Culturele Atlas 2008

april

2009

Culturele Atlas Overijssel 2008Samenspel vindt goed gehoor

Culturele Atlas Overijssel 2008

Samenspel vindt goed gehoor

Culturele Atlas Overijssel 2008 Samenspel vindt goed gehoor

april 2009

Provincie Overijssel

4 Culturele Atlas Overijssel – Colofon

Colofon

Uitgave

Provincie Overijssel, april 2009

Oplage

1.250

Onderzoek en tekst

STOGO onderzoek + advies

www.stogo.nl

mr. drs. Ellen Jonkman

drs. Matthijs de Vries

Coördinatie en redactie

Provincie Overijssel Team Beleidsinformatie

Provincie Overijssel Eenheid Zorg en Cultuur

Fotografie

Job Boersma

Productie kaarten

Provincie Overijssel Team Beleidsinformatie

STOGO onderzoek + advies

Ontwerp en vormgeving

Henk-Jan Panneman

www.panneman.nl

Druk

Advadi drukkerij, Westervoort

Project/kenmerk

ZC/2009/Culturele Atlas Overijssel

Inlichtingen

Petra Arends, Team Beleidsinformatie

[email protected]

Adresgegevens

Provincie Overijssel

Luttenbergstraat 2

Postbus 10078

8000 GB Zwolle

Telefoon (038) 499 88 99

Fax (038) 425 48 11

[email protected]

www.provincie.overijssel.nl

De gegevens uit deze atlas zijn tevens gepubliceerd

op deze website.

Copyright

© 2009, Provincie Overijssel

Alle rechten voorbehouden. Ondanks alle zorg die

is besteed aan de totstandkoming van deze uitgave,

kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor

o nvolledige of onjuiste informatie in deze publicatie.

5 Culturele Atlas Overijssel – Inhoudsopgave

Inhoudsopgave

Voorwoord 7

De atlas samengevat 8

Inleiding 11

Cultuur in thema’s 13

Gemeenten in klassen 15

Cultuurbeleid Rijk en provincie 17

Cultuur in Overijssel 21

Cultuurparticipatie 27

Cultuur per thema 33

Cultuur & Gemeenschap 33

Cultuur & Erfgoed 36

Letteren & Educatie 39

Openbare Kunstuitingen 43

Cultuur & Economie 48

Cultuur in gemeenten 53

Bijlagen 104

6 Culturele Atlas Overijssel

7 Culturele Atlas Overijssel – Voorwoord

In 2004 verscheen de eerste culturele atlas van

Overijssel. Interessant, omdat daarmee de inzet van

de gemeenten en de provincie op het brede terrein

van cultuur inzichtelijk werd gemaakt. Dankzij de

medewerking van de Overijsselse gemeenten zijn

wij erin geslaagd de tweede atlas op te stellen. Dat

geeft een mooi beeld van de inzet anno 2008 én de

ontwikkeling in de afgelopen periode.

We maken een culturele atlas, omdat goed beleid

alleen ontwikkeld kan worden als we regelmatig de

inzet in kaart brengen. Cultuuraanbod, maar ook

acties op het terrein van monumenten, bewust-

wording rond erfgoed en monumenten en kwaliteit

van leefomgeving zijn belangrijk voor het provinciale

beleid.

Het cultuurklimaat en het culturele aanbod zijn ook

belangrijke afwegingen voor mensen die zich oriën-

teren op een nieuwe woonplek. Uit de gegevens van

de gemeenten blijkt dat zij zich bewust zijn van dit

belang. Ondanks grote en kleine verschillen tussen

de Overijsselse gemeenten en de twaalf provincies

kunnen we constateren dat we goed aansluiten

op het totale cultuurbeleid in Nederland, en ons

op sommige terreinen onderscheiden. We scoren

bovengemiddeld waar het gaat om bibliotheken en

amateurkunst. De programma’s Cultuur en Ruimte

en Cultuur en Economie maken Overijssel bijzonder.

Ook de succesvolle ontwikkeling van Kulturhusen

mag genoemd worden: het eerste Kulturhus werd

geopend in 2003. Inmiddels zijn het er 22, verspreid

over zeventien gemeenten. Bovendien wordt op min-

stens twintig plaatsen aan nieuwe multifunctionele

accommodaties gewerkt.

De komende beleidsperiode 2009-2012 legt de

provincie de nadruk op drie onderwerpen: culturele

infrastructuur, profilering en erfgoed. Wij verwach-

ten dat de uitvoering van ons cultuurparticipatieplan

OVERAL! OVERIJSSEL een sterke impuls geeft aan het

culturele leven. Alle Overijsselse gemeenten kunnen

dit plan bij de uitvoering van hun eigen beleid betrek-

ken, waardoor we gezamenlijk aan de versterking

van de culturele activiteit in onze provincie bijdragen.

Samenwerking vinden wij van groot belang.

De complete weergave van deze atlas kunt u

downloaden vanaf onze website. Hierop gaan we ook

jaarlijks de gegevens publiceren en actualiseren in de

databank Overijssel.

Dick Buursink

Gedeputeerde Cultuur, Europa en Stedelijke

Netwerken Provincie Overijssel

Voorwoord

8 Culturele Atlas Overijssel – Samenvatting

De atlas samengevatl De provincie Overijssel geeft in 2009 ruim

31,5 miljoen euro uit aan kunst en cultuur. Dat is

per inwoner 28 euro. Het meeste geld gaat naar

regio nale en lokale omroepen, cultuurhistorie en

biblio theken. Doelen van het cultuurbeleid van de

provincie Overijssel zijn: bevordering van sociale

cohesie en cultuurparticipatie, profilering van

Overijssel.

l De provincie heeft de afgelopen twee jaar fors geïn-

vesteerd in cultuur. Die investeringen zijn terug te

vinden in tal van projecten, activiteiten en inspan-

ningen. Voorbeelden zijn het provin ciaal Meerjaren

Programma voor het platteland (gericht op res-

tauratie van monumenten) en het actie programma

Cultuur en Economie, dat een impuls biedt aan de

creatieve industrie in Overijssel. Dankzij steun van

de gemeente Zwolle en de provincie heeft museum

De Fundatie zich na restauratie en verbouwing

kunnen ontwikkelen tot een goedbezochte cultuur-

trekker met een aantrekkelijke programmering. In

Enschede is het Muziekkwartier ontstaan, waarin

zes podiumkunstinstellingen samenwerken. Door

deze bundeling ontstaan veel mogelijkheden voor

interactie, uitwisseling van ervaringen, nieuwe

initiatieven en bijzondere producties.

l Ten opzichte van 2004 zijn de cultuurbestedingen

van de provincie met negentien procent gestegen.

In 2007 gaf Overijssel voor elke burger bijna 25

euro uit; daarmee realiseert de provincie een tiende

plaats op de ranglijst van Nederlandse provincies.

Op de eerste plaats staat Zeeland, met 153 euro

per inwoner.

l Gemeenten in Overijssel geven in 2008 ruim 91

miljoen euro uit aan kunst en cultuur; gemiddeld

82 euro per inwoner. Kleine gemeenten beste-

den gemiddeld 50 euro per inwoner; middelgrote

gemeenten gemiddeld 85 euro. De drie grote

gemeenten (Enschede, Zwolle en Deventer) geven

gemiddeld 118 euro uit per inwoner.

l Kampen geeft per inwoner het meeste geld uit

aan kunst en cultuur, gevolgd door Deventer en

Zwolle. Zwartewaterland, Dalfsen en Twenterand

zijn de hekkesluiters. De cultuuruitgaven van de

Overijsselse gemeenten zijn sinds 2004 gestegen

met bijna twaalf procent. Haaksbergen liet de

grootste stijging van bestedingen zien, met een

verdrie voudi ging van het budget tot 109 euro per

inwoner. Losser laat absoluut en relatief de grootste

afname zien.

l Cultuurparticipatie (gebruik van cultureel aanbod

door de burger) ligt in Overijssel boven het

landelijk gemiddelde voor de thema’s Cultuur

& Gemeenschap en Letteren & Educatie; op de

andere drie thema’s scoort Overijssel onder het

lande lijk gemiddelde. Op de cultuurparticipatie -

ranglijst van provincies staat Overijssel op de

zevende plaats.

l De middelgrote gemeenten in Overijssel kennen

op alle vijf thema’s de hoogste participatiecijfers

binnen de provincie. De grote gemeenten laten

een relatief hoge participatie zien voor Cultuur

& Economie en Openbare Kunstuitingen. Kleine

gemeenten scoren bovengemiddeld op Letteren &

Educatie, ook in vergelijking met kleine gemeenten

in de rest van Nederland, maar scoren vrij laag op

Cultuur & Economie.

9 Culturele Atlas Overijssel – Samenvatting

Top 5 gemeenten naar cultuurbesteding per inwoner aan kunst & cultuur (2008)

Cultuurbesteding Afwijking t.o.v.

Gemeente (euro per inwoner) Gemeenteklasse de gemeenteklasse

Kampen 134 middelgroot 58%

Deventer 134 groot 14%

Zwolle 125 groot 6%

Hengelo 111 middelgroot 30%

Haaksbergen 109 klein 117%

Top 5 gemeenten naar stijging van cultuurbesteding per inwoner (2004-2008)

Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare

Rangorde Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen

1 Haaksbergen Haaksbergen Kampen Hardenberg Zwolle

2 Kampen Borne Deventer Hellendoorn Kampen

3 Enschede Olst-Wijhe Haaksbergen Deventer Hellendoorn

4 Hardenberg Hengelo Enschede Enschede Enschede

5 Oldenzaal Oldenzaal Tubbergen Ommen Oldenzaal

l Overijssel kent 110 amateurkunstverenigingen en

44 professionele beeldend kunstenaars op elke

100.000 inwoners.

l 96 procent van de Overijsselaars heeft een

bibliotheek voorziening op loopafstand. 26 procent

van de Overijsselaars leent boeken.

l 84 procent van de Overijsselaars woont op maxi-

maal 15 km van een groot theater en 94 procent

woont op maximaal 10 km van een klein theater.

l 73 procent van de Overijsselaars heeft een bioscoop

of filmhuis op fietsafstand (5 km).

l 3,5 procent van de werkgelegenheid en

8 procent van de bedrijven in Overijssel valt onder

de creatieve industrie (kunst, creatieve diensten,

media).

Gemeentelijke bestedingen per gemeenteklasse en per cultuurthema (bedragen in euro)

Totale

besteding Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &

Gemeenteklasse Inwoners totaal Kunst & Cultuur Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie

Kleine gemeenten 447.300 50 7 3 30 10 0

Middelgrote gemeenten 304.200 85 4 8 45 27 0

Grote gemeenten 368.500 118 3 27 46 39 3

Totaal gemeenten 1.120.000 82 5 12 39 24 1

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser

EnschedeHof van Twente

Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwarte- waterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o - l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen

Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236020

Gemeenten in Overijssel

11 Culturele Atlas Overijssel – Inleiding

InleidingDeze publicatie is een vervolg op de Culturele Atlas

Overijssel 2004. De atlas geeft een beeld van het

cultuurbeleid van de 25 Overijsselse gemeenten.

Net als in de eerste editie vormen de gemeentelijke

bestedingen aan de verschillende culturele sectoren

daarbij de leidraad.

Daarnaast is in deze nieuwe atlas aandacht besteed

aan het culturele aanbod en daarbij is waar moge-

lijk een vergelijking gemaakt tussen de gemeenten.

Nieuw is ook dat de cultuurparticipatie van inwoners

van Overijssel in beeld is gebracht. Zowel de vraag- als

de aanbodkant wordt op deze wijze dus belicht.

Wij hebben ervoor gekozen om de culturele secto-

ren te bundelen in vijf thema’s, die elk apart worden

besproken. Per thema komen de afzonderlijke cultu-

rele sectoren aan bod. Tot slot wordt de informatie

overzichtelijk gepresenteerd aan de hand van een

aantal kaarten en grafieken.

De atlas is samengesteld op basis van een brede

enquête onder de 25 Overijsselse gemeenten.

Daarnaast is informatie ontleend aan nota’s, onder-

zoeken en andere publicaties. Tenslotte zijn via het

internet aanbodgegevens verzameld.

Opbouw van de atlasOp de volgende pagina’s wordt de indeling in cultuur-

thema’s en gemeenteklassen toegelicht. Aansluitend

wordt het beleidskader van het Rijk en de provincie

Overijssel geschetst, gevolgd door een overzicht van

cultuur in Overijssel. Hierbij wordt naast het culturele

aanbod ook de cultuurparticipatie van de burgers van

Overijssel besproken. Vervolgens wordt de provincie

Overijssel gekarakteriseerd aan de hand van de vijf

thema’s. Het afsluitende hoofdstuk presenteert de

gemeenten in alfabetische volgorde. In de bijlage

zijn aanvullende tabellen en een bronnenoverzicht

opgenomen.

13 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in thema’s

Letteren & EducatieBibliotheken vormen de ruggengraat van dit thema.

Het is de plek waar veel Nederlanders kennis maken

met literatuur en andere vormen van cultuur. Ook

leeskringen en literaire instellingen maken deel uit

van dit thema. Daarnaast valt cultuureducatie, zowel

binnenschools als buitenschools, hieronder. De nauwe

relatie met onderwijs is evident en dit thema vormt

dan ook een van de vaste onderdelen in vrijwel alle

culturele beleidsprogramma’s.

Openbare KunstuitingenHet cultureel aanbod binnen dit thema bestaat uit

beeldende kunst & vormgeving (BKV), podium-

kunsten, films en filmhuizen, culturele manifestaties &

festivals. Net als erfgoed vormt omvang en diversiteit

van het aanbod op dit thema een belangrijke indica-

tor van de aantrekkelijkheid van een plaats of regio

voor inwoners, bezoekers en bedrijven.

Cultuur & Economie Een aantrekkelijk aanbod van kunst en cultuur bevor-

dert (cultuur)toerisme en vormt daarmee een impuls

voor lokale economische ontwikkeling. Daarnaast

wordt met een attractief cultuurklimaat een broed-

plaats gecreëerd voor talent, creatief ondernemer-

schap en innovatie.

Het brede scala aan culturele sectoren is gegroepeerd

in vijf thema’s.

Cultuur & Gemeenschap Dit thema omvat amateurkunst, de lokale en regio-

nale omroep en Kulturhusen. Daarnaast worden

gemeentelijke cultuurprijzen en culturele raden of

commissies tot dit thema gerekend. Het gaat veelal

om cultuuruitingen op lokaal niveau, waarbij vooral

de participatie door de inwoners een belangrijke rol

speelt.

Cultuur & Erfgoed Musea, streekcultuur, (streek)archieven en cultuur-

historie vormen samen het palet dat het cultureel

erfgoed inkleurt. Cultureel erfgoed vormt een sterk

onderdeel van de infrastructuur voor een plaats

of regio. Dit is bepalend voor de kwaliteit van het

leefklimaat voor de eigen burgers, geeft vorm aan de

identiteit van plaats of streek en is van invloed op de

attractiviteit van het gebied in de ogen van bezoekers

of verhuizers van buiten de regio. Cultureel erfgoed

bepaalt het imago van een gemeente en draagt daar-

mee bij aan de profilering.

Cultuur in thema’s

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o - l a n d


Gemeenten naar inwoneraantal

groot (meer dan 90.000 inwoners)middelgroot (40.000 - 90.000 inwoners)klein (minder dan 40.000 inwoners)

15 Culturele Atlas Overijssell – Gemeenten in klassen

Indeling gemeenten in klassen

Gemeenteklasse Aantal inwoners

kleine gemeenten < 40.000

middelgrote gemeenten 40.000 tot 90.000

grote gemeenten 90.000 tot 200.000

G5 (Amsterdam, Rotterdam,

Den Haag, Utrecht, Eindhoven) > 200.000

Overijssel kent drie grote gemeenten (Enschede,

Zwolle en Deventer); er zijn vijf middelgrote gemeen-

ten (Kampen, Hardenberg, Almelo, Steenwijkerland

en Hengelo) en zeventien kleine gemeenten.

In deze atlas zijn de gemeenten gegroepeerd naar

aantal inwoners. De grootte van een gemeente

blijkt een belangrijke factor bij de omvang van

gemeentelijke cultuurbestedingen per inwoner én de

cultuurthema’s waaraan prioriteit wordt gegeven.

Gemeenten worden daarom niet alleen vergeleken

met het gemiddelde van de provincie Overijssel, maar

waar dat relevant is ook met het gemiddelde van de

gemeenteklasse waartoe ze behoren. Daarnaast kan

met deze groepsindeling ook inzicht worden gegeven

in de cultuurparticipatie en een vergelijking worden

gemaakt met gemeenten in de rest van Nederland.

Gemeenten in klassen

Culturele Atlas Overijssel – Cultuurbeleid van Rijk en provincie 17

gevuld met investeringen door de lagere over heden

(matching). Het Fonds kent daarnaast regelingen

voor landelijke voorbeeldprojecten en continueert de

directe rijksfinanciering van een aantal instellingen op

het gebied van amateurkunst en cultuureducatie.

Nederlandse provinciesHet Interprovinciaal Overleg is een samenwerking

van de twaalf provincies van Nederland. Het IPO

houdt een aantal kerndata bij, waaronder beste-

dingen van provin cies op diverse beleidsthema’s. In

2007 besteedde Overijssel 27,5 miljoen euro aan

kunst en cultuur; gemiddeld 24,70 euro per inwoner.

De gemiddelde besteding voor het totaal van de

provincies (Noord-Holland niet meegerekend) bedroeg

toen ruim 29 euro. In 2008 bedraagt de Overijsselse

cultuur besteding 27,20 euro per inwoner (totaal

30.365.000 euro), terwijl voorzien wordt dat in 2009

per inwoner 28 euro wordt uitgegeven.

Provincie OverijsselHet Overijsselse cultuurbeleid is vastgelegd in de nota

Samen & Overijssel! (2008) waarin integraal beleid ten

aanzien van jeugd, sociale infrastructuur en cultuur

voor 2009-2012 wordt beschreven. Het cultuur beleid

van Overijssel heeft als centraal doel versterking

van sociale cohesie (het vergroten van solidariteit

in de samenleving), bevordering van participatie en

daarnaast verdere profilering van de eigenheid en

verscheidenheid van de provincie. Onderdeel hiervan

vormt de rol die cultuur speelt bij een aantrekkelijk

RijkDe ambities van het kabinet ten aanzien van kunst en

cultuur in Nederland zijn door minister Plasterk van

Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen verwoord in

zijn nota Kunst van Leven. Het motto van de nota is

“een hoge top, een brede basis”, waarmee de kern-

thema’s zijn benoemd: excellentie, innovatie en e-cul-

tuur, cultuurparticipatie, “mooier Nederland” en “een

sterke cultuursector”. Voor deze sectoren wordt de

komende jaren een groeiend budget vrij gemaakt dat

moet leiden tot een structurele begrotingspost van

100 miljoen euro per jaar vanaf 2011. Een belangrijk

deel ervan (twaalf procent) komt ten gunste van het

Nationaal Historisch Museum. Dit nieuw te stichten

museum komt in Arnhem en krijgt een expliciete

functie ten aanzien van cultuur educatie en de invul-

ling van de historische canon van Nederland.

Om invulling te geven aan deze beleidsvoornemens

heeft het Rijk een Fonds voor Cultuurparticipatie

ingesteld. Dit fonds is vanaf 2009 actief en vormt een

voortzetting van het actieprogramma Cultuurbereik

dat in de periode 2001 – 2008 werd uitgevoerd. Het

fonds kent drie pijlers: amateurkunst, cultuureducatie

en volkscultuur. Met het fonds worden zowel instel-

lingen als gemeenten en provincies ondersteund bij

het bevorderen van cultuurparticipatie. Daarnaast

initieert het zelf ook projecten. Grondslag voor het

fonds vormt de samenwerking tussen Rijk, provincies

en gemeenten, waarbij de rijksbijdrage wordt toe-

gekend op basis van een bedrag per inwoner en aan-

Cultuurbeleid Rijk en provincie

Cultuurbestedingen Nederlandse provincies (2007)

Provincie totaal (*1.000 euro) euro per inwoner ranking

Zeeland 58.100 153,00 1

Friesland 42.400 66,10 2

Drenthe 21.000 43,20 3

Flevoland 15.700 42,00 4

Groningen 18.200 31,70 5

Limburg 34.000 30,10 6

Gelderland 56.700 28,70 7

Utrecht 30.700 25,70 8

Noord-Brabant 59.900 24,80 9

Overijssel 27.500 24,70 10

Zuid-Holland 37.600 10,90 11

Noord-Holland* – – –

Totaal (excl. NH) 401.900 29,20

Bron: IPO, www.watdoetjeprovincie.nl (cijfers afgerond op honderdtallen)

* Geen volledige cijfers beschikbaar

18 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurbeleid van Rijk en provincie

Binnen kunst en cultuur onderscheidt de provincie

Overijssel in de nota Samen & Overijssel! de volgende

aandachts velden, gerubriceerd onder drie noemers:

• culturele infrastructuur: podiumkunsten;

cultuureducatie; amateurkunst; cultuur en jeugd;

beeldende kunst en vormgeving; bibliotheken en

archief, media en film

• profilering: festivals en evenementen; musea;

streekcultuur; cultuur, ruimte en economie

• erfgoed: monumenten en cultureel erfgoed

Inzet op de culturele infrastructuur heeft tot doel de

cultuurparticipatie en daarmee de sociale cohesie

te bevorderen; de provincie ziet dat ook als een

middel om de solidariteit in een gemeenschap te

vergroten. Daarbij gaat veel aandacht uit naar talent-

ontwikkeling, regionale uitstraling en samenwerking.

Voor de profilering van de provincie kiest Overijssel

expliciet voor festivals en evenementen en zet actief

in op het bevorderen van een festivalcultuur. Het rijke

culturele erfgoed van Overijssel draagt bij aan beide

doelen en bevordert het leefklimaat en de attracti-

viteit van de provincie voor bezoekers en nieuwe

inwoners afkomstig uit andere delen van Nederland.

leef- en vestigingsklimaat. De kwaliteit van de leef-

omgeving beïnvloedt immers de aantrekkingskracht

van een gebied. Kunst en cultuur zijn gerelateerd aan

innovatie en creativiteit, ze versterken het creatieve

vermogen van inwoners en bedrijven en zorgen voor

onderscheid. Daarmee draagt cultuur indirect bij aan

economische doelstellingen.

Het provinciale beleid zet ook in op samenhang

en zelfredzaamheid, vanuit de overtuiging en het

vertrouwen dat inwoners en instellingen zelf in staat

zijn veel te organiseren en te bereiken. De provincie

draagt wel zorg voor de aanwezigheid van de cultu-

rele infrastructuur. Naast deze ondersteunende rol

voor actieve partijen en samenwerkingsverbanden is

zij een stimulerende en aanjagende kracht om part-

ners uit te dagen een actievere rol op zich te nemen.

Op deze manier kan de doelstelling dat zoveel moge-

lijk mensen de gelegenheid krijgen om met kunst en

cultuur in aanraking te komen worden bereikt.

In vergelijking met 2004 zijn er weinig beleids doelen

veranderd. Wel worden er nu andere accenten gelegd.

Hoofdpunten uit de nota Sociale Actie 2005-2008

waren: bereik en educatie, cultuur en ruimte,

ontwikkeling en spreiding van kunst en cultuur.

Provinciale begroting (bedragen afgerond op hele euro’s)

Culturele sector 2009 2004* mutatie 2004 - 2009

Steunfunctie Algemeen (KCO) 517.000 539.000 96%

Bibliotheken (OBD, wetenschappelijke steunfunctie) 3.513.000 3.662.000 96%

Beeldende Kunst 808.000 1.041.000 78%

Podiumkunsten, de accommodaties (incl Kulturhusen) 2.376.000 4.860.000 49%

Podiumkunsten, de productie (orkesten, programmering) 1.663.000 1.315.000 126%

Cultuureducatie 1.662.000 1.614.000 103%

Amateurkunst (KCO, verenigingen, projecten) 846.000 461.000 184%

Omroep 10.458.000 9.326.000 112%

Streekcultuur en streekcultuurinstituten 698.000 296.000 236%

Musea 1.801.000 650.000 277%

Cultuurhistorie (monumenten, archeologie) 3.139.000 1.553.000 202%

Archieven (audiovisueel documentatiecentrum) 34.000 36.000 94%

Programma Cultuurparticipatie 1.057.000 1.083.000 98%

Overig (debat en publicaties) 11.000 21.000 52%

Festivalbeleid 1.900.000 0

Productiefonds 1.000.000 0

Digitaal loket 48.000 0

Totaal 31.531.000 26.453.000 119%

Bron: opgave provincie Overijssel (cijfers 2009); Culturele Atlas Overijssel 2004

(* cijfers 2004 zijn gecorrigeerd voor inflatie (CBS-CPI) )


De samenhang en interactie tussen leefklimaat,

economie, ruimte en cultuur wordt door de provin-

cie steeds benadrukt en nagestreefd in haar beleid.

Deze prioriteiten vormen de grondslag voor het

actie programma Cultuur & Ruimte (2007-2014). Het

program ma is gericht op het gebruik van cultuur-

historie, crea tivi teit, beeldende kunst, vormgeving en

architectuur bij ruimtelijke ontwikkelingsprocessen.

Op financieel gebied onderscheidt de provincie

infrastructuur, steunfunctietaken en productie. De

inzet op infrastructuur betreft met name subsidies aan

gezelschappen en bijdragen aan musea en instel-

lingen. Steunfuncties worden verzorgd door zelfstan-

dige instellingen, die hierna worden toegelicht. Onder

productie vallen bijdragen aan theaterproducties,

uitvoeringen en festivals, educatie, stimulering van

amateurkunst, projecten en uitvoerende taken gericht

op onder meer erfgoed en monumenten.

De provincie heeft de afgelopen twee jaar fors

geïnvesteerd in cultuur. Die investeringen zijn terug

te vinden in tal van projecten, activiteiten en inspan-

ningen. In het hoofdstuk Cultuur per thema worden

deze toegelicht.

Provinciale bestedingen OverijsselDe provincie heeft voor 2009 in totaal ruim 31,5 mil-

joen begroot als bijdrage aan de culturele sector. Dit

betekent een besteding van ruim 28 euro per inwo-

ner. De grootste post binnen de provinciale begroting

is de regionale publieke omroep, RTV Oost, waarvoor

10,5 miljoen is gereserveerd. De provincie heeft de

wettelijke taak minimaal één regionale omroep in

stand te houden. Ook de zorg voor bibliotheken volgt

uit rijksregels en afspraken. Het grootste deel van

het budget van 3,5 miljoen euro wordt besteed aan

en via de Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD). Voor

monumenten en archeologie (cultuurhistorie) wordt

voor 2009 een totaaluitgave van meer dan

3,1 miljoen voorzien.

In 2004 werd er door de provincie 24,7 miljoen

euro uitgegeven aan cultuur; 22,5 euro per inwoner.

Rekening houdend met de inflatie betekent dat in

euro’s van 2008/2009 bijna 26,5 miljoen euro, ofwel

ruim 24 euro per inwoner van Overijssel. Vergeleken

met 2004 zijn de provinciale uitgaven aan cultuur

gestegen met negentien procent. Tussen de verschil-

lende culturele sectoren bestaan grote verschillen; er

zijn duidelijk nieuwe (financiële) speerpunten.

Omdat aan festivals in het kader van de profilering

van Overijssel veel belang wordt toegekend, is hier-

voor apart budget vrijgemaakt: 1,9 miljoen. Duidelijk

is verder dat de provincie sterk inzet op het thema

Cultuur & Erfgoed. Zowel voor streekcultuur, cultuur-

historie als musea is het budget meer dan verdubbeld.

Deze sectoren vallen dan ook onder de provinciale

aandachtspunten profilering en erfgoedbehoud.

In vergelijking met 2004 is de post accommodaties

gehalveerd. De accommodaties voor podium kunsten

worden niet langer gefinancierd vanuit cultuur maar

uit het grotestedenbeleid, waardoor alleen het bedrag

voor Kulturhusen (bijna 2,4 miljoen) overblijft.

SamenwerkingRijk, provincie en gemeenten zijn natuurlijke partners

als het gaat om stimulering van kunst en cultuur en

bevordering van cultuurparticipatie. Op hoofdlijnen

kan de rolverdeling als volgt worden geschetst: het

Rijk ondersteunt de (landelijke) productie van kunst,

biedt financiering via fondsen en richt zich in alge-

mene zin op de bevordering van een divers cultureel

aanbod. De provincies zijn verantwoordelijk voor

kwaliteitsbevordering, regionale spreiding, financie-

ring en organisatie van voorzieningen als bibliotheek-

diensten. Ook speelt de provincie een belangrijke rol

bij de afstemming met andere beleidsvelden (met

name ruimtelijke ordening). De gemeenten hebben

een primaire rol als het gaat om accommodaties,

basisprogrammering en lokale voorzieningen. De

provincie Overijssel wil met (clusters van) gemeen-

ten arrangementen opstellen om het provinciale en

het gemeentelijke cultuurbeleid beter op elkaar te

laten aansluiten en te versterken. Regionale samen-

werking vindt daarnaast plaats met Oost-Nederlandse

partners, zoals de provincie Gelderland.

Voor de uitvoering van cultuurbeleid zoekt de

provincie waar mogelijk samenwerking met derden,

meestal provinciaal opererende organisaties. Voor de

komende jaren maakt de provincie daarin de slag naar

prestatiegerichte subsidiëring, gecombineerd met

verminderde regelgeving en administratieve lasten.

Verschillende organisaties verzorgen steun functie-

taken in de provincie op het gebied van informatie &

advies, onderzoek en innovatie, professionalisering &

deskundigheidsbevordering en het onderhouden van

netwerken. De organisaties die voor de provincie

steunfunctietaken uitvoeren zijn KCO, genootschap

Het Oversticht en de OBD (zie kader pag. 20).


musea dat zij hun expertise inzetten en ter beschik-

king stellen ter ondersteuning van andere musea in

Overijssel.

Voor de profilering van Overijssel heeft de provin-

cie het voornemen met een marketingconcept het

aanbod aan festivals aantrekkelijker te maken en

daarbij niet alleen samen te werken met gemeen-

ten en culturele organisaties maar ook met private

partners (bedrijfsleven). Bovendien richten Gelderland

en Overijssel gezamenlijk een Productiefonds Oost-

Nederland in, waaruit eenmalige, spraakmakende

producties gesubsidieerd kunnen worden. Dit fonds

staat open voor alle kunsten cultuuruitingen.

Samenwerking tussen culturele organisaties vormt

een rode draad in het provinciale beleid en uitgangs-

punt voor subsidieverlening. De realisering van

samen werking wordt daardoor vooral een verant-

woordelijkheid van de organisaties zelf; zij zullen

bij hun prestatievoorstellen moeten kijken met wie

afstemming en samenwerking nodig dan wel mogelijk

is. Als voorbeeld kan gelden het beleid ten aanzien

van de musea De Fundatie en Natura Docet, die door

de provincie rechtstreeks worden ondersteund. Deze

twee Overijsselse musea genieten buiten Overijssel

bekendheid en zijn dus ook voor profilering en

cultuurtoerisme van belang. De provincie stuurt aan

op meer samenwerking en verwacht van deze twee

OBD (Overijsselse Bibliotheek Dienst) is een expertise-

centrum en dienstverlener voor bibliotheken, scholen, culturele

en zorg instellingen bij het verspreiden van informatie, cultuur en

educatie in Overijssel. Zij ondersteunt bibliotheken bij bedrijfs-

voering, personeelszorg en professionalisering, bijvoorbeeld door

trainingen en cursussen. Daarnaast speelt OBD een rol in projec-

ten gericht op leesbevordering, cultuureducatie en erfgoed.

In 2007 verzorgde OBD in Overijssel het leesbevorderingsproject

Leesvirus, bestemd voor leerlingen van groep 6 van de basis-

school. OBD werkt samen met erfgoedinstellingen in het project

De Identiteit van Overijssel en verzorgt in dat kader het onderdeel

Typisch Overijssel, waarin historische verenigingen en oudheid-

kamers tegen elkaar strijden in een “krakercompetitie”, gericht

op kennis van het Overijssels erfgoed.

Genootschap Het Oversticht is een expertisecentrum voor

ruimtelijke kwaliteit en erfgoed. De vereniging stelt zich “bevor-

dering en instandhouding van stedelijk en landelijk schoon” ten

doel. Zij draagt bij aan ruimtelijke kwaliteit door advisering bij

ruimtelijke planvorming en toetsing van kwaliteit van bouw-

projecten via welstandscommissies welke zij voor gemeenten

organiseert.

Het Oversticht adviseert gemeenten, organisaties en particu-

lieren ten aanzien van landinrichting, monumenten en bodem-

schatten (archeologie). Zij initieert daarnaast in het kader van

erfgoed educatie verschillende projecten en verzorgt educatieve

publicaties en cultuurhistorische wandel- en fietsroutes.

KCO (Kunst en Cultuur Overijssel) is een onafhankelijk kennis-

centrum en steunfunctieinstelling voor kunsten cultuurbeleid.

KCO voert opdrachten uit voor zowel gemeenten als voor de

provincie. Daarnaast ondersteunt zij culturele organisaties en

intergemeentelijke samenwerking op cultureel gebied.

Belangrijke aandachtsvelden van KCO zijn amateurkunst,

beeldende kunst en vormgeving, cultuureducatie, film, musea,

erfgoed en popmuziek. Actuele speerpunten zijn cultuur &

educatie, culturele infrastructuur, de ontwikkeling van een

Overijsselse festivalcultuur en streekcultuur.

In de periode 2004-2008 voerde KCO het project Amateurkunst

in de Lift uit. Amateurkunstenaars kregen op projectbasis inten-

sieve begeleiding van professionele kunstenaars of deskundigen

op het gebied van pr, marketing, communicatie en ledenwerving.

KCO maakte de coachingstrajecten en huurde voor de uit voering

deskundigen in. Dit succesvolle project wordt in de periode

2009-2012 voortgezet.

KCO is gehuisvest in een monumentaal pand in Zwolle, waar ook

een uitgebreide infobalie voor actuele informatie voor kunst en

cultuur in Overijssel is ondergebracht en kleinschalige kunst-

tentoonstellingen worden gehouden.

Organisaties die voor de provincie steunfunctietaken uitvoeren

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Bevolkingsdichtheid

1000 - 1500500 - 1000250 - 500150 - 250minder dan 150

aantal inwoners per km²

21 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in Overijssel

voorzieningen voor de burger staat voorop. Cultuur

wordt daarnaast door veel gemeenten gezien als

een middel om de identiteit en eigenheid tot uiting

te brengen en zich te profileren naar buiten toe. Het

lokaal cultureel erfgoed wordt daarvoor ingezet en

krijgt bij de meeste Overijsselse gemeenten veel aan-

dacht. De jeugd wordt door een aantal gemeenten

als specifieke doelgroep voor cultuurbeleid benoemd,

vooral in relatie tot bibliotheken en leesbevordering,

amateurkunst en podia.

In beleidsmatig opzicht richten de gemeenten met

minder dan 40.000 inwoners zich vooral op het

thema Letteren & Educatie, waar bibliotheken,

cultuureducatie en literatuurbeleid onder vallen. Acht

gemeenten noemen dit thema expliciet als speerpunt

van beleid. Ook in financieel opzicht blijkt deze focus:

met 29 euro per inwoner vormt dit meer dan de helft

Gemeentelijk cultuurbeleidDe meeste Overijsselse gemeenten hebben een aantal

duidelijke speerpunten van beleid geformuleerd;

slechts twee gemeenten onderscheiden geen speci-

fieke prioriteiten binnen het beleidsveld van kunst en

cultuur. Twintig gemeenten hebben het cultuurbeleid

in een specifieke nota of in een actieplan neergelegd.

Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal

vormen samen Netwerkstad Twente en hebben

naast hun eigen nota samen een regionale (concept)

nota Kunst en Cultuur in Netwerkstad Twente

opgesteld, waarin zij een gezamenlijke visie hebben

geformuleerd.

Veel van de gemeentelijke beleidsprioriteiten sluiten

aan bij die van de provincie. Gemeenten besteden

relatief veel geld en vaak ook aandacht aan de

infrastructuur, met name bibliotheken. De zorg voor

Cultuur in Overijssel

22 Culturele Atlas Overijssell – Cultuur in Overijssel

van de totale uitgaven voor cultuur. Kleine gemeen-

ten richten de beleidsaandacht meer op Cultuur &

Gemeenschap dan middelgrote en grote gemeenten;

voor vier gemeenten is het zelfs een speerpunt. Ook

investeren zij relatief veel in dit thema, hoewel dit in

belangrijke mate bepaald wordt door enkele kleine

gemeenten die een investering in een Kulturhus op de

begroting hebben opgenomen. Opvallend is verder

dat enkele kleine gemeenten cultuurtoerisme als

speerpunt van hun beleid noemen en vier ervan hier

ook budget aan spenderen. Wierden maakt hiervoor

het hoogste budget vrij.

Het beleid van middelgrote gemeenten kent geen

duidelijke uitschieters. Er is aandacht voor alle thema’s

en ook in financieel opzicht is dit het geval.

Bij de grote gemeenten (Enschede, Zwolle en

Deventer) is er veel beleidsaandacht voor Letteren &

Educatie en Cultuur & Erfgoed. Enschede legt finan-

cieel gezien nadruk op het thema creatief onderne-

merschap (Cultuur & Economie). Zwolle zet vooral in

op cultuurhistorie, streekcultuur en musea (Cultuur &

Erfgoed). Deventer onderscheidt zich door haar grote

bijdrage aan streekarchieven en musea (Cultuur &

Erfgoed) en Cultuur & Economie.

Tot slot valt op dat tien gemeenten geld uitgeven

aan de sector Kulturhusen (vallend onder Cultuur &

Gemeenschap), maar dat geen van hen dit als apart

aandachtspunt in het gemeentelijke beleid noemt.

23 Culturele Atlas Overijssell – Cultuur in Overijssel

inflatie); in de afgelopen periode is daarmee een

stijging te zien van 11,5 procent.

Het gemiddelde verhult net als in 2004 een grote

bandbreedte: de gemeentelijke besteding loopt uiteen

van 32 euro tot 134 euro per inwoner.

Cultuurbestedingen door gemeentenGemeenten vormen van de drie overheidslagen

degenen die relatief het meest investeren in kunst

en cultuur. Gemiddeld geven de 25 Overijsselse

gemeenten hier aan 82 euro per inwoner uit. In 2004

bedroeg dat 73 euro per inwoner (gecorrigeerd voor

Gemeentelijke bestedingen per gemeenteklasse en per cultuurthema (2008; bedragen in euro’s)

Totale

besteding Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &

Gemeenteklasse Inwoners totaal Kunst & Cultuur Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie

Kleine gemeenten 447.300 50 7 3 30 10 0

Middelgrote gemeenten 304.200 85 4 8 45 27 0

Grote gemeenten 368.500 118 3 27 46 39 3

Totaal gemeenten 1.120.000 82 5 12 39 24 1

Gemeentelijke besteding aan kunst & cultuur (2008)

Cultuurbesteding in euro Gemeenteklasse Afwijking t.o.v.

Gemeente per inwoner in 2008 (naar aantal inwoners) de gemeenteklasse

Kampen 134 middelgroot 58%

Deventer 134 groot 14%

Zwolle 125 groot 6%

Hengelo 111 middelgroot 30%

Haaksbergen 109 klein 117%

Enschede 103 groot -13%

Hellendoorn 72 klein 44%

Almelo 64 middelgroot -25%

Oldenzaal 63 klein 26%

Hof van Twente 59 klein 17%

Hardenberg 57 middelgroot -33%

Steenwijkerland 54 middelgroot -37%

Rijssen-Holten 47 klein -6%

Borne 46 klein -8%

Staphorst 46 klein -9%

Ommen 45 klein -9%

Tubbergen 45 klein -10%

Raalte 45 klein -11%

Wierden 41 klein -17%

Losser 40 klein -21%

Dinkelland 39 klein -22%

Olst-Wijhe 39 klein -22%

Zwartewaterland 35 klein -29%

Dalfsen 33 klein -33%

Twenterand 32 klein -36%

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen

Beleidsinformatie mrt.2009 nr.09236022

Besteding cultuurbeleid

€110 - €135€70 - €110€50 - €70€40 - €50minder dan €40

gemeentelijke besteding per inwoner (2008)


de kleine gemeenten vormt Haaksbergen een sterke

uitschieter, die ruim het dubbele spendeert van het

klasse gemiddelde. Twenterand geeft relatief het minst

uit aan cultuurbeleid. Afgezet tegen het gemiddelde

van de gemeenteklasse blijft Steenwijkerland het

meest achter met haar bestedingen.

Haaksbergen laat de grootste groei per inwoner

zien: bijna 73 euro per inwoner méér dan in 2004.

De bijdrage aan de realisatie van een Kulturhus heeft

daarbij een grote invloed. In totaal zijn er zeven

gemeenten met een afgenomen besteding; acht-

tien gemeenten lieten de uitgaven stijgen. In de

bijlage is een overzicht opgenomen van alle gemeen-

ten, gerangschikt naar de groei danwel afname

van de cultuur bestedingen, voor het totaal en per

cultuurthema.

De grootte van een gemeente is mede bepalend voor

de omvang van de gemeentelijke bestedingen aan

cultuurbeleid. Om beter te kunnen vergelijken zijn

de gemeenten daarom verdeeld in de categorieën

kleine gemeenten, middelgrote gemeenten en grote

gemeenten. Grote gemeenten geven per inwoner

het meeste uit: gemiddeld 118 euro. De middelgrote

gemeenten liggen daar iets onder met 85 euro gemid-

deld, terwijl door de kleine gemeenten gemiddeld 50

euro per burger wordt besteed.

De gemeente Kampen geeft het meest uit per

inwoner; 134 euro per burger, per jaar. Dit bedrag is

ruim de helft meer dan het gemiddelde voor middel-

grote gemeenten in Overijssel. Deventer volgt daar

direct op met een vrijwel identieke besteding, waar-

mee de gemeente veertien procent meer uitgeeft dan

het gemiddeld bedrag voor grote gemeenten. Van

27 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurparticipatie

kunnen vier van de vijf cultuurthema’s uit deze atlas

geanalyseerd worden. Het thema Cultuur & Economie

laat zich minder goed vergelijken dan de andere vier,

omdat er minder duidelijk sprake is van aanbod en

vraag; voor dit thema is dan ook gebruik gemaakt van

een andere indicator welke hierna wordt toegelicht.

Voor Cultuur & Gemeenschap, met amateurkunst als

één van de belangrijke sectoren, is er een indicator

samengesteld op basis van lidmaatschap van kunst-

zinnige of culturele verenigingen. Onderscheiden

zijn: muziek- zang- en toneelverenigingen, hobby-

verenigingen en verenigingen voor beeldende kunst.

De indicator geeft het aantal lidmaatschappen per

100 inwoners weer. Gemiddeld zijn er in Nederland

14 lidmaatschappen op 100 inwoners.

Voor Cultuur & Erfgoed zijn twee indicatoren

gemaakt. Bezoek aan musea en stads-, dorp- of

streekarchieven vormt de eerste pijler. Op basis van de

bezoekfrequenties uit de AVO-enquête is een raming

gemaakt van het aantal bezoeken per jaar. Gemiddeld

bezoekt de Nederlander bijna 1,3 maal per jaar een

museum of archief. De tweede pijler is ook gebaseerd

op het aantal lidmaatschappen, ditmaal van oudheid-

kundige verenigingen, vriendenkringen van musea

en organisaties voor cultuurbehoud. Ook hier zijn er

gemiddeld 14 lidmaatschappen op 100 Nederlanders.

Binnen het thema Letteren & Educatie spelen biblio-

theken een cruciale rol. De participatie-indicator

sluit hierop aan en bestaat uit het lidmaatschap

van bibliotheken. In de praktijk blijkt dat een deel

van de leden zelden of nooit gebruik maakt van de

bibliotheek. Als aanvullende indicator is daarom het

aandeel van de leden, dat minimaal één boek per jaar

leent, gebruikt. Uit het AVO volgt dat 31 procent van

de Nederlanders lid is van een bibliotheek; 69 procent

daarvan leent daadwerkelijk één of meer boeken per

jaar. Daaruit kan worden afgeleid dat ruim 21 procent

van de Nederlanders jaarlijks één of meer boeken

uit de biblio theek leent. Voor de provincie Overijssel

zijn vanuit de Overijsselse Bibliotheek Dienst cijfers

beschikbaar over leden en lenen. Deze worden toege-

licht in de betreffende paragraaf over dit thema.

Openbare Kunstuitingen vormt een cultureel thema

waarvan de participatie regelmatig wordt onderzocht

en waarover meermaals is gerapporteerd. Voor deze

atlas is als indicator het aantal bezoeken aan toneel,

cabaret, opera, klassiek concert, pop-/jazzconcert/

De provincie heeft sociale cohesie en cultuur-

participatie tot centraal thema van haar cultuurbeleid

gemaakt en wil door haar beleid zoveel mogelijk

mensen de gelegenheid bieden in aanraking te komen

met kunst en cultuur. Het vierjarige programma

cultuur participatie met titel OVERAL! OVERIJSSEL

speelt hierin een prominente rol. De provincie beoogt

met dit plan de amateurkunst, de cultuureducatie en

de streek cultuur een stevige impuls te bieden. Een

belangrijke doelstelling is dat in 2012 het percentage

amateurkunstenaars, cursisten van centra voor kunst-

zinnige vorming en het aantal Overijsselaars dat actief

met volkscultuur bezig is met zes procent is gestegen.

Cultuurparticipatie is daarmee een belangrijk beleids-

thema voor zowel Rijk als lagere overheden. Toch is er

relatief weinig onderzoek naar gedaan en is er feitelijk

geen compleet beeld voorhanden van de mate waarin

burgers actief dan wel passief gebruik maken van

diverse culturele voorzieningen. De belangrijkste

informatiebron is een periodiek onderzoek van het

Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), dat elke vier jaar

het Aanvullend Voorzieningengebruik Onderzoek

(AVO) laat uitvoeren. Dit onderzoek bestaat uit een

grootschalige enquête onder ruim 6.400 Nederlandse

huishoudens en brengt de deelname aan sociale,

maatschappelijke en culturele voorzieningen in beeld.

In 2007/2008 is het meest recente AVO uitgevoerd,

maar de resultaten daarvan zijn nog niet beschikbaar.

Voor deze atlas zijn daarom gegevens uit het AVO

2003 gebruikt. Uit een eerste verkenning van het

SCP is echter gebleken dat er geen grote verschui-

vingen worden verwacht in de cultuurparticipatie in

Nederland tussen 2003 en 2008.

De steekproefomvang van het AVO laat geen uit-

spraken toe over gemeenten op individueel niveau.

Ruimtelijk gezien zijn er echter grote verschillen

tussen de mate van cultuurparticipatie; de omvang en

mate van verstedelijking van gemeenten is daarin een

belangrijke factor. Daarom zijn ook voor de benade-

ring van cultuurparticipatie de gemeenten gegroe-

peerd in grootteklassen. Deze indeling is toegelicht in

het hoofdstuk ‘Gemeenten in klassen’.

Indicatoren per themaVanuit de AVO data zijn indicatoren ontwikkeld om

cultuurparticipatie te meten: in welke mate maken

burgers gebruik van het aanbod aan culturele

voorzieningen? Aan de hand van deze indicatoren

Cultuurparticipatie


Cultuurparticipatie: Overijssel in profielDe resultaten zijn in onderstaande tabel in beeld

gebracht in de vorm van indexcijfers ten opzichte van

het Nederlands gemiddelde (NL=100). Onmiddellijk

valt op dat Overijssel zich duidelijk onderscheidt op

twee thema’s: zowel op Cultuur & Gemeenschap als

op Letteren & Educatie kent de provincie een hoge

participatiegraad. Op het thema Cultuur & Economie

ligt de score daarentegen beduidend onder het natio-

nale gemiddelde, en ook bij Openbare Kunstuitingen

en Cultuur & Erfgoed laat Overijssel een lagere

participatie zien. Over het geheel genomen blijkt dat

de participatiegraad in Overijssel hoger is op thema’s

waar kleine en middelgrote gemeenten een hogere

score laten zien; op de cultuurthema’s waar de grote

en zeer grote steden een hoge deelname laten zien,

laat Overijssel een lager cijfer zien.

De verschillen tussen provincies zijn groot. Zo wordt

er in Overijssel relatief veel gebruik gemaakt van

bibliotheken (Overijssel scoort hier zelfs het hoogst

van alle provincies), maar het bezoek aan Openbare

Kunstuitingen ligt juist lager dan in de meeste andere

provincies.

musical en ballet gedefinieerd. De gemiddelde

Nederlander bezoekt bijna 2,7 keer in het jaar een

openbare kunstuitvoering uit (één van) deze catego-

rieën. Popconcerten en musicals worden het meest

bezocht, gevolgd door toneelvoorstellingen. Als

tweede indicator is de filmsector opgenomen, geope-

rationaliseerd als het aantal bezoeken aan bioscoop

en filmhuis per jaar. De Nederlander ziet gemiddeld

drie films per jaar op het grote scherm; filmhuizen

hebben een marktaandeel van circa veertien procent

in het aantal bekeken films in Nederland.

Cultuur & Economie is zoals gezegd een apart

thema. De relatie tussen deze twee begrippen valt

niet eenduidig te vervatten in termen van aanbod

en gebruik. Wel is er bijvoorbeeld het beroemde

onderzoek van Richard Florida (2002) waarin een

duidelijke relatie tussen het culturele klimaat, het

aandeel creatieve professionals en bedrijven én de

economische ontwikkeling werd geconstateerd. Als

indicator voor dit thema is daarom gekozen voor

het aandeel van banen in de creatieve sector en het

aandeel bedrijven dat actief is in deze sector. Voor

Nederland zijn die cijfers respectievelijk 5,3 procent

en 11,5 procent. Hiervoor zijn cijfers gebruikt van het

LISA, het landelijk register met bedrijfsvestigingen en

werkgelegenheidscijfers, en het CBS. Voor Overijssel

zijn deze cijfers ook per gemeente bepaald. Bron hier

is het BIRO (Bedrijven Informatie Register Overijssel).

Cultuurparticipatie per thema: Overijssel vergeleken met Nederland

Index cultuurparticipatie Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &

(Nederland = 100) Gemeenschap Erfgoed Educatie kunstuitingen Economie

Overijssel 106 84 105 77 67

Overijssel-kleine gemeenten 105 88 108 70 50

NL-kleine gemeenten 112 96 102 84 n.b.*

Overijssel-middelgrote gemeenten 109 97 108 72 62

NL-middelgrote gemeenten 94 95 102 95 n.b.*

Overijssel-grote gemeenten 106 69 100 88 82

NL-grote gemeenten 95 102 99 112 n.b.*

NL- G5 gemeenten (>200.000 inw) 66 124 91 153 n.b.*

Top 3 provincies Friesland Noord-Holland Overijssel Noord-Holland Noord-Holland

Drenthe Utrecht Gelderland Utrecht Utrecht

Limburg Groningen Noord-Holland Zuid-Holland Groningen

Stand Overijssel in rangorde

provincies (1 tot 12) 6 9 1 10 10

Brongegevens: AVO 2003, Sociaal Cultureel Planbureau; LISA (Cultuur & Economie) – bewerking: STOGO 2009

* geen cijfers beschikbaar


Participatie per thema en sector Deelname aan amateurkunst (Cultuur &

Gemeenschap) is in Nederland duidelijk hoger in

de kleine gemeenten. De vijf grote steden laten de

laagste score zien in deze categorie. In Overijssel

kennen vooral de middelgrote gemeenten een hoge

deelname. Deelname aan het verenigingsleven ligt

het laagst in de vijf grote steden in ons land. Van de

provincies kent Friesland de hoogste participatie op

dit thema.

Museum- en archiefbezoek (Cultuur & Erfgoed) ligt

in Overijssel onder het landelijke niveau. Alleen de

middel grote gemeenten in de provincie laten hier een

iets hoger niveau zien dan middelgrote gemeenten

landelijk. Opvallend is dat de grote gemeenten in

Overijssel een duidelijk lager aantal bezoeken kennen

dan grote gemeenten elders in het land. Het lidmaat-

schap van culturele en historische verenigingen is

in Overijssel vergelijkbaar met het landelijke beeld.

Het Overijsselse cijfer is echter een gemiddelde van

een fors hogere score bij middelgrote Overijsselse

gemeenten en juist een laag participatiecijfer in de

grote gemeenten. Noord-Holland laat op dit thema

het hoogste cijfer zien, dat vooral tot stand komt

door een hoog aandeel lidmaatschappen van vereni-

gingen voor cultuur en historie.

Er wordt in Overijssel vaker gebruik gemaakt van de

bibliotheken dan elders in Nederland. De hogere score

wordt met name bereikt door een hoger aandeel

De provinciesDe provincies laten een gemengd beeld zien waar het

gaat om cultuurparticipatie.

Noord-Holland staat bovenaan de lijst, als het

totaalbeeld wordt bezien. Mede door de bijzondere

positie van Amsterdam scoort deze provincie vooral

hoog op Cultuur & Erfgoed, Openbare Kunstuitingen

en Cultuur & Economie. Deze laatste twee cultuur-

thema’s kennen een hoge deelname in de Randstad-

provincies, terwijl Cultuur & Gemeenschap, met

Friesland, Drenthe en Limburg op de eerste drie

plaatsen, zich manifesteert als een thema in minder

verstedelijkte gebieden, zoals ook al bleek uit de

scores van de verschillende gemeenteklassen.

Deze participatiecijfers per provincie mogen niet

zonder meer worden afgezet tegen het overzicht van

bestedingen, zoals dat door het IPO is opgesteld en

hiervoor is gepresenteerd. Niettemin valt op dat er

grote verschillen zitten in de posities die de verschil-

lende provincies op de twee ranglijsten innemen.

Zeeland staat bovenaan in de bestedingen, en onder-

aan bij de cultuurparticipatie. Ook voor Drenthe lopen

de scores sterk uiteen (plaats drie voor bestedingen,

op tien voor participatie). Utrecht en Gelderland laten

in positieve zin verschillende rankings zien: relatief

laag in de bestedingen (acht, respectievelijk zeven)

en relatief hoog op participatie (twee, respectievelijk

drie). Overijssel staat op een zevende plaats in de

participatietabel, terwijl zij naar bestedingen gemeten

een tiende plaats inneemt.

Cultuurparticipatie per provincie; rangorde per thema en totaal

Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur & Totaal

Provincie Gemeenschap Erfgoed Educatie kunstuitingen Economie Rangorde

Noord-Holland 9 1 3 1 2 1

Utrecht 7 2 10 2 1 2

Gelderland 4 5 2 7 7 3

Groningen 8 3 4 9 4 4

Zuid-Holland 10 4 5 3 5 5

Friesland 1 8 6 11 9 6

Overijssel 6 9 1 10 10 7

Flevoland 12 6 9 5 3 8

Noord-Brabant 5 10 12 4 6 9

Drenthe 2 7 7 12 11 10

Limburg 3 12 11 8 8 11

Zeeland 11 11 8 6 12 12

Brongegevens: AVO 2003, Sociaal Cultureel Planbureau; LISA (Cultuur & Economie) – bewerking: STOGO 2009


bezoeken per 1.000 inwoners het dubbele of meer is

van de laagst scorende provincies.

Op het thema Cultuur & Economie laat Overijssel

een lager participatiecijfer zien dan Nederland als

geheel. Zowel het aandeel creatieve banen als het

aandeel creatieve bedrijven ligt onder het gemid-

delde. Bij beide wordt met name door een laag

cijfer in de kleine gemeenten het gemiddelde naar

beneden gehaald. Het aandeel creatieve bedrijven is

in Enschede, Zwolle en Deventer vergelijkbaar met

Nederland als geheel, het aandeel “creatieve profes-

sionals” in de werkgelegenheid in deze steden ligt

op 87 procent van het landelijke cijfer. Voor deze

indicator zijn geen vergelijkingscijfers per gemeente-

klasse voor heel Nederland beschikbaar. De hoogste

participatie op dit thema wordt gerealiseerd door

provincie Utrecht, waar met name het aandeel banen

in creatieve en culturele sectoren veel hoger lag dan

bij de laagst scorende provincies.

leden dat daadwerkelijk leent: 74 procent. Opvallend

is dat het percentage leners in de drie grote gemeen-

ten in Overijssel het hoogst is. Enschede, Zwolle en

Deventer kennen dus relatief weinig bibliotheekleden,

maar deze lenen wel bovengemiddeld vaak een boek.

Overijssel staat in de landelijke participatietabel voor

het thema Letteren & Educatie bovenaan.

De Overijsselse burger gaat gemiddeld bijna twee

keer per jaar naar een voorstelling of concert;

minder dus dan de gemiddelde Nederlander. Net

als in de rest van Nederland zijn in Overijssel het

pop- en jazzconcert en de musical het populairst.

Het bezoek aan deze kunstuitingen ligt vrijwel op het

landelijke niveau, vooral in de drie grote steden. Het

bezoek aan klassieke kunstuitvoering (opera, klassiek

concert) en ballet ligt echter op de helft of minder

van het landelijke niveau. Ook het bezoek aan film-

vertoningen blijft achter in Overijssel. De indexscore

voor Openbare Kunstuitingen wordt vooral beïnvloed

door de lagere participatiegraad bij filmhuisbezoek:

50 procent van het landelijke cijfer. De grote steden

in Overijssel kennen een score van 94 procent van het

landelijk bezoekcijfer. Noord-Holland kent de hoogste

cultuurparticipatie op dit thema, waarbij het aantal

Beleidsevaluatie van het (landelijk) Actieplan

Cultuurbereik 2001-2004:

Verschillen in cultuurbereik tussen gemeenten en provincies

berusten op een combinatie van factoren: het niveau en de varië-

teit van culturele voorzieningen (infrastructuur en programme-

ring); de samenstelling van de bevolking naar opleiding, inkomen

en soort beroepen; en waarschijnlijk ook de aanwezigheid van

een dynamisch cultureel klimaat dat in grootstedelijke agglome-

raties gemakkelijker tot ontwikkeling komt dan elders. Culturele

dynamiek is een zichzelf versterkend proces. Het betekent dat

initiatieven die elders met veel moeite tot stand komen en voort-

durend ondersteuning nodig hebben van overheidswege hier

gemakkelijker tot ontwikkeling komen, sneller groeien en sneller

veranderen. Naast dit algemene verschijnsel wijst de vergelijking

tussen gemeenten en provincies echter ook op de invloed van

specifieke lokale voorzieningen en regionale karakteristieken op

het bereik van cultuur.

Opvolger van dit actieplan is het Fonds Cultuurparticipatie.

Bron: IVA 2005


EnschedeEen afstudeeronderzoek uit 2008 onder Enschedese

jongeren (Eertink, 2008) laat zien dat bezoek aan

culturele voorstellingen door deze groep zeer beperkt

is en vrijwel alleen populaire cultuuruitingen als

popconcerten en musicals betreffen. Wel heeft een

relatief hoog aandeel van de jongeren een culturele

hobby als dansen of het bespelen van een muziekin-

strument. Cultuurdeelname door hun moeders kan in

enige mate de cultuurparticipatie van jongeren voor-

spellen. De culturele belangstelling van de jongeren

in de onderzoeksgroep gaat vooral uit naar cross-over

tussen kunstvormen en “events”.

HengeloHengeloërs zijn volgens de gemeente erg betrok-

ken bij kunst en cultuur in hun woonplaats. Jaarlijks

wordt naar hun cultuurdeelname gevraagd in de

Omnibusenquête en daaruit blijkt onder andere dat

bijna driekwart van de respondenten het afgelopen

jaar minimaal één keer per jaar naar een culturele

voorstelling is geweest en dat iets meer dan de helft

een museum, archief, galerie of ander bezienswaar-

dig gebouw heeft bezocht. Het Rabotheater en de

bibliotheek zijn de meest bezochte culturele instellin-

gen. Ongeveer de helft van de respondenten gaf aan

tevreden te zijn met het culturele aanbod in Hengelo.

Bijna 40 procent is zelf actief op cultureel vlak, dertien

procent doet dit zelfs in georganiseerd verband.

Cultuurparticipatie: enkele gemeenten uitgelicht

AlmeloIn 2005 is er onder het Almelose internetpanel,

bestaande uit ruim 500 inwoners van Almelo, onder-

zoek gedaan naar het gebruik van de aanwezige

culturele instellingen. Hieruit bleek dat tweederde

van dit panel afgelopen jaar een culturele instel-

ling had bezocht. Een kwart van de panelleden had

Hof88 bezocht, en dan vooral het theater. Bijna

tweederde had (ook) een andere culturele instelling

bezocht, zoals de bibliotheek, het Theaterhotel en het

Beeklustpark. 60 procent van het panel was tevreden

met het huidig aanbod, gemist werden winkels voor

kunst en design, architectuur en historie.

DeventerDe gemeente Deventer laat elke twee jaar een

inventarisatie maken van de cultuurparticipatie in de

gemeente. Daarbij worden diverse culturele instel-

lingen geëvalueerd aan de hand van bekendheid,

het al dan niet bezoeken en de frequentie van die

bezoeken. Uit het meest recente onderzoek (2005)

blijken de openbare bibliotheek en de schouwburg

de meest bekende instellingen te zijn. Zij kennen ook

het hoogste aandeel recente bezoekers (degenen die

korter dan een jaar geleden de instelling voor het

laatste bezocht hebben). Andere culturele instellingen

met veel recente bezoekers zijn het Filmhuis de Keizer,

het Burgerweeshuis, de Bergkerk en het Historische

Museum. Het percentage Deventenaren dat in 2004

een culturele instelling in Deventer bezocht ligt hoog:

78 procent. Vijftien procent van de bevolking is zelf

actief op het gebied van kunstbeoefening, meestal

gaat het om het bespelen van een muziekinstrument.

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o - l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen

Beleidsinformatie febr.2009 nr.09236024

Cultuur & Gemeenschap

aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners

meer dan 200150 - 200125 - 150100 - 12550 - 100

in bedrijfin ontwikkeling

Kulturhus en multifunctionele accommodatie

33 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema

versterkt daarmee de regionale binding en identiteit.

Zowel binnen gemeenten als op regionaal niveau

wordt ontmoeting en samenwerking bevorderd door

culturele prijzen. Input en draagvlak voor gemeentelijk

beleid wordt versterkt door adviesraden of culturele

commissies.

Op de provinciale begroting beslaat Cultuur &

Gemeenschap een derde van de totale bestedingen

aan cultuur; dit bedrag wordt echter vooral bepaald

door de financiering van RTV-Oost. De gemeen-

ten hechten veel belang aan het thema Cultuur &

Gemeenschap maar geven er een relatief beperkt deel

van hun begroting aan uit: gemiddeld zes procent van

het totaal.


sectoren: amateurkunst

Kulturhusen

omroep

cultuurprijzen

culturele raden

Amateurkunstbeoefening is een actieve vorm van

cultuur participatie, die met name op lokaal niveau

een sterke sociale rol speelt via het verenigings-

leven. De aanwezigheid van een Kulturhus kan hierin

een grote invloed hebben en vormt vaak een sterke

impuls voor de lokale gemeenschap. De regionale

omroep biedt wereldnieuws én streekactualiteiten en

Cultuur per thema


commerciële dienstverlening (winkel, horeca). Deze

multi functionaliteit is kenmerkend.

Het concept is een groot succes in Overijssel, en de

provincie is daarmee uniek in Nederland. Ook elders

zijn Kulturhusen te vinden, bijvoorbeeld in Gelderland

en Utrecht, maar slechts incidenteel en niet in

dezelfde mate als in de provincie Overijssel, welke

hierin een voortrekkersrol vervult.

Het eerste Overijsselse Kulturhus werd opgericht in

2003 in Zwartewaterland. In 2004 waren de meeste

gemeenten bezig met plannen. Anno 2008 kent

de provincie 22 Kulturhusen in zeventien van de 25

gemeenten. In 2009 wordt de realisatie verwacht van

de 23e vestiging, in Holten.

In veel gemeenten bestaan er dorpshuizen of multi-

functionele accommodaties (MFA). Zij worden niet

specifiek als Kulturhus benoemd, maar opzet en

functies komen vaak in veel opzichten overeen met

de Kulturhusen. Een voorbeeld is de MFA Carrousel,

in Ommen.

In een twintigtal gemeenten bestaan plannen voor

een Kulturhus, sommige in een gevorderd stadium,

andere in een verkenningsfase. Uit de praktijk blijkt

dat niet alle initiatieven slagen en er soms een meerja-

rig proces aan realisatie vooraf gaat. In de eerste jaren

lag de focus op realisatie van gebouwen. Inmiddels

heeft men veel ervaring met het concept opgedaan

en vormt vooral gebruik, samenwerking en een brede

programmering van diensten punt van aandacht.

De provincie Overijssel heeft een stimuleringsregeling

opgezet en ondersteunt initiatieven met expertise.

In 2007 is de regeling voor Kulturhusen aangepast

op basis van de ervaringsgegevens van de afgelopen

bestuursperioden. De provincie verleent onder voor-

waarden subsidie aan gemeenten voor haalbaarheids-

onderzoek, realisatie, pilots en experimenten en voor

(extra) programmering en/of het gezamenlijke beheer

van een Kulturhus. Voor 2009 is op de provin ciale

begroting een bedrag van bijna 2,4 miljoen euro gere-

serveerd. Gemeentelijke beste dingen voor Kulturhusen

lopen sterk uiteen en kunnen soms grote uitschieters

vertonen door incidentele bijdragen aan de stichtings-

kosten. Haaksbergen heeft bijvoorbeeld bijna 1,4

miljoen euro gebudgetteerd. In totaal hebben acht

gemeenten een bijdrage voor Kulturhusen opgenomen

in hun begroting voor cultuur.

Top 5 gemeenten (bedragen in euro per inwoner) (2008)

Bestedingen Cultuur & Gemeenschap

1 Haaksbergen 60

2 Borne 12

3 Olst-Wijhe 10

4 Hengelo 8

5 Tubbergen 6

gemiddeld Overijssel 5

AmateurkunstDriekwart van de gemeenten heeft specifiek beleid

geformuleerd ten aanzien van amateurkunst. Het

beleid is veelal gericht op het bevorderen van

mogelijk heden voor de bevolking om muziek, zang,

dans en theater te beoefenen. Een aantal gemeen-

ten heeft ook de samenhang van amateurkunst met

professionele kunstbeoefenaars als aandachtsveld

benoemd. Gemiddeld besteedden de gemeenten in

2008 twee euro per inwoner aan ondersteuning van

amateurkunst, vooral via subsidies aan verenigingen.

Overijssel kent een sterk verenigingsleven. De pro-

vincie telt bijna 1250 verenigingen die zich richten

op muziek, zang, toneel, dans, fotografie of beel-

dende kunst. Bijna de helft ervan bestaat uit koren of

zangverenigingen, 27 procent uit muziek verenigingen

en dertien procent uit toneelverenigingen. Vooral

Steenwijkerland kent veel verenigingen.

In Overijssel zijn relatief veel mensen lid van een

amateur kunstvereniging. De provincie kent

vijftien lidmaatschappen op de 100 inwoners, en dat

is zeven procent hoger dan gemiddeld in Nederland.

Ruim de helft van het aantal lidmaatschappen betreft

muziek- en zangverenigingen.

Kulturhusen en Multifunctionele Accommodaties Een Kulturhus is een van oorsprong Scandinavisch

concept dat bestaat uit een multifunctionele

gemeenschapsvoorziening in een dorp of stadswijk.

Kenmerkend is dat bij beheer en exploitatie door

meerdere partijen wordt opgetrokken, vaak zowel

publiek als privaat, commercieel en non-profit.

In veel gevallen kunnen verenigingen gebruik maken

van aanwezige vergaderruimtes en een podium.

De bibliotheek maakt bijna overal deel uit van het

Kulturhus. Andere veel voorkomende functies zijn

maatschappelijke dienstverlening, vergader faciliteiten,

welzijn (onderwijs, kinderopvang, eerstelijns

gezondheidszorg), sport, podiumvoorziening en


en activeren burgers tot deelname aan het (politieke)

debat.

Cultuurprijzen, culturele radenMeer dan de helft van de gemeenten reserveert

budget voor een lokale cultuurprijs en investeert in

een cultuurcommissie of culturele raad. Gemiddeld

wordt hiervoor 29 eurocent per inwoner uitgegeven.

OmroepRTV Oost is de regionale omroep van Overijssel

met zowel een tv- als radiostation. Het aantal

lokale omroepen is in Overijssel hoog. Samen met

Gelderland heeft Overijssel de hoogste dekkingsgraad

van Nederland. Van de 25 gemeenten hebben er 24

een lokale omroep. Zij informeren, opiniëren, bieden

een platform voor discussie en expressie, geven de

politiek een gezicht, volgen ontwikkelingen kritisch

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser

Enschede

Hof van Twente

Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o - l a n d


Cultureel erfgoed

stads-, dorps- of streekarchiefmuseum


dit cultuurthema; ongeveer achttien procent van het

totaal cultuurbudget. De Overijsselse gemeenten

geven zestien procent van hun budget uit binnen dit

thema; gemiddeld twaalf euro per persoon.


Bestedingen thema Cultuur & Erfgoed

1 Deventer 42

2 Zwolle 35

3 Kampen 33

4 Enschede 12

5 Staphorst 11


Cultuur & Erfgoed

sectoren: musea

streekcultuur

archieven

cultuurhistorie

Het cultureel erfgoed bestaat uit monumenten,

cultuurlandschappen, natuurhistorie, archeolo gische

bodemschatten en de geschreven historie zoals

bewaard wordt in archieven. Ook streekcultuur wordt

tot het cultureel erfgoed gerekend. Musea spelen een

belangrijke rol bij behoud en het toegankelijk maken

van erfgoed, waarbij ook jong erfgoed en moderne

kunstuitingen nadrukkelijk worden betrokken.

De provincie Overijssel heeft in haar cultuurbegroting

voor 2009 bijna 5,7 miljoen geprogrammeerd voor


heeft specifiek museumbeleid geformuleerd. Ruim

80 procent heeft ook budget hiervoor gereserveerd,

meestal ten behoeve van subsidie aan een museum.

Gemiddeld geven de gemeenten zeven euro per

inwoner uit voor museumbeleid. De provincie

ondersteunt gemeenten op dit beleidsterrein met een

museumconsulent.

Een opzienbarende ontwikkeling heeft zich voor-

gedaan bij Museum de Fundatie, het provinciale

museum voor moderne en hedendaagse beeldende

kunst. De Fundatie beheert, onderhoudt en exposeert

MuseaOverijssel kent circa honderd musea. Een opval-

lende concentratie van musea is te vinden in

Steenwijkerland, waar tien (kleinere) musea zijn

gehuisvest. Het museum bezoek door burgers van

Overijssel ligt ondanks dit aanbod onder het landelijke

gemiddelde. Per 1.000 inwoners worden er jaarlijks

ruim 750 bezoeken afgelegd, ongeveer tweederde

van het landelijke beeld.

Alle gemeenten hebben één of meer musea op hun

grondgebied. Meer dan de helft van de gemeenten


Deventer en Kampen besteden relatief veel aan

archieven (respectievelijk 25 en tien euro per inwo-

ner). De meeste andere gemeenten hebben slechts

een klein bedrag of zelfs niets hiervoor gereserveerd.

CultuurhistorieDe provincie heeft de restauratieachterstand bij

rijksmonumenten verkleind door bij ruim 30 grotere

restauratieprojecten de begroting sluitend te maken.

Ook in de komende jaren gaat de provincie hiermee

door. Via het provinciaal Meerjaren Programma voor

het platteland (pMJP) stimuleert de provincie de

gebiedsgerichte gebundelde aanpak van restauratie

en herstelwerkzaamheden waardoor de karakteris-

tieken en de identiteit van een streek of gebied naar

voren komen. Bijvoorbeeld in de streekeigen huis en

erfprojecten in en rond de polder Mastenbroek en de

IJsselstreek en de rietendakenprojecten in Markelo en

Arrien. Met het programma Re-animatie Agrarisch en

Industrieel Erfgoed begeleidt de provincie eigenaren

bij herbestemming van gebouwen die hun oorspron-

kelijke functie hebben verloren.

De provincie ziet erfgoed als een van de dragers

van de identiteit van de provincie en wil daarom

dit erfgoed bereikbaar en zichtbaar laten zijn voor

de inwoners. Het door de provincie gesubsi dieerde

Steunpunt Cultureel Erfgoed Overijssel helpt gemeen-

ten bij de uitvoering van hun taken op het gebied

van monumenten en archeologie. Daarnaast verleent

de provincie subsidies voor archeologisch voor-

onderzoek, archeologische waardenkaarten en het

zichtbaar maken van archeologie. Het provinciaal

archeo logische depot richt zich niet alleen op de

opslag van archeologische vondsten maar ook op

publieks activiteiten en het stimuleren van bruikleen

zodat zoveel mogelijk mensen in aanraking kunnen

komen met deze onderdelen van de Overijsselse

geschiedenis. Ook probeert de provincie met kennis

en inspiratie anderen te verleiden om het waardevolle

culturele erfgoed te waarderen, er zorgvuldig mee

om te gaan en het te gebruiken als kans voor nieuwe

ontwikkelingen. Dit doet de provincie met kennis-

en stimuleringsprojecten als Naoorlogs Bouwen in

Overijssel en het beschikbaar stellen van informatie

via de online cultuurhistorische atlas van Overijssel.

Voor cultuurhistorie heeft het merendeel van de

gemeenten een uitgave begroot, gemiddeld bijna

drie euro per inwoner. Zwolle is een uitschieter met

een bestedingspost van ruim elf euro per inwoner.

ook de provinciale kunstcollectie. Dit museum bevond

zich na een drietal ingrijpende operaties - restauratie

locatie Wijhe, verbouw locatie Zwolle en de verzelf-

standiging van de organisatie - in zwaar weer. Het

museum heeft een ommezwaai gemaakt en een ver-

nieuwingsplan opgesteld. Dankzij extra middelen van

de gemeente Zwolle en de provincie èn vooral dankzij

de inspanning van de Fundatie zelf staat er nu een

stevig museum met een aantrekkelijke programme-

ring waarvan de bezoekersaantallen gestaag stijgen.

StreekcultuurOverijssel kent een sterk cultuurbewustzijn, dat tot

uiting komt in zorg voor streektaal, tradities en streek-

cultuur. De provincie heeft streekcultuur als speerpunt

benoemd bij de profilering van Overijssel. Zij wil

nieuwe en jonge Overijsselaars met streekcultuur in

aanraking brengen via het programma Streekcultuur

leeft. Dit programma zal door de provincie worden

ontwikkeld maar door de gemeenten worden aange-

boden. Een opvallend initiatief is Twentse Welle, een

innovatieve mix van kennis, exposities en activiteiten

dat is opgestart in het nieuwe cultuurcluster Het

Rozendaal in Roombeek (Enschede). Voor 2009 heeft

de provin cie bijna 700.000 euro begroot voor streek-

cultuur en streekcultuurinstituten; ruim een verdubbe-

ling ten opzichte van 2004.

Relatief veel Overijsselse burgers zijn lid van een

oudheidkundig genootschap of een historische vereni-

ging. Met 5,4 leden per 100 inwoners ligt dit aandeel

ruim 40 procent hoger dan het landelijke cijfer.

Meestal is streekcultuur geen specifiek beleids-

speerpunt voor gemeenten, de gemiddelde besteding

voor deze sector bedraagt elf eurocent. Wel vormt

streekcultuur in veel gevallen onderdeel van andere

beleidsthema’s zoals educatie.

Archieven Het Historisch Centrum Overijssel (HCO) en genoot-

schap Het Oversticht zijn instellingen die kennis

over streekcultuur en cultuurhistorie verzamelen en

uitdragen. Het HCO is een modern archief dat het

rijksarchief in Overijssel, het provinciaal archief en

enkele gemeentelijke archieven beheert. Daarnaast

is in veertien van de 25 gemeenten een of meerdere

archieven gevestigd. Overijsselse burgers leggen per

1.000 inwoners gemiddeld bijna 100 bezoeken af

aan archieven. Dit aantal ligt duidelijk lager dan het

landelijke cijfer (158).


belangrijkste financiers van het bibliothekenaanbod.

Samen geven zij ruim 44 miljoen euro hieraan uit.

Gemiddeld ruim 40 procent wordt hiervan besteed

aan cultuureducatie, een gering bedrag is specifiek

voor literatuur en de rest aan bibliotheken. Per inwo-

ner gaat dit om een gemiddeld bedrag van 39 euro;

Kampen en Hengelo steken daar ver boven uit.


Bestedingen thema Letteren & Educatie

1 Kampen 58

2 Hengelo 56

3 Deventer 48

4 Enschede 47

5 Hellendoorn 45


Letteren & Educatie

sectoren: bibliotheken

literatuur

cultuureducatie

“De openbare bibliotheken zijn een toegangspoort tot

informatie, maar ook een plek waar mensen elkaar

ontmoeten. Door hun verankering in lokale netwer-

ken kunnen zij goed inspelen op de behoeften in een

gemeenschap. Ook hebben bibliotheken een belang-

rijke rol bij cultuureducatie, debatten en integratie.

(...) Vaak zijn die verbonden aan een Kulturhus of aan

een andere culturele instelling. Wij werken samen met

gemeenten, omdat die voor de lokale bibliotheken de

opdrachtgever zijn.” (Samen & Overijssel!, 2008).

De provincie besteedt in 2009 ruim 5,1 miljoen euro

aan dit cultuurthema. De gemeenten zijn echter de


van Overijssel lid zijn van een bibliotheek dan gemid-

deld in Nederland en dat ook meer leden daad-

werkelijk lenen. Vooral de middelgrote en kleinere

gemeenten in Overijssel kennen een relatief hoog

aandeel leden onder hun inwoners.

Naast de cijfers van het SCP biedt ook de OBD infor-

matie over lidmaatschap en leengedrag. Het aantal

“lenende leden” afgezet tegen het aantal inwoners

is een goede graadmeter voor actieve participatie.

Vanuit het SCP kan dit voor Nederland en Overijssel

worden berekend. Landelijk gezien is ruim 21 procent

van de bevolking een lener; in Overijssel is dit bijna

24 procent. Uit meer recente cijfers van de OBD

(2007) kan een participatiegraad van gemiddeld

26 procent worden berekend, waaruit een stijgende

lijn in het actief gebruik van de bibliotheken kan

Bibliotheken / LiteratuurOverijssel kent een dicht netwerk van bibliotheken.

Bij een aantal gemeenten komt in de kleine kernen de

bibliobus, die meestal één dag in de week circa twee

uur op een bepaalde plaats staat. De Overijsselse

Bibliotheek Dienst (OBD) speelt een belangrijke rol

voor de lokale bibliotheken. Zij ondersteunt hen bij

het verspreiden van cultuur, informatie en educatie en

verzorgt daarnaast ook belangrijke bedrijfsvoerings-

taken voor de bibliotheken, waaronder het werk-

geverschap voor bibliotheekpersoneel. Ook ten

aanzien van literatuur en leesbevordering speelt zij

een belangrijke rol.

Uit het onderzoek van het Sociaal Cultureel

Planbureau (AVO) blijkt dat gemiddeld méér inwoners

Participatie bibliotheekaanbod Overijssel (2007)

aantal aantal leningen aandeel

Gemeente aantal leners uitleningen per lid inwoners 2007 lenende leden

Almelo 18.130 *514.145 *30 72.096 25%

Borne 5.816 216.506 37 20.521 28%

Dalfsen 8.020 376.488 47 26.541 30%

Deventer 25.751 880.756 34 96.617 27%

Dinkelland 6.474 344.808 53 26.061 25%

Enschede 34.399 1.449.258 42 154.476 22%

Haaksbergen 6.110 239.810 39 24.348 25%

Hardenberg 15.930 716.952 45 58.105 27%

Hellendoorn 10.485 356.380 34 36.046 29%

Hengelo 22.520 771.946 34 81.429 28%

Hof van Twente 9.154 417.556 46 35.137 26%

Kampen 15.006 593.274 40 49.359 30%

Losser 5.071 204.128 40 22.485 23%

Oldenzaal 8.204 303.509 37 31.416 26%

Olst/Wijhe 4.392 209.171 48 17.327 25%

Ommen 4.129 193.746 47 17.311 24%

Raalte 10.770 406.684 38 37.311 29%

Rijssen/ Holten 10.230 473.220 46 36.584 28%

Staphorst 4.663 234.277 50 15.899 29%

Steenwijk 10.519 422.802 40 43.127 24%

Tubbergen 5.549 311.164 56 20.724 27%

Twenterand 9.073 375.279 41 33.461 27%

Wierden 5.622 225.649 40 23.439 24%

Zwartewaterland 5.789 229.898 40 21.919 26%

Zwolle 29.770 1122.342 38 114.635 26%

Totaal 291.576 1.1075.603 38 1.116.374 26%

Bron: OBD

* Cijfers afkomstig van de gemeente Almelo

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

BorneOldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d


Bibliotheken

98 - 100%95 - 98%90 - 95%85 - 90%77 - 85%

aandeel van de inwoners met een bibliotheek-vestiging binnen bereik van 3km of met eenbibliobushalte binnen 2km

bibliotheek bibliobushalte3km bereik van bibliotheek en 2km bereik van bibliobushalte


voorziening binnen hun bereik heeft. Uitgegaan is van

drie kilometer als acceptabele afstand: een half uur

lopen, dan wel circa tien minuten fietsen. In verband

met de beperktere openingstijd is voor bibliobus-

locaties een maximale afstand van twee kilometer

aangehouden. In de grote gemeenten kan vrijwel

iedereen binnen dit bereik één of zelfs meerdere

bibliotheken bezoeken. In de meer rurale gemeen-

ten in de provincie is de bereikbaarheid minder: in

Tubbergen bijvoorbeeld moet bijna een kwart van de

inwoners meer dan drie kilometer afleggen om een

boek te kunnen lenen.

worden afgeleid. Binnen Overijssel zijn er wel duide-

lijke regionale verschillen. Uit cijfers van de gemeente

Almelo blijkt dat zowel het ledental als het gemid-

deld aantal leningen per lid in de afgelopen periode

jaarlijks met één tot twee procent is afgenomen. Het

aandeel lenende leden op de totale bevolking ligt in

Almelo in 2007 daarmee net onder het gemiddelde

van Overijssel. Kampen en Dalfsen laten de hoogste

participatie zien (30 procent).

Participatie wordt mede bepaald door beschikbaar-

heid. In onderstaande kaart is in beeld gebracht welk

aandeel van de Overijsselse burgers een bibliotheek-


Cultuureducatie krijgt aandacht binnen het cultuur-

participatieprogramma OVERAL!OVERIJSSEL en het

project kunstmenu. Een kunstmenu is een samen-

hangend activiteitenprogramma waarbij kinderen

gedurende hun tijd op de basisschool kennismaken

met zes kunstdisciplines: muziek, dans, film, literatuur,

theater en beeldende kunst. Cultureel erfgoed vormt

daarbij tevens een aandachtspunt. Genootschap Het

Oversticht is actief op het gebied van erfgoededucatie

met verschillende projecten en verzorgt educatieve

publicaties voor omgevingsonderwijs in de provincie

Overijssel. Bibliotheken spelen ook een belangrijke

rol bij cultuureducatie. De OBD ondersteunt de lokale

bibliotheken met educatief materiaal en projecten.

Voorzieningen net over de provinciegrens kunnen

ook een rol spelen voor inwoners van Overijssel.

Bibliotheekvestigingen in Drenthe en Gelderland,

gelegen in het grensgebied met Overijssel, zijn

daarom bij de analyse betrokken en in het kaartbeeld

opgenomen.

CultuureducatieCultuureducatie wordt onderscheiden naar buiten-

schoolse en binnenschoolse activiteiten. Scholen

worden vaak ondersteund bij cultureel onderwijs met

projecten of projectmateriaal. De provincie geeft ruim

1,6 miljoen uit aan cultuureducatie; ongeveer een

derde van het budget voor Letteren & Educatie.


Dit cultuurthema heeft veel verbindingen met andere

terreinen, zoals economie, openbare ruimte, onder-

wijs en amateurkunst. De provincie zet met haar

beleid in op versterking van een goed netwerk van

kunstenaars, vakopleidingen en instellingen die ten-

toonstellingen en presentaties organiseren. Zo initieert

zij bijvoorbeeld een aanmoedigingsprijs voor afge-

studeerden van Oostnederlandse kunst opleidingen.

In haar beleid voor podiumkunsten onderscheidt de

provincie accommodaties en producties. De priori-

teit wordt gelegd bij producties met jongeren als

doelgroep, bijvoorbeeld jeugdtheater. De provincie

stelt zich ten doel het cultuurbereik van deze sector te

vergroten en het culturele aanbod op de Overijsselse

Openbare Kunstuitingen

sectoren: beeldende kunst & vormgeving (BKV)

podiumkunsten

film/filmhuizen

culturele manifestaties en festivals

Kunstwerken, beelden, concerten, voorstellingen,

optredens, filmvertoningen, manifestaties en festi-

vals zijn openbare kunstuitingen, waarbij het publiek

kennis neemt en geniet van de kunstzinnigheid en

creativiteit van (semi-)professionele kunstenaars.

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Kleine theaters

theater

10km bereik van klein theater

meer dan 90%70 - 90%50 - 70%30 - 50%minder dan 30%

aandeel van de inwoners met een klein theaterbinnen bereik van 10km

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser

Enschede

Hof van Twente

Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal


Beeldende kunst & vormgeving / PodiumkunstenDoor de oprichting van het productiefonds Oost-

Nederland realiseren Gelderland en Overijssel samen

een langdurig sterke impuls voor het artistieke klimaat

in Oost-Nederland. Overijssel doneert jaarlijks

1 miljoen euro.

Het Enschede Muziekkwartier is de resultante van

de samenwerking en gezamenlijke huisvesting van

zes in Enschede gevestigde podiumkunstinstellingen.

Het zijn Podium Twente, de Nationale Reisopera, het

Orkest van het Oosten, Poppodium Atak, het Artez

Conservatorium en de Muziekschool Twente. Het

podia in de periode tot 2013 met 35 procent te laten

toenemen. Het totaalbudget voor dit cultuurthema is

ruim 7,7 miljoen euro.


Bestedingen thema Openbare Kunstuitingen

1 Zwolle 43

2 Kampen 41

3 Hengelo 40

4 Enschede 38

5 Deventer 34


Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser

Enschede

Hof van Twente

Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Grote theaters

theater

15km bereik van groot theater


aandeel van de inwoners met een groot theaterbinnen bereik van 15km


grootste deel is bestemd voor podiumkunsten (negen-

tien euro). Naar stimulering van beeldende kunst &

vormgeving gaat gemiddeld vier euro. Kampen is op

dit onderdeel een uitschieter, met ruim elf euro per

inwoner.

Afgaand op de cijfers vanuit het AVO van het Sociaal

Cultureel Planbureau moet worden vastgesteld dat

de participatiegraad van de burger van Overijssel op

het thema Openbare Kunstuitingen op driekwart van

het landelijke niveau ligt. Toch kan worden gesproken

van een goed voorzieningenniveau. 94 procent van

de Overijsselse burgers kan binnen tien kilometer

van zijn woonomgeving een kleiner theater (tot 500

nieuwe gebouw, vlak bij het station van Enschede,

is in november 2008 geopend. Deze bundeling van

instellingen biedt veel mogelijkheden voor interactie,

uitwisseling van ervaringen, nieuwe initiatieven, bij-

zondere producties en dergelijke. De provincie heeft

in voorgaande jaren financieel bijgedragen aan de

totstandkoming van dit bijzondere Muziekkwartier.

Podiumkunsten vormen vooral voor grote gemeen-

ten een specifiek beleidsthema. De helft van de

gemeenten in Overijssel heeft van beeldende kunst

& vorm geving (BKV) een beleidsspeerpunt gemaakt.

Gemiddeld besteden gemeenten 24 euro per burger

aan het thema Openbare Kunstuitingen, waarvan het


Culturele manifestaties en festivalsFestivals zijn een belangrijk speerpunt, ook vanuit

het oogpunt van profilering. De provincie steunde in

voorgaande jaren diverse festivals met subsidie. In

2009 is gekozen voor een nieuwe koers, waarbij ook

het budget aanzienlijk is verruimd tot 1,9 miljoen per

jaar in de periode 2009 – 2012.

Eén van de festivals die de provincie de komende vier

jaren voor het eerst structureel met € 150.000,- subsi-

dieert is Deventer op Stelten. Deventer onderscheidt

zich in Overijssel als echte festivalstad. De stad trekt

internationale spelers en internationaal publiek,

een trend die de provincie graag wil versterken en

verspreiden over de hele provincie. Met het grote

muziekfestival in Enschede, het festival Zwart in

Zwolle, het Straattheaterfestival Kunsten op Straat,

dat de hele provincie doortrekt, en de verbindende

producties onder leiding van een intendant, heeft

stoelen) bezoeken. Vanuit de veronderstelling dat

grotere theaters een breder aanbod kunnen bieden

en daarom een grotere reisafstand rechtvaardigen,

geldt voor grote theaters een reisafstand van vijftien

kilometer. 84 procent van de Overijsselaars heeft

een groot theater binnen deze afstand. Daarbij

zijn wel grote verschillen te constateren tussen de

gemeenten. Vanuit Ommen of Steenwijkerland moet

men ver reizen om een groot theater te bezoeken.

De grote steden daarentegen bieden hun gehele

bevolking theatervoorzieningen (groot of klein,

meestal beiden) binnen de aangehouden afstanden.

Dit geldt ook voor kleine gemeenten die dichtbij een

grotere stad liggen, zoals Olst-Wijhe en Borne. In de

kaarten zijn theater vestigingen weergegeven met

een voorzieningen bereik zoals hierboven toegelicht.

Theaters in Drenthe, Flevoland en Gelderland kunnen

ook een rol spelen in het voorzieningenniveau van

Overijssel en zijn daarom ook in de kaart opgenomen.

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser

Enschede

Hof van Twente

Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o - l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Bioscopen en filmhuizen

aandeel van de inwoners met filmvoorzieningbinnen bereik van 5km

95 - 100%90 - 95%50 - 90%10 - 50%minder dan 10%

bioscoop of filmhuis

5km bereik van bioscoop of filmhuis


Bijna driekwart van de Overijsselse burgers heeft

een bioscoop of filmhuis binnen zijn directe woon-

omgeving. Nog meer dan bij de theaters zijn er grote

verschillen tussen gemeenten te zien. De gemeenten

zijn thematisch ingekleurd naar het aandeel burgers

dat bioscoop of filmhuis op maximaal vijf kilometer

van hun huis kan bezoeken. Voor vijf gemeenten

(Zwartewaterland, Staphorst, Dalfsen, Ommen en

Twenterand) geldt dat géén van de inwoners onder

die voorwaarden een filmvertoning kan bijwonen.

Geen enkele gemeente haalt 100 procent, maar de

grote gemeenten komen daar wel dicht bij in de

buurt.

de provincie een evenwichtig geografisch gespreid

festival aanbod in Overijssel. Grote publiekstrekkers

zijn Sail Kampen en Stoppelhaene (Sallands oogst-

feest in Raalte), die beide meer dan 200.000 bezoe-

kers trekken. De tien grootste festivals trekken samen

jaarlijks meer dan 1,3 miljoen bezoekers.

FilmVoor filmvertoningen is de jeugd vanouds een belang-

rijke doelgroep. Omdat in deze atlas verondersteld

wordt dat participatie in belangrijke mate door reistijd

kan worden beïnvloed is uitgegaan van een accep-

tabele reisafstand naar een bioscoop/filmhuis van vijf

kilometer – een kwartier tot een half uurtje fietsen.

In de kaart is deze reisafstand weer gegeven als zone

rondom de bioscoopvestigingen en filmhuizen.

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o - l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Professionele kunstenaars

meer dan 8060 - 8040 - 6020 - 40minder dan 20

aantal geregistreerde beeldend kunstenaarsper 100.000 inwoners


Toerisme vormt een belangrijke pijler onder de econo-

mie van Overijssel. Een aantrekkelijk aanbod van

kunst en cultuur bevordert (cultuur) toerisme en vormt

een impuls voor de lokale en regionale economische

ontwikkeling. Naast de bijzondere natuurgebieden

waaronder vooral de nationale parken Weerribben-

Wieden en De Sallandse Heuvelrug, vormen ook de

historische Hanzesteden, de landgoederen en kas-

telen, boerderijen, molens en de fraaie cultuurland-

schappen aanleiding voor toeristen om de regio te

bezoeken. Recreatief toerisme en cultuurtoerisme zijn

daarom verweven met elkaar en het cultureel erfgoed

versterkt beide. Ook moderne cultuur en economische

ontwikkeling kennen een sterke interactie. Een hoog

niveau van culturele voorzieningen draagt bij aan een

Cultuur & Economie

sectoren: cultuurtoerisme

creatief ondernemerschap

De provincie zet de mogelijkheden van kunst en

cultuur in bij het bereiken van ruimtelijke, econo-

mische en sociale doelen en maakt deze nadrukkelijk

onderdeel van een integrale aanpak van ruimtelijke

en economische ontwikkeling. In het actieprogramma

Cultuur & Ruimte (2007–2014) is een aantal projecten

op dit thema gebundeld. Daarnaast heeft de provincie

in dit kader speciale cultuur & ruimtevouchers ontwik-

keld, waarmee gemeenten een beroep kunnen doen

op dienstverlening van een aantal instellingen met

expertise op het gebied van cultuurhistorie, kunsten,

architectuur en vormgeving.


KunstenaarsHet aandeel professionele kunstenaars op de totale

bevolking is in deze atlas gebruikt om regionale

verschillen in het professioneel aanbod van beel-

dende kunst & vormgeving inzichtelijk te maken.

In een landelijk samenwerkingsverband hebben

regionale kunstinstellingen, waaronder KCO (Kunst

en Cultuur Overijssel), een website opgezet waarin

circa 6.500 beeldende kunstenaars zijn opgenomen

(www.kunstenaars.nu). De kunstenaars zijn door de

deelnemende instellingen getoetst op hun professio-

naliteit. Gemiddeld kent Nederland 44 kunstenaars

op 100.000 inwoners en hetzelfde aandeel geldt voor

Overijssel. In vergelijking met andere provincies neemt

Overijssel een plaats in het middenveld in. Uitschieters

zijn Gelderland en Groningen, met een hoge

“kunstenaars index” van respectievelijk 141 en 115.

attractief leef- en werkklimaat. Clusters van cultuur

trekken creatieve en ondernemende mensen, wier

werk leidt tot dynamiek, vernieuwing en economische

groei. Met het Actieprogramma Cultuur en Economie

(2006-2007) is een eerste impuls gegeven aan de

creatieve industrie in Overijssel. Dit heeft geleid tot

vier (nog volop in ontwikkeling zijnde) initiatieven

in Deventer (Havenkwartier), Hengelo (Creatieve

fabriek), Enschede (De Launch) en Zwolle (KIZ). Deze

zijn enerzijds gericht op het realiseren van creatieve

broedplaatsen en anderzijds op het investeren in net-

werken en verbinden van de creatieve bedrijfstak met

het reguliere bedrijfsleven. Een creatief en cultureel

klimaat creëert kansen voor innovaties op economisch

gebied. De verbinding van de creatieve industrie met

het reguliere bedrijfsleven (maakindustrie) is daarom

speerpunt van beleid.

Het thema Cultuur & Economie is lastig te vangen

in financiële kaders; er is ook hier een duidelijke

samenhang met de beleidsvelden toerisme en econo-

mische zaken. Gemeentelijke investeringen die met

het thema samenhangen worden daarom niet altijd

opgenomen in een cultuurbegroting. De gemeente

Almelo benoemt in haar kadernota voor de periode

2008-2011 zowel cultuur & economie als cultuur &

ruimte als expliciete programmalijnen, maar geeft

onder dit thema geen bestedingen op.


Bestedingen thema Cultuur & Economie

1 Deventer 5

2 Wierden 3

3 Enschede 3

4 Zwartewaterland 3

5 Steenwijkerland 3


Tien gemeenten hebben een bedrag specifiek voor

Cultuur & Economie benoemd. De grootste investe-

ring wordt gedaan door Enschede, dat voor crea-

tief ondernemerschap een half miljoen euro heeft

opgenomen. Relatief gezien staat Deventer echter

bovenaan; deze gemeente reserveert ruim twee ton

voor cultuurtoerisme en drie ton voor creatief onder-

nemerschap, resulterend in een besteding van 5 euro

per inwoner.

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Creatieve bedrijven


aandeel t.o.v. totaal aantal bedrijven


ook wel creatieve industrie genoemd. Op hoofdlijnen

gaat het om een bundeling van een aantal bedrijfs-

klassen uit de sectoren Media & Entertainment,

creatieve zakelijke diensten en kunsten. Het gaat

daarbij om een indeling die dwars door de traditio-

nele Standaard Bedrijfsindeling (SBI) heen gaat en dus

deels overlapt met andere indelingen van bedrijvig-

heid (met name zakelijke diensten en ICT).

Creatieve ondernemers en de meestal kleinschalige

bedrijven in deze sector hebben een voorkeur voor

bedrijfshuisvesting in de eigen omgeving met een

uitstraling die aansluit bij hun activiteiten en bedrijfs-

profiel. Hoewel veel van de zelfstandige ondernemers

in deze sector vanuit huis werken, geeft een deel de

voorkeur aan geclusterde huisvesting in verzamel-

gebouwen. Door de nabijheid van anderen ontstaat

Tussen de gemeenten in Overijssel zijn duidelijke ver-

schillen te constateren. Uit de kaart kan worden afge-

lezen dat vooral de grote en middelgrote gemeenten

een sterkere concentratie van kunstenaars kennen. De

kleine gemeente Olst-Wijhe springt er uit met gemid-

deld 81 kunstenaars op 100.000 inwoners, bijna twee

keer zoveel als het provinciale gemiddelde; de op een

na hoogste score. Alleen Zwolle komt nog hoger met

een index van 84. Gemiddeld zijn de kleine gemeen-

ten (tot 40.000 inwoners) een thuis voor negentien

kunstenaars op 100.000 inwoners.

Creatief ondernemerschapBij een aantal bedrijfssectoren in Nederland speelt

crea tiviteit een bovengemiddelde rol of is het zelfs

core business. Deze bedrijven worden gegroepeerd in

de creatieve sector, of naar Angelsaksisch voorbeeld

Raalte

Hardenberg

OmmenDalfsen

Steenwijkerland

Kampen

Zwolle

Dinkelland

Losser


Staphorst

Tubbergen

Deventer

WierdenOlst-Wijhe

Hellendoorn

Almelo

Twenterand

Haaksbergen

Hengelo

Rijssen-Holten

Zwartewaterland

Borne Oldenzaal

D U I T S L A N D

F r i e s l a n d

D r e n t h e

G e l d e r l a n d

F l e v o -

l a n d

Zutphen

MeppelEmmeloord

Hoogeveen

Apeldoorn

Emmen


Creatieve banen


aandeel t.o.v. totale werkgelegenheid


Creatieve klasseDe creatieve klasse bestaat uit mensen die een

creatief beroep hebben of werkzaam zijn bij bedrij-

ven in de creatieve sector. Voor veel van deze vaak

hoger geschoolde professionals geldt dat zij bij de

keuze voor een woon- en werkomgeving het cultu-

rele klimaat sterk laten meewegen. Tegelijkertijd

mag worden verondersteld dat een concentratie

van deze beroepsgroep een sterke impuls is voor

datzelfde culturele klimaat. Het gaat in veel geval-

len om consumenten én producenten van kunst en

cultuur. Het aandeel creatieve banen op de totale

werk gelegenheid is in Nederland 5,3 procent. Voor

Overijssel is dit 3,5 procent.

De grotere steden laten hier een gemengd beeld

zien, maar Deventer steekt duidelijk boven de andere

gemeenten uit met een aandeel van 8,3 procent.

uitwisseling en vernieuwing; een “creatieve” omge-

ving biedt vaak een sterke impuls aan startende

ondernemers en functioneert voor een dergelijk

verzamel gebouw als broedplaats. Overijssel kent een

aantal van dit soort broedplaatsen, waarvan sommige

landelijk bekend zijn. Met name in de grote gemeen-

ten zijn zij terug te vinden: de Creatieve Fabriek in

Hengelo, Launch in Enschede, het Havenkwartier

in Deventer en de Oude Ambachtsschool (DOAS) in

Zwolle.

In Nederland behoort 11,5 procent van de bedrijven

tot de creatieve industrie. In Overijssel is dat aandeel

bijna 8 procent. Deventer kent de grootste concen-

tratie creatieve bedrijven (12,6 procent).

53 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten

Enkele praktische opmerkingen:

• De cijfers van 2004 zijn gecorrigeerd voor inflatie

(op basis van Consumentenprijsindex van het CBS).

• Voor 2004 zijn geen cijfers bekend voor het thema

Cultuur & Economie. In de tabel is dit aangegeven

met n.b. (niet bekend).

• Bij Hardenberg, Olst-Wijhe en Staphorst lijkt

de absolute bijdrage voor het thema Cultuur &

Economie 0 (nul) euro, terwijl de grafiek wel een

bijdrage laat zien. In werkelijkheid is dit bedrag

geen 0, maar door afronding op hele euro’s wel.

Voor de gebruikte bronnen wordt verwezen naar het

bronnenoverzicht achterin de atlas.

In dit deel van de atlas worden de 25 gemeenten van

Overijssel in alfabetische volgorde nader uitgelicht.

Elke gemeente beslaat twee pagina’s: rechts de

cijfers, links de toelichting. Eerst wordt een algemene

schets van de betreffende gemeente gegeven. Daarna

wordt kort het cultuur beleid besproken en tenslotte

komt het voorzieningen niveau aan de orde.

Deze gemeentelijke karakterisering wordt visueel

ondersteund door een tweetal tabellen en een figuur.

Hierin zijn de bestedingen per inwoner per cultuur-

thema en de aanwezige voorzieningen opgenomen.

Het gaat hierbij zowel om de gemeentelijke cijfers als

die van Overijssel als geheel, zodat een vergelijking

kan worden gemaakt en kan worden beoordeeld hoe

de betreffende gemeente scoort ten opzichte van de

rest van de provincie.

Cultuur in gemeenten

Almelo


hoger scoren op de ranking van de Atlas Nederlandse

gemeenten, waar ze nu qua culturele voorzieningen

onderaan de top50 staat. Zij is voornemens dat in

de komende jaren vorm te geven op de producten

amateurkunst, kunsteducatie, beeldende kunst, podia

en evenementen, mediabeleid en cultureel erfgoed.

De Raad voor de Cultuur is in 2007 opgeheven –

advisering van het bestuur verloopt nu via andere

gremia, zoals de Adviescommisie Beeldende Kunst en

Vormgeving.

De begroting voor 2008 laat zien dat Almelo op

elk van de vijf culturele thema’s toch heeft bezui-

nigd. Voor het thema Openbare Kunstuitingen is in

absolute zin een hoger bedrag gebudgetteerd, maar

vergeleken met het provinciale gemiddelde zijn de

Almelose bestedingen beneden gemiddeld. Dit geldt

ook voor het thema Cultuur & Gemeenschap, met

uitzondering van de sector amateurkunst. Hier scoort

Almelo wel hoog; met €2,74 per inwoner ruim een

derde hoger dan gemiddeld in Overijssel. Ook aan

bibliotheken (thema Letteren & Educatie besteedt

Almelo relatief veel. Cultuur & Erfgoed ligt daaren-

tegen ver beneden het gemiddelde. Ook in beleids-

opzicht vormt dit thema geen aandachtspunt.

VoorzieningenniveauWat betreft voorzieningen scoort Almelo gemiddeld.

Het aantal inwoners dat de beschikking heeft over

een bioscoop/filmhuis binnen vijf kilometer en over

een theater binnen 10/15 kilometer ligt iets boven het

gemiddelde, maar dit past bij de omvang van de stad.

Het aantal amateurverenigingen ligt beneden het

gemiddelde voor Overijssel.

AlgemeenAlmelo heeft ruim 70.000 inwoners. De gemeente

kent een landelijke faam door cultureel boegbeeld

cabaretier Herman Finkers. Almelo heeft daarnaast

een van de weinige grootschalige, commercieel geëx-

ploiteerde theaters in Nederland: het Theaterhotel,

een Van der Valk project met jaarlijks een brede

programmering. Daarnaast heeft Almelo met Hof88

een cluster van culturele voorzieningen gerealiseerd

voor theater, film, tentoonstellingen en educatie.

Diverse vormen van cultuureducatie en expressie

vinden hier onderdak, waaronder de muziekschool

en het Kreatief Centrum, een instelling die cursussen

verzorgt op het gebied van beeldende vorming en

drama. Muziekscholen, basis- en middelbaar onder-

wijs, bibliotheek en gemeente hebben hiervoor een

samenwerking opgezet onder de naam KEPA: Kunst

Educatie Platform Almelo. De muziekschool Twente

kent ruim 1.500 leden, merendeels jongeren.

De geschiedenis van Almelo en bescherming van het

culturele erfgoed zijn thema’s die op grote belang-

stelling kunnen rekenen. Diverse instellingen houden

zich hiermee bezig, zoals de Stichting Historische

Kring Stad en Ambt Almelo, het Stadsmuseum en

Stadsboerderij Het Wevershuisje.

CultuurbeleidDe gemeente benoemt de autonome rol van kunst en

cultuur expliciet en benadrukt daarnaast het belang

ervan voor de maatschappelijke, economische en

ruimtelijke ontwikkeling. De gemeente profileert zich

graag met kwalitatief hoogwaardig en kleinschalig

cultuuraanbod en de integratie van professionele en

amateurkunst. Almelo wil in de komende drie jaren


Almelo

0

20

4060

80

100120

Totaal cultuurbeleid


Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2008 2004gemiddelde provincie Overijssel

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Almelo Overijssel

Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 77 110

Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 95 96

Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 25 26

Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84

Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94

Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 97 73

Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 47 44

Aandeel personen met creatief beroep (t.o.v. totale werkgelegenheid) (%) 2,6 3,5

Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 7,1 7,9

Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel

Gemeentelijke bestedingen per inwoner

Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

69

3

3

44

19

n.b.

2008

64

3

1

39

20

0

Borne


en cultuur ontwikkeling zijn centrale doelstellingen.

Borne’s beleid focust op kernactiviteiten en kern-

voorzieningen in plaats van verbreding van het

aanbod aan culturele voorzieningen. Ook is het de

bedoeling om cultuurparticipatie te verhogen en te

verspreiden. In financieel opzicht is dit duidelijk terug

te zien in de figuur hier rechts, de bijdrage per inwo-

ner aan het thema Cultuur & Gemeenschap ligt ver

boven het gemiddelde. Dit komt vooral door de grote

bijdrage aan Kulturhus De Bijenkorf.

De relatief lage bijdrage per inwoner voor het thema

Openbare Kunstuitingen wil niet zeggen dat er weinig

aandacht is voor dit thema. De werkgroep Beelden

buiten/binnen Borne is zeer actief en organiseert

jaarlijks een beeldententoonstelling met daaraan

gekoppeld een beeldenroute. Hetzelfde geldt voor

het thema Cultuur & Erfgoed. Ook hier is de bijdrage

per inwoner relatief laag, maar de sectoren streek-

cultuur en cultuurhistorie leven sterk in Borne met het

Museum Bussemakerhuis en diverse heemkunde- en

folkloreverenigingen.

VoorzieningenniveauHet aantal amateurkunstverenigingen in Borne ligt

hoger dan gemiddeld, zoals bij de meeste kleine

gemeenten in Overijssel. In Borne gaat het dan

vooral om zang-, toneel- en harmonieverenigingen.

Opvallend is dat alle inwoners een bibliotheek, een

bioscoop/filmhuis en een groot en een klein theater

binnen hun bereik hebben. Op basis van boven-

staande gegevens scoort Borne dus hoog als het gaat

om beschikbare voorzieningen. De creatieve sector is

meer dan gemiddeld vertegenwoordigd in Borne.

AlgemeenDe gemeente Borne heeft ruim 21.000 inwoners.

Kulturhus De Bijenkorf is de culturele spil van Borne,

waar onder andere de bibliotheek, de muziekschool,

Welzijn Borne, een speel-o-theek, een jongeren-

centrum, de lokale radio- en televisieomroep

Borghende en de plaatselijke VVV gevestigd zijn.

Daarnaast is er de mogelijkheid zalen te huren voor

diverse particuliere en/of verenigingsinitiatieven.

Borne kent een groot aantal verenigingen voor

amateurkunst. De kern Hertme heeft een openlucht-

theater, waar een tiental keer per jaar voorstellingen,

vieringen en festivals plaatsvinden.

CultuurbeleidDe laatste cultuurnota van de gemeente Borne

dateert uit 2004 en besloeg de periode tot 2007.

Verruiming en verbreding van cultuur stond hierin

centraal. Op dit moment is er een nieuwe nota in de

maak, die naar verwachting in het voorjaar van 2009

door de gemeenteraad vastgesteld zal worden. Borne

vormt samen met Almelo, Enschede, Hengelo en

Oldenzaal Netwerkstad Twente, het vierde grootste-

delijke gebied van Nederland. Deze vijf gemeenten

hebben samen de conceptnota Kunst en Cultuur in

Netwerkstad Twente uitgebracht. Om te kunnen

blijven concurreren met andere grootstedelijke gebie-

den investeert de regio in kunst en cultuur om daar-

mee de aantrekkelijkheid van Netwerkstad Twente te

kunnen garanderen en zo mogelijk te vergroten.

De gemeente Borne kent geen specifieke speer-

punten binnen haar cultuurbeleid. Cultuur wordt als

middel gezien om andere doeleinden te bereiken en

minder als doel op zich. Behoud van cultuur historie


Borne

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


237

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Borne Overijssel








Aandeel personen met creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,9 3,5






Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

51

2

3

38

9

n.b.

2008

46

12

5

28

2

0


Dalfsen


ten liggen de bestedingen van Dalfsen zeer laag.

Per hoofd van de bevolking wordt hier het minste

besteed aan cultuur. Zelfs de bijdrage voor cultuur-

educatie, het enige culturele aspect dat beleidsmatig

prioriteit krijgt, is laag in vergelijking met het provin-

ciale gemiddelde. Wel valt op dat binnen het thema

Cultuur & Erfgoed Dalfsen sterk inzet op streek-

cultuur, waarvoor zij meer budget gereserveerd heeft

dan andere gemeenten. Dit komt voornamelijk ten

goede aan de subsidie voor de IJsselacademie. Ook

voor nieuwe activiteiten ontplooid door de bevolking

wordt door Dalfsen relatief veel geld vrijgemaakt.

VoorzieningenniveauOndanks een beperkte financiële inzet van de

gemeente is het culturele leven in Dalfsen breed te

noemen. Op het vlak van cultuurhistorie zijn verschil-

lende verenigingen en andere initiatieven actief,

en hetzelfde geldt voor festivals en evenementen.

Voorbeelden hiervan zijn het project Kunst langs de

Vecht en Stichting Ni’jluusn van vrogger. Ook het

aantal amateurkunstverenigingen ligt hoger dan

gemiddeld. Het aantal inwoners dat een bibliotheek

binnen bereik heeft is lager dan gemiddeld, maar het

aandeel lenende leden is wel hoger.

Verder valt op dat minder dan de helft van de

inwoners van Dalfsen een klein theater in de buurt

heeft, en dat zelfs voor niemand de bioscoop nabij

is. Een groot theater is echter voor driekwart van de

bevolking wel binnen redelijke afstand te vinden. Het

aantal professionele kunstenaars ligt opvallend laag

vergeleken bij het Overijssels gemiddelde, en ook wat

betreft het aantal personen en bedrijven in de crea-

tieve sector scoort Dalfsen beneden het gemiddelde.

AlgemeenDalfsen heeft bijna 27.000 inwoners. Sinds 2002

heeft deze gemeente het Cultuurplatform Dalfsen.

Naast het behartigen van de belangen van de aange-

sloten organisaties organiseert het platform culturele

activiteiten en draagt het zorg voor goede informatie

aan aangesloten organisaties en belangstellenden.

Een van de activiteiten die het platform organiseert

is de jaarlijkse cultuurmanifestatie in een van de drie

hoofdkernen van Dalfsen. Daarnaast is er SPOT, de

Stichting Promotie Ongekend Talent, dat beginnende

artiesten met diverse talenten een podium biedt.

CultuurbeleidDalfsen wil zich vooral profileren met haar festivals

en evenementen: de Tuin der Lusten en het fes-

tival Overijssel op Straat (voorheen Straatfestival

genaamd). Deze laatste wordt ook georganiseerd

door het Cultuurplatform. In 2005 is de eerste

cultuurnota voor de gemeente Dalfsen opgesteld.

Deze nota beslaat de periode 2005-2007 en richt

zich vooral op het lokale culturele erfgoed, cultuur-

toerisme en podiumkunsten. Op dit moment zijn

er geen plannen om deze nota te actualiseren.

Speerpunten voor de komende tijd zijn het ontwikke-

len en verder professionaliseren van het bibliotheek-

werk, het tot stand brengen van een samenwerking

tussen muziekschool, amateurkunstverenigingen en

scholen op het terrein van kunst educatie en het aan-

kopen van beeldende kunst voor de openbare ruimte.

In financieel opzicht zijn de prioriteiten van 2008 niet

anders dan in 2004; de uitgaven per sector zijn verge-

lijkbaar. In verhouding tot de andere kleine gemeen-


Dalfsen



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

20

4060

80

100

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Dalfsen Overijssel








Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,6 3,5






Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

30

1

1

26

2

n.b.

2008

33

2

2

24

5

0


Deventer


De cultuurbestedingen van Deventer zijn duidelijk

toegenomen en liggen, net als in 2004, over het

algemeen ruim boven het provinciale gemiddelde.

Cultuur & Gemeenschap vormt hier een uitzondering

op, maar ook hier zijn de bestedingen nog gemid-

deld te noemen. Ten opzichte van de andere grote

gemeenten scoort Deventer zelfs hoger. Algemene

speerpunten binnen het Deventerse cultuurbeleid

zijn de bedrijfsvoering, ontwikkeling en verster-

king van diverse inhoudelijke functies (bibliotheek,

theater, archief, etc.) en investering in huisvesting.

Dit blijkt ook uit de bijdrage per inwoner voor het

thema Cultuur & Economie; deze is ruim vier keer zo

hoog als gemiddeld. Deventer is een van de weinige

gemeenten in Overijssel die de invloed van cultuur op

de economie ook in financieel opzicht onderkent. Ook

aan het thema Cultuur & Erfgoed wordt in Deventer

ruim drie keer zoveel als gemiddeld in Overijssel

uitgegeven. Dit komt vooral ten goede aan het

Stadsarchief Athenaeum Bibliotheek.

VoorzieningenniveauDeventer scoort qua voorzieningenniveau gemid-

deld tot bovengemiddeld in vergelijking met andere

Overijsselse gemeenten. Opvallende cijfers zijn te

vinden bij de beschikbaarheid van bioscoop/filmhuis

(Deventer heeft als een van de weinige gemeenten

een gesubsidieerd filmhuis) en vooral bij de crea-

tieve sector: het aantal professionele kunstenaars is

bijna twee keer zo veel als gemiddeld, het aandeel

bedrijven in de creatieve sector ligt ook ruim boven

het gemiddelde en het percentage van de bevolking

dat werkzaam is in deze sector is zelfs ruim twee keer

meer dan gemiddeld. Dit laatste percentage is zelfs

het hoogste van alle gemeenten; mogelijk mede een

gevolg van de gemeentelijke investeringen in deze

sector.

AlgemeenCultuur neemt in Deventer een belangrijke plek in. De

culturele sector is geworteld in de rijke geschiedenis

van de stad en wordt gekenmerkt door stedelijkheid,

kleinschaligheid en levendigheid. Deventer profileert

zichzelf dan ook als historische, culturele Hanzestad

met een rijk cultureel leven en veel verschillende soor-

ten vernieuwende activiteiten. De jaarlijkse boeken-

markt, het Dickensfestijn en het festival Deventer Op

Stelten zijn voorbeelden uit dit veelzijdige culturele

aanbod. Een ander bijzonder aspect is dat Deventer

veel particuliere initiatieven kent op cultureel gebied.

Voorbeelden hiervan zijn het Filmhuis, het Kunstenlab,

het Speelgoedmuseum en het Burgerweeshuis, welke

allen inmiddels professionele organisaties zijn die

(deels) gefinancierd worden door de gemeente.

Het percentage Deventenaren dat afgelopen jaar een

culturele instelling in Deventer bezocht ligt hoog:

78 procent. Culturele instellingen met veel bezoekers

zijn naast bibliotheek en schouwburg het filmhuis De

Keizer, poppodium Het Burgerweeshuis, de Bergkerk

en het Historische Museum. Vijftien procent van

de bevolking is zelf actief op het gebied van kunst-

beoefening, meestal gaat het om het bespelen van

een muziekinstrument.

CultuurbeleidGemeente Deventer heeft een reeks ambitieuze,

identiteitsversterkende vernieuwingsprojecten in gang

gezet om zo economisch en creatief potentieel aan de

stad te binden. Voorbeelden zijn het huisvesten van

belangrijke culturele instellingen in het centrum van

de oude binnenstad en de subsidie voor de broed-

plaats Havenkwartier.


Deventer

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


450164 164 337 285 226

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Deventer Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

120

4

32

44

40

n.b.

2008

134

5

42

48

34

5


Dinkelland


ging op cultureel gebied is dan ook vooral om tot

gezamenlijk gemeentelijk beleid te komen zonder

dat de eigenheid en identiteit van de verschillende

kernen hierbij verloren gaat. KCO (Kunst en Cultuur

Overijssel) ondersteunt de gemeente Dinkelland bij de

ontwikkeling van een kaderstellende nota voor cul-

tuurbeleid. Daarnaast is het doel om de aantrekkelijk-

heid van de gemeente te versterken en het toerisme

te bevorderen.

De culturele bestedingen in Dinkelland liggen onder

het gemiddelde. Het totaal bedrag dat per inwoner

aan cultuur wordt uitgegeven (39 euro) is onge-

veer de helft van het provinciale gemiddelde en is

daarmee dus laag te noemen in provinciaal opzicht,

en ook bijna een kwart lager dan in andere kleine

gemeenten. De thema’s Cultuur & Gemeenschap,

Cultuur & Erfgoed en Openbare Kunstuitingen kennen

op financieel gebied een toename ten opzichte

van 2004. Dit komt overeen met het gemeentelijke

speerpunt om de gemeente aantrekkelijker te maken.

Cultuurtoerisme vormt ondanks dit beleidsspeerpunt

in financieel opzicht geen aandachtspunt.

VoorzieningenniveauHet eerste dat opvalt als men naar het voorzieningen-

niveau van Dinkelland kijkt, is het relatief grote aantal

amateurkunstverenigingen. Slechts een kwart van

de bevolking heeft een bioscoop binnen redelijke

afstand, maar een klein theater is wel voor iedereen

bereikbaar. Het aantal geregistreerde professionele

kunstenaars ligt relatief laag, evenals het percen-

tage bedrijven in de culturele sector. Dit is des te

meer opvallend gezien het feit dat Ootmarsum,

een van de kernen van Dinkelland, bekend staat als

kunstenaarsdorp.

AlgemeenDinkelland heeft ruim 26.000 inwoners en bestaat

uit tien kernen, waarvan Denekamp, Ootmarsum en

Weerselo de grootste drie zijn. Deze hebben elk hun

eigen identiteit en eigen culturele tradities, vooral

met betrekking tot Paasgebruiken. Ootmarsum

staat bekend als de Kunststad van het Oosten, waar

kunstschilder Ton Schulten zijn eigen museum heeft.

Daarnaast wordt er jaarlijks een kunstmarkt georgani-

seerd en zijn er diverse cultuurhistorische gebouwen

en enkele musea, zoals het Chronominium, het

Educatorium en het Openluchtmuseum Ootmarsum.

In Denekamp ligt het oudste natuurhistorisch museum

van Nederland, Natura Docet.

Het culturele klimaat wordt in grote mate bepaald

door de inspanningen en initiatieven van vrijwilligers

en organisaties. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het grote

aantal amateurkunstverenigingen en dan vooral op

het gebied van muziek: Dinkelland telt negentien

muziekverenigingen, elf koren, drie volksdans-

groepen en vier groepen midwinterhoornblazers.

De Kulturhusen zijn belangrijk in Dinkelland. Op

dit moment zijn er twee, in de dorpen Rossum en

Saasveld. Er liggen plannen voor Kulturhusen in

Deurningen en Ootmarsum. Daarnaast is er een multi-

functionele accommodatie in Weerselo, en zijn er ook

hier drie van in ontwikkeling (in Noord-Deurningen,

Lattrop en Ootmarsum).

CultuurbeleidDe cultuurnota van de gemeente Dinkelland dateert

uit 2005 en richt zich op de periode 2005-2008.

Dinkelland is een relatief jonge gemeente, ontstaan

in 2001 door samenvoeging van de gemeenten

Denekamp, Ootmarsum en Weerselo. De uitda-


Dinkelland

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Dinkelland Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

37

1

3

33

0

n.b.

2008

39

2

4

30

3

0


Enschede


De bestedingen voor Cultuur & Economie zijn daar-

entegen wel bijna drie keer zo hoog als gemiddeld.

Dit komt door de 500.000 euro die de gemeente

besteedt aan creatief ondernemerschap. Ook cultuur-

toerisme is een beleidspunt dat aandacht krijgt van

de gemeente Enschede. Doel is om door versterking

van het aanbod, goede marketing en evenementen-

beleid meer toeristen naar Enschede te trekken. Voor

het actieprogramma Enschede als Belevenis wordt

tot 2011 jaarlijks 60.000 euro uitgetrokken. Ook

van belang binnen dit thema is de realisatie van het

cultuurcluster Het Rozendaal in de wijk Roombeek.

(Cultuur)historie wordt hier met hedendaagse

elementen gecombineerd. In Het Rozendaal, een

voormalige fabriek, zijn het museum Twentse Welle,

volkssterrenwacht Coenraad ter Kuile, een centrum

voor beeldende kunst, horeca, ateliers en woningen

ondergebracht.

VoorzieningenniveauEnschede mag dan de grootste gemeente zijn van

Overijssel, maar wat betreft het voorzieningenniveau

scoort de gemeente maar gemiddeld tot iets boven

gemiddeld. Het aantal amateurverenigingen is relatief

laag. Bibliotheek, theater en bioscoopvoorziening

zijn voor vrijwel iedereen dichtbij. De creatieve sector

scoort goed: zowel het aantal professionele kunste-

naars als het aantal bedrijven in deze sector liggen

boven het provinciale gemiddelde. Ook hier kan dit

goed het resultaat zijn van de investeringen in deze

sector. Opvallend is wel dat het aantal personen

werkzaam in de creatieve sector gelijk is aan het

gemiddelde, terwijl het aantal bedrijven ruim erboven

ligt. Dit betekent dat er ook hier dus relatief veel

kleine bedrijfjes zijn.

AlgemeenEnschede heeft bijna 155.000 inwoners en is daarmee

met afstand de grootste gemeente in Overijssel. Het

culturele aanbod is dan ook uitgebreid. De meest

recente blikvanger is het Muziekkwartier, dat novem-

ber 2008 werd geopend. Dit nieuwe muziek- en

theaterpodium, waar zes professionele organisaties

onder één dak opereren, is ook architectonisch een

bezienswaardigheid. Professionele gezelschappen als

het Orkest van het Oosten en de Nationale Reisopera

(die Enschede als thuisstad hebben), diverse muziek-

concoursen en de Twentse Schouwburg dragen bij

aan het imago van de stad.

CultuurbeleidHet belangrijkste thema van het Enschedese cultuur-

beleid is muziek, waarbinnen vooral muziektheater

en talentontwikkeling focuspunten zijn. Daarnaast

is ook beeldende kunst een speerpunt. Het gemeen-

telijke actieprogramma Actief in de stad richt zich

op de bredere doelstellingen als het verhogen van

aantrekkelijkheid van Enschede en het verhogen van

de participatie van de bevolking. De versterking van

Enschede als culturele hoofdstad van Oost-Nederland

staat hierbij centraal.

Ondanks het schaalniveau en het brede aanbod

liggen de financiële bijdragen per inwoner voor de

diverse cultuurthema’s niet zo ver boven het provin-

ciale gemiddelde. Het totaalbedrag per inwoner

ligt wel ruim een kwart boven het gemiddelde van

Overijssel als geheel, maar de uitgaven voor bijvoor-

beeld Cultuur & Gemeenschap liggen daar ruim onder

en zijn nog niet de helft van het gemiddelde. In ver-

gelijking met 2004 zijn in relatief opzicht de uitgaven

per inwoner hier met bijna tweederde afgenomen.


Enschede

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


159 278

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Enschede Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

81

4

8

43

26

n.b.

2008

103

2

12

47

38

3


Haaksbergen


Voor bijna elk thema zijn de bestedingen aanzienlijk

toegenomen ten opzichte van 2004. Uitschieters zijn

er op de thema’s Cultuur & Gemeenschap en Cultuur

& Erfgoed. Bij Cultuur & Gemeenschap komt dit

vooral door de hoge bijdrage voor Kulturhus

’t Iemenschoer, dat jaarlijks zo’n 32.000 bezoe-

kers trekt. Ook wordt er relatief veel besteed aan

monumenten zorg en monumentenbeleid, wat de

hoge bijdrage per inwoner voor Cultuur & Erfgoed

verklaart. Beide aspecten sluiten aan bij het streven

van de gemeente om participatie en cultuur-

beleving bij de Haaksbergse bevolking te bevorde-

ren. Haaksbergen ziet cultuur als bindend element

voor de samenleving, dit is dan ook het thema van

bovengenoemde cultuurnota. Het Comité Culturele

Activiteiten is een ander voorbeeld van het streven

om de participatie en cultuurbeleving te vergroten. Dit

adviesorgaan bestaat deels uit particuliere organisa-

ties en houdt zich onder andere bezig met theater en

theaterprogrammering, de gemeentelijke expositie-

ruimte en kunstaankopen.

VoorzieningenniveauHaaksbergen is een gemiddelde gemeente wat betreft

de aanwezige voorzieningen. Alle inwoners hebben

de beschikking over een theater binnen een rede-

lijke afstand, en voor vrijwel iedereen is er ook een

bioscoop in de buurt. Op dit vlak scoort Haaksbergen

dan ook bovengemiddeld. Daarentegen zijn er weinig

kunstenaars en ligt ook het percentage personen en

bedrijven werkzaam in de creatieve sector iets bene-

den het gemiddelde.

AlgemeenDe gemeente Haaksbergen is met ruim 24.000

inwoners een van de kleinere gemeenten in Overijssel.

Beeldende kunst heeft een streepje voor in deze

gemeente, die bekend staat om de opvallende en

kwalitatief goede kunstwerken. Voorbeelden hiervan

zijn het Glazen Bos, de Drie Vorstinnen en het textiel-

monument. Haaksbergen is dan ook opgenomen in

de beeldenroute van Diepenheim naar Schöppingen

in Duitsland. Noemenswaardig is het Museum

Buurt Spoorweg met de historische spoorlijn tussen

Haaksbergen en Boekelo, die jaarlijks tienduizenden

bezoekers trekt.

CultuurbeleidDe visie van de Engelse stadssocioloog en historicus

Donald Olsen staat centraal in het cultuurbeleid van

Haaksbergen. Deze houdt in dat de functie van kunst

en cultuur binnen een gemeente bepaald wordt door

de achterliggende boodschap die gebouwen, steden

en kunstwerken moeten brengen, hun betekenis en

hun beoogde functie. Dit kan zijn door het vertel-

len van een verhaal, het oproepen van een bepaalde

stemming, mensen verrassen of een weergave bieden

van bepaalde ideeën of eigenschappen. Het doel van

het Haaksbergse cultuur- en kunstbeleid, neergelegd

in een actieplan voor de periode 2005-2010, is om de

verschillende onderdelen elkaar te laten versterken.

Een van de uitgangspunten is om verbreding van

het kunsten cultuuraanbod na te streven en niet te

specialiseren. Dit is ook te zien in de figuren op de

volgende pagina: alle thema’s hebben een financiële

impuls gekregen.


Haaksbergen

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


1199

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Haaksbergen Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

36

2

0

29

5

n.b.

2008

109

60

6

28

15

0


Hardenberg


de kernen, kunst in de openbare ruimte en cultuur-

educatie, vormen pijlers voor de thema’s Openbare

Kunstuitingen en Letteren & Educatie. Het gaat hier

bijvoorbeeld om een verbouwing en uitbreiding

van theater De Voorveghter en ondersteuning voor

Stichting KNST SPR (een multifunctioneel centrum

voor beeldende kunst). De gemeente heeft een speci-

fieke website opgezet: www.kunstinhardenberg.nl.

De financiële inzet op deze thema’s is tussen 2004 en

2008 fors toegenomen, maar blijft in relatief opzicht

onder het provinciaal gemiddelde. Bij de bestedingen

voor het thema Cultuur & Economie dient een opmer-

king geplaatst te worden. Volgens de tabel is de

bijdrage per hoofd van de bevolking voor dit thema

0 euro, maar de grafiek laat wel een bijdrage zien,

namelijk 0,09 euro per inwoner. Dit bedrag wordt

besteed aan cultuurtoerisme.

VoorzieningenniveauHardenberg scoort iets onder het gemiddelde op

voorzieningengebied, en dan met name wat betreft

de nabijheid van bioscoop en bibliotheek. Een klein

theater is voor vrijwel iedereen op redelijke afstand

te bereiken. Het aantal amateurkunstverenigingen

is daarentegen gemiddeld, ook hier gaat het met

name om zang- en muziekverenigingen. Het aan-

deel professionele kunstenaars is relatief laag en het

aandeel personen en bedrijven werkzaam in de crea-

tieve sector is met dat van Ommen het laagste binnen

de provincie Overijssel.

AlgemeenHardenberg is qua oppervlakte een van de grootste

gemeenten in Overijssel en qua inwonertal een

middelgrote gemeente met ruim 58.000 inwoners.

De gemeente Hardenberg bestaat uit bijna dertig

kernen, waarvan Hardenberg en Dedemsvaart

de grootste zijn. De gemeente kent een grote

landschappe lijke en cultuurhistorische rijkdom. Ook

hier spelen particuliere initiatieven een grote rol, niet

alleen door actieve kunsten cultuurbeoefening, maar

ook door organisatie van activiteiten en inzet voor

het behoud van cultureel erfgoed zoals de aanwezige

monumenten. Daarnaast kent de gemeente een rijk

verenigingsleven.

CultuurbeleidCentraal binnen het cultuurbeleid staat het culturele

erfgoed. Desondanks is de bijdrage per hoofd van

de bevolking voor dit thema relatief laag en zelfs

afgenomen ten opzichte van 2004. Dit geldt in het

bijzonder voor de bijdragen voor musea en voor

cultuurhistorie. Voor streekcultuur zijn geen gemeen-

telijke beste dingen genoteerd. Toch worden er enkele

musea draaiend gehouden en vinden er ook andere

activi teiten op het gebied van cultuur en erfgoed

plaats, zoals twee verteltheaters. Veel werk en inzet

binnen dit thema wordt hier echter op vrijwillige basis

gedaan.

Een tweede beleidsthema is het culturele klimaat

van Hardenberg. De speerpunten waarop de

gemeente Hardenberg zich wil profileren, kunst in


Hardenberg

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Hardenberg Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

38

2

1

26

9

n.b.

2008

57

2

1

39

16

0


Hellendoorn


jongeren. Culturele ontmoetingen zijn hierbij het doel.

Naast een rijk cultureel leven voor de Hellendoornse

bevolking, wil Hellendoorn ook een aantrekkelijk

cultureel aanbod bieden voor bezoekers. Op deze

manier kan het toerisme worden gestimuleerd en de

identiteit versterkt.

Hellendoorn scoort hoog op cultureel gebied ten

opzichte van andere kleine gemeenten met een

gemiddelde bijdrage van 72 euro per inwoner. Dit is

anderhalf keer zoveel als gemiddeld voor een kleine

gemeente, en iets lager dan het gemiddelde van

Overijssel als geheel. In financieel opzicht zijn de the-

ma’s Letteren & Educatie en Cultuur & Gemeenschap

speerpunten, zoals in veel kleine gemeenten.

Hellendoorn is daarnaast ook een van de weinige

gemeenten die een financiële bijdrage levert aan het

thema Cultuur & Economie. Tenslotte kan Openbare

Kunstuitingen op een bovengemiddelde bijdrage reke-

nen, waarvan vooral de sector omroep profiteert.

VoorzieningenniveauAls het gaat om de aanwezige voorzieningen dan

is het niveau in Hellendoorn goed te noemen. Op

vrijwel alle indicatoren scoort Hellendoorn boven het

Overijsselse gemiddelde. Uitzondering hierop vormt

de creatieve sector, zowel het aantal kunstenaars als

het aantal personen en bedrijven in deze sector ligt

relatief laag.

AlgemeenHellendoorn, gelegen in het hart van Overijssel, is een

van de grotere “kleine gemeenten” met ruim 36.000

inwoners. Een bijzondere culturele voorziening in

deze gemeente is het Huis van Cultuur en Bestuur

in Nijverdal. Met diverse (culturele) voorzieningen

onder één dak, waaronder de gemeente, het Centrum

voor Werk en Inkomen, de VVV, ruimten voor

muziek, kunst, literatuur en politiek, de bibliotheek

en het ZINiN-theater is een centrale ontmoetings-

plek voor jong en oud gerealiseerd. Daarnaast heeft

Hellendoorn een palet aan musea, zoals het

Bakkerij- en IJsmuseum, Museumboerderij Erve

Hofman, het Smederijmuseum en bezoekers centrum

De Sallandse Heuvelrug van Staatsbosbeheer.

Noemenswaardig is verder de website

cultuurpleinhellendoorn.nl, die een overzicht geeft

van alles wat er op cultureel gebied in Hellendoorn

plaatsvindt.

CultuurbeleidDe cultuurnota van de gemeente Hellendoorn is uit

2007. De nota bestaat uit vijf actieprogramma’s:

Cultuurbeleving, jeugd- en jongerencultuur, Cultuur

en ruimte, Cultureel Erfgoed en Cultuurtoerisme.

Verbinden en ontmoeten zijn de kernbegrippen van

het cultuurbeleid. De ambitie van het cultuurbeleid is

om de culturele identiteit te versterken en de bevol-

king meer bij het culturele leven te betrekken. Daarbij

is er vooral aandacht voor de cultuurbeleving van


Hellendoorn

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


243

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Hellendoorn Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

56

7

1

39

9

n.b.

2008

72

6

0

45

21

0


Hengelo


spiegelt de visie van de stad Hengelo op het kunsten

cultuurbeleid, dat gezien wordt als hét middel om

de culturele identiteit van Hengelo tot uitdrukking te

brengen en te versterken. Kwaliteit, continuïteit en

vernieuwing staan daarbij centraal.

De bestedingen per inwoner op cultureel gebied

liggen boven het gemiddelde van Overijssel en ook

boven het gemiddelde van middelgrote gemeenten.

Alleen voor Cultuur & Erfgoed blijven de beste-

dingen relatief achter; dit thema wordt door de

gemeente dan ook niet als prioriteit aangemerkt.

Het relatief hoge bedrag per inwoner voor Cultuur

& Gemeenschap wordt in grote mate veroorzaakt

door de bijdrage voor Kulturhusen, die bijna twee

keer zoveel als gemiddeld bedraagt. Ook Letteren &

Educatie kan rekenen op een aanzienlijke bijdrage,

wat aansluit op de beleidsmatige aandacht voor

cultuureducatie. Nieuw in vergelijking met 2004 is

hier de bijdrage voor de stadsdichter. Tenslotte wordt

ook voor Openbare Kunstuitingen een relatief hoog

bedrag per inwoner uitgegeven. Dit komt met name

door de bijdrage voor de sectoren beeldende kunst

& vormgeving en podiumkunsten; de sector culturele

manifestaties & festivals ontvangt juist relatief weinig

geld.

VoorzieningenniveauHet cultureel voorzieningenniveau in Hengelo is goed

te noemen. Vrijwel overal scoort Hengelo boven het

provinciale gemiddelde. Alleen het aantal amateur-

kunstverenigingen is minder dan gemiddeld, zoals bij

de meeste middelgrote en grote gemeenten. Hengelo

telt relatief veel toneelverenigingen. Opvallend zijn de

hoge cijfers voor de creatieve sector; gesproken kan

worden van een creatief cluster.

AlgemeenMet ongeveer 81.000 inwoners is Hengelo een van

de grotere gemeenten in Overijssel. De gemeente

kent dan ook een breed aanbod van culturele

voorzie ningen, zoals het Rabotheater, poppodium

Metropool, de Waterstaatskerk, het Kunstcentrum

en diverse musea. Daarnaast biedt het centrum voor

kunsteducatie Crea mogelijkheden tot het volgen van

cursussen op het gebied van kunst en cultuur.

Hengelo wil zich graag profileren met de sectoren

beeldende kunst, theater, amateurkunst en cultuur-

educatie. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het project Cultuur

en School, dat leerlingen van alle scholen in aanraking

brengt met kunst en cultuur onder het motto zien

is meedoen, de programma’s van Twents Techniek

Museum Heim, de gemeentelijke website waarop

kunst in de openbare ruimte wordt tentoongesteld en

het virtuele Museum voor Hedendaagse Hengelose

Kunst. Naast museum is dit ook een platform voor

professionele beeldende kunstenaars. Vrijwilligers

van de stichting HeArtpool stimuleren beeldende

kunst in Hengelo. Een ander bijzonder initiatief is De

Creatieve Fabriek, gevestigd op het voormalige Holec-

Hazemeyerterrein; een cluster van bedrijven, kennis-

en culturele instellingen, kunstenaars en ondernemers

die allen actief zijn in de creatieve sector. Zo wordt

het industriële erfgoed bewaard en tegelijkertijd de

creatieve economie gestimuleerd.

CultuurbeleidDe cultuurnota van Hengelo, getiteld Vrij spel voor

verbeelding, dateert uit 2007 en kent als speerpunten

investeren in de culturele basisinfrastructuur, investe-

ren in deelname aan kunst en cultuur, en investeren in

de productie en presentatie van kunst. De nota weer-


Hengelo

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


169157 226

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Hengelo Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

107

3

6

58

40

n.b.

2008

111

8

7

56

40

0


Hof van Twente


In absolute zin is de gemeentelijke besteding per

inwoner toegenomen. Omdat ook andere gemeenten

meer zijn gaan besteden, betekent dit relatief gezien

voor het totaalbeeld toch een afname. De culturele

thema’s waarop de gemeente zich wil profileren

zijn beeldende kunst, cultuureducatie en erfgoed.

Voor de thema’s Letteren & Educatie en Openbare

Kunstuitingen komt dit ook in financieel opzicht naar

voren; weliswaar liggen de investeringen per inwoner

onder het provinciaal gemiddelde, maar voor beide

is absoluut en relatief in 2008 meer geld besteed,

waardoor het niveau toch boven het gemiddelde

voor kleine gemeenten ligt. Uit financieel oogpunt is

Cultuur & Erfgoed echter geen duidelijk speerpunt:

de gemeentelijke uitgaven op dit thema liggen ver

onder het provinciale en gemeentegroep gemid-

delde. Opvallend is ook dat de bijdrage per inwoner

hier sterk is afgenomen ten opzichte van 2004. De

bestedingen op het thema Cultuur & Gemeenschap

worden met name bepaald door de bijdrage voor

de sector amateurkunst, deze is bijna anderhalf keer

zoveel als gemiddeld.

VoorzieningenniveauHof van Twente scoort wat voorzieningen betreft

gemiddeld, met enkele indicatoren onder gemiddeld

en anderen erboven. Amateurkunstverenigingen

zijn er bijvoorbeeld veel, en iedereen heeft een klein

theater binnen bereik, maar slechts 60 procent

kan beschikken over een bioscoop binnen redelijke

afstand en een kwart van de bevolking moet meer

dan vijftien kilometer reizen voor zij bij een groot

theater is. Wat betreft kunstenaars en personen en

bedrijven werkzaam in de creatieve sector is Hof van

Twente een gemiddelde gemeente.

AlgemeenHof van Twente is met ruim 35.000 inwoners één

van de grootste kleinere gemeenten. De gemeente

bestaat uit enkele karakteristieke stadjes en dorpen

zoals Bentelo, Delden, kunstenaarsdorp Diepenheim,

Goor en Markelo. De gemeente kent een aantal

cultuurhistorische attracties. Voorbeelden hiervan zijn

de historische landgoederen, kastelen zoals kasteel

Twickel in Delden en boerenerven. Daarnaast zijn er

vijf historische molens en diverse musea, zoals het

Zoutmuseum in Delden en het Klompenmuseum in

Goor.

Theater de Reggehof in Goor kenmerkt zich door

haar uitgebreide aanbod. ’s Zomers vinden er regel-

matig voorstellingen plaats in openluchttheater De

Kösterskoele in Markelo. De Hofcultuurkrant speelt

een belangrijke rol bij het uitdragen van het eigen

karakter van de gemeenten en het bevorderen van

de binding op sociaal en cultureel gebied. Deze

gemeentelijke uitgave wordt ongeveer vier keer per

jaar huis-aan-huis bezorgd en geeft een overzicht

van de komende evenementen en activiteiten op

cultureel gebied, biedt informatie over de bibliotheek,

de programmering van Theater de Reggehof, de

muziekschool, de plaatselijke VVV en kunstvereniging

Diepenheim.

CultuurbeleidDe gemeente Hof van Twente kent niet één cultuur-

nota, maar heeft verschillende deelnotities, zoals een

nota beeldende kunst en een beleidskader culturele

infrastructuur. Concrete speerpunten op het gebied

van cultuur zijn niet benoemd; Hof van Twente ziet

kunst en cultuur als een onlosmakelijk deel van de

samenleving, en als onderdeel van recreatie, toerisme

en economie. Voortbordurend op deze visie geldt het

idee dat kunst en cultuur beschikbaar en bereikbaar

moeten zijn voor iedereen.


Hof van Twente

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Hof van Twente Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

53

3

3

35

12

n.b.

2008

59

5

1

35

18

0


Kampen


de komende jaren op peil te houden, zodat zoveel

mogelijk burgers deel kunnen nemen aan het cultu-

rele leven. Kampen streeft naar een optimale leef-

omgeving voor haar burgers, en ziet cultuur daarbij

als een essentiële factor. In de eerste plaats dient het

culturele aanbod daarom op orde te zijn. Daarnaast

moet ook het culturele aanbod voor toeristen

afgestemd worden met de overige toeristische trek-

pleisters, waarbij de beeldkwaliteit van de stad van

groot belang is.

De cultuurnota bestaat uit een overzicht van priori-

teiten, waaruit concrete plannen zijn afgeleid.

Vier van de vijf thema’s ontvangen elk een boven-

gemiddelde bijdrage per inwoner, en ook het totaal-

bedrag voor cultuur ligt ruim boven het provinciale

gemiddelde. Samen met Deventer is Kampen de stad

die per inwoner van de bevolking het meest uitgeeft

aan cultuur, ruim anderhalf keer zo veel als gemid-

deld. Cultuur & Erfgoed ontvangt zelfs twee keer zo

veel. Aan het thema Cultuur & Gemeenschap wordt

relatief weinig besteed. Opvallend is ook dat deze

bijdrage in relatieve zin meer dan gehalveerd is ten

opzichte van 2004, terwijl het bedrag in absolute zin

gelijk is gebleven. Hoofdmoot vormt voor Kampen

een relatief hoge bijdrage voor amateurkunst.

VoorzieningenniveauHet aantal amateurkunstverenigingen in Kampen is

relatief hoog. Zeker voor een middelgrote gemeente.

Op alle voorzieningen scoort de gemeente boven het

provinciale gemiddelde dan wel rond dit gemiddelde.

Ook kent de stad relatief veel professionele kunste-

naars. Iets beneden gemiddeld is het aandeel perso-

nen en bedrijven werkzaam in de creatieve sector.

AlgemeenKampen, gelegen aan de IJssel, heeft bijna 50.000

inwoners en is daarmee een van de middelgrote

gemeenten in Overijssel. Cultuur is hier zeer belang-

rijk: de gemeente profileert zich dan ook graag als

Kampen Cultuurstad. Naast de historische stadskern

met haar middeleeuwse sfeer zijn er verschillende

andere culturele bezienswaardigheden. Voorbeelden

hiervan zijn de Koggewerf en het Stedelijk Museum.

Diverse monumentale panden bieden daarnaast huis-

vesting voor de bioscoop, de Stadsgehoorzaal met

filmhuis en het Centrum voor Kunsteducatie Quintus.

In de toekomst is ook het Stedelijk Museum in een

monumentaal pand te vinden, te weten het Oude-

en Nieuwe Raadhuis. Kampen kent twee bijzondere

archieven: het Gemeentearchief met Middeleeuws

Archief en het particuliere Frans Walkatearchief.

Niet alleen het historische verleden is belangrijk voor

Kampen, ook de hedendaagse kunst kan op aandacht

rekenen. Hierbij worden wederom verleden en heden

gecombineerd, bijvoorbeeld bij de gemeentelijke

expositieruimte in de voormalige Synagoge. Daarnaast

is er een grafisch atelier en zijn er op diverse plekken

in de stad kunstwerken te vinden. Kampen kenmerkt

zich door zijn goede voorzieningen niveau, de evene-

menten, de betrokkenheid van de bewoners en de

kleinschaligheid. Deze betrokkenheid blijkt ook uit het

grote aantal amateurkunstverenigingen: maar liefst

77 stuks.

CultuurbeleidDe cultuurnota Kampen, stad voor cultuur is opge-

steld voor de periode 2009-2012 en heeft vooral

als doel om de culturele infrastructuur van Kampen


Kampen

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


171164 151 266 177 152

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Kampen Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

111

4

20

62

25

n.b.

2008

134

3

33

58

41

0


Losser


en festivals & evenementen juist relatief hoog. Dit

komt dus deels overeen met de speerpunten van de

gemeente.

Dat de hoofdelijke bestedingen voor het thema

Cultuur & Erfgoed ruim onder het provinciale gemid-

delde ligt komt doordat er geen apart budget is

voor cultuur toerisme, noch bestaat er gemeentelijke

subsidie voor de Losserse musea. Ook op de andere

thema’s liggen de Losserse bestedingen onder het

provinciale gemiddelde. Uitschieter naar boven is hier

echter het thema Letteren & Educatie, waar de beste-

dingen per hoofd relatief hoog liggen en vergelijkbaar

zijn met de grotere gemeenten in Overijssel. Losser is

overigens een van de weinige Overijsselse gemeenten

die een jaarlijkse financiële bijdrage levert aan streek-

cultuur (na Kampen de hoogste bijdrage per inwoner).

VoorzieningenniveauNet als de meeste kleine gemeenten telt ook Losser

relatief veel amateurkunstverenigingen. In Losser

zijn dit met name muziekverenigingen. Opmerkelijk

is verder het lage aandeel van de bevolking dat de

beschikking heeft over een bioscoop in de nabijheid,

slechts vijftien procent tegenover een Overijssels

gemiddelde van 73 procent. Daarentegen hebben

wel alle inwoners een bibliotheek in de buurt.

Lenen gebeurt echter wat minder dan gemiddeld in

Overijssel. Ook relatief laag is het aantal professionele

kunstenaars. Het aandeel personen werkzaam in de

creatieve sector ligt ruim beneden het gemiddelde

en ook het aandeel bedrijven in de creatieve sector is

lager dan dat in de provincie als geheel.

AlgemeenDe gemeente Losser bestaat uit de kerkdorpen

Beuningen, De Lutte, Losser, Overdinkel en Glane en

is gelegen in het uiterste oosten van Overijssel. Losser

heeft ruim 22.000 inwoners en is daarmee een van

de kleinste gemeenten. De gemeente heeft diverse

culturele bezienswaardigheden, zoals Steenfabriek

de Werklust, het Smokkelmuseum, de oude

Martinustoren, het openluchttheater Brilmansdennen

en het historische Erve Kraesgenberg. Dit laatste is

naast een cultuurpark ook een evenemententerrein.

Jaarlijks worden in Losser de Breugheliaanse feesten

georganiseerd, een historisch spektakel dat zo’n

100.000 bezoekers trekt. Van geheel andere orde,

maar niet minder noemenswaardig, is het geologische

natuurmonument De Staringgroeve.

CultuurbeleidLosser profileert zich graag als gemeente waar de

Twentse cultuurhistorie en het cultureel erfgoed hoog

in het vaandel staan. Ook richt zij zich op cultuur-

toerisme. Daarnaast hecht Losser veel belang aan

cultuur educatie, dat met beeldende kunst, podium-

en amateurkunst speerpunt van het gemeentelijk

beleid is. Het voornaamste doel hierbij is het stimu-

leren van de belangstelling en betrokkenheid van de

bevolking. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het subsidiëren

van een werkplaats/atelierruimte.

In vergelijking met andere kleine gemeenten is het

totaalbedrag dat per inwoner aan cultuur besteed

wordt relatief laag, maar voor de sectoren streek-

cultuur, cultuurhistorie, omroep, cultuureducatie


Losser

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Losser Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

46

2

1

43

0

n.b.

2008

40

2

2

35

1

0


Oldenzaal


het bevorderen van cultuurtoerisme. Verbinding van

het cultuurbeleid met andere beleidsterreinen vindt de

gemeente hierbij wenselijk.

Belangrijke thema’s waarop Oldenzaal zich wil

profileren zijn cultuureducatie, beeldende kunst en

cultuurhistorie en dit volgt deels ook uit het finan-

ciële overzicht. Letteren & Educatie kan rekenen op

een aanzienlijke bijdrage en dan vooral de sector

literatuur. Dit wordt vooral besteed aan literaire

bijeenkomsten, georganiseerd door de bibliotheek

en de Culturele Raad. De bijdrage voor Cultuur &

Gemeenschap is ten opzichte van 2004 verdubbeld,

en dit komt vooral ten goede aan de amateurkunst-

verenigingen en de Culturele Raad. Cultuur & Erfgoed

blijft daarentegen in financieel opzicht wat onder-

belicht, ondanks het belang dat de gemeente hieraan

hecht is de bijdrage ten opzichte van 2004 in relatieve

zin zelfs afgenomen. De sector cultuur historie

ontvangt slechts de helft minder dan gemiddeld. Voor

een kleine gemeente geeft Oldenzaal relatief veel

uit aan Openbare Kunstuitingen: de besteding per

inwoner is sinds 2004 dan ook verdrievoudigd. De

bijdragen aan podiumkunsten domineren binnen dit

thema.

VoorzieningenniveauOldenzaal is wat betreft podiumkunsten goed uitge-

rust met een (groot) theater en een bioscoop binnen

het bereik van elke inwoner. In dit opzicht betaalt de

financiële inzet voor deze sector zich uit. Vrijwel ieder-

een heeft daarnaast ook een bibliotheek voorziening

in de buurt. Ook in creatief opzicht scoort Oldenzaal

goed: het aandeel bedrijven is boven gemiddeld. Het

aantal kunstenaars ligt daarentegen onder het provin-

ciale gemiddelde.

AlgemeenOldenzaal heeft ruim 31.000 inwoners en is dus een

van de grotere “kleine gemeenten” in Overijssel. De

stad heeft vele gezichten: de Sint Plechelmusbasiliek

uit 954 laat samen met het historische museum Het

Palthehuis en het project Oud Oldenzaal de histori-

sche kant zien, terwijl de vele evenementen Oldenzaal

als festiviteitenstad kenmerken. Voorbeelden hiervan

zijn de Grote Twentsche Carnavalsoptocht, zomer-

feest Boeskool is Lös en het straattheaterfestival

Overijssel op Straat.

Ook moderne kunst heeft de aandacht in Oldenzaal.

De twee musea Het Palthehuis en De Pelgrim en de

bibliotheek verzorgen soms maandelijks wisselende

tentoonstellingen. Sinds 2002 beschikt Oldenzaal over

een theater, dat jaarlijks 35.000-40.000 bezoekers

trekt. Daarnaast biedt Het Koetshuis een klassiek

podium en vinden er ook in Cultureel Centrum De

Hof regelmatig optredens van bijvoorbeeld zang-

verenigingen plaats.

CultuurbeleidNa inspraakavonden met sleutelfiguren uit

het Oldenzaalse culturele leven, de kadernota

Cultuurbeleid Oldenzaal 2007 en de Dag van Cultuur

is de cultuurnota Samen cultuur toekomst geven tot

stand gekomen. Deze nota geldt voor de periode

2008-2012. Diverse aandachtspunten kwamen

hierbij naar voren, zoals de behoefte aan samenhang

tussen en spreiding van activiteiten en het belang van

samenwerking. Hieruit zijn enkele beleidsvoornemens

voortgekomen waar men zich de komende jaren op

gaat richten: het versterken van de cultuurbeleving

van eigen inwoners, en dan vooral van de jeugd, een

beter beheer en ontsluiting van cultureel erfgoed en


Oldenzaal

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Oldenzaal Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

48

1

5

36

6

n.b.

2008

63

4

5

37

16

0


Olst-Wijhe


Het ontwikkelen van buitenschools beleid heeft

geen hoge prioriteit en is daarom niet in het actie-

programma opgenomen. Olst-Wijhe is één van

de weinige gemeenten met een (beperkte) finan-

ciële inzet op het thema Cultuur & Economie (in de

tabel afgerond nul). Deze bijdrage komt ten goede

aan de ontwikkeling van beleid op het gebied van

cultuurtoerisme.

Ook voor beeldende kunst heeft Olst-Wijhe een

specifieke beleidsnotitie. Kernpunten daarin zijn het

instellen van een Fonds Beeldende Kunst, het benoe-

men van een Adviescommissie Beeldende Kunst en

het voortzetten van de percentageregeling. Olst-Wijhe

wil zich profileren op kunst in de openbare ruimte.

Zo kent de gemeente bijvoorbeeld een beeldenroute

en een tentoonstellingsruimte. De gemeentelijke

bestedingen per inwoner voor deze sector liggen dan

ook bovengemiddeld ten opzichte van het provinciale

gemiddelde. Het thema Openbare Kunstuitingen waar

deze sector onderdeel van uitmaakt scoort per saldo

echter relatief laag, met name door een relatief lage

besteding aan podiumkunsten.

VoorzieningenniveauOlst-Wijhe kan gezien worden als een echte

kunstenaars gemeente met bijna twee keer zoveel

professionele kunstenaars als gemiddeld en veel

amateurkunstverenigingen, waarvan enkele die zich

bezighouden met beeldende kunst. Wat biblio theken

en bioscopen betreft is de gemeente iets minder

goed uitgerust. Toch wordt er in Olst-Wijhe even veel

geleend als in de rest van de provincie. Het aandeel

bedrijven en personen in de creatieve sector ligt iets

beneden het provinciale gemiddelde.

AlgemeenOlst-Wijhe is met ruim 17.000 inwoners een van de

kleinere gemeenten van Overijssel. De gemeente

bestaat uit zeven kernen en een uitgestrekt buiten-

gebied met verschillende buurtschappen. Sinds 2005

heeft de gemeente de beschikking over een Kulturhus

genaamd Holstohus. Olst-Wijhe was voor dit concept

een pilotgemeente. De instelling biedt onderdak aan

diverse voorzieningen, waaronder een bibliotheek,

de publieksbalie van de gemeente, een filmhuis, een

theater en enkele winkels, en wordt druk bezocht.

Het Holstohus is daardoor een sociale ontmoetings-

plek voor Olst geworden. Cultuurhistorie leeft sterk

in Olst-Wijhe: samen met de bibliotheek organiseert

historische vereniging ‘t Olster Erfgoed een cursus

“Olstologie”.

CultuurbeleidHet hoofdthema in de nota Kunst en Cultuur

gemeente Olst-Wijhe is versterking van het aanbod

voor de burgers. Daarbij hebben initiatieven uit de

eigen gemeenschap die de culturele identiteit van

Olst-Wijhe versterken prioriteit. In financieel opzicht

springt de bijdrage per inwoner voor Cultuur &

Gemeenschap er heel duidelijk uit. Dit wordt veroor-

zaakt door de hoge bijdragen voor zowel amateur-

kunst als voor Kulturhusen. De bijdrage per inwoner

voor Cultuur & Erfgoed daarentegen is sterk afgeno-

men ten opzichte van 2004.

Cultuureducatie, kunst in de openbare ruimte en

cultuur toerisme vormen tevens beleidsaandachts-

punten. Voor cultuureducatie is een aparte beleids-

notitie opgesteld. Doel van het beleid is om de

passieve en actieve deelname aan kunst en cultuur

binnenschools te bevorderen en te versterken.


Olst-Wijhe

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


192

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Olst-Wijhe Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

38

2

3

24

8

n.b.

2008

39

10

0

24

5

0


Ommen


In financieel opzicht is dit terug te vinden in

de gemeentelijke bijdragen voor Cultuur &

Gemeenschap, welke net iets boven het provinciale

gemiddelde liggen. Kleine gemeenten geven echter

gemiddeld anderhalf keer meer dan het Overijssels

gemiddelde uit; Ommen vormt daarom geen uitschie-

ter. Deze bijdrage wordt vooral bepaald door het

bedrag dat gereserveerd is voor de lokale omroep,

dit is ruim vier keer zoveel als gemiddeld. De bij-

drage voor Cultuur & Erfgoed is relatief laag en ten

opzichte van 2004 in relatieve zin zelfs gehalveerd. Er

dient echter wel opgemerkt te worden dat er geen

gegevens zijn opgegeven voor de sector cultuur-

historie en deze hierbij dus niet is opgeteld. De totale

uitgaven per inwoner zijn ongeveer de helft van het

Overijsselse gemiddelde – iets onder het gemiddelde

voor kleinere gemeenten.

VoorzieningenniveauOpvallend in Ommen is het feit dat alle inwoners

de beschikking hebben over een klein theater, maar

dat een groot theater niet binnen redelijke afstand

ligt. Ook een bioscoop is voor niemand in de buurt.

Ondanks dat ook een bibliotheek niet voor iedereen

dichtbij is, wordt er ongeveer even veel geleend als

gemiddeld in Overijssel. In creatief opzicht scoort de

gemeente onder gemiddeld: zowel het aantal kunste-

naars als het aandeel personen en bedrijven werk-

zaam in de creatieve sector ligt zeer laag. Wel zijn er

vrij veel amateurkunstverenigingen, die zich vooral op

muziek en toneel richten.

AlgemeenOmmen heeft ruim 17.000 inwoners en vormt samen

met Olst-Wijhe en Staphorst een van de kleinere

gemeenten van Overijssel. Ondanks haar beperkte

schaal is de slogan van de gemeente echter Veelzijdig

en Uniek. Op verschillende plaatsen in de gemeente

zijn regelmatig tentoonstellingen te vinden, zoals

in multifunctioneel centrum Carroussel, de kijktuin

Iron Art maar ook in het gemeentehuis. Carroussel

is een accommodatie waar sport, cultuur, recreatie

en zorg samengaan. Naast een bibliotheek en een

muziekschool zijn er diverse zalen waar onder andere

amateurkunstverenigingen gebruik van kunnen

maken. Ook is het theater hier gevestigd. Tenslotte

zijn er in Ommen drie musea en enkele monumentale

molens. Noemenswaardig is tenslotte nog de website

www.oudommen.nl, welke als doel heeft meer

mensen geïnteresseerd te krijgen in de historie van

Ommen, met het idee dat dit ten goede komt aan het

cultuurbehoud.

CultuurbeleidIn het cultuurbeleid van Ommen stelt de gemeente

het rijke verenigingsleven centraal. Als beleidsdoel-

stelling heeft de gemeente dan ook dat het culturele

aanbod gewaarborgd moet worden en nieuwe initi-

atieven gestimuleerd moeten worden. De Carrousel

speelt hier een grote rol in als facilitator van diverse

culturele uitingen. De gemeente streeft er dan ook

naar om het activiteitenaanbod en de mogelijkheid

tot deelname hieraan onder de aandacht van de

bevolking te brengen. De activiteiten dienen in begin-

sel laagdrempelig te zijn.


Ommen

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Ommen Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

41

2

5

29

5

n.b.

2008

45

5

3

32

5

0


Raalte


echter niet omgezet in financiële steun. De bijdrage

voor Letteren & Educatie is vooral gebaseerd op de

bijdrage voor de bibliotheek.

Tenslotte is vrijwilligersondersteuning een aandachts-

punt in het beleid. Daartoe wordt er een cultuur-

makelaar aangesteld die inhoudelijke ondersteuning

kan bieden, maar ook mensen met elkaar in contact

kan brengen om zo samenwerking te stimuleren.

Hiervoor is een bedrag van 20.000 euro vrijgemaakt.

Op financieel gebied liggen de bestedingen voor

cultuur op ongeveer de helft van het gemiddelde,

terwijl dit gemiddeld voor kleinere gemeenten op

61 procent ligt. Vooral aan het thema Cultuur &

Erfgoed wordt relatief weinig besteed. Voor beel-

dende kunst en vormgeving (thema Openbare

Kunstuitingen) wordt daarentegen veel besteed: ruim

tweeënhalf keer zoveel als gemiddeld voor kleine

gemeenten. Belangrijke uitgavenpost binnen dit

thema is het kunstfonds.

VoorzieningenniveauRaalte kent relatief veel amateurkunstverenigingen,

waarvan een opvallend groot deel zich met muziek/

zang bezighoudt. Alle inwoners hebben de beschik-

king over een klein theater in de buurt, maar slechts

42 procent ook over een groot theater. Ook wat

betreft bioscoop zijn de inwoners van Raalte wat

onderbedeeld ten opzichte van andere Overijsselaars.

Wellicht daardoor lenen zij relatief meer boeken van

de bibliotheek.

AlgemeenRaalte heeft ongeveer 37.000 inwoners en valt

daarom nog net in de categorie kleine gemeenten.

Het culturele aanbod is gevarieerd waarbij veel

activiteiten worden gerealiseerd door particulieren,

zoals diverse muziek- en oogstfeesten, culturele

evenementen en markten. De gemeente heeft diverse

bezienswaardigheden, zoals het Landbouwmuseum

De Laarman, Bezoekerscentrum West-Salland,

Kasteel het Nijenhuis, en het nieuwe Harley

Davidsonmuseum, waarmee ook toeristen van buiten

de gemeente worden getrokken. Veel bezoekers

trekken ook het jaarlijkse oogstfeest Stöppelhaene en

de carnavalsoptocht.

CultuurbeleidDe cultuurnota, genaamd Raalte op maat, dateert

uit 2007. In haar cultuurbeleid richt de gemeente

zich vooral op de lokale kwaliteiten. Het doel is om

het bestaande aanbod beter te promoten en zo meer

mensen te bereiken. Uitbreiding van het aanbod heeft

geen prioriteit. Door de nabijheid van Deventer en

Zwolle maken veel inwoners van Raalte gebruik van

de daar aanwezige voorzieningen en de gemeente

acht het niet wenselijk om te streven naar een verge-

lijkbaar aanbod, maar legt juist de focus op de lokale

kwaliteit.

Een ander aandachtspunt is cultuureducatie.

Ontplooiing wordt door de gemeente gezien als iets

wat voor alle inwoners geldt, maar voor de jeugd

en jongeren in het bijzonder. Deze aandacht wordt


Raalte

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


231

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Raalte Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

42

7

2

23

10

n.b.

2008

45

3

1

23

18

0


Rijssen-Holten


in 2009, ontwikkeling van jongerencultuur door

projectgerichte samenwerkingsverbanden en het ont-

wikkelen van een heldere visie omtrent de rol van de

gemeente met betrekking tot kunst en cultuur.

Rijssen-Holten heeft op dit moment dan ook nog

geen concrete punten waarop de gemeente zich wil

profileren op cultuurgebied. Wel valt uit het boven-

staande af te leiden dat cultuureducatie een belang-

rijk aspect is, gezien de nadruk die wordt gelegd op

de ontwikkeling van cultuur voor jongeren.

De cultuurbestedingen van gemeente Rijssen-

Holten zijn bij alle cultuurthema’s onder het provin-

ciaal gemiddelde, maar gemiddeld voor een kleine

Overijsselse gemeente. Ook zijn de bestedingen per

inwoner in bijna alle categorieën afgenomen ten

opzichte van 2004, hoewel de absolute bedragen wel

zijn toegenomen. Letteren & Educatie vormt hier een

uitzondering op, en dit is in overeenstemming met het

belang dat de gemeente hecht aan cultuur educatie.

Voor Cultuur & Erfgoed wordt meer uitgegeven dan

vergelijkbare (kleine) gemeenten.

VoorzieningenniveauHet voorzieningenniveau in Rijssen-Holten is over de

gehele linie vrijwel conform het provinciaal gemid-

delde. De aanwezigheid van filmhuizen in zowel

Rijssen en Holten zorgt ervoor dat alle inwoners op

korte afstand van huis naar de film kunnen gaan.

Het aantal professionele kunstenaars is niet zo groot,

maar de gemeente kent een creatieve sector die niet

ver onder het gemiddelde ligt.

AlgemeenMet bijna 37.000 inwoners vormt Rijssen-Holten

een van de grotere kleine gemeenten. Culturele

bezienswaardigheden zijn onder meer de kunst-

collectie Nagelhout in het gemeentehuis in

Holten, de Schildkerk, de Pelmolen, Internationaal

Brandweermuseum Rijssen, Havezate de Oosterhof

met daarin het Rijssens Museum en de Oudheidkamer

Holten waar wisselende exposities plaatsvinden.

Ook hier is het Kulturhus een niet weg te denken

voorziening. Deze bevindt zich in de kern Holten en

huisvest onder andere de bibliotheek, de VVV en

Muziek Onderwijs Centrum Holten. Rijssen heeft

multi functioneel Centrum Parkgebouw, met een grote

theaterzaal en kleinere zalen die gehuurd kunnen

worden door verenigingen en instellingen. Ook de

lokale omroep Radio 350 vindt hier onderdak.

CultuurbeleidOp dit moment heeft de gemeente Rijssen-Holten

nog geen eigen cultuurnota. Het cultuurbeleid is in

ontwikkeling en tot er een nota is wordt er gebruik

gemaakt van de Uitgangspuntennotitie cultuurbeleid

Rijssen Holten 2009-2012. Dit is de eerste aanzet tot

zelfstandig gemeentelijk beleid op het gebied van

kunst en cultuur. Een van de speerpunten uit deze

notitie is de oprichting van een cultuurplatform in

Rijssen-Holten met daarin professionals die samen

met het werkveld en de gemeente de cultuurnota

gaan schrijven. Andere uitgangspunten zijn conti-

nuering van het huidige budget met een structurele

verhoging van 5,5 procent voor nieuw cultuurbeleid,

het gemeentebreed harmoniseren van de subsidies

voor cultuur, het ontwikkelen van een museumvisie


Rijssen-Holten

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Rijssen-Holten Overijssel








Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totale werkgelegenheid) (%) 2,9 3,5






Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

48

2

8

29

9

n.b.

2008

47

2

6

29

11

0


Staphorst


Voor de thema’s Cultuur & Gemeenschap en Letteren

& Educatie is echter wel duidelijk een afname te

constateren ten opzichte van 2004. De relatief lage

bijdrage voor Cultuur & Gemeenschap is in vergelij-

king met andere kleine gemeente zelfs zeer laag. Dit

kan echter genuanceerd worden door de grote rol

die de kerk in de Staphorster gemeenschap speelt.

Veel verenigingen zijn aan een kerkgenootschap

verbonden en zullen daardoor niet afhankelijk zijn van

gemeentelijke subsidie.

Tenslotte is Staphorst een van de weinige gemeenten

die op financieel gebied aandacht besteed aan het

thema Cultuur & Economie. Cultuurtoerisme is een

aandachtspunt in de nieuwe Beleidsnota Recreatie &

Toerisme, waarbij de cultuurhistorische waarden van

Staphorst benadrukt worden.

Het totaalbudget ligt op ongeveer de helft van het

Overijsselse gemiddelde, waarmee Staphorst iets lager

dan andere kleine gemeenten in Overijssel scoort

(gemiddeld 50 euro per inwoner).

VoorzieningenniveauStaphorst kent het laagste aandeel amateurkunst-

verenigingen van de provincie. Dit cijfer moet echter

met enige voorzichtigheid worden gehanteerd; het

kerkelijke verenigingsleven is mogelijk bij de inventa-

risatie niet (volledig) naar voren gekomen. Het biblio-

theekaanbod ligt wat lager dan gemiddeld, maar

ondanks dat kent Staphorst een relatief groot aandeel

lenende leden onder haar inwoners. Voor filmbezoek

moet men verder weg dan gemiddeld. De creatieve

sector is zwak vertegenwoordigd in Staphorst.

AlgemeenDe kleinste gemeente in Overijssel is Staphorst met

bijna 16.000 inwoners. De gemeente telt drie kerk-

dorpen, Staphorst, Rouveen en IJhorst, en verschil-

lende buurtschappen.

CultuurbeleidStaphorst heeft geen cultuurnota, maar kent wel

concrete speerpunten op het gebied van cultuur:

de biblio theek, de regionale school voor muzische

vorming, monumenten en uitbreiding van de collectie

schilderijen van Stien Eelsingh. Deze kunstenares

woonde een groot deel van haar leven in Staphorst.

Andere projecten die in 2008 subsidie ontvingen

waren bijvoorbeeld de kunstroute en een cultuur-

educatieproject in het basisonderwijs. Het is de

bedoeling dat er in 2009 cultuurbeleid geformuleerd

wordt, waarbij er aandacht zal zijn voor streekcultuur,

cultuurparticipatie en cultuureducatie. Vooralsnog wil

Staphorst zich profileren met haar cultuurhistorisch

erfgoed, maar ook dit zal in het komende cultuur-

beleid nader aan de orde komen.

In eerste instantie lijkt het cultuurbudget voor

Staphorst meer dan gehalveerd te zijn ten opzichte

van 2004. Dit is echter niet zo. In 2004 zijn bij het

thema Cultuur & Erfgoed rijksgelden ((ISV) meegere-

kend, waardoor het budget veel hoger uitviel.

De exacte besteding voor 2004 is echter niet meer te

achterhalen, waardoor een groot verschil met 2008

ontstaat bij zowel het totaalbudget als bij de beste-

dingen voor het specifieke thema. Over veranderingen

in deze budgetten tussen 2004 en 2008 kunnen dan

ook geen uitspraken gedaan worden.


Staphorst

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


466

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Staphorst Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

(98)

1

(52)

45

1

n.b.

2008

46

1

11

33

1

0


Steenwijkerland


ontwikkeling maar er is wel een gemeentelijk budget.

Dit valt onder het toeristisch recreatief actieplan.

Ook op het thema Cultuur & Gemeenschap liggen de

bestedingen boven het provinciale gemiddelde. Dit

komt onder andere door de bijdrage aan amateur-

kunstverenigingen en de Mr. J.C. Bloempoëzieprijs

voor jonge dichters, waaraan een geldbedrag is

verbonden. Cultuur & Erfgoed blijft ver achter bij

het provinciale gemiddelde, ondanks het feit dat er

wel budget is voor musea, historische verenigingen,

monumentenzorg en het archief.

Tenslotte valt de relatief hoge bijdrage voor literatuur

(thema Letteren & Educatie) te noemen. Dit komt ten

goede aan het Comité Schrijversfestival, dat jaarlijks

activiteiten rond de Boekenweek organiseert. De

besteding aan het thema als geheel ligt echter onder

het gemiddelde ten opzichte van de provincie en

vergelijkbare gemeenten.

VoorzieningenniveauSteenwijkerland heeft het grootste aandeel vereni-

gingen van alle Overijsselse gemeenten. Dit zijn met

name zangverenigingen, koren en muziek vereni-

gingen, maar ook het hoge aantal toneelverenigingen

is opvallend. Voor een grootschalig theater moet men

de eigen gemeente verlaten, maar bijna driekwart

van de inwoners woont op tien kilometer of minder

van het kleine theater De Meenthe te Steenwijk. De

gemeente telt een bioscoop en twee filmhuizen,

zodat 64 procent van de inwoners dicht bij huis een

filmvertoning kan bijwonen. Qua aanwezigheid van

de creatieve sector is Steenwijkerland een midden-

moter; weliswaar ligt het aandeel onder het gemid-

delde van de provincie, maar dat wordt mede bepaald

door enkele uitschieters, met name de grote steden.

AlgemeenSteenwijkerland is met ruim 42.000 inwoners een

middelgrote gemeente in Overijssel. Het cultu-

rele aanbod in de gemeente wordt onder andere

gevormd door diverse musea, theater De Meenthe

en Rams Woerthe. Dit Jugendstilpand in Steenwijk

herbergt het Instituut Collectie Krop. Naast de

reguliere theater programmering worden er speciale

muziektheatervoorstellingen voor de jeugd georga-

niseerd door Stichting OrCA. De kernen Oldemarkt

en Vollenhove hebben beide een multifunctioneel

zalencentrum waar culturele activiteiten plaatsvinden.

Op dit moment heeft alleen Giethoorn een Kulturhus,

maar er zijn plannen om deze te realiseren in Kuinre,

Scheerwolde, Steenwijkerwold, Tuk en Steenwijk.

CultuurbeleidSteenwijkerland heeft geen cultuurnota en vooralsnog

ook geen speerpunten waarop het gemeentelijke

cultuurbeleid zich richt. Het gemeentelijk budget voor

kunst en cultuur ligt duidelijk onder het gemiddelde

en wordt daarbij nog sterk bepaald door Cultuur &

Economie.

De besteding voor het thema Cultuur & Economie

springt er in twee opzichten uit, zowel vanwege het

feit dat deze er is als vanwege de omvang. Bij de wei-

nige gemeenten die budget voor dit thema vrijmaken

gaat het meestal om nog geen euro per inwoner en

het gemiddelde ligt dan ook laag. Bij Steenwijkerland

daarentegen wordt er ruim vijf keer zoveel uitgege-

ven. Het bedrag wordt ingezet voor de bevordering

van het cultuurtoerisme. Giethoorn speelt hierbij een

belangrijke rol. Ook wat betreft creatief ondernemer-

schap vormt Steenwijkerland een uitzondering op de

andere gemeenten. Beleid voor deze sector is nog in


Steenwijkerland

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


228

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Steenwijkerland Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

47

4

3

28

12

n.b.

2008

54

5

3

28

14

3


Tubbergen


Tubbergen ziet het in contact brengen van haar

inwoners, en dan met name jeugd en jongeren,

met (nieuwe uitingen van) cultuur als een van de

speerpunten van haar beleid. Cultuureducatie, zowel

binnenschools als buitenschools, vormt dan ook een

belangrijk thema. Dit komt echter niet terug in het

budget voor Letteren & Educatie. Hier valt vooral de

aanzienlijke bijdrage voor literatuur op, bedoeld voor

volwasseneneducatie en diverse activiteiten in het

kader van leesbevordering.

Algemeen genomen scoort Tubbergen onder gemid-

deld wat betreft de uitgave per inwoner, ook in

vergelijking met andere kleine gemeenten.

De bestedingen voor het thema Cultuur &

Gemeenschap liggen daarentegen boven het provin-

ciale gemiddelde, maar zijn gemiddeld voor de kleine

gemeenten die relatief veel voor dit thema uitge-

geven. Deze bijdrage komt in Tubbergen vooral ten

goede aan amateurkunst, Kulturhusen en de culturele

raad.

VoorzieningenniveauNa Steenwijkerland heeft Tubbergen relatief gezien

het grootste aantal verenigingen. Ondanks dat

Tubbergen het grootste aandeel inwoners heeft dat

geen bibliotheekvoorziening in de nabijheid heeft

(23 procent), is het aandeel lenende bibliotheek-

leden hoger dan het provinciaal gemiddelde. Meer

dan gemiddeld is ook het aantal inwoners dat op

vijftien kilometer of minder een theater kan bezoe-

ken. Voor filmbezoek moeten bijna alle inwoners

echter langer op weg dan de meeste inwoners van

Overijssel. Tubbergen kent een beperkte omvang van

de creatieve sector, zowel naar professionals als naar

bedrijvigheid.

AlgemeenMet bijna 21.000 inwoners vormt Tubbergen een

van de kleinere gemeenten. Op cultureel gebied is de

gemeente zeer actief: zo zijn er diverse activiteiten op

het gebied van streekcultuur, zoals midwinterhoorn-

blazen, boerendansen en klootschieten, zijn er op

verschillende plaatsen in de gemeente kunstwerken

te vinden, is er een commissie kunst en cultuur en

worden er theateruitvoeringen op locatie georgani-

seerd. De gemeente kenmerkt zich door een grote

hoeveelheid actieve vrijwilligers en verschillende

kernen hebben dan ook een Kulturhus.

Glaskunst is voor de gemeente van groot belang en

dit krijgt dan ook nadrukkelijk de aandacht. Naast het

jaarlijkse evenement Glasrijk Tubbergen zijn er plan-

nen voor een permanent glascentrum.

CultuurbeleidDe cultuurnota, daterend uit 2003 en getiteld Cultuur

in Veelvoud, richt zich voornamelijk op versterking

van de bestaande culturele infrastructuur maar ziet

cultuur ook in een breder verband, bijvoorbeeld

in relatie met toerisme. Zo wordt er een Cultuur

Historisch Informatie en Educatief Centrum gerea-

liseerd. Dit is terug te zien in de financiële bijdrage

voor het thema Cultuur & Economie. Ook de bijdrage

voor Cultuur & Erfgoed is toegenomen, al ligt deze

nog steeds ver onder het provinciale gemiddelde.

Tubbergen ziet kunstwerken als een manier om de

gemeente op de kaart te zetten en daarmee toeris-

ten te trekken. De afgelopen jaren is dan ook in dit

thema geïnvesteerd, onder andere door het creëren

van kunstroutes. Desondanks is de bijdrage voor

Openbare Kunstuitingen laag.


Tubbergen

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Tubbergen Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

43

3

2

36

1

n.b.

2008

45

6

4

31

3

1


Twenterand


aan wordt besteed, valt dit op. Ten opzichte van 2004

is de besteding per hoofd hier ook sterk afgenomen,

ondanks het feit dat Twenterand amateurkunst als

profileringspunt ziet.

Podiumkunsten en evenementen (beide Openbare

Kunstuitingen en daarmee aanhakend bij pop- en

jongeren cultuur) ontvangen daarentegen wel een

hogere bijdrage dan in 2004, en dit thema vormt

daarmee het enige thema waarvoor de bijdrage per

hoofd van de bevolking is toegenomen. Een pop-

podium wordt gemist in de gemeente, maar daar is

nog geen oplossing voor gevonden. Voorlopig moet

men het doen met Pilot, het podium van Kulturhus De

Klaampe in Westerhaar-Vriezenveensewijk en andere

podia in gemeenschapshuizen of kerkgebouwen.

Het derde aandachtspunt, de leefomgeving, wordt

vooral beïnvloed door beeldende kunst in de

openbare ruimte. Hiertoe is er een beeldenroute

gerealiseerd.

Tenslotte is de lage bijdrage voor cultuureducatie

opvallend. Veel gemeenten zien dit als een belangrijke

sector en Twenterand is hier geen uitzondering op.

VoorzieningenniveauTwenterand heeft een bovengemiddeld aantal vereni-

gingen voor amateurkunst. Voor een film moeten de

inwoners van Twenterand allemaal wat verder reizen,

maar het merendeel heeft een klein of groot theater

in zijn omgeving. Het aandeel van de creatieve sector

en het aandeel kunstenaars ligt onder het gemiddelde

van Overijssel.

AlgemeenTwenterand is in 2001 ontstaan door het samengaan

van de gemeenten Den Ham en Vriezenveen en is

met zo’n 33.000 inwoners een van de grotere kleine

gemeenten. De gemeente kent diverse musea, zoals

het Kachelmuseum, de Leemansmolen, Museum

Oud Vriezenveen en het Veenmuseum. Ook zijn er

enkele expositieruimten in de Peddemorsboerderij,

in het Middendorpshuis in Den Ham, en in Theetuin

Geerdijk in Vroomshoop. Daarnaast zijn er jaarlijks

evenementen: de festivals Bosrock en Randrock

en het Historische Schouwspel bijvoorbeeld. Deze

laatste trekt duizenden bezoekers per jaar. De cultu-

rele programmering wordt verzorgd door Stichting

Twenterand Cultuur, welke ook de organisatie van het

jaarlijkse Straattheater (Overijssel op Straat) op zich

neemt.

CultuurbeleidVanaf 2009 heeft de gemeente Twenterand een

cultuurnota. Daarnaast heeft de gemeente ook een

museumvisie opgesteld, voortgekomen uit de aan-

dacht voor cultureel erfgoed. De uitgangspunten van

de cultuurnota zijn het ontwikkelen van beleid voor

muziekonderwijs en het instellen van een culturele

raad/cultuurmakelaar. Deze laatste zal vervolgens een

cultuurprogrammering opstellen.

Twenterand wil zich vooral profileren op de thema’s

pop- en jongerencultuur, leefomgeving en amateur-

kunst. In financieel opzicht is dit echter niet direct

duidelijk. De bestedingen voor cultuur in de gemeente

Twenterand liggen relatief laag. Vooral bij het thema

Cultuur & Gemeenschap, waar in andere kleine

gemeenten ruim anderhalf keer meer dan gemiddeld


Twenterand

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Twenterand Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

34

1

4

23

5

n.b.

2008

32

1

3

18

11

0


Wierden


De thema’s Cultuur & Erfgoed en Openbare

Kunstuitingen vallen daarnaast op door hun lage

bijdragen. Ook in vergelijking met andere kleine

gemeenten is het budget voor deze thema’s onder

gemiddeld. Gezien het feit dat Wierden zelfs een

aparte museumvisie en dus veel aandacht voor

dit thema heeft, is dit opvallend. De toegenomen

bijdrage voor Letteren & Educatie komt overeen met

de waarde die de gemeente beleidsmatig aan dit

thema hecht.

In 2005 is er een onderzoek gedaan onder de inwo-

ners van de gemeente Wierden naar hun beleving

van kunst en cultuur. Hieruit volgde dat muziek- en

zangverenigingen het populairst zijn, de meerder-

heid van de bevolking tevreden is over het aanbod,

een cultureel centrum gewenst zou zijn, en dat als

gemeentelijke rol vooral wordt gezien ruimte en geld

beschikbaar te stellen.

VoorzieningenniveauWierden kent een relatief groot verenigingsleven.

Het bibliotheekaanbod ligt voor 11 procent van de

inwoners verder weg dan als uitgangspunt wordt

genomen in deze atlas. Het aandeel “lenende

bibliothekenleden” is ook onder gemiddeld. Bij

beide indicatoren scoort Wierden bij de onderste vijf

gemeenten. Door de ligging ten opzichte van Almelo

zijn alle Wierdense burgers verzekerd van theater

in de nabijheid. Driekwart van de inwoners heeft

daarnaast filmhuis of bioscoop op fietsafstand. De

kunstzinnige en creatieve bedrijvigheid is wat minder

dan gemiddeld vertegenwoordigd in Wierden, maar

de gemeente kent een relatief hoog aandeel banen

in deze sector. Mogelijk gaat het hier om een beperkt

aantal bedrijven met meerdere werknemers in dienst.

AlgemeenWierden, met ruim 23.000 inwoners, bestaat uit

de dorpen Wierden en Enter en enkele buurtschap-

pen. De gemeente kenmerkt zich door een groot

aantal instellingen op cultureel terrein, waaronder

een muziekschool, het Kreatief Centrum, cultureel

centrum ’t Zumpke in Enter, centrum Het Anker in

Wierden, Kulturhus Hoge Hexel en enkele musea. Op

het gebied van beeldende kunst speelt er veel: de

Stichting Tiedverdrief in vrieje tied organiseert cursus-

sen en bijeenkomsten, zowel Enter als Wierden heeft

een kunstroute en de gemeente organiseert de zoge-

naamde kunstlunch als platform/klankbordgroep. Ook

is er een actieve Culturele Raad die voorstellingen en

andere activiteiten organiseert en vinden er jaarlijks

evenementen plaats, zoals de Sint Maartensmarkt, de

Agrarische Dagen, de Wiezofeesten in Wierden en de

paardenmarkt in Enter.

CultuurbeleidDe cultuurnota van de gemeente Wierden dateert uit

2006 en is genaamd Agenda voor morgen. Concrete

speerpunten uit deze nota zijn kunsten cultuur-

educatie, accommodaties (huisvestingsproblemen

musea en Kulturhusen), gemeentelijk kunstbeleid

en subsidies. Wierden heeft op dit moment nog

geen specifieke cultuurthema’s waarop zij zich wil

profileren, maar wil deze in een nieuwe nota wel

benoemen.

In financieel opzicht valt direct de bijdrage voor

Cultuur & Economie op, welke veroorzaakt wordt

door cultuurtoerisme. Cultuurtoerisme vormt

onderdeel van het reguliere budget voor toerisme en

bepaalt het totaalbudget voor cultuurbeleid in sterke

mate. Zonder cultuurtoerisme zou de Wierdense cul-

turele bijdrage duidelijk achter blijven bij vergelijkbare

kleine gemeenten.


Wierden

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


284

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Wierden Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

35

2

2

31

1

n.b.

2008

41

2

1

34

1

3


Zwartewaterland


teiten te organiseren. Voorbeelden hiervan zijn de

Stichting Culturele Activiteiten Bibliotheek Hasselt, die

exposities, lezingen, cursussen, workshops en concer-

ten organiseert; de Stichting Culturele Evenementen

Genemuiden, die onder andere het jaarlijkse culturele

festival Genemusiment organiseert; en de Stichting

Activiteiten Kulturhus Zwartsluis, die zich bezig houdt

met evenementen in en om het Kulturhus. Samen

organiseren deze stichtingen jaarlijks de culturele

dag Ons kent Ons, die in alledrie de kernen van de

gemeente plaatsvindt. Tenslotte vormen culturele

evenementen een speerpunt van Zwartewaterland.

In financieel opzicht is vooral de bijdrage voor het

thema Cultuur & Economie opvallend. Dit komt

ten goede aan bevordering van cultuurtoerisme.

Cultuur & Gemeenschap daarentegen kan niet op

een aanzienlijke bijdrage rekenen, zoals meestal in

kleine gemeenten. De culturele bijdrage per inwoner

ligt met 35 euro relatief laag, ook in vergelijking met

andere kleine gemeenten.

VoorzieningenniveauZwartewaterland kent een relatief sterk verenigings-

leven. Voor theaterbezoek moet men uitwijken

naar elders maar het aanbod in Zwolle en Kampen

maakt dat alle inwoners theateraanbod binnen hun

bereik hebben. Voor een film zullen zij echter verder

moeten reizen dan gebruikelijk voor bezoek aan

bioscoop of filmhuis. Zwartewaterland kent maar

een beperkt aantal geregistreerde professionele

kunstenaars. De creatieve sector is relatief gezien

ondervertegenwoordigd.

Algemeen Zwartewaterland is met bijna 22.000 inwoners

een kleine gemeente in Overijssel en bestaat uit

de kernen Hasselt, Genemuiden en Zwartsluis. De

gemeente beschikt over een aantal bijzondere musea

en industriële monumenten, zoals het Stoomgemaal

Mastenbroek aan de Kamperzeedijk, de laatste

werkzame kalkovens van West-Europa en een van de

grootste verzamelingen sierklompen in het Centrum

voor natuur en ambacht Schoonewelle in Zwartsluis.

Bijzondere gebouwen zijn bijvoorbeeld het Oude

Stadhuis, tegenwoordig ingericht als centrum voor

toerisme, cultuur en historie, en korenmolen De

Zwaluw. Genemuiden, tapijtstad van Nederland,

huisvest het Tapijtmuseum en de gemeentelijke

Oudheidkamer.

CultuurbeleidDe gemeente Zwartewaterland heeft geen cultuur-

nota, maar wel een Beleidsnota Cultuureducatie.

Hierin is een integraal cultuureducatief programma

opgesteld met kunst & cultuur, cultureel erfgoed

en muziekonderwijs voor het basisonderwijs in de

gemeente Zwartewaterland. Andere beleidsthema’s

zijn bijvoorbeeld het culturele erfgoed en de musea.

De gemeente wil het aanwezige culturele erfgoed

behouden voor toekomstige generaties en stimuleert

daarom musea en museumbezoek. Dit blijkt ook uit

de kunstwerken in de openbare ruimte, welke zijn

gerelateerd aan de plaatselijke geschiedenis, en het

feit dat er een Historische Canon wordt opgesteld.

Culturele organisaties vormen een tweede aandacht-

punt. Zij worden door de gemeente zowel structureel

als incidenteel gesteund worden om culturele activi-


Zwartewaterland

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


235

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130


Voorzieningen

Zwartewaterland Overijssel














Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

2004

33

2

3

26

1

n.b.

2008

35

2

4

25

1

3


Zwolle


De bestedingen voor cultuur in Zwolle zijn ruim

anderhalf keer hoger dan gemiddeld. Vooral

voor de thema’s Cultuur & Erfgoed en Openbare

Kunstuitingen zijn de uitgaven hoog, tot wel

twee keer het gemiddelde. Bij Cultuur & Erfgoed

wordt dit veroorzaakt door de hoge bijdragen

voor musea, streekcultuur en cultuurhistorie. Bij

Openbare Kunstuitingen profiteert vooral de sector

Podiumkunsten (de theaters Odeon/De Spiegel en

poppodium Hedon). Bij Cultuur & Gemeenschap

en Letteren & Educatie zijn de bestedingen per

inwoner afgenomen, bij dit eerste thema liggen

de bestedingen nu nog op slechts de helft van het

provinciale niveau. Ledenaantallen van de amateur-

kunstverenigingen in Zwolle lopen echter terug en

de verenigingen kampen met financiële problemen.

Onderzoek uit 2007 wees uit dat alle verenigingen

een goed georganiseerd bestaan willen (blijven)

leiden, maar dat ondersteuning daarbij gewenst is.

VoorzieningenniveauEr zijn in Zwolle, zoals in de meeste grotere steden,

relatief weinig amateurkunstverenigingen. Zwolle

heeft echter een bovengemiddeld cultureel voorzie-

ningenniveau en biedt voor elke burger grootschalig

en kleinschalig theater binnen korte reisafstand. Ook

heeft vrijwel iedere inwoner van Zwolle een bioscoop

of filmhuis in zijn directe omgeving. Zwolle kent van

de Overijsselse steden het hoogste aandeel kunste-

naars en heeft na Deventer ook het hoogste aandeel

creatieve bedrijven. De gemeentelijke aandacht

voor deze sector kan daartoe hebben bijgedragen.

Waarschijnlijk kent Zwolle relatief veel creatieve

zzp-ers of kleine bedrijven, want het aandeel banen is

relatief laag.

AlgemeenZwolle, de provinciehoofdstad van Overijssel, is

na Enschede de grootste stad met ruim 116.000

inwoners. Op cultureel gebied vinden er veel activi-

teiten plaats en de gemeente probeert de inwoners

hierover zo goed mogelijk te informeren via de

gemeentelijke website, maar ook via huis-aan-

huis- blad De Peperbus. Daarnaast wordt ook via

specifieke websites informatie gegeven over het

kunsten cultuur aanbod. Een voorbeeld is de website

beeldeninzwolle.nl, waar alle gemeentelijke kunst in

de openbare ruimte wordt weergegeven, aangevuld

met achtergrondinformatie. Een groot deel van de

culturele instellingen wordt door de gemeente gesub-

sidieerd. Voorbeelden zijn de schouwburg, diverse

musea, de bibliotheek, het filmhuis, de kunstuitleen

en het Centrum voor de Kunsten. Naast het aanbod

van deze instellingen hebben ook productiehuizen en

werkplaatsen de aandacht. Een voorbeeld is DOAS

(De Oude Ambachtsschool), een culturele broedplaats

waar kunstenaars en kleinschalige ambachtelijke

ondernemers onderdak hebben gevonden.

CultuurbeleidZwolle ziet zichzelf als cultuurstad in brede zin en wil

dit imago graag versterken. Verbreding is hierbij het

kernbegrip, zowel van het aanbod als van de vraag-

kant. Meer mensen moeten met meer aspecten van

cultuur in aanraking (kunnen) komen. De cultuurnota

van Zwolle, genaamd De Basis op Orde, bestrijkt de

periode 2005-2008 en heeft vier ambities. Dit zijn

het in stand houden, stimuleren en versterken van de

culturele infrastructuur, de samenwerking binnen de

culturele sector maar ook tussen cultuur en andere

disciplines bevorderen, het belang van krachtige

organisaties en het belang om accenten te leggen ten

aanzien van jongeren en makers van kunst.


Zwolle

030

60

90

120

150



Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie


152 175 282 342 154 182

0

30

60

90

120

150

20

50

80

110

140

10

40

70

100

130






Cultuur & Erfgoed

Letteren & Educatie


Cultuur & Economie

Voorzieningen

Zwolle Overijssel










2004

128

3

38

63

24

n.b.

2008

125

2

35

44

43

0


104 Culturele Atlas Overijssel – Bijlagen

Overijssel: voorzieningenniveau per gemeente per thema

Thema Cultuur & Gemeenschap Cultuur & Erfgoed Letteren & Educatie Openbare Kunstuitingen Cultuur & Economie

Aantal amateurkunst- Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aantal professionele Aandeel banen Aandeel bedrijven

verenigingen per Aantal musea met bibliotheek in 3 km met groot theater met klein theater met bioscoop of kunstenaars per in creatieve sector in creatieve sector

Gemeente 100.000 inwoners per 100.000 inwoners of bibliobus in 2 km in 15 km in 10 km filmhuis in 5 km 100.000 inwoners t.o.v. totaal banen t.o.v. totaal bedrijven

Almelo 77 4,2 95 100 100 97 47 2,6% 7,1%

Borne 135 4,8 100 100 100 100 39 3,9% 8,2%

Dalfsen 138 3,7 91 73 41 0 4 2,6% 5,6%

Deventer 103 3,1 98 100 99 92 73 8,3% 12,6%

Dinkelland 168 34,5 86 36 100 23 15 2,4% 4,7%

Enschede 59 2,6 99 100 100 96 67 3,5% 11,0%

Haaksbergen 111 4,1 98 100 100 94 8 3,3% 6,7%

Hardenberg 107 10,3 88 38 95 40 26 1,2% 4,0%

Hellendoorn 144 16,6 95 90 97 75 3 2,6% 5,8%

Hengelo 85 3,7 100 100 100 99 52 4,7% 11,6%

Hof van Twente 136 17,1 94 73 100 61 40 3,8% 7,4%

Kampen 156 12,1 92 100 100 95 67 2,4% 7,0%

Losser 129 8,9 100 95 100 15 13 2,4% 6,5%

Oldenzaal 120 6,3 99 100 100 100 25 3,2% 8,4%

Olst - Wijhe 127 17,3 90 100 100 49 81 2,9% 7,0%

Ommen 144 11,5 89 0 100 0 11 1,2% 3,9%

Raalte 143 5,4 97 42 100 59 24 2,2% 5,3%

Rijssen-Holten 115 13,6 98 79 98 100 8 2,9% 7,0%

Staphorst 50 6,3 89 27 88 0 0 1,3% 2,5%

Steenwijkerland 201 23,1 90 0 70 64 32 3,1% 6,5%

Tubbergen 183 0,0 77 99 81 9 19 1,9% 4,0%

Twenterand 146 17,9 97 82 56 0 6 1,6% 4,7%

Wierden 141 12,8 89 100 100 73 34 4,0% 5,9%

Zwartewaterland 160 13,7 96 100 50 0 5 1,5% 4,1%

Zwolle 75 5,2 99 100 100 98 84 3,4% 11,7%

Overijssel 110 8,4 96 84 94 73 44 3,5% 7,9%

Bijlagen


Overijssel: voorzieningenniveau per gemeente per thema

Thema Cultuur & Gemeenschap Cultuur & Erfgoed Letteren & Educatie Openbare Kunstuitingen Cultuur & Economie

Aantal amateurkunst- Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aantal professionele Aandeel banen Aandeel bedrijven

verenigingen per Aantal musea met bibliotheek in 3 km met groot theater met klein theater met bioscoop of kunstenaars per in creatieve sector in creatieve sector

Gemeente 100.000 inwoners per 100.000 inwoners of bibliobus in 2 km in 15 km in 10 km filmhuis in 5 km 100.000 inwoners t.o.v. totaal banen t.o.v. totaal bedrijven

Almelo 77 4,2 95 100 100 97 47 2,6% 7,1%

Borne 135 4,8 100 100 100 100 39 3,9% 8,2%

Dalfsen 138 3,7 91 73 41 0 4 2,6% 5,6%

Deventer 103 3,1 98 100 99 92 73 8,3% 12,6%

Dinkelland 168 34,5 86 36 100 23 15 2,4% 4,7%

Enschede 59 2,6 99 100 100 96 67 3,5% 11,0%

Haaksbergen 111 4,1 98 100 100 94 8 3,3% 6,7%

Hardenberg 107 10,3 88 38 95 40 26 1,2% 4,0%

Hellendoorn 144 16,6 95 90 97 75 3 2,6% 5,8%

Hengelo 85 3,7 100 100 100 99 52 4,7% 11,6%

Hof van Twente 136 17,1 94 73 100 61 40 3,8% 7,4%

Kampen 156 12,1 92 100 100 95 67 2,4% 7,0%

Losser 129 8,9 100 95 100 15 13 2,4% 6,5%

Oldenzaal 120 6,3 99 100 100 100 25 3,2% 8,4%

Olst - Wijhe 127 17,3 90 100 100 49 81 2,9% 7,0%

Ommen 144 11,5 89 0 100 0 11 1,2% 3,9%

Raalte 143 5,4 97 42 100 59 24 2,2% 5,3%

Rijssen-Holten 115 13,6 98 79 98 100 8 2,9% 7,0%

Staphorst 50 6,3 89 27 88 0 0 1,3% 2,5%

Steenwijkerland 201 23,1 90 0 70 64 32 3,1% 6,5%

Tubbergen 183 0,0 77 99 81 9 19 1,9% 4,0%

Twenterand 146 17,9 97 82 56 0 6 1,6% 4,7%

Wierden 141 12,8 89 100 100 73 34 4,0% 5,9%

Zwartewaterland 160 13,7 96 100 50 0 5 1,5% 4,1%

Zwolle 75 5,2 99 100 100 98 84 3,4% 11,7%

Overijssel 110 8,4 96 84 94 73 44 3,5% 7,9%


Cultuur in Overijssel - gemeentelijke bestedingen per thema per inwoner (bedragen in euro’s)

Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &

2008 Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie inwoners

Almelo 64 3 1 39 20 0 72.287

Borne 46 12 5 28 2 0 20.764

Dalfsen 33 2 2 24 5 0 26.735

Deventer 134 5 42 48 34 5 97.342

Dinkelland 39 2 4 30 3 0 26.116

Enschede 103 2 12 47 38 3 154.753

Haaksbergen 109 60 6 28 15 0 24.378

Hardenberg 57 2 1 39 16 0 58.207

Hellendoorn 72 6 0 45 21 0 36.059

Hengelo 111 8 7 56 40 0 81.088

Hof van Twente 59 5 1 35 18 0 35.181

Kampen 134 3 33 58 41 0 49.385

Losser 40 2 2 35 1 0 22.492

Oldenzaal 63 4 5 37 16 0 31.584

Olst-Wijhe 39 10 0 24 5 0 17.334

Ommen 45 5 3 32 5 0 17.419

Raalte 45 3 1 23 18 0 37.030

Rijssen-Holten 47 2 6 29 11 0 36.667

Staphorst 46 1 11 33 1 0 15.973

Steenwijkerland 54 5 3 28 14 3 43.282

Tubbergen 45 6 4 31 3 1 20.797

Twenterand 32 1 3 18 11 0 33.461

Wierden 41 2 1 34 1 3 23.365

Zwartewaterland 35 2 4 25 1 3 21.930

Zwolle 125 2 35 44 43 0 116.365

Overijssel 82 5 12 39 24 1 1.119.994


Cultuur in Overijssel - gemeentelijke bestedingen per thema per inwoner (bedragen in euro’s)

Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &

2004 Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie inwoners

Almelo 69 3 3 44 19 0 72.227

Borne 51 2 3 38 9 0 20.600

Dalfsen 30 1 1 26 2 0 26.428

Deventer 120 4 32 44 40 0 94.470

Dinkelland 37 1 3 33 0 0 26.094

Enschede 81 4 8 43 26 0 152.989

Haaksbergen 36 2 0 29 5 0 24.123

Hardenberg 38 2 1 26 9 0 57.820

Hellendoorn 56 7 1 39 9 0 36.105

Hengelo 107 3 6 58 40 0 80.961

Hof van Twente 53 3 3 35 12 0 35.000

Kampen 111 4 20 62 25 1 48.949

Losser 46 2 1 43 0 0 22.508

Oldenzaal 48 1 5 36 6 0 31.392

Olst-Wijhe 38 2 3 24 8 1 17.035

Ommen 41 2 5 29 5 0 16.938

Raalte 42 7 2 23 10 0 37.144

Rijssen-Holten 48 2 8 29 9 0 36.170

Staphorst* 98 1 52 45 1 0 15.665

Steenwijkerland 47 4 3 28 12 0 42.846

Tubbergen 43 3 2 36 1 0 20.298

Twenterand 34 1 4 23 5 0 33.493

Wierden 35 2 2 31 1 0 23.343

Zwartewaterland 33 2 3 26 1 1 22.034

Zwolle 128 3 38 63 24 0 110.880

Overijssel 73 3 11 41 18 0 1.105.512

NB: De bestedingen voor 2004 zijn gecorrigeerd voor inflatie (Consumentenprijsindex CBS, 2004 - 2008).

* dit bedrag is een overschatting van de gemeentelijke bestedingen. Waarschijnlijk zijn hier in 2004

Rijksmiddelen (ISV) meegerekend, waardoor de gemeentelijke besteding per inwoner voor 2004 te hoog

uitvalt. De exacte gemeentelijke besteding van 2004 is echter niet meer te achterhalen.


Ontwikkeling gemeentelijke bestedingen per cultuurthema per inwoner 2004-2008 (bedragen in euro)

Stijging / daling tussen 2004 en 2008

Cultuurbestedingen

Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Aantal

2008 Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen inwoners

Haaksbergen 72,59 58,03 5,63 -0,57 9,50 255

Kampen 23,00 -0,76 13,12 -4,86 16,34 436

Enschede 21,49 -1,24 4,45 3,33 11,72 1.764

Hardenberg 19,26 -0,08 -0,32 12,33 7,26 387

Hellendoorn 15,71 -1,44 -0,87 5,71 12,03 -46

Oldenzaal 15,46 3,31 0,18 1,60 10,37 192

Deventer 13,76 1,10 9,89 4,10 -6,52 2.872

Wierden 6,75 0,78 -0,87 2,90 0,65 22

Steenwijkerland 6,65 1,28 0,33 0,65 1,73 436

Hof van Twente 5,49 1,98 -2,36 0,67 5,20 181

Ommen 4,64 3,15 -1,82 2,94 0,37 481

Hengelo 3,46 4,80 0,79 -1,89 -0,24 127

Dalfsen 2,99 1,03 0,49 -1,38 2,85 307

Zwartewaterland 2,30 0,33 1,35 -1,41 0,44 -104

Raalte 2,28 -4,02 -1,15 -0,53 7,98 -114

Dinkelland 2,11 1,35 0,84 -3,21 3,13 22

Tubbergen 2,07 2,76 2,00 -5,61 2,07 499

Olst-Wijhe 0,38 7,34 -2,65 -0,54 -3,49 299

Rijssen-Holten -1,15 0,04 -1,69 -0,88 1,38 497

Twenterand -1,99 -0,77 -0,88 -5,85 5,51 -32

Zwolle -3,57 -0,13 -3,43 -19,55 19,54 5.485

Almelo -4,54 0,51 -1,62 -4,98 1,55 60

Borne -5,55 9,75 1,98 -9,85 -7,17 164

Losser -6,85 0,25 0,61 -8,63 0,92 -16

Staphorst* -52,40 0,07 -40,96 -12,03 0,21 308

Overijssel 8,46 2,00 1,19 -1,78 5,96 14.482

NB: In 2004 is er niet gevraagd naar de sector creatief ondernemerschap, vandaar dat geen vergelijking

gemaakt kan worden tussen 2004 en 2008 voor het thema Cultuur & Economie. Bedragen uit 2004 zijn

gecorrigeerd voor inflatie.

*Het grote verschil in de besteding per inwoner tussen 2004 en 2008 bij de gemeente Staphorst wordt

veroorzaakt door een aanzienlijke afname bij het thema Cultuur & Erfgoed in 2008 ten opzichte van 2004.

Waarschijnlijk zijn hier in 2004 Rijksmiddelen (ISV) meegerekend, waardoor de gemeentelijke besteding per

inwoner voor 2004 te hoog uitvalt. De exacte gemeentelijke besteding is echter niet meer te achterhalen.

110 Culturele Atlas Overijssel – Bronnen

111 Culturele Atlas Overijssel – Bronnen

Gemeente Wierden, Stafafdeling Algemene Zaken en

Communicatie (2005), Beleving van kunst en cultuur

door inwoners van de gemeente Wierden – Wat

verwachten inwoners van de gemeente van de dienst-

verlening door de gemeente

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

(2004), Cultuurnota 2005-2008 - Meer dan de som


(2007), Kunst van Leven, hoofdlijnen cultuurbeleid


(2008), Kerncijfers 2003-2007 Onderwijs, Cultuur en

Wetenschap

Provincie Overijssel (2004), Overijssels programma

Cultuurbereik 2005-2008 “Vuur en Vlam”

Provincie Overijssel (2005), Nota Sociale Actie. Het

provinciale beleid op het gebied van jeugdzorg, kunst

en cultuur, zorg, maatschappelijke ontwikkeling en

integratie 2005-2008

Provincie Overijssel (2007), Actieprogramma Cultuur

& Ruimte 2007-2014

Provincie Overijssel (2008), OVERAL!OVERIJSSEL

Provinciaal programma cultuurdeelname 2009-2012

Provincie Overijssel (2008), Samen &Overijssel! Jeugd,

sociale infrastructuur en cultuur 2009-2012

Provincie Overijssel (2008), Staat van Overijssel 2008

Rapportage

Provincie Overijssel / Deijck-Hofmeester, C. van &

W.J. Raijmakers (2004), Culturele Atlas 2004. Zwolle:

Provincie

Sociaal Cultureel Planbureau (2003), Aanvullend

Voorzieningengebruik Onderzoek 2003. Beschikbaar

via www.dans.knaw.nl

IJdens, T. & E. Hitters (2005), Landelijke evaluatie van

het Actieplan Cultuurbereik 2001-2004 Eindrapport.

Tilburg: IVA

Gemeentelijke cultuurnota’s (indien beschikbaar)

Gemeentelijke begrotingen (indien beschikbaar)

Gemeentelijke websites

Overige websites:

http://www.beeldeninzwolle.nl/

http://www.creatievefabriek.nl/

http://cultuur.overijssel.nl/

http://www.cultuurpleinhellendoorn.nl/

http://www.kco.nl/

http://www.kulturhus.nl/

http://kunstenaars.nu/

http://www.kunstinhardenberg.nl/

http://www.muziekkwartier.nl/

http://www.obd.nl/

http://www.oudommen.nl/

http://provincie.overijssel.nl/

http://overijssel.databank.nl/

http://www.oversticht.nl/

http://twenterandcultuur.nl/

http://www.vscd.nl/

Deijck-Hofmeester, C. van, W.-J. Raijmakers & E.

van Deijck (2007), De provincies: Kijk zo zit dat. De

culturele infrastructuur op regionale schaal in kaart

gebracht. Eindhoven: Lecturis

Eertink, J. (2008), Hoe interesseer ik jou voor high-

brow? Een onderzoek naar de cultuurparticipatie van

Enschedese jongeren en de rol die kunstmarketing

kan spelen bij de bevordering van deze participatie.

Enschede: Universiteit Twente

Florida, R. (2002), The rise of the creative class: and

how it’s transforming work, leisure and everyday life.

New York: Basic Books

Gemeente Almelo, Afdeling Onderzoek en Statistiek

(2005), Internetpanel Almelo over (her)huisvesting

culturele instellingen Hof ‘88

Gemeente Deventer, Afdeling Onderzoek en Statistiek

(2005), Cultuur in Deventer 2001-2005

Bronnen: nota’s, rapporten, websites en publicaties

Culturele Atlas Overijssel 2008

Overijssel is een aantrekkelijke provincie met een breed cultureel aanbod. Provincie en

gemeenten investeren in voorzieningen en creëren randvoorwaarden voor culturele instellingen

en particuliere initiatieven. Deze atlas biedt een overzicht van overheidsbestedingen, cultureel

aanbod én cultuurparticipatie in de provincie Overijssel. Daarbij wordt onderscheid gemaakt naar

vijf cultuurthema’s: Cultuur & Gemeenschap, Cultuur & Erfgoed, Letteren & Educatie, Openbare

Kunstuitingen en Cultuur & Economie.

Culturele Atlas 2008

Documents

Transcript of Culturele Atlas 2008