Vier meter Molenlandschap (1) Molentoogdag provincie N-Holland · 2018. 5. 18. · dhr. Sj. J....

Nr. 6, juni 2000

Maandblad over molens en hun opvolgers 3de jaargang, nr. 6

Molentoogdagprovincie N-Holland

Vier meterMolenlandschap (1)

Bij de omslag voorzijde: Op 18 april 2000 werd de Eendrachtsmolenin Alkmaar met enig ceremonieel officieel in gebruik gesteld. Demolen kan nu voor het eerst sinds zo’n zeventig jaar weer water ver-zetten. Alleen werkt de omgeving die aktiviteit helaas niet in dehand.

Bij de omslag achterzijde: De Wingerdse Wip tussen Bleskensgraaf enOud-Alblas. In 1457 kreeg Wijngaarden een eigen molen die in 1513in brand gestoken werd door plunderende Gelderse soldaten. In 1872werd de nu bestaande molen 1,30 m gerezen, waardoor de vluchttoenam tot 28 m. In 1935 kreeg hij Dekkerwieken. Bij de officiële in-bedrijfstelling ging hij er zo ‘tussenuit’, dat molenaars tientallen jarenlater er nog over praatten. In 1955/1956 werd het scheprad vervan-gen door een vijzel, terwijl na een roebreuk in 1965 de verdekkeringverdween om plaats te maken voor fokken (foto J. Hooghwerff).

COLOFON

Redactie & administratie: Moerdijkstraat 39 2751 BE Moerkapelle,Tel./fax: +31 (0)79-5931303E-mail adres: [email protected]

Verschijning: elf maal per jaar, als regel op de eerste woensdag van demaand. Gedurende de maanden juli en augustus verschijntéén gecombineerd nummer

Uitgave:De 'Molenwereld' is een uitgave van de Stichting MolenwereldBenedenrijweg 521 2987 VA RidderkerkTel.: 0180-411018

Uitgever:dhr. Sj. J. VeermanNeptunushof 28 2931 XS Krimpen a/d LekTel.: 0180-524509E-mail adres: [email protected]

Eindredacteuren:dhr. J.S. BakkerMoerdijkstraat 37 2751 BE Moerkapelle,Tel/fax 079-5931303E-mail adres: [email protected]. W.A. RooseVest 65 2801 VE Gouda Tel.: 0182-522041

Advertenties:J. OttevangerMolenviergang 2 2761 BK ZevenhuizenTel.: 0180-638180 / Fax: 0180-638179 E-mail adres: [email protected]

Abonnementen:Tel.: +31 (079)-5931303 (na 18.00 uur) / Fax: +31 (079)-5931303Nederland ƒ 97,50 per jaar (incl. 6% BTW)

(Leden van de Vereniging 'De Hollandsche Molen', het Gilde van Vrijwillige Molenaars en het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde betalen ƒ 95,-)België: 1850 Bfr per jaar (incl. 6% BTW)Overige landen op aanvraag

De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan.Abonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaanen worden automatisch verlengd tenzij een abonnement uiterlijk 1 december van het lopende abonnementsjaarschriftelijk wordt opgezegdDe in het lopende abonnementsjaar (van januari t/m december) reeds verschenen nummers worden na ontvangst van het abonnementsgeld direct toegezonden,indien nog voorradig

Prijs losse nummers: in Nederland ƒ 12,50; in België 250 Bfr (exclusief porto)

Donateurs van de Stichting Molenwereld ontvangen het blad gratis bij een minimum-donatie van ƒ 125,- Op schenkingen en legaten aan de Stichting Molenwereld isartikel 24 lid 4 van de Successiewet van toepassing

Bankrelatie:Voor Nederland: Postbank 4506935 / Rabobank 3750.30.867Voor België: Postcheque 000-1746998-28

Kopij:Zenden aan de redactie van de Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle

Lay-out en Druk:Vis Offset, Alphen aan den Rijn

ISSN 1387-2974

© COPYRIGHT 2000 Stichting Molenwereld MoerkapelleNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ofopenbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

Inhoud pagina

Molens Actueel 123

‘t betere werk: Molenkunst 129

Vier meter molenlandschap 130J.S. Bakker

Forum: De reconstructie van Het Jonge Schaapaan de Kalverringdijk 136

Molentoogdag provincie Noord-Holland 138Willem Roose

collumn: Het moderne molenleven 140WvdL

Forum: MBO-opleidingen Molenaar/Mengvoederfabrikant? 141

Zoeker 141

RedactioneelIn dit juninummer beginnen we met een wel heel speciale serie in zes af-leveringen die, als hij afgerond is, een poster van de Zaan oplevert vaneen vier meter lengte. Uiteraard kunt u van ons daarbij een grondige toe-lichting verwachten op wat er te zien is of te zien zou zijn geweest.De provinciale molentoogdag in Noord-Holland heeft iets van de sfeervan de toogdagen uit het tijdperk van de mannenbroeders. WillemRoose was erbij en keek zo in de keuken van het Noord-Hollandse mo-lenbehoud.Verder ontvingen we nog een uitvoerige reactie van De Zaansche Molenover het hoe en waarom van de reconstructie van Het Jonge Schaapaan de Zaanse Schans. Daarmee was, met de gebruikelijke rubrieken,het juninummer weer voor een groot deel gevuld, en dat terwijl er nogbrood in de trommel zat. Wat in het vat zit verzuurt niet zullen we maarzeggen. JSB

Afsluitdatum van de kopij voor het juli-augustusnummer van de Molen-wereld: 9 juni 2000; kort nieuws (Molensactueel) mag een weekje later.

1233de jaargang 2000 nr. 6

MOLENSACTUEEL

Informatie bestemd voor deze rubriek: schriftelijk: Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303

telefonisch: W. Roose, tel. 0182-522041E-mail adres: [email protected]

Koninklijke onderscheidingen

In april zijn er ook koninklijke onderscheidin-gen toegekend aan mensen die zich on-der meer verdienstelijk hebben gemaaktop molengebied. Zo werd de heer S. Ba-kema uit Winsum benoemd tot lid in deorde van Oranje-Nassau. Op 13 mei wer-den hem de bijbehorende versierselen op-gespeld door burgemeester A.A. Dees vanWinsum. De heer Bakema (67), laatstelijkmonteur bij PTT Telecom in Groningen be-haalde in 1975 het diploma vrijwillig mole-naar en ging daarna de beide Winsumermolens bemalen: De Ster en De Vriend-schap, die hij met alle zorg omringde.Daarnaast is heer Bakema sinds 1985 pen-ningmeester van het Christelijk mannen-koor Laudamus in Winsum.Diezelfde dag reikte de loco-burgemeestervan Slochteren, mevrouw T. Geuze de be-noeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau uit aan de heer W.O. Bakker (76) inHarkstede, van beroep landbouwer, maardaarnaast zeer actief op maatschappelijkterrein. Zo was hij 34 jaar lang voorzitter envice-voorzitter van de Landbouwvereni-ging Harkstede-Scharmer en lid van de da-gelijkse besturen van het WaterschapDuurswold (1978-1984) en van de Spaar-bank Harkstede. Zeer grote verdiensten liggen er ook op hetterrein van molens, waar hij al zo’n 65 jaaractief is. Van 1951 tot 1998 was hij lid vanhet bestuur van de Vereniging De Holland-sche Molen. Van 1956 tot 1980 fungeerdehij tevens als archivaris voor de regio Noorden van 1990 tot 1998 was hij lid van detechnische commissie van de Vereniging.Sinds 1967 is hij lid van het dagelijks bestuurvan de Slochter Molenstichting die zes mo-lens exploiteert. Vanaf 1967 is hij tevens vrij-willig molenaar op de korenmolen vanHarkstede.Van 1980 tot 1996 was hij lid van de redac-tiecommissie van de Vereniging Vriendenvan de Groninger Molens. Van 1981 tot 1996

De heer W.O. Bakker na het opspeldenvan de koninklijke onderscheiding.(foto P. Timmermans)

was hij lid van de Raad van Bestuur van de Stichting Molendocumentatie. Verdermaak te de heer Bakker deel uit van het be-stuur van de Molenstichting Drenthe. Graagvermelden we ook zijn vele en interessantebijdragen aan het vakblad De Molenaar.Verder ontving ook vrijwillig molenaar TomBos uit Schoorl, vrijwillig molenaar op de ko-renmolen Kijkduin aldaar, een koninklijkeonderscheiding, mede voor de zorg waar-mee hij ‘zijn’ molen omringt.Die dag, nationale molendag, werd nogeen derde Groningse molenman onder-scheiden, te weten de heer R.P. Lemminga,die werd benoemd tot Ridder in de Ordevan Oranje-Nassau. De heer Lemmingageldt met zijn 85 jaar als de oudste actievevrijwillige molenaar. Hij bemaalt de molenDe Dellen in Nieuw-Scheemda.Als vijfde noemen we de Zeeuwse oud-beroepsmolenaar Jaap Wagenaar uitWaarde, die zijn loopbaan als windmole-naar begon, maar in 1956 eigenaar werdvan de maalderij van de Wed. Markusse inWaarde. Het bloed kruipt waar het nietgaan kan: toch bleef Wagenaar in hart ennieren een windmolenaar. Voor een uitvoe-rig en uitnemend relaas over zijn molenaar-sloopbaan verwijzen we naar een artikelvan Frans Weemaes in De Molenaar 1983-47. In 1965 begon hij uit liefhebberij met hetmalen op de achtkante molen in Kruinin-

gen, later kwam daar de Aeolus in Wemel-dinge bij. Ook leidde hij vele vrijwillige mo-lenaars op. Vanaf 1993, toen de korenmo-len De Hoed uit Kruiningen in Waarde in be-drijf kwam is Wagenaar er de molenaarvan en hij verzorgt deze molen met liefdeen vakmanschap.We feliciteren de vijf decorandi van hartemet hun onderscheiding.

Molenopeningen in Friesland en de VS

Jarenlang stonden ze te verkommeren, demolens van Burum en Munnekezijl. Dat leedis inmiddels achter de rug, want beide mo-lens werden op 6 mei na restauratie in be-drijf gesteld. De vang werd gelicht doorburgemeester Visser van Kollumerland, degemeente die door aankoop en restaura-tie beide molens voor het Friese landschapen dorpsbeeld weet te behouden. Beidemolens zijn ondergebracht in de Monu-mentenstichting Kollumerland en Nieuw-Kruisland en zullen door vrijwillige mole-naars bemalen worden. In Munnekezijl assi-steerde molenaarsvrouw Aafke Sikkens bijhet lichten van de vang. Met de restaura-tie van beide molens was in totaal 650.000gulden gemoeid. Aan de andere kant van de AtlantischeOceaan werd op hetzelfde moment eenmolen in gebruik genomen, gebouwd doormolenmaker Molema uit Heiligerlee. Het iseen beltmolen die een plaatsje heeft ge-

Een andere ‘koninklijke’ dag in het le-ven van molenaar Wagenaar uit Waarde:het ophalen van de vang van De Hoedin Waarde met prins Claus.

124 3de jaargang 2000 nr. 6

kregen in Windmill Village bij Fulton. De mo-len, die de naam The Immigrant heeft ge-kregen, werd in bedrijf gesteld door burge-meester Paul Sikkema.Het was de bedoeling om de molenope-ning in Fulton, Burum en Munnekezijl tecombineren via een beeldverbinding persatelliet. Uit kostenoverwegingen zag menvan het beeld af, en met geluid bleek hetniet te lukken. Gelukkig zijn de molens erniet minder om. De molen in Fulton kan wel draaien, maarnog niet malen. Molenmaker Molemahoopt volgend jaar de molen te voltooien.De molen in Burum is gerestaureerd doorDunning, die in Munnekezijl door Doorn-bosch, al met al Gronings vakwerk.

Historische Werkplaats Molen-maker Wiertsema

In het pakhuisje bij molen Dijkstra, Nassau -straat 63 te Winschoten is het grootste deelvan de inventaris van de vroegere molen-makerswerkplaats van wijlen de heer HarmWiertsema te Scheemda opgesteld. Dewerkplaats met bijbehorende woning aande Hoogeweg te $cheemda verkeerde totmedio 1999 praktisch in dezelfde staat alstoen de heer Wiertsema rond 1958 zijn be-drijf om gezondheidsredenen had beëin-digd. Molenmakerij Wiertsema was vanaf1877 op die plek gevestigd.De heer Wiertsema was voor de korenmo-lenaars een belangrijke adviseur en toever-laat op technisch gebied en had ook bij detoenmalige waterschapsbesturen een uit-stekende naam. Zijn werkgebied lag voor-namelijk in de regio maar had blijkens denagelaten bescheiden ook ver daar buitendiverse klanten. Een van zijn specialismenwas het in de lengte doorboren van demolenas in een draaiende molen.Een van de erfgenamen, die de heerWiertsema tot zijn dood in 1979 had ver-zorgd en in het huis was blijven wonen, zag

Molenmaker Harm Wiertsema (1892 -1979). Zijn bedrijf werd voortgezetdoor Albert Roemeling, thans Molemate Heiligerlee.

zich genoodzaakt het geheel te verkopen.De werkplaatsinventaris dreigde daardoorop de schroothoop te verdwijnen. Me-vrouw Talens was echter bereid de werk-plaatsinventaris af te staan onder voor-waarde, dat het geheel zo compleet mo-gelijk in Oost-Groningen zou worden be-waard. De Historische VerenigingScheemda heeft de hiervoor nodige con-tacten gelegd. Mevrouw Talens is inmiddelsoverleden.Voor het beheer van de werkplaatsinven-taris is vervolgens de Stichting HistorischeWerkplaats Molenmaker Wiertsema opge-richt. Voorlopig bestaat het bestuur uit deheren J.P. Koers te Midwolda, G.J. de Vrieste Scheemda en B. Oomkens. Vrijwilligers,waaronder vrienden van de familie Wiert-sema/Talens, hebben de werkplaatsinven-taris naar het door de gemeente Winscho-ten beschikbaar gestelde pakhuisje over-gebracht en vervolgens de werkbankengeplaatst, losse gereedschappen en ver-dere benodigdheden gesorteerd, zo goedmogelijk schoongemaakt, voor een deelgeconserveerd en op de nieuwe plek op-gesteld. De lintzaag, de schaafmachine,de houtdraaibank en de slijpsteen zijn voor-lopig neergezet en zullen te zijner tijd aanhet opnieuw te plaatsen oude drijfwerkworden gekoppeld.Vervolgens zullen in samenwerking met deGroninger molenorganisaties plannen wor-den ontwikkeld om het geheel voor eenbreder publiek aantrekkelijk te maken eneventueel de huisvesting te verbeteren.De historische werkplaats is alleen op af-spraak te bezoeken. Wat is er zoal te zien?Werkbanken met (voor een deel antieke)handgereedschappen, engelse takels, ta-kelblokken, vijzels, heren, dommekrachten,andere benodigdheden, de hierboven ge-noemde machines, de telkens verlengbareassenboor, een grote verzameling kammenen modellen van kammen, voorzien van af-metingen, aantallen, naam van de mole-naar, etc, diverse molenonderdelen, enz.enz. Enkele stukken stammen uit de 18eeeuw.Contactadres: B. Oomkens, Nassaustraat65, 9675 EN Winschoten. Tel. 0597-414269.Stichting Historische Werkplaats Molenma-ker WiertsemaOp 12 mei opende burgemeester mevrouwG.M.C. Jonkman-Jansen van Scheem dahet bovengenoemde museum in aanwe-zigheid van vele familieleden van HarmWiertsema. De familie Wiertsema schonk tergelegenheid van de opening 2000 heitjes,ofwel 500 gulden, terwijl de heer Dijkhuis uitWinschoten dit bedrag verdubbelde (Aan-vulling op bovengenoemd bericht).

Miljoenendans rond Passie-bloem?

Makelaar Willem Bramer, lid van de werk-groep die de bouw van het nieuwe stadionvoor FC Zwolle voorbereidt, stelt dat het be-houd van De Passiebloem op zijn huidigelocatie aan de Vondelkade in de ongun-stigste scenario acht miljoen gulden gaatkosten als het stadion op de plaats van het

oude wordt gebouwd. In het bouwplan zijnnamelijk langs de Ceintuurbaan kantorenopgenomen. De bouwhoogte ervan ismede bepalend voor de opbrengsten.Wanneer de kantoorgebouwen laag moe-ten blijven voor de windvang van De Pas-siebloem, dan kan dat acht miljoen guldenkosten, een bedrag waarvoor FC Zwollegecompenseerd wil worden. Volgens Bra-mer is de molen dat niet waard. Blijft dus hetmotorisch aandrijven van de molen of ver-plaatsen van de molen, waarbij de eerdergenoemde locatie bij het Kleine Veer naarHattem weer in beeld komt. De stadion-plannen zullen de animo om te verplaatsenvergroten, althans in de plaatselijke politiek.De buurtbewoners zullen zich in het lichtvan eerdere afspraken bij de neus geno-men voelen om over het geïnvesteerdegeld voor molen en biotoopverbeteringmaar te zwijgen.

Dat de inmiddelsbijna dertig jaaroude lange spruitzijn langste tijdgehad had wasbekend. Dat ookde even ou dekorte spruit even-eens aan het lin-ker uitein de aanhet inrotten waswisten we ook. Vervanging binnen en-kele jaren was gepland. Totdat in okto-ber 1999 plotseling bleek dat het kruiradbegon aan te lopen op de stelling.Het vaststellen van de oorzaak was eenfluitje van een cent. Het linker uiteindevan de lange spruit bleek zodanig te zijningerot dat bij de bevestiging van delange schoor nog maar nauwelijksgoed hout over was. In goed en sneloverleg tussen de beheerder van demolen, i.c. de Stichting Vrienden van deGelderse Molen, en de eigenaar — degemeente Barneveld — werd beslotenom de molenmaker onmiddellijk op-dracht te geven om beide spruiten tevervangen. Om hangende de uitvoe-ring daarvan toch veilig te kunnendraaien werd de lange spruit over meerdan een meter gespalkt met een viertalhoekljnen (ijzeren L-profielen), waarbijde bout van de lange schoor dwarsdoor twee van de hoekijzers werd ge-stoken. Lelijk, maar wel effectiefEind april was het zover dat molenma-ker Endendijk aan de eigenlijke klus kon-den beginnen. Het wisselen van delange spruit is relatief het eenvoudigst.De lange schoren eraf- de molen over-hek gezet om de nodige ruimte tussenbovenas en spruit te krijgen; de boutendoor de voeghouten los; lichten — aaneen kant, buiten de molen, met dekraan, en binnen aan de andere zijdemet een soort dommekracht, en schui-

Herstel De Hoop Garderen


Inbedrijfstelling korenmolen De Hoop in Rha

De korenmolen van Rha stond tientallen ja-ren stil. Aan onderhoud werd al tientallenjaren niets meer gedaan. De staat van DeHoop laat zich raden; een ruïne. Aan plan-nen voor restauratie geen gebrek; hetbleef alleen bij plannen. De Hoop had be-ter De Wanhoop kunnen heten. De uitvoe-ring van een sloopvergunning leek eenkwestie van tijd. In 1995 kocht het Amster-damse echtpaar Hofman de molen en hetwoonhuis. Toen hij daarvan mededelingdeed aan het kantoor van ‘De Holland-sche Molen’ zei de directeur: ‘Weet je welwaar je aan begint?’Toch kreeg de restauratie van de molenkans van slagen dankzij het enthousiasmevan het echtpaar Hofman en de gemeen-schapszin in de buurtschap Rha (met

ven maar. De korte spruit is een stuk las-tiger omdat die echt deel uitmaakt vande constructie van de kap. Met behulpvan dommekrachten wordt voorzichtig(!) zoveel ruimte gemaakt dat het ach-terkeuvelens losgenomen kan wordenmiddels het doorzagen van (veel) spij-kers en de houten pen- en gatverbin-dingen in de korte spruit. De korte scho-ren en de staartbalk er af en de spruitkan gewisseld worden.Dinsdag 25 april werd met het werk opde molen begonnen; de vrijdag daar-aan volgend was De Hoop weer maal-vaardig. Prima werk van de molenma-ker. En ook een prima voorbeeld vanvlot en doortastend optreden van be-heerder en eigenaar! G.H. Graauw.

Herstel De Hoop Garderen

De molen in Garderen omstreeks1930. Links de motormalerij, maarbij wind moet de molen gaan! Destaat van de molen is niet best: debalie ziet eruit alsof hij ieder mo-ment kan inzakken en de staartheeft ook een steuntje nodig. Zoging dat toen. De vang heeft nogeen wipstok. De huidige trommel-vang dateert van de restauratie van1939 en aangebracht op suggestievan Van Bussel: nooit meer een bre-kende vangstok!

slechts circa veertig inwoners!). De molenwerd ondergebracht in een stichting dieeen paar grote manifestaties op touw zetteen dat bracht geld in het laatje waarmeeeen basis kon worden gelegd. Op zater-dag 21 november gingen de kap met deroeden van de molen als begin van degrootscheepse restauratie, die nu op 6 meiwerd afgesloten met een groots molen-feest in de stijl van de eerdere. De Geldersegedeputeerde Peters haalde hierbij devang op. Tijdens de toespraken was er - enterecht - bijzonder veel lof voor het echt-paar Hofman, zonder wie Rha waarschijnlijk‘hopeloos’ zou zijn.Molenmakers Vaags uit Aalten hebben demolen grondig aangepakt. Tijdens de res-tauratie kwamen nog een aantal bijzon-dere molenzaken aan het licht, met alsklapper de op bijzondere manier ingekorteas (zie Molenwereld 1999-2). De molenheeft bij de restauratie het wieksysteemTen-Have behouden, maar de kruiliermoest wijken voor een nostalgisch kruirad.Voor de restauratie was alles even slecht,zodat er enorm veel vernieuwd is.De Hoop is nu een plaatje om te zien, terwijldeze molen de hele twintigste eeuw dooruiterlijk met weinig schoon bedeeld was,voor het oog vaak balanceerde op derand van het verval. Het was een echtwerkpaard (zie omslagfoto Molenwereld1999-1), zoals er vroeger zoveel waren: alsze maar konden malen; de rest was voorveel molenaars, vaak noodgedwongen,minder belangrijk. Nu heeft de molen meerhet uiterlijk van een luxe paardje, waarbijhet uiterlijk flink is gewijzigd, maar zo kan demolen met nieuwe kracht de toekomst in.

Actie herbouw De Windhond inSoest

Al tientallen jaren worden er in Soest plan-nen gemaakt voor de herbouw van de in

De molen van Rha bij de opening.(foto: H. van Steenbergen).

Gedeputeerde Peters licht de vang metassistentie van de Gelderse molendes-kundige Heijdra en molenmaker AndréNibbelink.

1930 gesloopte korenmolen De Windhond.Sinds september 1999 is plaatselijk weereen stichting actief met fondsenwerving.Eén van de struikelblokken voor de her-bouw is de (te) geringe steun van de ge-meente die een zeer afwachtende hou-ding inneemt. Om Soest actief te makenheeft de molenstichting in mei een bijzon-dere actie op touw gezet. Huis aan huis zijnposters bezorgd met de tekst ‘Molenweg?Molenterug!’ met het verzoek die zichtbaarachter het raam te hangen opdat duidelijkis hoe men in Soest over de herbouw vandeze stenen molen op de Soester Engdenkt. Zij die de poster ophingen maaktenkans op een prijs, die door Soester onder-nemers werd beschikbaar gesteld. Inmid-dels heeft de stichting 450.000 gelden aantoezeggingen binnen van de naar ver-wachting vereiste twee miljoen gulden. Destichting heeft ook een eigen website:www.windhond.nl

Onthulling gevelsteen Klaarwaterin Utrecht

Tijdens Nationale Molendag werd in wijk Cte Utrecht in een appartementencomplexaan de Oranjestraat een kopie onthuldvan de gevelsteen die daar tot 1966 deherinnering aan de molen Klaarwater le-vend hield. In 1532 wilde stadhouder VanHoogstraten de vesting versterken. Het eer-ste bolwerk dat tot stand kwam was deMorgenster bij de Weertpoort. Op 28 juni1558 krijgt de houtkoper Gerrit Willemsz.toestemming er een wind- en een rosmo-len te bouwen. De laatstgenoemde blijkt in1615 al verdwenen te zijn. In 1670 wordt demolen Lambrechtsmolen genoemd. In1753 werd de molen gesloopt na uitge-kocht te zijn door het korenmolenaarsgildewegens overcapaciteit van de aanwezigekorenmolens. Tien jaar later, in 1763 vroegen kreeg de steenhouwer Jan Verkerk toe-


stemming om op de plaats van de vroe-gere Klaarwater een cement- en runmolente mogen bouwen, een achtkante balie-molen. Deze molen wordt ook wel De RodeMolen genoemd, omdat Jan Verkerk aanVismarkt 13 een pand bezat dat zo heetteen waarin een gevelsteen zat van eenstanderdmolen. De opvolger van de Klaar-water heeft niet lang bestaan. In 1821 ver-leende het stadsbestuur een afbraakver-gunning. Toen aan de Oranjestraat, aan deachterzijde van het terrein waarop de mo-len had gestaan een nieuw fabriekscom-plex werd gebouwd metselde men hierineen gevelsteen van een standerdmolen. In1966 werd het complex, waarin o.a. de be-kende mosterdfabriek van Van Rijn geves-tigd was, gesloopt en verhuisde de gevel-steen naar de gemeentelijke dienst Stads-ontwikkeling. Deze steen was te bescha-digd om weer aan te brengen en vandaardat steenhouwer Koos Boomstra er een na-tuurgetrouwe kopie van heeft gemaakt.

De oorspronkelijke gevelsteen van DeRode Molen/Klaarwater.

Molen van de Eendrachtspolderbij Alkmaar kan weer echt malen

Buiten zuidwestelijk Nederland hebben erniet veel stenen watermolens gestaan enanno 2000 zijn dat er nog minder. Om diereden is de stenen molen van de Een-drachtspolder een vreemde eend in debijt. Het motief om hier een stenen molen tebouwen zal wel altijd een raadsel blijven.Nu was men in Alkmaar wel op stenen mo-lens gesteld. Toen in 1757 de korenmolenDe Monnik aan vervanging toe was advi-seerde het stadsbestuur de eigenaars omeen stenen molen neer te zetten in plaatsvan een met riet gedekte achtkant omdatdit de stad tot sieraad zou strekken. Hetstadsbestuur ging hierin zover dat men be-reid was om over de meerkosten, 4000 gul-den, voor toen een groot bedrag, op hy-potheek te verstrekken tegen 21⁄2 procentper jaar. Of dit Alkmaarse ‘welstandstoe-zicht’ ook een rol gespeeld heeft bij debouw van De Eendracht in 1771 is zeer devraag, maar niet geheel en al onmogelijk.De Eendracht, die zijn naam dankt aaneen combinatie van drie polders, bleef tot1931 in bedrijf, waarna een naast de molengebouwd elektrisch gemaal de bemalingovernam. Nadat de molen buiten bedrijfkwam werd het scheprad uit de molen ge-haald en werden de waterlopen gedicht.In 1953 koopt de gemeente Alkmaar demolen en laat hem restaureren. Opruk-kende woningbouw en groenvoorzienin-gen zorgen er evenwel voor dat de moleningebouwd en ingegroeid raakt, waardoorDe Eendracht degenereert tot een ‘tuinka-bouter’. Dat neemt niet weg dat de molenrond 1975 weer gaat draaien dankzij de in-spanningen van vrijwillige molenaars al isde situatie niet ideaal: geen wind en geenwerk. Daar kwam bij dat de molen gebre-

De aanleg van de provinciale weg N 228 langsMontfoort, voor de oorlog, leidde tot vele vergeefseprotesten omdat de stadsgracht aan de zuidkantvan dit stadje voor dit doel gedempt werd; eenenorm verlies aan stadsschoon. De molen De Valkwerd in die val meegetrokken. In plaats van weer-spiegelen in de stadsgracht raast het verkeer langshem heen terwijl op de andere hoek een garage-complex kwam. Deze garage is nu gesloopt, waar-door iets van de oude glorie van weleer is hersteld;zij het niet van lange duur. Op de plaats ervan moetnu een nieuwe supermarkt komen, waarvan debouwhoogte op 8,25 m werd gesteld. De super-markt op zich riep al protesten op van plaatselijkewinkeliers die concurrentie vreesden, maar dehoogte van het pand viel verkeerd bij degenen diede molen ter harte ging. Aan dit bezwaar is tege-moet gekomen door de bouwhoogte aan de kantvan de molen te verlagen tot 6,86 m. Het is alleenjammer dat men voor de supermarkt geen andereplaats heeft gevonden. Het uitgraven van de stads-gracht ter plekke zou ongetwijfeld de mooiste optiezijn geweest, maar het prijskaartje van zoiets zal erniet om liegen. Zo werkt een planologische beslissingvan een zeventig jaar geleden - het dempen vande gracht - nog steeds door. a) Montfoort: idyllisch plekje aan de vestinggracht.

Bouw supermarkt bij molen Montfoort

ken ging vertonen. Ze vormden de aanzettot een grootscheepse restauratie, waar-mee in december 1998 officieel werd be-gonnen met het afnemen van de kap vande molen. De meest in het oog springendewerkzaamheden bestonden uit het herstelvan het metselwerk van de romp, het weerin orde maken van de waterlopen en hetmaken en plaatsen van een geheel nieuwhouten scheprad, waardoor de molenweer functioneel werd. Verder kreeg demolen twee nieuwe Straathof-roeden. Voorde verdere werkzaamheden: zie Molenwe-reld 1999-3-53 en 1999-12-243. Op 19 april

Het op de wind zetten van De Een-dracht in Alkmaar, waarbij balonnenhet luchtruim kiezen.

De millenniumvlaggen deden in Alk-maar opnieuw goed dienst bij de ope-ning. De zeilen zijn nogal smal, maarer komen nog nieuwe.


b) Montfoort: van water tot asfalt. Links de nu gesloopte garage.

Bouw supermarkt bij molen Montfoort

werd de volledig herstelde molen officieelen onder grote belangstelling in gebruikgenomen door wethouder monumenten-zorg A. Epskamp door het op de windkruien van de opgezeilde molen, waarbijeen groot aantal ballonnen de lucht in gin-gen. Het obligate lichten van de vangbleef achterwege, zodat de toeschouwerseen draaiende, en helemaal een weer wa-ter verzettende molen misten. Nu zou hetlaatste moeilijk zijn gegaan vanwege dezwak ke wind. Ongetwijfeld zal vrijwllig mo-lenaar Andreas de Vos het gemis latergoed gemaakt hebben. Ter gelegenheidvan de inbedrijfstelling van de molen waser een fototentoonstelling over de restau-ratie ingericht in het wijkgebouw Bergerhof.

‘t Roode Hert UIT !!! de kunst

Tijdens de Nationale Molendag op 13 meiopende wethouder Epskamp van de ge-meente Alkmaar de expositieruimte Koren-

molen ‘t Roode Hert UIT !!! de kunst in de ko-renmolen te Alkmaar-Oudorp De eerste expositie staat, hoe kan het ookanders, in het teken van molens. Het themais ‘MOLENS ANDERS BELICHT’ en omvattwee foto series. Zij komen uit de Kunstcol-lectie van het Provinciaal Bestuur vanNoord-Holland en zijn recentelijk gemaaktdoor Marijke Diel en Jim Zielinksky.Nelleke en John van Ham willen zo bezoe-kers van hun molen ook kennis laten makenmet verschillende kunstvormen uit verledenen heden. Zij willen beroeps- en amateur-kunstenaars de gelegenheid geven hunwerken te exposeren in een niet alle-daagse omgeving. Want wie kan er pratop gaan ooit in een vol bedrijf zijnde ko-renmolen geëxposeerd te hebben.Voor het bezoekend publiek is de expositie-ruimte vrij toegankelijk tijdens de opening-stijden van de molenwinkel: dinsdag t/mvrijdag van 08.00- 12.30 uur en 13.30- 18.00uur. Zaterdag van 08.00- 12.00 uur. Korenmolen ‘t Roode Hert.

Expositie restauratie Kyck overden Dyck in Dordrecht

De restauratie van de molen vordert ge-staag: op 10 april werd de kap van de mo-len gehaald om eraan (en aan de kuip) tekunnen werken. Verder is men bezig aanhet herstel van het metselwerk; met nameook het dichten van scheuren die ontstaanzijn bij het rechtzetten en opvijzelen van demolen. De zolderbalken worden met kunst-hars aangegoten en opnieuw ingemet-seld.In de ABN-AMRO-bank, Stationsweg 2 3311JN Dordrecht wordt van 26 mei tot 14 juli2000 een expositie gehouden over de res-tauratie van de laatste Dordtse molen, deKyck over den Dyck. De expositie heeft be-

trekking op:- de onttakeling als begin van de restau-

ratie;- het maken van de nieuwe fundering;- het rechtzetten en opvijzelen van de

molenromp;- de restauratie van de zolderbalken;- het herstel van het metselwerk.De expositie is samengesteld uit foto’s vande heren B. den Hartog en H. van Steen-bergen, waaraan bouwtekeningen enenige oude foto’s uit het gemeentearchiefzijn toegevoegd. De openingstijden van deexpositie zijn: maandag t/m vrijdag van9.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 9.00 tot13.00 uur.B. den Hartog/H. van Steenbergen.

‘t Roode Hert in Alkmaar-Oudorp,eerder pelmolen De Witte Klok inZaandam-O. Het was, afgezien van ‘t kleine Haantje in Westzaan, de laatstevan tientallen Zaanse molen die uit deZaanstreek ‘verbannen’ zijn.

Restauratie korenmolen ‘s-Gravenzande rond

Op 18 april ging de gemeenteraad van ‘s-Gravenzande akkoord met het voorstel totrestauratie van de plaatselijke korenmolen,waarna molenmaker Verbij uit Hoogmadezeer snel de opdracht verkreeg. De totalekosten bedragen 1,2 miljoen gulden, waar-van 212.000 gulden rijkssubsidie. De provin-cie komt neemt 25% van de kosten voorhaar rekening. Bij deze restauratie vormt dedakbedekking uit leien een bijzonder pro-bleem. Ze blijken asbesthoudend te zijn enmoeten nu vervangen worden door asbest-vrije eterniet-leien. Voor 1908 stonde molen bij het station Al-phen a/d Rijn als watermolen voor de pol-der Kerk en Zanen. In het genoemde jaarverhuisde hij naar ‘s-Gravenzande om daarkorenmolen te worden bij een bestaandemaalderij. Dat lijkt vreemd, de omgekeerdewereld, maar het is meer voorgekomen; bij-voorbeeld ook bij de Venemansmolen inWinterswijk. Het gebouw van deze maalde-rij is in ‘s-Gravenzande nog aanwezig en hetzou om genoemde reden alleszins de


moeite waarde zijn om het totale ensem-ble van molen en maalderij voor de toe-komst te bewaren.

Werkboot bij De Salamander tewater gelaten

De authentieke sfeer van een molen - enzeker van een bedrijfsmolen - staat en valtbij de aanwezigheid (of afwezigheid) vande losse inventaris als gereedschappenenz. Posters en plaatjes veranderen daarniets aan, noch een soort alternatieve uit-dragerij van allerhande ‘antieke’ voorwer-pen die weinig of niets met de molen vandoen hebben. Vooral bij zaagmolens valtde enorme hoeveelheid losse stukken op.Als ze ontbreken dan blijft het een ‘dooieboel’. Het is dan ook een loffelijk strevenom die inventaris compleet te houden ofzelfs aan te vullen.Onlangs is daarvan een voorbeeldig staal-tje getoond aan de zaagmolen De Sala-mander in Leidschendam. Het is bekenddat er bij deze molen een ijzeren, omstreeks1920 gebouwd, werkbootje heeft behoorddat is gebruik om afgezonden stammen telichten. Dit bootje was foetsie. MolenaarGiel de Graaf uit Oud Verlaat vermoeddedat de oud-eigenaar van de molen, JanKoerts, het met zijn woonark had meege-nomen richting Gouda, waar het in een af-gesneden bocht van de Gouwe terechtkwam zo bleek. De Graaf ging op jacht enmet succes. Iemand herkende het bootjevan de foto’s die De Graaf bij zich had. Hetbestond nog, maar lag alleen onder water:gezonken. Giel de Graaf liet zich niet ont-moedigen. Nadat Koerts bereid was hetschuitje af te staan werd het met de me-dewerking van provinciale waterstaat ge-licht en naar Leidschendam gebracht,waar het over de sleephelling in de zaag-loods werd getrokken. Het vlak bleek on-herstelbaar slecht te zijn, zodat de booteen hele nieuwe bodem kreeg. Voor hetgrove werk is er een paar keer een lasser bijgeweest, maar verder heeft De Graaf hetbootje eigenhandig hersteld. Het ziet er nuvlekkeloos uit, zo mooi als het bij de afleve-ring waarschijnlijk niet eens is geweest. Op2 mei volgde de tewaterlating, waarbij denaam voor het scheepje ‘Kantje-boord’door twee kleindochters van De Graaf

werd onthuld. De tewaterlating zelf werdverricht door oud moleneigenaar JanKoerts. Tijdens het feestelijk samenzijn lietDe Salamander ook zien waar hij toe instaat was met het zagen van een 22 meterlange stam.

Schilderijenexpositie ‘Kracht vande molen’ in Museummolen DeNieuwe Palmboom te Schiedam

In museummolen De Nieuwe Palmboom isvan 10 mei t/m 17 september 2000 een ex-positie te zien van de Vrije SchildersgroepIMABNA, met als thema ‘Kracht van demolen’. De groep, bestaande uit dertien le-den, ontleent haar naam aan de woordenIMpressionistisch ABstract, NAïef. De ledengeven ieder op eigen wijze vorm aan deschilderkunst. Hierdoor is het werk zeer ge-varieerd, heeft het een persoonsgebon-den stijl en geeft het een verfrissend enkleurrijk beeld weer.Geïnspireerd door symboliek, kracht, func-tie en architectuur van molens, zijn er eentwaalftal gevarieerde schilderijen en etsengemaakt. Deelnemende exposanten zijn:Ferry Albers, Gerard Bosman, Truus de Fon-kert, Simone de Knecht, Ellen Liang, ErnstMostert, Cas Odijk, Hans van Overbeek,Ben Verbrugge en Gerard de Vree.Museummolen DE MEUWE PALMBOOM,Noordvest 34, Schiedam (010-4267675) isgeopend van dinsdag t/m zaterdag van11.00 - 17.00 uur; ‘s zondags vanaf 12,30 uur.Toegangsprijs volwassenen ƒ 4,00; kinderen(tot 12 jaar) ƒ 3,00. Stichting De Schiedamse Molens.

Nieuw adres Tanger

In het aprilnummer kondigden wij eennieuwe serie ansichtkaarten van de heer K.Tanger uit Westzaan aan. Het is wellicht nut-tig om te weten dat de heer Tanger dezemaand verhuist en daardoor moeilijker be-reikbaar is. Het nieuwe adres is, met ingangvan volgende maand:

Broeksloot 19, 3474 HS Zegveld, tel. 0348-470465.

Tentoonstelling StadtmuseumBorken

In het Stadtmuseum te Borken (D) wordtvan 7 mei t/m 12 juni een tentoonstellinggehouden van modellen van molens enlandbouwwerktuigen. De molenmodellenzijn gemaakt in schaal 1 op 10 door KarlFlück uit Borken-Marbeck. Flück stamt uiteen oude molenaarsfamilie en is ook zelftientallen jaren molenaar geweest. In dieperiode heeft hij veel authentiek materiaalover molens verzameld plus een aantalwerkende modellen gemaakt van diversesoorten en typen molens, waarvan degrootste bijna 2,5 m hoog is. De landbouw-werktuigen als karren, ploegen enz. zijn ge-maakt door Matthias Soppenberg uit Raes-feld. Behalve de modellen worden er ookvoorwerpen, afbeeldingen en documen-

ten tentoongesteld.Het Stadtmuseum is gevestigd aan Markt-passage 6 en van dinsdag tot vrijdag geo-pend van 15.00 - 18.00 uur, zaterdag van10.00 - 12.30 uur en zondag van 10.00 -12.30 uur en van 14.30 - 17.00 uur.

in ‘t kort:

• Op 10 mei werden in Burgwerd de roe-den gestoken in de nieuwe molen voor deTjaerdt van Aylvapolder, welke eerder inHallum stond (waterschap Vijfhuizen) endaar moest verdwijnen voor de uitbreidingvan een bedrijfsterrein. Op 3 juni volgde deinbedrijfstelling door minister Jorritsma die inhet nabijgelegen Bolsward woont. Mole-naar is Siem Kamstra uit Wommels.• Molenmaker Groot Roessink uit Voorst zouin mei beginnen met het vernieuwen vanal het houtwerk aan het wiekenkruis van deBolwerksmolen in Deventer. Dit gaat voorlo-pig niet door, want bij het opnemen vanhet werk door de molenmaker bleken deroeden te slecht om daar nieuw houtwerkin te zetten. Er wordt nu geld gezocht omhet hele wiekenkruis te vernieuwen. Verderheeft de gemeente Deventer aan een ar-chitect opdracht gegeven om een restau-ratieplan voor de molen te maken. • Tijdens de Nationale Molendag, op 13mei, werd de gerestaureerde krijtmolen d’Admiraal in Amsterdam-Noord (Buiksloot)in gebruik gesteld door dr. Th.A.J.W. Wajer,voorzitter van de vereniging van bedrijvenAmsterdam-Noord. Bij die gelegenheidwerd tevens het eerste molencertificaatuitgereikt aan de heer J.N.M. Hexspoor vandrukkerij Spinhex Amsterdam BV.• Op 13 mei was de in herbouw zijnde ko-renmolen De Adriaan in Haarlem opgeno-men in een fietsroute. Bij de molen bestondde gelegenheid om een videofilm en eenfoto-expositie over de geschiedenis van demolen en de herbouwaktiviteiten te bekij-ken. Bovendien kon men het nieuwe Adri-aan Jopenbier proeven.• Op 12 mei werd molen De Traanroeier inOudeschild ba restauratie weer in bedrijfgesteld door Bert Koning uit Oudeschild diehet initiatief heeft genomen tot een aantalpublieksacties voor het behoud van demolen. De molen is nu weer ingericht als‘gewone’ korenmolen, terwijl hij het bijzon-dere elektriciteitsopwekkingsverleden niethelemaal heeft afgeschud.• Tijdens Nationale Molendag is er in Cad-zand actie gevoerd om geld in te zamelenten behoeve van groot onderhoud aan dekorenmolen Nooitgedacht in die plaats.• De roeden van de korenmolen in hetZeeuws-Vlaamse Kuitaart zijn in afwachtingvan restauratie in eigen beheer kaalgezetdoor leden van Stichting Molen Vogelzicht.Tijdens de Nationale Molendag is terplaatse actie gevoer voor het herstel vande molen.• Op 10 mei sloeg de bliksem in de koren-molen De Hoop in Bavel. De brandweerdie met drie wagens uitrukte en snel terplaatse was behoefde niet in actie te ko-men. Wel is de elektrische bedrading doorde inslag vernield.

De boot gaat als nieuw het water in.Aan de binnenzijde zit een rij ijzerenklampen om gelichte stammen vast tezetten.


‘t Betere Werk

MolenkunstVan Peter Paul Klapwijk ontvingen we aanvullende enverbeterde informatie over de molenkunst met DeGraankorrel in Delfshaven (Molenwereld 2000-5-102)“Jullie schrijven jullie over het kunstproject van DanielKnorr in Delfshaven. De informatie kwam denk ik vooreen deel uit het Rotterdams Dagblad (klopt, JSB).Daarin word ik namelijk ook opgevoerd als eigenaarvan deze schone molenstomp. Ik ben slechts, in alle ne-derigheid, vrijwillig molenaar van De Distilleerketel, eenmolen die een stukje verderop te vinden is. De feitelijkeeigenaar van De Graankorrel is de advocaat de heerHaagman, bekend van de advertentie achterop Mo-lens, van De Hollandsche Molen. Via via kende ik hem,en ik heb Daniel (en niet David) met hem in contact ge-bracht. Zijn grote enthousiasme werkte kennelijk aan-stekelijk, want diverse bedrijven verleenden vervolgensgratis medewerking: Nedwind, Hollandia, De DordtseKil, noem maar op. Dat ook de deelgemeente Delfsha-ven zich qua vergunningsverlening van zijn goede kantliet zien (een en ander binnen een week geregeld....)was extra leuk. Jullie zeggen voorts over mij dat ik foto-graaf ben. Dat klopt: In de kunstkrant De IJsberg ver-scheen bijgaande foto van mij over het kunstenaars-project (breeduit op de voorpagina!) in zwart wit .”

Foto van Peter Paul Klapwijk met alle drie deDelfshavense molens in verschillende uitvoering:een malende Distilleerketel, een onttakeld Vertrouwen en een kunst- Graankorrel. Het is op zich al bijzonder om de drie Delfshavense molens op één foto te zien.

• De monumentencommissie van de ge-meenten Drimmelen heeft een positief ad-vies gegeven op een verzoek van deheemkundekring Willem Snickerieme enmevrouw Van Andel-Den Dunnen om deromp van de molen van de polder Schud-debeurs bij Lage Zwaluwe te beschermen.Als de gemeenteraad hiermee akkoordgaat betekent dit dat de gemeente deRDMZ zal adviseren de romp op de rijksmo-numentenlijst te plaatsen.

Molenkalender

• 12 juni Deutscher Mühlentag• 13 juni Jaarvergadering Vereniging vanNederlandse Particuliere Moleneigenarenin café-restaurant De Oude Molen inGroesbeek.• 17 juni Doorstartfeest molen De Passie-bloem Zwolle• 18 juni Dansk Mølledag• 18 juni Journée des moulins (Frankrijk)• 24 juni Molendag Tholen en Sint Philips-land • 24 juniWestlandse Molendag• 24/25 juni Brabants Molenweekend• 29 juli Molendag Noord- en Zuid-Beve-land • 26 augustus Molendag Zeeuwsch-Vlaan-deren

• 26 augustus Drentse Molendag.• 30 septemberMolendag Walcheren • 1 okober Limburgse Molendag• 22 oktoberMolendag Alkemade-Jacobs-woude-Rijnwoude-Zoeterwoude• 4 november Molenruilbeurs in de recre-atieruimte van de Bethelkerk in Utrecht.

Tentoonstellingen

• Vanaf 11 september 1999 ‘Nieuwerkerkmolendorp’ in Oudheidkamer Nieuwerkerka/d IJssel• Van 7 mei t/m 28 juniModellen van wind-, water- en rosmolens in het StadtmuseumBorken (D).• Van 12 mei t/m augustus ‘Ons dagelijksbrood’ in het molenhuis achter de molenDe Haas in Benthuizen.• Vanaf 13 mei ‘Molens anders belicht’ fo-totentoonstelling in expositieruimte koren-molen ‘t Roode Hert Alkmaar.• Van 26 mei tot 14 juli Expositie over de res-tauratie van molen Kyck over den Dyck inde ABN-AMRO-bank, Stationsweg 2, Dor-drecht.• Van 10 mei t/m 17 september Schilderij-enexpositie ‘Kracht van de molen’ in Muse-ummolen De Nieuwe Palmboom te Schie-dam

‘t Betere WerkZeeuwse Molendagen

Tot onze grote spijt is er in de vermeldingover de regionale Zeeuwse molendagenbuiten onze schuld om een storende foutgeslopen. Eind januari ontvingen wij infor-matie van Vereniging De Zeeuwse Molenover haar jubileum; hetgeen heeft geresul-teerd in het artikel in Molenwereld 2000-3-66, 67 en de vermelding in de molenkalen-der met data en regio. Pas op 27 april ont-vingen wij van deze vereniging een affichemet andere data. Het meinummer wastoen al gedrukt en wij konden in dat sta-dium niets meer doen. Wij bieden u onzeexcuses aan voor het ongemak en hopendat geen der lezers een vergeefse reis naarde Bevelanden heeft gemaakt. De datumvoor de molendag aldaar was niet 27 mei,maar volgt nog op 29 juli, terwijl de molen-dag Schouwen-Duiveland, aangekondigdop 29 juli inmiddels op 27 mei heeft plaats-gehad. In de molenkalender staan nu dejuiste data vermeld. JSB.


Portret

Vier meter molenlandschap (1)

Ansichtkaart, verzonden in 1921, van de Koger Hem Koog a/d Zaan. In het midden van dit industrielandschap de hoge silo vanDuyvis van waaraf het panorama in 1915 werd gefotografeerd. De grote hoogte gaf een enorm blikveld.

Het molenpanorama van Frans Mars in het Molenmuseumin Koog a/d Zaan is ongetwijfeld een van de topstukken van

dit museum. Het geeft een schitterende impressie van hetZaanse molenlandschap in zijn gloriedagen. In de komendenummers van de Molenwereld willen wij u echter ditzelfdelandschap in zijn nadagen aanbieden in een serie vrijwel

aaneensluitende foto’s.

De voorbereiding van de twee artikelenover de Vereniging De Zaansche Molenvoerde, op zoek naar een passende mid-denplaat voor het aprilnummer, naar mo-lenvriend Tanger in Westzaan. Daarmaak te ik niet alleen kennis met de in hetaprilnummer opgenomen foto, maar ookmet een serie van negen foto’s die in1927 werden gepubliceerd in het week-blad De Zaan. De eerste opwelling wasom de interessantste van die negen foto’sals middenplaat op te nemen in het ge-noemde aprilnummer. Dit idee veroor-zaakte direct een soort gewetenswroe-ging, omdat het erop leek alsof hiermeede hele serie werd ‘gekannibaliseerd’.

J.S. Bakker

Panorama

De serie van negen aaneengesloten foto’s,genomen vanaf het dak van de silo vanDuyvis in Koog a/d Zaan, vormen namelijkeen prachtig Zaanpanorama, waarbij de(mij onbekende) fotograaf met zijn foto’songeveer op hetzelfde punt uitkwam alswaar hij begon. Hij stond niet ver van hetpunt van waaruit Frans Mars het molen-panorama vastlegde; alleen veel hoger:op het dak van het hoge silopand, terwijlMars vanaf de veilige vaste grond laat kij-ken. Het resultaat is dat een deel van de fo-toserie min of meer samenvalt met het mo-lenpanorama!

Zo rees vanwege het unieke karakter vandeze serie het idee om alle negen foto’s afte drukken in een aantal nummers van deMolenwereld en wel zo dat de foto’s inder-daad een aaneengesloten panorama vor-menAanvankelijk was het de bedoeling omhiervoor de foto’s te gebruiken zoals ze inDe Zaan hebben gestaan. Dat zou kunnen,maar het idee verdiende geen schoon-heidsprijs vanwege de rastering van dezefoto’s die immers gedrukt waren.Een bezoek aan het gemeente-archiefvan Zaanstad bracht uitkomst, want daarbleken zichzelfs twee series originele af-drukken van de negen foto’s te bevinden:en haarscherp!Dankzij de sublieme medewerking van ditgemeentearchief en het vakmanschapvan onze drukker, Drukkerij Vis Offset, bleekhet inderdaad mogelijk om de foto’s op tenemen als een aaneen te sluiten pano-rama.Dat zal plaats vinden in zes afleveringen,waarvan de eerste in dit nummmer waarbijde foto’s als uitklapbare middenplaat wor-den opgenomen. Het is niet mogelijk omalle zes de afbeeldingen in zes opeenvol-gende nummers te plaatsen. Dit zou een tegroot beslag leggen op de beschikbare


Rond 1890 vertoonde de Koger Hem nauwelijks industrie, al duiken er al fabrieksschoorstenen op. De molen in het midden vanhet beeld is de oliemolen De Christoffel, alias Broodkorf. Deze molen werd in 1887 gesloopt om plats te maken voor de stoom-oliefabriek De Kroon die in 1930 werd stilgelegd. De molens rechts staan op de Hemmes aan de andere kant van de Zaan, deKalver Hem, die met zijn molens in het aprilnummer van de Molenwereld is beschreven. (foto coll. Gemeentearchief Zaanstad).

ruimte die toch al aan de krappe kant is.Het is daarom het plan om om het nummereen aflevering op te nemen. Er zijn wellicht abonnees die meerdere ofalle foto’s aan elkaar willen plakken. Voordit doel wordt de gebruikelijke kantlijn aan-gehouden plus - waar mogelijk - iets over-lap in de foto’s, zodat die zonder veel pro-blemen aan elkaar te lijmen zijn. Er zullen ook abonnees zijn die dit wel wil-len, maar hun tijdschrift niet willen slopen.Om die reden reserveren wij voor iederebetalende abonnee/donateur één extraafdruk van de middenplaat. Deze zes pos-ters kunnen dan na het verschijnen van dehele serie apart worden besteld tegen een‘vriendenprijsje’. Ze worden dan alle zes te-gelijk toegezonden in een stevige karton-nen koker. Aan het verzenden per koker iseen kostprijs van ongeveer tien gulden ver-bonden (porto + koker); vandaar dat we zealleen alle zes tegelijk verzenden; anderszou het zes keer tien gulden kosten. Overde wijze van bestellen hopen wij u in delaatste aflevering nader te informeren.Als u alle zes de posters aan elkaar plaktdan heeft u een Zaanpanorama van -schrik nieteen slordige vier meter!!!

(On)aardigheidjes

De fotograaf die zijn foto’s vanaf de silomaakte moet niet bang uitgevallen zijn ge-weest; al was het maar om de klim met zijnzware glasplatencamera en statief naarhet dak van de silo. Verder moeten we be-seffen dat zijn camera geen moderne ‘mo-

tor-drive’ camera was, waarmee hij binnenpaar minuten tijd een hele serie foto’s konmaken. Hij had per afdruk naar onze begrippenveel tijd nodig, maar het Zaanse levenging uiteraard onderwijl gewoon door.Dat leidde tot wat komische tafereeltjes.Zo komt twee keer dezelfde trein in beeldvoor en na station Koog a/d Zaan. En hetlijkt alsof er bij de oliefabriek De Wachtereen tweemastklipper in lading of lossingligt. Toch is het een eenmaster. Alleen ishet schip tussentijds verhaald en boven-dien is er ook nog eens een tjalk bijgeko-men.Natuurlijk moest onze fotograaf bij zijn‘rondzwaai’ ook de belichting aanpas-sen. Dat heeft ertoe geleid, dat in de fotode belichtingsverschillen merkbaar zijndoor verschil van licht en donker, zodateen egaal beeld ontbreekt, met een keerzelfs een scherpe sprong.Natuurlijk zijn niet alle afleveringen evenmolenrijk. Zo komen op de eerste en delaatste aflevering nauwelijks molens voor.Desondanks hebben we gemeend omtoch het totale, zo bijzondere documentte publiceren, juist omdat het zo’n goedeindruk geeft van leven en bedrijf in deZaanstreek.Verder moesten wij in het overleg met dedrukker kiezen tussen twee kwaden:- Goede aansluiting van de negen ge-drukte foto’s in De Zaan, maar met eenmindere beeldkwaliteit vanwege derastering.

- Een scherper beeld tegenover een min-dere aansluiting.

We hebben voor het tweede gekozen om-dat er bij de eerste drie afleveringen vande zes op dit punt geen enkel probleem is,terwijl het bij de tweede zes varieert vanenkele millimeters tot in een geval eenpaar centimeter.Mochten er lezers zijn die beter aanslui-tende afdrukken van de foto’s hebben ofweten dan verzoeken wij die dringend omcontact op te nemen met de redactie, zo-dat er wellicht toch een prima aanslui-tende serie gemaakt kan worden.Iedere aflevering gaat vergezeld van eenuitvoerige beschrijving van wat er te zien is,met name op molengebied, waarbij deverdwenen molens niet worden vergeten.

Datering

Al werden de negen foto’s in 1927 gepu-bliceerd; het was onmiddellijk duidelijk datde foto’s flink wat jaartjes ouder waren. Zostaat de in 1917 afgebrande papiermolenDe Witte Veer in Zaandijk nog te malen.Eén gebeurtenis springt er op de foto’s uit:er wordt gewerkt aan de oliemolen DeZeemeeuw, maar niet opbouwend. Deslopers zijn juist begonnen met de ontta-keling van deze molen en op de fotowordt de buitenroe eruit gehaald. Boor-sma dateert deze onttakeling in OverZaansche windmolens (Koog a/d Zaan1939) als april 1915 en daarmee is dus ookde foto gedateerd. Welke aprildag is (mij)niet bekend. Er stond in ieder geval eenmatige noordoosten wind, want vrijwel alde molens staan met volle zeilen te malen,

3de jaargang 2000 nr. 6 - 132/133

De op de grote foto nauwelijks zicht-bare pelmolen Het Prinsenhof in West-zaan is de laatst overgeblevene van de121 molens die in de Zaanstreek rijstof gort pelden.

De pelmolen De Sint Jacob, bijgenaamd De Slabbert (Slappert). Hij begon op 1 juli1694 te malen. In de nacht van 9 op 10 april 1892, even voor zijn tweehonderdste ‘ver-jaardag’ brandde de molen af. Eigenaar was toen H. Havik Jz. Uiterst rechts zien wede spoorlijn Zaandam-Alkmaar met links ervan het blokwachterspost die ook op degrote foto te zien is bij de sloot halverwege tussen de Weel- en de Sluissloot. Op deachtergrond het station Koog-Zaandijk. De andere molen is De Wezel.

al doen een paar pelmolens niet mee.

Eerste aflevering

Bij de eerste aflevering kijken we als hetware vanaf het dak van de silo van Duyvisin westelijke richting, richting Westzaan.Deze aflevering is voor wat betreft de zicht-bare molens niet interessant, al is hij in eenander opzicht dat weer wel. Alle molensdie op deze foto te ontwaren zijn bestaannog: Het Pink, Het Prinsenhof en De School-meester. Het is de enige afbeelding van dezes waar we dat van kunnen zeggen; vanandere afbeeldingen bestaat er zelfs nieteen meer.

Voorgrond

Voor de silo van Duyvis moeten we naar deKoger Hem een uitsteeksel in de Zaan,evenals de er tegenover liggende Hem-mes die uitvoerig aan de orde kwam in hetaprilnummer van de Molenwereld. Op deluchtfoto op pagina 86 van dat nummer isde Koger Hem met de bewuste silo trou-wens duidelijk te zien. De Lagedijk snijdt deKoger Hem af van het het ‘vasteland’. Ooitstonden op de Hem twee molens, de olie-molen De Christoffel alias De Broodkorf ende pelmolen De Pelikaan die bekendheidgeniet als de eersteling onder de pelmo-lens. Ten tijde van het maken van de foto’s

in 1915 waren beide molens verleden tijd,al bestonden de schuren van de laatstge-noemde molen nog wel. Ze vormden hetpakhuis Koog.Als we van het dak van de silo naar bene-den zouden kijken dan zien we op de voor-grond allereerst nog wat huizen en schurenop de Hemmes.De huizen erachter onttrekken de Lagedijkaan het gezicht, de weg die vanaf Zaan-dam via Koog, Zaandijk en Wormerveerlangs de Zaan naar het noorden voert. Hetgrote houten pand in het midden van defoto is de doopsgezinde kerk, de verma-ning. Deze kerk bestaat nog, een beetjeverloren tussen de fabrieken van de zet-meelindustrie. Het op de foto zichtbarepad langs de vermaning heette heel langgeleden het Vossenpad, later werd dit ombegrijpelijke reden Vermaningpad, repec-tievelijk Vermaningstraat. Aan het einde

van dit pad stond in 1629 al een molen,alzo een der oudere Zaanse molens.In het verlengde van de vermaning ligt deWeelsloot. Volgens Boorsma lag heel langgeleden op de plaats van de vermaningeen sluis die de Weelsloot verbinding gafmet de Zaan.De eerste molen die we op de foto aandeze sloot zien is de nog bestaande olie-molen Het Pink. De sloot is in of omstreeks1868 afgedamd voor de spoorweg. Wezien links een stoomtrein richting Alkmaar rij-den. De omgeving is hier nu onherkenbaarveranderd. Het Pink is als het ware een ijk-punt van het verleden in een totaal veran-derde wereld. Wanneer we de Weelslootna de spoorlijn volgen dan zien we heelvaag de eveneens nog bestaande pelmo-len Het Prinsenhof. Het is nu nauwelijks voor-stelbaar dat beide molens ‘uit dezelfdesloot dronken’.

Weelsloot

De beide genoemde molens mogen dannog staan aan de Weelsloot of wat daar-van over is; maar aan en bij diezelfde slootwas in 1915 al een heel regiment molensverdwenen. Aan dezelfde kant van desloot als de beide molens, de zuidkant dus,stonden tussen beide molens in de negen-tiende eeuw van oost naar west: net voorhet spoor de oliemolen De Kieft (De Kievit,gesloopt in 1901) en de pelmolen DeJonge Kuiper, verbrand in 1874; net overhet spoor de pelmolen De Groote Sint Ja-cob alias De Slabbert, verbrand in 1892 entenslotte de verfmolen Het GekroondeZeepaard alias De Mok, zo genoemd naarzijn bouwer, Pieter Claasz. Mock. Deze mo-len, die ook loodwit maalde, werd geslooptin 1886. Meer ten zuiden van de Weelslootstond tot de sloop in 1902 de pelmolen DeJonge Wildeman (gesloopt 1902). In de eeuw ervoor stonden er in het gebiedten zuiden van de Weelsloot nog meer mo-lens tussen de Sint Jacob en De Mok als depaltrok Het Roode Kalf (windbrief 1660, ge-sloopt 1759) de lattenzager/tabaksstamperDe Koot (1703, verdwenen voor 1777), ende pelmolens Het Oude Big, (gebouwd



Oliemolen De Munnik aan de Sluis-sloot. Achter de hoge schuur is nog nethet bovenste stukje van de onttakeldeoliemolen De Wezel te zien. Op deachtergrond de brug van de spoorlijnover de Sluissloot.

omstreeks 1685 en gesloopt in 1791) DeGlazenmaker (verbrand 1787) en Het Kloen(gesloopt 1791).

Pinkepad

De foto toont ook het karakter van hetGuisveld met veel en brede sloten. Dedrooglegging van dit veenland was en isniet bijzonder hoog met als resultaat dathet weiland bijzonder drassig was, zeker inregenachtige tijden. Nu kon men de mo-lens over water goed bereiken. De aan- enafvoer van goederen vond dan ook perschuit plaats. De bereikbaarheid te voetwas zeer slecht, al was het maar vanwegehet drassige weiland en dat maakte spe-ciale maatregelen noodzakelijk: het ma-ken van verhoogde paden geheel of ge-deeltelijk van hout, bestaande uit jukkenmet daarop planken. Deze paden kondenhonderden meters lang zijn en daardoor

kostbaar, zowel in aanleg als in exploitatie.Vandaar dat de belanghebbenden de af-spraken notarieel vastlegden. Zo’n con-tract uit 1710/1758 is bewaard geblevenvoor Pinkepad, Dit pad liep van de Lage-dijk naar de hierboven genoemde molensHet Pink, De Kieft, De Sint Jacob, Het Zee-paard, Het Kloen, Het Oude Big, De Gla-senmaker, De Jonge Wildeman en DeJonge Kuiper. Op de grote foto zien we hetpad dat naar het Pink voerde duidelijk te-rug. Het was ook het enige stuk van hetlange pad dat nog zin had; alle anderemolens waren in 1915 immers al ‘gevallen’.Al met al houden Het Pink en Het Prinsenhofzo de herinnering aan veel verdwenen mo-lens bij de Weelsloot levendig.

Sluissloot

Evenwijdig aan de Weelsloot loopt ietsnoordelijk nog zo’n brede sloot, waaraan

De oliemolen De Kieft aan en ten zui-den van de Weelsloot. De molen waseen vrij kleine als enkelwerks- ge-bouwde oliemolen, hetgeen zijn be-scheiden proporties ook verraden. La-ter kreeg de molen er een tweede slag-werk bij en werd dus een ‘gewone’dubbelwerksmolen. Links op de fotozien we weer de blokwachterspost metdaarachter de oliemolen De Wezel.

De oliemolen De Wezel met op deachtergrond de papiermolen Het For-tuin aan het Guispad in Zaandijk. Letop de enorme lengte van de droog-schuur van deze kapitale witpapiermo-len.

ook veel molens gestaan hebben; de Sluis-sloot. Deze sloot stond nog in deze eeuwmet een sluis in Koog in verbinding met deZaan. Vandaar dat er voor de scheepvaarteen brug gemaakt was in de spoorlijn.Deze brug is op de foto goed te zien. Bij diebrug, achter de spoorlijn staat op de fotoeen groot fabrieksgebouw, de cacaofa-briek Hollandia, een kleine halve eeuw ge-leden was hierin de fabriek van waspro-ducten van Jonk gevestigd. Nu is het helepand verleden tijd. In 1639 werd de wind-brief verstrekt voor de bouw van een vol-molen op deze plaats, De Wezel, die ver-moedelijk in 1729 werd verbouwd tot olie-molen. In 1895 deelde hij het lot van veelvan zijn soortgenoten en ging cacaoafval

verwerken. In 1899 werd De Wezel ontta-keld, waarbij de romp met plaatijzer werdbekleed. Een stoommachine leverde ver-volgens de beweegkracht. Niet lang darnaging het geheel tegen de vlakte en werdde nieuwe fabriek Hollandia gebouwd.Tussen de spoorweg en de Lagedijk ston-den twee oliemolens, met verwante na-men, De Paap, gesloopt in juni 1900 en,dichter bij de spoorweg De Munnik, in 1648gebouwd als volmolen. Hij brandde in juni1904 af. Dan volgde over het spoor de algenoemde Wezel met daarachter De Vee-ring, gebouwd als volmolen, daarna pa-piermolen en tenslotte pelmolen. De Vee-ring brandde in 1883 af. Achter De Veeringstonden de verfmolens De Boot (onttakeldin 1886 en twee jaar later geheel verbrand)en De Storm, verbrand in 1866.Aan en ten zuiden van de Sluissloot stondten westen van de spoorweg op de Slij-pakker een slijpmolen van smid J. Munnikdie omstreeks 1890 werd gesloopt. Tussen de Hollandia en Het Pink zien weheel vaag aan de horizon Westzaan. Metgrote moeite is de hervormde kerk te vin-den. Het lijkt erop alsof rechts daarvan dewatertoren aan de Nauernase Vaart inaanbouw is. Achter de cacaofabriek Hollandia zien wenog een molen staan te malen. Het is debestaande papiermolen De Schoolmees-ter; die de laatst overgeblevene is van allewindpapiermolens in dit ondermaanse endaarmee ook de laatste van de meer danvijftien papiermolens die hier ten noordenvan de Sluissloot ter weerszijden van degrens van Koog met Zaandijk heeft ge-staan.Op het gebied van Koog stonden: DeZwarte Bonsem, (gebouwd als volmolen,daarna papiermolen en tenslotte pelmolentotdat de sloper in 1895 een eind aan zijnbestaan maakte), de als volmolen ge-bouwde Wever, De Jonge Zwaan of KogerOud, gesloopt in 1855 en in Zaandijk: DeVergulde Bijkorf, verbrand in 1902; Het For-tuin; De Witte Gans, gesloopt in 1741; HetGuiskind, verbrand in 1788; De Herder (in1842 gesloopt, waarschijnlijk verplaatst naarNijkerk); De Herderin, gesloopt 1830; HetHerderskind, later zaagmolen en verbrandin 1928; De Hobbezak, gesloopt in 1868 voorde aanleg van de spoorlijn Zaandam-Alk-maar; De Hoop, gesloopt in 1849, maar be-staat nu nog als De Koker in Wormer; De


Pelmolen, ex-papiermolen, De Veenboer aan het Guispad in Zaandijk met links depapiermolen De Schoolmeester op Westzaans grondgebied.

De Schoolmeester met links de gewezen stoompapierfabriek De Vergulde Bijkorf.

Veenboer; De Witte Veer; De Visser, ver-brand in 1796 en De Zemelzak gesloopt in1800.De schoorsteenpijp naast De Schoolmees-ter is die van het stoompapierfabriekje DeVergulde Bijkorf, dat de in 1902 afgebrandegelijknamige windmolen verving. Achterdeze fabriek en De Schoolmeester stondde cacaomolen De Cacaoboom, afge-brand in 1900.Op de foto is vrijwel niets meer herkenbaarvan deze vergane molenglorie, al hopenwe in de tweede aflevering nog op enigevan de genoemde molens terug te komen.Rechts op de foto zien we achter het sta-tion Koog-Zaandijk een boerderij, de SaraElisabeth Hoeve. Deze boerderij werd ge-bouwd op de plaats van de in 1841 ge -sloopte papiermolen De Wever.Daarachter zien we bebouwing met bo-men en een bruggetje over een sloot. Opdie plaats stond de papiermolen Het For-tuin, afgebrand in 1894. Meer naar het wes-ten, in de richting van De Schoolmeesterzien we een huis staan. Dit is het in 1937 ge-sloopte woonhuis van de in maart 1907 ge-sloopte Veenboer. Deze molen bestaat opzich nog wel, maar dan in het BrabantseGemert.

Al bestaan de drie molens op de foto nogsteeds en hoe interessant de foto uit 1915ook moge zijn; op een foto van een halveeeuw eerder zou er voor de molenliefheb-ber nog heel wat meer te zien zijn geweest,maar het is niet anders. Aflevering 2 in het septembernummer van de Molenwereld.


Forum De reconstructie van

Het Jonge SchaapHet Jonge Schaapaan de Kalverringdijk

In het artikel in de Molen-wereld ‘75 jaar De ZaanscheMolen wordt ingegaan op

onze ambitie om tot de her-bouw van Het Jonge Schaapte komen met de kantteke-ning, het historisch een veelbetere keuze te vinden demolen een plaatsje in hetveld te geven in plaats van

aan de Kalverringdijk(2000-5-111). Graag willen

u wij ons beleid hieromtrenttoelichten.

Het Jonge Schaap nog in vol bedrijf.De windbrief voor deze zeskante zaag-molen is op 22 augustus 1680 afgege-ven aan Jan Claesz. Schaap.

Iets over de geschiedenis vanhet plan

Het initiatief is in eerste instantie vanuit hetCollege van B&W van Zaanstad gekomen.In 1997 hebben wij samen met de Ge-meente Zaanstad een poging gedaan uiteen Europees fonds een bijdrage te verkrij-gen, maar helaas is dat mislukt. Vervolgensheeft het Gemeentebestuur van Zaanstad1.000.000 gulden op de meerjarenbegro-ting geplaatst ter realisering van het plan.Op grond hiervan vindt regelmatig intensiefoverleg tussen onze vereniging en het ge-meentebestuur plaats, dat heeft geleid totdefinitievere plannen tot realisering. Binnen-kort wordt de oprichtingsacte van StichtingHet Jonge Schaap gepasseerd. De struc-tuur is zodanig bepaald, dat de Raad vanToezicht van de stichting in meerderheidwordt bemensd door bestuursleden vanonze vereniging. Het stichtingsbestuur zelfzal voornamelijk bestaan uit specialisten/ -molenliefhebbers uit de Zaanse houtwe-reld. Vergelijkbaar met Stichting Olieslagers-contract uit de oliewereld.Aanvankelijk hebben twee opties ge-speeld voor de plaats van de molen:1. in de Kalverpolder, op loopafstand vanhet Zaans Museum (ca. 50 meter). (Deheer G. Keunen van de Rijksdienst voorde Monumentenzorg heeft in de ontwik-kelingsfase van het projectidee op ver-zoek van het Gemeentebestuur vanZaanstad een nota samengesteld,waarin aanvankelijk ook plaatsing in deKalverpolder als optie was opgenomen.)

2. aan de Kalverringdijk.

Locatie

Ons bestuur heeft nadrukkelijk gekozenvoor de locatie tussen De Zoeker en De Osaan open Zaanwater. Deze keuze is over-genomen door het Gemeentebestuur vanZaanstad. In de ledenvergadering hebbenwij daarvan uitgebreid mededeling ge-daan en ook in de windbrief hebben wijover het plan meerdere malen gepubli-ceerd. De plannen zijn met enthousiasmedoor de vergadering begroet. Uit de helemolenwereld ontvangen wij adhesiebetui-gingen. Ook de molenaar van De Zoekeren het bestuur van de Stichting Olieslagers-contract als exploitant van De Zoeker ende Familie Ero, die de molen De Os bezit,zijn ingenomen met het plan en accoordmet de plek.De andere molenaars van onze molens zijngeraadpleegd. Discussie over de plaatsheeft vervolgens niet meer plaatsgevon-den, behoudens enige nadere suggesties.Kritiek en/of berichten van bezwaar heb-ben wij nimmer vernomen tegen de voor-gestelde en inmiddels vastgestelde her-bouwplaats. Als voorbeeld voor uitvoeringkan hierbij worden gedacht aan balkenha-ven, erf en bebouwing zoals van De Rat teIJlst en De Salamander te Leidschendam.Zoals bekend hebben aan de Zaan (buitenhet eiland in de Voorzaan) meerdere zaag-molens gestaan. Een bekend voorbeeldhiervan is De Dikkert, maar o.a. ook De Ro-zenboom, De Bonte Koe, De Jonker, DeBonte Hen, De Walrot, De Schoorsteen, DeJuffer, De Grauwe Haas, De Kleine Oranje-boom, De Grauwe of Oude Beer e.a.De plek van de herbouw is een molenerfgeweest; er heeft ooit de Queen of Star ge-staan. Door ca. 1.500 m2 Zaanwater tedem pen verkrijgen we een dusdanig grootmolenerf en vorm van erf, die verantwoordde bouw van de molen op die plek recht-vaardigt. Zowel visueel als molentechnisch.Windverstoring van De Zoeker wordt nietverwacht.

De Kalverpolder

Bouwen in de Kalverpolder, resp. binnenhet gebied van De Zaanse Schans hebbenwij overigens destijds en nog steeds metvele anderen bestreden. In de Kalverpol-der is er in het geheel geen sprake van ruimen vanaf de Zaan of elders bereikbaaropen water. Ook andere eventuele moge-lijkheden van plaatsing in open veld zijnthans onaantrekkelijk wegens onbereik-baarheid vanaf open water. Een eerstevereiste voor een houtzaagmolen. Dit alles

los van de vraag of er grond te koop is inde Kalverpolder of elders en of die wel be-bouwd kan en mag worden op basis vanhet bestemmingsplan. Het beleid van deprovincie is gericht op het onbebouwd enopenhouden van de Kalverpolder. Ietswaarvoor onze vereniging zich ook altijdmet veel kracht heeft ingezet en de juridi-sche strijd ervoor niet heeft gemeden. Zo isnog niet lang geleden de bouw van veer-tien bungalows aan de Kalverringdijk ophet voormalige terrein van Jacob Vis doorde provincie tegengehouden in verbandmet eerder aangehaalde doelstelling.

De Zaanse Schans

Los van de vraag of de molen molentech-nisch wel of niet aan de dijk dient te of kanworden gebouwd speelt ‘Zaanse Schansstrategisch’ een ander aspect. Alle molensaan De Zaanse Schans zijn eigendom vanonze vereniging en staan op eigen grond,behoudens De Huisman, waar sprake isvan ‘eeuwig’ erfpacht. Wij nemen als ver-eniging een zelfstandige en krachtige posi-tie in in het ‘cultuur-historisch en toeristisch


product De Zaanse Schans’ en claimen, opbasis van bewezen zorgvuldigheid als eige-naar/beheerder van dit voor de Zaans-treek en voor Nederland zeer belangrijk in-dustrieel erfgoed, het alleenrecht als mole-neigenaar/partner vanaf de Kalverringdijkin de in wording zijnde nieuwe bestuurs-structuur van De Zaanse Schans. Bestuurlijkis De Zaanse Schans helaas een groot aan-tal jaren en thans nog een groot probleemgeweest, zonder dat onze vereniging daar-bij betrokken was. Nu wij bestuurlijk onzeverantwoordelijkheid lijken te kunnen enwillen nemen, moeten wij oppassen onzepositie niet zo ingewikkeld te maken, datwij daardoor onze onafhankelijke en exclu-sieve rol zouden kunnen verliezen.De realisatie van deze herbouw en exploi-tatie is alleen mogelijk voor onze vereni-ging, als de molen deel uitmaakt van hetmolenreservaat aan de Zaan. Dit in ver-band met het noodzakelijke en te ver-wachten aantal toeristen, dat moet zorgenvoor voldoende dekkingsmiddelen voorhet behoud en het maalvaardig en in pro-duktie houden in de toekomst. De Ge-meente Zaanstad heeft als voorwaardegesteld, dat exploitatie van de molen slui-tend dient te zijn. Daarop hebben wij alsvoorwaarde gesteld dit alleen te kunnenbewerkstelligen als de molen voor ƒ 1,- aanonze collectie wordt toegevoegd. Dit prin-cipe is door de Gemeente Zaanstad aan-vaard. De subsidievoorwaarden wordenbovendien in hoge mate bepaald doorhet streven van de Gemeente Zaanstaden de Provincie Noord-Holland om tot toe-ristische produktversterking van De ZaanseSchans te komen.

Financiën

Los van de aankoop van de benodigdegrond moet de bouwlokatie goed bereik-baar zijn. In de eerste plaats om de bouw inanno 2000 mogelijk te maken, maar ookom de noodzakelijke toeristenstroom (20 á50.000 bezoekers per jaar) blijvend aan tekunnen trekken. Ook de (verlengde duurvan de periode van) bouw willen wij edu-catief en aantrekkelijk presenteren, om al indie periode extra toeristen te kunnen aan-trekken. Een van de doelstellingen van her-bouw is overigens ook de overdracht vanmolenmakerskennis en -ervaring.In het veld bouwen vereist een groot aan-tal extra vierkante meters in verband metbereikbaarheid en betekent daardooraanzienlijk hogere investeringskosten. Enhet voor ons noodzakelijke aantal toeristenloopt die grotere afstand niet. Door ons ver-zorgde publieksonderzoeken tonen dataan. Het herbouwplan van Het JongeSchaap vergt circa 3.000.000 gulden. DeGemeente Zaanstad heeft hiervoor1.000.000 gulden beschikbaar. De andere2.000.000 gulden moeten nog bijeen ge-bracht worden.

De Zaanse Schans voor straks

De Zaanse Schans is toe aan opwaarde-ring. Wij gaan hierbij uit van onze positieaan de Zaan en zullen in samenwerkingmet het Gemeentebestuur van Zaanstaden de Provincie Noord-Holland onze bij-drage leveren aan voortzetting en verdereontwikkeling van het toeristisch topproduktDe Zaanse Schans. Dat daarbij thans demogelijkheid wordt gecreëerd de uit de

De sloop van Het Jonge Schaap in mei1942, met de in hetzelfde jaar gesloopteachtkante zaagmolen Het Klaverblad inWestzaan de laatste Zaanse boven-kruier-zaagmolens.

Zaanstreek verdwenen bovenkruier hout-zager te herbouwen, is dan ook voor onseen buitenkans, die wij niet mogen mislo-pen.

Vereniging De Zaansche MolenKees Knijnenberg, voorzitter.

We zijn De Zaansche Molen bijzonder dank-baar voor de uitvoerige informatie over dereconstructieplannen voor Het JongeSchaap. Het betreuren van de herbouwaan de Zaan zelf is mij ingegeven doordateen zaagmolen direct aan de Zaan niet re-presentatief is voor Zaanse zaagmolens, alis het mij bekend dat er direct aan de Zaanzaagmolens hebben gestaan. Toch is datrelatief maar een handjevol geweest. Demeeste molens die er gestaan hebben zijnbovendien al in een vroeg stadium ges-loopt of van functie veranderd en dit geldtdan ook voor het merendeel van de ge-noemde molens. Boorsma somt in DuizendZaanse Molens 367 zaagmolens op. Steldat er een vijftiental aan de Binnenzaanhebben gestaan. Dan praten we over eenprocent of vijf. Daarom zou een zaagmo-len in het veld de klassieke verhoudingenveel beter weerspiegelen, te meer daarhet veld wel heel erg leeg aan molens isgeworden. Ik deel de mening dat de Kal-verpolder onbebouwd moet blijven, maarvind zegge en schrijve één uitzonderingtoelaatbaar: een zaagmolen. Van eencomplex als van het gewezen Herderskindkan ik dromen, voor een zaagmolen directaan de Zaan is dat moeilijker, maar wie benik?

Toch liever een molen aan de Zaan dangeen molen. Ik wens daarom De ZaanscheMolen en de gemeente Zaanstad alle suc-ces toe bij de herbouwpoging van HetJonge Schaap.

JSB.

Het Herderskind in Zaandijk, een van de vele gewezen schitterende zaagmolencom-plexen in het veld. De molen werd in 1694 gebouwd als papiermolen. In 1856, in deneergangtijd van de papiermolens, werd hij verbouwd tot zaagmolen. Op 15 januari1922 brandde de molen tot op de grond toe af door een warmloper van de krukas.


Molentoogdagprovincie Noord-Holland

Er zijn van die molenbijeenkomsten waar je vanwege ultieme saaiheid bijna slaapwandelend vandaan loopt.

Dat gold zeker niet voor de Noordhollandse Molentoogdag,zaterdag 11 maart jl. gehouden in de droogloodsen van

papiermolen De Schoolmeester in Westzaan.

De deelnemers zaten amper op hun plaats toen ze werden aangespoord om eerst tegaan zingen voor de jarige vereniging De Zaanse Molen (!): ‘Lang zal ze leven..’. Ieder-een zong mee en de toon voor de rest van de dag was gezet!

Is de molen op tien kilometer afstandin het landschap nog goed waarneem-baar? (Lang leve het cynisme: Een-drachtsmolen Alkmaar voor de restau-ratie - helaas ter plaatse...)

Molenproletariaat

De eerste spreker, burgemeester R.L.Vreeman van Zaanstad, benadrukte hetgrote draagvlak voor de molens in de ge-meenteraad. Van de huidige industrie iser altijd wel een lijntje naar de molens, of-tewel ‘Wij zijn de vertegenwoordigers vanhet molenproletariaat!’, zo citeerde Vree-man een oud CPN-gemeenteraadslid.Ook onder de bevolking zelf is een grootdraagvlak voor de molens. Het feit datvereniging De Zaansche Molens thansmeer dan 3000 leden heeft, spreekt watdat betreft boekdelen.

Zootje ongeregeld

Gedeputeerde E. Neef ontpopte zichhierop als een geboren spreker die ‘een-heid ging creëren in een zootje ongere-geld’ en ‘een zekere vorm van bundelingging bewerkstelligen tussen al die idio-ten’. De beleidsontwikkelingen rond deprovinciale molencommissie nieuwe stijlwas het onderwerp van de toespraak vanNeef.Duidelijk werd gesteld dat de provincieveel waarde hecht aan molenbehoud,maar dat zij het niet als een kerntaak be-schouwt. Belangrijk is dus dat er één aan-spreekpunt voor de provincie is (of beter:komt) aangaande molenbehoud. Metzo’n twintig verschillende locale molenor-ganisaties in Noord-Holland is de molen-wereld nogal versnipperd en vandaar dateen goede coördinatie gewenst is.

Vuiltjes wegwerken

Nu is dit idee niet nieuw: Al veel langerwordt er in Noord-Holland gesproken overeen bundeling van krachten en het creë-ren van één aanspreekpunt voor de pro-vincie, maar er waren een aantal wrij ving -

De Bleeke Dood: Stralend van buiten,bleekjes van binnen...

en tussen de provincie en de molenbe-schermers. Neef stak hierbij de hand in ei-gen boezem en zei toe dat 2000 een‘schoonmaakjaar’ wordt om enige ‘vuil-tjes weg te werken’. Zo bleek dat stichtingDe Schermer Molens in 1985 (!) 20.000 gul-den toegezegd had gekregen van Gede-puteerde Staten, maar dat dit bedragnooit was overgemaakt: dat wordt bin-nenkort alsnog geregeld. De al lang sle-pende overdracht van de strijkmolens bijAlkmaar en Rustenburg aan respectieve-lijk de Alkmaarse Molenvereniging en deStichting de Schermer Molens was nogzo’n kwestie. Gelukkig waren de molensdaags ervoor (10 maart dus) eindelijk tochovergedragen. ‘We doen er een flinkebruidschat bij’, aldus Neef: 1,4 miljoenvoor de molens in Alkmaar en 861.000 gul-den voor die in Rustenburg, ‘en nu maar

hopen dat die stichtingen beter met hungeld omgaan dan de provincie Zuid-Hol-land’... (Ceteco-affaire, WR)Om een zo breed mogelijk draagvlak tecreëren, bestaat de nieuwe ProvincialeMolencommissie Noord-Holland uit men-sen uit diverse disciplines:- stichtingen met één molenstichtingen met meer dan één molen- moleneigenaren- Gilde van Vrijwillige Molenaars- Beroepsmolenaars- Bureau Monumenten en Archeologie- Dienst Landelijk gebied- Rijksdienst voor de Monumentenzorg- De Hollandsche Molen- Hogeschool Alkmaar- Landschapsbeheer Noord-HollandGeheel nieuw is de vacature voor eenmolenmedewerker in dienst van hetSteunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Hol-land. Dit steunpunt verzorgt sinds 1 januari2000 het secretariaat van de molencom-missie. De molenmedewerker moet in detoekomst hèt aanspreekpunt wordenvoor de provincie aangaande molenza-ken.De doelstellingen van de nieuwe molen-


commissie zijn zeer divers: o.a. adviseringop het gebied van weten regelgeving,het zo doelmatig mogelijk verdelen vande gelden voor molenonderhoud, hetverbeteren van de relatie/kennisuitwisse-ling met moleneigenaren, het bevorde-ren van werkervaringsplaatsen bij deNoordHollandse molenmakers, het stimu-leren van de belangstelling voor molensen uiteraard de zorg voor de molenbio-toop (’In provinciaal perspectief is... deomgekeerde molenbiotoop van belang;niet geredeneerd vanuit de molen, maarvanuit het landschap. Is, bij wijze van spre-ken, de molen op 10 km. afstand in hetlandschap nog goed waarneembaar?’).

Uit de schaduw...

Plaatsvervangend voorzitter van de mo-lencommissie, de heer J.J. de Zeeuw, be-nadrukte in zijn toespraak eveneens de‘bundeling van krachten’. ‘Molens staantegenwoordig ìn de samenleving en degemeenschap heeft er geld voor over’,zo constateerde De Zeeuw. Daar waarde molencommissie vroeger op de ach-tergrond bleef, zal zij in de toekomst als‘Raad van advies’ meer naar buiten tre-den. Men wil alle molens regelmatig gaaninspecteren om zo meerjaren-onder-houdsplanningen te kunnen maken. ‘Onsstreven is om alle 136 Noordhollandse mo-

Vernieuwd ondertafelement van DeBleeke Dood met aangescherfde acht-kantstijlen.

lens in goede staat èn draaiend te krij-gen’, aldus De Zeeuw.Hierna volgde een boeiende dialezing,verzorgd door Jaap van der Veen van hetSteunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Hol-land. Naast algemene onderwerpen overmolenbehoud (subsidiëring, biotoop),kwamen ook specifieke Noordhollandsemolenzaken aan bod zoals de funderings-problemen van een aantal Schermermo-lens: Een nieuwe bacterie die de funde-ringspalen opvreet. Verder pleitte Van derVeen voor kennisoverdracht van grotenaar kleine molenstichtingen.Opmerkelijk mild was zijn oordeel over de(in de molenpers nogal bekritiseerde) bio-toop van de Held Jozua. Zo erg is het al-lemaal niet: ‘De molen is nu een markantpunt in een nieuwe woonwijk en heefteen belangrijke educatieve funktie’.

Rondmaalcircuit (?!)

Al kijkend en luisterend kregen de aanwe-zigen diverse Noordhollandse molens/ -molen projecten te zien: De onlangs ge-startte herbouw van De Adriaan in Haar-lem, de prille plannen voor verplaatsingen restauratie van het achtkant van Ben-ningbroek, het ‘eeuwige probleemgeval’in Egmond a/d Hoef en de zeer vervallenmolenstomp in Etersheim. Voor die laatstebestaan toch serieuze restauratieplannen(zie Molenwereld 1999-4) en het curieuzeis dat er ook een plan bestaat om de pol-der weer onder water te laten lopen:‘Dan kan ‘ie altijd malen’, aldus Van derVeen. ‘Het ultieme rondmaalcircuit’, zal ikhet maar noemen...

Zaansche Molen

Na de pauze was het woord aan de heerK. Knijnenberg, voorzitter van de jubile-rende Zaansche Molen. Veel werk is er inde afgelopen jaren verricht, maar men iszeker nog niet klaar (zie ook het vorigenummer van Molenwereld). Om van-daag heel dicht bij huis te blijven: Eendeel van de droogschuren van DeSchoolmeester moet nog gerestaureerdworden. Opvallend was dat de ‘Windmo-lencompagnie’ (de officiële exploitantvan de molen) hiervoor ‘steeds verdermoet gaan winkelen’. De molen wordt

namelijk financiëel gesteund door de Ver-enigde Nederlandse papierfabrikanten,maar door allerlei internationale fusies inde branche, moet men steeds verder vanhuis om aan geld te komen. Zo had menonlangs bijvoorbeeld contact gehad meteen Fins bedrijf over De Schoolmeester.Het is het allemaal dubbel en dwarswaard, want het gaat hier om de enigenog in bedrijf zijnde wind-papiermolen terwereld, zo benadrukte Knijnenberg.

Ook uit de schaduw...

Wat voor de provinciale molencommissiegeldt, geldt eigenlijk ook voor De Zaan-sche Molen: Bleef men vroeger tamelijkop de achtergrond, nu is het tijd om debloemetjes buiten te zetten. Dit alles on-der het motto: ‘Wij zijn trots op onze mo-lens en dat willen we laten zien ook!’.Sommige insiders spreken zelfs van een‘totale cultuuromslag’. Hoe dan ook, erstaat heel wat op stapel: Uitbreiding vanhet molenmuseum, het uitgeven van een(inmiddels verschenen) jubileumboek,een sponsoractie voor de herbouw vanHet Jonge Schaap (’de burgemeester iser helemaal klaar voor!’), het beter in demarkt zetten van de Zaanse Schans als‘topproduct op toeristisch gebied’ eneen grote ledenwerfactie. Zoals reeds ge-meld is thans de ‘magische grens’ van3000 leden overschreden. Het stemde devoorzitter tot tevredenheid. ‘Mensen in demolenwereld zijn vaak niet de makkelijk-ste, maar vandaag gaat het goed’,grapte de voorzitter die daarmee de la-chers op z’n hand kreeg.

Molenbezoek

Hiermee was een einde gekomen aanhet officiële gedeelte van de Noordhol-landse Molentoogdag met De ZaanscheMolen als trotse gastheer. Dàt men trotsmocht zijn, bleek enige momenten latertijdens het bezichtigen van de in vol be-drijf zijnde Schoolmeester. Dat die prach-tige, maar niet erg grote molen om veilig-heidsreden tijdens ons bezoek stil gezetmoest worden, mocht de pret niet druk-ken. Het leverde bij de deelnemers vande toogdag in ieder geval weer genoegstof tot gesprek op: ‘Je moet ècht eensbinnen gaan kijken, dit is zó’n raar acht-kantje’. ‘Klopt, het is een zeskantje!...’.

Busje komt niet zo...

En tòen op de valreep... toch nog éénminpuntje: Twee bussen zouden de deel-nemers naar twee molens en het molen-museum vervoeren, maar - wat er preciesmis ging weet ik niet - bussen waren ingeen velden of wegen te bekennen. Hier-toe moest noodgedwongen met eigenvervoer gereden worden, maar zo’nramp was dat eigenlijk niet. Gezeten in deauto van een bekende molendeskundigeuit een naburige provincie, hadden we


Het moderne molenleven

WvdL verkeert in gewetensnood

In een bepaalde periode, laat ik zeggen van 1950tot 1965, was er een bekende Nederlandse molen-maker die aan de lopende band Groninger acht-kanten afbrak. Toen de Groninger molens inmiddelsbij wet beschermd waren, verlegde de molenmakerzijn werkterrein naar Duitsland (vooral Oost-Friesland) en brak daar tot ca. 1980 ook het enena het andere achtkant af. Sommige molenliefheb-bers verwijten deze molenmaker zijn ongebreidelde‘molen-afbraakgedrag’, maar ik ben het daar niethelemaal mee eens. Als hij het niet had gedaan, hadeen ander het wel gedaan en waren de meeste mo-lens als brandhout in de kachel verdwenen. Dezemolenmaker bouwde de molens echter vaak weer el-ders op; niet alleen in Nederland, maar ook op deAntillen en zelfs in de VS en Canada. Sterker nog:ook ik heb de eer gehad om vijf jaar op zo’n Duits‘import-achtkant’ te malen.Momenteel heersen er bij onze zuiderburen (Belgiëdus) ook van dergelijke vreemde afbraaktoestanden.Hoewel ik het idee heb dat dit in de jaren ‘80 eenstuk ernstiger was, werd ik onlangs toch gebeld methet verzoek om mee te helpen met de afbraak (’de-montage’ heet dat dan officieel) van zo’n prachtigeVlaamse standerdmolen. Zelf bezocht ik deze mo-len (draaiend) in de tweede helft van de jaren ‘80toen deze regelmatig in werking werd gesteld doorde beroepsmolenaar in ruste (en inmiddels wijlen)HvN. Omdat er nooit meer gemalen werd, was eendeel van de oorspronkelijke sfeer verloren gegaan,maar toch was er wel degelijk sfeer: De oude kastwas dan wel eeuwenlang met ‘houtje-touwtje-werkhersteld’, maar hij kon nog eeuwen mee en juist dàtgaf nu juist zo’n prachtige sfeer!Inmiddels heeft de molen een nieuwe eigenaar endie wil de molen maar eens (hoera!) ingrijpend res-taureren. De volledige molen zal hiertoe uit elkaargenomen worden en dan zal worden bezien wat ernog bruikbaar is. Na het demonteren (slopen dus!)van zo’n molen zal één ding blijken: Vernieuw diekast maar voor 90%; Weg molen! Weg sfeer! ‘Janpubliek’ zal over een paar jaar kunnen genieten vaneen waardeloze replica en daar moet ik dan nog aanmeewerken ook! Omdat ik weet dat dit blad ook (mondjesmaat) inBelgië gelezen wordt, de volgende oproep: Houd dita.u.b. tegen! Haast is geboden! Ik weet dat dit mijinkomsten kost, maar dat heb ik graag over voor hetbehoud van deze sfeervolle molen. Of heeft men debetreffende molen reeds eeuwen geleden, profetisch,de naam ‘Tragische Molen’ meegegeven?Hoe dan ook: Als u ècht niets meer kunt redden,zal ik gewoon mee helpen met slopen; Anders doeteen ander het immers wel...

WvdL

gezelschap gekregen van een jongeZaanse molenvriend, genaamd Ranko. Hijkon voor ons wel even de sleutel regelenvan Het Pink: een molen die officiëel nietbezocht zou worden; Mooi meegeno-men, wat wil je nog meer?. Zon en Windnatuurlijk en laat beide weersfactorenvandaag uitgerekend van de partij zijn!Omdat er in de vorige twee edities van‘Molenwereld’ al veel over Zaanse Mo-lens is geschreven, hieronder slechts eenkorte impressie van de bezochte molens:De Bleeke Dood: prachtige, forse stelling-

Voormalige daklijst van een wipmolenverwerkt in Het Pink.

Het valt mee: De Held Jozua heeft er flink de gang in met twee halve, maar helaasóók met een zeker niet ideale biotoop...

molen, draaiend zonder zeilen. Uitwendigkeurig gerestaureerd, maar inwendig vrijleeg en sfeerloos. Onderachtkant onlangsingrijpend hersteld (o.a. nieuw ondertaf-element) en recht gevijzeld. Alle verbin-dingen schijnen met kunsthars te zijn ‘vast-gelijmd’. Dat geeft zo’n molen wel de no-dige ‘stijfheid’, maar hoe moet je hier ooitover pakweg 50 jaar met goed fatsoeneen korbeel vernieuwen?(!)... Slechts éénkoppel stenen resteert nog; Kuipen zullenhelaas vervangen worden. Moet binnen-kort weer maalvaardig zijn met maarliefst4 (!) koppel stenen.

Het Pink: fraaie sfeervolle oliemolen; Tij-dens ons bezoek niet in gebruik; wordtechter wel regelmatig in werking gesteld.Houten, in de kapzolder ingelaten water -emmer (schijnt vroeger voorwaarde tezijn geweest voor de verzekering). Touweni.p.v. kettingen aan zowel de staart als deroede. Duidelijk sporen in de molen vanz’n voorganger: Een wipmolen.De Held Jozua: paltrokmolen draaiendmet twee halve. Zoals Jaap van der Veen(voornoemd) al zei: het valt mee. Zekergeen ideale biotoop, maar zeker ookgeen toestanden à la Laakmolen in DenHaag. Interieur is keurig gerestaureerdmet behoud van het authentieke karak-ter. Volgens mij absoluut ‘zaagvaardig’.

Vanwege tijdsgebrek laten we het molen-museum maar voor was het is en gaannog wat ‘naborrelen’ in De Schoolmees-ter. Even breekt bij schrijver dezes lichtepaniek uit als blijkt dat het jubileumboek -in de voorverkoop - al bijna uitverkocht is.Als ik lid word van De Zaansche Molen,kan Ranko echter nog wel wat voor mij re-gelen.... Vooruit dan maar, mijn ‘tigste’molenlidmaatschap is een feit, maar datheb ik er dan ook wel voor over; al was hetalleen al voor deze bijzonder leerzame engezellige dag. Lang zal ze Leven!

Willem Roose.

Roe-touwen’ bij Het Pink: Mag dit welvolgens ‘het boekje’? (In de Zaanstreekgebruikelijk geweest. JSB.)


Forum MBO-opleidingen Molenaar/Mengvoederfabrikant?

Het volgende is geschreven uit eigen erva-ring en biedt hopelijk voor anderen de kansom zonder eindeloze zoektochten in degoede richting te komen. Er zijn namelijk altijd jonge mensen die geïn-teresseerd zijn in niet al te alledaagse be-roepen. Het beroep van molenaar, al danniet machinaal, is een van deze beroepen.De informatie en de mogelijkheden die descholen i.s.m. de overheid bieden laat ech-ter zeer te wensen over; vele middelbarescholen zijn zelfs in het geheel niet op dehoogte van de huidige opleidingen!Sinds de sluiting van, de alom geprezen op-leiding van het Station voor Maalderij enBakkerij Wageningen (tegenwoordig Bak-kerij & Horeca Vakschool Wageningen) is ertot op heden geen nieuwe school om deopleiding tot molenaar te volgen, de oplei-dingen die IPC-dier samen met het (Groen-

horst College bieden overbruggen wel eengroot gat maar zijn zeker geen alternatief!Zolang er echter geen gespecialiseerdeschool is zal men het voor lief moeten ne-men dat men een 4-jarige (mavo) of 2-ja-rige (havo) agrarische opleiding (het over-grote deel van de mensen die voor demaalderij kiezen zijn grote liefhebbers vande natuur en zullen dit als een niet onover-komelijk obstakel ervaren) moet volgen omtoch het vereiste vakdiploma Mengvoe-derindustrie te kunnen behalen.Heb je interesse in de maalderij/mengvoe-derindustrie en wil je hiervoor een vakoplei-ding volgen neem dan contact op meteen van de volgende adressen:- AOC Groenhorst College tel. 0342—455500 evt.

- MOV Groenhorst College Ede 1 tel. 0318—621910

De huidige MB0-opleidingen voor demeng voederindustrie worden verzorgddoor het:- AOC (Agrarisch Opleidings Centrum)Groenhorst College Barneveld;

- Middelbare Opleidingen Voedingsmid-delen- & Milieutechnologie Edein samenwerking met IPC-dier Barneveld(Innovatie- en Praktijkcentrum DierljkeSectoren)

- De huidige registratie-nummers voor deopleidingen zijn:

- 10599 Kaderfunctionaris Mengvoederin-dustrie (dagschool)

- 10598 Gespec. Beroepsbeoef. Meng-voederindustrie (deeltijd-stage)

Een l.l. mengvoeder-vakmolenaar uit deprovincie Utrecht (naam en adres bij de re-dactie bekend).

OproepHet werk voor de Molenwereld breidtzich gestaag uit. Het maakt een verster-king van de bemensing van de Molen-wereld dringend noodzakelijk. De Stichting Molenwereld zoektdaarom: een

redacteur (m/v)voor de rubriek Molensactueel, die opvrijwillige basis in samenwerking met deeindredacteur deze rubriek gestaltegeeft.

Verder zoekt de stichting eenredactie-medewerker (m/v)

voor het bijwonen en verslaan van ver-gaderingen, contactdagen enz., even-eens op vrijwillige basis.

Voor nadere informatie : Paul Groen,Molenstraat 27 3417 HR Montfoort, tel. 0348-470347

Z o e k e rZoeker Zoeker ZoekerDe ‘Zoeker’ uit het meinummer van de Molenwereld heeft tot op heden één re-actie opgeleverd. Ruud Bax uit Hoogmade van De Heerlijkheid, alias De Hoog -madese Wip denkt dat het de Freekmolen bij zijn woonplaats betreft, welke op13 april 1954 is afgebrand.Hierbij een nieuwe ‘Zoeker’, mogelijk de molen van de Rijnsaterwoudse polder.Ligging en ‘postuur’ komen overeen, maar er zijn toch vraagtekens. Wie spreekthet verlossende woord?

Reacties a.u.b. te richten aan de redactie van de Molenwereld, Moerdijkstraat39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303, e-mail [email protected]


Molens restaureren en onderhouden vraagt om vakmanschap en jarenlange ervaring.Die vindt u bij de leden van de Nederlandse Vereniging van Molenmakers.De bedrijven die het logo van de NVVM voeren staan borg voor.....

kwaliteit en deskundigheid.

Beijk B.V. Afferden 0485-531910

BosAlmkerk 0183-401218

Doornbosch B.V.Adorp 050-3061724

Bouw ‘75 B.V. Workum 0515-542133

CoppesBergharen 0487-531239

Fa. Dunning-Bremer B.V.Adorp 050-3061221

De Gelder Favier B.V.Tricht 0183-561323

Groot Roessink VOFVoorst 0575-501272

Groot Wesseldijk B.V.Laren 0573-401671

Herrewijnen VOF Spijke-nisse

0181-634558

Jellema CVBirdaard 0519-332357

Kistemaker & Korver VOFMiddenbeemster 0299-683743

J.K .Poland B.V. Broek op Langedijk 0226-333440

Saendijck B.V.Zaandijk 075-6285602

Gebr. Straver v/h M. StraverAlmkerk 0183-401415

VaagsAalten 0543-473359

Verbij Hoogmade B.V.Hoogmade 071-5018478

Wintels Denekamp 0541-351210

Nederlandse Vereniging Van Molenmakers

Als u een abonnee werft voor de Molenwereld dan doen wij ook wat voor u! Iedere nieuwe abonnee, dat wil zeggen iemand die voor het eerst abonnee opde Molenwereld wordt, levert de aanbrenger een bonus op. U kunt dan kiezenuit:

* de poster Molens bij Dordrecht van een zeer bijzondere foto uit augustus 1866,formaat 63 bij 29 cm, afgedrukt op zwaar papier en ongevouwen toegezonden in een koker,

* een ringband met magiclips voor het bewaren van tijdschriften, zoals weergegeven in Molenwereld 1998-12,

* Een premie van ƒ 10,- te verrekenen met het abonnementsgeld over 2001.

De poster of de ringband wordt u zo snel mogelijk toegezonden nadat de betaling van de nieuwe abonnee is ontvangen. Vanzelfsprekend geldt dezeaanbieding voor iedere abonnee die u aanbrengt.

BONIk geef als nieuwe abonnee op voor de Molenwereld:

Naam:..............................................................................................................voorl.:...............(m/v)

Adres:.....................................................................................................................................................

Postcode:....................................Plaats:............................................................................................

Als bonus ontvang ik:

� de poster Molens bij Dordrecht, augustus 1866. � een ringband met magiclips voor het bewaren van tijdschriften.� Een premie van ƒ 10,- te verrekenen met het abonnementsgeld over 2001.(Aankruisen hetgeen wordt gewenst)

Afzender

Naam:..............................................................................................................voorl.:..........................

Adres:.....................................................................................................................................................

Postcode:....................................Plaats:............................................................................................

Deze Bon - of een kopie ervan - kan, desgewenst portvrij, ingestuurd worden aan:

Stichting MOLENWERELDAntwoordnummer 12104NL-2740 WD MOERKAPELLE

Doe mee! Win een abonnee!!

�

Molenecho’s 1998-4Overstromingen en waterrad)molens.Beschermingen van molens en maalderijen in België in1998.Zes Belgische molens ingehuldigd in 1998.Van zakwindas tot luiwerk in een windmolen.Molenannonces in de Gazette van Gend (1824-1825).De Leirensmolen te Strijpen (Ovl).Richard Verstegen: De Character van eenen Meulde-naer (1622).Molengezegdes in Cervantes’ Don Quijote

Molenecho’s 1999-2Pelgrimsinsigne met molenafbeelding uit de Brugse bo-dem.Achttien grote Vlaamse molenrestauraties in 1998.Beschermingen van Belgische molens in 1998 en 1999.Inhuldiging Heimolen in Langdorp (Br).Molen en motormaalderij te Pulderbos.Inhuldiging Luizenmolen Anderlecht.Ingebruikstelling Ijzerkotmolen te Sint-Maria-Latem(Ovl).Omgaan met beschermde maar zonevreemde mo-lens.De watermolen van Steenvoorde in Ternat.De grootte van het scheploon rond Dendermonde, 17-de eeuw.Molenteksten in de komedies van Plautus.

Molenecho’s - Vlaams tijdschrift voor molinologie is het or-gaan van ‘Molenzorg’, vz.w. tot behoud van onze molens,p/a dr. Luc Goeminne, Oeselgemstraat 76, B-9870 Zulte.

Het belangrijkste uit de inhoud van de molentijd-schriften, naast de gebruikelijke rubrieken:

Bladeren

Vier meter Molenlandschap (1) Molentoogdag provincie N-Holland · 2018. 5. 18. · dhr. Sj. J....

Documents

Transcript of Vier meter Molenlandschap (1) Molentoogdag provincie N-Holland · 2018. 5. 18. · dhr. Sj. J....