#ChurchToo

Ds. Henk Folkers

Lezen: Gen. 3: 14-19; 2 Samuël 13:1-22; Efeze 5: 21-33

Gemeente van onze Here Jezus Christus,

Wie is dit? Harvey Weinstein. Bekend filmproducer. Een stroom van onthullingen over seksueel geweld en seksueel misbruik. De meeste slachtoffers zijn vrouwen. Vaak zwijgen ze uit schaamte. Maar nu niet meer. Ervaringen worden gedeeld op de sociale media: Facebook, Twitter, Instagram.

Twitter: hashtag metoo, #metoo dwz dit is mij ook overkomen. Veel mannen zijn beschuldigd. Velen van hen hebben al moeten terugtreden.

Er is ook een hashtag #churchtoo. Wie twitter doorzoek: schokkende tweets. O.a. van jonge meisjes die werden aangerand in de kerk en gedwongen werden om hun excuses aan te bieden aan de dader. Het was immers hun schuld.

Thomas Horrocks twitterde: Christenen, zoek eens op de #churchtoo. Huil met je broeders en zusters die gewond zijn in wat de meest veilige plaats op aarde zou moeten zijn. Doe het beter en eis dat het beter gaat.

Recent heeft een journaliste een boek geschreven met de titel: De oorlog tegen vrouwen. Zij schetst een beeld van het onrecht dat

vrouwen wordt aangedaan. Ook seksueel onrecht. Zij concludeert dat God duidelijk geen feminist is. Dat God niet van vrouwen houdt.

Als je dit allemaal hoort: daar wordt je stil van. Wat gebeurt er in de wereld? Waarom zijn vrouwen niet veilig? Wat gebeurt er in de kerk? Waarom zijn vrouwen zelfs daar niet veilig?

In deze preek wil ik met u nadenken over deze vragen. Lastige vragen. Deze preek heeft een bijzondere opbouw. Als eerste, we lezen drie Schriftgedeelten: Gen 3, 2 Sam 13 en Ef 5. Dat doen we tijdens de preek. Als tweede, er is nog iets bijzonders. Het gedeelte over 2 Sam 13 geen ‘gewone’ preektekst. In de preek wordt Tamar al sprekend opgevoerd: zij vertelt hoe ze het gebeurde ervaren heeft. Ik heb dan ook een vrouw gevraagd om dit te lezen.

Lezen: Gen. 3: 14-19Ik begin met het eerste Bijbelboek. In Genesis 1 en 2 lezen we over de schepping van God en de plaats van de mens daarin. In Genesis 3 lezen we hoe Eva wordt verleid door de slang en dat Adam met haar mee gaat. We lezen ook dat God het initiatief neemt. Hij zoekt de mens weer op. Een bevrijdend moment.

De zonde heeft een geweldig effect. Op de relatie tussen de mens en God. Op de relatie tussen de mensen onderling. En op de relatie tussen de mens en de natuur. In deze preek wil ik er één element uithalen: de relatie tussen de mens en zijn vrouw. In vers 16 lezen we de vloek over de vrouw: ‘Je zwangerschap maak ik tot een zware last, zwoegen zul je als je baart, Je zult je man begeren en hij zal over je heersen.’

De vloek treft de vrouw in haar vruchtbaarheid: ze zal met pijn en moeite kinderen baren. Maar er gebeurt nog iets. Iets waar in de kerk weinig aandacht voor is geweest. Namelijk, het effect op de relatie

tussen man en vrouw: ‘Je zult je man begeren en hij zal over je heersen.’

We weten niet zeker hoe de woorden ‘Je zult je man begeren’ uitgelegd moeten worden. Het kan positief zijn: de vrouw verlangt naar haar man en wil bij hem schuilen. Het kan ook negatief zijn: ze wil de leiding in handen nemen, ze wil over hem de baas spelen.

De betekenis van de woorden ‘hij zal over je heersen’ zijn wel duidelijk. In Genesis 2 lezen we dat God Adam een helper had gegeven op zijn niveau. Een partner. Naast Adam. Om samen met hem God te dienen in de tuin. Maar Adam accepteert haar niet meer als gelijke. Hij gaat over haar heersen. Hij behandelt haar als een slavin. Met macht en geweld legt hij haar zijn wil op. Net zo als een despoot in het Oosten heerste over zijn slaven en slavinnen. En de geschiedenis laat inderdaad zien dat de man na de zondeval maar al te graag despoot wilde zijn, niet in het minst over zijn vrouw. En dan in de meest negatieve betekenis van dit woord.

Laten we even tijd nemen om deze tekst door te laten dringen. Ik ben intensief met deze tekst bezig geweest. Ik kwam tot een pijnlijke ontdekking: deze tekst gaat over mij. De neiging om vrouwen te overheersen zit in mij. En pas toen ik dat had ontdekt, kreeg ik oog voor het leed dat aan vrouwen wordt aangedaan.

Om zich daarvan enigszins een voorstelling te maken, verdiepte ik me in het leven van Bijbelse vrouwen die dat geweld aan den lijve hebben ondervonden. Ik heb geprobeerd om dat van binnenuit onder woorden te brengen. Eén van die vrouwen is Tamar.

Lezen: 2 Samuël 13:1-22Tamar is een koningsdochter. Ze is de knappe zuster van Absalom. Maar haar leven is verwoest, omdat haar halfbroer Amnon haar heeft

verkracht. We lazen alleen het eerste gedeelte: de verzen 1-22. In het daarop volgende deel lezen we over de wraak van Absalom: hij doodt Amnon. Wat betekende dit voor Tamar? Hoe heeft zij dit ervaren? Wat is er door haar heen gegaan?

O God! Mijn leven is een puinhoop.Mijn broer Absalom, mijn bloedeigen broer: wat hadden we het goed met elkaar. Nu is hij een moordenaar, verbannen van God en zijn familie.En Amnon, mijn halfbroer.Niets had ik tegen hem.O, ik zag wel hoe hij naar me keek.Daar heb je als jonge vrouw een antenne voor.En ik vond het niet erg.Hij was immers m’n halfbroer.

Wat is dat in een man, o God?Dat hij aan niets anders denken kan.En dat z’n ziel en z’n zinnen branden van begeerte.Is dat liefde?Is dat hartstocht?

Ik dacht dat het liefde was.In m’n naïviteit dacht ik dat het zo was.Als je broer ziek is, dan ga je hem bezoeken.

O zeker, je kunt je afvragen: waarom laat een meisje dat toe.Staat ze er zelf achter? Neemt zij het initiatief?Ik weet het niet.Ik stond er niet achter. Ik zou best kunnen gaan houden van Amnon. Maar liever had ik de rechte weg gekozen. De weg via vader. Hij zou waarschijnlijk wel toestemming hebben gegeven.

Maar toch ben je, als jonge vrouw, de zwakke partij.Vreselijk is wat er gebeurd is. Ik ben met geweld genomen, verkracht en daarna als vuil weggeworpen.Wegwerpliefde.Vrouw voor eenmalig gebruik.Instant seks.Hoe kan een man zo doen!Hoe kun je een vrouw zo diep kwetsen!God, wat is er van de man geworden!

Veel mannen zouden zeggen: Waarom blaast Tamar de zaak zo vreselijk op: over zo'n incident moet je toch wel weer heen kunnen komen? Maar Tamar zet de zaak voor hen op scherp:

Wat weten mannen van het gevoelsleven van vrouwen.U weet, o God, wat er in de mens is.U weet, wat er in de man, in de vrouw is.Maar ik kan niet begrijpen: wat u zo intens mooi hebt gemaakt, dat dat zo afschuwelijk misbruikt kan worden.Hoe moet het nu verder, o God.Verkracht en veracht. Weggeworpen.Ontferm u over mij, o God.

Wat weten mannen van het gevoelsleven van vrouwen? Een zin die blijft haken. Wat weten mannen van het gevoelsleven van vrouwen? In het licht van Gen 3 moeten we zeggen: ze willen daar niets over weten. Ze willen heersen.

Hoe nu verder? Hoe kunnen mannen verder? Ik stel die vraag niet zo maar: het is vandaag de eerste adventszondag. Misschien ligt daar de sleutel. Advent heeft alles te maken met de verzoening tussen God en

mens. Daarmee heeft Advent alles te maken met de vloek van Gen 3. Ook met de vloek ‘en hij zal over je heersen’.

Lezen: Efeze 5: 21-33Dit is een bekend Schriftgedeelte. Paulus roept de gelovigen in Efeze 4 op om zich niet, zoals de heidenen dat doen, over te geven aan losbandigheid. Maar om de nieuwe mens aan te trekken. Zoals God het ooit bedoeld had. En dan begint in hoofdstuk 4 vers 25 een lang stuk over het nieuwe leven. En dat eindigt pas in hoofdstuk 6 vers 9. In dit stuk over het nieuwe leven staat onze tekst: de verzen 21-33.

Paulus gebruikt in dit gedeelte de metafoor van het hoofd en het lichaam. Deze metafoor was in die tijd heel bekend. De Grieken en de Romeinen gebruikten die vaak. Bijvoorbeeld: de keizer werd het hoofd genoemd en het volk het lichaam, Ook werd de generaal het hoofd genoemd en het leger het lichaam. In die tijd had het hoofd absolute macht. En het lichaam moest de wil van het hoofd volgen. In de Grieks-Romeinse cultuur draaide alles om het hoofd: als het nodig was dan mocht de koning zijn volk opofferen om te blijven leven. Hetzelfde geldt voor de generaal: ook hij mocht zijn leger opofferen.

Wat was dus gewoon in die tijd: het lichaam (volk, leger) offert zich op voor het hoofd (koning, generaal).

En nu terug naar Paulus. Hij spreekt de taal van zijn tijd. Hij gebruikt ook het beeld van een hoofd en het lichaam: Christus is het hoofd en de gemeente is het lichaam. Dan gebeurt er iets bijzonders. Paulus draait het hele beeld 180 graden om. Hij zegt niet: de gemeente moet zich opofferen voor Christus. Dat zou normaal zijn. Dat zou elke Griek en elke Romein verwachten. Maar hij zegt iets radicaal anders: Christus offert zich op voor de gemeente. Het hoofd offert zich op voor zijn lichaam. Ongehoord!

Brs en zrs laten we dit goed tot ons door laten dringen. Paulus gebruikt een beeld uit zijn eigen cultuur. Maar hij vult het radicaal anders in: het hoofd offert zich op voor het lichaam.

En er gebeurt nog iets radicaals. Paulus gaat het nu over de verhouding tussen man en vrouw in het huwelijk hebben. Hij zegt niet: vrouwen moeten zich opofferen voor mannen. Dat zou normaal zijn geweest. Dat zou elke Griek en elke Romein van Paulus verwachten. Maar hij houdt mannen het voorbeeld van Christus voor: mannen moeten zich opofferen voor vrouwen.

Brs en zrs laten we dit goed tot ons door laten dringen. Paulus gebruikt een beeld uit zijn eigen cultuur. Maar hij vult het radicaal anders in: mannen offeren zich op voor hun vrouw.

Ik kom terug op de vraag die blijft haken: Wat weten mannen van het gevoelsleven van vrouwen? Ik zou een andere vraag willen stellen. Wie begrijpt het gevoelsleven van mannen? Het antwoord van Paulus is: Jezus Christus. Hij kent hun drang om te heersen. Hij kent hun drang naar macht en geweld. Hun kent hun drang tot aanranding en verkrachting. En tegen die mannen zegt hij: offer je op voor je vrouw.

Graag leg ik hier de verbinding van Genesis 3. De betekenis van het woord hoofd ligt dus heel dicht bij het heersen waar Genesis 3 over spreekt. Heersen met macht en geweld. Maar Paulus vult het woord hoofd radicaal anders in. Zijn boodschap is dan ook: de vloek uit Genesis 3 kan alleen radicaal overwonnen worden in Christus.

Ik kom terug op de #churchtoo hashtag. Ik kom terug op de klacht van Tamar: God, wat is er van de man geworden. Genesis 3 geeft antwoord op deze vraag. Mannen overheersen vrouwen. Overal waar mannen macht hebben, gebruiken ze die macht om vrouwen seksueel

te intimideren en seksueel te overweldigen. Overal. In de wereld van de media, in de sport, in het bedrijfsleven. En ook in de kerk.

Genesis 3 is heel confronterend. Deze tekst gaat over mij. Over mij persoonlijk. Deze tekst gaat over elke broeder in de kerk. Over hem persoonlijk.

Efeze 5 is ook heel confronterend. Ik kan het zelf niet. Ik heb Christus nodig om mij anders te verhouden tot vrouwen. Ik moet door hem vernieuwd worden om vrouwen tot hun recht te laten komen. Overal. In de wereld van de media, in de sport, in het bedrijfsleven. En ook in de kerk.

#ChurchToo stelt de vraag: Zal er ooit een dag van vrede zijn? Zal er ooit een dag van bevrijding zijn voor wie worden dood gezwegen? Laten we met elkaar zingen van de hoop die in ons leeft: Een kind zal ons komen redden, dat het licht der wereld is.

Amen