NBeperkt

Open data voor lokale overheden – thema: energie VITO: Erika Meynaerts

VEA: Tim Huybrighs

1 Kadering opdrachtHet VEA wil tegen eind 2017 een aantal strategische opties bekijken met betrekking tot de ontsluiting van energiegerelateerde gegevens naar lokale overheden toe. De ontsluiting van deze datasets kadert binnen het open data beleid van de Vlaamse overheid.

De Vlaamse overheid wil een open overheid zijn die transparant en participatief is. Zij wil samen met burgers en bedrijven werken aan een beter beleid en kwaliteitsvolle dienstverlening. De Vlaamse overheidsinstanties beschikken over een enorme schat aan data die kan worden opengesteld naar burgers, bedrijven en organisaties.

Open data zijn niet-persoonsgebonden gegevens die gratis of tegen marginale kost publiek beschikbaar worden gesteld in een voor iedereen leesbaar formaat. Open data zijn gegevens die door de overheid verzameld worden in het kader van haar openbare taak en waar geen of minimale beperkingen op rusten. Bovendien zijn die gegevens elektronisch beschikbaar en wordt gebruik gemaakt van open standaarden.1

Als groeimodel voor een open data praktijk bij de overheden in Vlaanderen kan verwezen worden naar het vijf sterren model voor open data zoals voorgesteld door Tim Berners-Lee.

1 https://overheid.vlaanderen.be/opendata [Document Number]

1

NBeperkt

Figuur 1: Vijf sterren model van Tim Berners-Lee2

★ Data is beschikbaar op het web (ongeacht het format) onder een open licentie (OL)★ ★ Data is beschikbaar op het web in een machinaal leesbaar (RE) gestructureerd formaat (bv. Excel i.p.v. een afbeelding van een tabel)★ ★ ★ Zelfde als (2) en data is beschikbaar in een open formaat (OF)(bv. CSV i.p.v. Excel)★ ★ ★ ★  Zelfde als (3) en gebruik van URI’s (‘Uniform Resource Identifier’) om objecten of concepten te identificeren zodat kan verwezen worden★ ★ ★ ★ ★ Zelfde als (4) en link data (LD) met andere data zodat deze verrijkt worden

2 http://5stardata.info/en/[Document Number]

2

NBeperkt

2 Overzicht van bestaande en geplande initiatievenNiet enkel het VEA heeft een traject rond data-ontsluiting voor lokale overheden lopen. Ook het Departement Omgeving, het Vlaams Energiebedrijf, Infrax, Eandis, de centrumsteden en de provincies hebben een aantal initiatieven lopen die als doel hebben om open data te ontsluiten maar ook (webgebaseerde) applicaties (dashboards, simulatiemodule, ...) te ontwikkelen voor lokale overheden. Afstemming met andere initiatieven is belangrijk om dubbel werk te vermijden maar ook om van elkaar te leren.

In volgende paragrafen wordt een overzicht gegeven van de bestaande en geplande initiatieven. Informatie werd verzameld via websites en overleg met de betrokkenen. Hierbij werd getracht om een antwoord te vinden op volgende vragen:

Welke initiatieven neemt u als gemeente (intercommunale) of actoren binnen de gemeente (regio) om energiegerelateerde gegevens te ontsluiten?

Als er initiatieven gepland zijn of reeds genomen zijn:

wie is de initiatiefnemer? wat is de timing van het initiatief? wat is het doel van het initiatief (wie wil u bereiken en waarom?) welke data worden ontsloten en in welke bestandstypes (bv. excel,

pdf, csv, ...)? wie is de eigenaar van deze data? welke applicaties worden ontwikkeld om deze gegevens beschikbaar

te stellen?

Initiatieven om klimaatgerelateerde gegevens (klimaatacties/projecten, CO2-uitstoot, ...) publiek beschikbaar stellen, zoals bijvoorbeeld de klimaatkaart van de Provincie Vlaams-Brabant (http://www.vlaamsbrabantklimaatkaart.be/) of van Intercommunale Interwaas (http://waaslandklimaatland.be/) en IOK (http://www.kempen2020.be/), vallen buiten onze scope.

2.1 Vlaams Energieagentschap (VEA) Het Vlaams Energieagentschap stelt energiegerelateerde gegevens beschikbaar via http://www.energiesparen.be/energiestatistieken.

In opdracht van het VEA wordt elk jaar de balans opgemaakt van de energieconsumptie en –productie in Vlaanderen en de inventaris van hernieuwbare energieproductie installaties. Via “Energiestatistieken” wordt een uitgebreid rapport, samenvattend overzicht en infografiek gepubliceerd (bestandstype: pdf)(eigenaar: VEA).

Daarnaast stelt het VEA via “Energiestatistieken” ook een aantal cijfers ter beschikking uit de EPB- en EPC-aangiftes, die verplicht bij het VEA ingediend worden (eigenaar: VEA):

[Document Number]3

NBeperkt

a) Nieuwbouw (bestandstype: pdf)

EPB cijferrapport met overzicht procedures, resultaten en energetische karakteristieken van het Vlaamse gebouwenbestand; het rapport gaat uitgebreid in op de maatregelen die zijn toegepast om de bereikte energieprestatie te behalen en op de geometrische karakteristieken van woongebouwen (op basis van EPB-aangiften 2006 – 2016)

gemiddelde E-peil van nieuwe woongebouwen en mediane E-peil voor nieuwbouwwoningen en appartementen per gemeente (op basis van EPB-aangiften 2006 – 2014)

aantal geregistreerde en actieve verslaggevers, aantal ingediende startverklaringen, aantal ingediende aangiftes (2006 tot en met mei 2017)

(b) Bestaande gebouwen (bestandstype: pdf)

aantal ingediende energieprestatiecertificaten residentiële gebouwen per maand, per jaar, per provincie, opgedeeld naar transactie (verhuur, verkoop) en type (appartement, eengezinswoning, collectief woongebouw) (2008 tot en met december 2017)

aantal EPC en (gemiddeld, mediaan) kengetal residentiële gebouwen, per gemeente, ingedeeld naar bestemming (appartement, eengezinswoning, collectief woongebouw) en type (halfopen, gesloten, open) (cumulatief tot en met december 2017)

aantal ingediende energieprestatiecertificaten publieke gebouwen, per jaar en provincie, opgedeeld naar bestemming van het gebouw (administratie, onderwijs, sport, welzijn, cultuur, openbare diensten, politie en gerecht) (2008 tot en met december 2017)

rapport met overkoepelende analyse van de EPC residentiële gebouwen (data tot en met 10 januari 2013)

Via “Energiestatistieken” maakt het VEA ook de resultaten van uitgevoerd marktonderzoek bekend (bestandstype: pdf) (eigenaar: VEA). Volgend marktonderzoek is recurrent :

Bevraging bedrijven financiële stimuli energiebesparende en hernieuwbare investeringen: sinds 2011 laat het Vlaams Energieagentschap, in samenwerking met de VREG, jaarlijks een onderzoek uitvoeren bij bedrijven naar de kennis en het gebruik van financiële stimuli voor energiebesparende of hernieuwbare investeringen en naar de toekomstplannen van deze bedrijven. Er worden telkens ongeveer 1.000 bedrijven bevraagd.

Bevraging gezinnen draagvlak windenergie: sinds 2014 laat het Vlaams Energieagentschap, in samenwerking met de VREG, jaarlijks een onderzoek uitvoeren naar het draagvlak voor windenergie bij Vlaamse huishoudens. Er worden telkens ongeveer 1.000 gezinnen bevraagd.

Bevraging gezinnen energiegebruik en Vlaams Energiebeleid: sinds enkele jaren laat het Vlaams Energieagentschap tweejaarlijks een marktonderzoek

[Document Number]4

NBeperkt

verrichten naar de houding, de kennis, het handelen en de voornemens van de Vlaamse huishoudens inzake het eigen energiegebruik en het Vlaams energiebeleid. Telkens worden ongeveer 1.000 gezinnen bevraagd. 

Via een dashboard (http://www.energiesparen.be/barometer) stelt het VEA de meest recente, officiële gegevens over groene energie in Vlaanderen ter beschikking via grafieken en tabellen (bestandstype: PNG, JPEG, SVG, pdf). Sommige gegevens worden per kwartaal geactualiseerd, andere eens per jaar (meest recente: 2016):

evolutie aandeel groene energie (per jaar)(eigenaar: VEA) evolutie productie groene energie (per jaar)(eigenaar: VEA) invulling doelstelling groene energie 2020 (in % en GWh) (per jaar)

(eigenaar: VEA) evolutie aandeel groene stroom (per jaar)(eigenaar: VEA) evolutie productie groene stroom (per categorie en ten opzichte van

elektriciteitsverbruik) (eigenaar: VEA) evolutie bijkomend vermogen PV-installaties (per kwartaal) (eigenaar:

distributienetbeheerders) evolutie aantal grootschalige windturbines onshore (totaal en per provincie)

(eigenaar: distributienetbeheerders) evolutie opgesteld vermogen grootschalige windturbines onshore (totaal en

per provincie) (per kwartaal) (eigenaar: distributienetbeheerders) evolutie aandeel groene warmte (per jaar) (eigenaar: VEA) evolutie productie groene warmte (per warmtebron en ten opzichte van

warmteverbruik) (per jaar) (eigenaar: VEA) evolutie bijkomend en totaal aantal warmtepompen en opgesteld vermogen

(huishoudens en niet-huishoudens) (per kwartaal) (eigenaar: distributienetbeheerders en VEA)

evolutie opgesteld vermogen warmtepompen (per jaar) (eigenaar: distributienetbeheerders en VEA)

evolutie bijkomend en totaal aantal zonneboilers (huishoudens en niet-huishoudens) (per kwartaal) (eigenaar: distributienetbeheerders en VEA)

evolutie m² oppervlakte zonnecollectoren (per jaar) (eigenaar: distributienetbeheerders en VEA)

Het VEA stelt ook de zonnekaart ter beschikking die aangeeft hoe elk dak(deel) in Vlaanderen scoort met betrekking tot zonne-energie (http://www.energiesparen.be/zonnekaart). Deze score gaat uit van de oppervlakte, oriëntatie en hellingshoek van elk dak en gedetailleerde informatie van het KMI. Voor gebouwen met een goede score wordt automatisch berekend wat zonnepanelen en een zonneboiler op het dak kunnen kosten en wat ze kunnen opbrengen. 

2.2 Vlaams Energiebedrijf (VEB)

Het Vlaams Energiebedrijf werkt samen met Het Facilitair Bedrijf, Ruimte Vlaanderen en Wonen Vlaanderen, het Vlaams Energieagentschap, Departement Informatie Vlaanderen en Agiv aan het TERRA-platform. De

[Document Number]5

NBeperkt

ontwikkeling van TERRA valt binnen de projectoproep “Radicaal digitaal” van de Vlaamse Overheid.

TERRA wordt een energie- en patrimoniumregister (of cataloog) dat een bundeling bevat van basisdata van alle gebouwen, infrastructuur en percelen, die door de publieke sector (i.e. wet betreffende de overheidsopdrachten van toepassing) in Vlaanderen worden gebruikt, gekoppeld met energiegerelateerde data uit verschillende bronnen zoals verbruik en prestatie- bepalende indicatoren (weer, m² vloeroppervlak, aantal bedden, aantal leerlingen, ...).

De gegevens kunnen gebruikt worden voor rapportering en analyses. Op basis van deze gegevens en analyses kunnen concrete acties gedefinieerd worden om op efficiënte wijze de CO2-uitstoot en het energieverbruik van de brede Vlaamse overheid te verlagen. Door bv. het energieverbruik van publieke gebouwen te benchmarken binnen een regio (vb. Limburg) of sector (vb. scholen), kunnen energiebesparende investeringen gestimuleerd worden.

Het Facilitair Bedrijf staat in voor de fundering van de databank, door het openstellen van de bestaande vastgoeddatabank. Ruimte Vlaanderen en Wonen Vlaanderen willen het ruime aanbod aan bebouwbare onbebouwde percelen in Vlaanderen zoveel mogelijk archiveren en geautomatiseerd ontsluiten (Vlaamse Codex RO, Vlaamse Wooncode, decreet Grond- en Pandenbeleid). Het 'Register Onbebouwde percelen' (ROP) lijst op hoeveel onbebouwde percelen in woongebied in aanmerking komen voor bebouwing, geeft aan waar die percelen zich situeren en welke van die kavels eigendom zijn van Vlaamse besturen of Vlaamse semipublieke rechtspersonen. Het Vlaams Energieagentschap stelt data uit de EPC- en EPB-databank ter beschikking van Terra. Het Agentschap voor Geografische Informatie helpt met de correcte CRAB-adressen en perceelplannen en dergelijke. Departement Informatie Vlaanderen ten slotte levert extra expertise rond databanken en -verwerking aan. Verder wordt overlegd met Eandis en Infrax welke gegevens uit hun EAN-databanken kunnen geïntegreerd worden. Tenslotte worden alle leverings- en facturatiegegevens van het VEB (als leverancier van energie) geïnjecteerd in de databank.

(Bron: http://www.vlaamsenergiebedrijf.eu/onze-diensten/energiedata en presentatie Koen Willems op ronde tafel Energie dd. 17/03/2017)

Het project verloopt in verschillende fasen. In 2016 werd een pilootproject uitgevoerd waarbij EAN-afnamegegevens van de Centrale Overheid gekoppeld werden aan EPC-gegevens. Tegen september 2017 wordt fase 1 afgerond en zullen de EAN-afnamegegevens van Welzijn, Gezin, Volksgezondheid & Onderwijs gekoppeld zijn met het gebouwenregister. De tweede fase is voorzien van september 2017 tot eind 2018, met focus op rapportering en koppeling met nieuwe databronnen (water, stookolie, klimaat, hernieuwbare energieproductie, prestatiebepalende indicatoren (aantal leerlingen, aantal bedden, type school, … )).

(Bron: presentatie ‘Aanvraag fondsen voor TERRA bij Vlaanderen Radicaal Digitaal’)

[Document Number]6

NBeperkt

Op dit moment sluit het VEB bilaterale samenwerkingsovereenkomsten af met de verschillende dataleveranciers (bv. VEA) en zijn fondsen aangevraagd ter financiering van fase 2 van het project. Er kan geen uitspraak gedaan worden over (het detailniveau van) de gegevens die effectief als open data beschikbaar zullen gesteld worden via het TERRA-platform. Dit jaar zet het VEB het opendatabeleid verder op poten. Politieke en economische doelstellingen (bv. het beschikbaar stellen van informatie over publieke gebouwen moet resulteren in meer energiebesparende maatregelen die de ESCO markt stimuleren) zullen mee bepalen (op) welke (detailniveau) gegevens beschikbaar gesteld worden als open data. Daarna zullen gesprekken volgen met potentiële gebruikers. (overleg met Thomas Polfliet, dd. 30/05/2017)

2.3 Distributienetbeheerders 2.3.1 Eandis

Eandis biedt via een opendataportaal verbruiksgegevens van elektriciteit en aardgas aan in Excel en CSV-formaat (https://www.eandis.be/nl/open-data-over-de-energiemarkt). Deze data zijn eigendom van Eandis.

Jaarlijkse verbruiksgegevens per gemeente en per sector (afzonderlijke bestanden per jaar; laatste jaar= 2016):

Verbruiksjaar Hoofdgemeente (op basis van postcode) Energie (elektriciteit of aardgas) Injectie/Afname Sector/Subsector (op basis van NACE) Aantal Toegangspunten Benaderend Verbruik (kWh)

Maandelijkse verbruiksgegevens per gemeente (afzonderlijke bestanden per jaar; t.e.m. september 2017):

Hoofdgemeente Energie (elektriciteit of aardgas) Verbruik per maand (kWh)

Jaarlijkse verbruiksgegevens per straat (laatste jaar= 2016): Verbruiksjaar Hoofdgemeente Energie (elektriciteit of aardgas) Injectie/Afname Straat Aantal Toegangspunten Benaderend verbruik (kWh)

Jaarlijkse injectie/afnamegegevens voor 100 geanonimiseerde slimme meters (gebundeld per EAN, 2016).

[Document Number]7

NBeperkt

Daarnaast biedt Eandis via het open data portaal ook energievraagkaarten aan. Dit zijn kaarten per gemeente die als gdb-bestanden beschikbaar gesteld worden.

Eandis bezorgt aan de aangesloten vennoten jaarlijks het overzicht aan uitbetaalde REG-premies. Deze gegevens worden nog niet ontsloten als open data.

Eandis is gestart met de ontwikkeling van een dashboard “burgemeestersconvenant” met achterliggende databank waarin open data worden aangeboden, zoals bv. premies particulieren. Het dashboard is een instrument voor lokale besturen om de voortgang in het kader van de doelstellingen van het burgemeestersconvenant te meten en, indien nodig, bij te sturen. Het project zit nog in een conceptuele fase. Binnen deze fase bekijkt Eandis ook de mogelijkheden voor samenwerking met provincies, VVP, Vlinter, VVSG en Departement Omgeving. De ontwikkeling van het dashboard wordt verdergezet, al dan niet in samenwerking met voornoemde partijen. (bron: communicatie Ines Becue en Bram Van Eeckhout dd. 14/06/2017)

Daarnaast plant Eandis ook om een energiearmoedekaart op hun website aan te bieden vertrekkende van de gegevens die Eandis heeft met betrekking tot kwetsbare doelgroepen. De ontwikkeling van deze kaart staat verder dan voornoemd dashboard. Het concept van deze kaart ligt vast en de eerste fase (piloot) wordt eind dit jaar afgerond. (bron: communicatie Ines Becue en Bram Van Eeckhout dd. 14/06/2017)De energiearmoedekaart geeft een visuele voorstelling van een aantal parameters (indicatoren) die gelinkt zijn aan energiearmoede en is een hulpmiddel voor lokale besturen om wijkgerichte acties op te zetten: budgetmeters klanten met sociaal tarief energiescans bij de kwetsbare doelgroep klanten bij de sociale leverancier(bron: presentatie Infrax en Eandis “Samen tegen energiearmoede”, april 2016)

Eandis biedt ook een aantal webgebaseerde tools aan via hun website (https://www.eandis.be/nl/klant/energie-besparen/tips-en-toepassingen/mijn-verbruik). Met E-lyse kunnen particulieren en de BENOvatiecoach het energieverbruik registeren (via login) en opvolgen in het kader van een collectief Burenpremie-renovatieproject. Met de webmodule “Verbruikswijzer” kan je maandelijks je verbruik van aardgas en elektriciteit registreren en opvolgen (via login). Via de webgebaseerde tool “Zet je woning op de kaart” (https://eandis.zetjewoningopdekaart.be/) kan je het energieverbruik van jouw woning vergelijken met dat van een gelijkaardig gezin in een gelijkaardige woning en krijg je bijkomende informatie over de BENOvatiemaatregelen die de staat van jouw woning kunnen verbeteren.

Eandis linkt op haar website naar de zonnekaart van het VEA.

2.3.2 Infrax

[Document Number]8

NBeperkt

Op dit moment stelt Infrax niet zonder meer gegevens (publiek) beschikbaar. Zij beperken zich tot de wettelijke rapporteringen (bron: communicatie Jos Verschelde, Veerle Mertens, Els Desmyttere dd. 6/07/2017).

Infrax stelt informatie met betrekking tot de uitgevoerde energiescans (sinds 2014 voorbehouden aan prioritaire doelgroepen) publiek beschikbaar via de SQL databank Sumatra (bv. aantal scans, materialen aanwezig) (http://escansinfrax.stebo.be/). Selectie van gegevens is mogelijk op niveau van bv. netbeheerder (binnen werkingsgebied Infrax), gemeente, eigendomsstatuut en doelgroepcategorie.

Infrax plant de ontsluiting van energiegerelateerde gegevens (thermografische kaarten, verbruik, premies) via GIS, voor gemeenten die over Infragis beschikken (meer info: http://www.samenopwegmetinfrax.be/infra-gis#infra-gis), of via een webservice, voor gemeenten die nog geen GIS hebben. Dit aanbod is momenteel beschikbaar voor de helft van de Infrax gemeenten. (bron: Verslag Kernteam dashboard CoM, dd. 26/6/2017).

Infrax levert aan de Provincie Limburg gegevens aan (REG-premies, verbruik) in het kader van het Swing-dataplatform “Limburg in cijfers” (paragraaf 2.5.4).

2.4 Initiatieven Federale overheid

De Federale overheid biedt via een open data portaal (http://data.gov.be/nl) energiegerelateerde gegevens op schaal van Vlaanderen aan onder de rubriek “Leefmilieu – Energie”:

Stedenbouwkundig vergunde windturbines i.e. puntvormige aanduiding van de inplanting van vergunde windturbines. Het is mogelijk dat deze vergunde turbines nog niet gebouwd zijn (eigenaar: Ruimte Vlaanderen)(bestandstype: KML, WFS, WMS)

Warmtekaart Vlaanderen (eigenaar: VEA)(bestandsype: KML, WFS, ZIP, WMS). Het VEA stelt de Warmtekaart Vlaanderen ook zelf publiek beschikbaar via Geopunt (cf. supra).

Energiemarkt statistieken (eigenaar: VREG); link naar website van de VREG. Groene stroomstatistieken (eigenaar: VREG); link naar website van de VREG. Verbruiksgegevens per sector, per straat, per maand (eigenaar: Eandis)

(bestandstype: CSV, xlsx). Eandis stelt ook zelf deze dataset beschikbaar via haar open data platform (cf. supra).

Besparing per woningtype en windturbines haven Gent (eigenaar: milieudienst Stad Gent, Gentse Havenbedrijf)(bestandstype: JSON). Stad Gent stelt ook zelf deze dataset beschikbaar via haar open data platform (paragraaf 2.5.1).

De Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie hebben een open data portaal (http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/opendata/) maar (voorlopig) worden via dit portaal geen energiegerelateerde gegevens gepubliceerd. Onder de rubriek energiestatistieken (http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/) worden jaarlijks energiebalansen per economische sector en per energiebron

[Document Number]9

NBeperkt

gepubliceerd. Er worden 5 energiebalansen per energiebron ter beschikking gesteld, alsook een globale balans die de 5 voorgaande balansen omvat.

Aardgas en afgeleide gassen Aardolie en aardolieproducten Elektriciteit Hernieuwbare energie en afval Vaste brandstoffen Globale energiebalans

Deze balansen worden opgemaakt door het Energieobservatorium, mede op basis van de statistieken aangeleverd door de gewesten, en geven een overzicht van de geproduceerde, verhandelde en verbruikte hoeveelheden energie en de evolutie in de tijd ervan. Deze statistieken kunnen geëxporteerd worden als volgende bestandstypes: xlsx, CSV, html, JSON, pdf, xml.

2.5 Initiatieven gemeenten en provincies 2.5.1 Gent

De Stad Gent biedt via een opendataportaal (https://data.stad.gent/) energiegerelateerde gegevens aan onder de rubriek “Welzijn & Gezondheid”:

Besparing per woningtype (eigenaar: Milieudienst Stad Gent): tabel met per bouwtype (open, half open, gesloten, appartementen) de éénmalige kost en jaarlijkse besparing in euro die kan gerealiseerd worden met energiebesparende maatregelen (vervanging enkel glas door HR++ glas, condensatieketel, dakisolatie schuin dak (verwarmde zolder), gevelisolatie, spouwmuur, vloerisolatie, zonneboiler, PV (zonnepaneel)) (bestandstypes: JSON, csv).

Noot: JSON of JavaScript Object Notation is een gestandaardiseerd gegevensformaat. JSON maakt gebruik van voor de mens leesbare tekst in de vorm van data-objecten die bestaan uit een of meer attributen met bijbehorende waarde. Het wordt hoofdzakelijk gebruikt voor uitwisseling van data tussen server en webapplicatie, als een alternatief voor xml. JSON is oorspronkelijk ontstaan uit de JavaScript programmeertaal maar is een taalonafhankelijk dataformaat. Code voor het lezen en maken van JSON-data is beschikbaar in een grote diversiteit van programmeertalen.

Windturbines Haven Gent (eigenaar: Gentse Havenbedrijf): kaart met locatie van de windturbines in de havenzone van Gent; informatie per windturbine gekoppeld aan locatie op kaart (bestandstype: map, KML, GeoJSON, WKT).

Voornoemde datasets worden ook gepubliceerd via het open data portaal van de Federale Overheid (cf. supra) en de Vlaamse Overheid (paragraaf ).

[Document Number]10

NBeperkt

Daarnaast stelt de Stad Gent ook enkele webgebaseerde tools ter beschikking via hun website. Deze tools zijn ontwikkeld door de Stad en maken gebruik van energiegerelateerde gegevens:

Warmtefoto (https://klimaat.stad.gent/nl/themas/wonen/warmtefoto): digitale kaart die, voor het grondgebied van de stad Gent, het warmteverlies geeft per dak op basis van opname met warmtecamera dd. februari 2011.

Zonnekaart (https://klimaat.stad.gent/nl/themas/wonen/zonnekaart): digitale kaart die aangeeft hoe geschikt een dak is voor het leggen van zonnepanelen en hoeveel zonne-energie dat kan opleveren. Houdt rekening met de oriëntatie en hellingsgraad van het dak, de schaduw van omliggende gebouwen of bomen. Als basis voor de berekening wordt vertrokken van het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II. Deze data worden door AGIV (Agentschap voor geografische informatie Vlaanderen) verzameld en verwerkt. In essentie is het een puntenwolk van 16 punten per m² waarbij telkens de hoogte wordt gemeten. Deze meting gebeurde met een laser tijdens een aantal vluchten in het voorjaar van 2013.

Check je huis (https://klimaat.stad.gent/checkjehuis/) : webgebaseerde tool die aangeeft hoe je van je woning een meer energiezuinige woning kan maken. Een eenvoudig en gepersonaliseerd stappenplan geeft per ingreep een overzicht van de geschatte investeringskost, de beschikbare premies en de jaarlijkse energiebesparing.

De Stad Gent heeft ook een dashboard en achterliggende databank (https://gent.buurtmonitor.be/) waar energiegerelateerde open data beschikbaar worden gesteld binnen de rubriek “milieu en natuur”: energieverbruik (per jaar, in MWh) en zelfvoorzieningsgraad (%) op schaal van Gent. De cijfers komen uit de CO2-inventaris voor Gent die door het Departement Omgeving jaarlijks gepubliceerd worden via de website van het Burgemeestersconvenant (http://www.burgemeestersconvenant.be/nulmetingen). De buurtmonitor maakt gebruik van het softwarepakket Swing van Abf Research.

2.5.2 Mechelen

De Stad Mechelen publiceert via haar dashboard “Klimaatneutraal” ook energiegerelateerde gegevens, met name het gemiddeld elektriciteits- en aardgasverbruik per huishouden voor 2013 voor Mechelen, Muizen, Wallem, Heffen, Hombeek, Leest en Vlaanderen (https://klimaatneutraal.mechelen.be/dashboard-klimaatneutraal). De verbruiksgegevens zijn aangeleverd door Eandis.

Eandis levert aan Mechelen driemaandelijks verbruiksgegevens aan, waarmee de stad een inschatting kan maken van de maandelijkse CO2-uitstoot.

2.5.3 Centrumsteden

De Stad Antwerpen heeft een opendataportaal (http://opendata.antwerpen.be/) maar (voorlopig) worden via dit portaal geen energiegerelateerde gegevens

[Document Number]11

NBeperkt

gepubliceerd. De Stad heeft ook een dashboard (https://stadincijfers.antwerpen.be/dashboard) en achterliggende databank (https://stadincijfers.antwerpen.be/databank/). Per thema en stadsdeel worden een aantal kerncijfers gepubliceerd en vergeleken. Er worden geen energiegerelateerde gegevens gepubliceerd.

Ook de steden Kortrijk, Brugge en Oostende, hebben een open data portaal (http://www.kortrijk.be/opendata; https://www.brugge.be/opendata; https://www.oostende.be/opendata.aspx) maar (voorlopig) worden via deze portalen geen energiegerelateerde gegevens gepubliceerd.

De centrumsteden (Aalst, Antwerpen, Brugge, Brussel, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout) hebben het softwarepakket Swing van Abf Research aangekocht om, naar analogie met Antwerpen en Gent, een eigen dashboard (stad in cijfers) en achterliggende databank aan te bieden.

2.5.4 Provincies

Provincie Limburg publiceert cijfers en statistieken over de Limburgse gemeenten via een dashboard en achterliggende databank (https://limburg.incijfers.be/dashboard/default.aspx). De Provincie maakt gebruik van het softwarepakket Swing van Abf Research.

Via “Limburg in cijfers” worden gemeentelijke kerncijfers over vijftien rubrieken visueel voorgesteld (in tabel, grafiek, kaart): demografie, sociaaleconomische context, werken, wonen, onderwijs, gezondheid, armoede, klimaat, toerisme, jongeren, kinderopvang, gezinnen, personen naar herkomst, personen met een beperking en ouderen. Een aantal statistieken zijn ook beschikbaar op buurtniveau (statistische sector), met name demografie, gezinnen, sociaal-economische context, armoede en werkloosheid.

Omtrent energie worden volgende statistieken gepubliceerd. Het laagste niveau is telkens het gemeentelijke niveau.

Data EigenaarCO2-emissies per gemeente en sector

Departement Omgeving

Aantal PV-installaties VREGGeïnstalleerd vermogen PV: kWh/huishouden

VREG

Energiezuinige investeringen huishoudens: aantal en uitgekeerd bedrag – premies gebouwenschil

Infrax

[Document Number]12

NBeperkt

en techniekenVerbruik verwarming per huishouden

Studiedienst VR

Elektriciteitsverbruik InfraxGeïnstalleerd vermogen zonnepanelen en windmolens

Provincie Limburg - milieudienst

De datasets worden in verschillende formaten beschikbaar gesteld: PNG, JPG, GIF, BNP, ENF, pptx (enkel voor kaarten) en xls, CSV, pdf, doc, xlm, ods (zowel voor kaarten als tabellen).

De Steunpunten Sociale Planning van de vijf provincies hebben, naar anologie van “Limburg in cijfers”, voor alle provincies een online platform opgezet met sociaal-economische gegevens van hun gemeenten (https://provincies.incijfers.be/). Op dit moment bevat het platform nog geen energiegerelateerde gegevens. De provincies zijn nog in gesprek met Eandis voor de aanlevering van gegevens rond energiezuinige investeringen (premies) en elektriciteitsverbruik.(bron: communicatie met Els Van Praet, dd. 3/10/2017)

In eerste instantie zullen de provincies het voorbeeld van de gemeentelijke klimaat- steekkaarten en -rapporten van de Provincie Limburg volgen. Met “provincies in cijfers” speelt men in op de nood aan open data, gekoppeld aan een geografische eenheid, en de koppeling van verschillende datasets, zodat extra informatie aangeboden wordt. Idealiter, worden gegevens beschikbaar gesteld op niveau van een statistische sector. (bron: communicatie met Stefan Jacques, dd. 8/06/2017)

2.6 Initiatieven Vlaamse overheid 2.6.1 Open data portaal

Energiegerelateerde gegevens die (momenteel) via het open data portaal (http://opendata.vlaanderen.be/dataset?q=energie) worden gepubliceerd:

VEA: aantal EPB-aangiftes per gemeente, gemiddeld E-peil per gemeente, aantal startverklaringen EPB per gemeente, EPC publieke gebouwen (bestandstype: CSV). Deze datasets kunnen ook geraadpleegd worden via energiesparen.be.

VEA: link naar Geopunt waar je warmtekaarten kan downloaden (bestandstype: WMS, WFS, KML).

Stad Gent: besparing per woningtype; windturbines Haven Gent (bestandstype: JSON). Deze dataset wordt ook door de Stad Gent beschikbaar gesteld via hun open data platform.

Stad Antwerpen: eerder informatie over projecten dan energiegerelateerde data.

VREG: link naar VREG-website waar je statistieken kan downloaden over energiemarkt (elektriciteit, aardgas).

[Document Number]13

NBeperkt

Studiedienst Vlaamse Regering (SVR): link naar SVR-website waar je Excelbestanden kan downloaden onder rubriek Statistieken - Energie (bestandstype: xls).

2.6.2 Agentschap Binnenlands Bestuur

De Stadsmonitor (http://stadsmonitor.vlaanderen.be/) werd ontwikkeld door Thuis in de Stad (Agentschap Binnenlands Bestuur) en de Studiedienst van de Vlaamse Regering. De Stadsmonitor is een set van een 200-tal indicatoren die:

de leefkwaliteit van een centrumstad in kaart brengt; aangeeft hoe duurzaam de ontwikkeling van de centrumsteden is; de gezins- en kindvriendelijkheid van de centrumsteden in kaart brengt.

Onder de rubriek “Natuur- en milieubeheer” worden er energiegerelateerde indicatoren gerapporteerd (bestandstype: xlsx):

Gemiddeld E-peil van nieuwbouw (verbouwing) woningen en –appartementen per jaar (laatste jaar= 2013) en per centrumstad (eigenaar: VEA). Het VEA stelt deze (en meer recente) gegevens ook beschikbaar via energiesparen.be.

Energieverbruik (aardgas en elektriciteit) van huishoudens per jaar (laatste jaar= 2012) en per centrumstad (eigenaar: departement Omgeving). Departement Omgeving stelt deze (en meer recente gegevens) ook ter beschikking via de website Burgemeestersconvenant (CO2-inventarissen).

Gemiddeld EPC-kengetal voor bestaande residentiële gebouwen per jaar (laatste jaar= 2013) en per centrumstad (eigenaar: VEA). Het VEA stelt deze (en meer recente!) gegevens ook beschikbaar via energiesparen.be.

2.6.3 Studiedienst Vlaamse Regering

Onder de rubriek Statistieken - Energie, biedt de Studiedienst Vlaamse regering energiegerelateerde gegevens aan in de vorm van Excel tabellen (bestandstype: xlsx):

Energiearmoede (2005 – 2015) (eigenaar: VREG) Marktaandelen elektriciteits- en aardgaslevering (2004 – 2015) (eigenaar:

VREG) Eco-efficiëntie van de energiesector (2000 – 2011) (eigenaar: VMM, MIRA) Elektriciteitsproductie naar energiebron (2003 – 2014) (eigenaar: VEA). Groene stroom - aandeel (1994 – 2015) (eigenaar: VEA, VREG) Groene stroom en WKK - aandeel (1994 – 2015) (eigenaar: VEA, VREG) Hernieuwbare energie - aandeel (2005 -2015) (eigenaar: VEA) Netto invoer van elektriciteit (1990 – 2014) (eigenaar: VEA) Netto ontwikkelbaar vermogen (1990 – 2015) (eigenaar: VEA) Opgesteld vermogen en elektriciteitsproductie in WKK's (1990 – 2015)

(eigenaar: VEA)

[Document Number]14

NBeperkt

Energie-intensiteit: verhouding van het bruto binnenlands energiegebruik (BBE) tot het bruto binnenlands product (BBP) (1990, 1994 – 2014) (eigenaar: VEA, SVR)

Energie-intensiteit per sector (2005 – 2014) (eigenaar: VEA, SVR) Energiegebruik naar sector (1990, 1994 – 2014) (eigenaar: VEA)

Er is tevens een applicatie die het mogelijk maakt om zelf een tabel samen te stellen voor één of meerdere indicatoren (totaal energieverbruik van huishoudens voor verwarming en gerelateerde uitstoot van PM2.5, PM10, SO2, NOx en CO2) en verschillende gebiedsindelingen (Vlaanderen, gemeente, arrondissement, provincie, buurgemeenten, ...).

2.6.4 Departement Omgeving

Departement Omgeving publiceert via een online platform (http://www.burgemeestersconvenant.be/) energiegerelateerde gegevens die relevant zijn in het kader van de rapporteringsverplichtingen binnen het Europese Burgemeestersconvenant:

CO2-inventarissen per gemeente en per jaar (laatste jaar= 2015) (eigenaar: VITO, Eandis, VMM, VREG, VEA, VLM, MOW) (bestandstype: Excel).

Resultaten Hernieuwbare Energieatlas Vlaamse gemeenten: huidige energieproductie en bijkomend potentieel (technisch en REV2030-scenario) per gemeente en technologie (eigenaar: departement Omgeving) (bestandstype: Excel).

Kaarten hernieuwbare energieatlas (eigenaar: departement omgeving)(bestandstype: PNG, xlm, CPG, DBF, LYR, PRJ, SBN, SBX, SHP, SHX, SLD). Deze kaarten worden eveneens beschikbaar gesteld via Geopunt.

Er wordt op de website doorverwezen naar www.energiesparen.be voor meer ondersteuning met betrekking tot hernieuwbare energieproductie (weerbericht groene energie, zonnekaart, windgids en groene energie en WKK).

Departement Omgeving is gestart om de ruwe gegevens uit de CO2-inventarissen om te zetten naar een open source databank. Op termijn kan deze databank ook aangevuld worden met bijkomende datasets zoals bv. emissies ETS-bedrijven. Op die manier worden op termijn alle gegevens die Vlaamse gemeenten en steden nodig hebben voor de opmaak van hun CO2-inventaris beschikbaar gesteld als open data. Departement Omgeving plant de ontwikkeling van een webgebaseerde tool (dashboard) die rapporten en grafieken kan genereren, op basis van voornoemde open data, en de doorrekening van de impact van klimaatacties (scenario-analyse) mogelijk maakt. “Stad in cijfers” of “provincie in cijfers” kan gebruik maken van de open data om de Swing-software te voeden.(Bron: verslag Kernteam dashboard CoM dd. 30/06/2017)

2.6.5 Geopunt

[Document Number]15

NBeperkt

Geopunt (http://www.geopunt.be/kaart) biedt geografische gegevens aan via een metadatacataloog en downloadapplicatie. Onder de rubriek Energie worden gegevens rond hernieuwbare energie en warmte op kaart gezet.

Hernieuwbare Energieatlas Vlaanderen: huidige hernieuwbare energieproductie, bijkomend technisch potentieel, bijkomend potentieel REV2030-scenario (eigenaar: departement Omgeving) (bestandstype: PNG, xlm, CPG, DBF, LYR, PRJ, SBN, SBX, SHP, SHX, SLD).

- Huidige energieproductie

NiveauElektriciteitsproductie vanuit specifieke biomassastromen

Puntbron

Fotovoltaïsche panelen Statistische sectorGrondgekoppelde warmtepompen

Statistische sector

Warmteproductie vanuit specifieke biomassastromen

Puntbron

Warmteproductie vanuit zon, specifieke biomassastromen en grondgekoppelde warmtepompen

Gemeentelijk

Waterkracht PuntbronWindturbines Statistische sectorZonneboilers Statistische sectorTotale hernieuwbare elektriciteitsproductie

Gemeentelijk

- Bijkomend technisch potentieel

NiveauDiepe geothermie GemeentelijkElektriciteitsproductie vanuit specifieke biomassastromen

Gemeentelijk

Fotovoltaïsche panelen Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Grondgekoppelde warmtepompen

Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Particuliere zonneboilers Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Warmteproductie vanuit specifieke biomassastromen

Gemeentelijk

Waterkracht Gemeentelijk[Document Number]

16

NBeperkt

Windturbines Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Totale bijkomende elektriciteitsproductie

Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Totale bijkomende warmteproductie

Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

- Bijkomend potentieel REV2030-scenario

NiveauElektriciteitsproductie vanuit specifieke biomassastromen

Gemeentelijk

Fotovoltaïsche panelen Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Grondgekoppelde warmtepompen

Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Grootschalige wind Statistische sectorParticuliere zonneboilers Hotspots - filter 2km invers

afstandsgewogenWarmteproductie vanuit specifieke biomassastromen

Gemeentelijk

Waterkracht GemeentelijkTotale bijkomende elektriciteitsproductie

Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Totale bijkomende warmteproductie

Hotspots - filter 2km invers afstandsgewogen

Warmtekaarten: kaarten met warmtevraag en warmte-aanbod voor de huidige situatie (2012) en een kaart met kansrijke gebieden voor warmterecuperatie en warmtenetten in de toekomst, en dit beiden voor het grondgebied Vlaanderen (eigenaar: VEA) (bestandstype: PNG, xlm, CPG, DBF, LYR, PRJ, SBN, SBX, SHP, SHX, SLD):

- Aantal aansluitingspunten op het energienet - Grote installaties met uitsluitend elektriciteitsopwekking - Kansrijke gebieden voor de aanleg van een warmtenet - standaard - Kansrijke gebieden voor de aanleg van een warmtenet - diverse

varianten - Koudevraag residentieel, tertiair en landbouw - Restwarmtepotentieel grote industrie - Restwarmtepotentieel bij grote installaties met elektriciteitsopwekking - Warmtevraag grote industrie - Warmtevraag residentieel, tertiair, landbouw en kleine industrie

[Document Number]17

NBeperkt

- WKK-installaties

2.7 VREG

De VREG stelt volgende energiegerelateerde gegevens ter beschikking via een open data portaal (http://www.vreg.be/nl/open-data) (eigenaar: VREG)(bestandstype: CSV).

Indeling afnemers (elektriciteit, aardgas); Marktaandelen van de leveranciers (elektriciteit, aardgas); Aantal budgetmeters (elektriciteit, aardgas); Groene stroom (uitgereikte certificaten, verkopen aan minimumprijs, handel

in GSC GO, bilaterale transacties); Warmte-krachtkoppeling (uitgereikte certificaten, verkopen aan

minimumprijs, productie-installaties, handel in WKC GO, bilaterale transacties).

Daarnaast biedt de VREG onder de rubriek Energiesector - cijfers en statistieken (http://www.vreg.be/nl/cijfers-en-statistieken) energiegerelateerde gegevens aan, meestal als word- of pdf-bestand. Voor de statistieken inzake groene stroom en WKK wordt doorverwezen naar energiesparen.be.

[Document Number]18

NBeperkt

3 Datanoden lokale overheden

3.1 Bevraging duurzaamheidsambtenaren in 2016

In 2016 (juni – september) voerden het VEA en het departement Omgeving een online enquête uit bij de duurzaamheidsambtenaren om een beter zicht te krijgen op de databehoeften van de gemeenten en steden in Vlaanderen. Een 40-tal duurzaamheidsambtenaren namen deel aan de enquête, waarvan 20 ambtenaren hun contactgegevens bezorgden voor bijkomend overleg (cf. verder: workshop met lokale overheden).

In het algemeen komt uit de bevraging naar voren dat er vraag is naar gegevens die eenvoudig kunnen (her)gebruikt worden en vergeleken worden (tussen bv. jaren en gemeenten). Daarnaast is er de vraag naar eenduidigheid van datasets die door verschillende instanties beschikbaar worden gesteld (welke dataset is de “juiste” en meest actuele?).

3.1.1 Welke datasets hebben de duurzaamheidsambtenaren nodig?

Door de duurzaamheidsambtenaren werd aangegeven dat volgende gegevens relevant kunnen zijn:

EPB/EPC:

o EPB-cijfers per gemeente, per jaar; o gemiddeld E-peil, per aanvraagjaar;o EPB- en EPC-data, gekoppeld aan gebouwtype;o EPC-data, gekoppeld aan een segment (i.e. combinatie gebouwtype en

aantal personen, bv. appartement 4 personen);o EPB- en EPC-data, per statistische sector;o Alle data nodig om het renovatiepotentieel van een wijk in kaart te

brengen (bv. type gebouw, staat van het gebouw, aanwezige isolatiemaatregelen en installaties, energieverbruik);

o Individuele EPB- en EPC-data per adres, per indienjaar.

Groene energie en WKK:

o Aantal installaties per HEB/WKK-technologie, aantal zonneboilers;o Jaarlijkse productie groene stroom en groene warmte per technologie,

incl. niet-certificaatgerechtigde installaties en PV;o Productie per sector; o Aantal afnemers groene stroom;o % afgenomen groene stroom (% opwekking PV) ten opzichte van totaal

elektriciteitsverbruik (per huishouden - gemiddeld, mediaan, 95-percentiel);

o Wind: vermogen en datum indiensttreding;[Document Number]

19

NBeperkt

o Cijfers van PV < 10kW en PV > 10 kW ;o Uitgereikte groenestroomcertificaten;o Productie op wijkniveau;o Geïnstalleerde HEB per adres;o Gemiddelde opbrengst per HEB bron voor een woning/bedrijf .

Premies :

o Aantal toegekende premies van de netbeheerders en Wonen Vlaanderen;o Toegekende premies op adres.

Energievraag en -aanbod:

o actueel (real time) energieverbruik per energiedrager van de volledige gemeente;

o verdeling verbruik niet-ETS en ETS;o verdelingscurves verbruik gas, elektriciteit, mazout,… over gemeente

zodat inwoners zichzelf kunnen benchmarken, afwijkende energieverbruiken aanduiden;

o detailinformatie over het transportverbruik, aantal ingeschreven voertuigen;

o detailinformatie over het verbruik: per woning, bedrijf;o data uit de energie-atlas(sen), warmte-atlas, op wijk- en straatniveau;o energievraag en -aanbodkaarten op straatniveau.

Warmtenetten: locatie, aantal aansluitingen, bron, vermogen.3.1.2 Waarvoor gebruiken de duurzaamheidsambtenaren deze gegevens?

Deze gegevens hebben lokale overheden nodig voor:- opmaak, uitvoering, monitoring en benchmarking van hun beleid

(doelstellingen, acties);- het opzetten van samenwerkingsverbanden tussen energievraag en aanbod;- het informeren en activeren van burgers, bedrijven en projectontwikkelaars;- adviesverlening op maat van burgers en bedrijven.

Hierbij volstaat het detailniveau van een gemeente vaak niet en is er nood aan meer gedetailleerde informatie op niveau van een wijk (statistische sector), straat, adres.

3.2 Ronde tafel open data – thema energie

In 2017 (17 maart) werd een rondetafel open data voor het thema energie georganiseerd met Vlaamse overheid, provincies, gemeenten, netbeheerders, onderzoeksinstellingen, studiebureaus en belangenorganisaties. Tijdens deze rondetafel werd er door de aanwezigen informatie uitgewisseld over de wederzijdse diensten die aangeboden kunnen worden met betrekking tot het beschikbaar stellen van energiegerelateerde gegevens. Tevens werd een open

[Document Number]20

NBeperkt

gesprek gevoerd over welke energiegerelateerde gegevens nodig zijn in functie van beleid, onderzoek en ontwikkeling van applicaties.

Belangrijkste conclusies over “welke data publiceren”:

reële verbruiksgegevens die actueel zijn, realtime gegevens door slimme meters, in samenwerking met privé-spelers;

“zo fijn mogelijk”, op gebouwniveau als het kan, op wijkniveau indien privacy-gevoelig (gebruik maken van statistische sectoren);

“hoe meer data, hoe beter”, dus ook detail uit EPC-databank, vastgoedbank en kwartuurwaarden meterstanden;

geen geaggregeerde, maar geanonimiseerde records.

Belangrijkste conclusies over “hoe publiceren”:

Data op generieke, eenvormige wijze publiceren: via API’s, in standaard formaat (vb. conform OSLO, Inspire richtlijnen), met mogelijkheid tot bulk download of live search (vb. geef alle info voor NACE code x);

Niet enkel via BI omgevingen, vb. Terra of Limburg in cijfers, maar ook via API;

Terra heeft veel potentieel: kan versnipperde data samenbrengen en gestandaardiseerd ontsluiten.

3.3 Bevraging provincies, gemeenten en intercommunales in 2017

In 2017 (juni – september) werd een bijkomende bevraging gelanceerd via de provincies en Vlinter. Deze bevraging had als doel om een beter zicht te krijgen op de geplande of lopende initiatieven van provincies, gemeenten en intercommunales om energiegerelateerde gegevens publiek beschikbaar te stellen.

Deze bevraging leverde geen bijkomende informatie op over lopende of geplande initiatieven.

Deze bevraging leverde wel bijkomende informatie op over de datanoden van de gemeenten in de provincie Antwerpen en de gegevens die de Provincie Antwerpen (in de toekomst) publiek beschikbaar kan stellen (maar momenteel nog niet doet of gepland heeft).

(1) Datanoden vanuit de gemeenten:

Energievraag(-en aanbod)kaarten op bv. straatniveau, voor het zoeken naar samenwerkingsverbanden met bedrijven of particulieren.

Gegevens zonneboilers en PV voor opmaak milieubarometer, presentaties rond het thema zonne-energie, opmaak SECAP, het formuleren van doelstellingen in het kader van het klimaatactieplan, algemene communicatie.

Totaal aantal geïnstalleerde PV-installaties in provincie, per gemeente.

[Document Number]21

NBeperkt

Relatie tussen totaal elektriciteitsverbruik en opwekking met PV per huishouden (gemiddeld wordt x% van het eigen verbruik opgewekt met PV, mediaan en 95 percentiel).

Totale verwachte jaarlijkse opbrengst van PV in provincie, per gemeente en totale effectieve opbrengst van PV in de provincie en per gemeente.

Warmtenetten (waar, welke, aantal aansluitingen, bron, vermogen).

(2) Data die Provincie Antwerpen ter beschikking kan stellen:

Groepsaankoop groene energie – algemene totalen en per gemeente:o Aantal inschrijvers, aantal overstappers;o Totale energieverbruiken gas en elektriciteit,o Gemiddelde verbruiken.

Groepsaankoop zonnepanelen – algemene totalen en per gemeente:o Aantal inschrijvers, aantal effectieve installaties;o Geïnstalleerd vermogen, verwachte elektriciteitsopbrengst;o Grootte van de gemiddelde installatie en aantal panelen totaal

geplaatst.

3.4 Workshop met lokale overheden

Op 3 oktober 2017 organiseerde het VEA een workshop met de lokale overheden om een beter zicht te krijgen op de energiegerelateerde datasets die lokale overheden nodig hebben ter ondersteuning van hun energie- en klimaatbeleid.

Op de workshop werden de 20 gemeenten uitgenodigd die in de enquête van 2016 hadden aangegeven dat ze verder betrokken wilden worden. Er waren 7 gemeenten aanwezig op de workshop (Steenokkerzeel, Mechelen, Antwerpen, Gent, Meise, Lier, Kortrijk). Daarnaast waren ook de Provincie Antwerpen (als vertegenwoordiger van de vijf provincies), Vlinter (als vertegenwoordiger van de intercommunales) en het VVSG (als vertegenwoordiger van de steden en gemeenten) aanwezig.

Tijdens de workshop werd gebruik gemaakt van het “Appreciative Inquiry” (AI) - model om tot een constructieve brainstorm te komen die niet zozeer gericht is op het analyseren van problemen maar eerder op het zoeken naar oplossingen en versterken/opschalen van goede voorbeelden. De deelnemers werden onderverdeeld in twee groepen en doorliepen achtereenvolgens drie stappen van het AI-model: verwonderen, dromen en verankeren.

(1) Verwonderen

Welke datasets zijn er al en wat vinden we hier goed aan?

Gemeenten die beperkte tijd hebben om zelf gegevens te verwerken, appreciëren de beschikbaarheid van éénduidige, kant-en-klare (gekoppelde)

[Document Number]22

NBeperkt

datasets. De beschikbaarheid van webgebaseerde tools (bv. zonnekaart) ondersteunt een efficiënte adviesverlening en communicatie naar burgers. Gemeenten die meer tijd hebben om zelf gegevens te verwerken, appreciëren de beschikbaarheid van gegevens op een laag schaalniveau, zoals bv. straat of gebouw (bv. open data Eandis).

(2) Dromen

Welke datasets zouden we graag willen?

De gemeenten wensen zo veel mogelijk real-time verbruiks- en productiegegevens op een zo laag mogelijk schaalniveau zodat ze de impact van hun acties kunnen opvolgen. Idealiter zijn er datasets beschikbaar waarmee ze het potentieel aan bv. renovatie of warmtenetten kunnen inschatten. Zo kunnen ze gericht advies geven en samenwerkingsverbanden opzetten. Bij voorkeur zijn de open datasets geogerefereerd voor verdere dataverwerking (in GIS) en koppeling met andere datasets. Naast ruwe data zou het nuttig zijn voor de lokale overheden (die minder tijd hebben) ook om ook kant-en-klare (verwerkte), geaggregeerde datasets (rapportjes) ter beschikking te hebben. De beschikbaarheid van historische datasets en indicatoren maakt het mogelijk om trends af te leiden en te interpreteren in functie van bv. bevolkingsgroei of economische groei. De beschikbaarheid van benchmarks zou het mogelijk maken om de voortgang te vergelijken met andere gemeenten en steden. De datasets zijn beschikbaar in een formaat dat gemakkelijk ingelezen kan worden in bestaande dataplatformen zoals bv. provincies in cijfers. Hieronder een overzicht met de gewenste data:

[Document Number]23

thermografische kaart CO2-inventarissen mijn energiekompas premies DNB’s open data Eandis zonnekaart Terra provincies in cijfers

gekoppeld aan CRAB-databank éénduidig gekoppeld aan NACE-sectoren verbruik in real-time, transformatorniveau niveau statistische sector historische gegevens renovatiepotentieel gebouwen vergunde windturbines handige, geaggregeerde data eenduidige, consistente datasets PV EPC, EPB woningpas stookolieverbruik elektrische verwarming %verbruik corrigeren voor graaddagen benchmarks gemakkelijk actualiseerbaar, op korte termijn slimme kilometerheffing groene warmte (beschikbaarheidskaart) kadaster ondergrond transport (vervoer op water, bussen) elektrische laadpalen compatibel met bestaande dataplatformen koppeling met gegevens kwetsbare doelgroepen

NBeperkt

(3) Verankeren

In een laatste stap werden de dromen in de twee groepen verankerd. De datasets werden geclusterd in functie van belangrijkheid en hoogdringendheid. De resultaten van de workshop bevestigen de antwoorden uit voorgaande bevragingen. De verankering maakt het mogelijk om prioriteiten te stellen en acties te formuleren die inspelen op de noden van de lokale overheden. De data die lokale overheden belangrijk en/of dringend vonden, werden door het VEA meegenomen bij de opmaak van de strategische nota. Voor deze data werd bekeken of er concrete acties op korte (dringend) en middellange termijn (niet dringend) kunnen gedefinieerd worden. De data die beoordeeld werden als niet dringend en niet belangrijk, werden niet weerhouden voor verdere actie. Hieronder een overzicht:

Belangrijk en dringend Belangrijk , niet dringend

Verbruiksgegevens (Eandis én Infrax)

PV (aantal, kW, kWh)

EPC

Woningpas

Renovatiepotentieel

Energieproductie installaties (effectief gebouwd, MW, MWh)

Warmtevraag en -aanbod(kaart)

Stookolie

Pellets

E-mobility

Warmtenetaansluiting

Verwarming op elektriciteit

Laadinfrastructuur

Kadaster ondergrond

Kilometerheffing

Minder belangrijk, wel dringend Minder belangrijk, niet dringend

TERRA – moet open data zijn Real-time verbruiksgegevens

Matchen EPB & EPC met gegevens van echt energieverbruik (als

[Document Number]24

gekoppeld aan CRAB-databank éénduidig gekoppeld aan NACE-sectoren verbruik in real-time, transformatorniveau niveau statistische sector historische gegevens renovatiepotentieel gebouwen vergunde windturbines handige, geaggregeerde data eenduidige, consistente datasets PV EPC, EPB woningpas stookolieverbruik elektrische verwarming %verbruik corrigeren voor graaddagen benchmarks gemakkelijk actualiseerbaar, op korte termijn slimme kilometerheffing groene warmte (beschikbaarheidskaart) kadaster ondergrond transport (vervoer op water, bussen) elektrische laadpalen compatibel met bestaande dataplatformen koppeling met gegevens kwetsbare doelgroepen

NBeperkt

Verbruiken op transformatorniveau

controle)

Tijdens deze laatste stap werden ook een aantal randvoorwaarden geformuleerd met betrekking tot het beschikbaar stellen van data voor lokale overheden:

op korte termijn actualiseerbaar, vergelijking met benchmark, zowel handige, geaggregeerde data (rapporten) als open data, recente maar ook historische data, op niveau van statistische sector of lager indien mogelijk op ambtelijk niveau vrijgeven, ondanks privacy (Correcte) koppeling aan NACE codes koppeling aan en compatibiliteit met andere (open) dataplatformen (bv.

Swing, Vreg, Eandis, Infrax, Stadsmonitor,..)

[Document Number]25

NBeperkt

4 Beschikbaarheid data VEA3

a) Energieprestatiedatabank De energieprestatiedatabank houdt de gegevens bij omtrent EPB en EPC. Meer specifiek bevat deze informatie over het aantal startverklaringen, e-peil, etc. Momenteel wordt er over bepaalde aspecten al gerapporteerd op gemeentelijk niveau via energiesparen.be en het opendataportaal. De databank is in het beheer van het VEA. Hieronder volgt een overzicht met de datasets die momenteel al opgemaakt zijn uit de databank.

Beschikbare datasets Gepubliceerd? Zo ja, welk platform?

Formaat

Aantal EPB-startverklaringen

Ja, open data portaal CSV

Gemiddeld E-peil (EPB) Ja, open data portaal CSVAantal EPB-aangiftes Ja, open data portaal CSVGemiddeld kengetal en aantal EPC residentieel per type gebouw

Ja, energiesparen.be PDF

Detailresultaten EPB/EPC

Nee /

Gegevens omtrent geometrie EPB/EPC

Nee /

Toegepaste installaties, nl. verwarming en hernieuwbare energie (warmtepompen, zonne-installaties,…) aangegeven in EPB/EPC

Nee /

b) Data HEB en WKK Gegevens met betrekking tot hernieuwbare energieproductie en WKK zijn in hoofdzaak afkomstig van de netbeheerders (certificaten zonnepanelen, productie van andere installaties die certificaten ontvangen, installaties aangesloten op het net) en bepalen mee het formaat en detailniveau. Exploitanten van niet-certificaatgerechtigde installaties moeten jaarlijks productie- en verbruiksgegevens bezorgen via energiesparen.be.

De verschillende datasets worden in opdracht van het VEA op elkaar afgestemd en verder verwerkt in het kader van de opmaak van de energiebalans en de inventaris hernieuwbare energiebronnen in Vlaanderen. De HEB-inventaris wordt elk jaar als rapport gepubliceerd (via energiesparen.be) en geeft, per bron, een overzicht van de hernieuwbare energieproductie in Vlaanderen.

3 Lijst gebaseerd op de datastrategienota van het VEA.[Document Number]

26

NBeperkt

Bepaalde datasets worden gebruikt voor de HEB-barometer Vlaanderen (energiesparen.be) en de publicatie van cijfers en statistieken over de energiemarkt (website VREG) (niet op gemeentelijk niveau).

Betreffende Databron DataCertificaatgerechtigde installatiesSteuncertificaten groenestroom- en WKK-installaties

Expertbase (VEA)

Maandelijks aantal certificaten. Data over productie, gebruikte energiebronnen, toegepaste technologieën.

Certificaten zonnepanelen

DNB’s via uniek loket

Aantal certificaataanvragen voor zonnepanelen

Productie van installaties die certificaten ontvangen

Netbeheerders (CSV) via mail

Productie van certificaatgerechtigde installaties

Alle installaties (ook niet certificaatgerechtigde)Installaties aangesloten op het net

Netbeheerders via mail

Overzicht aangesloten vermogens per technologie, energiedrager (wordt o.a. gebruikt voor HEB-barometer)

Niet-certificaatgerechtigde installatiesKenmerken niet-certificaatgerechtigde HEB, WKK, en andere decentrale exploitanten (> 50 kW) en houtverbruikers

Webtool VEA (kennisgeving rapporteringsplicht via via mail en brief)

Kenmerken, productie en verbruik van niet-certificaatgerechtigde installaties

c) Premies, subsidies, fiscale steun, leningen

Gegevens met betrekking tot uitgekeerde premies, subsidies, fiscale steun en leningen voor hernieuwbare energietechnologieën of energiebesparende investeringen, zijn afkomstig van verschillende gegevensbronnen die langs uiteenlopende kanalen aangeleverd worden. De distributienetbeheerders zijn eigenaar van de belangrijkste dataset (REG-premies).

De aangeleverde data worden beheerd door het VEA. Elke dataset heeft zijn eigen databestand of databank. Informatie over zonneboilers en warmtepompen uit de REG-premies wordt gepubliceerd via de HEB-barometer Vlaanderen (energiesparen.be), verwerkt in de Inventaris hernieuwbare energiebronnen in Vlaanderen en bezorgd aan de gemeenten voor de nulmeting i.k.v. de burgemeestersconvenant.

Wat Databank informatie Relevante informatie[Document Number]

27

NBeperkt

REG-premies Trimestrieel en jaarlijks (meer detail) doorgestuurd door DNB’s (xls)

Adresniveau (vanaf 2017; voordien postcode); (trend)analyses lopen vast op grootte bestand

Premie na audit (niet-residentieel)

Tool via energiesparen.be

Mogelijkheid om xls-files te downloaden met adres, NACE, leeftijd gebouw en premiehoogte

Zero emissie voertuigen

Tool via energiesparen.be

Mogelijkheid om xls-files te downloaden met adresgegevens, type wagen en bewijsstukken

Verhoogde investeringsaftrek

Databank VEA Informatie over energiebesparing, investeringsbedrag

Call groene warmte Individuele dossiers manueel ingevoerd in Access databank

Aantal ingediende en goedgekeurde projecten, vastgelegde bedragen, gegevens over installaties

Energieleningen voor energiebesparende investeringen in particuliere woning

Phoenix-re: invoer Energiehuizen, beheer door Participatiefonds-Vlaanderen

VEA ontvangt wekelijks rapport; vrij gedetailleerde informatie: adres, hoogte lening, welke maatregel, etc.

d) Overige

Wat Databank Relevante informatieInformatie in verband met verschillende projecten rond groene warmte

Excelbestand op sharepoint

Beschikbare parameters: type project, productie, vermogen,..

Elektriciteits- en aardgasafname grote bedrijven

Elia en Fluxys (xls) via mail

afnames/injecties elektriciteit en gas per aangesloten bedrijf

Elektriciteits- en aardgasafname per sector

Eandis en Infrax (xls) via mail

globale bruto- en nettoafname elektriciteit en aardgas, aantal eindafnemers, per (sub)sector (NACE)

Energiebalans, inventaris HEB en WKK

SQL databank en xls-bestanden beheerd door VITO i.k.v. referentietaak voor

energieverbruik en productie, verklarende variabelen, per onderneming/installatie en

[Document Number]28

NBeperkt

VR geaggregeerdMarktonderzoeken Geen (rapporten) Inzichten van toepassing

over heel VlaanderenZonnekaart VEA eigenaar data,

beheer data door consortium AIV-VITO (in kader van beeldverwerkingsketen)

Oppervlakte, helling, orëntatie daken; zonne-instraling (kWh/m²/jaar); Analyses door AIV-VITO tegen betaling

[Document Number]29

NBeperkt

5 Strategische actiepuntenFinaal, formuleren we hoe het VEA op termijn wil omgaan met de databronnen en –noden van de lokale besturen.

5.1 Data aanleveren op niveau van statistische sectoren

Om tegemoet te komen aan de vraag om de data op een lager schaalniveau aan te bieden, heeft het VEA de ambitie om haar open datasets zoveel als mogelijk aan te bieden op niveau van de statistische sectoren voor zover dit beleidsmatig relevant is. Deze statistische sectoren zijn gedefinieerd op federaal niveau. Het niveau van de statistische sectoren bepaalt binnen gemeentegrenzen een gedetailleerder niveau op basis van socio-economische, morfologische en stedenbouwkundige structuurkenmerken.

Het VEA is ervan overtuigd dat het beschikbaar stellen van de datasets voor interessante inzichten kan zorgen voor gemeentebesturen om haar energiebeleid vorm te geven. Meer specifiek omdat deze indeling ook al gebruikt kan worden (zoals bijvoorbeeld “Limburg in cijfers”) voor de datasets omtrent demografie, sociaaleconomische context, gezinnen, armoede en werkloosheid. Het zal de gemeentebesturen dus in staat stellen om linken te leggen met andere beleidsdomeinen en dit op een vrij laag niveau waardoor er een gerichter beleid kan gevoerd worden.

Op de korte termijn gaat het VEA na of de datasets die reeds op het opendataportaal van de Vlaamse overheid worden aangeboden beleidsmatig relevant zijn voor gemeentebesturen en vervolgens gekoppeld kunnen worden aan een statistische sector. De datasets die momenteel worden aangeboden op het dataportaal zijn de volgende: aantal EPB-aangiftes per gemeente, gemiddeld E-peil per gemeente (EPB), aantal startverklaringen per gemeente, energieprestatiecertificaten voor publieke gebouwen.

De publicatie op niveau van een statistische sector is enkel haalbaar voor datasets van het VEA die beschikbaar zijn op een detailniveau dat gekoppeld kan worden aan een statistische sector. Datasets van het VEA die enkel beschikbaar zijn op het schaalniveau van bv. Vlaanderen, kunnen beschikbaar gesteld worden als open data maar dan enkel op niveau van Vlaanderen en niet op niveau van bv. gemeenten of statistische sectoren.

Aangezien in de datasets vaak persoonlijke en/of commercieel gevoelige datavelden voorkomen, moet er zorgvuldig mee worden omgesprongen. Publicatie op niveau van statistische sector is enkel haalbaar indien de vertrouwelijkheid van persoonlijke en commercieel gevoelige data kan gegarandeerd worden.

Op de middellange en lange termijn wil het VEA, voor elke dataset die ze als open data ter beschikking wil stellen, standaard nagaan of indeling naar statistische sector haalbaar en relevant is. De relevantie wilt het VEA aftoetsen aan de datanoden die door de lokale overheden werden meegegeven (dringend

[Document Number]30

NBeperkt

en/of nodig) (cf. paragraaf 3.). Het VEA zal hiertoe jaarlijks een nieuwe bevraging organiseren bij de lokale overheden om een vinger aan de pols te houden. Tijdens deze bevraging is er aandacht voor o.a. het gebruik van de (open) data van het VEA en de nood aan bijkomende data.

Voor elke dataset die het VEA als open data ter beschikking wil stellen, wordt er standaard nagegaan of een indeling naar statistische sector praktisch haalbaar en relevant is.

5.2 Toegankelijkheid en visualisatie Het VEA streeft ernaar om de toegankelijkheid tot de open datasets zo laagdrempelig mogelijk te houden. Het VEA wil daarvoor samenwerken met de Steunpunten Sociale Planning van de provincies die het dashboard en de achterliggende databank van “provincies in cijfers” beheren. Deze databank bevat al open data voor verschillende beleidsdomeinen. Via het bestaande platform (dat werkt met de software Swing) kan er, met minimale inspanning, een visualisatielaag (grafieken, tabellen, rapporten) worden gegeven aan de open data van het VEA en kunnen deze gegevens gekoppeld worden aan statistieken of kengetallen uit andere beleidsdomeinen. We streven er naar om het formaat waarin onze open data ter beschikking wordt gesteld, compatibel te maken met de databank van “provincies in cijfers”.

Op korte termijn belegt het VEA een overleg met de verantwoordelijke(n) van het platform provincies in cijfers om de datavereisten te bespreken en concrete afspraken te maken omtrent een samenwerkingsovereenkomst.

Op lange termijn gaan we na in welke mate we de provincies kunnen ondersteunen omtrent hun energiebeleid. De provincie Limburg maakt bijvoorbeeld voor elke gemeente een geautomatiseerd rapport op aan de hand van de beschikbare cijfers. Dit zou een middel zijn om het energiebeleid extra aandacht te geven op lokaal niveau.

Structurele samenwerking opzetten met het platform provincies in cijfers voor de visualisatie van open energiedata op lokaal niveau.

5.3 HEB-barometer op gemeentelijk niveau De HEB-barometer visualiseert momenteel de cijfers omtrent hernieuwbare energie (HE) op Vlaams niveau. Het betreft de cijfers op jaar- of kwartaalbasis omtrent het aandeel groene energie, productie groene energie, voortgang HE-doelstellingen, aandeel groene stroom, aantal pv-installaties, aantal windturbines, aandeel groene warmte, aantal warmtepompen en aantal zonneboilers.

Het VEA stelt voorop om een aantal datasets van deze barometer, namelijk aantal PV-installaties, windturbines, zonneboilers en warmtepompen zo snel mogelijk beschikbaar te stellen met cijfers op gemeentelijk niveau.

[Document Number]31

NBeperkt

Het VEA streeft zowel in de Vlaamse als de lokale barometer ernaar om voor een aantal datasets verder te gaan dan een actualisatie op jaar- of kwartaalbasis. Een maandelijkse update zou voor alle overheidsniveaus meer inzicht geven in de evolutie van hernieuwbare energie en de impact van concrete acties/investeringen.

Op de korte termijn wordt er een gemeentelijke barometer voor PV, wind, zonneboilers en warmtepompen beschikbaar gesteld. Daarnaast wordt er ook onderzocht hoe frequent deze barometers vernieuwd kunnen worden, zowel op Vlaams als gemeentelijk niveau.

Op de middellange en lange termijn wordt er nagegaan wat de mogelijkheden zijn om de lokale barometer uit te breiden met andere technologieën/energiebronnen. Alsook of het nuttig en haalbaar is om bepaalde data op statistisch sectorniveau aan te bieden.

De HEB-barometer wordt frequenter van een update voorzien en wordt ter beschikking gesteld met data op gemeentelijk niveau.

5.4 Communicatie van de verschillende initiatieven versterken Op verschillende overheidsniveaus ontbreekt vaak de kennis over welke data er al beschikbaar is om het beleid vorm te geven en de impact van het beleid te monitoren. Uit de bevraging van lokale overheden blijkt bijvoorbeeld dat de duurzaamheidsambtenaren nood hebben aan datasets rond laadinfrastructuur van elektrische voertuigen. Deze datasets worden reeds beschikbaar gesteld via http://www.milieuvriendelijkevoertuigen.be/ maar zijn onvoldoende gekend bij de duurzaamheidsambtenaren. De communicatie gebeurt momenteel te versnipperd.

Het VEA wil daarom inzetten op een betere verspreiding naar lokale overheden toe van kennis en data die relevant kunnen zijn voor het lokaal energiebeleid. Het VEA wil hiervoor geen (specifiek voor de lokale besturen) nieuwe data- of kennisplatformen in het leven roepen maar de bestaande kanalen, zoals de website burgemeestersconvenant.be, aanwenden als hefboom. De vertrouwdheid met de kanalen moet voor een zo effectief mogelijke verspreiding zorgen.

Op korte termijn wil het VEA (een link naar) voorliggende strategienota verspreiden via de CAPLO-nieuwsbrief van het departement Omgeving.

Op middellange en lange termijn wenst het VEA de CAPLO-nieuwsbrief aan te wenden om de lokale overheden te informeren over de voortgang van de acties. Daarnaast zal het VEA verder samenwerken met het departement Omgeving bij het in de markt zetten van de website burgemeesterconvenant.be als centraal informatieplatform voor lokale besturen met betrekking tot energie en klimaat. Dit houdt niet in dat er geen communicatie meer zal gebeuren via de website energiesparen.be, maar we stellen voorop om zoveel mogelijk linken te leggen tussen de twee weblocaties.

[Document Number]32

NBeperkt

Centraliseren van informatie die lokale overheden aanbelangt op de website burgemeesterconvenant.be en via deze weg ook de communicatie versterken.

5.5 Datanoden aankaarten bij derden Het VEA kan met voorliggende nota niet aan alle datanoden, die vanuit de lokale overheden gesignaleerd werden, tegemoetkomen omdat het VEA in bepaalde gevallen geen eigenaar van de betreffende dataset is. Het VEA zit echter in verschillende overlegstructuren met de eigenaars en/of beheerders van de betreffende gegevens. Het VEA zal via deze overlegstructuren de datanoden van lokale overheden actief aankaarten. Hierbij zijn het de volgende instanties die bij de bevraging van de lokale overheden naar voren zijn gekomen als belangrijk:

(distributie)netbeheerders (bv. aardgas- en elektriciteitsverbruik) departement Omgeving (bv. locatie gebouwde windturbines – kruisen

vergunningendatabank met luchtfoto’s, CO2-gegevens, etc.) Vlaams Energiebedrijf (Terra-project) Federale overheid (bv. stookolieverbruik gebouwen, diesel- en

benzineverbruik transport)4

Het VEA kaart actief de aangehaalde datanoden van lokale overheden aan bij de juiste instanties indien het VEA geen eigenaar van de benodigde datasets is.

4 Pomphouders zijn reeds 2 jaar verplicht om jaarlijks aan de federale overheid de getankte hoeveelheden diesel en benzine aan de pompstations (publiek en privaat) te rapporteren, met het oog op duidelijkheid omtrent de regionale verdeling van de diesel- en benzineverkoop. Ook de mazoutleveranciers zullen de verkochte stookolie voor verwarming per sector aan de federale overheid moeten bezorgen. De resultaten worden opgevolgd door de federale overheid en de gewesten in het ENOVER-overlegplatform.

[Document Number]33