De mens heeft altijd al invloed gehad op het landschap. Door er bijvoorbeeld huizen en gewassen op te (ver)bouwen. Maar zeer zeker ook door het winnen en|of opwekken van energie. Zo zijn de veenkoloniën en petgaten ontstaan door de winning van turf. Bossen zijn aangeplant voor de productie van schepen en brandhout. Om deze energieke materialen [turf en hout] te vervoeren, heeft de mens kanalen en wijken gegraven. Deze voorbeelden van veranderend landschap door energiewinning - worden de eerste generatie energielandschappen genoemd. De tweede generatie energielandschappen zijn bijvoorbeeld terug te vinden in gebieden waar aardgas en aardolie gewonnen wordt. In de noordelijke provincies Drenthe, Groningen en Fryslân worden deze materialen gewonnen, wat dus effect heeft op het landschap van alle drie de provincies. Denk maar eens aan de hoogspanningskabels die het landschap doorkruisen, om vanaf de torenhoge energiecentrales aan de horizon de trafostations nabij de stad te voeden. Maar ook gaswinlocaties en boorplatforms zijn op land en zee goed zichtbaar. De derde generatie energielandschappen betreft de duurzame energielandschappen. Ooit was er een tijd dat windmolens onze polders leeg maalden. Tegenwoordig worden de nieuwere en veel hogere exemplaren vooral ingezet om op grote schaal energie op te wekken. En wat dacht je van zonnepanelen, waterkrachtcentrales, mestvergisters en warmtepompen? Ons landschap is verbonden met energie en innovatie en daardoor steeds in beweging…   

Energietransitie

Deze derde generatie energielandschappen zijn hard nodig. De olie- en gasreserves waar onze economie en maatschappij al tientallen jaren op drijft en vertrouwd, drogen op. En dat terwijl de behoefte aan energie alleen maar toeneemt! De (verbranding van) fossiele brandstoffen hebben ook nog eens een negatief effect op het klimaat. De natuur kan de uitstoot in deze grote hoeveelheden niet verwerken en reageert met klimaatsveranderingen en extreme weersomstandigheden. Daarnaast is ook onze onafhankelijkheid in het geding. De voorbeelden waarin energie als politiek machtsmiddel wordt ingezet, nemen de laatste jaren toe. In de zoektocht naar duurzame energiebronnen speelt de ruimtelijke structuur van de regio een belangrijke rol. In de overgang naar duurzaamheid zal onze onverzadigbare behoefte aan energie meer en meer zichtbaar worden in het landschap.

Energielandschappen

De energievoorziening zal namelijk minder gericht zijn op het delven van ondergrondse brandstoffen, maar juist in toenemende mate afhankelijk worden van bovengrondse energiebronnen. Duurzame energiebronnen zoals windenergie, zonne-energie en biomassa hebben - door de ruimte die ze in beslag nemen - een aanzienlijke invloed op natuur en landschap. In 2020 moet het aandeel duurzame energie 14 procent bedragen. Een Europese ambitie waar Noord-Nederland graag een schepje bovenop doet. Aan jullie nu de uitdaging om met de noodzaak van energietransitie tot creatieve oplossingen in een ruimtelijk ontwerp te komen. Met productievormen die ruimtelijk goed inpasbaar zijn in het landschap.  Denk daarbij ook aan energiebesparing! Het ruimtelijk ontwerp moet een beeld geven van jullie visie op het energielandschap van de toekomst.   

Project Energielandschappen

Jullie opdrachtgever [met wie je bij de start van het project kennis zult gaan maken]  ziet het als een belangrijke taak om - voor huidige en toekomstige generaties - zorg te  dragen voor een duurzame ontwikkeling. De opdrachtgever wil daarom initiatieven voor het opwekken van duurzame energie zo goed mogelijk faciliteren. Echter, het opwekken van duurzame energie heeft ook ruimtelijke consequenties... Jullie gaan - binnen het project Energielandschappen - een eigen energieperspectief maken voor Noord-Nederland. Daarna gaan jullie - samen met opdrachtgever en diens achterban, plattelandsbewoners en beleidsmakers - een open discussie voeren over de noodzaak van energietransitie en de ruimtelijke impact ervan op natuur, landschap en leefomgeving. 

Aan de slag

Omdat jullie opdrachtgever geen zaken doet met individuele leerlingen, richten jullie met je klas een adviesbureau op. Jullie gaan op zoek naar algemene achtergrondinformatie over energielandschappen. Daarna zoomen jullie in en gaan op onderzoek uit naar de verschillende generaties energielandschappen in de eigen leefomgeving. Welke landschapskenmerken horen bij de verschillende generaties? Hoe heeft de behoefte aan energie het landschap door de eeuwen heen veranderd?  En hoe zou het landschap er in de toekomst uit kunnen zien? 

Aan de hand van een digitale tool maak je je eigen energieperspectief voor Noord-Nederland. Door in de tool keuzes te maken betreffende je eigen energieverbruik en het gebruik van de eigen leefomgeving, word je in staat gesteld om een realistisch beeld te schetsen voor 2020. Elke keus die je maakt heeft invloed op de leefomgeving [woningisolatie of gasopslag | kolencentrale of mestvergister | etc.]. Daarnaast hebben alle keuzes ook invloed op de CO2-uitstoot - die natuurlijk zo laag mogelijk moet zijn. De Europese doelstelling is om in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 20% te verminderen ten opzichte van 1990. Zoals het er nu naar uit ziet gaat Nederland die klimaatdoelen halen.  Als je alle vragen beantwoord hebt, krijg je je eigen energieperspectief voor 2020. Met deze gegevens bouw je - samen met je collega’s van het adviesbureau - aan jullie gezamenlijke ruimtelijke ontwerp voor de toekomst. Het gaat er daarbij om welke keuzes jullie samen maken en darvoor moeten soms compromissen gesloten worden.  

Als adviesbureau presenteren jullie je ruimtelijk ontwerp. Allereerst aan de opdrachtgever. Aan jullie de uitdaging om gemaakte keuzes toe te lichten, de voor- en nadelen van jullie ontwerp te benoemen en draagvlak voor jullie ontwerp te vergaren.   Vervolgens wordt jullie ruimtelijk ontwerp door (een deel van) het adviesbureau gepresenteerd in een regionale bijeenkomst met ouders | buurtbewoners | achterban | gemeente en andere belangstellenden. Naast de presentatie leveren jullie een bijdrage aan de discussie door drie stellingen aan te leveren die gaan over de keuzes die jullie gemaakt hebben in je ruimtelijk ontwerp. 

Onze vragen aan jullie 1. Maak een ruimtelijk ontwerp van de toekomst (2020) van jullie eigen

leefomgeving, gebaseerd op de reële uitkomsten uit de tool ‘Energieperspectief Noord-Nederland’[http://jouwenergieperspectief-test.nmfgroningen.nl/tool]

  2. In het ontwerp laat je zien welke visie jullie hebben op:

toekomstige energievraag in ons landschap [waarin ook meegenomen op welke wijze we energie kunnen besparen]

stimuleren van productie van duurzame energie en besparen van energie wijze waarop de productievormen van (duurzame) energieopwekking in het landschap

passen  

3. Zorg er in jullie ruimtelijk ontwerp ieder geval voor dat: de klimaatdoelen voor 2020 behaald worden het ruimtelijk ontwerp van jullie samen is: er zijn bewuste keuzes gemaakt voor de

ruimtelijke indeling en het type landschap: welke productievormen waar wel en waar ook niet.

jullie de voor - en nadelen van de door jullie gemaakte keuzes kunt benoemen en uitleggen

het ontwerp laat zien welk effect jullie keuzes hebben op het landschap en hoe het landschap  eventueel nog verder te gebruiken is

er slimme en creatieve oplossingen komen voor de ruimtelijke indeling van nieuwe energieproductie [om de effecten van (duurzame) energieopwekking in het landschap zo klein mogelijk te houden]

  4. Tevens leveren jullie een bijdrage aan een regionale bijeenkomst waar

jullie je eigen ruimtelijk ontwerp gaan toelichten. Zorg er in ieder gevalvoor dat je bent voorbereid op:

hoe betrek je mensen [uit je eigen omgeving] bij deze bijeenkomst? hoe zorg je voor draagvlak voor de door jullie gemaakte keuzes in het ontwerp? hoe ga je om met negatieve reacties van mensen op jullie ontwerp? bedenk drie stellingen over de door jullie gemaakte keuzes ten behoeve van de

regiobijeenkomst  

Ontwerpeisen A Bij het maken van een maquette: minimale afmeting van 1.5 x 1.5 meter. 

B  Bij het maken van een digitaal ontwerp: moet op te blazen zijn tot een duidelijkzichtbare afbeelding van 1.5 x 1.5 meter op een scherm - in een openbaartoegankelijk programma.