtule valuta als aanvulling op het betalingsverkeer

Vir tue le valuta a ls aanvulling op he t be ta lings ve rke e r

Scr iptant: Ar r ie J.D. Vis , 303151av 7- 11- 2014 Be ge le ide rs : dr . A.B.M. Soppe e n mw. mr . K.A. Kra lj Eras mus School of Law, s e c tie Financie e l Re cht

Co py rig ht ( c ) 2 0 1 0 B itbo y

Ve rs c hil le nde lo g o 's v a n v irtue le v a luta ( v . l . n . r. B itc o in, Lite c o in, P e e rc o in , N a me c o in, P rime c o in e n Fe a the rc o in

Scr iptie vir tue le valuta 1

W hat is re al? How do y ou de fine 're al'? If y ou're talk ing about w hat y ou can fe e l,

w hat y ou can s m e ll, w hat y ou can tas te and s e e , the n 're al' is s im ply e le c trical

s ignals inte rpre te d by y our brain.

Morphe us (Matr ix , 1999)


Inhoudsopgave 1 Onderzoeksopzet ........................................................................................................ 5

1.1 Aanleiding ........................................................................................................................ 5

1.2 Relevantie ........................................................................................................................ 6

1.3 Afbakening en probleemstelling ....................................................................................... 6

1.4 Onderzoeksmethodiek ..................................................................................................... 7

1.5 Leeswijzer ........................................................................................................................ 7

2 De functies van geld .................................................................................................... 9

2.1 Inleiding ........................................................................................................................... 9

2.2 Geld ................................................................................................................................. 9

2.2.1 Definitie ........................................................................................................................... 9

2.2.2 Geld als ruilmiddel ......................................................................................................... 10

2.2.3 Geld als rekenmiddel ..................................................................................................... 11

2.2.4 Geld als oppotmiddel .................................................................................................... 11

2.2.5 Geld in een eindige economie ....................................................................................... 12

2.2.6 Casus: Iraakse dinar ....................................................................................................... 13

2.3 Virtuele valuta: fiduciair geld of grondstofgeld? ............................................................. 14

2.4 Virtueel geld in de praktijk: de Bitcoin ............................................................................ 15

2.4.1 Verkrijgen van Bitcoins .................................................................................................. 16

2.5 Tussenconclusie ............................................................................................................. 17

3 Virtuele valuta in het recht ........................................................................................ 19

3.1 Inleiding ......................................................................................................................... 19

3.2 Virtuele valuta in een civielrechtelijk kader .................................................................... 19

3.2.1 Goedsdiscussie .............................................................................................................. 19

3.2.2 Virtuele valuta als een zaak ........................................................................................... 20

3.2.3 Virtuele valuta als een vermogensrecht ........................................................................ 23

3.3 Civielrechtelijke casus: Bitcoin een ruilmiddel ................................................................ 24

3.3.1 Inleiding ......................................................................................................................... 24

3.3.2 Rechtsvraag ................................................................................................................... 24

3.3.3 Bitcoins: giraal of chartaal geld ..................................................................................... 24

3.3.4 Rechterlijke uitspraak .................................................................................................... 25

3.4 Virtuele valuta in een financieelrechtelijk kader ............................................................. 26

3.4.1 Geldmiddelen: chartaal, giraal en elektronisch geld ..................................................... 26


3.4.2 Financieel instrument .................................................................................................... 27

3.4.3 Beleggingsobject ........................................................................................................... 28

3.4.4 Financieel product ......................................................................................................... 28

3.4.5 Ondernemen in virtuele valuta ..................................................................................... 29

3.5 Toezichthouders ............................................................................................................. 29

3.5.1 De Nederlandsche Bank ................................................................................................ 29

3.5.2 Autoriteit Financiële Markten ....................................................................................... 30

3.5.3 Virtuele valuta onder toezicht van de Wft .................................................................... 31

3.6 Virtuele valuta in Europa ................................................................................................ 31

3.6.1 Europese Centrale Bank ................................................................................................ 31

3.6.2 Europese Bankenautoriteit ............................................................................................ 34

3.7 Tussenconclusie ............................................................................................................. 34

4 Potentieel van virtuele valuta .................................................................................... 36

4.1 Inleiding ......................................................................................................................... 36

4.2 SWOT-‐Analyse ................................................................................................................ 36

4.3 Analysepunten ............................................................................................................... 37

4.4 Sterkten virtuele valuta .................................................................................................. 38

4.4.1 Ruilmiddel ...................................................................................................................... 38

4.4.2 Rekenmiddel .................................................................................................................. 38

4.5 Zwakten virtuele valuta .................................................................................................. 38

4.5.1 Oppotmiddel ................................................................................................................. 38

4.6 Kansen virtuele valuta .................................................................................................... 39

4.6.1 Als een goed .................................................................................................................. 39

4.6.2 Betaalmiddel ................................................................................................................. 39

4.6.3 Regulering ...................................................................................................................... 39

4.7 Bedreigingen virtuele valuta ........................................................................................... 40

4.7.1 Fiduciariteit .................................................................................................................... 40

4.7.2 Toezicht ......................................................................................................................... 40

4.7.3 Tussenconclusie ............................................................................................................. 41

5 Samenvatting en conclusie ......................................................................................... 43

5.1 Onderzoeksvragen ......................................................................................................... 43

5.2 Aanbevelingen ............................................................................................................... 45

5.3 Tot slot ........................................................................................................................... 46


6 Bibliografie ................................................................................................................ 48

6.1 Literatuur ....................................................................................................................... 48

6.2 Jurisprudentie ................................................................................................................ 53

6.3 Afbeeldingenlijst ............................................................................................................ 53


1 Onderzoeksopzet 1.1 Aanle iding Ve e l me ns e n kwame n in 2013 voor he t e e r s t in aanraking me t Bitcoins . Re ge lmatig

was de vir tue le munt in de me dia , vaak ware n he t s ucce s ve rhale n ove r de fors e

re nde me nte n die be le gge rs be haald hadde n (DeOndernemer.nl, 2013). Ook ware n e r

ve rs chille nde be dr ijve n die aankondigde n Bitcoins a ls be taa lmidde l te acce pte re n (van

Miltenburg, 2013). Late r kwame n e r ook ve rhale n ove r ove rhe de n die kr it is ch

te ge nove r de ze vir tue le munt s tonde n e n he t hande le n e rvan ze lfs ve rbode n (Kraan,

2013). Ook zijn e r ve rs chille nde ke re n s chr ifte lijke vrage n ge s te ld aan de Minis te r van

Financiën ove r Bitcoins e n de s ta tus van vir tue e l ge ld in Ne de r land (Aanhangsel

Handelingen II, 2012/13, nr. 2508) (Aanhangsel Handelingen II, 2013/14, nr. 581).

Afbe e lding 1 Ko e rs v e rlo o p Mt . Go x , be na de rba a r v ia ht tp:/ / w w w . bitc o inc ha rts . c o m/ c ha rts / mtg o x U S D# tg Wz m1 g 1 0 z m2 g 2 5

Bove ns taande grafie k toont he t koe rs ve r loop van Bitcoins op de inmidde ls ge s lote n

Japans e hande ls be urs Mt.Gox . Opvalle nd in de ze grafie k is de vola tilite it van de in

2013 ve rhande lde Bitcoins . He t be le gge n in Bitcoins was in da t jaar ze e r s pe cula tie f.

He t toonaange ve nde hande ls pla tform Mt.Gox is inmidde ls fa illie t , maar dit be te ke nt

e chte r nie t he t e inde van de Bitcoin omdat e r me e rde re hande ls pla tforme n zijn

waarop de Bitcoin ve rhande ld kan worde n (Wismans, 2014).1

1 Voorbe e lde n van ande re we bs ite s die a ls hande ls pla tform funge re n zijn Bits tamp.ne t, Krake n.com e n BT C- e .com. 2 Ande re vorme n van vir tue le valuta zijn bijvoorbe e ld Lite coin, Pe e rcoin, Name coin, Darkcoin of Doge coin. Op he t voorblad s taan e e n aanta l logo’s van ve rs chille nde vir tue le valuta’s . 3 Altcoins is e e n s ame nvoe ging van de woorde n a lte rnatie ve coins .


1 .2 Re le vantie Ove r he t conce pt van digita le va luta , waarbij de authe ntic ite it ge ve r ifie e rd kan

worde n door e e n wis kundige be re ke ning is in de ja re n tachtig van de vor ige e e uw a l

ge s chre ve n (Chaum, 1983). Er zijn nadie n ve rs chille nde e xpe r ime nte n ge we e s t, maar

de grote doorbraak was die van de Bitcoin. De ze s cr iptie gaa t nie t ove r Bitcoins an

s ich , maar ove r de ca te gor ie waar toe Bitcoins be hore n: vir tue le va luta . Er zijn

ve rs chille nde vorme n van vir tue le va luta waarvan de Bitcoin de be ke nds te is .2 He t

groots te ve rs chil tus s e n de ze s oor te n vir tue le va luta is vaak e e n te chnis ch as pe ct a ls

de tota le hoe ve e lhe id munte n in omloop, de s ne lhe id waarme e e r nie uwe munte n

onts taan of de manie r van be ve iliging. De ze minde r be ke nde vir tue le va luta’s worde n

altcoins ge noe md (Was hingtonpos t, 2014).3 Voor he t doe l van dit onde rzoe k zijn de ze

ve rs chille n nie t r e le vant e n za l s te e ds de Bitcoin a ls voorbe e ld worde n aange haald.

Bitcoins zijn onts taan doordat ie mand (of e e n groe p pe rs one n) onde r e e n ps e udonie m

e e n pape r s chre e f ove r vir tue le va luta e n hie rme e ande re n kon e nthous ias me re n.

Bitcoins worde n vaak ge zie n a ls vir tue e l goud, Bitcoins moe te n name lijk ge dolv e n

worde n door compute rs (Nakamoto, 2008). Doordat Bitcoins nu re ge lmatig in he t

nie uws zijn is e r in de maats chappij e e n duide lijke be hoe fte aan e e n he lde r jur idis ch

kade r . Dat e r ook e e n polit ie ke compone nt aanwe zig is blijkt we l da t e r vrage n ove r

zijn ge s te ld in de T we e de Kame r (Aanhangsel Handelingen II, 2012/13, nr. 2508) (Aanhangsel

Handelingen II, 2013/14, nr. 581).

1 .3 Afbake ning e n proble e ms te lling De ze s cr iptie gaa t ove r vir tue le va luta , ge s pe cifice e rd a ls va luta waarbij e r ge e n

ce ntra le uitge ve nde ins te lling is die voor re gule r ing zorgt maar e r we l e e n

uits tapmoge lijkhe id is . Ee n uits tapmoge lijkhe id is he t kunne n wis s e le n van vir tue le

va luta naar ge ld e n we e r te rug. 4 Dit in te ge ns te lling tot ruils ys te me n a ls Local

Exchange T rading Sys te ms (LET S) waarbij e r e e n ce ntraa l uitge ve nde ins te lling is

(Williams, 1996). De authe ntic ite it van va luta wordt in he t ge val van cryptovaluta zoals

Bitcoins door e e n ve rs le ute ling ge ve r ifie e rd (Chaum, 1983). He t doe l is he t inzichte lijk

2 Ande re vorme n van vir tue le valuta zijn bijvoorbe e ld Lite coin, Pe e rcoin, Name coin, Darkcoin of Doge coin. Op he t voorblad s taan e e n aanta l logo’s van ve rs chille nde vir tue le valuta’s . 3 Altcoins is e e n s ame nvoe ging van de woorde n a lte rnatie ve coins . 4 He t conce pt van vir tue le valuta me t uits tapmoge lijkhe id za l be s proke n worde n in paragraaf 3 .6 .1 Europe s e Ce ntra le Bank.


make n in hoe ve r re vir tue le va luta ’s e e n aanvulling kunne n zijn op he t inte rna tionale

be ta lings ve rke e r . Hie rvoor za l e r onde rzoe k worde n ge daan naar de functie s van

traditione le va luta . De hoofdvraag die in de s cr iptie be antwoord za l worde n draa it om

he t pote ntie e l van vir tue le va luta . De hoofdvraag luidt:

In hoe v e rre z ijn v irtue le v aluta’s e e n aanv ulling op he t inte rnationale

be talings v e rk e e r?

Om de ze hoofdvraag te be antwoorde n zijn de volge nde de e lvrage n ge formule e rd:

-‐ W at is de rol v an v aluta in he t inte rnationale be talings v e rk e e r?

-‐ W at z ijn v irtue le v aluta’s ?

-‐ W at is de juridis che s tatus v an v irtue le v aluta?

-‐ W at is e r nodig om v irtue le v aluta’s duurzaam onde rde e l uit te late n m ak e n

v an onze s am e nle v ing?

1.4 Onde rzoe ks me thodie k Om dit onde rzoe k uit te voe re n za l e r e e n lite ra tuurs tudie worde n ge daan naar de rol

van (vir tue le ) va luta binne n he t huidige inte rna tionale be ta lings ve rke e r . Aan de hand

van e conomis che the or ie ën ove r de functie s van ge ld za l de rol e n he t nut van

vir tue le va luta ge analys e e rd worde n. Hie rbij za l e r s te e ds ge analys e e rd worde n hoe

vir tue le va luta e n ge ld zich tot e lkaar ve rhoude n. Ook za l de jur idis che s ta tus van

vir tue le va luta be s tude e rd worde n.

1 .5 Le e s wijze r He t twe e de hoofds tuk van de ze s cr iptie gaa t ove r de functie s van ge ld. De

his tor is che ontwikke ling van ge ld za l be s proke n worde n, ge volgd door e nke le

be langr ijke the or ie ën ove r de functie s van ge ld. T ot s lot za l aan de hand van de

cas us van de Iraaks e dinar aange toond worde n da t ge ld ook zijn waarde kan

be houde n a ls e r ge e n ce ntra le uitge ve nde ins te lling aanwe zig is .

He t de rde hoofds tuk za l de jur idis che kant van vir tue le va luta be lichte n. Ee rs t za l de

rol van ge ld binne n he t Burge r lijk We tboe k be s proke n worde n, dit is name lijk me t

name van be lang bij he t c ivie lre chte lijke ge bruik van vir tue le va luta . Aan de hand van

e e n cas us za l be s proke n worde n in hoe ve r re vir tue le va luta ’s (in dit s pe c ifie ke ge val

Bitcoins ) a ls ge ld in de zin van he t Burge r lijk We tboe k be s chouwd die ne n te worde n.


Ve rvolge ns za l aan de hand van de We t op he t financie e l toe zicht (hie rna : Wft)

ge analys e e rd worde n in hoe ve r re e r toe zicht wordt uitge oe fe nd op he t ge bruik van

vir tue le va luta . Ook he t s tandpunt van de Europe s e toe zichthoude rs za l be s proke n

worde n.

De tus s e nconclus ie s uit de ze hoofds tukke n zulle n in he t vie rde hoofds tuk le ide n tot

e e n SWOT - analys e . In de ze analys e za l ge conclude e rd worde n wat de pote ntie s zijn

van vir tue le va luta om e e n duurzaam onde rde e l van de s ame nle ving kunne n uitmake n.

Dit a lle s za l r e s ulte re n in de be antwoording van de hoofdvraag e n e nke le

aanbe ve linge n in he t vijfde hoofds tuk.


2 De functies van geld 2.1 Inle iding In dit hoofds tuk s taa t de rol van ge ld e n in he t bijzonde r he t be gr ip vir tue le va luta

ce ntraa l. In he t inte rna tionale be ta lings ve rke e r is he t ge bruik van ge ld nie t me e r we g

te de nke n. Vaak worde n in he t dage lijks s praakge bruik vir tue le va luta e n digitaa l ge ld

aan e lkaar ge lijkge s te ld. Door midde l van e e n lite ra tuuronde rzoe k za l he t ve rs chil

ve rduide lijkt worde n. Om tot e e n uitle g te kome n van vir tue le va luta is he t be langr ijk

da t e e r s t wordt inge gaan op he t pr inc ipe van ge ld e n de functie hie rvan. He t twe e de

ge de e lte van dit hoofds tuk gaa t ove r vir tue le va luta .

2 .2 Ge ld

2.2.1 De finitie De Wft ge e ft toe lichting op ve e l in de ze we t voorkome nde be gr ippe n.5 Ee n nade re

be s tude r ing van dit a r tike l toont aan da t he t be gr ip ge ld hie r in nie t wordt ge noe md.

We l is he t be gr ip ge ldm idde le n ge noe md. Ge ldmidde le n is hie rbij ge de finie e rd a ls

char taa l ge ld, giraa l ge ld of e le ktronis ch ge ld.6,7

Opvalle nd is da t he t be gr ip ge ld volge ns de we tge ve r ge e n inte rpre ta tie be hoe ft. De

vraag is of dit komt doordat e r ge e n a lge he le de finitie is of doordat ge ld e e n

a lge me e n ge acce pte e rd be gr ip is . Om de ze vraag te be antwoorde n is he t be langr ijk

om de lite ra tuur te be s tude re n rondom he t be gr ip ge ld.

He t woorde nboe k van Dale oms chr ijft ge ld a ls e e n alge m e e n ruilm idde l v an m e taal of

papie r, danw e l giraal. Ee n twe e de oms chr ijving is v e rm oge n, k apitaal (Van Dale

Uitgevers, 2014). He t woord ‘fia t’ komt uit he t Latijn e n be te ke nt goe dk e ure n of

ins te m m ing (Latijn - Nederlands woordenboek, 2014). In de conte x t van fia t ge ld duidt dit

op goe dge ke urd ge ld of a lge me e n ge acce pte e rd ge ld. Fiducia ir ge ld is e e n

a lte rna tie ve be naming voor fia t ge ld.

De Europe s e Ce ntra le Bank (hie rna : ECB) ge e ft e e n uitle g van fia t ge ld door dr ie

functie s van ge ld te be s chr ijve n (European Central Bank, 2012). De ze functie s zijn:

5 Ar tike l 1 :1 Wft. 6 Ar tike l 1 :1 Wft (ge ldmidde le n). 7 He t be gr ip ge ldmidde le n wordt in paragraaf 3 .2 Vir tue le valuta in e e n c ivie lre chte lijk kade r be s proke n. In de de finitie lijs t van ar tike l 1 :1 Wft wordt ge ld nie t nade r toe ge licht.


ruilm idde l, re k e nm idde l e n oppotm idde l. In de volge nde paragrafe n zulle n de ze

be gr ippe n vanuit de lite ra tuur toe ge licht worde n. De ECB zie t ge ld a ls e e n s oc iaa l

e le me nt, he t is aan ve rande r ing onde rhe vig door ve rande r inge n in de s ame nle ving

(European Central Bank, 2012).

Fia t ge ld (of fiducia ir ge ld) is in de lite ra tuur ge de finie e rd a ls e e n ruilmidde l zonde r

intr ins ie ke waarde . De Br its e e conoom e n filos oof Je vons onde rs che idde vie r

functie s van ge ld. Ge ld is e e n ruilm idde l, e e n re k e nm idde l, e e n s paarm idde l e n e e n

m idde l om tijd te ov e rbrugge n in tr ans ac tie s 8 (Jevons, 1875). De laa ts te twe e functie s

van ge ld zijn door de ECB s ame nge voe gd in he t be gr ip oppotm idde l (European Central

Bank, 2012). Er zijn ve rs chille nde the or ie ën ontwikke ld waarom me ns e n ge ld

acce pte re n in plaa ts van goe de re n. In de volge nde paragrafe n zulle n ve rs chille nde

e conomis che the or ie ën be s proke n worde n aan de hand van de ze dr ie functie s van

ge ld: ruilm idde l, re k e nm idde l e n oppotm idde l.

2 .2.2 Ge ld als ruilmidde l Voordat me n ge ld ge bruikte we rde n producte n ge ruild voor e e n ande r product. De ze

ruilhande l was nie t a lt ijd e ffic iënt. Hande lare n hadde n nie t a lt ijd de moge lijkhe id om

dire c t hun producte n te ruile n voor da tge ne wat zij nodig hadde n. Hie rvoor was e e n

ruilmidde l nodig wat vaak e e n e de lme taa l was . Dit gronds tofge ld (Enge ls : commodity

mone y) had a ls voorde e l da t de waarde dire c t we rd inge zie n. Goud is e e n be ke nd

voorbe e ld hie rvan. Er zijn e chte r ook voorbe e lde n be ke nd van ruilmidde le n a ls

cacaobone n, maïs of s igare tte n (Weatherford, 1997). Dit toont aan da t e r bij

gronds tofge ld we l e e n duide lijke culture le compone nt aanwe zig is . Op e e n ge ge ve n

mome nt we rde n waarde papie re n ge bruikt in plaa ts van he t gronds tofge ld, de ze

waarde papie re n ware n de voor lope rs van ge ld. Vroe ge r kon me n de ze

waarde papie re n bij de uitge ve nde ins te lling inwis s e le n voor goud. Voor a l he t

uitge ge ve n ge ld was de te ge nwaarde in goud be s chikbaar . Ge ld we rd ge acce pte e rd

omdat he t me e r liquide is dan goe de re n (Menger, 1892).

8 He t gaat hie rbij om he t e le me nt tijd, ge ld is in fe ite e e n tijde lijke vorm van ve rmoge n. Nie t he t be zit e rvan is e e n doe l op zich maar de moge lijkhe id die he t bie dt om op e e n la te r t ijds tip e e n ande r product re tour te kr ijge n (Papadopoulos , 2009).


2 .2.3 Ge ld als re ke nmidde l T e ge nwoordig ve r te ge nwoordigt ge ld ge e n dire c te waarde in goud me e r (European

Central Bank, 2012). In 1944 we rd de waarde van de Ame r ikaans e dolla r ge koppe ld aan

de waarde van goud. Ande re va luta we rde n ve rbonde n aan de Ame r ikaans e dolla r e n

de trans ac tie s van de inte rna tionale hande l in gronds toffe n we rd in dolla r s

ve r re ke nd. Dit we rd he t Bre tton Woods s ys te e m ge noe md (Eichengreen, 2011). In de

ja re n ze ve ntig van de vor ige e e uw be gonne n ve e l lande n hun munte e nhe id los te

koppe le n van de Ame r ikaans e dolla r e n hun dolla rvoor rade n om te wis s e le n in goud.

He t Bre tton Woods s ys te e m raakte hie rme e in ve rval (Eichengreen, 2011). De

Ame r ikaans e pre s ide nt Nixon maakte uite inde lijk ge bruik maakte van de be voe gdhe id

uit de in 1970 aange nome n e conomis che s tabilis a tie we t (Economic Stabilization Act, 1970)

om de Ame r ikaans e dolla r los te koppe le n van de goudpr ijs . Vanaf da t mome nt ware n

ve e l va luta’s nie t me e r ge koppe ld aan goud e n was e r s prake van ge ld da t ge bas e e rd

is op ve r trouwe n (Eichengreen, 2011). Ge ld kan ge bruikt worde n om goud te kope n e n

ve r te ge nwoordigt hie rme e mome nte e l e e n indire c te waarde in goud.

He t bijzonde re van fia t ge ld is da t e r s prake is van ve r trouwe n. Ie mand acce pte e r t

he t ge ld vanuit de ve rwachting da t bij e e n volge nde trans ac tie e e n ande re par tij de

waarde van he t ge ld za l acce pte re n (Carnell, Macey, & Miller, 2009). Ge ld kan ge bruikt

worde n a ls r e ke nmidde l om de waarde van ve rs chille nde goe de re n te ge n e lkaar a f te

ze tte n. Dit ve r trouwe n wordt ve rs te rkt doordat de uitge ve nde ins te lling (de ove rhe id)

he t ge ld acce pte e r t bij incas s e re n van be las tinge n. Doordat de be las tinge n be taa ld

die ne n te worde n in de offic ië le munte e nhe id e n de ove rhe id ge bruikmaakt van de ze

munte e nhe id s traa lt e r ve r trouwe n uit e n wordt e r vraag ge cre ëe rd (Gladstone, 1997).

2 .2.4 Ge ld als oppotmidde l De Ame r ikaans e e conoom Koche r lakota he e ft ge s te ld da t ge ld e e n ge he uge nfunctie

ve rvult in onze s ame nle ving. Door midde l van ge ld kan ruilhande l plaa ts vinde n me t

e e n le ve r ing van de goe de re n op ve rs chille nde mome nte n (Kiyotaki & Wright, 1989).

Ge ld is e e n midde l om tijd te ove rbrugge n (Jevons, 1875).

T e r illus tra tie , pe r s one n A, B e n C produce re n e e n goe d da t zij r e ge lmatig me t e lkaar

ve rhande le n. Als de producte n op he tze lfde mome nt ge re e d zijn kan de ove rdracht

dire c t plaa ts vinde n. In dit ge val is dit nie t zo, pe rs oon A le ve r t in he t voor jaar aan

pe rs oon B. Pe rs oon B le ve r t in de zome r aan pe rs oon C e n pe rs oon C le ve r t in he t


na jaar aan pe rs oon A. Pe rs oon A za l a ls e e r s te le ve re n, maar pas aan he t e inde van

he t jaar zijn be s te lde product ontvange n. Pe rs oon A wil ze ke rhe id he bbe n da t hij zijn

goe de re n za l kr ijge n van pe rs oon C. En pe rs oon C wil voordat hij de producte n

uitle ve r t ze ke rhe id he bbe n da t pe rs oon A aan zijn ve rplichtinge n r ichting B he e ft

voldaan. Er is be hoe fte aan e e n re gis te r van uitge voe rde trans ac tie s om te

controle re n of ie de re e n zich aan de afs prake n he e ft ge houde n (Kocherlakota, 1998).

Ge ld is hie rbij de goe dkoops te manie r om bij te houde n wie zich aan de afs prake n

he e ft ge houde n. Er hoe ft ge e n ce ntraa l r e gis te r te zijn, he t bij e e n trans ac tie kunne n

ove rhandige n van ge ld is a l voldoe nde om aan te tone n da t me n e e n re cht he e ft

opge bouwd (Lucas, 1980) (Ostroy, 1973).

2 .2.5 Ge ld in e e n e indige e conomie De laa ts te the or ie ove r he t ge bruik van ge ld is me e r abs trac t. In e e n one indige

e conomie is e r ge e n twijfe l of ge ld e e n toe koms tige waarde he e ft. De hoogte van die

waarde kan var iëre n, ook he t type ge ld. Wat nie t za l ve rande re n is da t e r e e n midde l

nodig is om waarde uit te drukke n. Er is ge e n e indpunt van de e conomie e n e r is ook

ge e n mome nt da t de goe de re n hun waarde ve r lie ze n. De ge bruike rs van he t ge ld

zulle n be re id blijve n om he t ge ld te acce pte re n (Kiyotaki & Wright, 1989).

Ge ld kan ook ge bruikt worde n in e e n e conomie waarvan duide lijk is da t die za l

a flope n. Op he t mome nt da t ge bruike rs van ge ld zich e rvan be wus t zijn da t de

e conomie e indig is za l e r hype r infla tie onts taan. Nie mand wil de laa ts te zijn die ge ld

in be zit he e ft e n wil bij he t dr ijve n van hande l e e n pre mie ontvange n voor he t r is ico

dat hij loopt (Deck, McCabe, & Porter, 2006). In he t ge val van he t hande ls pla tform Mt.Gox

waar Bitcoins ve rhande ld we rde n is dit e ffe c t ook waarge nome n. De Bitcoins op he t

pla tform Mt.Gox konde n nie t me e r opge nome n worde n, toch ble e f de pr ijs op de

e x te rne markt s tijge n doordat me n de ve rwachting had da t he t inge le gde ge ld nog

we l uitge ke e rd kon worde n.9

T e r illus tra tie ge bruike n we we e r he t voorbe e ld me t de pe rs one n A, B e n C.10 In dit

ge val za l de cyclus s le chts e e nmaal worde n door lope n. Pe rs oon A kan ge ld

toe voe ge n aan he t s ys te e m e n pe rs oon C za l e indige n me t he t ge ld. Pe rs oon C he e ft

9 Zie hie rvoor Afbe e lding 1 Koe rs ve r loop Mt.Gox op pagina 5 . 10 Zie paragraaf 2 .2 .4 Ge ld a ls oppotmidde l.


dan nie ts me e r aan he t ge ld e n za l nie t wille n ruile n voor ge ld maar voor fys ie ke

goe de re n. Pe rs oon B za l op zijn be ur t ook ge e n ge ld acce pte re n van A omdat hij we e t

da t pe rs oon C nooit ge ld van pe rs oon B za l acce pte re n. Op die manie r kan

be re de ne e rd worde n da t e r in dit e indige s ys te e m ge e n ge ld ge bruikt za l worde n

doordat nie mand me t he t ge ld wil ove rblijve n.

Door Kove nock e n de Vr ie s (2002) is e e n mode l ge s che ts t hoe ge ld ge bruikt kan

worde n in e e n e indige e conomie . Hie rvoor he bbe n zij de te rm he likopte rge ld

ontwikke ld. In e e n e conomie zijn e r ve e l me e r hande lare n e n we e t nie mand wie he t

ge ld he e ft inge bracht e n wie a ls laa ts te za l hande le n. Ie de re e n ve rke e r t in de

ve rwachting da t he t ge ld ge bruikt kan worde n omdat de kans groot is da t e r nog e e n

trans ac tie za l volge n. Spe cifie ke r , me n acce pte e r t ge ld bij e e n trans ac tie op he t

mome nt da t de wins t a ls ge volg van de trans ac tie grote r is dan de kans da t me n a ls

laa ts te ove rblijft me t he t ge ld (Kovenock & de Vries, 2002).

2 .2.6 Cas us : Iraaks e dinar He t ve r trouwe n in e e n munte e nhe id kan zo ve r gaan da t bij he t ontbre ke n van e e n

ce ntra le uitge ve nde ins te lling me ns e n de waarde van he t ge ld toch nog acce pte re n

(Foote, Block, Crane, & Gray, 2004) (King, 2004). Ee n his tor is ch voorbe e ld is de Iraaks e

dinar , de munte e nhe id van Irak. Voor de Golfoor log van 1990 we rde n de

bankbilje tte n door he t Br its e be dr ijf De La Rue op Zwits e r s e drukpe rs e n ge drukt,

hie r kwam de bijnaam Zwits e r s e dinar voor de Iraaks e dinar vandaan. Na de

inte rna tionale s anctie s die Irak ware n opge le gd konde n e r ge e n bankbilje tte n me e r

worde n ge ïmpor te e rd e n be s loot de Iraaks e ove rhe id ove r te s tappe n op e e n nie uwe

munt, de nie uwe Iraaks e dinar (Saddam dinar 11 ge noe md). De oude Iraaks e dinar

(Zwits e r s e dinar ) we rd na 1989 nie t me e r ge produce e rd maar we rd in he t noorde n

van Irak nog s te e ds ge bruikt door de Koe rdis che be volking. Dit is bijzonde r omdat e r

ge e n ce ntraa l uitge ve nde ins te lling me e r was . Dit ge be urde op grote s chaal e n had

ze lfs a ls re s ultaa t da t de nie uwe Iraaks e dinar (Saddam dinar ) de value e rde te n

opzichte van de oude Iraaks e dinar (Zwits e r s e dinar ).

11 Vanwe ge de le e s baarhe id za l e r s te e ds achte r Iraaks e dinar aange ge ve n worde n of he t om de oude (Zwits e rs e dinar ) of de nie uwe (Saddam dinar ) gaat.


Afbe e lding 2 Ko e rs v e rlo o p S a dda m dina r/ Zw its e rs e d ina r, bro n U nite d N a t io ns , Ce ntra l B a nk o f Ira q

Opge me rkt die nt hie rbij te worde n da t e r ge e n s prake was van e e n e indige e conomie .

Na de ve rdr ijving van Saddam Hoe s s e in uit Irak wilde me n de door Saddam

ge ïntroduce e rde dinar nie t me e r ge bruike n. Me n kon de oude Iraaks e dinar

(Zwits e r s e dinar ) s ame n me t de nie uwe Iraaks e dinar (Saddam dinar ) in 2003

omwis s e le n voor de nie uwe munte e nhe id (Iraaks e dinar ) die de Ame r ikane n

introduce e rde n (Foote, Block, Crane, & Gray, 2004) (King, 2004).

2 .3 Vir tue le valuta: fiduciair ge ld of gronds tofge ld? Dit onde rzoe k gaa t ove r de rol die vir tue le va luta in onze s ame nle ving kan s pe le n.

Eind vor ige e e uw is e r a l be toogd da t door de te chnologis che vooruitgang e n

ontwikke linge n in be taa ls ys te me n de trans ac tie - e n informatie kos te n zulle n da le n.

Dit zou de we g vr ij make n voor a lte rna tie ve va luta (Krüger & Godschalk, 1998).

In he t be gin van dit hoofds tuk is uitge le gd da t fia t ge ld in de lite ra tuur wordt ge zie n

a ls e e n be taa lmidde l zonde r intr ins ie ke waarde . Papie re n bilje tte n he bbe n van

zichze lf ge e n waarde . Doordat de ge bruike rs e rvan e r waarde aan he chte n kr ijgt he t

waarde . Dit in te ge ns te lling tot bijvoorbe e ld goude n munte n waarvan de waarde

ge bas e e rd is op de gronds tof waar ze van zijn ge maakt. In he t ge val van fiducia ir

ge ld is e r s prake van e e n ce ntraa l uitge ve nde ins te lling die de be s chikbare

hoe ve e lhe id ge ld kan ve rgrote n of ve r lage n (Menger, 1892) (Papadopoulos, 2009).

Vir tue le va luta he e ft ge e n intr ins ie ke waarde zoals gronds tofge ld. He t fe it da t

vir tue le va luta’s a lle e n digitaa l be s taan is nie t de oorzaak hie rvan. Giraa l ge ld wordt

imme rs ook a ls fiducia ir ge ld ge zie n. De re de n da t vir tue le va luta ge e n intr ins ie ke

waarde he e ft ligt in he t fe it da t e r ge e n uitge ve nde ins te lling is . Vir tue le va luta

ve r te ge nwoordigt s le chts e e n waarde zolang de ge bruike rs e rvan die waarde


acce pte re n. Omdat vir tue le va luta’s a lle e n door de ge bruike rs op waarde worde n

ge s chat zijn Bitcoins te kwalifice re n a ls fiducia ir ge ld (Olafsson, 2014).

Er kan e chte r be toogd worde n da t vir tue le va luta’s zoa ls Bitcoins , e e n vorm van

gronds tofge ld zijn. De ge dachte hie rbij is da t e r ge e n ce ntra le uitge ve nde ins te lling is

die de toe voe r van vir tue le va luta kan ve rs te rke n of ve rminde re n. Dat kan imme rs

a lle e n a ls e e n me e rde rhe id van de ge bruike rs hie rme e za l ins te mme n. He t ge ld

duplice re n is door he t s ys te e m van de ve rs le ute ling onmoge lijk. De intr ins ie ke

waarde zou dan in he t c ryptografis che 12 as pe ct ligge n e n dit zou e e n vir tue le va luta

kwalifice re n a ls gronds tofge ld. Vir tue le va luta wijkt a f van gronds tofge ld aange zie n

de tota le hoe ve e lhe id be s chikbare va luta nie t plots e ling ve rhoogd kan worde n door

te chnologis che ontwikke linge n of s chomme linge n in de aanvoe r (Seldin, 2013).13

Vir tue le va luta is e e n tus s e nvorm van fiducia ir ge ld e n gronds tofge ld. Vir tue le

va luta’s zijn a ls be ide vorme n te kwalifice re n, maar ve rs chille n toch ook we e r

duide lijk van he t uitgangs punt van zowe l fiducia ir ge ld e n gronds tofge ld. De oorzaak

hie rvan ligt in he t digita le as pe ct. Er is s prake van unie ke (nie t- duplice e rbare )

digita le compute rcode s , de be naming cryptovaluta is hie rvan afge le id. Vanwe ge de ze

me nge ling van fiducia ir ge ld e n gronds tofge ld wordt ook we l de te rm kuns tmatig

gronds tofge ld 14 (Enge ls : s ynthe tic commodity mone y) ge bruikt, we lke e e n goe de

aanvulling is van he t be s taande the ore tis che kade r (Baukema, Bitcoin: een (ongereguleerd)

betaalmiddel van de toekomst?, 2013) (Seldin, 2013).

2 .4 Vir tue e l ge ld in de praktijk: de Bitcoin Ee n van de be ke nds te voorbe e lde n van vir tue e l ge ld is de Bitcoin. Aan de hand van

de Bitcoin zulle n e e n aanta l be langr ijke e ige ns chappe n van vir tue le va luta be s proke n

worde n. Ook za l be s chre ve n worde n op we lke manie r vir tue le va luta ’s ve rkre ge n

kunne n worde n.

12 Cryptografie is de te chnis che te rm voor ve rs le ute ling e n komt van he t Gr ie ks e woord voor ge he ims chr ift . 13 In de ge s chie de nis is dit ve rs chille nde male n voorge kome n. De nk hie rbij aan de Spaans e impor t van zilve r uit ve rove rde ge bie de n in Zuid- Ame r ika . 14 Ge voe ls matig is vir tue e l ge ld me e r fiducia ir ge ld dan gronds tofge ld e n daarom zou ook he t woord digitaa l fiducia ir ge ld ge bruikt kunne n worde n. De aute ur is e chte r van me ning dat vir tue e l gronds tofge ld be te r klinkt.


Bitcoins , vaak aange duid me t BT C, zijn in 2008 be dacht door e e n anonie m pe rs oon of

groe p pe rs one n onde r he t ps e udonie m Satos hi Nakamoto. Sa tos hi Nakamoto s chre e f

e e n te chnis ch pape r ove r he t ge bruik van vir tue le va luta me t de naam Bitcoin

(Nakamoto, 2008). Bitcoins zijn a lle e n digitaa l be s chikbaar , dit is inhe re nt aan he t fe it

da t he t ge type e rd is a ls vir tue e l ge ld. Er is imme rs volge ns de de finitie van de ECB

ge e n fys ie ke vorm bij vir tue e l ge ld (European Central Bank, 2012).15 Dit maakt he t las tig

om he t be gr ip van be zit van Bitcoins te be vatte n. He t be zit van Bitcoins kan he t be s te

ve rge le ke n worde n me t he t kunne n be s chikke n ove r e e n bankre ke ning op numme r

zoals dit ge bruike lijk is in Zwits e r land. He t ge ld be s taa t nie t fys ie k, maar ie de re

bankre ke ninghoude r zie t de va luta a ls zijn be zit . De bankre ke ninghoude r kan zich

authe ntice re n door midde l van e e n code e n kan dan be s chikke n ove r he t s a ldo van de

bankre ke ning (Nakamoto, 2008).

He t s a ldo e n de trans ac tie s van ie de re re ke ning zijn inzichte lijk voor de

buite nwe re ld. Er is e e n ope nbaar ce ntraa l r e gis te r waar in s taa t hoe ve e l Bitcoins e r

op e e n be paalde re ke ning aanwe zig zijn. Dit r e gis te r , ge naamd de Blockchain, wordt

bijge houde n door duize nde n compute rs die bij e lkaar e e n groot ne twe rk vorme n. Er

is s prake van e e n pe e r - to- pe e r (p2p) ne twe rk. Dat wil ze gge n da t de individue le

compute rs in dire c t contac t me t e lkaar s taan. Er is ge e n ce ntra le compute r (s e rve r )

nodig. Als be loning voor he t bijhoude n van dit r e gis te r ontvange n zij Bitcoins . Alle

tr ans ac tie s worde n ook in dit r e gis te r opge s lage n. Ie de re e n kan a lt ijd he t s a ldo e n de

his tor is che muta tie s van e e n Bitcoinre ke ning zie n.16 Omdat he t s a ldo van Bitcoin-

re ke ninge n ope nbaar is die nt de e ige naar van e e n Bitcoinre ke ning zijn pe rs oonlijke

code te tone n op he t mome nt da t hij e e n trans ac tie wil doe n. (Nakamoto, 2008)

2.4.1 Ve rkr ijge n van Bitcoins Bitcoins zijn op twe e manie re n te ve rkr ijge n: door ze aan te s chaffe n of door ze te

ontde kke n (he t zoge naamde de lve n). Voora l he t de lve n van Bitcoins is e e n

inge wikke ld te chnis ch proce s . In de ze s cr iptie za l daarom a lle e n de e s s e ntie van he t

s ys te e m be s proke n worde n. Dit is a lle maal be s proke n in he t te chnis che pape r van

Nakamoto e n de te chnis che de ta ils kunne n hie r inge zie n worde n (Nakamoto, 2008).

15 Zie ook T abe l 1 in paragraaf 3 .6 .1 Europe s e Ce ntra le Bank 16 Via https :/ /blockchain.info/nl/ kan dit re gis te r onde r ande re worde n inge zie n.


He t de lve n van Bitcoins gaa t via de Blockchain. Zoals e e rde r aange ge ve n houde n

compute rs de Blockchain bij, de ze ontvange n a ls be loning hie rvoor op wille ke ur ige

mome nte n Bitcoins . He t e nige wat die compute rs doe n is de me e s t r e ce nte

tr ans ac tie s bunde le n in e e n pakke t e n dit toe voe ge n aan he t ne twe rk. Die ge ne die a ls

e e r s te e e n pakke tje he e ft uitge re ke nd ontvangt e e n aanta l Bitcoins a ls be loning.17

Doordat compute rs vaak in groe pe n re ke ne n (m ining pools ) ve rde le n de ze groe pe n

de ontvange n Bitcoins ove r de aange s lote n compute rs . Aange zie n e r inge wikke lde

be re ke ninge n ge maakt die ne n te worde n is de proce s s orkracht van de compute r de

be pale nde fac tor voor he t aanta l pe r uur te ontvange n Bitcoins (Grinberg, 2011).

He t aans chaffe n van Bitcoins is vr ij e e nvoudig, de ve rs tre kke r ge e ft aan de

Blockchain door da t de ontvange r e e n aanta l Bitcoins kr ijgt. De ve rs tre kke r

authe ntice e r t zich me t zijn unie ke code e n ge e ft hie rme e aan da t he t e e n le gitie me

trans ac tie is . De compute rs die re ke ne n aan de Blockchain ve r ifië re n dit e n

re gis tre re n de trans ac tie . Voor zowe l de ve rs tre kke r a ls de ontvange r is de

tr ans ac tie in te zie n via de Blockchain. Er zijn ve rs chille nde moge lijkhe de n waarbij de

ve rs tre kke r e n de ontvange r me t e lkaar in contac t ge bracht worde n. Dit kan fys ie k

doordat me n e lkaar ke nt, me n kan e lkaar (fys ie k e n/of digitaa l) ontmoe te n na e lkaar

via inte rne t ge contac te e rd te he bbe n 18 of me n maakt ge bruik van e e n inte rme dia ir

we lke ve rge lijkbaar is me t e e n va lutabe urs .19 In dit laa ts te ge val he bbe n ve rs tre kke r

e n ontvange r ge e n dire c t contac t me t e lkaar . Par tije n kunne n voor zichze lf be pale n

we lke mate van anonimite it zij we ns e n.

2 .5 T us s e nconclus ie De e e rs te de e lvraag die in dit hoofds tuk be s proke n is luidt: W at is de rol v an v aluta

in he t inte rnationale be talings v e rk e e r? Ee rs t zijn de ve rs chille nde functie s van ge ld

be s proke n: ruilm idde l, re k e nm idde l e n oppotm idde l. Aan de hand van ve rs chille nde

e conomis che the or ie ën is aange toond wat de rol van ge ld is in he t inte rna tionale

be ta lings ve rke e r . Ve rvolge ns is de twe e de de e lvraag be s proke n: W at z ijn v irtue le

v aluta’s ? He t gaa t in de ze s cr iptie ove r vir tue le va luta me t e e n

17 Na ie de re 210.000 ge vonde n pakke tje s halve e r t de ze be loning. Pe r e ind oktobe r 2014 be draagt de ze be loning 25 Bitcoins . 18 Zie bijvoorbe e ld https :/ / localbitcoins .com/. 19 Zie bijvoorbe e ld https :/ /nl.bits tamp.ne t/ , he t fa illie te Mt.Gox was ook e e n inte rme dia ir .


uit tr e dings moge lijkhe id. Fiducia ir ge ld (bijv. e uro’s ) kan in da t ge val omge ze t worde n

naar vir tue le va luta (bijv. Bitcoins ) e n te rug. Om dit te duide n is e e n tus s e nvorm van

fiducia ir ge ld (bankbilje tte n) e n gronds tofge ld (goud) onts taan in de lite ra tuur :

kuns tmatig gronds tofge ld. Dit is ook s ame nge vat in onde rs taande afbe e lding.

Afbe e lding 3 Ov e rz ic ht s o o rte n g e ld

Aan de hand van Bitcoins is aange toond da t de volge nde e ige ns chappe n de bas is

vorme n voor vir tue e l ge ld: (1) he t s a ldo e n de tr ans ac tie s van ie de re re ke ning zijn

inzichte lijk, (2) de ge bruike rs kunne n ze lf hun mate van anonimite it kie ze n e n (3)

tr ans ac tie s kunne n a lle e n ge daan worde n nadat de be s chikke r van e e n re ke ning zich

ge authe ntice e rd he e ft .

KunstmaZg grondstofgeld

(virtueel fiduciair geld) -‐Uniek door encryp[e -‐Inwisselbaar voor fiat geld (en vice versa) -‐de Bitcoin is een

voorbeeld

Grondstofgeld (commodity money) -‐intrinsieke waarde

-‐Goud is een voorbeeld

Fiduciair geld (fiat geld)

-‐gebaseerd op vertrouwen

-‐Euro's zijn een voorbeeld


3 Virtuele valuta in het recht 3.1 Inle iding Ove r he t be gr ip vir tue le va luta wordt ve e l ge ze gd e n e r zijn me e rde re de finitie s

moge lijk. Bij vir tue e l ge ld de nkt me n vaak aan ge ld da t nie t fys ie k be s taa t. Dit is

e chte r e e n onjuis te voors te lling, he t gira le ge ld be s taa t imme rs ook nie t fys ie k

(Goedhart, 1993). In de volge nde paragrafe n za l e r be s chre ve n worde n wat vir tue le

va luta zijn volge ns he t Ne de r lands e re cht. Ee rs t za l e r ge ke ke n worde n naar he t

c ivie lre chte lijke kade r van vir tue le va luta . Ook za l e r aan de hand van e e n cas us ove r

Bitcoins ge ke ke n worde n hoe vir tue le va luta ge ca te gor is e e rd zijn door de re chte r .

Hie rna komt he t financie e lre chte lijke kade r aan bod waarbij de Wft be s tude e rd za l

worde n, ge volgd door de vis ie van de financië le toe zichthoude rs op vir tue le va luta .

T ot s lot za l de pos itie van de Europe s e toe zichthoude rs be tre ffe nde vir tue le va luta

be s tude e rd worde n.

3 .2 Vir tue le valuta in e e n civie lre chte lijk kade r Bij de analys e van he t c ivie lre chte lijke kade r van vir tue le va luta za l e r e e r s t worde n

inge gaan op de goe ds dis cus s ie . Daarna za l aan de hand van e e n cas us ge ke ke n

worde n wat re ce nte jur is prude ntie he e ft be paald ove r de kwalifice r ing van Bitcoins .

Bij c ivie lre chte lijke kwe s tie s is de Wft nie t van toe pas s ing maar he t Burge r lijk

We tboe k.20 In he t Burge r lijk We tboe k is , ne t a ls in de ove r ige Ne de r lands e we tte n,

ge e n de finitie opge nome n van ge ld.

3 .2.1 Goe ds dis cus s ie De e e rs te vraag die be antwoord die nt te worde n om de c ivie lre chte lijke as pe cte n van

vir tue le va luta te be s tude re n is of de ze ge zie n kunne n worde n a ls e e n goe d.

Goe de re n zijn ge de finie e rd a ls a lle zake n e n ve rmoge ns re chte n.21 ,22 In de volge nde

paragrafe n za l ge analys e e rd worde n of vir tue le va luta ge zie n kunne n worde n a ls e e n

zaak of e e n ve rmoge ns re cht. Uit de lite ra tuur za l blijke n da t e r ve rs chille nde opinie s

zijn, bij e e n ge bre k aan jur is prude ntie is de ze dis cus s ie nog nie t uitge kr is ta llis e e rd.

20 Ar tike l 1 :23 Wft. 21 Ar tike l 3 :1 BW. 22 Inte re s s ant is he t om te re a lis e re n dat dit in he t oude Burge r lijk We tboe k ande rs om was , zake n ware n toe n ge de finie e rd a ls a lle goe de re n e n re chte n (Mijnssen, de Haan, van Dam, & Ploeger, 2006).


3 .2.2 Vir tue le valuta als e e n zaak De e e rs te vraag is of vir tue le va luta’s ge zie n kunne n worde n a ls e e n zaak naar de

be te ke nis van he t Burge r lijk We tboe k: “Zak e n z ijn de v oor de m e ns e lijk e be he e rs ing

v atbare s tof fe lijk e obje c te n”.23 In de ze de finitie zijn twe e voorwaarde n voordat ie ts

e e n zaak ge noe md kan worde n: (1) voor de me ns e lijke be he e rs ing va tbaar e n (2)

s toffe lijk. Voor de me ns e lijke be he e rs ing va tbaar is e e n las tig te de finiëre n

oms chr ijving. Imme rs , lucht wordt nie t be s chouwd a ls voor de me ns e lijke be he e rs ing

va tbaar . Zodra he t e chte r om ge pe rs te lucht in e e n c ilinde r gaa t is he t voor de

me ns e lijke be he e rs ing va tbaar . Uit de par le me nta ire ge s chie de nis is ge ble ke n da t de

ke rn in de ze lijkt te zijn in hoe ve r re de me ns invloe d op ie ts kan uitoe fe ne n (Mijnssen,

de Haan, van Dam, & Ploeger, 2006) (Kuhlmann, 2010). Vir tue le va luta’s zijn daarom te

de finiëre n a ls voor de me ns e lijke be he e rs ing va tbaar . Imme rs , die ge ne die de

be s chikking he e ft ove r de ge he ime code kan de vir tue le va luta ove rs chr ijve n naar

e e n ande re re ke ning.

He t twe e de ke nme rk van e e n zaak is de s toffe lijkhe id. Uit de par le me nta ire

ge s chie de nis blijkt da t dit vanuit zowe l e e n jur idis che a ls na tuurkundige invals hoe k

be zie n kan worde n (Mijnssen, de Haan, van Dam, & Ploeger, 2006). Ande rs ge ze gd, ie ts wat

na tuurkundig ge zie n s toffe lijk is kan jur idis ch a ls nie t- s toffe lijk be s chouwd worde n.

Kle ve ge bruikt he t voorbe e ld van e e n auto. Op he t mome nt da t wordt be s lote n da t

auto’s jur idis ch ge zie n nie t- s toffe lijk zijn, be te ke nt dit nie t da t je me t je oge n dicht

de s ne lwe g ove r kan s te ke n. Er is e e n ve rs chil tus s e n de jur idis che e n na tuurkundige

re a lite it te rwijl dit nie t zo hoor t te zijn (Kleve, 2004).

He t is e e n inte re s s ante oe fe ning v an de ge e s t om dit v anuit e e n natuurk undig

pe rs pe ctie f te be k ijk e n. De dis cus s ie gaat ov e r he t fe it of data als e e n fy s ie k ie ts

be s chouw d k unne n w orde n of nie t . B ij he t ge bruik v an e e n US B- s tick k unne n

databe s tande n opge s lage n w orde n op de US B- s tick , zodra de m ax im ale capacite it

w ordt be re ik t w ordt e r ge ze gd dat de ze “ v ol” is . Indie n data nie t s tof fe lijk is , hoe

k an he t dan dat e e n US B- s tick v ol is ? 24

23 Ar tike l 3 :2 BW. 24 Dit voorbe e ld is be s proke n in e e n hoorcolle ge van mr . P . Kle ve in nove mbe r 2013, vak inte rne tre cht aan de jur idis che faculte it van de Eras mus Unive rs ite it te Rotte rdam.


Kle ve ple it e r voor om de huidige re chts opvatting kr it is ch te be nade re n e n zowe l

e le ktr ic ite it a ls da ta a ls s toffe lijk te de finiëre n. Kle ve is aanhange r van de

na tuurkundige be nade r ing e n is daarom van me ning da t da ta a ls s toffe lijk be s chouwd

die ne n te worde n e n a ls e e n zaak (Kleve, 2004). Hij s luit hie rbij aan bij he t

Ele ktr ic ite its ar re s t waar in de Hoge Raad oorde e lt da t e le ktr ic ite it s tra fre chte lijk

ge zie n die nt te worde n a ls e e n goe d in de zin van “e nig goe d”.25 De Hoge Raad is

hie rbij van me ning da t e r s prake is van e e n ve rmoge ns obje c t indie n he t (1) kan

worde n ge me te n, (2) kan worde n ve rzame ld, (3) voor de me ns e lijke be he e rs ing

va tbaar is e n (4) e e n e conomis che waarde ve r te ge nwoordigt.26 De ze e ige ns chappe n

zorge n e rvoor da t he t be gr ip goe d wordt opge re kt naar e e n nie t- s toffe lijk goe d.

Kle ve conclude e r t daarom dat he t le gitie m is da t da ta ook a ls e e n zaak ge de finie e rd

die ne n te worde n in he t Burge r lijk We tboe k (Kleve, 2004).

He t Hof Arnhe m he e ft me t be tre kking tot da ta e e n vonnis ge we ze n da t bij de

goe ds dis cus s ie rondom data aans luit . 27 De e ige ns chappe n van e e n goe d zoals die

ge noe md zijn in he t Ele ktr ic ite its ar re s t ware n volge ns he t Hof Arnhe m ook van

toe pas s ing op da ta . De Hoge Raad he e ft e chte r de ze re de natie ve rworpe n. 28 Hie rbij

is ge conclude e rd da t e r in he t ge val van die fs ta l van da ta – ande rs dan bij e le ktr ic ite it

– a lt ijd e e n e xe mplaar te r be s chikking van de e ige naar blijft . Data kan imme rs

ge kopie e rd worde n e n wordt nie t we gge nome n. Er is volge ns de Hoge Raad in he t

ge val van da ta ge e n s prake van e e n goe d in s tra fre chte lijke zin.

Dit s luit aan bij he t Giraa l Ge ldar re s t waar in de Hoge Raad via he t s tra fre cht giraa l

ge ld a ls e nig goe d aanme rkt. 29 Dit vanuit de re de natie da t e r s le chts één pe rs oon op

e e n s pe cifie k mome nt in t ijd ove r he t gira le ge ld de be s chikking kan he bbe n. Op he t

mome nt da t ie mand zich he t gira le ge ld he e ft toe ge ëige nd is he t voor de e ige naar

nie t me e r moge lijk om ove r he t gira le ge ld te be s chikke n.

De he e rs e nde re chts opvatting is da t he t s toffe lijkhe ids be gr ip in e nge zin be zie n moe t

worde n. De de finitie van e e n goe d kan nie t worde n opge re kt naar e e n de finitie in

25 Ar tike l 310 Sr . 26 HR 23 me i 1921, NJ 1921, 564 (Ele ktr ic ite its ar re s t). 27 Hof Arnhe m 27 oktobe r 1983, NJ 1984, 80 (Compute rge ge ve ns ). 28 HR 3 de ce mbe r 1996, NJ 1997, 574 (Compute rge ge ve ns ). 29 HR 11 me i 1982, NJ 1982, 583 (Giraal ge ldar re s t).


ruime zin waarbij da ta te kwalifice re n is a ls e e n goe d. Er is nog ge e n re chte r lijke

uits praak of da ta a ls s toffe lijk be s chouwd die nt te worde n in de zin van he t Burge r lijk

We tboe k, de huidige ar re s te n zijn ge bas e e rd op he t s tr a fre cht. He t is e chte r

aanne me lijk da t e r vanuit de s tra fre chte lijke kwalifica tie van da ta be re de ne e rd kan

worde n in c ivie lre chte lijke kwe s tie s .

He t ve rs chil tus s e n da ta e n vir tue le va luta is da t e r bij da ta de moge lijkhe id be s taa t

om de ge ge ve ns te ve rme nigvuldige n. Vir tue le va luta he e ft die moge lijkhe id nie t

doordat e r ge e n s prake is van da ta die ve rme nigvuldigd kan worde n. Er is imme rs

s le chts de moge lijkhe id om aans praak te make n op Bitcoins die op e e n re ke ning

ge s ta ld zijn. De ze kunne n dan doorge s tuurd worde n naar e e n ande re re ke ning. Er is

ge e n fys ie k be s tand wat ge kopie e rd kan worde n, we l de wachtwoorde n om ge ld ove r

te s chr ijve n. Er is bij die fs ta l van vir tue le va luta s prake van e e n fe ite lijke ontne ming

van he t ge zag.30

Dit zou e rvoor ple ite n om binne n he t c ivie le re cht da ta nie t a ls s toffe lijk te

be s chouwe n maar vir tue le va luta we l. Ook hie rove r is e r a lle e n vanuit he t s tra fre cht

e e n re chte r lijke uits praak. In de ze cas us ging he t ove r e e n ge s tole n vir tue e l amule t

in he t compute rs pe l Rune Scape . 31 He t hof he e ft daar in aans luiting ge zocht bij he t

Ele ktr ic ite its ar re s t 32 e n Giraa l Ge ldar re s t . 33 He t vir tue le amule t ve r te ge nwoordigde

e e n e conomis che waarde 34 e n he t ge zag we rd ontnome n van de e ige naar . Hie ruit

we rd ge conclude e rd da t he t ge s tole n vir tue e l amule t ge kwalifice e rd kan worde n a ls

e nig goe d in s tra fre chte lijke zin.

Ge conclude e rd kan worde n da t e le ktronis che da ta volge ns de he e rs e nde

re chts opvatting ge e n zaak is .35 Omdat e r nog ge e n jur is prude ntie is vanuit he t c ivie le

re cht bas e e r t me n zich op uits prake n vanuit he t s tra fre cht. In he t ge val van vir tue le

va luta kan e r ge conclude e rd worde n da t e r aanle iding is om te be argume nte re n da t

dit we l a ls e e n zaak ge zie n kan worde n. Vir tue le va luta he e ft name lijk e e n

e conomis che waarde e n de be s chikking hie rove r kan ie mand afge nome n worde n.

30 Zie paragraaf 2 .4 Vir tue e l ge ld in de praktijk: de Bitcoin. 31 Hof Le e uwarde n 10 nove mbe r 2009, LJN BK2773 (RunEs cape ). 32 HR 23 me i 1921, NJ 1921, 564 (Ele ktr ic ite its ar re s t). 33 HR 11 me i 1982, NJ 1982, 583 (Giraal ge ldar re s t). 34 Soor tge lijke vir tue le obje cte n we rde n ve rhande ld via we bs ite s a ls Marktplaa ts .nl. 35 HR 3 de ce mbe r 1996, NJ 1997, 574 (Compute rge ge ve ns ).


3 .2.3 Vir tue le valuta als e e n ve rmoge ns re cht Ee n ve rmoge ns re cht is volge ns de de finitie van he t Burge r lijk We tboe k: Re chte n die ,

he tz ij afzonde rlijk he t z ij te zam e n m e t e e n ande r re cht, ov e rdraagbaar z ijn, of e r toe

s tre k k e n de re chthe bbe nde s tof fe lijk v oorde e l te v e rs chaffe n, ofw e l v e rk re ge n z ijn in

ruil v oor v e rs tre k t of in he t v ooruitz icht ge s te ld s tof fe lijk v oordoorde e l.36

Zoals e e rde r ge conclude e rd he bbe n vir tue le va luta ’s ge e n fys ie ke ve rs chijnings vorm.

We l is he t moge lijk om hie rme e s toffe lijk voorde e l te ve rs chaffe n, s ommige vir tue le

va luta’s kunne n imme rs omge ruild worde n voor ande re zake n a ls goud, e uro’s of

ze lfs goe de re n.37 Doordat he t hie r om a lle e n s oftware matig be s taande va luta gaa t kan

e r aange s lote n worde n bij de dis cus s ie rondom vir tue le obje c te n. He t be tre ft hie r e e n

ge he e l nie uwe dime ns ie waar nog ge e n jur idis che traditie in ge vormd is . De twe e aan

he t be gin van de ze a line a ge noe mde ve re is te n van e e n ve rmoge ns re cht zijn: (1) ze

zijn ove rdraagbaar e n (2) ze he bbe n daarme e a ls doe l om de be zitte r e rvan s toffe lijk

voorde e l te ve rs chaffe n. De ze twe e e ige ns chappe n zijn aanwe zig bij vir tue le va luta .

Er is ruimte om te conclude re n da t he t ve rmoge ns re cht uitge bre id kan worde n naar

de digita le we re ld, e r zou s prake zijn van e e n ve rmoge ns obje c t s ui ge ne ris

(Neppelenbroek, 2006). Dat be te ke nt da t he t e e n ve rmoge ns re cht is da t a ls e nige in zijn

s oor t be s taa t. Ee n ge he e l nie uwe ca te gor ie waarbij he t r e cht inge haald is door de

te chnologis che ontwikke linge n. Vir tue le va luta voldoe t imme rs aan de voorwaarde n

van e e n ve rmoge ns re cht, de vir tue le va luta an s ich kan nie t in he t be zit van e e n

pe rs oon kome n. He t be s chikkings re cht van vir tue le va luta kan we l ove rge drage n

worde n door de vir tue le va luta ove r te s chr ijve n naar e e n ande r re ke ningnumme r .

De ze pe rs oon be zit dan we e r ge e n vir tue le va luta maar he e ft de be s chikking ove r de

vir tue le va luta op zijn re ke ningnumme r e n kan de ze we e r ove rdrage n naar e e n ande r

re ke ningnumme r .38

Vanuit e e n traditione le be nade r ing is he t aanne me lijke r om te ze gge n da t vir tue le

va luta e e rde r e e n ve rmoge ns re cht dan e e n zaak zijn. We lke be nade r ing ook wordt

ge koze n, vir tue le va luta zijn ze e r ve rde digbaar a ls e e n goe d te de finiëre n.

36 Ar tike l 3 :6 BW. 37 Vir tue le valuta wordt uitge s plits t in ca te gor ie ën in paragraaf 3 .5 .1 De Ne de r lands e Bank. 38 De le ze r die nt in ge dachte n te houde n dat vir tue le valuta nie t in e e n databe s tand te vatte n zijn. Me n kan hoogs te ns be s chikke n ove r de vir tue le valuta doordat me n trans actie s kan ve r r ichte n vanaf de re ke ning waar de ze op s taan.


3 .3 Civie lre chte lijke cas us : Bitcoin e e n ruilmidde l

3.3.1 Inle iding In me i 2014 he e ft de re chtbank Ove r ijs s e l e e n uits praak ge daan in e e n ge ding in

e e r s te aanle g da t ging ove r Bitcoins .39 De e is e r in de ze zaak had e e n ove re e nkoms t

ge s lote n voor he t kope n van 2 .750 Bitcoins 40 van de ge daagde . Op he t mome nt van

s luite n van de ze ove re e nkoms t be droe g de tota le waarde van de trans ac tie

€ 22.137,50. Na be ta ling van dit be drag he e ft e is e r s le chts e e n ge de e lte van de 2 .750

ge kochte Bitcoins ontvange n. De koe rs van Bitcoins is s inds die n flink ge s te ge n e n de

waarde van de nie t ge le ve rde Bitcoins is op he t mome nt van de re chts zaak ge lijk aan

€ 132.792,00. De e is e r vorde r t de aans chafpr ijs te rug van de nie t ontvange n Bitcoins .

T e ve ns wil e is e r e e n s chade ve rgoe ding te r hoogte van de mis ge lope n koe rs wins t.

3 .3.2 Re chts vraag De re chts vraag in de ze cas us was in hoe ve r re Bitcoins aange me rkt kunne n worde n

a ls ge ld in de zin van Afde ling 6 .1 .11 BW. Volge ns de e is e r zijn Bitcoins ge ld in de

zin van ar tike l 6 :112 BW doordat Bitcoins in Ne de r land e e n gangbaar be taa lmidde l

zijn, e r kan imme rs me e be taa ld worde n op s ommige loca tie s .41 Er is s prake van e e n

ge lds om e n e r kan e e n s chade ve rgoe ding ge vorde rd worde n we ge ns de onts tane

koe rs wijziging.42

3 .3.3 Bitcoins : giraal of char taal ge ld De vraag r ijs t dan in hoe ve r re vir tue le va luta ge zie n kan worde n a ls giraa l of char taa l

ge ld. In he t a lge me e n wordt e r aange nome n dat char taa l ge ld be s taa t uit bankbilje tte n

e n munte n, he t ove r ige zou dan giraa l ge ld zijn.43

Ee n be ke nde de finitie van char taa l ge ld is alle s tof fe lijk e obje c te n w aarm e e e e n

s chulde naar naar m aats chappe lijk e opv attinge n e e n s chuld k an v oldoe n (van Esch,

2011). Bij he t voldoe n van e e n ge lds om in char taa l ge ld moe t e r s prake zijn van

gangbaar ge ld.44 De re chtbank Ove r ijs s e l45 haa lt hie rbij de Me mor ie van Antwoord bij

39 Rb. Ove r ijs s e l 14 me i 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667 (Bitcoins ). 40 T e ge n e e n pr ijs van € 8,05 pe r Bitcoin. 41 Ve rde rop in de ze paragraaf za l dit nade r worde n toe ge licht. 42 Ar tike l 6 :125 BW. 43 Ook in de Muntwe t is e r ge e n de finitie van ge ld opge nome n. We l wordt e r ge s proke n van we tte lijke be taa lmidde le n die a lle e n door de Ne de r lands e ove rhe id moge n worde n uitge ge ve n. Zie ar tike l 6 Muntwe t. 44 Ar tike l 6 :112 BW.


de invoe r ing van he t nie uw Burge r lijk We tboe k aan. 46 Hie r he e ft de we tge ve r

e xplic ie t voor de te rm gangbaar ge ld ge koze n in plaa ts van e e n we ttig be taa lmidde l.

Ee n we ttig be taa lmidde l mag a lle e n door de Ne de r lands e ove rhe id worde n

uitge ge ve n47 e n die he e ft de ze taak ge de le ge e rd aan DNB.48 Bij he t voldoe n van e e n

ge lds om in char taa l ge ld moe t e r s prake zijn van gangbaar ge ld e n nie t s tr ikt

ge nome n van e e n we ttig be taa lmidde l.49 He t ge bruikte be taa lmidde l bij he t voldoe n

van e e n ve rbinte nis die nt in he t be tre ffe nde land gangbaar te zijn.50

Indie n char taa l ge ld a l he t s toffe lijke ge ld is dan kan Giraal ge ld oms chre ve n worde n

a ls de be drage n die digitaa l ge s ta ld zijn bij e e n bank.51 In he t gira le ve rke e r is e r

name lijk s prake van e e n vorde r ing van e e n re ke ninghoude r op e e n giro- ins te lling.52

Daarvan is in he t ge val van Bitcoins ge e n s prake . Dat komt doordat Bitcoins ge e n

vorde r ing vorme n op e e n uitge ve nde ins te lling.53

Naar de me ning van de e is e r is e r in dit ge val s prake van e e n char ta le be ta ling.

Bitcoins kunne n name lijk ge zie n worde n a ls e e n vorm van gangbaar ge ld. Er kunne n

imme rs producte n me e aange s chaft worde n.54

3 .3.4 Re chte r lijke uits praak De conclus ie van de Re chtbank Ove r ijs s e l is da t e r bij e e n be ta ling van Bitcoins ge e n

ge lds om voldaan is op gira le of char ta le wijze . Mome nte e l is he t ge bruik van vir tue le

va luta volge ns de re chtbank nog nie t bre e d ge acce pte e rd e n is e r ge e n s prake van

e e n char ta le be ta ling. He t is moge lijk da t he t ge bruik van vir tue le va luta bre e d

45 Rb. Ove r ijs s e l 14 me i 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667 (Bitcoins ). 46 Bij de par le me nta ire be hande ling van de invoe r ing van he t Burge r lijk We tboe k in 1992 s tond he t huidige ar tike l 6 :112 BW in afde ling 6 .1 .9a BW. Mome nte e l is ar tike l 6 :112 BW te vinde n in afde ling 6 .1 .11 BW. Bij he t te rugle ze n van de par le me nta ire ge s chie de nis die nt ge zocht te worde n op afde ling 6 .1 .9a BW. 47 Ar tike l 6 Muntwe t. 48 Ar tike l 6 Bankwe t. 49 Ar tike l 6 :112 BW. 50 Aanhangs e l hande linge n II (1975- 76, nr . 7729 onde rnumme r 6) pagina 111 e n ve rde r . 51 He t gaat hie rbij om de be drage n die op bankre ke ninge n ge s ta ld zijn. 52 HR 26 januar i 2007, NJ 2007, 76 (Giraal be ta lings ve rke e r ). 53 Zie ook paragraaf 2 .4 Vir tue e l ge ld in de praktijk: de Bitcoin. 54 Bij ve rs chille nde be dr ijve n kunne n me t Bitcoins goe de re n aange s chaft worde n. T e r illus tra tie : Stads café de Waag in De lft maar ook e e n we bs ite voor kant- e n- klaar maaltijde n a ls T huis be zorgd.nl.


ge acce pte e rd wordt in de maats chappij e n he t zou dan onde r de de finitie van char taa l

ge ld kunne n va lle n.55 ,56

De hie rvoor ge noe mde ove rwe ginge n van de re chtbank Ove r ijs s e l he bbe n ge le id tot

de cons ta te r ing da t Bitcoins voora ls nog nie t a ls ge ld in de zin van Afde ling 6 .1 .11 BW

ge zie n die ne n te worde n. Bitcoins zijn naar de me ning van de re chtbank e e n

ruilmidde l, ve rge lijkbaar me t goud. 57 He t be gr ip ruilmidde l is nie t in de we t

ge de finie e rd e n hie rme e is e r onze ke rhe id ove r de s ta tus van vir tue le va luta .58

3 .4 Vir tue le valuta in e e n financie e lre chte lijk kade r In de ze paragraaf za l de jur idis che s ta tus van ge ld in de Wft be s proke n worde n. Er

za l ge ke ke n worde n of vir tue le va luta onde r in de Wft voorkome nde be gr ippe n a ls

ge ldmidde le n, e le ktronis ch ge ld, financie e l ins trume nt, be le ggings obje c t of financie e l

product ge s chaard kunne n worde n.

3.4.1 Ge ldmidde le n: char taal, giraal e n e le ktronis ch ge ld Nade re be s tude r ing van de Wft le e r t da t de we tge ve r he t be gr ip vir tue le va luta nie t

in de we t he e ft ge de finie e rd. We l he t be gr ip e le ktronis ch ge ld a ls onde rde e l van de

de finitie ge ldmidde le n. 59 Ge ldmidde le n worde n in a r tike l 1 :1 Wft uitge s plits t in

char taa l ge ld, giraa l ge ld e n e le ktronis ch ge ld. Giraa l e n char taa l ge ld zijn nie t nade r

ge de finie e rd in de Wft, noch in he t Burge r lijk We tboe k of de Muntwe t e n die ne n

ge ïnte rpre te e rd te worde n. Re ce nt he e ft de Re chtbank Ove r ijs s e l hie r e e n uits praak

ove r ge daan in e e n zaak ove r Bitcoins .60 Hie ruit is ge ble ke n da t vir tue le va luta a ls

Bitcoins voor lopig nog nie t ge zie n kunne n worde n a ls giraa l of char taa l ge ld. 61 He t

de rde onde rde e l van ge ldmidde le n is he t be gr ip e le ktronis ch ge ld. In de Wft s taa t de

volge nde de finitie van e le ktronis ch ge ld:

“Ge lds w aarde die e le k tronis ch of m agne tis ch is opge s lage n die e e n v orde ring op de

uitge v e r v e rte ge nw oordigt, die is uitge ge v e n in ruil v oor ontv ange n ge ld om

55 Ar tike l 6 :112 BW. 56 Hie rvoor is he t van be lang dat vir tue le valuta’s worde n ge clas s ifice e rd a ls e e n goe d. Zie ook paragraaf 3 .2 .1 Goe ds dis cus s ie . 57 Rb. Ove r ijs s e l 14 me i 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667 (Bitcoins ). 58 Inmidde ls is he t ac tie pla tform Bitcoinis ge ld.nl in he t le ve n ge roe pe n wat in hoge r be roe p gaat te ge n de ze uits praak (Bitcoinis ge ld.org, 2014). 59 Ar tike l 1 :1 Wft (ge ldmidde le n). 60 Rb. Ove r ijs s e l 14 me i 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667 (Bitcoins ). 61 Zie ook paragraaf 3 .3 Cas us : Bitcoin e e n ruilmidde l.


be talings trans actie s te v e rrichte n als be doe ld in artik e l 4 , punt 5 , v an de richtlijn

be taaldie ns te n, e n w aarm e e be talinge n k unne n w orde n v e rricht aan e e n ande re

pe rs oon dan de uitge v e r;” 62

He t be gr ip ge lds waarde wordt ve rde r nie t ge de finie e rd. Uit de ge ge ve n de finitie

blijkt da t he t hie r om e e n vorde r ing op e e n uitge ve r die nt te gaan. Zoals e e rde r

be s proke n ve r te ge nwoordige n Bitcoins ge e n vorde r ing op e e n uitge ve r doordat e r

ge e n ce ntraa l uitge ve nde ins te lling is . 63 Ook de Minis te r van Financiën is de ze

re de natie toe ge daan blijkt uit antwoord op s chr ifte lijke vrage n vanuit de T we e de

Kame r . Hie r in s te lt hij da t vir tue le va luta’s nie t ge zie n kunne n worde n a ls

e le ktronis ch ge ld in de zin van de Wft doordat de ze (1) nie t zijn uitge ge ve n voor e e n

ge ldwaarde e n (2) ge e n vorde r ing op e e n uitge ve nde ins te lling ve r te ge nwoordige n

(Aanhangsel Handelingen II, 2013/14, nr. 830) (Aanhangsel Handelingen II, 2012/13, nr. 2508).

3 .4.2 Financie e l ins trume nt Indie n Bitcoins nie t ge zie n kunne n worde n a ls e le ktronis ch ge ld dan r ijs t de vraag of

vir tue le va luta we llicht be s chouwd kunne n worde n a ls e e n financie e l ins trume nt. He t

be gr ip financie e l ins trume nt s taa t uitge bre id ge de finie e rd in de Wft. 64 De

ke rne le me nte n zijn (1) e ffe c t, (2) ge ldm ark tins trum e nt e n (3) e lk ande r uitge ge v e n

w aarde be w ijs .

He t be gr ip e ffe c t is in de ke rn e e n uitge ge ve n ve rhande lbaar waarde be wijs , zoa ls

e e n aande e l of e e n obliga tie . 65 Vir tue le va luta’s zijn nie t uitge ge ve n door e e n

ce ntra le ins te lling e n kwalifice re n daarom nie t a ls e e n e ffe c t. Er is name lijk ge e n

ins te lling die vir tue le va luta he e ft uitge ge ve n.

Ge ldm ark tins trum e nt is nie t ge de finie e rd in de Wft maar is ge de finie e rd in MiFiD a ls :

“alle cate gorie ën ins trum e nte n die ge w oonlijk op de ge ldm ark t w orde n v e rhande ld,

zoals s chatk is tpapie r, de pos itoce rtif icate n e n com m e rcial pape rs , be taalins trum e nte n

uitge zonde rd.” 66

62 Ar tike l 1 :1 Wft (e le ktronis ch ge ld). 63 Zie ook paragraaf 2 .4 Vir tue e l ge ld in de praktijk: de Bitcoin. 64 Ar tike l 1 :1 Wft (financie e l ins trume nt). 65 Ar tike l 1 :1 Wft (e ffe c t). 66 Richtlijn 2004/39/EG van he t Europe e s Par le me nt e n de Raad van 21 apr il 2004 be tre ffe nde markte n voor financië le ins trume nte n, ar tike l 4 lid 1 s ub 19.


Ee n financie e l ins trume nt be hoe ft nie t a lt ijd e e n uitge ve nde ins te lling te he bbe n.

Optie s va lle n ook onde r de de finitie van financie e l ins trume nt e n he bbe n ge e n

uitge ve nde ins te lling. We l is e r in he t ge val van optie s e e n par tij die e e n be paalde

ve rplichting op zich he e ft ge nome n. In he t ge val van vir tue le va luta is e r hie r ge e n

s prake van. Nie mand he e ft e e n ve rplichting op zich ge nome n om vir tue le va luta op

e e n ze ke r mome nt in te wis s e le n voor e nig goe d.67 Ge conclude e rd kan worde n da t

vir tue le va luta ’s nie t onde r de de finitie van financie e l ins trume nt68 va lle n.

3 .4.3 Be le ggings obje ct Vir tue le va luta’s va lle n ook nie t onde r de de finitie van he t be gr ip be le ggings obje c t.69

Ook hie r is we e r de re de n da t e r ge e n uitge ve nde ins te lling is . Er kan ge e n s prake

zijn van he t r e cht op e e n zaak of he t r e nde me nt van e e n zaak zoals dit aange ge ve n is

in de de finitie be paling van be le ggings obje c t in a r tike l 1 :1 Wft. Er is imme rs ge e n

ve rs tre kke r van e e n re cht op e e n zaak of he t r e nde me nt van e e n zaak doordat e r

ge e n ins te lling is die vir tue le va luta uitge e ft .

3 .4.4 Financie e l product De Wft ge e ft ook e e n de finitie van he t be gr ip financie e l product.70 Er s taa t in de ze

de finitie e e n ops omming van e e n aanta l be gr ippe n71 die onde r he t be gr ip financie e l

product ge s chaard die ne n te worde n. In de voorgaande s ubparagrafe n is

ge conclude e rd da t vir tue le va luta nie t onde r de de finitie s van e le ktronis ch ge ld,

financie e l ins trume nt e n be le ggings obje c t va lle n. De ove r ige be gr ippe n die ge noe md

zijn in de Wft onde r de de finitie van financie e l product zijn duide lijk nie t van

toe pas s ing.72 ,73 Hie rme e kan ge conclude e rd worde n da t vir tue le va luta nie t onde r de

de finitie van financie e l product uit de Wft va lt .

67 Uite raard kan e r we l a ltijd e e n optie contract afge s lote n worde n waarbij me n ve rplicht is om op e e n be paald mome nt vir tue le valuta te le ve re n. Zo’n contrac t zou dan a ls financie e l ins trume nt aange me rkt worde n maar nie t de vir tue le valuta an s ich . 68 Ar tike l 1 :1 Wft (financie e l ins trume nt). 69 Ar tike l 1 :1 Wft (be le ggings obje ct). 70 Ar tike l 1 :1 Wft (financie e l product). 71 Dit zijn: a . e e n be le ggings obje ct; b. e e n be taa lre ke ning me t inbe gr ip van de daaraan ve rbonde n be taalfac ilite ite n; c . e le ktronis ch ge ld; d. e e n financie e l ins trume nt; e . kre die t; f. e e n s paar re ke ning me t inbe gr ip van de daaraan ve rbonde n s paar facilite ite n; g. e e n ve rze ke r ing die ge e n he rve rze ke r ing is ; h. e e n pre mie pe ns ioe nvorde r ing; of i. e e n bij a lge me ne maatre ge l van be s tuur aan te wijze n ande r product; 72 Dit zijn: b. e e n be taa lre ke ning me t inbe gr ip van de daaraan ve rbonde n be taa lfac ilite ite n; e . kre die t; f. e e n s paar re ke ning me t inbe gr ip van de daaraan ve rbonde n s paar facilite ite n; g. e e n ve rze ke r ing die ge e n he rve rze ke r ing is ; h. e e n pre mie pe ns ioe nvorde r ing;


3 .4.5 Onde rne me n in vir tue le valuta Uit de voorgaande paragrafe n is ge ble ke n da t vir tue le va luta nie t ge s chaard kan

worde n onde r e e n van de de finitie s uit a r tike l 1 :1 van de Wft. Dit be te ke nt nie t da t

be dr ijve n die loute r onde rne me n op he t ge bie d van vir tue le va luta buite n he t be re ik

van de Wft va lle n. T e r illus tra tie , e e n be le ggings fonds da t uits luite nd vir tue le va luta

in be zit he e ft om in te be le gge n va lt onde r de de finitie van e e n be le ggings ins te lling.74

Er kan name lijk be argume nte e rd worde n da t vir tue le va luta e e n zaak of

ve rmoge ns re cht is .75 ,76 Hie rme e va lt vir tue le va luta onde r de de finitie van e e n goe d

e n daarme e onde r de de finitie van goe de re n uit de de finitie van e e n

be le ggings ins te lling.77 Hie r is e chte r nog ge e n jur is prude ntie ove r waardoor e r in de

lite ra tuur ve rs chille nde me ninge n zijn toe ge daan (Baukema, Virtuele valuta:

(toezichtrechtelijke) stand van zaken, 2014).

3 .5 T oe zichthoude rs De Ne de r lands e financië le toe zichthoude rs zijn zich in toe ne me nde mate gaan uitla te n

ove r vir tue le va luta e n in he t bijzonde r de Bitcoin (Baukema, Virtuele valuta:

(toezichtrechtelijke) stand van zaken, 2014). In de volge nde paragrafe n zulle n de

s tandpunte n van de toe zichthoude rs DNB e n AFM toe ge licht worde n.

3 .5.1 De Ne de r lands che Bank De taak van DNB is vas tge le gd in de Wft e n be he ls t he t uitvoe re n van prude ntie e l

toe zicht op de s olidite it van financië le onde rne minge n e n de s tabilite it van de

financië le s e c tor . 78 Doordat vir tue le va luta’s mome nte e l nie t onde r de Wft va lle n

he e ft DNB ge e n rol bij financië le onde rne minge n die a lle e n maar producte n

aanbie de n of die ns te n le ve re n op he t ge bie d van vir tue le va luta’s .79 T e de nke n va lt

hie rbij aan he t ve rkope n van Bitcoins of he t opze tte n van e e n be taa ldie ns t waarbij e r

a lle e n me t vir tue le va luta be taa ld kan worde n. We l is he t e e n taak van DNB om de

73 He t e nige wat ove rblijft waar vir tue le valuta onde r zoude n kunne n valle n is de ca te gor ie i: e e n bij alge m e ne m aatre ge l v an be s tuur aan te w ijze n product (Ar tike l 1 :1 Wft, Be le ggings obje ct). Er is mome nte e l ge e n a lge me ne maatre ge l van be s tuur die vir tue le valuta aanwijs t a ls financie e l product. 74 Ar tike l 1 :1 Wft (be le ggings ins te lling). 75 Ar tike l 3 :6 BW. 76 Zie paragraaf 3 .2 .3 Vir tue le valuta a ls e e n ve rmoge ns re cht. 77 Ar tike l 3 :1 BW. 78 Ar tike l 1 :24 Wft. 79 Zie ook paragraaf 3 .4 Vir tue le valuta in e e n financie e lre chte lijk kade r . Indie n e e n onde rne ming ook ande re ac tivite ite n ontplooit zoals he t aanbie de n van financië le ins trume nte n waarbij Bitcoins he t afge le ide product zijn valle n de ze ac tivite ite n we l onde r de Wft.


s tabilite it van he t financië le s te ls e l te monitore n. Op he t mome nt da t vir tue le va luta’s

e e n s ignificant onde rde e l van he t financië le s te ls e l zulle n vorme n za l e r r e de n zijn om

ac tie te onde rne me n. Dit is ook aange ge ve n door de Minis te r van Financiën naar

aanle iding van s chr ifte lijke vrage n vanuit de T we e de Kame r (Aanhangsel Handelingen II,

2013/14, nr. 581).

Voora ls nog he e ft DNB alle e n he t ge bruik van vir tue le va luta’s ontrade n. De hie rbij

opge voe rde argume nte n zijn da t he t e e n hype be tre ft . Van de dr ie be ke nde functie s

van ge ld zijn vir tue le va luta’s in ge r inge mate ge s chikt a ls ruilmidde l maar nie t a ls

r e ke nmidde l e n oppotmidde l. De re de n hie rvan is de s te rk fluc tue re nde waarde (De

Nederlandsche Bank, 2014). Ook wijs t DNB dive rs e male n op de inte gr ite its r is ico’s van

vir tue le va luta ’s . Zo is e r ge e n vangne t ve rge lijkbaar me t he t ge bruik van e e n

be waarde r in he t ge val van de hande l in aande le n. T e r illus tra tie , in he t ge val van

e e n fa illis s e me nt van e e n hande ls pla tform worde n cons ume nte n hun daar ge s ta lde

Bitcoins nie t ve rgoe d.80 (Baukema, Virtuele valuta: (toezichtrechtelijke) stand van zaken, 2014).

3 .5.2 Autor ite it Financiële Markte n De AFM he e ft op haar we bs ite duide lijk aange ge ve n da t e r mome nte e l ge e n toe zicht

wordt uitge voe rd op vir tue le va luta ’s waarvan Bitcoins in he t bijzonde r (AFM.nl, 2014).

Dit is logis ch te ve rklare n vanuit he t fe it da t vir tue le va luta ’s nie t onde r de re ikwijdte

van de Wft va lle n.81 He t is e chte r we l zo da t de AFM ve rantwoorde lijk is voor he t

ge drags toe zicht op financië le onde rne minge n. 82 Onde r linge afs te mming door de ze

onde rne minge n kan he t ve r trouwe n van cons ume nte n in die ns te n rondom he t ge bruik

van vir tue le va luta ve rgrote n. 83 Ee n e e nduidig be le id be tre ffe nde he t ve ilig

ve rwe rke n van trans ac tie s e n he t ge bruik van waarborge n voor cons ume nte n in he t

ge val van fa illis s e me nte n zijn voorbe e lde n. Ze lfre gule r ing is op dit ge bie d nie t

voldoe nde aan de orde waardoor dit e rvoor zou ple ite n om de ke nnis e n kunde van de

80 In he t ge val van he t fa illie t van hande ls pla tform Mt.Gox ware n ge bruike rs de daar ge s ta lde Bitcoins kwijt . He t be trof hie r vir tue le valuta waarbij ge bruike rs he t be he e r hadde n ove rge drage n aan he t hande ls pla tform om e rme e te kunne n hande le n. 81 Zie ook paragraaf 3 .4 Vir tue le valuta in e e n financie e lre chte lijk kade r , vir tue le valuta valle n om de ze lfde re de n ook nie t onde r he t toe zicht van DNB. 82 Ar tike l 1 :25 Wft 83 Voorbe e lde n van afs prake n die ge maakt kunne n worde n zijn (1) e e n e e nduidig be le id be tre ffe nde he t ve ilig ve rwe rke n van trans actie s e n (2) he t ge bruik van waarborge n voor cons ume nte n in he t ge val van fa illis s e me nte n van aanbie de rs van die ns te n.


AFM in te ze tte n. De aantre kke lijkhe id van de Bitcoin a ls zijnde e e n vr ije e n

onge re gule e rde va luta za l hie rdoor we l aange tas t kunne n worde n.84

3 .5.3 Vir tue le valuta onde r toe zicht van de Wft Er kan ge conclude e rd worde n da t vanuit de taaks te lling van DNB e n AFM85 e r s le chts

kle ine aanpas s inge n van de Wft nodig zijn om vir tue le va luta onde r he t toe zicht te

la te n va lle n. Dit kan op e e n e e nvoudige manie r worde n ge daan door vir tue le va luta ’s

midde ls e e n a lge me ne maatre ge l van be s tuur te c las s ifice re n a ls e e n financie e l

product. 86 Ee n me e r s olide oplos s ing is door vir tue le va luta a ls s toffe lijk te

kwalifice re n e n ve rvolge ns te be zie n a ls e e n gangbaar be taa lmidde l. 87 Hie rdoor

zoude n vir tue le va luta’s onde r de de finitie van char taa l ge ld va lle n. 88 Doordat de

huidige toe zichthoude rs ge e n be lang he bbe n bij he t r e gule re n, e n daarme e s alonfähig

make n van vir tue le va luta is de kans kle in da t de toe zichthoude rs hie rvoor op kor te

te rmijn zulle n ple ite n bij de we tge ve nde macht.

3 .6 Vir tue le valuta in Europa Ee n twe e ta l Europe s e ins te llinge n he bbe n rappor te n uitge bracht ove r vir tue le

va luta’s . T e n e e rs te he e ft de ECB e e n rappor t uitge bracht waar in vir tue le va luta’s

be s tude e rd we rde n e n ge de te rmine e rd (European Central Bank, 2012). Ve rvolge ns he e ft

de Europe s e Banke nautor ite it (hie rna : EBA) e e n lijvige ops omming ge maakt van de

voor - e n nade le n van vir tue le va luta (European Banking Authority, 2014). Opge me rkt

die nt hie rbij te worde n da t ve e l punte n op de ze lijs t nie t pe r de finitie op vir tue le

va luta be tre kking he bbe n (Baukema, Virtuele valuta: (toezichtrechtelijke) stand van zaken,

2014). De s tandpunte n van be ide ins te llinge n zulle n in de volge nde paragrafe n

be s proke n worde n.

3.6.1 Europe s e Ce ntrale Bank De ECB oms chr ijft vir tue le va luta a ls volgt: v irtue le v aluta is e e n ty pe

onge re gule e rde , digitale v aluta, w e lk e is uitge ge v e n e n m e e s tal be he e rd door de

84 Ve e l ge bruike rs van Bitcoins wars zijn van ove rhe ids invloe de n, dit blijkt uit e e n kor te rondblik van dive rs e fora op inte rne t. 85 Ar tike l 1 :24 e n 1:25 Wft. 86 Conform ar tike l 1 :1 Wft, Be le ggings obje ct, ca te gor ie i). 87 Zie ook paragraaf 3 .3 .4 Re chte r lijke uits praak. 88 Hie rvoor is we l maats chappe lijk draakvlak nodig. Indie n he t op kor te te rmijn we ns e lijk is da t vir tue le valuta’s onde r he t be re ik van de Wft valle n is he t aanne me lijk dat e r a ls (t ijde lijke ) oplos s ing voor de e e rde r aange ge ve n a lge me ne maatre ge l van be s tuur ge koze n zal worde n.


ontw ik k e laars , e n ge bruik t e n ge acce pte e rd door de le de n v an e e n s pe cif ie k e v irtue le

ge m e e ns chap. 89 De ECB he e ft e e n s che ma ontwikke ld om de ve rs chille n aan te

duide n tus s e n de ve rs chille nde vorme n van ge ld. Ve r taa ld naar he t Ne de r lands kan

he t s che ma a ls volgt worde n we e rge ge ve n (European Central Bank, 2012):

Fysiek Digitaal

Gereguleerd Bankbiljetten, munten (bijv. euro’s, dollars, ponden)

Elektronisch geld (ook genoemd digitaal geld)

Ongereguleerd Alternatieve valuta (bijv LETS)

Virtueel geld (bijv. Bitcoins, Litecoins)

T abe l 1 Ove rzicht ve rs chille nde vorme n van ge ld, bron Europe an Ce ntra l Bank, 2012

Bij he t be s tude re n van dit s che ma valt he t be gr ip e le ktronis ch ge ld (ook we l digitaa l

ge ld ge noe md) op. Doordat he t hie r nie uwe mate r ie be tre ft worde n be gr ippe n op

ve rs chille nde ple kke n ande rs ge de finie e rd. De ECB ge bruikt he t be gr ip e le ktronis ch

ge ld (ook digitaa l ge ld) e n s te lt da t vir tue le va luta hie ronde r va lt . Vir tue le va luta’s

va lle n e chte r nie t onde r de de finitie van e le ktronis ch ge ld zoals wij die ke nne n in de

Wft.90 In e e n e e rde re paragraaf is r e e ds ge conclude e rd da t vir tue le va luta’s onde r

ge e n e nke l be gr ip uit de Wft ge s chaard kunne n worde n.91

He t be langr ijks te ve rs chil tus s e n e le ktronis ch ge ld92 e n vir tue e l ge ld is volge ns de

ECB he t fe it of he t ge ld ge re gule e rd is . Vir tue le va luta wordt vaak door e e n

com m unity uitge ge ve n we lke a ls de uitge ve nde ins te lling ge zie n kan worde n.

Re gule r ing is in dit ge val e chte r nie t moge lijk omdat e r ge e n re ge lge ving opge s te ld

kan worde n zonde r da t e r cons e ns us is in de be tre ffe nde com m unity . Omdat e r

s prake is van e e n we re ldwijde com m unity is e r ge e n offic ie e l aans pre e kpunt voor

ove rhe de n. Hie rdoor is he t voor ove rhe de n nie t moge lijk om te chnis che wijziginge n

in he t conce pt van vir tue le va luta door te la te n voe re n. 93 We l is he t uite raard

moge lijk om be dr ijve n die producte n of die ns te n aanbie de n die me t vir tue le va luta te

make n he bbe n te re gule re n (Olafsson, 2014). Ve rs chille nde ove rhe de n he bbe n he t

89 De or igine le Enge ls ta lige de finitie luidt: “a vir tual cur re ncy is a type of unre gula te d, digita l mone y, which is is s ue d and us ually controlle d by its de ve lope rs , and us e d and acce pte d among the me mbe rs of a s pe cific vir tual community.” (European Central Bank, 2012) 90 Ar tike l 1 :1 Wft (e le ktronis ch ge ld). 91 Zie ook paragraaf 3 .4 Vir tue le valuta in e e n financie e lre chte lijk kade r . 92 Naar de de finitie van de ECB. 93 Vir tue le valuta zijn zo vormge ge ve n dat wijziginge n pas doorge voe rd kunne n worde n a ls e e n me e rde rhe id van de aange s lote n compute rs e e n be paalde wijziging acce pte e r t.


ge bruik van vir tue le va luta ge probe e rd te ontmoe dige n door in he t be tre ffe nde land

he t ge bruik van vir tue le va luta door individue n of re chts pe rs one n te ve rbie de n

(Weller, 2013) (Kraan, 2014). 94

Vir tue le va luta’s he bbe n a ls be langr ijks te ke nme rk da t e r ge e n ce ntra le uitge ve nde

ins te lling is die voor re gule r ing zorgt. Er zijn dr ie ve rs chille nde ca te gor ie ën vir tue e l

ge ld te onde rs che ide n: (1) ge s lote n vir tue e l ge ld s ys te me n, (2) vir tue e l ge ld zonde r

uits tapmoge lijkhe id e n (3) vir tue e l ge ld me t uits tapmoge lijkhe id (European Central Bank,

2012). De volge nde a line a za l de ze dr ie s ys te me n toe lichte n.

Bij de e e r s te ca te gor ie (ge s lote n vir tue e l ge ld s ys te me n) is e r ge e n koppe ling me t

ge re gule e rde va luta . Ee n voorbe e ld hie rvan zijn muntje s die in e e n compute rs pe lle tje

te ve rdie ne n zijn e n waarme e digita le a r tike le n in dit s pe l ge kocht kunne n worde n.

Op he t mome nt da t e e n ge bruike r ge re gule e rd ge ld (bijv. e uro’s ) kan ge bruike n om

muntje s aan te s chaffe n is e r s prake van de twe e de ca te gor ie (vir tue e l ge ld zonde r

uits tapmoge lijkhe id). Pas op he t mome nt da t die ze lfde ge bruike r zijn muntje s kan

omze tte n naar e uro’s is e r s prake van de de rde ca te gor ie (vir tue e l ge ld me t

uits tapmoge lijkhe id) (European Central Bank, 2012). 95 In de volge nde tabe l is e e n

voorbe e ld ge ge ve n van ie de re ca te gor ie .

Categorie Voorbeeld

Gesloten virtueel geld systeem

Computerspelletje waarbij fictieve muntjes te verdienen zijn en hiermee hulpmiddelen in het spel gekocht kunnen worden (bijv. Supermario op een Gameboy).

Virtueel geld zonder uitstapmogelijkheid

Computerspelletje waarbij echt geld gebruikt kan worden om hulpmiddelen in het spel te kopen (bijv. in-‐app aankopen op een iPad).

Virtueel geld met uitstapmogelijkheid

Computerspelletje waarbij echt geld gebruikt kan worden om hulpmiddelen in het spel te kopen en verdiend geld uitbetaald kan worden (bijv. pokerspelletje op een goksite).

94 Dit is bijvoorbe e ld he t ge val in Rus land e n T hailand. Er zijn ge e n Enge ls ta lige be le ids docume nte n online be s chikbaar daarom wordt ve rwe ze n naar e e n twe e ta l Ne de r lands e nie uws be r ichte n me t daar in e e n bronve rme lding. 95 Om de le e s baarhe id te ve rgrote n za l e r vanaf nu ge s proke n worde n van vir tue le valuta a ls e r vir tue e l ge ld me t uits tapmoge lijkhe id wordt be doe ld.

T a be l 2 U it le g c a te g o rie ë n v irtue e l g e ld


3 .6.2 Europe s e Banke nautor ite it De Europe s e Banke nautor ite it he e ft e e n rappor t opge s te ld waarbij de opkoms t van

vir tue le va luta’s uitge bre id is ge analys e e rd (European Banking Authority, 2014). He t doe l

van he t r appor t is inzicht ve rs chaffe n voor de be le ids make rs e n toe zichthoude rs van

zowe l de EU a ls de individue le lids ta te n. Dit die nt e rvoor zorg te drage n da t e r e e n

cohe re nte aanpak is van vir tue le va luta in Europa . De toonze tting van he t r appor t is

he lde r , waar e r s le chts e e n handvol pos itie ve ontwikke linge n worde n ge noe md zijn e r

me e r dan ze ve ntig r is ico’s aan de opkoms t van vir tue le va luta ve rbonde n (European

Banking Authority, 2014). Dit s luit aan op e e n e e rde r a fge ge ve n waars chuwing van de

EBA op he t ge bie d van vir tue le va luta (European Banking Authority, 2013). De be noe mde

r is ico’s conce ntre re n zich voora l rondom de e e rde r ge noe mde r is ico’s : de vola tie le

koe rs , he t ontbre ke n van be s che rming door re gulie re toe zichtkade rs e n he t ge vaar

van witwas s e n (European Banking Authority, 2014).

De EBA roe pt op tot he t vorme n van e e n nie uwe ins tituut; he t Sche me Gove rnance

Author ity (hie rna : SGA) om vir tue le va luta te re gule re n (European Banking Authority,

2014). Vir tue le va luta’s he bbe n ge e n ce ntraa l uitge ve nde ins te lling die onde r toe zicht

ge plaa ts t kan worde n. De ge dachte bij he t ins te lle n van e e n SGA is da t Europe s e

r ichtlijne n e rvoor zulle n zorge n da t onde rne minge n die zich r ichte n op vir tue le va luta

onde r toe zicht ge plaa ts t kunne n worde n (Baukema, Virtuele valuta: (toezichtrechtelijke) stand

van zaken, 2014).

3 .7 T us s e nconclus ie In dit de rde hoofds tuk is de de rde de e lvraag be s proke n: W at is de juridis che s tatus

v an v irtue le v aluta? De voorgaande paragrafe n he bbe n aange ge ve n da t vir tue le

va luta – in te ge ns te lling tot da ta - vanuit de goe ds dis cus s ie c ivie lre chte lijk a ls e e n

zaak ge zie n kan worde n. Er is nog ge e n c ivie lre chte lijke jur is prude ntie waardoor e r

grote nde e ls vanuit s tr a fre chte lijke jur is prude ntie ge re de ne e rd wordt. Ook is e r de

moge lijkhe id om vanuit e e n cons e rva tie ve r jur idis ch oogpunt te re de ne re n da t

vir tue le va luta’s e e n nie uwe vorm van e e n ve rmoge ns re cht zijn. In be ide ge valle n is

vir tue le va luta e chte r te be s chouwe n a ls e e n goe d in de zin van he t Burge r lijk

We tboe k.

Ve rde r is e r ge ble ke n da t vir tue le va luta’s nie t be s chouwd kunne n worde n a ls

ge ldmidde le n (s pe cifie ke r : e le ktronis ch ge ld) in de zin van ar tike l 1 :1 Wft. Ook va lle n


vir tue le va luta’s nie t onde r de ande re be gr ippe n uit de Wft e n daarme e is e r e ffe c tie f

ge e n toe zicht e n ge e n be s che rming van cons ume nte n door de financië le

toe zichthoude rs . We l houde n de toe zichthoude rs vir tue le va luta s che rp in de ga te n e n

ge ve n zij me t re ge lmaat waars chuwinge n aan he t publie k af. Onde rne minge n die in

vir tue le va luta’s hande le n kunne n we l onde r de re ikwijdte van de Wft va lle n. Re ce nte

jur is prude ntie he e ft aange toond da t Bitcoins ge zie n die ne n te worde n a ls e e n

ruilmidde l e n nie t a ls ge ld in de zin van Afde ling 6 .1 .11 BW. De re chte r lijke uits praak

laa t e chte r ruimte voor he t be zie n van vir tue le va luta’s a ls char taa l ge ld op he t

mome nt da t de ze maats chappe lijk ge acce pte e rd zijn. 96 Indie n vir tue le va luta’s a ls

char taa l ge ld be s chouwd zoude n worde n dan va lle n de ze dire c t onde r de de finitie van

ge ldmidde le n vanuit de Wft.

Op Europe e s nive au he e ft de ECB de te rm vir tue le va luta me t uits tapmoge lijkhe id

ge ïntroduce e rd. Vir tue le va luta’s a ls de Bitcoin va lle n onde r de ze ca te gor ie . Omdat

he t e e n ge he e l nie uw fe nome e n is , he e ft de EBA e e n rappor t ge pre s e nte e rd wat a ls

le idraad kan die ne n voor de na tionale /Europe s e be le ids make rs e n toe zichthoude rs .

T e ve ns ple it de ECB voor e e n s pe cia le toe zichthoude r voor vir tue le va luta .

96 Voorwaarde hie rbij is da t vir tue le valuta a ls s toffe lijk be s chouwd die ne n te worde n. Er zijn valide argume nte n om vir tue le valuta a ls s toffe lijk te c las s ifice re n. Zie ook paragraaf 3 .2 .1 Goe ds dis cus s ie .


4 Potentieel van virtuele valuta 4.1 Inle iding In dit hoofds tuk za l e r ge analys e e rd worde n wat he t pote ntie e l is van vir tue le va luta .

De nadruk za l hie rbij ligge n op de pote ntië le toe ge voe gde waarde . He t be tre ft

imme rs e e n the ore tis che e xe rc itie aange zie n vir tue le va luta’s nog ge e n groots chalig

onde rde e l zijn van he t inte rna tionale be ta lings ve rke e r . De maats chappe lijke (e n ook

polit ie ke ) compone nt van vir tue le va luta vormt e e n invals hoe k die buite n he t be re ik

van de ze s cr iptie ligt . 97 De analys e za l zich toe s pits e n op de vraag in hoe ve r re

vir tue le va luta de functie s van ge ld kan ove rne me n e n de jur idis che e ige ns chappe n

van ge ld he e ft .

4 .2 SWOT - Analys e Ee n SWOT - analys e is e e n be dr ijfs kundige me thode waarbij de inte rne s te rkte s e n

zwakte s e n de kans e n e n be dre iginge n uit de omge ving worde n ge analys e e rd. De

be de nke r van he t SWOT - mode l is onbe ke nd, we l is duide lijk da t de Ame r ikaan Albe r t

Humpre y in de ja re n 60 van de vor ige e e uw één van de grondle gge rs van de ze

me thode is (Humprey, 2005). Door de SWOT - analys e te or iënte re n op he t

inte rna tionale be ta lings ve rke e r kan e r inzichte lijk worde n ge maakt wat de

e conomis ch toe ge voe gde waarde is van he t ge bruik van vir tue le va luta .

De le tte r s SWOT s taan voor s te rkte n (S tr e nghts ), zwakte n (We akne s s e s ), kans e n

(Oppor tunitie s ) e n be dre iginge n (T hre a ts ). De s te rkte n e n zwakte n zijn inte rn

ge r icht, e n de kans e n e n be dre iginge n zijn omge vings fac tore n. Hoe we l de SWOT -

analys e in e e r s te ins tantie ontwikke ld is voor be dr ijve n om hun s tra te gie te te s te n

ble e k la te r da t e r me e rde re toe pas s inge n moge lijk ware n. Zo is de SWOT - analys e

ook ge s chikt voor he t be s tude re n van maats chappe lijke ontwikke linge n of nie uwe

producte n (Humpre y, 2005). In he t ge val van vir tue le va luta , we lke zowe l a ls e e n

maats chappe lijke ontwikke ling a ls nie uw product ge zie n kunne n worde n, is he t e e n

goe de moge lijkhe id om e e n SWOT - analys e toe te pas s e n.

97 Ee n voorbe e ld hie rvan is de angs t voor he t ge bruik van vir tue le valuta voor cr imine le praktijke n. In antwoord op s chr ifte lijke vrage n he e ft de Minis te r van Financiën aange ge ve n dat cr imine le ac tivite ite n nie t voorbe houde n zijn aan cryptografis che ve rs le ute linge n (le e s : vir tue le valuta). T rans actie s in he t cr imine le milie u vinde n voorname lijk plaa ts me t traditione le be ta lings vorme n. (Aanhangsel Handelingen II, 2013/14, nr. 1326)


Ee n SWOT - analys e wordt vaak grafis ch we e rge ge ve n om e e n duide lijk ove rzicht te

bie de n van de ve rs chille nde analys e punte n. Sche matis ch we e rge ge ve n zie t dit e r a ls

volgt uit :

Positief Negatief

Sterkte Zwakte

Intern Sterkte 1 Zwakte 1

Sterkte 2 Zwakte 2

Kansen Bedreigingen Extern Kans 1 Bedreiging 2

Kans 2 Bedreiging 2

T abe l 3 Ove rzicht SWOT - analys e

Ee rs t zulle n de s te rke e n zwakke punte n be s proke n worde n. Ge volgd door de kans e n

e n be dre iginge n. Opge me rkt die nt te worde n da t de s che ids lijn tus s e n kans e n e n

be dre iginge n s oms zwak kan zijn. Ee n kans kan imme rs in s ommige ge valle n ook a ls

e e n be dre iging worde n ge zie n e n ande rs om. Ee n SWOT - analys e blijft daardoor e e n

s ubje c tie ve inte rpre ta tie van waarne minge n (Stevenson, 1976). Ondanks he t fe it da t e e n

SWOT - analys e e e n s ubje c tie ve inte rpre ta tie is kan he t e e n goe d hulpmidde l zijn bij

he t be pale n van s tra te gis che ke uze s . Ee n SWOT - analys e bie dt e e n s truc tuur om

be paalde waarne minge n te analys e re n. De ze waarne minge n zijn be vindinge n uit he t

lite ra tuuronde rzoe k van de vor ige hoofds tukke n. De ge bruike lijke s tra te gie ën zulle n

in dit ge val ge ïnte rpre te e rd worde n a ls moge lijkhe de n voor he t ge bruik van vir tue le

va luta in he t inte rna tionale be ta lings ve rke e r .

4 .3 Analys e punte n In hoofds tuk twe e is e e n lite ra tuuronde rzoe k ge daan naar de rol van ge ld in he t

inte rna tionale be ta lings ve rke e r . Hie ruit is ge ble ke n da t e e n dr ie ta l functie s van ge ld

cruc iaa l zijn: ruilm idde l, re k e nm idde l e n oppotm idde l. De ze dr ie functie s van ge ld

le ide n tot he t he de ndaags e f iduciaire ge ld da t ge bas e e rd is op ve r trouwe n.

He t de rde hoofds tuk he e ft de jur idis che s ta tus van vir tue le va luta ge analys e e rd.

Hie ruit is e r ge ble ke n da t he t aanne me lijk kan worde n ge maakt da t vir tue le va luta

zowe l a ls e e n zaak a ls e e n ve rmoge ns re cht ge de finie e rd kan worde n e n daarme e e e n

goe d is . Ook is ge ble ke n da t vir tue le va luta mome nte e l a ls e e n ruilmidde l e n nie t a ls


e e n be taalm idde l be s chouwd die nt te worde n. Dit a lle s he e ft implica tie s voor de

pe rce ptie van de mate van re gule ring e n he t daarbij be hore nde toe z icht .98

4 .4 Ste rkte n vir tue le valuta

4.4.1 Ruilmidde l Ee n twe e ta l functie s van vir tue le va luta’s zijn ge de finie e rd a ls e e n s te rkte . T e n

e e rs te be tre ft dit de functie van ruilmidde l. Er is we re ldwijde conve rs ie moge lijk naar

lokale va luta , de trans ac tie kos te n zijn minimaal e n de ve rwe rkings tijd is s ne lle r dan

re gulie re ove rboe kinge n. De impact hie rvan is ge midde ld op de ge bruike rs van

vir tue le va luta , e r zijn name lijk a lte rna tie ve moge lijkhe de n van be ta le n me t

ve rge lijkbare voorde le n.99

4 .4.2 Re ke nmidde l De twe e de s te rkte van vir tue le va luta is de functie van re ke nmidde l. Vir tue le va luta’s

kunne n e e nvoudig omge re ke nd worde n naar lokale va luta . De impact hie rvan is

e chte r laag, e r zijn me e rde re grote va luta die de ze functie kunne n ve rvulle n. De nk

hie rbij aan de dolla r , pond e n de e uro. Aange zie n be ta linge n me t vir tue le va luta

a lle e n digitaa l worde n uitge voe rd is he t ze e r e e nvoudig om de ze op te de le n in

kle ine re e e nhe de n door e x tra de c imale n toe te voe ge n.100 T e ve ns is he t e e nvoudig

om vir tue le va luta bij e e n be ta ling dire c t om te ze tte n in de lokale va luta , hie rdoor is

e r bij inte rna tionale be ta linge n ge e n e x tra va lutar is ico.101

4 .5 Zwakte n vir tue le valuta

4.5.1 Oppotmidde l Ee n zwakte van vir tue le va luta is da t de waarde in de be ginfas e s te rk fluc tue e r t.102

Eén van de functie s van ge ld is die van oppotmidde l. Op he t mome nt da t de waarde

aan he vige fluc tua tie s onde rhe vig is za l dit e rvoor zorge n da t he t nie t ge s chikt is a ls

oppotmidde l. He t is voor de ge bruike rs dan nie t r a tione e l om de vir tue le va luta te

ge bruike n voor dit doe l, ge bruike rs zijn imme rs ge baat bij e e n s tabie le waarde . Dit

he e ft e e n hoge impact op de acce pta tie graad van vir tue le va luta .

98 Opge me rkt die nt te worde n dat re gule r ing he t ops te lle n van voors chr ifte n is e n toe zicht he t nazie n op he t nale ve n van de ze voors chr ifte n. 99 Ee n voorbe e ld hie rvan is Paypal, hie rbij wordt ge ld ove rge s chre ve n via e - mailadre s s e n. 100 Zie ook paragraaf 2 .4 Vir tue e l ge ld in de praktijk: de Bitcoin. 101 Ve e l we bs hops ge bruike n de ze moge lijkhe id, e e n aanbie de r van de ze die ns t is Bitpay. 102 Zie ook Afbe e lding 1 Koe rs ve r loop Mt.Gox op pagina 5 .


4 .6 Kans e n vir tue le valuta

4.6.1 Als e e n goe d Er zijn va lide jur idis che argume nte n om vir tue le va luta te de finiëre n a ls e e n goe d.103

Dit kan zowe l via de c las s ifica tie zaak a ls ve rmoge ns re cht. He t is e chte r aan de

inte rpre ta tie van de re chte r lijke macht of dit ook za l ge be ure n. Vanuit e e n

traditione le be nade r ing zulle n vir tue le va luta e e rde r a ls e e n ve rmoge ns re cht worde n

ge de finie e rd dan a ls e e n zaak.104 De e rke nning van vir tue le va luta a ls e e n goe d za l de

c ivie lre chte lijke pos itie van vir tue le va luta s te rk ve rgrote n. De impact hie rvan is

groot.

4 .6.2 Be taalmidde l Indie n vir tue le va luta’s door de re chte r a ls gangbare be taa lmidde le n worde n

ge de finie e rd za l dit ve r re gaande cons e que ntie s he bbe n. Zowe l vanuit c ivie lre chte lijk

a ls financie e lre chte lijk oogpunt za l dit ve e l be s che rming bie de n aan ge bruike rs . Zo

za l de c ivie lre chte lijke s ta tus van vir tue le va luta be paald worde n e n bre ngt dit

ze ke rhe de n me e bij he t voldoe n van trans ac tie s me t vir tue le va luta .105 Ook zulle n de

toe zichthoude rs dan toe zicht moe te n gaan houde n. 106 De impact van de ze kans is

groot. De voorwaarde hie rvoor is da t vir tue le va luta’s ge acce pte e rd zijn in de

maats chappij e n door de ge midde lde cons ume nt ge zie n worde n a ls gangbaar ge ld.

Voor lopig is dit nog nie t he t ge val.107

4 .6.3 Re gule r ing Re gule r ing is e e n kans voor vir tue le va luta . Me t re gule r ing wordt he t proce s van he t

ops te lle n van we t- e n re ge lge ving be doe ld. Aange zie n e r mome nte e l ge e n re gule r ing

is op he t ge bie d van vir tue le va luta bie dt dit kans e n om me e te de nke n e n ac tie f te

par tic ipe re n in dit proce s . Er zijn s le chts kle ine aanpas s inge n nodig om vir tue le

va luta onde r de Wft te la te n va lle n.108 Op he t mome nt da t e r s prake is van re gule r ing

door e e n ove rhe id is de kans groot da t de ze vir tue le va luta hie rme e s alonfähig wordt.

Ande rs ge ze gd, r e gule r ing za l he t ve r trouwe n bij he t publie k ve rgrote n doordat e r

e e n s ugge s tie van goe dke ur ing vanuit de ove rhe id ge we kt wordt. Door he t de ce ntra le

103 Ar tike l 3 :1 BW. 104 Zie ook paragraaf 3 .2 .1 Goe ds dis cus s ie e n ve rde r . 105 Zie ook paragraaf 3 .2 .1 Goe ds dis cus s ie e n ve rde r . 106 Zie ook paragraaf 3 .5 .3 Vir tue le valuta onde r toe zicht van de Wft. 107 Zie ook paragraaf 3 .3 Cas us : Bitcoin e e n ruilmidde l. 108 Zie ook paragraaf 3 .5 .3 Vir tue le valuta onde r toe zicht van de Wft.


karakte r van vir tue le va luta is de kans kle in da t e r s prake za l zijn van

ze lfre gule r ing.109 De impact hie rvan is ge midde ld, innovatie kan name lijk a fge re md

worde n a ls vir tue le va luta onde r de Wft va lle n. Ops tar te nde be dr ijve n die ne n dan

name lijk aan ve e l voors chr ifte n vanuit de Wft te voldoe n.

4 .7 Be dre iginge n vir tue le valuta

4.7.1 Fiduciar ite it De acce pta tie graad van vir tue le va luta wordt in s te rke mate be paald door he t

ve r trouwe n dat e r is in de s ame nle ving voor fiducia ir ge ld. De fiduciar ite it van

vir tue le va luta is daarom ze e r be langr ijk voor de acce pta tie graad. De impact is groot.

Mome nte e l is he t ve r trouwe n in vir tue le va luta a lle e n bij e e n kle ine groe p ge bruike rs

aanwe zig. Zo zijn voor ve e l me ns e n vir tue le va luta te te chnis ch van aard waardoor e r

e e n informatie - as ymme tr ie is onts taan we lke be s te mpe ld kan worde n a ls e e n

be dre iging. 110 Dit hoe ft e chte r ge e n re de n te zijn om vir tue le va luta nie t te

be s chouwe n a ls fiducia ir ge ld. Ook me t e e n kle ine groe p ge bruike rs kan e e n

munte e nhe id zijn intr ins ie ke waarde be houde n.111

4 .7.2 T oe zicht T oe zicht is mome nte e l e e n be dre iging voor vir tue le va luta . He t ve rs chil me t

re gule r ing is da t e r bij toe zicht s prake is van controle op he t na le ve n van de bij

r e gule r ing opge s te lde voors chr ifte n. Bij r e gule r ing zijn e r kans e n om dit proce s te

be ïnvloe de n, bij toe zicht gaa t he t om de inte rpre ta tie van de we t- e n re ge lge ving. Dit

is e e rde r e e n be dre iging omdat e r a lle e n s prake is van he t handhave n van e e rde r

opge s te lde re ge ls e n hie rop ge e n invloe d uitge oe fe nd kan worde n.112

Omdat vir tue le va luta nie t onde r de Wft va lt onde rne me n de toe zichthoude rs nog

ge e n ac tie , e r worde n a lle e n waars chuwinge n afge ge ve n. We l zijn toe zichthoude rs

ac tie f op zoe k naar de moge lijkhe de n om vir tue le va luta te de te rmine re n. Zo ple it de

EBA voor he t ops te lle n van e e n nie uw ins tituut om toe zicht te houde n op vir tue le

va luta .113 Dit zou e r toe kunne n le ide n da t e r maatre ge le n worde n ge nome n waarbij

109 Zie ook paragraaf 3 .5 .3 Vir tue le valuta onde r toe zicht van de Wft. 110 Zie ook paragraaf 2 .4 .1 Ve rkr ijge n van Bitcoins . 111 Zie ook paragraaf 2 .2 .6 Cas us : Iraaks e Zwits e rs e dinar . 112 He t ve rs chil tus s e n re gule r ing e n toe zicht kan be s chouwd worde n a ls he t ve rs chil tus s e n de we tge ve nde e n de re chts pre ke nde macht. 113 Zie ook paragraaf 3 .6 .2 Europe s e Banke nautor ite it .


ge re nomme e rde be dr ijve n die in aanraking kome n me t vir tue le va luta ge waars chuwd

worde n. Indie n e r dan druk wordt uitge oe fe nd om vir tue le va luta nie t in de

be dr ijfs voe r ing op te ne me n kan hie rdoor de acce pta tie graad van vir tue le va luta

ge re md worde n. Dit is e e n be dre iging van e e n ge midde lde impact omdat e r juis t ook

ve e l nie uwe onde rne minge n opge s tar t worde n die zich puur op vir tue le va luta

r ichte n.

Dit a lle s kan s ame nge vat worde n in de hie rnavolge nde tabe l, e r zijn vie r

e conomis che e n vie r jur idis che e ige ns chappe n.

Positief Negatief

Sterkte Zwakte

Intern Ruilmiddel (gem. impact) Oppotmiddel (hoge impact) Rekenmiddel (lage impact)

Kans Bedreiging Extern Als een goed (hoge impact) Fiduciariteit (hoge impact) Betaalmiddel (hoge impact) Toezicht (gem. impact) Regulering (gem. impact)

T a be l 4 S WOT - a na ly s e v irtue le v a luta

4 .7.3 T us s e nconclus ie In dit hoofds tuk zijn de be langr ijks te ana lys e punte n van vir tue le va luta be s proke n.

Door midde l van e e n SWOT - analys e is be s tude e rd we lke punte n e e n hoge e n we lke

e e n lage re impact he bbe n op de acce pta tie graad van vir tue le va luta . Dit za l ge bruikt

worde n om in he t volge nde hoofds tuk aanbe ve linge n te doe n die le ide n tot

be antwoording van de vie rde de e lvraag: W at is e r nodig om v irtue le v aluta’s

duurzaam onde rde e l uit te late n m ak e n v an onze s am e nle v ing?

Be s tude r ing van de s te rkte n e n zwakte n van vir tue le va luta’s toont aan da t de

s te rkte n de ove rhand he bbe n. De zwakte van vir tue le va luta , de vola tilite it , za l naar

ve rwachting bij e e n hoge re acce pta tie graad minde r zijn. 114 Dit r e s ulte e r t in e e n

pos itie ve be oorde ling van de e ige ns chappe n van vir tue le va luta .

114 Ee n bre de re ge bruike rs bas is za l imme rs le ide n tot e e n grote re e conomis che omvang van vir tue le valuta waardoor e r grote re volume s nodig zijn om de pr ijs te la te n fluctue re n.


De e x te rne fac tore n zulle n be pale nd zijn bij de opkoms t van vir tue le va luta .

Ge conclude e rd kan worde n da t e r kans e n ligge n op he t jur idis che vlak. Indie n

vir tue le va luta’s ge de te rmine e rd worde n a ls e e n goe d 115 e n e e n gangbaar

be taalm idde l116 za l de acce pta tie graad fors toe ne me n. He t is hie rbij van be lang da t e r

e e n goe de ba lans wordt ge vonde n me t be tre kking tot de re gule r ing om zo te

voorkome n dat e e n ove r ijve r ige toe zichthoude r de innovatie za l dwars bome n.

115 Ar tike l 3 :1 BW. 116 Ar tike l 6 :112 BW.


5 Samenvatting en conclusie 5.1 Onde rzoe ks vrage n Dit onde rzoe k gaa t ove r de rol die vir tue le va luta’s kunne n s pe le n in he t

be ta lings ve rke e r . In de voorgaande hoofds tukke n is e r e e n antwoord ge ge ve n op de

hoofdvraag zoals die in he t e e r s te hoofds tuk is ge formule e rd. De ce ntra le vraag luidt:

In hoe v e rre z ijn v irtue le v aluta’s e e n aanv ulling op he t inte rnationale

be talings v e rk e e r?

Om de ze vraag te be antwoorde n zijn e r e e n aanta l de e lvrage n be antwoord. De e e rs te

onde rzoe ks vraag luidde : W at is de rol v an v aluta in he t inte rnationale

be talings v e rk e e r? He t huidige be ta lings ve rke e r is ge bas e e rd op ve r trouwe n e n me n

s pre e kt van fiducia ir ge ld. Aan de hand van dive rs e e conomis che the or ie ën zijn dr ie

be langr ijke functie s van he t huidige fiducia ire ge ld be s proke n. Dit zijn de volge nde

functie s : (1) oppotmidde l (2) ruilmidde l e n (3) s paarmidde l.

De twe e de de e lvraag (W at z ijn v irtue le v aluta’s ?) onde rzocht wat vir tue le va luta ’s

zijn. Uit de lite ra tuur blijkt da t e r e e n tus s e nvorm van fiducia ir ge ld e n gronds tofge ld

is onts taan, he t zoge naamde kuns tmatige gronds tofge ld (of: digitaa l fiducia ir ge ld).

Aan de hand van de be ke nds te vorm van vir tue le va luta , Bitcoins , is de te chnis che

we rking toe ge licht. Ook is be s proke n da t de volge nde e ige ns chappe n de bas is

vorme n van vir tue e l ge ld: (1) he t s a ldo e n de tr ans ac tie s van ie de re re ke ning zijn

inzichte lijk, (2) de ge bruike rs kunne n ze lf hun mate van anonimite it kie ze n e n (3)

tr ans ac tie s kunne n a lle e n ge daan worde n nadat e e n ge bruike r zich he e ft

ge authe ntice e rd. Ve rde r is e r aange toond da t vir tue le va luta in s taa t zijn om de

e e rde r ge noe mde functie s van ge ld te ve rvulle n.

In he t de rde hoofds tuk is de jur idis che s ta tus van vir tue le va luta onde rzocht om e e n

antwoord te formule re n op de de rde de e lvraag: W at is de juridis che s tatus v an

v irtue le v aluta? Hie rvoor is e r ge ke ke n naar de he t Burge r lijk We tboe k, de Muntwe t,

he t We tboe k van Strafre cht e n de We t op he t financie e l toe zicht. Vanuit e e n

c ivie lre chte lijk kade r kan e r ge conclude e rd worde n da t vir tue le va luta’s e e n ge he e l

nie uw be gr ip zijn waarove r ze lfs in de lite ra tuur ve rs chille nd kan worde n ge dacht. Er

zijn va lide argume nte n om vir tue le va luta a ls e e n goe d te be s te mpe le n, dit kan zowe l


via de c las s ifica tie zaak a ls ve rmoge ns re cht. T oe koms tige jur is prude ntie die nt

hie rove r uits luits e l te ge ve n.

De Re chtbank Ove r ijs s e l he e ft ge conclude e rd da t Bitcoins (e e n s pe c ifie k type

vir tue le va luta) mome nte e l nie t a ls e e n gangbaar be taa lmidde l ge zie n die ne n te

worde n. Hie rme e va lle n vir tue le va luta ’s nie t onde r de de finitie van char taa l ge ld.

De ze uits praak bie dt e chte r ruimte om in de toe koms t vir tue le va luta we l a ls e e n

gangbaar be taa lmidde l te c las s ifice re n. Hie ruit is ge conclude e rd da t e r in de

jur idis che lite ra tuur ve rs chille nd ge dacht wordt ove r de s ta tus van vir tue le va luta .

Vanuit e e n financie e lre chte lijk kade r is e r ge conclude e rd da t vir tue le va luta ’s

mome nte e l nie t onde r de Wft va lle n. De be langr ijks te re de n hie rvan is da t e r ge e n

ce ntraa l uitge ve nde ins te lling is van vir tue le va luta , noch is e r e e n par tij die e e n

te ge npre s ta tie op zich he e ft ge nome n bij he t ve rs tre kke n van vir tue le va luta . Op

Europe e s nive au he e ft de ECB ge ple it voor e e n s pe c ia le toe zichthoude r op he t

ge bie d van vir tue le va luta’s .

Dit onde rzoe k naar vir tue le va luta’s he e ft ge le id tot e e n aanta l ana lys e punte n die in

he t vie rde hoofds tuk zijn be s proke n door midde l van e e n SWOT - analys e . Hie rme e is

e e n be gin ge maakt van de be antwoording van de vie rde de e lvraag: W at is e r nodig

om v irtue le v aluta’s duurzaam onde rde e l uit te late n m ak e n v an onze s am e nle v ing? Er

is ge ke ke n in hoe ve r re vir tue le va luta mome nte e l de functie s van ge ld ve rvult e n wat

de pote ntie hie rbij is . Van de dr ie functie s van ge ld is de functie van oppotmidde l

mome nte e l e e n zwakte , dit wordt ve roorzaakt door de vola tilite it van vir tue le va luta .

Ve rde r is e r ge ke ke n naar de jur idis che as pe c te n van vir tue le va luta . Hie ruit va lt te

conclude re n da t zowe l de kans e n a ls be dre iginge n van vir tue le va luta te rug te

bre nge n zijn naar he t fe it hoe vir tue le va luta jur idis ch ge zie n ge c las s ifice e rd za l

worde n. Ook de wijze waar in toe zichthoude rs zich ops te lle n te ge nove r vir tue le

va luta’s is e e n e x te rne fac tor die be pale nd kan zijn voor de toe koms t van vir tue le

va luta .

Same nvatte nd is e r ge conclude e rd da t de inte rne s te rkte s e n e x te rne kans e n ge noe g

pote ntie e l he bbe n om de inte rne zwakte n e n e x te rne be dre iginge n van vir tue le va luta

te we e rs taan. Hie rvoor is he t we l be langr ijk da t e r e e n aanta l r andvoorwaarde n


worde n ge cre ëe rd. De ze zulle n in de volge nde paragraaf a ls aanbe ve linge n worde n

be s proke n.

5 .2 Aanbe ve linge n In de vor ige a line a’s is de uitge voe rde SWOT - analys e be s proke n. De ze analys e he e ft

e e n aanta l r andvoorwaarde n be noe md we lke van be lang zijn om e e n antwoord te

ge ve n op de vie rde de e lvraag: W at is e r nodig om v irtue le v aluta’s duurzaam

onde rde e l uit te late n m ak e n v an onze s am e nle v ing? Op grond van he t uitge voe rde

onde rzoe k kunne n e r e e n vie r ta l aanbe ve linge n worde n ge daan. De e e rs te dr ie

aanbe ve linge n kunne n los van e lkaar uitge voe rd worde n, de vie rde aanbe ve ling is e r

e e n voor de lange re te rmijn.

De e e rs te aanbe ve ling luidt da t he t be langr ijk is da t e r voldoe nde re gule r ing voor

vir tue le va luta komt. Hie rvoor zijn s le chts kle ine aanpas s inge n van de Wft nodig, dit

kan bijvoorbe e ld ge daan worde n door vir tue le va luta’s onde r de de finitie van

financie e l product te la te n va lle n. Ook kan e r ge koze n worde n voor e e n s ne lle

oplos s ing (zonde r we ts wijziging) door vir tue le va luta’s bij a lge me ne maatre ge l van

be s tuur aan te wijze n a ls financie e l product.117 Dit za l de jur idis che bas is van vir tue le

va luta ve rbre de n. Doordat e r e e n jur idis che gronds lag wordt ge cre ëe rd ove r de

manie r waarop toe zichthoude rs om die ne n te gaan me t vir tue le va luta za l dit

ze ke rhe de n bie de n voor zowe l cons ume nte n a ls be dr ijve n. Be dr ijve n kunne n hie rdoor

he t be ta le n me t vir tue le va luta imple me nte re n in hun be dr ijfs voe r ing. T e ve ns za l e r

s prake zijn van cons ume nte nbe s che rming aange zie n dit e e n be langr ijke taak is van

toe zichthoude rs .

De twe e de aanbe ve ling is op he t ge bie d van toe zicht. He t is van be lang da t e r s olide

toe zicht is vanuit he t oogpunt van cons ume nte nbe s che rming. He t is e chte r nie t de

be doe ling da t innovatie wordt ge re md door e e n ove r ijve r ige toe zichthoude r . Hie r

die nt e e n ge zonde ba lans te worde n ge zocht, de toe zichthoude r die nt ope n te s taan

voor innovatie ve ide e ën. Op Europe e s nive au is e r door de ECB e e n aanbe ve ling

ge daan om e e n s pe cia le toe zichthoude r in te s te lle n voor vir tue le va luta’s . In

Ne de r land is dit nie t nodig e n kunne n de huidige toe zichthoude rs de ze taak ve rvulle n.

117 Ar tike l 1 :1 Wft, financie e l product.


De de rde aanbe ve ling gaa t ove r de c ivie lre chte lijke s ta tus van vir tue le va luta . Om

e e n goe de ba lans te vinde n tus s e n ze ke rhe id voor de ge bruike rs e n he t s timule re n

van innovatie is he t aan te be ve le n om vir tue le va luta’s c ivie lre chte lijk te

c las s ifice re n a ls e e n goe d.118 Dit za l e rvoor zorge n da t me n bij hande le n in vir tue le

va luta’s jur idis che ze ke rhe de n he e ft op bijvoorbe e ld he t ge bie d van

s chade ve rgoe dinge n. He t grote publie k kr ijgt dan de moge lijkhe de n om me t

ge vorde rde toe pas s inge n 119 van vir tue le va luta in aanraking te kome n e n de

acce pta tie graad za l hie rdoor s tijge n.

De vie rde e n laa ts te aanbe ve ling is voor op de lange re te rmijn. Bij e e n toe ge nome n

acce pta tie graad za l e r op s te e ds me e r ple kke n be taa ld kunne n worde n me t vir tue le

va luta . Vir tue le va luta’s zulle n in he t be gin voora l ge bruikt worde n voor

inte rna tionale ove rs chr ijvinge n, maar in e e n pos itie f s ce nar io zulle n vir tue le va luta’s

ook ge bruikt worde n in he t dage lijks e be ta lings ve rke e r . De aanbe ve ling is dan ook

da t na ve r loop van tijd vir tue le va luta’s be s chouwd die ne n te worde n a ls e e n

gangbaar be taa lmidde l120 e n hie rme e onde r de de finitie van char taa l ge ld va lle n.121

5 .3 T ot s lot He t ge bruik van vir tue le va luta is a lle s be halve ge me e ngoe d in de huidige

maats chappij. Bitcoins zijn mome nte e l de me e s t be ke nde vorm van vir tue le va luta .

He t is maar de vraag of Bitcoins in de toe koms t op grote s chaal ge bruikt zulle n

worde n, e r zijn inmidde ls nie uwe re vorme n van vir tue le va luta ontwikke ld we lke

voorde le n he bbe n in he t ge bruik. Bij he t grote publie k is e chte r voora ls nog Bitcoin de

be ke nds te vorm. Me t dit onde rzoe k is ge ke ke n wat de randvoorwaarde n zijn om

vir tue le va luta’s e e n duurzaam onde rde e l van onze s ame nle ving te la te n uitmake n.

Enthous ias te le ze rs worde n ze ke r uitge daagd om te e xpe r ime nte re n me t vir tue le

118 Ar tike l 3 :1 BW. 119 T e de nke n valt aan he t e e nvoudig s plits e n van e e n re ke ning in e e n re s taurant, he t e e nvoudig kunne n aantone n van e e n trans actie door midde l van he t ope nbare re gis te r (Blockchain), he t we re ldwijd kunne n imple me nte re n van e e n e e nduidig be taa ls ys te e m, of voldoe n van we re ldwijde trans actie s te ge n minimale kos te n. Ne t a ls bij ve e l ande re te chnologis che ontwikke linge n zulle n e r ook producte n e n die ns te n onts taan die nu nog nie t voorzie n kunne n worde n. 120 Hie rvoor die nt vir tue le valuta e e rs t conform de de rde aanbe ve ling te worde n ge clas s ifice e rd a ls e e n goe d. 121 He t be tre ft hie r gangbare be taa lmidde le n conform ar tike l 6 :112 BW. Vir tue le valuta’s die jur idis ch ge zie n a ls e e n gangbaar be taa lmidde l ge clas s ifice e rd zijn worde n hie rme e nog ge e n we ttig be taalmidde l. He t re cht om we ttige be taa lmidde le n uit te ge ve n be rus t bij DNB op grond van ar tike l 6 van de Bankwe t.


va luta’s a ls de Bitcoin maar die ne n zich e rvan be wus t te zijn da t e e n ande re vir tue le

va luta waars chijnlijk he t be taa lmidde l van de toe koms t za l zijn.


6 Bibliografie 6.1 Lite ratuur (1970). In Econom ic S tabilization A ct. Ve re nigde Sta te n van Ame r ika : Pub.L. 91–379,

84 Sta t. 799.

Aanhangs e l Hande linge n II (2012/13, nr . 2508).




AFM.nl. (2014). Opge roe pe n op Oktobe r 10 , 2014, van Ve e lge s te lde vrage n AFM.nl:

http:/ /www.afm.nl/nl/cons ume nte n/aanpak/faq/be ta lings ve rke e r /bitcoins .as px# {587B

0020- D1B6- 43F7- B15A- 5C001DFF80FD}

Bauke ma, J. (2013). Bitcoin: e e n (onge re gule e rd) be taa lmidde l van de toe koms t?

T ijds chrif t v oor f inancie e l re cht (12), 411- 418.

Bauke ma, J. (2014). Vir tue le va luta : (toe zichtre chte lijke ) s tand van zake n. T ijds chrif t

v oor f inancie e l re cht (9), 376- 380.

Bie re ns , B. (2009). Re v indicatoire aans prak e n op giraal ge ld. De ve nte r : Kluwe r .

Bitcoinis ge ld.org. (2014). Opge roe pe n op Oktobe r 12 , 2014, van Bitcoinis ge ld.org:

https :/ /bitcoinis ge ld.org/

(2009). In R. S. Carne ll, J. R. Mace y, & G. P . Mille r , T he Law of Bank ing and Financial

Ins titutions . Wolte r s Kluwe r .

Chaum, D. (1983). Blind s ignature s for untrace able payme nts . A dv ance s in

Cry ptology Proce e dings of Cry pto , 82 (3), 199- 203.

De Ne de r lands che Bank. (2014). DNB Magaz ine , 2 , p. 4 .

De ck, C., McCabe , K., & Por te r , D. (2006). Why s table fia t mone y hype r infla te s :

r e s ults from an e xpe r ime nta l e conomy. Journal of Econom ics Be hav ior &

Organization , 61 , 471- 486.


De Onde rne me r .nl. (2013, nove mbe r 20). Opge roe pe n op januar i 9 , 2014, van

http:/ /www.de onde rne me r .nl/de onde rne me r /658779/Bitcoins - 100- e uro- wordt-

miljoe n.html

Dra inville , D. (2012). A n A naly s is of the Bitcoin Ele c tronic Cas h S y s te m . Unive rs ity

of Wate r loo.

Eiche ngre e n, B. (2011). Exorbitant Pr ivile ge : T he Ris e and Fall of the Dollar and the

Future of the Inte rna tional Mone tary Sys te m. Oxford: Oxford Unive rs ity Pre s s .

Europe an Banking Author ity . (2013, De ce mbe r 13). Opge roe pe n op Oktobe r 10 , 2014,

van EBA warns cons ume rs on vir tua l cur re ncie s : https :/ /www.e ba .e uropa .e u/- /e ba-

warns - cons ume rs - on- vir tua l- cur re ncie s

Europe an Banking Author ity . (2014). EBA Opinion on ‘v irtual curre ncie s ’. London:

Europe an Banking Author ity .

Europe an Ce ntra l Bank. (2012). V irtual Curre ncy S che m e s . Frankfur t am Main:

Europe an Ce ntra l Bank.

Foote , C., Block, W., Crane , K., & Gray, S. (2004). Economic Policy and Pros pe cts in

Iraq. T he Journal of Econom ic Pe rs pe ctiv e s , 18 (3), 47- 70.

Glads tone , J. A. (1997). Explor ing the Role of Digita l Cur re ncy in the Re ta il Payme nts

Sys te m . NEW ENG. L. REV . (31), 1193- 1996.

Goe dhar t, C. (1993). Can we improve the s truc ture of financia l s ys te ms ? Europe an

Econoic Re v ie w , 2 - 3 (37), 269- 291.

Gr inbe rg, R. (2011). Bitcoin: An Innovative Alte rna tive Digita l Cur re ncy. Has tings

S c ie nce & T e chnology Law Journal (4), 160- 208.

Humpre y, A. (2005, De ce mbe r ). SWOT Analys is for Manage me nt Cons ulting. S RI

A lum ni Ne w s le tte r .

Jans e n, M. A. (2012). Bitcoin: T he polit ical 'v irtual' of an intangible m ate rial curre ncy .

Utre cht: Utre cht Unive rs ity .

(1875). In W. S. Je vons , Mone y and the m e chanis m of e x change (p. Chapte r III).

London: D. Apple ton.


King, M. (2004). T he Ins titutions of Mone tary Policy. A m e rican Econom ic Re v ie w ,

pape rs and PRoce e dings , 2 (94), 1- 13.

Kiyotaki, N., & Wright, R. (1989). On mone y as a me dium of e xchange . Journal of

polit ical e conom y , 97 (4), 927- 954.

(2004). In P . Kle ve , Juridis che Icone n in he t inform atie tijdpe rk . De ve nte r : Kluwe r .

Koche r lakota , N. R. (1998). Mone y is me mory. Journal of Econom ic T he ory , 81 (2),

232- 251.

Kove nock, D., & de Vr ie s , C. (2002). Fia t e xchange in finite e conomie s . Econom ic

inquiry , 40 (2), 147- 157.

Krüge r , M., & Gods chalk, H. (1998). He raus forde rung de s be s te he nde n Ge lds ys te ms

im Zuge s e ine r Digita lis ie rung - Chance n für Innovatione n? Frage n de r Fre ihe it (248),

40- 50.

Kraan, J. (2013, de ce mbe r 5). Nu.nl. Opge roe pe n op fe bruar i 9 , 2014, van

http:/ /www.nu.nl/ te ch/3646220/bitcoin- flink- onde ruit- ve rbod- chine s e - ce ntra le -

bank.html

Kraan, J. (2014, fe bruar i 10). Opge roe pe n op 31 oktobe r , 2014, van Nu.nl:

http:/ /www.nute ch.nl/ inte rne t/3697553/rus land- ve rbie dt- bitcoin.html

Kuhlmann, J. (2010). V irtue le obje c te n: e cht v oor he t re cht? Utre cht: Unive rs ite it

Utre cht.

Latijn - Ne de rlands w oorde nboe k . (2014). Opge roe pe n op me i 20 , 2014, van

Woorde nboe k.e u: http:/ /www.woorde nboe k.e u/ve r ta ling/Latijn

Le e , T imothy B. (2013, de ce mbe r 26). W as hingtonpos t.com Opge roe pe n op 31 op

oktobe r 31 , 2014, van http:/ /www.was hingtonpos t.com/blogs / the -

s witch/wp/2013/12/26/doge coins - and- lite coins - and- pe e rcoins - oh- my- what- you-

ne e d- to- know- about- bitcoin- a lte rna tive s / .

Lucas , R. (1980). Equilibr ium in a pure cur re ncy e conomy. Econom ic Inquiry (18),

203- 220.

Me nge r , C. (1892). On the or igin of mone y. Econim ic Journal , 2 (6), 239- 255.


Mijns s e n, F., de Haan, P ., van Dam, C., & Ploe ge r , H. (2006). C. As s e r 's Handle iding

tot de be oe fe ning van he t Ne de r lands burge r lijk re cht. A lge m e e n Goe de re nre cht , (3-

I).

Nakamoto, S. (2008, nove mbe r 1). Bitcoin: A Pe e r - to- Pe e r Ele c tronic Cas h Sys te m.

T he Cry ptography Mailing Lis t .

Ne ppe le nbroe k, E. (2006). He t drake nzwaard of: vir tue le goe de re n a ls

vorde r ings re cht uit online - contrac te n. A rs A e qui , I (55).

Olafs s on, I. A. (2014). Is Bitcoin m one y ? A n analus is from the A us trian s choon of

e conom ic thought. De par tme nt of Economics . Has koli Is lands : School of Socia l

Sc ie nce s a t the Unive rs ity of Ice land .

Os troy, J. (1973). T he informational e ffic ie ncy of mone tary e xchange . A m e r. Econ.

Re v . (63), 597- 610.

Papadopoulos , G. (2009). Be twe e n Rule s and Powe r : Mone y as an Ins titution

Sanctione d by Polit ica l Author ity . Journal of Econom ic Is s ue s , 43 (4), 951- 969.

Se ldin, G. (2013, Apr il 10). Synthe tic Commodity Mone y. p. 29 .

Ste ve ns on H.H. (1976). De fining corpora te s tre ngths and we akne s s e s . Sloan

manage me nt re vie w, 17 , (3), p 51- 68.

Van Dale Uitge ve rs . (2014). V an Dale online w oorde nboe k . Opge roe pe n op Me i 18 ,

2014, van http:/ /www.vandale .nl/opzoe ke n?patte rn=ge ld&lang=nn

van Es ch, R. (2011). Pe cunia e le c tronica non ole t (ora tie Le ide n).

van Milte nburg, O. (2013, nove mbe r 5). Opge roe pe n op fe bruar i 9 , 2014, van

T we ake rs .ne t: http:/ / twe ake rs .ne t/nie uws /92398/ thuis be zorgd- acce pte e r t-

be ta linge n- me t- bitcoins .html

van Wijk, D. (2013). W hat can be e x pe cte d from the Bitcoin? Rotte rdam: Eras mus

Unive rs ite it .

(1997). In J. We athe r ford, T he his tory of m one y : from s ands tone to cy be rs pace . Ne w

York: Crown Publis he rs , Inc .


We lle r , J. (2013, juli 29). Opge roe pe n op 31 oktobe r , 2014, van Nu.nl:

http:/ /www.nute ch.nl/ inte rne t/3537808/ tha iland- ve rbie dt- bitcoin.html

Williams , C. C. (1996). T he Ne w Bar te r Economy: An Appra is a l of Local Exchange

and T rading Sys te ms (LET S). Journal of Public Policy , 16 (1), 85- 101.

Wis mans , L. (2014, Maar t 3). De bitcoin re dt ’t ook we l zonde r MtGox . NRC .


6 .2 Jur is prude ntie HR 23 me i 1921, NJ 1921, 564 (Ele ktr ic ite its ar re s t).

HR 11 me i 1982, NJ 1982, 583 (Giraa l ge ldar re s t).

Hof Arnhe m 27 oktobe r 1983, NJ 1984, 80 (Compute rge ge ve ns ).

HR 3 de ce mbe r 1996, NJ 1997, 574 (Compute rge ge ve ns ).

HR 26 januar i 2007, NJ 2007, 76 (Giraa l be ta lings ve rke e r ).

Hof Le e uwarde n 10 nove mbe r 2009, LJN BK2773 (RunEs cape ).

Rb. Ove r ijs s e l 14 me i 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667 (Bitcoins ).

6 .3 Afbe e ldinge nlijs t AFBEELDING 1 KOERSVERLOOP MT .GOX, BENADERBAAR VIA

HT T P:/ /WWW.BIT COINCHART S.COM/CHART S/MT GOXUSD# T GWZM1G10ZM2G25 ............................ 5

AFBEELDING 2 KOERSVERLOOP SADDAM DINAR/ ZWIT SERSE DINAR, BRON UNIT ED NAT IONS, CENT RAL

BANK OF IRAQ .......................................................................................................................... 14

AFBEELDING 3 OVERZICHT SOORT EN GELD ........................................................................................ 18

Virtule valuta als aanvulling op het betalingsverkeer

Law

Transcript of Virtule valuta als aanvulling op het betalingsverkeer