VERZEKERINGSDEKKING BIJ LEASINGVERRICHTINGEN · - Manpower - Marsh - Realdolmen - Renta - USG...
165
1 VERZEKERINGSDEKKING BIJ LEASINGVERRICHTINGEN Aantal woorden: 41.540 Jutta De Mey Studentennummer: 01000885 Promotor: Prof. dr. Kristiaan Bernauw Commissaris: Jean Rogge Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad Master in de richting Rechten. Academiejaar: 2016-2017
Transcript of VERZEKERINGSDEKKING BIJ LEASINGVERRICHTINGEN · - Manpower - Marsh - Realdolmen - Renta - USG...
1
VERZEKERINGSDEKKING BIJ
LEASINGVERRICHTINGEN Aantal woorden: 41.540
Jutta De Mey Studentennummer: 01000885
Promotor: Prof. dr. Kristiaan Bernauw
Commissaris: Jean Rogge
Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad Master in de richting Rechten.
Academiejaar: 2016-2017
2
3
Dankwoord
Deze masterproef schrijf ik als sluitstuk voor mijn masteropleiding rechten aan de Universiteit
van Gent. In het bijzonder wil ik mijn promotor, Professor dr. K. Bernauw bedanken om mij
te begeleiden en in de juiste richting te sturen bij het schrijven van mijn masterproef.
Mijn dank gaat ook uit naar Jean Rogge om mij te begeleiden als commissaris en daarbij nuttige
feedback te geven en te antwoorden op mijn vragen.
Door gebrek aan een theoretisch kader, was ik aangewezen op de expertise van
leasingmaatschappijen, leasingnemers, verzekeringsmaatschappijen en
verzekeringstussenpersonen. De vele bedrijven die me informatie verstrekten over de praktijk
van de verzekering bij leasing wil ik van harte danken voor hun vertrouwen en hun
bereidwillige medewerking.
Mijn oprechte dank gaat uit naar de volgende bedrijven, in alfabetische volgorde:
- ADD de verzekeringsarchitecten
- AG Insurance
- ALD Automotive – Axus
- AON
- Arval
- Athlon
- Aviabel
- Baloise Insurance
- Belfius Lease
- Belfius Scheldeland CVBA
- Belgische Leasingvereniging
- BMW Financial Services
- Brood en Desserts Nechelput
- Concordia
- D’Ieteren Finance
4
- ING Lease
- Kantoor De Bock
- KBC Autolease
- KBC Lease
- Leaseplan
- Manpower
- Marsh
- Realdolmen
- Renta
- USG People
- Vanbreda
- Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen
- Westlease
Ik zou graag mijn vriend Yoeri bedanken voor de onvoorwaardelijke steun tijdens het schrijven
van mijn masterproef, maar ook tijdens mijn gehele opleiding.
Hiernaast zou ik ook graag Lissa bedanken, voor het nalezen van belangrijke delen van mijn
masterproef en daarbij opmerkingen en advies te geven.
Last but not least, zou ik graag mijn ouders Luc en Ann bedanken voor de mogelijkheid die zij
mij hebben gegeven deze opleiding te volgen, voor de steun die zij jaar na jaar hebben geboden en
voor het nalezen van mijn masterproef en het formuleren van nuttige opmerkingen.
Overmere, 14 mei 2017,
Jutta De Mey
5
Inhoudsopgave
Dankwoord........................................................................................................................................3
Hoofdstuk1:Inleiding...................................................................................................................9
1.1 Waarom‘verzekeringsdekkingbijleasingverrichtingen’?..............................................91.2 Beperkingen.....................................................................................................................................91.3 Depraktijk......................................................................................................................................101.4 Structuurvanmijnmasterproef.............................................................................................12
Hoofdstuk2:Verzekeringenleasing.....................................................................................15
2.1Verzekering........................................................................................................................................15
2.1.2 Mededelingsplicht ................................................................................................... 17
2.1.3 Bonus malus ............................................................................................................ 17
2.2Leasing.................................................................................................................................................17
2.2.1 Onderscheid operationele en financiële leasing ...................................................... 19
2.2.2 Wettelijk kader leasing ............................................................................................ 23
2.2.3 Vliegtuigleasing ...................................................................................................... 26
2.2.4 Onroerende leasing .................................................................................................. 27
Hoofdstuk3:Verzekerbaarbelang.........................................................................................293.1Algemeen............................................................................................................................................293.2Onderhouds-eninstandhoudingsverplichtingleasingnemer..........................................303.3Zaakverzekering..............................................................................................................................31
3.3.1 Leasinggever ........................................................................................................... 32
3.3.2 Leasingnemer .......................................................................................................... 33
3.3.3 Besluit ...................................................................................................................... 35
3.4Aansprakelijkheidsverzekering.................................................................................................35
3.4.1 Leasinggever ........................................................................................................... 35
3.4.2 Leasingnemer .......................................................................................................... 36
3.4.3 Besluit ...................................................................................................................... 37
3.5Aanwiekomtdeverzekeringsprestatietoe?.........................................................................37
6
Hoofdstuk4:Demogelijkecontractvormenvoorverzekeringbijleasing...............39
4.1Deleasinggeversluitdeverzekering........................................................................................394.2Deleasingnemersluitdeverzekering......................................................................................39
4.2.1 De leasingmaatschappij als eigen verzekeraar ........................................................ 42
4.2.2 De leasingnemer zijn stop loss-systeem .................................................................. 43
4.2.3 Tussentijds besluit ................................................................................................... 45
4.3Theoretischeanalysevandecontractvormen.......................................................................454.3.1 Derdenbeding .......................................................................................................... 45
4.3.2 Verzekering voor rekening ...................................................................................... 47
4.3.3 Onderscheid verzekering voor rekening en derdenbeding ...................................... 51
4.3.4 Brussel 6 december 2001 ........................................................................................ 52
4.3.5 Theoretische analyse van het derdenbeding ............................................................ 58
4.3.6 Overdracht van schuldvordering ............................................................................. 59
4.4Besluit..................................................................................................................................................60
Hoofdstuk5:Consumentenbescherming.............................................................................63
5.1HetWetboekEconomischRechtenleasing............................................................................635.2HetWetboekEconomischRechtenverzekering...................................................................635.3Privatelease......................................................................................................................................645.4Gezamenlijkaanbod........................................................................................................................665.5Besluit..................................................................................................................................................67
Hoofdstuk6:Deleasingmaatschappijalseigenverzekeraar.......................................69
6.1 Voor-ennadelenaandezetechniek......................................................................................70
6.1.1 Voordelen voor de leasinggever ........................................................................... 70
6.1.2 Voordelen voor de leasingnemer .......................................................................... 71
6.1.3 Nadeel voor de leasinggever ................................................................................ 73
6.1.4 Nadelen voor de leasingnemer ............................................................................. 74
6.2 Géénverzekering.........................................................................................................................75
6.2.1 Rb. Brussel 18 december 2007 ............................................................................. 75
6.2.2 Rb. Brussel 21 januari 2013 ................................................................................. 79
7
6.3 Hypothese:leasingnemerisnietdebestuurder................................................................996.4 Besluit..............................................................................................................................................99
Hoofdstuk7:Regresvandeverzekeraar...........................................................................101
7.1Regresvandeverzekeraartegendeverzekeringsnemerofdeverzekerde............101
7.1.1 Cass. 11 januari 2010 ............................................................................................ 101
7.1.2 Regres op de verzekerde ....................................................................................... 104
7.1.3 Verval versus uitsluiting ........................................................................................ 106
7.1.4 Toepassing op leasing ........................................................................................... 108
7.2Besluit...............................................................................................................................................117
Hoofdstuk8:Voorkomendeproblemenindepraktijk.................................................119
8.1Probleem:verkoopvanhetgeleasedevoertuig.................................................................1198.2Probleem:afgiftevandegroenekaart(operationeleleasing).....................................1218.3Probleem:bewijsvandeverzekeringsovereenkomst.....................................................1228.4Probleem:problematischvoorstelvanverzekeringsovereenkomst..........................124
8.4.1 Principe van “open cover” met terugwerkende kracht .......................................... 124
8.4.2 Afschrijving van het voertuig ................................................................................ 125
8.4.3 Regeling bij totaal verlies ...................................................................................... 126
8.4.4 Oplossing: standaarddocument ............................................................................. 127
8.4.5 Keurmerk Private Lease ........................................................................................ 128
8.5Probleem:groenekaartafgeleverdopbasisvanfoutievegegevens..........................1288.6Eindeschade-afhandeling..........................................................................................................1298.7Probleem:contractenmetverschillendeleasingmaatschappijen...............................1298.8Mogelijkeoplossing......................................................................................................................131
Hoofdstuk9:RichtlijnVerzekeringsdistributie...............................................................133
9.1Algemeen.........................................................................................................................................1339.2Deleasingmaatschappijals“nevenverzekeringstussenpersoon”?..............................133
9.2.1 Toepassingsgebied van de Richtlijn Verzekeringsdistributie ............................... 134
9.2.2 Definitie “nevenverzekeringstussenpersoon” in de Richtlijn Verzekeringsdistributie
........................................................................................................................................ 135
8
9.2.3 Koppeling artikel 1 en 2 ........................................................................................ 136
9.2.4 Tussentijds besluit ................................................................................................. 137
9.2.5 Private lease ........................................................................................................... 139
9.3Verplichtingenals“nevenverzekeringstussenpersoon”.................................................140
9.3.1 “Light” regime ....................................................................................................... 140
9.3.2 Vergelijking IMD met IDD ................................................................................... 142
9.3.3 Vergelijking met de MiFID-gedragsregels ........................................................... 143
9.3.5 Vergelijking met Nederland .................................................................................. 145
9.4Besluit...............................................................................................................................................146
Hoofdstuk10:Besluit................................................................................................................147
Hoofdstuk11:Bibliografie......................................................................................................151
11.1Wetgeving.....................................................................................................................................15111.1.1 Europese regelgeving .......................................................................................... 151
11.1.2 Nationale wetgeving ............................................................................................ 151
11.2Rechtspraak.................................................................................................................................15411.3Rechtsleer.....................................................................................................................................15611.4Overige...........................................................................................................................................164
9
Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Waarom ‘verzekeringsdekking bij leasingverrichtingen’?
1. Het leek mij heel interessant om mijn masterproef te schrijven over verzekering bij leasing,
omdat er geen theoretisch kader bestaat over dit onderwerp. Wanneer ik informatie begon op
te zoeken over dit onderwerp, kwam ik al snel tot de conclusie dat er niet veel over te vinden
was. Hierdoor leek het mij nog uitdagender mijn masterproef over dit onderwerp te schrijven.
Al snel groeide hierdoor mijn ambitie om een beeld van de geldende praktijk te schetsen en
een soort van kader te ontwikkelen zodat bedrijven of andere geïnteresseerden gemakkelijker
informatie over dit onderwerp zouden kunnen vinden.
2. Door gesprekken te hebben met bedrijven die gespecialiseerd zijn in leasing, was het
mogelijk om de praktijk te bestuderen, te omschrijven welke juridische constructies gebruikt
worden en aandacht te besteden aan problemen waar de verschillende bedrijven mee kampen.
Mijn masterproef is een weergave van de informatie die ik verworven heb dankzij die
interviews in combinatie met de relevante rechtspraak en rechtsleer die ik ter zake heb
bestudeerd.
1.2 Beperkingen
3. ‘Verzekeringsdekking bij leasingverrichtingen’, je kan er heel ruim in gaan. Er kan een
onderscheid gemaakt worden tussen operationele en financiële leasing. Er kan een
onderscheid gemaakt worden naargelang het soort goederen dat men leaset, namelijk
onroerende leasing of roerende leasing. Bij roerende leasing kan men het hebben over leasing
van voertuigen of bedrijfsgoederen, maar ook over vliegtuigen.
4. Tijdens het afnemen van de gesprekken bij bedrijven, kreeg ik veel informatie over leasing
van voertuigen. De mogelijke contractvormen die gebruikt worden in de praktijk, problemen
die zich stellen, de leasinggever die eigen verzekeraar is en de leasingnemer zijn stop loss-
systeem, zijn enkele van de onderwerpen die ik tegenkwam en waarvan ik het de moeite vond
deze op te nemen in mijn masterproef.
10
Dit onderzoek zal zich dus hoofdzakelijk beperken tot leasing van voertuigen, zowel
financiële als operationele leasing. Leasing van onroerende of andere roerende goederen dan
voertuigen, zal in een apart hoofdstuk aan bod komen. Hier zal echter niet diep op ingegaan
worden.
Wanneer er over leasing gesproken zal worden, zal men bij het lezen van deze masterproef
steeds in het achterhoofd moeten houden dat ik de afdelingen van bedrijven heb geïnterviewd
die zich voornamelijk bezig houden met leasing van voertuigen.
5. Deze masterproef zal zich daarnaast beperken tot nationale constructies.
Verzekeringspraktijken die over de landsgrenzen heengaan, zullen hier niet behandeld
worden.
1.3 De praktijk
6. De praktijk vormt een belangrijke leidraad. Enerzijds omdat een theoretisch kader ontbrak
en ik me daardoor moest richten op praktijkonderzoek. Anderzijds kwamen in de vele
interviews met de verschillende bedrijven heel wat problemen naar boven die zich in de
praktijk stellen.
7. Uit deze interviews heb ik geleerd hoe het er in de praktijk aan toegaat. De vraag wie de
verzekering sluit, kan niet in enkele zinnen worden uitgelegd. Daarom is hier ook, samen met
de contractvormen, een hoofdstuk aan besteed. Standaard kan men zeggen dat het bij
financiële leasing de leasingnemer is die de verzekering sluit en bij operationele leasing de
leasingmaatschappij, maar dit is zeker geen absoluut gegeven. De verschillende
mogelijkheden met een theoretisch onderzoek ernaar, zijn te vinden in “Hoofdstuk 4: De
mogelijke contractvormen voor verzekering bij leasing”. Daarmee samenhangend wordt ook
het verzekerbaar belang besproken in “Hoofdstuk 5: Verzekerbaar belang”. Het theoretisch
onderzoek naar deze vraag is belangrijk om te kijken wie er nu effectief de verzekering kan
sluiten, samen met de vraag in wiens hoofde het verzekerbaar belang aanwezig dient te zijn.
11
Andere theoretische vragen, zoals aan wie de verzekeringsprestatie wordt uitgekeerd bij een
schadegeval, zijn reeds beantwoord door de praktijk. Het antwoord is niet overal gelijk, maar
is soms ook het voorwerp van onderhandelingen tussen de leasingnemer en de leasinggever.
8. Om een zicht te krijgen op de gebruikte technieken in de praktijk, heb ik 11
leasingmaatschappijen, 2 verzekeringsmaatschappijen, 3 leasingnemers van grote vloten, 1
leasingnemer van bedrijfsgoederen en 8 verzekeringstussenpersonen geïnterviewd. Sommige
van deze verzekeringsmakelaars kunnen niet louter als makelaar worden beschouwd, zij gaan
op zoek naar de beste manier om het risico te regelen, soms ook buiten de techniek van
verzekering. Zij helpen de leasingnemer dan bijvoorbeeld bij het opzetten van zijn eigen stop
loss-systeem.
Daarnaast heb ik ook een gesprek gehad met Renta, de beroepsvereniging van
leasingmaatschappijen voor operationele autoleasing. De Belgische Leasingvereniging, de
beroepsvereniging van leasingmaatschappijen voor financiële leasing, heeft mij op weg
geholpen met een specifieke vraag. Tot slot heeft de Vereniging van Nederlandse
Autoleasemaatschappijen mij geholpen met een vraag over de implementatie van de Richtlijn
Verzekeringsdistributie.
9. De leasingmaatschappijen die ik heb mogen interviewen, kunnen in enkele grote groepen
worden opgedeeld:
- Groep A: Leasingmaatschappijen die ressorteren onder een bank, als
dochteronderneming, en enkel aan financiële leasing doen.
- Groep B: Leasingmaatschappijen die ressorteren onder een bank, als
dochteronderneming, en (vooral) aan operationele leasing doen.
- Groep C: Zelfstandige leasingmaatschappijen, niet gekoppeld aan een ander bedrijf.
- Groep D: Leasingmaatschappijen gekoppeld aan een merk die aan financiële leasing
doen.
12
1.4 Structuur van mijn masterproef
10. Hoofdstuk 2 van dit onderzoek bevat een begripsomschrijving van verzekering en leasing.
Hierin komt onder meer het verschil tussen operationele en financiële leasing aan bod en het
gebrek aan een wettelijk kader.
11. In hoofdstuk 3 wordt er gekeken naar het verzekerbaar belang. Wie beschikt over het
belang om een verzekering te sluiten? Wie kan er als verzekerde worden opgenomen in het
verzekeringscontract? De antwoorden op deze vragen zijn betekenisvol voor hoofdstuk 5,
waar gekeken wordt naar de mogelijke contractvormen om een verzekering te sluiten van een
geleased goed.
12. Hierna behandel ik de verschillende mogelijke contractvormen die voorkomen bij het
sluiten van de verzekering bij leasing (hoofdstuk 4). Dit is een belangrijk hoofdstuk,
aangezien er maar enkele bronnen zijn die iets vermelden over de contractvormen. Bovendien
blijkt de praktijk veel ruimer te zijn dan wat in de (enkele) theoretische bronnen geschreven
werd.
13. Hoofdstuk 5 gaat over consumentenbescherming. Een gebruikte techniek om de
verzekering bij leasing af te sluiten (die in hoofdstuk 4 zal besproken worden), is de
verzekering voor rekening. Hierbij kan de vraag gesteld worden of de consument van dezelfde
bescherming geniet indien de verzekering door de leasinggever gesloten wordt voor rekening
van de leasingnemer, dan wanneer de leasingnemer zelf de verzekeringsnemer is. Daarnaast
wordt ook aandacht besteed aan het gezamenlijk aanbod.
13
14. Het volgende thema dat aan bod komt is de tenlasteneming van het cascorisico door de
leasingmaatschappij (hoofdstuk 6). Mijn inziens is dit een heel belangrijk hoofdstuk. Er rijzen
hier niet veel problemen rond in de praktijk, maar leasingmaatschappijen kaarten wel hun
vrees en de onduidelijkheid aan betreffende al dan niet als verzekeraar beschouwd te worden
indien zij als eigen verzekeraar optreden. Dit hoofdstuk bestaat uit een analyse van de
bestaande rechtspraak en rechtsleer, aangevuld met adviezen van de FSMA1. Ik maak zelf ook
een analyse van de essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst.
15. Het regres van de verzekeraar zal in hoofdstuk 7 besproken worden, aan de hand van het
arrest van het Hof van Cassatie van 10 januari 20112. Dit arrest vormt de leidraad van dit
hoofdstuk.
16. In hoofdstuk 8 besteed ik aandacht aan problemen die voorkomen in de praktijk, die zich
al dan niet vanzelf oplossen of eerder een moeilijk karakter hebben.
17. Tenslotte bestaat hoofdstuk 9 uit een analyse van de redelijk recente Richtlijn
Verzekeringsdistributie 3 . Het is bepaalde leasingmaatschappijen niet duidelijk of deze
richtlijn een impact zal hebben op hen, en wat de impact dan juist zal zijn. Deze Richtlijn
werd nog niet omgezet in nationale wetgeving, waardoor het bij een analyse van de Richtlijn
zelf en de reeds bestaande nationale wetgeving blijft.
1 Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten. 2 Cass. 11 januari 2010, RW 2012-13, afl. 20, 772. 3 Richtlijn (EU) 2016/97 van het Europees Parlement en de Raad van 20 januari 2016 betreffende verzekeringsdistributie.
14
15
Hoofdstuk 2: Verzekering en leasing
2.1 Verzekering
18. Enkele belangrijke begrippen die voorkomen in deze masterproef worden hier kort
opgesomd.
- Een schadeverzekering is een verzekering “waarbij de verzekeringsprestatie
afhankelijk is van een onzeker voorval dat schade veroorzaakt aan iemands
vermogen”4.
- Aan de grondslag van de schadeverzekering ligt het indemniteitsprincipe. Dit houdt
in dat men zich niet mag verrijken door de verzekeringsprestatie. De
verzekeringsprestatie mag met andere woorden niet groter zijn dan de schade van de
verzekerde.5
- Zaakverzekeringen dekken het verlies of de schade aan een of meerdere goederen.6
- Bij een aansprakelijkheidsverzekering wordt de verzekerde beschermd tegen de
financiële gevolgen van een eventuele aansprakelijkheid.7
4 M. FONTAINE, Verzekeringsrecht, Gent, Larcier, 2011, 85-86, nr. 81. 5 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Specifieke regels toepasselijk op alle schadeverzekeringen” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (643)646, nr. 1049. 6 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Specifieke regels toepasselijk op zaakverzekeringen” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (683)683, nr. 1105. 7 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Specifieke regels toepasselijk op aansprakelijkheidsverzekeringen” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (697)697, nr. 1125.
16
19. Er zijn verschillende contractspartijen, waarbij het belangrijk is hier een onderscheid
tussen te maken.
- De verzekeraar belooft de verzekeringsdekking.8 Artikel 5, 1° Verzekeringswet9
omschrijft de verzekeraar als volgt: “elke persoon of onderneming die als
contractspartij verzekeringsovereenkomst(en) aanbiedt, ongeacht de
beroepshoedanigheid van deze persoon en ongeacht of bij het afsluiten van de
overeenkomst gebruik wordt gemaakt van actuariële technieken”.
- De verzekeringsnemer wordt niet gedefinieerd door de wetgever. FONTAINE
omschrijft dit als “de persoon die het verzekeringscontract onderschrijft”.10
- De verzekerde bij schadeverzekeringen is “degene die door de verzekering is gedekt
tegen vermogensschade” (artikel 5, 17°, a) Verzekeringswet).
- De begunstigde wordt door artikel 5, 18° Verzekeringswet gedefinieerd als “degene
in wiens voordeel verzekeringsprestaties bedongen zijn”.
Voor andere definities kan verwezen worden naar artikel 5 Verzekeringswet. Bepaalde
begrippen die belangrijk zijn om de context te begrijpen, zullen in de masterproef zelf worden
uitgelegd.
20. Op de verzekering die bij leasing wordt gesloten zijn de algemene verzekeringsregels van
toepassing. Let op, hier gaat het over de verzekering, niet over de eigenschaderegeling van
leasingmaatschappijen. In de praktijk kwamen twee principes aan bod, die afwijken van de
verzekeringen aan particulieren.
8 M. FONTAINE, Verzekeringsrecht, Gent, Larcier, 2011, 147, nr. 156. 9 Wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen, BS 30 april 2014. 10 M. FONTAINE, Verzekeringsrecht, Gent, Larcier, 2011 148-149, nr. 157.
17
2.1.2 Mededelingsplicht
21. Artikel 58 Verzekeringswet bepaalt dat de verzekeringsnemer verplicht is om “bij het
sluiten van de overeenkomst alle hem bekende omstandigheden nauwkeurig mee te delen die
hij redelijkerwijs moet beschouwen als gegevens die van invloed kunnen zijn op de
beoordeling van het risico door de verzekeraar”. Bij een private autoverzekering betreft dit
onder andere gegevens of men op het platteland of in de stad woont en de leeftijd van de
bestuurder. Deze gegevens zijn irrelevant bij de verzekering van een geleased voertuig. Er
wordt zelfs niet gekeken naar de leeftijd van de bestuurder. Wanneer de vloot in zijn geheel
voornamelijk uit jonge bestuurders bestaat, zal de verzekeraar of de leasingmaatschappij deze
vloot wel beschouwen als risicovoller dan een vloot met oudere bestuurders.
2.1.3 Bonus malus
22. Hoewel het systeem van de bonus malus niet meer verplicht is sinds 2004, wordt dit nog
veel toegepast bij private autoverzekeringen. Bij verzekeringen van geleasede voertuigen
wordt de bonus malus alleszins niet meer toegepast. Er wordt niet gekeken naar elk voertuig/
elke bestuurder afzonderlijk, maar naar de gehele vloot van de leasingnemer. Indien de vloot
het in zijn geheel slecht doet op vlak van schadegevallen, kan de verzekeraar wel beslissen
om de verzekeringspremie te verhogen, maar dit gebeurt niet aan de hand van een systeem
zoals de bonus malus.
2.2 Leasing
23. Om te komen tot een goed begrip van de verzekeringsdekking bij leasingverrichtingen, is
het noodzakelijk om eerst een goed begrip te hebben van wat leasing juist inhoudt.
18
24. Een algemene definitie van leasing bestaat niet. Er zijn wel verschillende omschrijvingen
terug te vinden van leasing, maar steeds in het kader van specifieke regelgeving (zie infra nrs.
37 e.v.).11 In deze masterproef wordt als leasing beschouwd, de overeenkomst tussen een
leasinggever en een leasingnemer, waarbij de leasingnemer over het genot van het goed mag
beschikken in ruil voor een vergoeding. Bij operationele leasing wordt dit goed aangeboden
met allerhande diensten, zoals onder meer het onderhoud, de herstelling en de verzekering.
Bij financiële leasing gaat het enkel om het genot van het goed, zonder bijkomende diensten.
Het voorwerp van de leasingovereenkomst kan zowel roerend als onroerend zijn, al zal er in
deze masterproef voornamelijk aandacht besteed worden aan roerende leasing.
25. Leasing wordt niet door de nationale wetgever geregeld, noch door de supranationale
wetgever.12 Het begrip is wel terug te vinden in specifieke wettelijke documenten, maar er
bestaat geen algemeen wettelijk kader over.
26. De leasingovereenkomst is een onbenoemde overeenkomst met een sui generis karakter.
Op grond van de wilsautonomie (art. 1134 Burgerlijk Wetboek) komt het aan de partijen toe,
om naar eigen goeddunken hun rechtsverhoudingen te regelen. Hierbij dienen de partijen
uiteraard rekening te houden met de openbare orde en de goede zeden.13 Partijen kunnen bij
het regelen van hun rechtsverhouding afwijken van wettelijke bepalingen die verwante
benoemde overeenkomsten regelen, bijvoorbeeld de regels inzake huur. De grondslag en de
toetsing van de rechten en plichten van de partijen moet in de eerste plaats gezocht worden in
de leasingovereenkomst zelf.14 Indien de partijen hun rechtsverhouding of een aspect daarvan
niet contractueel hebben geregeld, moet men terugvallen op het algemeen
verbintenissenrecht.15
11 F. BRUYNS, S. CLAEYS, “Het eigendomsrecht van de leasinggever”, DAOR 2016, afl. 119, (6)6-7, nr. 1. 12 E. LEROUX en H. VAN GELUWE, “De verplichtingen van de leasingnemer ten opzichte van de leasinggever” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (71)73. 13 S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)58. 14 E. LEROUX en H. VAN GELUWE, “De verplichtingen van de leasingnemer ten opzichte van de leasinggever” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (71)73. 15 M. VERPLANCKE en C. VAN CAEKENBERG, “Risico – onderhoudsverplichtingen van de leasingnemer of lessee” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (109)112.
19
27. De term ‘leasing’ zelf wordt niet steeds gebruikt. Voor financiële leasing gebruikt men
soms de term financieringshuur en voor operationele leasing worden onder andere de termen
lange-termijnverhuur, exploitatieverhuur en renting gebruikt.16
Daarnaast wordt de term ‘financieringshuur’ nog gebruikt voor verrichtingen voor
consumenten zonder beroepsdoeleinden (artikel I.9, 47° Wetboek Economisch Recht17,
hierna: WER).
In de praktijk zal men ook aan leasing verwante overeenkomsten vinden zoals renting,
waarbij de leasingnemer goederen huurt. Hierbij is de huurder geen economisch eigenaar, in
tegenstelling tot wat bij leasing het geval is.18
Door deze verschillende - soms verwarrende - terminologie in de praktijk, is het aangewezen
steeds aandachtig te zijn bij het lezen van deze termen. Dezelfde term dekt niet steeds
dezelfde lading.
28. Men vindt vaak terug in de theorie - om als leasing te worden aangemerkt - dat er in het
contract een aankoopoptie moet bedongen zijn. Dit is echter niet steeds het geval, vooral niet
bij operationele leasing. Bij operationele leasing interesseert het de klant vaak niet om het
voertuig op het einde van de looptijd van het contract aan te kopen. Dit is anders bij financiële
leasing, waar het uiteindelijke doel vaak wel de aankoop van het voertuig is. Dit verschil
veruitwendigt zich ook in de afschrijving van het voertuig met een verschillende restwaarde
op het einde van de looptijd van het leasingcontract.
2.2.1 Onderscheid operationele en financiële leasing
29. Om een goed begrip te hebben van wat leasing inhoudt, is het essentieel een onderscheid
te maken tussen financiële leasing en operationele leasing.
16 A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-1. 17 Wetboek Economisch Recht van 28 februari 2013, BS 29 maart 2013. 18 KBC, “Wat is het verschil tussen leasing en renting?”, https://www.kbc.be/ondernemen/nl/artikel/financiering/kredietvormen/verschil-leasing-renting.html.
20
Vooreerst is het doel van beide soorten leasing verschillend. Bij financiële leasing is het
uiteindelijke doel de aankoop van het geleasede goed. Bij operationele leasing daarentegen is
het doel het gebruik van het geleasede goed gedurende een bepaalde periode.19
Om het onderscheid te maken tussen financiële en operationele leasing, zonder te diep in te
gaan op de kenmerken van beide soorten leasing, kan de onderstaande figuur een hulpmiddel
zijn.
Grafiek: classificatie van een leasecontract20
19 X., Financiële en operationele lease vergeleken, http://www.refibo.be/documentatie/overige/algemeen/financiële-en-operationele-lease-vergeleken#.V9lAfjcxVyZ (consultatie 14 september 2016).
21
30. Het onderscheid tussen beide soorten leasing is groot en relevant. Financiële leasing is een
financieringsovereenkomst, terwijl operationele leasing dicht aanleunt bij een
huurovereenkomst. Het onderscheid tussen financiële en operationele leasing zal doorheen
deze masterproef doorwerken.
A) Financiële leasing
31. Financiële leasing betreft een driepartijenoperatie, die moet onderscheiden worden van
een driepartijenovereenkomst. Bij deze driepartijenoperatie bestaan er twee overeenkomsten.
Enerzijds bestaat er een koopovereenkomst tussen de verkoper van het goed die het goed
levert, en de leasinggever. Anderzijds bestaat er een leasingovereenkomst tussen de
leasingnemer en de leasinggever.21
32. De vraag naar eigendom bij leasing is relevant in het licht van het verzekerbaar belang.
Bij financiële leasing wordt de leasinggever beschouwd als de juridische eigenaar van het
geleasede goed, terwijl de leasingnemer wordt beschouwd als de economische eigenaar
ervan.22 De juridische eigendom van de leasinggever heeft een zekerheidsfunctie. Ingeval er
bijvoorbeeld beslag wordt gelegd of er een faillissement is van de leasingnemer, geeft de
leasinggever zijn eigendomsrecht hem een recht op revindicatie van het goed. 23 De
leasingnemer draagt het economische risico van de leasingoperatie.24
20 A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-7. 21 M. VERPLANCKE en C. VAN CAEKENBERG, “Risico – onderhoudsverplichtingen van de leasingnemer of lessee” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (109)111. 22 V. SAGAERT, B. TILLEMAN, A. VERBEKE, Vermogensrecht in kort bestek, Antwerpen, Intersentia, 2013, 315; I. PEETERS, “Eigendom tot zekerheid” in X. Voorrechten en hypotheken. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 2002, 4; S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)59, nr. 13. 23 L. DE KEYSER, “Eigendomsrecht en nieuwe contractvormen: leasing, franchising en factoring, RW 1983-84, 2411; V. SAGAERT, B. TILLEMAN, A. VERBEKE, Vermogensrecht in kort bestek, Antwerpen, Intersentia, 2013, 316. 24 M. GOVERS, “Verkrijging van de economische eigendom door onroerende leasing”, OGP 2013, afl. 249, (519)520.
22
33. Het boekhoudkundig verschil tussen financiële en operationele leasing bestaat eruit dat bij
een financiële leasing de restwaarde op het einde van het contract niet meer mag bedragen
dan 16% van de beginwaarde van het voertuig. Dit is in tegenstelling tot operationele leasing,
waarbij de restwaarde meer dan 16% bedraagt. Bij financiële leasing komt het geleasede
voorwerp op de balans, terwijl dit bij operationele leasing niet zo is.
34. Voor financiële leasing wordt door de leasingnemers in de praktijk meestal gekozen
wanneer ze achteraf een aankoopoptie willen hebben. Financiële leasing is voor een bedrijf
voornamelijk interessant omdat dit contract heel vaak wordt genomen met een lage
restwaarde. De aankoopoptie wordt vaak gelicht bij deze formule. Op die manier kan de
leasingnemer zichzelf een vrij dure wagen aanschaffen, met een lage restwaarde op het einde
van het leasingcontract. Het voorgaande geldt voornamelijk voor KMO’s. Grotere bedrijven
kiezen eerder voor financiële leasing uit financiële overwegingen, daar speelt het feit mee dat
het geleasede voorwerp op de balans komt te staan van het bedrijf.
B) Operationele leasing
35. Bij operationele leasing blijft de leasinggever gedurende de leasingoperatie zowel
juridisch als economisch eigenaar van het geleasede goed. De kosten verbonden aan het
geleasede goed zijn voor de economische eigenaar, waaronder de verzekering van dit goed.
Bij financiële leasing zal de leasingnemer de kosten dus moeten dragen, bij operationele
leasing zijn deze kosten ten laste van de leasinggever.25
36. Bij operationele leasing gaat de leasing gepaard met het leveren van bijkomende diensten
aan de leasingnemer, waaronder herstelling, onderhoud, verzekering enz. Hiermee wil de
leasinggever zich indekken tegen een mogelijke waardevermindering, aangezien hij het finale
risico draagt.26
25 X., Financiële en operationele lease vergeleken, http://www.refibo.be/documentatie/overige/algemeen/financiële-en-operationele-lease-vergeleken#.V9lAfjcxVyZ (consultatie 14 september 2016); A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, II.F.2-5. 26 M. GOVERS, “Verkrijging van de economische eigendom door onroerende leasing”, OGP 2013, afl. 249, (519)521.
23
2.2.2 Wettelijk kader leasing
A) Roerende leasing
37. Roerende leasing wordt niet wettelijk geregeld in het Belgisch recht. Wel zijn er in
verschillende wettelijke teksten verschillende aspecten van leasing geregeld27:
- Koninklijk besluit nr. 55 van 10 november 1967 tot regeling van het juridisch statuut
der ondernemingen gespecialiseerd in financieringshuur;
- Ministerieel besluit van 23 februari 1968 tot bepaling van de voorwaarden tot
erkenning van de ondernemingen gespecialiseerd in financieringshuur, en waarvan het
juridisch statuut door het koninklijk besluit nr. 55 van 10 november 1967 geregeld
wordt.
B) Onroerende leasing
38. Onroerende leasing is niet geregeld in het burgerlijk recht of handelsrecht. Er zijn wel
bepalingen over te vinden in het fiscaal recht en boekhoudrecht28:
- artikel 44, §3, 2°, b° Wetboek van de Belasting op de Toegevoegde Waarde;
- Koninklijk besluit nr. 30 van 29 december 1992 met betrekking tot de toepassing van
de belasting over de toegevoegde waarde op de onroerende financieringshuur29;
- artikel 10, §2 en artikel 19, §1, 2° Wetboek van de Inkomstenbelastingen;
- artikel 159, 10° Wetboek Registratierechten;
- artikel 26 en 46bis, §3 Koninklijk Besluit met betrekking tot de jaarrekening van de
ondernemingen.
27 X., Wettelijk kader, https://www.inglease.be/nl/leasing-in-belgie/wettelijk-kader en N. VANDEBEEK, “[Terbeschikkingstelling van onroerende goederen] Onroerende leasing” in N. VANDEBEEK, Terbeschikkingstelling van onroerende goederen – Grondige analyse van enkele rechtsfiguren, XV.Q-(137)137. 28 N. VANDEBEEK, “[Terbeschikkingstelling van onroerende goederen] Onroerende leasing” in N. VANDEBEEK, Terbeschikkingstelling van onroerende goederen – Grondige analyse van enkele rechtsfiguren, XV.Q-(137)137. 29 Dit Koninklijk Besluit vervangt het Koninklijk Besluit nr. 30 van 28 december 1970 met betrekking tot de toepassing van de belasting over de toegevoegde waarde op de onroerende financieringshuur en werd het laatst gewijzigd door het Koninklijk besluit van 10 januari 2005 tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 30 van 29 december 1992 met betrekking tot de toepassing van de belasting over de toegevoegde waarde op de onroerende financieringshuur.
24
- Koninklijk Besluit van 3 december 1993 tot wijziging van de koninklijke besluiten
van 8 oktober 1976 met betrekking tot de jaarrekening van de ondernemingen, van 12
september 1983 tot bepaling van de minimum indeling van een algemeen
rekeningenstelsel en van 6 maart 1990 op de geconsolideerde jaarrekening van de
ondernemingen, BS 23 december 199330.$
39. De leasinggever moet geen eigenaar zijn van het goed, hij kan ook erfpachthouder,
opstalhouder zijn of zelfs zelf leasingnemer.31 Meestal is de leasinggever wel eigenaar in de
praktijk.
40. Er zijn twee soorten onroerende leasing. Deze kan men “btw-leasing” en
“registratieleasing” noemen. Deze benamingen werden genoemd in de praktijk. Dit
onderscheid is van belang, aangezien het enkel bij btw-leasing verplicht is om een
aankoopoptie op te nemen in het leasingcontract. Aangezien de aankoopoptie in de theorie
soms als een voorwaarde wordt gezien om van leasing te kunnen spreken, lijkt het mij nuttig
dit onderscheid hier te behandelen. Hierbij moet nog opgemerkt worden dat ik de stelling niet
ondersteun dat er pas sprake is van leasing wanneer er een aankoopoptie bedongen is in het
contract. In de praktijk is er vooral bij operationele leasing geen aankoopoptie bedongen.
30 X., Wettelijk kader, https://www.inglease.be/nl/leasing-in-belgie/wettelijk-kader. 31 A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-3; Artikel 9 Circ. van 12 april 2007 betreffende onroerende financieringshuur – recht op aftrek BTW, http://ccff02.minfin.fgov.be/KMWeb/document.do?method=view&id=d9b1d33a-4c5c-42d9-a1bc-493831f10ba7#findHighlighted.
25
(i) Btw-leasing
41. De term btw-leasing slaat op het feit dat de btw door de leasingmaatschappij kan
gerecupereerd worden, indien de onroerende leasing voldoet aan de voorwaarden bepaald in
artikel 1 Koninklijk besluit nr. 3032. Hierbij wordt onder andere bepaald dat er verplicht een
aankoopoptie moet voorzien zijn voor de leasingnemer. Een andere voorwaarde is dat het
gebouw nieuw moet zijn. De voorwaarde om als nieuw beschouwd te worden is te vinden in
de BTW-handleiding (152/3):
“Het goed waarop het zakelijk recht betrekking heeft, moet noodzakelijkerwijs een
nieuw gebouw zijn of een reeds vroeger opgericht gebouw dat op zodanige wijze
werd verbouwd dat het als nieuw gebouw wordt aangemerkt (z. nr. 152/2). Met
andere woorden de vestiging, de overdracht en de wederoverdracht van bedoelde
zakelijke rechten moeten plaatsvinden uiterlijk op 31 december van het tweede
jaar volgend op het jaar van de eerste ingebruikneming of de eerste inbezitneming
van het gebouw (z. nr. 152 hiervoor).”33
(ii) Registratieleasing
42. Indien de leasing niet voldoet aan de voorwaarden van een btw-leasing, zal dit een
registratieleasing zijn. Hierbij is er geen verplichte aankoopoptie voor de leasingnemer.
32 Koninklijk besluit nr. 30 van 29 december 1992 met betrekking tot de toepassing van de belasting over de toegevoegde waarde op de onroerende financieringshuur. 33 BTW-Handleiding 2012.
26
2.2.3 Vliegtuigleasing
A) Algemeen
43. Er zijn drie soorten vliegtuigen, namelijk commercial jets (vliegtuigen voor commerciële
doeleinden) corporate jets (vliegtuigen voor privégebruik) en militaire vliegtuigen.
Vliegtuigleasing voor militaire doeleinden zal niet behandeld worden. Vooral de leasing van
commercial jets is aan reglementering onderworpen.34
B) Dry lease vs. Wet lease
44. Bij de commercial jets wordt er bij de mogelijke financieringstechnieken een onderscheid
gemaakt tussen dry lease en wet lease. Dry lease betreft de situatie waarbij een leasinggever
het toestel verhuurt aan een leasingnemer, waarbij deze laatste volledig operationeel
verantwoordelijk is voor het toestel. Bij wet lease daarentegen blijft de leasinggever het
toestel exploiteren met haar piloten en onder haar onderhoudsverantwoordelijheid. Hierbij
heeft de leasingnemer geen enkele operationele verantwoordelijkheid.35
Wet lease is een vorm van operationele leasing waarbij er verregaande bijkomende diensten
worden aangeboden.36 De huurprijs omvat dan tevens de kosten van onderhoud, piloten en
crew. Bij dry lease wordt het toestel gehuurd zonder inbreng van brandstof en crew en blijven
alle problemen betreffende de organisatie en behandeling bij de leasingnemer. Dry lease is
dan eerder te vergelijken met financiële leasing.37
34 B. VAN ITTERBEEK, “Toepassingen – voorwerp (vliegtuigen)” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (257)259. 35 Ibid. (257)263-264. 36 A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-10. 37 B. VAN ITTERBEEK, “Toepassingen – voorwerp (vliegtuigen)” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (257)264; A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-10.
27
C) AVN67B
45. Leasing is maar één van de mogelijke financieringstechnieken voor vliegtuigen. Voor de
onderschrijving van de verzekering voor vliegtuigen in leasing, zijn er eigenlijk bitter weinig
verschillen met andere financieringstechnieken.
In het geval er gebruik wordt gemaakt van leasing, wordt er bijna altijd een standaardclausule
opgenomen in de verzekeringsovereenkomst, namelijk de wereldwijd gebruikte
standaardclausule AVN67B. Deze clausule stelt bepaalde regels vast voor de uitbetaling van
de verzekeringsprestatie bij een eventueel schadegeval aan de leasingmaatschappij. Dit wordt
bepaald onder punt 3. ‘Under ALL Insurances’ van deze standaardclausule:
3.3 “The provisions of this Endorsement apply to the Contract Party(ies)
solely in their capacity as financier(s)/lessor(s) in the identified Contract(s)
and not in any other capacity. Knowledge that any Contract Party may have or
acquire or actions that it may take or fail to take in that other capacity
(pursuant to any other contract or otherwise) shall not be considered as
invalidating the cover afforded by this Endorsement.”
2.2.4 Onroerende leasing
46. Onroerende leasing staat tegenover roerende leasing. Het onderscheid tussen beide
soorten leasing wordt enkel gemaakt op grond van het lease-object. Het onderscheid tussen
financiële en operationele leasing is bij zowel roerende als onroerende leasing te vinden.38
47. De verzekering van onroerende geleasede goederen houdt in dat er een brandverzekering
wordt gesloten. Daarnaast is het ook mogelijk dat er een eigenschadeverzekering wordt
onderschreven, bijvoorbeeld voor machines die onroerend geworden zijn door incorporatie.
38 A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-8.
28
48. Een leasingnemer die een groot aantal gebouwen huurde, maar er ook enkele in leasing
had, sloot een groepspolis af voor alle gebouwen. Elk jaar werd deze groepspolis geüpdatet,
voor de gebouwen die er gedurende dat jaar waren bijgekomen.
Het verschil tussen het risico bij huur en leasing voor deze leasingnemer, was dat zij het risico
bij huur dragen als een huurder, maar bij leasing als een eigenaar. Bij leasing moest er dus
meer verzekerd worden dan enkel de constructie.
In deze masterproef zal niet verder ingegaan worden op onroerende leasing.
29
Hoofdstuk 3: Verzekerbaar belang
3.1 Algemeen
49. Het verzekerbaar belang is één van de essentiële bestanddelen van een
verzekeringsovereenkomst.39 Indien er geen verzekerbaar belang aanwezig is, kan er ook geen
sprake zijn van een verzekering. Artikel 91 Verzekeringswet bepaalt dat de verzekerde moet
kunnen aantonen dat hij een in geld waardeerbaar belang heeft bij het behoud van de zaak of
bij de gaafheid van het vermogen.
“Belang bij het behoud van de zaak” slaat op de zaakverzekeringen. Hierbij zal het
verzekerbaar belang vaak voortvloeien uit het eigendomsrecht. Artikel 91 Verzekeringswet
laat daarnaast ook toe dat het verzekerbaar belang een economisch belang betreft.40
“Belang bij de gaafheid van het vermogen” slaat op de aansprakelijkheidsverzekeringen.41
Bij de aansprakelijkheidsverzekeringen wordt het gehele vermogen van de verzekerde
beschermd tegen vorderingen die voortvloeien uit zijn aansprakelijkheid.42
50. Het verzekerbaar belang dient vervuld te zijn in hoofde van de verzekerde, niet de
verzekeringsnemer. Het is ook mogelijk dat een verzekeringsnemer een verzekering sluit voor
rekening van een derde. In dat geval dient het verzekerbaar belang vervuld te zijn in hoofde
van de derde, die de verzekerde is.43
51. Er heeft een evolutie plaatsgevonden van een subjectief verzekerbaar belang naar een
objectief verzekerbaar belang. Het objectief verzekerbaar belang bestaat erin dat iedereen die
belang heeft op een gevaarobject ook eenzelfde belang verkrijgt op de verzekeringsuitkering.
Er wordt steeds minder naar de persoon van de verzekeringnemer zelf gekeken.
39 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade - Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (920) 921; Rb. Kortrijk 20 juni 2006, RW 2008-09, afl. 28, (920)921, nr. 44.2. 40 M. FONTAINE, Verzekeringsrecht, Gent, Larcier, 2011, 403-404, nr. 534-535. 41 Ibid. 403, nr. 533. 42 Ibid. 404, nr. 536. 43 Ibid. 404-405, nr. 538.
30
Het verzekerbaar belang wordt bepaald vanuit het zakenrechtelijk statuut van het gevaarobject
zelf. De belanghebbende is aldus degene waarvoor het verzekerde goed een vermogenswaarde
vertegenwoordigt en voor wie het een vermogensverlies zou betekenen bij een schadegeval.44
52. Het verzekerbaar belang dient aanwezig te zijn op het moment van het sluiten van de
verzekeringsovereenkomst, maar ook op het moment dat de schade zich voordoet en wordt
beoordeeld door de rechter45. Wat het tijdstip van het verzekerbaar belang betreft, geldt er een
uitzondering voor de verzekering voor rekening van wie het aanbelangt. In dit geval dient het
verzekerbaar belang slechts aanwezig te zijn op het ogenblik dat de schade zich voordoet. Dit
is omdat de verzekerde voor rekening op het ogenblik van het sluiten van het contract vaak
nog niet bepaald of gekend is.46
De verzekering voor rekening die wordt toegepast bij leasing betreft de verzekering voor
rekening van een derde-verzekerde, waarbij de verzekerde voor rekening reeds gekend is bij
het sluiten van de overeenkomst. Voor de verzekering voor rekening bij leasing, zal de
uitzondering dus niet gelden. Het verzekerbaar belang zal, zoals in andere gevallen, aanwezig
moeten zijn op het ogenblik van het sluiten van het contract én op het ogenblik dat de schade
zich voordoet en wordt beoordeeld door de rechter.
3.2 Onderhouds- en instandhoudingsverplichting leasingnemer
53. De onderhouds- en instandhoudingsverplichting kunnen van belang zijn voor het bepalen
wie er een verzekerbaar belang bezit. Wanneer iemand de verplichting heeft een goed in stand
te houden en hij aan deze verplichting tekort schiet, zal hij hier mogelijks voor moeten instaan
met zijn vermogen.
44 V. SAGAERT, “De objectivering van het verzekerbaar belang: de contractsrelativiteit in het verzekeringsrecht gerelativeerd” in X., Over grenzen: liber amicorum Herman Cousy, Antwerpen, Intersentia, 2011, 542-543. 45 Luik 8 oktober 2015, TBH 2016, afl. 1, 106. 46 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (251)275-276, nr. 431.
31
54. Bij financiële leasing rust de onderhouds- en instandhoudingsplicht met betrekking tot het
geleasede goed op de leasingnemer. De ratio van deze verplichting voor de leasingnemer, is
dat de leasinggever er alle belang bij heeft om de waarde van het geleasede goed in stand te
houden, als primaire onderpand van zijn schuldvordering. De leasingnemer moet er te allen
tijde voor zorgen dat het goed in stand blijft, in tegenstelling tot wat voor de huurder geldt.
Bij een huurovereenkomst geldt artikel 1722 Burgerlijk Wetboek, dat bepaalt dat de huurder
van zijn verbintenissen is bevrijd wanneer het goed teniet gaat. 47 Indien men de
onderhoudsverplichting bij leasing niet contractueel heeft geregeld, neemt de rechtsleer aan
dat artikel 1728 Burgerlijk Wetboek, betreffende de huurovereenkomst, van toepassing is. Dit
artikel bepaalt dat de huurder het gehuurde goed dient te gebruiken volgens zijn bestemming
en als een goede huisvader.48
3.3 Zaakverzekering
55. Het verzekerbaar belang bij de zaakverzekering heeft een dubbele functie. Ten eerste is
het een geldigheidsvereiste van de verzekeringsovereenkomst. Indien er geen verzekerbaar
belang aanwezig is, kan de zaakverzekering nietig worden verklaard. Deze
geldigheidsvereiste concretiseert zich ook in het verbod van oververzekering en het
indemniteitsprincipe. Er bestaat slechts een verzekerbaar belang voor de vermogenswaarde
van het goed. Daarnaast is het verzekerbaar belang ook een voorwaarde voor de gerechtigheid
op de verzekeringsuitkering.49
56. Het verzekerbaar belang vindt vaak zijn grondslag in het eigendomsrecht. Artikel 91
Verzekeringswet vereist dan wel een economisch belang - een in geld waardeerbaar belang -,
maar dit betekent niet dat het vereist is dat dit zijn grondslag vindt in het eigendomsrecht.
47 E. LEROUX en H. VAN GELUWE, “De verplichtingen van de leasingnemer ten opzichte van de leasinggever” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (71)92 en 94. 48 M. VERPLANCKE en C. VAN CAEKENBERG, “Risico – onderhoudsverplichtingen van de leasingnemer of lessee” in P. BESELAERE, O. LENAERTS, B. TILLEMAN, A. VERBEKE (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (109)112. 49 V. SAGAERT, “De objectivering van het verzekerbaar belang: de contractsrelativiteit in het verzekeringsrecht gerelativeerd” in X., Over grenzen: liber amicorum Herman Cousy, Antwerpen, Intersentia, 2011, 534.
32
Ook andere personen kunnen een verzekerbaar belang hebben bij het behoud van de zaak, niet
op grond van een zakelijk recht maar op grond van een andere titel.50
57. Zoals eerder vermeld (zie supra nr. 49), bestaat het verzekerbaar belang bij de
zaakverzekering uit een belang bij het behoud van de zaak.
Zowel de leasinggever als de leasingnemer hebben een verzekerbaar belang bij het sluiten van
een zaakverzekering.
3.3.1 Leasinggever
58. Bij operationele leasing beschikt de leasinggever over de juridische én de economische
eigendom van het geleasede goed. Om het goed te beschermen tegen waardeverminderingen,
heeft hij er dus belang bij om een verzekering te sluiten.51
59. Bij financiële leasing ontstaat zijn belang tot behoud van de zaak wanneer de
leasingnemer insolvabel wordt. 52 Het verzekerbaar belang van de leasinggever kan
bijvoorbeeld bestaan uit de situatie dat de leasingnemer schade veroorzaakt aan het geleasede
voertuig, geen verzekering heeft afgesloten en niet over voldoende middelen beschikt om het
voertuig te laten herstellen. Om deze situatie te vermijden, wordt er in de
leasingovereenkomst bepaald dat de leasingnemer het goed in goede staat moet terugbezorgen
aan de leasinggever. Bovendien zal men in de meeste leasingovereenkomsten terugvinden dat
de leasingnemer de verplichting heeft om een omniumverzekering af te sluiten (indien hij niet
kiest voor de eigenschaderegeling van de leasingmaatschappij).
50 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade - Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (920) 922; Rb. Luik 8 februari 2011, For.ass. 2012, afl. 120, 11, noot B. VOGLET. 51 M. GOVERS, “Verkrijging van de economische eigendom door onroerende leasing”, OGP 2013, afl. 249, (519)521. 52 S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)59, nr. 15.
33
De zaakverzekering zal meestal niet gesloten worden door de leasingmaatschappij zelf. Indien
dit toch gebeurt, zal hij deze verzekering voor rekening van de leasingnemer sluiten. Zoals
eerder bepaald, dient het verzekerbaar belang daarbij in hoofde van de leasingnemer, de
verzekerde voor rekening, aanwezig te zijn (zie supra nr. 52).
3.3.2 Leasingnemer
60. De leasingnemer zijn verzekerbaar belang bij financiële leasing, kan onder meer gezocht
worden in het belang bij het behoud van zijn aankoopoptie. Wanneer het goed teniet gaat, zal
hij ook zijn aankoopoptie niet meer kunnen uitoefenen.53
61. Het verzekerbaar belang van de leasingnemer bij een zaakverzekering kan nog gezocht
worden in de leasingovereenkomst die hij heeft gesloten met de leasinggever. In dit
raamcontract wordt vaak bedongen dat de leasingnemer de verzekering dient af te sluiten
indien hij deze niet via de leasinggever wil sluiten en dat op de leasingnemer de verplichting
rust om het voertuig in goede staat terug te bezorgen aan de leasinggever (zie supra nr. 59).
In de gevallen waarbij de leasingnemer nalaat een verzekering te sluiten indien hij zich
daartoe verbonden heeft, zal de schade uiteindelijk te zijner laste komen. Hier bestaat tevens
het belang bij het behoud van het goed voor de leasingnemer, dat contractueel bepaald werd.
Indien het goed schade oploopt, zal de leasingnemer ervoor moeten opdraaien.
62. De Rechtbank van Eerste Aanleg te Kortrijk besliste dat de verzekeringsnemer die een
verzekering eigen schade heeft afgesloten voor een motorrijtuig voor een “contract van
renting” met een financieringsmaatschappij, belang heeft bij de instandhouding van het rijtuig
en heeft dus recht op uitkering van de verzekeringsprestatie. 54 Aan wie de
verzekeringsprestatie toekomt, zal in de leasingovereenkomst bepaald worden en is niet
zelden het voorwerp van onderhandelingen tussen de partijen.
53 A. VERVAET, “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-2. 54 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade - Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (920) 921; Rb. Kortrijk 20 juni 2006, RW 2008-09, afl. 28, 1196.
34
63. Zoals eerder vermeld (zie supra nrs. 32 en 35), behoudt de leasinggever bij financiële
leasing de juridische eigendom en beschikt de leasingnemer over de economische eigendom.
De leasingnemer draagt het risico en dient er dus steeds zorg voor te dragen dat het geleasede
goed niet teloor gaat.55 Doordat de leasingnemer het risico draagt, heeft hij een (verzekerbaar)
belang bij behoud van de zaak. Op het einde van de leasingovereenkomst heeft de
leasingnemer de keuze om de aankoopoptie al dan niet uit te oefenen. Dit is voornamelijk het
geval bij financiële leasing, bij operationele leasing wordt de aankoopoptie weinig tot niet
uitgeoefend. Voor een goede naleving van zijn contractuele verbintenissen, is het behoud van
de zaak vereist.
Indien de zaak niet meer in een goede staat verkeert op het einde van de leasing, zal de
leasingnemer minder geneigd zijn om zijn aankoopoptie uit te oefenen. In dat geval kan hij
zijn verplichting ook niet meer conform uitoefenen.56
64. In een concrete zaak, bij het afsluiten van een omniumverzekering door een leasingnemer,
bestond het verzekerbaar belang om meerdere redenen. Vooreerst bestond er een verzekerbaar
belang omdat de maatschappelijke zetel van de leasingnemer in dat gebouw was gevestigd.
Daarnaast was er sprake van een verzekerbaar belang omdat de leasingnemer bij het einde van
het leasingcontract het geleasede goed moet teruggeven aan de leasinggever en omdat de
leasingnemer over een aankoopoptie beschikte om dit geleasede goed op het einde van het
contract aan te kopen.57
55 S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)59. 56 Ibid. (55)59, nr. 14. 57 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade - Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (920)922; Antwerpen 4 februari 2015, T.Verz. 2016, afl. 1, 41, noot S. MEYS.
35
3.3.3 Besluit
65. Zowel bij financiële als operationele leasing kan er, wat betreft de zaakverzekering, dus
besloten worden dat de leasinggever én de leasingnemer beiden over een verzekerbaar belang
beschikken. Zij kunnen dus theoretisch allebei bij beide vormen van leasing een verzekering
afsluiten.
3.4 Aansprakelijkheidsverzekering
66. Het verzekerbaar belang in de aansprakelijkheidsverzekering betreft het intact houden van
het vermogen van de verzekerde. Door aansprakelijkheid kan dit vermogen worden
aangetast.58
3.4.1 Leasinggever
67. In de verzekeringspolis van aansprakelijkheidsverzekering wordt de eigenaar van het
voertuig opgenomen als verzekerde (art. 3, 1° Modelpolis59).
Aangezien het verzekerbaar belang moet bestaan in hoofde van de verzekerde en niet in
hoofde van de verzekeringsnemer, kan de leasinggever een verzekerbaar belang hebben bij de
W.A.M. 60-verzekering. De verzekeringsnemer die een aansprakelijkheidsverzekering sluit,
moet dus noch de eigenaar, noch de gebruikelijke bestuurder van het motorrijtuig zijn.61
58 C. VAN SCHOUBROECK, G. SCHOORENS, “De aansprakelijkheidsverzekering: a never ending story?”, TBH 1995, 636-663. 59 KB van 14 december 1992 betreffende de Modelovereenkomst voor de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, BS 3 februari 1992. 60 Wet Aansprakelijkheid Motorvoertuigen 61 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade - Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (920)922.
36
68. Naast de wettelijk verplichte aansprakelijkheidsverzekering die de leasinggever
desgevallend afsluit voor rekening van de leasingnemer, sluiten sommige leasinggevers – niet
alle – een overkoepelende “paraplu-verzekering”. Deze verzekering strekt ertoe de burgerlijke
aansprakelijkheid te dekken van de leasingmaatschappij indien de leasingnemer heeft
nagelaten de wettelijk verplichte aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Deze
verzekering dekt niet de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de leasingnemer, maar enkel de
burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de leasinggever. De eigenaar van het voertuig blijft
namelijk de eindverantwoordelijke (artikel 2, §1, lid 2 Wet Aansprakelijkheid
Motorrijtuigen62). De verplichting van de eigenaar is slechts geschorst voor de duur van de
overeenkomst die door de andere persoon is gesloten. De “paraplu-verzekering” is dan in het
bijzonder nuttig voor de gevallen waarin de leasingnemer de verzekering opzegt, zonder dat
de leasinggever hiervan op de hoogte wordt gebracht.
3.4.2 Leasingnemer
69. Wanneer de leasingnemer een ongeval veroorzaakt door zijn fout, kan hij hiervoor worden
aangesproken door de schadelijdende derde. Zijn aansprakelijkheid komt in het gedrang.
Hieruit vloeit voort dat de leasingnemer een verzekerbaar belang heeft bij het aangaan van
een aansprakelijkheidsverzekering.
Indien de leasingnemer niet de bestuurder is van het voertuig, maar werkgever van de
bestuurder, beschikt hij tevens over een verzekerbaar belang. Net zoals bij de eigenaar het
geval is, wordt de burgerlijke aansprakelijkheid van de werkgever ook gedekt door de
aansprakelijkheidsverzekering (artikel 3, 1° Modelpolis). Indien de werknemer een ongeval
veroorzaakt door zijn fout, maar binnen de bescherming van artikel 18 Wet
Arbeidsovereenkomsten63 valt, is de werkgever burgerrechtelijk aansprakelijk voor hem.
62 Wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, BS 8 december 1989. 63 Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus 1978.
37
3.4.3 Besluit
70. Net zoals bij de zaakverzekering, beschikken bij de aansprakelijkheidsverzekering zowel
de leasinggever als de leasingnemer over een verzekerbaar belang. Zij verkeren elk in de
mogelijkheid om een aansprakelijkheidsverzekering te sluiten voor het geleasede goed. Dit is
zowel het geval bij operationele als bij financiële leasing.
3.5 Aan wie komt de verzekeringsprestatie toe?
71. Samenhangend met de vraag of diegene die over het verzekerbaar belang beschikt, een
verzekering kan sluiten, kan men zich de vraag stellen aan wie de verzekeringsprestatie
toekomt bij een schadegeval of bij totaal verlies.
72. Als algemene regel kan men stellen dat bij financiële leasing de verzekeringsprestatie
toekomt aan de leasingnemer en bij operationele leasing aan de leasingmaatschappij. Het gaat
dan om de verzekeringsprestatie die wordt uitgekeerd wegens een schadegeval, dat geen
totaal verlies uitmaakt. Dit komt doordat de leasingnemer degene is die de verzekering sluit
bij financiële leasing en de leasingmaatschappij bij operationele leasing.
73. Bij een schadegeval dat een totaal verlies uitmaakt, zal de verzekeringsprestatie toekomen
aan de leasingmaatschappij. Op deze regel ben ik niet één uitzondering tegengekomen in de
praktijk. De leasingmaatschappij blijft eigenaar van het voertuig. Bij een totaal verlies zal hij
dit moeten opnemen in zijn boekhouding.
74. Zoals in Hoofdstuk 4 (zie infra nrs. 75 e.v.) besproken zal worden, zijn er afwijkingen
mogelijk op deze regel. Deze afwijkingen kunnen het voorwerp uitmaken van
onderhandelingen, net zoals dit het geval is bij de vraag aan wie de verzekeringsprestatie
toekomt.
38
Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat een leasingnemer bij een operationele leasing de
voertuigen liever laat herstellen door een door hem gekozen hersteller, zonder mee te gaan in
het herstelnetwerk van de leasingmaatschappij. In de praktijk kwam ik een leasingnemer
tegen, die wou dat de verzekeringsprestatie aan hem toekwam. Elke afwijking van het
gewoonlijke proces dat de leasingmaatschappij hanteert, zorgt voor een extra operationele last
voor deze laatste. Het is dan aan de leasingmaatschappij om af te wegen of het gaat om een
voldoende grote vloot om deze afwijking toe te staan.
39
Hoofdstuk 4: De mogelijke contractvormen voor verzekering bij
leasing
75. De contractvorm in de praktijk zal verschillend zijn indien de leasingnemer de
verzekering sluit dan wel de leasinggever.
4.1 De leasinggever sluit de verzekering
76. Wanneer er sprake is van operationele leasing en de leasingnemer beslist om de
verzekering via de leasingmaatschappij te nemen, zal de leasinggever in eigen naam en voor
rekening van de leasingnemer een verzekering sluiten. Hij zal dan de eigenlijke
verzekeringsnemer zijn, de leasingnemer komt niet tussen in deze overeenkomst en zal deze
dus ook niet ondertekenen.
4.2 De leasingnemer sluit de verzekering
77. Bij financiële leasing is het gewoonlijk de leasingnemer die de verzekering sluit,
aangezien er geen “pakket” voorhanden is zoals bij operationele leasing. Bij operationele
leasing is het echter ook mogelijk dat de leasingnemer zelf de verzekering sluit. Dit is
wanneer hij beslist het pakket te “ontbundelen” en de verzekering eruit te halen. Wanneer de
leasingnemer ervoor instaat om het risico te verzekeren, zijn er verschillende mogelijkheden:
- De leasingnemer sluit een verzekeringsovereenkomst met de
verzekeringsmaatschappij. Aan deze overeenkomst wordt een avenant gevoegd
waarbij de leasinggever als begunstigde wordt opgenomen. Dit betreft de juridische
constructie van een derdenbeding.
40
Binnen deze constructie kan er nog een onderscheid gemaakt worden. Ofwel
ondertekent de leasinggever dit avenant, ofwel doet hij dit niet. Het derdenbeding is
echter perfect geldig zonder ondertekening door de leasinggever. In de praktijk wordt
aangegeven dat de ondertekening soms geschiedt op vraag van de klant, eerder uit
veiligheidsgevoel dan noodzakelijkheid. Of dit ondertekend wordt of niet, maakt
geen verschil. Ofwel wordt dit avenant opgesteld en bij de
verzekeringsovereenkomst gevoegd per voertuig, ofwel wordt er één avenant
opgesteld voor de gehele vloot. Dit laatste biedt natuurlijk het voordeel dat er veel
minder werklast bij komt kijken.
De begunstiging in dit avenant van de leasingmaatschappij kan ook verschillende
maten aannemen. Standaard wordt er steeds bedongen dat de leasingmaatschappij
begunstigde is bij totaal verlies van het voertuig. Wanneer de leasingmaatschappij
ook het beheer van de vloot op zich neemt met de herstellingen ervan, kan de
leasingmaatschappij ook begunstigde worden van de vergoedingen uitgekeerd door
de verzekeraar bij schade die geen totaal verlies uitmaakt.
Ter opmerking: voor dit avenant worden verschillende synoniemen gebruikt in de
praktijk. ‘Aanhangsel van schuldvordering’, ‘bijvoegsel’, ‘verzekeringsattest’,
‘leasingattest’ en andere.
- Een andere optie is dat de leasingnemer, leasinggever, verzekeringsmaatschappij en
eventueel verzekeringsmakelaar een drie- dan wel vierpartijenovereenkomst
sluiten. Deze overeenkomst bevat de rechten en plichten van alle partijen en wordt
ook ondertekend door alle partijen.
Hoewel deze constructie voordelen biedt bij grotere vloten, wordt het minder
toegepast dan het avenant bij de verzekeringsovereenkomst tussen de leasingnemer-
verzekeringsnemer en de verzekeringsmaatschappij. Indien men kiest voor een
avenant aan de verzekeringsovereenkomst, dus een derdenbeding ten gunste van de
leasinggever, wordt er meestal één avenant opgemaakt per voertuig. Voor kleine
vloten is dit operationeel werkbaar, maar voor grotere vloten kruipt hier veel werk in.
41
Hierbij zou het dan gemakkelijker én duidelijker zijn voor alle partijen dat er een
kader is waarbinnen alle voertuigen van de vloot vallen en de rechten en plichten van
de partijen duidelijk worden opgesomd en erkend door de partijen door
ondertekening van de overeenkomst.
Een vierpartijenovereenkomst wordt niet steeds geapprecieerd door de
verzekeringsmakelaar. Het kan zijn dat hij deze overeenkomst niet wil ondertekenen,
aangezien hij vindt dat hij niets te maken heeft met deze overeenkomst.
- Een derde optie bestaat eruit dat de leasingnemer een tweepartijenovereenkomst
sluit met de verzekeringsmaatschappij, waarbij de vergoedingen die de
verzekeringsmaatschappij uitkeert bij een schadegeval, toekomen aan de
leasingnemer zelf. De leasingnemer zal dan zelf ook verantwoordelijk zijn voor het
herstellen van de schade. De verzekeringsmaatschappij betaalt de
verzekeringsprestatie dan uit aan de leasingnemer, die op zijn beurt de herstelling
betaalt. Leasingmaatschappijen verkiezen dat de vergoeding aan hen toekomt. Indien
de vergoeding aan de leasingnemer wordt betaald, weten ze niet of en welke schades
het voertuig heeft gehad. Op het einde van het contract zal de leasingnemer het
voertuig in goede staat moeten teruggeven aan de leasingmaatschappij, wat vaak
volgens de Rentanormen wordt beoordeeld.
Indien de leasingnemer dit systeem verkiest, zal hij er rekening mee moeten houden
dat de factuur van de herstelling van het voertuig toekomt vòòr de
verzekeringsprestatie uitbetaald wordt. Er komt dan nog een extra operationele last
bij dat er moet opgevolgd worden of er effectief een verzekeringsprestatie wordt
uitgekeerd.
- Een vierde optie is dat de leasingnemer het risico volledig te zijner laste neemt.
Hierbij sluit hij geen verzekering, behalve de verplichte
aansprakelijkheidsverzekering in het kader van de Wet Aansprakelijkheid
Motorrijtuigen64.
64 Wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, BS 8 december 1989.
42
- Wanneer de leasingnemer het risico een deel te zijner laste wil nemen, doch niet
helemaal, kan hij ervoor opteren om het risico ten laste te nemen volgens een stop
loss-systeem. Verzekeringstechnisch kan dit de vorm aannemen van een
verzekeringsovereenkomst met een hele hoge vrijstelling. Per voertuig is er een hoge
vrijstelling, wat bij een grote vloot zorgt voor een hoge vrijstelling in zijn totaliteit.
78. Verschillende combinaties en varianten op deze mogelijkheden kunnen steeds bedongen
worden. Het zal ook afhangen van de prioriteiten van de leasingnemer welk systeem er
gebruikt zal worden. Indien de leasingnemer verkiest zo min mogelijk te moeten bezig zijn
met zijn vloot, zal het zijn voorkeur genieten het “pakket” van de operationele leasing niet te
ontbundelen en de leasingmaatschappij de verzekering te laten sluiten en het beheer van de
vloot op zich te laten nemen.
Indien de leasingnemer het de moeite vindt voor een lagere kost te gaan - wat zelfs tot
bedragen kan oplopen van zeven cijfers bij grote vloten -, kan hij bijvoorbeeld het risico
volledig te zijner laste nemen of kiezen voor een stop loss-systeem.
4.2.1 De leasingmaatschappij als eigen verzekeraar
79. Dit voorgaande geldt sowieso voor de aansprakelijkheidsverzekering. Voor de
omniumverzekering geldt dit ook wanneer deze wordt gesloten bij een
verzekeringsmaatschappij. Dit gebeurt echter niet vaak, aangezien veel leasingmaatschappijen
voor het omnium-gedeelte eigen verzekeraar zijn. Tegen een vergoeding van de leasingnemer
nemen zij zelf het risico ten laste van hun eigen balans. Doordat leasingmaatschappijen een
groot aantal voertuigen beheren, kunnen zij zelf aan risicospreiding doen en moeten zij daar
geen verzekeringsmaatschappij voor inschakelen. Dit is een schakel minder in het proces,
waardoor de prijs natuurlijk minder hoog zal zijn.
Om niet als verzekeringsmaatschappij te kunnen worden beschouwd door de FSMA is het
belangrijk dat men bepaalde terminologie niet gebruikt.65 Zo mogen bijvoorbeeld de woorden
‘vrijstelling’ of ‘franchise’ niet worden gebruikt.
65 FSMA, Verslag van het directiecomité 2007, www.fsma.be/~/media/Files/publications/ver/nl/cbfa_dc_2007.ashx?la=nl, 89.
43
Zowel de leasinggever als de leasingnemer hebben voordelen aan dit systeem. Hierop wordt
later teruggekomen (zie infra nrs. 144 e.v.).
4.2.2 De leasingnemer zijn stop loss-systeem
80. Een andere alternatief voor een omniumverzekering of om het cascorisico te laten
afhandelen door de leasinggever als eigen verzekeraar, is dat de leasingnemer zelf het risico
ten laste neemt tot een bepaald bedrag. Dit is mogelijk voor de onderneming met een grote
vloot (vanaf ongeveer 300 voertuigen), zodat zij zelf aan risicospreiding kunnen doen en hier
geen tussenpersonen voor nodig hebben. De leasingnemer zal dan per wagen een bepaald
bedrag per jaar zelf ten laste nemen. Alles wat daarboven komt, wordt verzekerd via een
excess-verzekering.
81. Een belangrijke voorwaarde om rendabel via een stop loss-systeem te kunnen werken, is
dat men voldoende positieve schadestatistieken heeft.
Een mogelijkheid om deze positieve schadestatistieken te krijgen, is bijvoorbeeld het
aanbieden van een cursus over defensief of ecologisch rijden. Indien men dit niet wil
verplichten aan zijn werknemers, kan het bedrijf een financieel gevolg geven aan het niet
volgen ervan. Zo komt in de praktijk voor dat men in de car policy bepaalt dat men na het
volgen van deze cursus, voor het eerste schadegeval in fout in een jaar, een lagere vrijstelling
heeft en dus minder moet bijbetalen. Op deze manier kan men de werknemers toch motiveren
om deze cursus te volgen, wat ten goede komt aan de schadestatistieken.
Er zijn nog andere mogelijkheden om preventief te werken om de schadestatistieken te
verbeteren. Zo kunnen er sensibiliseringscampagnes zijn binnen het bedrijf, kan er gebruik
gemaakt worden van apps die ervoor zorgen dat de bestuurder niet op internet kan surfen
tijdens het rijden. De leasingnemer zelf, maar ook de verzekeringsmakelaar heeft hier een
grote rol in. De verzekeringsmakelaar kan creatieve methoden op maat aanbrengen om de
schadestatistieken te verbeteren.
44
Een andere mogelijkheid is dat de leasingnemer voertuigen leaset waar een stopsysteem en
andere veiligheidssystemen worden ingebouwd, zodat er minder kop-staartaanrijdingen
mogelijk zijn.
82. Als men met een leasingwagen rijdt, is er het probleem dat men kan denken “het is mijn
wagen niet” en men dus onvoorzichtiger gaat rijden. Er is dus een risico op moral hazard.
Deze mentaliteit kan men ook tegengaan door cursussen te gaan aanbieden. Het klassieke
mechanisme dat hier echter tegen gebruikt wordt, is de vrijstelling. Men kan deze vrijstelling
ook aanwenden op een meer creatieve manier. Men kan deze bijvoorbeeld verlagen voor het
eerste schadegeval in fout indien men de cursus volgt.
83. Het voordeel van de leasingnemer met een grote vloot is vooral van financiële aard. De
minderkost die hij hiermee bewerkstelligt.
Een ander voordeel aan dit systeem is, dat veranderingen in de statistieken van de
leasingnemer direct merkbaar zijn. Ter vergelijking met een verzekering, indien men in jaar 2
positievere schadestatistieken kan voorleggen dan in jaar 1, dan nog zal men in jaar 3 niet
direct een lagere verzekeringspremie kunnen verkrijgen, maar pas later. Of je nu schade hebt
of niet in dat jaar, zal je daar niet direct een effect van hebben. Wanneer bij het stop loss-
systeem de vloot van de leasingnemer minder schade heeft in jaar 2, zal hij dit direct al voelen
in jaar 2 doordat hij minder kosten maakt.
84. Het beheer van zijn vloot kan de leasingnemer ofwel zelf in handen nemen, ofwel
uitbesteden. Dit kan hij uitbesteden aan de leasingmaatschappij, maar ook aan een
verzekeringsmakelaar. Indien hij het beheer zelf doet, zal dit wel een grotere operationele last
uitmaken. Wanneer hij het beheer uitbesteedt, zal dit dan weer geld kosten. De leasingnemer
heeft dus verschillende opties waaruit hij kan kiezen. Er zijn verschillende mogelijkheden op
verschillende vlakken, waarbij hij de kosten en de baten tegen elkaar moet afwegen en kijken
wat het best aansluit bij de aanpak en geest van het bedrijf.
45
4.2.3 Tussentijds besluit
85. Welke optie het meest voordelig is voor de leasingnemer, zal hij moeten bepalen aan de
hand van een kosten-batenanalyse. Het is niet omdat hij een korting kan krijgen bij een
verzekeringsmaatschappij door zijn verzekering daar te nemen, of geld kan uitsparen door
over te schakelen op het stop loss-systeem - in plaats van het risico ten laste te laten nemen
door de leasingmaatschappij -, dat dit effectief de goedkoopste optie is. De kosten om over te
schakelen op het nieuwe systeem moeten ook in rekening worden gebracht, plus de extra
operationele last die daar misschien aan gekoppeld wordt.
4.3 Theoretische analyse van de contractvormen
86. In dit deel zullen enkele contractvormen die voorkomen in de praktijk, theoretisch
geanalyseerd worden.
4.3.1 Derdenbeding
87. De artikelen 1119 en 1165 Burgerlijk Wetboek bepalen een principieel verbod op een
derdenbeding. Een uitzondering hierop is artikel 1121 Burgerlijk Wetboek, waar artikel 77
Verzekeringswet een toepassing van is.66 Artikel 77, lid 1 Verzekeringswet bepaalt dat
partijen te allen tijde kunnen overeenkomen dat een derde, onder de voorwaarden welke zij
bepalen, aanspraak kan maken op de door de verzekering geboden voordelen. Het is dus een
wettelijke verankering van het derdenbeding bij verzekeringen. De derde moet pas
identificeerbaar zijn op de dag dat de verzekeringsprestatie opeisbaar is.67
66 P. ALLARY, “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)74. 67 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Beding ten behoeve van derden - Niet bestaan en wijziging van het risico - Medeverzekering en taak eerste verzekeraar - Opzeggingswijzen - Duur en einde van de overeenkomst”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (851)852, nr. 28.1.
46
CARETTE omschrijft het derdenbeding als “(een clausule in) een overeenkomst waardoor
een persoon, de belover of promittent, verbonden is tegenover een medecontractant, de
bedinger of stipulant, die handelt in eigen naam en voor eigen rekening, tot een voordeel uit
de overeenkomst ten gunste van een derde, de begunstigde of beneficiaris, met de strekking
dat die derde daaraan een recht ontleent”68.
88. Bij gebreke aan een wettelijke omschrijving van een derdenbeding, ook wel beding ten
behoeve van een derde genoemd, kan men vier grondvoorwaarden afleiden uit de rechtspraak
en de rechtsleer.69
1. het beding is een accessorium van de overeenkomst tussen de belover en de bedinger
In de hypothese dat de leasingnemer en de verzekeraar een overeenkomst sluiten met
een derdenbeding ten gunste van de leasinggever, is de verzekeraar de belover en de
leasingnemer de bedinger.70
2. de bedinger moet de bedoeling hebben gehad om de derde een eigen en een nieuw
recht te verschaffen.
3. de bedinger moet de bedoeling hebben gehad om ten behoeve van een derde te
bedingen en niet ten behoeve van zichzelf en zijn erfgenamen.
4. de derde moet bepaald of minstens bepaalbaar zijn op het ogenblik dat het beding
uitwerking moet krijgen.
89. Naast de grondvoorwaarden, dient een derdenbeding ook aan drie bestaansvoorwaarden te
voldoen. Er moet ten eerste een obligatoir verband zijn tussen de belover en de bedinger.
Daarnaast moet dit obligatoir verband uit de dekkingsverhouding uitgebreid worden ten
gunste van een derde, dit is de intentieverklaring. De derde bestaansvoorwaarde betreft een
aantal vereisten die vervuld moeten zijn met betrekking tot de aanwijzing van de begunstigde
derde.71
68 P. ALLARY, “Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)77; N. CARETTE, Derdenbeding, Antwerpen, Intersentia, 2011, 141, nr. 140. 69 P. ALLARY, “Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)75. 70 Ibid. (71)76. 71 Ibid. (71)76.
47
90. Een derdenbeding strekt ertoe een voordeel toe te kennen aan de begunstigde. Indien het
beding ook verplichtingen meebrengt voor de derde-begunstigde, kan er niet langer sprake
zijn van een derdenbeding.72 In dat geval is er sprake van bijvoorbeeld vertegenwoordiging of
contracttoetreding.73
Uit de voorbeelden die ik heb gezien in de praktijk, blijkt dat in dit derdenbeding geen
verplichtingen voor de leasinggever worden opgenomen. Er wordt steeds bedongen dat de
leasinggever aanspraak maakt op de vergoeding uitgekeerd door de
verzekeringsmaatschappij. Vaak staat er ook een regeling in over het totaal verlies van het
goed, wie het wrak mag verkopen en hoe de waarde hiervan zal bepaald worden.
91. Het derdenbeding dient beschouwd te worden als een autonome, sui generis rechtsfiguur
dat los staat van andere rechtsfiguren, zoals de overdracht van schuldvordering
bijvoorbeeld.74
4.3.2 Verzekering voor rekening
92. Vooreerst dient er opgemerkt te worden dat de terminologie betreffende dit onderwerp
niet steeds juist gebruikt wordt. De hier gebruikte terminologie steunt op de analyse van
ALLARY, die een hele bijdrage heeft gewijd aan dit probleem.75
72 P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, (442)451; N. CARETTE, “Het beding ten behoeve van derden” in B. TILLEMAN, Economisch Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, (71)117-118. 73 N. CARETTE, “Het beding ten behoeve van derden” in B. TILLEMAN, Economisch Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, (71)118. 74 R. FELTKAMP, “Beding ten behoeve van een derde” in E. DIRIX en A. VANOEVELEN (eds.), Bijzondere overeenkomsten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, (227) 242, nr. 18. 75 P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, 442.
48
93. De bedoeling van de verzekering voor rekening is het waarborgen van andermans
verzekerbaar belang.76 In de praktijk komt het vaak voor, bij operationele leasing, dat de
leasinggever de verzekering sluit in eigen naam, maar voor rekening van de leasingnemer.
Het is niet noodzakelijk dat de verzekeringsnemer de eigenaar of de gebruikelijke bestuurder
is, voor het sluiten van een aansprakelijkheidsverzekering. De leasinggever kan dus deze
verzekering sluiten voor rekening van de leasingnemer. Het is het verzekerbaar belang van de
verzekerde dat telt, niet dat van de verzekeringsnemer.77 (zie supra, nr. 50)
94. De verzekering voor rekening, geregeld in artikel 92 Verzekeringswet, dient
onderscheiden te worden van de verzekering ten behoeve van een derde of derdenbeding.78
De grondslag van de verzekering voor rekening is volgens de meerderheidsopvatting het
derdenbeding (art. 1121 Burgerlijk Wetboek).79
95. De verzekering voor rekening kan onderverdeeld worden in drie vormen, namelijk de
‘verzekering voor eigen rekening’, de ‘verzekering voor rekening van een derde’ en de
‘verzekering voor rekening van wie het aanbelangt’. Bij de ‘verzekering voor rekening van
een derde’ kan de verzekeringsnemer in eigen naam handelen of in naam van een derde. Bij
de ‘verzekering voor rekening van een derde-verzekerde’ handelt de verzekeringsnemer in
eigen naam, maar heeft hij de bedoeling om een verzekerbaar belang in hoofde van een derde
te verzekeren. Dit staat tegenover de ‘verzekering voor rekening’ waarbij de
verzekeringsnemer niet in eigen naam handelt, maar in naam van een bepaalde derde.
76 S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)57. 77 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade - Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (920)922. 78 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Beding ten behoeve van derden - Niet bestaan en wijziging van het risico - Medeverzekering en taak eerste verzekeraar - Opzeggingswijzen - Duur en einde van de overeenkomst”, in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (851)853, nr. 28.1. 79 P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, (442)448-449.
49
In dit geval sluit hij bijvoorbeeld een verzekering in naam van zijn lasthebber.80 Aangezien in
de praktijk de leasinggever de verzekering sluit in eigen naam maar voor rekening van de
leasingnemer, kan dit gekwalificeerd worden als een ‘verzekering voor rekening van een
derde-verzekerde’.
96. Een vraag die BERNAUW zich stelde, kan toegepast worden op leasing. Indien de
leasinggever, die ook verzekeringstussenpersoon is, de verzekering voor rekening van de
leasingnemer sluit en hij dus optreedt als verzekeringsnemer, kan hij dan de wetgeving
omtrent verzekeringsbemiddeling, intussen opgeheven door de Verzekeringswet, omzeilen?
Het antwoord is negatief. De Verzekeringsbemiddelingswet81 streefde reeds een zeer breed
werkingsveld na. Het is onverenigbaar met de geest en de bedoeling van de
Verzekeringsbemiddelingswet om deze vorm van verzekeringsbemiddeling uit haar
toepassingsgebied te laten. Deze wet, ondertussen vernieuwde wetgeving, moet dus ook
toegepast worden indien men gebruik maakt van de techniek van de verzekering voor
rekening. Indien men anders zou oordelen, zou dit een systematische omzeiling van de
toepassing van deze wet mogelijk maken.82
97. De situatie waarbij de leasinggever een verzekering voor rekening sluit waarbij de
leasingnemer verzekerde is, moet onderscheiden worden van de situatie waarbij de korte
termijn-verhuurder een verzekering voor rekening sluit waarbij de huurder verzekerde is. Dit
staat los van het feit dat de eerste situatie een verzekering voor rekening van een derde-
verzekerde betreft en de tweede situatie een verzekering voor rekening van wie het aanbelangt
(zie supra nr. 95).
80 P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, 444-445. 81 Wet van 27 maart 1995 betreffende de verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen, BS 14 juni 1995; opgeheven door de Wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen. 82 K. BERNAUW, “De verzekering voor rekening: wondermiddel ter omzeiling van de verzekeringsbemiddelingswetgeving?” (noot onder Brussel 20 mei 1999) DCCR 1999, (378)378-380.
50
98. Bij korte termijn-verhuur is een afzonderlijke onderschrijving van bepaalde dekkingen
door de huurder niet denkbaar. De verhuurder sluit bijvoorbeeld de wettelijk verplichte
aansprakelijkheidsverzekering van het voertuig, de huurder gaat deze verzekering niet zelf
gaan onderschrijven. BERNAUW is van mening dat op deze situatie de
Verzekeringsbemiddelingswetgeving83 niet van toepassing is.84
BERNAUW gebruikt het criterium of een verzekering al dan niet facultatief bij het product
kan worden genomen, om te bepalen of de aanbieder van het verzekeringsproduct onder de
Verzekeringsbemiddelingswet valt of niet.85 Bij zowel financiële, maar vooral operationele
leasing, blijft de leasingnemer over de keuze beschikken om de verzekering al dan niet via de
leasingmaatschappij te nemen, dus via de techniek van de verzekering voor rekening. Hierbij
worden dus alle verzekeringen facultatief aangeboden. In de lijn van de redenering van
BERNAUW zal de leasingmaatschappij hier dus als een verzekeringsbemiddelaar worden
beschouwd.
99. Bij private lease daarentegen - waar de leasingnemer verplicht de verzekering bij de dienst
moet nemen via de leasingmaatschappij via de techniek van verzekering voor rekening (zie
infra nr. 130), zou de leasingmaatschappij volgens deze redenering niet als
verzekeringsbemiddelaar kunnen worden beschouwd.
83 opgeheven door de Verzekeringswet. 84 K. BERNAUW, “De verzekeringsdistributie in het kader van een andere beroepsactiviteit” in Y. MERCHIERS, De verzekeringsbemiddeling en de verzekeringsdistributie. Een juridische benadering, Gent, Mys en Breesch, 1996, (120)126. 85 Ibid. (120)127.
51
4.3.3 Onderscheid verzekering voor rekening en derdenbeding
100. Vòòr de Landverzekeringsovereenkomst was het onderscheid tussen de verzekering voor
rekening en de verzekering ten behoeve van een derde te maken op grond van het
verzekerbaar belang. Bij een verzekering voor rekening diende het verzekerbaar belang
aanwezig te zijn in hoofde van de derde-verzekerde, terwijl dit bij de verzekering ten behoeve
van een derde aanwezig diende te zijn in hoofde van de verzekeringsnemer.86
Met de invoeging van artikel 48 Wet Landverzekeringsovereenkomst87, het huidige artikel
102 Verzekeringswet, vervaagde dit onderscheid. Dit artikel bepaalt dat bij de forfaitaire
verzekering de begunstigde ook een verzekerbaar belang moet hebben.88
101. Het onderscheid tussen beide verzekeringen is nog steeds te maken, doch op grond van
een ander criterium. Bij de verzekering voor rekening wordt de derde een verzekerde, terwijl
bij de verzekering ten behoeve van een derde de derde begunstigd wordt, zonder de status van
verzekerde te bekomen.89
102. Als we kijken naar de definitie van een verzekerde bij schadeverzekeringen, is dit
“degene die door de verzekering is gedekt tegen vermogensschade” (artikel 5, 17°
Verzekeringswet). Indien de leasingnemer een verzekering afsluit bij een verzekeraar en
daarbij de leasinggever begunstigt, maakt dit dan een verzekering voor rekening of een
verzekering ten behoeve van een derde uit?
In dit opzicht is het terug belangrijk een onderscheid te maken tussen financiële en
operationele leasing. Bij financiële leasing ligt het risico bij de leasingnemer. 90 De
leasinggever heeft niet de plicht om een nieuw object ter beschikking te stellen van de
leasingnemer indien dit geleasede goed defect raakt of schade oploopt. 86 P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, (442)446. 87 Wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, BS 20 augustus 1992. 88 P. ALLARY, “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)83. 89 P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, (442)447; P. ALLARY, “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)83. 90 H. LIBERT, J. BEKAERT, “Leasing van roerende goederen” in Comm.Bijz.Ov., 2007, (1) 10; A. VERVAET, “Onroerende Leasing”, OGP, afl. 124, (II.F.1-1)II.F.2-5.
52
Bij operationele leasing daarentegen ligt het risico bij de leasinggever. Indien het geleasede
goed in de loop van de uitvoering van de leasingovereenkomst defect raakt of schade oploopt,
dient hij de leasingnemer een nieuw goed te bezorgen.91
103. Samengevat betekent dit dat indien zowel de leasingnemer als de leasinggever gedekt
worden tegen vermogensschade en allebei verzekerden zijn, er sprake is van een verzekering
voor rekening. Wanneer de begunstigde, in dit voorbeeld de leasinggever, niet wordt gedekt
tegen vermogensschade en niet als verzekerde kan worden beschouwd, zal er sprake zijn van
een verzekering ten behoeve van een derde. In de definitie van CARETTE (zie supra nr. 87)
van het derdenbeding staat duidelijk dat de belover in eigen naam en voor eigen rekening
handelt.92
4.3.4 Brussel 6 december 2001
A) Feiten
104. In de leasingovereenkomst tussen een transportmaatschappij en een leasingmaatschappij
werd bedongen dat de transportmaatschappij zaakverzekeringen moest afsluiten voor
rekening van zowel de transportmaatschappij als de leasingmaatschappij. Er werd bedongen
dat na een schadegeval, de verzekeraar de schadevergoeding moest uitkeren in handen van de
leasingmaatschappij.
De leasingmaatschappij verbond zich er vervolgens toe om, na onder andere de herstelling
goedgekeurd te hebben, de uitgekeerde schadevergoeding door de verzekeraar te crediteren
aan het transportbedrijf.93
91 X., Financiële en operationele lease vergeleken, http://www.refibo.be/documentatie/overige/algemeen/financiële-en-operationele-lease-vergeleken#.V9lAfjcxVyZ (consultatie 14 september 2016). 92 P. ALLARY, “Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)77; N. CARETTE, Derdenbeding, Antwerpen, Intersentia, 2011, 141, nr. 140. 93 P. ALLARY, “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6 december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, (31)31-32.
53
105. In de looptijd van de uitvoering van het contract deden zich enkele schadegevallen voor.
Het transportbedrijf liet de vrachtwagens op eigen kosten herstellen en deed vervolgens zelf
aangifte van de schade bij de verzekeraar, zonder de leasingmaatschappij hiervan op de
hoogte te brengen. De verzekeraar keerde de verschuldigde schadevergoedingen uit aan het
transportbedrijf, in plaats van aan de leasingmaatschappij, die de contractueel bepaalde
begunstigde was.94
106. Door financiële moeilijkheden van het transportbedrijf, werden de huurgelden niet meer
betaald aan de leasingmaatschappij. Ten tijde van het faillissement van het transportbedrijf,
waren er achterstallige huurgelden ten belope van 12.485,98 EUR. Deze schuld werd
opgenomen als een chirografaire schuld in de massa. De leasingmaatschappij recupereerde de
geleasede vrachtwagens en opleggers, en maakte ze nadien ten gelde.95
107. De leasingmaatschappij kreeg vervolgens kennis van de vroegere schadegevallen, samen
met de uitgekeerde schadevergoedingen van de verzekeraar aan het transportbedrijf. De
leasingmaatschappij vorderde de uitkering van de schadevergoedingen als begunstigde van
deze vergoedingen, met als doel de achterstallige huurgelden te recupereren. Wegens de
weigering vanwege de verzekeraar om deze vergoedingen een tweede keer uit te keren,
dagvaardde de leasingmaatschappij de verzekeraar.96
94 P. ALLARY, “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6 december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, (31)32. 95 Ibid. (31)32. 96 Ibid. (31)33.
54
B) Beslissing Hof
108. In eerste aanleg wees de Rechtbank van Koophandel te Brussel de vordering toe aan de
leasingmaatschappij. In hoger beroep werd deze vordering van de leasingmaatschappij echter
afgewezen, door het Hof van Beroep te Brussel97. Het Hof stelde vooreerst een inbreuk vast
op artikel 1134, eerste lid Burgerlijk Wetboek vanwege de verzekeraar, omdat deze zijn
verbintenis tot betaling van de schadevergoedingen in handen van de leasingmaatschappij niet
was nagekomen. Het Hof stelde dat de leasingmaatschappij met zijn vordering de uitvoering
in natura nastreefde voor de contractueel aan haar verschuldigde schadevergoedingen door de
verzekeraar.98
C) Analyse van de uitspraak
109. De onderliggende contractuele verhouding die blijkt uit de feiten van het arrest van het
Hof van Beroep van Brussel van 6 december 2001 99 betreft een bedongen
zaakverzekeringsovereenkomst tussen de leasingnemer en de verzekeraar, gesloten zowel
voor rekening van de leasingnemer als de leasinggever.100
De leasingnemer en leasinggever waren overeengekomen dat de leasingnemer de verzekering
ging onderschrijven, zowel voor rekening van de leasingnemer als voor rekening van de
leasinggever. Deze verplichting van de leasingnemer moest ook uitdrukkelijk worden
opgenomen in de verzekeringsovereenkomst. De leasinggever had het bijvoegsel aan de
verzekeringsovereenkomst, waarin de leasinggever werd aangewezen als begunstigde van
eventuele uitkeringen, mee ondertekend.
97 Brussel 6 december 2001, De Verz. 2003, afl. 1, 28, noot P. ALLARY. 98 P. ALLARY, “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6 december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, (31)33. 99 Brussel 6 december 2001, De Verz. 2003, afl. 1, 28, noot P. ALLARY. 100 P. ALLARY, “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6 december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, (31)32.
55
Deze medeondertekening van de leasingmaatschappij wordt door ALLARY geïnterpreteerd
als een driepartijenovereenkomst tussen de verzekeraar, de leasingnemer en de
leasinggever.101
110. Zoals eerder besproken (zie supra nr. 88), zijn er een viertal grondvoorwaarden waaraan
voldaan moet zijn om te kunnen spreken van een derdenbeding. Met betrekking tot de
feitelijke situatie die aan de grondslag lag van het arrest van het Hof van Beroep van Brussel
van 6 december 2001, kan men concluderen dat er een probleem is met de tweede
grondvoorwaarde voor een derdenbeding. Dit houdt in dat de bedinger, hier de leasingnemer,
het inzicht moet gehad hebben om de derde, hier de leasinggever, een eigen en nieuw recht te
verschaffen.102 Doordat de leasinggever hier het bijvoegsel bij de verzekeringspolis had
ondertekend, rees de vraag of er sprake was van een aanvaarding van het derdenbeding
vanwege de leasinggever of van een contracttoetreding van de leasinggever bij de
verzekeringsovereenkomst tussen de verzekeraar en de leasingnemer. ALLARY besluit dat,
gezien de ondertekening, de leasinggever een partij was bij de overeenkomst tussen de
leasingnemer en de leasingmaatschappij. Dat het Hof deze redenering ook volgt, kan afgeleid
worden uit het feit dat het Hof het recht op betaling toetste aan artikel 1134 Burgerlijk
Wetboek. De toetsing aan de (contractuele) goede trouw zou niet mogelijk zijn indien het Hof
niet de mening was toegedaan dat er sprake was van een contractuele verhouding tussen de
partijen.103
111. Hoewel uit de verzekeringsovereenkomst blijkt dat de enige mogelijke begunstigde van
de schadevergoedingen de leasingmaatschappij was, aanvaardt het Hof de betaling van de
schadevergoedingen aan het transportbedrijf. De redenering van het Hof is dat de betaling aan
de transportmaatschappij uiteindelijk het patrimonium van de leasingmaatschappij ook ten
goede komt. Dit is echter een verkeerde redenering. De betaling van de schadevergoeding aan
de transportmaatschappij komt enkel ten voordele van het patrimonium van de
transportmaatschappij zelf.
101 Ibid. (31)32-34. 102 P. ALLARY, “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)75. 103 P. ALLARY, “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6 december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, (31)33-34.
56
Enkel de bekostiging van de herstellingswerken kunnen ten voordele worden beschouwd van
de leasingmaatschappij. Logischerwijze zou dus de verzekeraar veroordeeld moeten zijn tot
betaling van de schadevergoeding in handen van de leasingmaatschappij, aangezien de
betaling aan de transportmaatschappij niet bevrijdend was: qui paie mal paie deux fois. Het
Hof zou dan wel rekening kunnen houden met de matigende werking van de goede trouw
(artikel 1134, tweede lid Burgerlijk Wetboek), dan wel de zorgvuldigheidsnorm van artikel
1382 Burgerlijk Wetboek, afhankelijk van de kwalificatie van de verzekeringsovereenkomst
als een driepartijenovereenkomst respectievelijk als een overeenkomst met een
derdenbeding.104
D) Besluit
112. De vorm van de verzekeringsovereenkomst kan verschillende vormen aannemen in de
praktijk. ALLARY meent dat er in de leasingpraktijk twee mogelijkheden zijn:
- ofwel onderschrijft de leasinggever een verzekeringspolis ten behoeve van zichzelf,
maar voor rekening van de leasingnemer,
- ofwel sluiten de leasingnemer en de verzekeraar een overeenkomst, waarbij de
verzekeraar in een bijvoegsel erkent dat hij de eventuele schadevergoedingen zal
betalen in handen van de leasinggever.105
113. ALLARY is van mening dat de tweede optie in dit arrest van toepassing was, en besluit
ook dat er sprake was van een driepartijenovereenkomst in plaats van een overeenkomst met
een derdenbeding ten gunste van de leasinggever. Hij steunt zich hierbij op het argument dat
er geen sprake is van een eigen en nieuw recht van de leasinggever, zoals vereist is voor een
derdenbeding, waarbij die derde volkomen vreemd is aan het contract waarin het
derdenbeding is opgenomen, dus aan het verzekeringscontract.106
104 Ibid. (31)36. 105 Ibid. (31)38. 106 Ibid. (31)33-34 en 38.
57
114. Het feit dat de leasingnemer en de leasinggever reeds in de leasingovereenkomst
bedongen dat de leasingnemer de verzekeringsdekking diende te onderschrijven voor
rekening van de leasinggever, betekent niet dat de leasinggever niet vreemd is aan het
verzekeringscontract. 107 In verschillende bijdragen van ALLARY betreffende het
derdenbeding/ de verzekering voor rekening108, verwijst hij naar de auteur CARETTE en zijn
bijdragen met betrekking tot het derdenbeding. CARETTE meent echter dat het niet vereist is
dat de derde volkomen vreemd is aan het verzekeringscontract. Hij meent dat de vereiste van
een eigen en nieuw recht geen strenge voorwaarde betreft, maar eerder een onderdeel
uitmaakt van de intentievoorwaarde van de partijen. De vereiste van een ‘nieuw’ recht
verduidelijkt dat indien er gewoon sprake is van een verwijzing naar een bestaand recht, er
geen sprake kan zijn van een derdenbeding.109
ALLARY zelf bepaalt zelfs dat deze situatie een anticipatieve aanvaarding van het
derdenbeding uitmaakt: “Er is ook sprake van anticipatieve aanvaarding door de lessor die in
de overeenkomst van financieringshuur van rollend materieel bedingt dat de lessee een
cascoverzekering sluit op het in financieringshuur genomen rollend materieel waarin de
lessor moet worden aangeduid als begunstigde derde van de schadevergoeding die onder de
cascoverzekering in voorkomend geval moet worden betaald door de verzekeraar.”110
Bij het kettingbeding (zie supra nr. 117), waarbij de leasingnemer en de verzekeraar een
begunstiging van de leasinggever bedingen omdat de overeenkomst tussen de leasingnemer
en de leasinggever dit stipuleert, is er een anticipatieve aanvaarding van het derdenbeding.111
107 N. CARETTE, “Het beding ten behoeve van derden” in B. TILLEMAN, Economisch Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, (71)99-98. 108 P. ALLARY, “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, 71-85; P. ALLARY, “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De Verz. 2001, nr. 336, 442-453. 109 N. CARETTE, “Het beding ten behoeve van derden” in B. TILLEMAN, Economisch Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, (71)99-98. 110 P. ALLARY, “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18, (71)78-79. 111 Ibid. (71)104.
58
115. Mijn inziens is deze overeenkomst geen driepartijenovereenkomst, maar een
overeenkomst met daaraan een avenant, een derdenbeding dus. Dat er een bijvoegsel wordt
gevoegd bij de verzekeringsovereenkomst met een begunstigingsclausule ten voordele van de
leasinggever, is een wijdverspreide techniek. Soms wordt dit document ondertekend door de
leasinggever en soms niet. De ondertekening van dit avenant moet onderscheiden worden van
de ondertekening van de verzekeringsovereenkomst zelf.
Bovendien worden in de verzekeringsovereenkomst tussen de leasingnemer-
verzekeringsnemer en de verzekeraar geen rechten of plichten opgenomen voor de
leasinggever, wat ook een indicatie kan zijn dat dit geen drie- maar een
tweepartijenovereenkomst is.
116. Een andere optie dan de verzekering voor rekening of de verzekering met een
derdenbeding, is een drie- of vierpartijenovereenkomst. Hierin worden de rechten en plichten
opgenomen van alle partijen. Er zijn tevens nog andere opties mogelijk (zie supra nr. 77). De
praktijk is ruimer dan ALLARY omschrijft.
4.3.5 Theoretische analyse van het derdenbeding
117. Indien de leasinggever en de leasingnemer overeenkomen in de dekkingsverhouding (de
overeenkomst tussen hen beide) dat de leasingnemer een verzekering moet afsluiten, waarbij
elke schadevergoeding verschuldigd is in handen van de leasinggever, kan men spreken over
een kettingbeding. De rechtspraak is verdeeld over de kwalificatie van dit beding als een
derdenbeding. CARETTE meent dat er geen beletsel is om een kettingbeding te kwalificeren
als een derdenbeding. Hij meent zelfs dat er een positieve indicatie is om tot de kwalificatie
als een derdenbeding te besluiten.112
112 N. CARETTE, “Het beding ten behoeve van derden” in B. TILLEMAN, Economisch Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, (71)95.
59
118. ALLARY stelde bij het arrest van het Hof van Beroep van Brussel van 6 december 2001
dat er geen sprake was van een nieuw recht van de leasinggever. Op basis van deze stelling
meent hij dat er sprake was van een driepartijenovereenkomst en niet van een
derdenbeding.113 Ook andere rechtspraak en rechtsleer treden deze opvatting bij, er moet
sprake zijn van een nieuw en eigen recht voor de begunstigde.114
CARETTE volgt deze opvatting niet. Volgens hem betekent het vereiste van een ‘nieuw’
recht niet meer dan dat de partijen een recht wensen te scheppen voor de derde. Het blijft een
nieuwe vordering omdat er sprake is van verschillende schuldenaren.115
119. Ik volg de theorie van CARETTE. Hij is ongetwijfeld een auteur die zich verdiept heeft
in de theorie van het derdenbeding en gezag geniet van andere auteurs, daar er veel naar hem
verwezen wordt wanneer het over het derdenbeding gaat. Bovendien kan ik mij veel beter
vinden in zijn theorie dan in deze van ALLARY.
4.3.6 Overdracht van schuldvordering
120. Een andere gebruikte techniek om de verzekering bij leasing te onderschrijven, lijkt
misschien een overdracht van schuldvordering. In de rechtspraak werd deze rechtsfiguur reeds
gebruikt om de verhouding te beschrijven tussen de leasingnemer, de leasinggever en de
verzekeraar.116 Dit lijkt echter geen goede kwalificatie van de verhouding. Bij de overdracht
van de schuldvordering, zal de leasinggever in de vordering treden zoals die bestond tussen de
leasingnemer en de verzekeraar. De leasingnemer zal dan niet meer de mogelijkheid hebben
zijn oorspronkelijke schuldvordering tegen de verzekeraar uit te oefenen.117
113 P. ALLARY, “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6 december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, (31)34. 114 N. CARETTE, “Het beding ten behoeve van derden” in B. TILLEMAN, Economisch Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, (71)97. 115 Ibid. (71)98. 116 Antwerpen 4 februari 2015, T.Verz. 2016, afl. 1, 41, noot S. MEYS. 117 S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)56, nr. 3.
60
121. In het arrest van het Hof van Beroep van Antwerpen van 4 februari 2015118 aanvaardt het
Hof dat de leasingnemer nog steeds over een vorderingsrecht beschikt tegen de verzekeraar,
terwijl het Hof in deze uitspraak reeds besliste dat het over een overdracht van
schuldvordering ging. Dit lijkt in strijd te zijn met de rechtsfiguur van de cessie. Daarnaast is
ook onduidelijk waarom het Hof de overdracht van de schuldvordering beschouwt als een
toekomstige schuldvordering. Een vordering die ontstaat uit een verzekeringscontract wordt
niet beschouwd als een toekomstige schuldvordering, maar als een bestaande schuldvordering
die nog niet opeisbaar is.119
Dit lijkt eerder om een verkeerde kwalificatie te gaan van de verhouding tussen de
leasingnemer, leasinggever en verzekeraar, dan om een echte cessie van een toekomstige
schuldvordering.
4.4 Besluit
122. Zowel bij financiële als bij operationele leasing, kunnen de partijen onderling
overeenkomen wie de verzekering zal onderschrijven. Standaard is dit de leasinggever bij
operationele leasing, en de leasingnemer bij financiële leasing. Vooral bij operationele leasing
wijkt de praktijk regelmatig af van deze algemene regel.
123. Indien de leasinggever de verzekeringsovereenkomst sluit, zal dit in de vorm zijn van
een verzekering voor rekening van de leasingnemer. Hierbij is het verzekerbaar belang
aanwezig in hoofde van de leasingnemer. Deze techniek kan niet gebruikt worden om te
ontsnappen aan de verzekeringsbemiddelingswetgeving. Leasingmaatschappijen die optreden
als verzekeringstussenpersoon, zullen de Verzekeringswet moeten respecteren bij het aangaan
van een verzekering voor rekening van de leasingnemer.
118 Antwerpen 4 februari 2015, T.Verz. 2016, afl. 1, 41, noot S. MEYS. 119 S. MEYS, “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, (55)55-56, nr. 3-4.
61
124. Wanneer de leasingnemer de verzekering onderschrijft, zijn er verschillende
mogelijkheden denkbaar. De meest verspreide techniek is deze van het derdenbeding, waarbij
een avenant aan de verzekeringsovereenkomst wordt gevoegd dat de leasingmaatschappij
begunstigt. In de theorie wordt dit niet steeds herkend als een derdenbeding. Uit de
ondertekening van het derdenbeding door de leasingmaatschappij, kan niet worden afgeleid
dat dit een driepartijenovereenkomst is.
Een andere mogelijkheid die voorkomt in de praktijk, is dat er een drie- of
vierpartijenovereenkomst wordt gesloten. Deze overeenkomst schept duidelijkheid in de
rechten en verplichtingen van partijen. Er dient opgemerkt te worden dat niet iedereen te
vinden is voor een meerpartijenovereenkomst.
Andere mogelijkheden voor de leasingnemer om zijn risico te verzekeren, zijn het risico
volledig zelf ten laste nemen of deels, via een stop loss-systeem. Deze technieken zijn pas
mogelijk wanneer men een grote vloot heeft met positieve schadestatistieken. Op deze
manieren kan de leasingnemer in kwestie grote bedragen uitsparen.
125. Een andere techniek die in dit hoofdstuk naar voor kwam, is dat de leasingmaatschappij
optreedt als eigen verzekeraar voor het cascorisico. De gehele vloot van de
leasingmaatschappij is voldoende groot om het risico zelf te spreiden. Aangezien deze
techniek veel gebruikt wordt in de praktijk en er discussie kan bestaan of de
leasingmaatschappij hierbij optreedt als verzekeraar, is er een heel hoofdstuk gespendeerd aan
deze materie (Hoofdstuk 6, zie supra nr. 140 e.v.).
62
63
Hoofdstuk 5: Consumentenbescherming
126. Dit hoofdstuk zal zich hoofdzakelijk beperken tot de analyse van het gezamenlijk
aanbod. Er zal niet veel aandacht besteed worden aan consumentenbescherming, aangezien
dit niet veel belang heeft in de praktijk. Het gebrek aan belang voor de praktijk betreft
voornamelijk de reden dat de (particuliere) consument niet wordt toegelaten om zelf de
verzekeringsovereenkomst af te sluiten voor het geleasede voertuig.
5.1 Het Wetboek Economisch Recht en leasing
127. Artikel I.9, 47° WER bepaalt wat de term financieringshuur inhoudt. Deze term wordt
gebruikt voor verrichtingen voor consumenten zonder beroepsdoeleinden. De term leasing
daarentegen wordt gebruikt voor verrichtingen voor professionelen.120 Verrichtingen met
betrekking tot financieringshuur, dus tussen een leasingmaatschappij en een consument,
zullen dus in overeenstemming moeten zijn met de regels van boek VII WER.
5.2 Het Wetboek Economisch Recht en verzekering
128. Om te weten of de consumentenbeschermende regels van toepassing zijn, dient de
verzekeringnemer een consument te zijn, maar dient de verzekeringsmaatschappij bovendien
beschouwd te worden als een onderneming. Artikel I.1, 1° WER definieert het begrip
onderneming als “elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een
economisch doel nastreeft, alsmede zijn verenigingen”. Er bestaat geen twijfel dat een
verzekeringsonderneming als een onderneming in de zin van het Wetboek Economisch recht
kan worden beschouwd.121
120 V. SAGAERT, B. TILLEMAN, A. VERBEKE, Vermogensrecht in kort bestek, Antwerpen, Intersentia, 2013, 317. 121 J. STUYCK, “De nieuwe wet marktpraktijken en verzekeringen” in X., Over grenzen. Liber amicorum Herman Cousy, Antwerpen, Intersentia, 2011, (1101) 1104.
64
5.3 Private lease
129. Met “private lease” wordt leasing aan particulieren bedoeld. Dit komt nog niet veel voor
in de praktijk, het staat nog in zijn kinderschoenen. De leasingmaatschappijen die reeds
private lease aanbieden, verklaren dat zowel de leasing- als de verzekeringsovereenkomst niet
veel verschillen vertoont van de overeenkomst die wordt aangeboden aan een onderneming.
Bij het opzoeken van algemene voorwaarden van bijvoorbeeld een omniumverzekering voor
bedrijven en voor particulieren - die men van verschillende verzekeringsbedrijven gewoon op
hun website kan vinden -, kan men zien dat deze algemene voorwaarden eigenlijk geen
verschillen vertonen. De documenten hebben, in de gevallen dat dit zichtbaar is, zelfs
hetzelfde documentnummer.
130. Waar wel een verschil in zit, is de aankoopoptie. Leasingmaatschappijen die private
lease aanbieden, bieden deze klanten geen aankoopoptie aan. Ze kunnen op de einde van de
looptijd van de leasingovereenkomst ook niet meebieden op het geleasede voertuig. Dat deze
optie wel wordt geboden aan professionele klanten en niet aan particuliere klanten, is
ingegeven door het motief dat men anders rekening moet houden met de regels van verkoop
aan consumenten. De leasingmaatschappijen willen absoluut vermijden dat zij als
kredietverstrekker zouden kunnen worden beschouwd. Dit zou dan weer extra verplichtingen
met zich meebrengen in het kader van boek VII WER.
131. De reden waarom het hoofdstuk ‘Consumentenbescherming’ wordt opgenomen in deze
masterproef, is dat bij private lease de consumentenbeschermende regels zullen moeten
gerespecteerd worden wanneer de consument zelf de verzekering sluit, maar niet wanneer de
leasingmaatschappij dit voor rekening van de particuliere leasingnemer sluit. Dit zorgt voor
de situatie dat de particuliere leasingnemer zich op de consumentenbeschermende regels kan
beroepen indien hij zelf de verzekeringsovereenkomst sluit, maar niet indien de verzekering
voor zijn rekening wordt gesloten door de leasinggever. In het eerste geval contracteert de
verzekeringsmaatschappij namelijk met een consument, in het tweede geval contracteert deze
met een onderneming.
65
132. Een leasingmaatschappij die reeds private lease aanbiedt, verklaarde dat de keuze die aan
professionele klanten wordt gegeven, om al dan niet de verzekering zelf te sluiten, niet wordt
gegeven aan particuliere klanten. Indien deze particulieren hier niet mee akkoord zouden
gaan, krijgen zij geen voorstel van offerte van de leasingmaatschappij.
Onder meer om de reden de grote operationele last te vermijden, is het bij private lease de
leasingnemer niet toegelaten om zelf een verzekering te sluiten. Indien de leasingnemer het
daar niet mee eens is, wordt hem geen voorstel van leasingovereenkomst gedaan omdat die
methode te arbeidsintensief is voor de leasingmaatschappij.
De leasingnemer wordt niet verplicht een verzekering te nemen via de leasingmaatschappij,
maar de leasingmaatschappij weigert met hem een leasingovereenkomst te sluiten indien de
leasingnemer het voorstel van offerte niet aanvaardt. Wanneer de leasingnemer reeds een
leasingovereenkomst heeft gesloten met de leasingmaatschappij, kan deze nog steeds
beslissen het verzekeringscontract op te zeggen conform art. 85, §1 Verzekeringswet, maar
dan zal het leasingcontract ook stopgezet worden.
133. Een andere reden om de particulier zelf geen verzekering te laten onderschrijven, betreft
het vermijden van antiselectie. Indien de klanten met goede, lage risico’s zelf de verzekering
willen sluiten omdat zij een lagere prijs kunnen krijgen, dan gaat men eigenlijk aan
antiselectie gaan doen. Enkel de slechtere risico’s nemen dan de verzekering via de
leasingmaatschappij omdat zij elders geen of geen goedkopere verzekering kunnen krijgen.
Dit is op langere termijn onrendabel voor de leasingmaatschappij.
Dit is minder het geval wanneer de leasingmaatschappij contracteert met ondernemingen.
Wanneer de leasingmaatschappij het cascorisico zelf ten laste neemt, zal het voor de
leasingnemer vaak ook het eenvoudigst zijn om de aansprakelijkheidsverzekering ook te
sluiten via de verzekeringsmaatschappij.
66
5.4 Gezamenlijk aanbod
134. De vraag kan gesteld worden of het aanbieden aan een consument van een dienst samen
met een verzekering, een gezamenlijk aanbod inhoudt dat toegelaten is.
Artikel VI.80 WER bepaalt dat het gezamenlijk aanbod is toegelaten indien het geen
oneerlijke handelspraktijk uitmaakt in de zin van de artikelen VI.93 WER en volgende.
Artikel VI.81, §1 WER bepaalt een verbod op het gezamenlijk aanbod: “Elk gezamenlijk
aanbod aan de consument, waarvan minstens één bestanddeel een financiële dienst is, en dat
verricht wordt door een onderneming of door verscheidene ondernemingen die handelen met
een gemeenschappelijke bedoeling, is verboden.” Artikel 81, §2 WER bepaalt enkele
uitzonderingen op voorgaande regel, waaronder “2° financiële diensten en kleine door de
handelsgebruiken aanvaarde goederen en diensten”. Het aanbieden van een wagen en een
verzekering samen valt niet onder deze uitzondering, waardoor het volgens de voorzitter van
de Rechtbank van Koophandel verboden is deze gezamenlijk aan te bieden. 122 Een
verzekering betreft namelijk een financiële dienst, waardoor het gezamenlijk aanbod hiermee
is verboden krachtens artikel VI.81, §1 WER.123
135. Het vonnis van de Rechtbank van Koophandel van Brussel van 12 april 2011124 heeft
betrekking op het aanbieden van een omniumverzekering. Het aanbieden van een
leasingvoertuig samen met de eigenschaderegeling, bepaald in de algemene voorwaarden
van de leasingmaatschappij, valt niet onder het verbod van artikel VI.81, §1 WER, aangezien
dit geen verzekering uitmaakt en dus ook geen financiële dienst.
122 Voorz. Kh. Brussel 13 april 2011, T.Verz. 2008, afl. 3, 246, noot R. STEENNOT en L. VAN DEN STEEN. 123 Voorz. Kh. Brussel 13 april 2011, T.Verz. 2008, afl. 3, (246)249, nr. 10 noot R. STEENNOT en L. VAN DEN STEEN. 124 Voorz. Kh. Brussel 13 april 2011, T.Verz. 2008, afl. 3, 246, noot R. STEENNOT en L. VAN DEN STEEN
67
136. Is het ook een koppelverkoop, een gezamenlijk aanbod, wanneer het product all-in wordt
aangeboden? Of kan men enkel spreken over een koppelverkoop wanneer men de
mogelijkheid biedt aan de consument om zich het product - zonder verzekering - te
verschaffen?
Bij private lease wordt er een dienstverlening aangeboden waar alles inbegrepen is. Dit maakt
geen dienst uit met een verplicht te nemen verzekering, zonder dat je kan onderscheiden wat
de kost is van de verzekering en andere componenten.
Artikel VI.81, §2, 1° WER bepaalt dat het geoorloofd is goederen en diensten samen aan te
bieden met financiële diensten, indien zij één geheel vormen. Dit is dus het geval bij private
lease. Hierbij wordt de consument geen keuze gelaten om al dan niet een verzekering te
nemen.
5.5 Besluit
137. De bedrijven die ik heb gesproken en die reeds private lease aanbieden, verklaarden dat
er in zowel de leasing- als de verzekeringsovereenkomst naar hun weten geen verschillende
bepalingen zijn opgenomen. Dit kan men ook zien door de algemene voorwaarden van
verzekeringsmaatschappijen te bestuderen.
138. De vraag naar consumentenbescherming wordt trouwens nog van belang ontnomen
doordat het in de praktijk (nog) niet voorkomt dat een particulier bij private lease zelf de
verzekeringsovereenkomst voor het voertuig mag sluiten. De reden waarom werd in dit
hoofdstuk uiteengezet.
68
139. Wat consumentenbescherming betreft, moeten leasingmaatschappijen zich momenteel
niet aan specifieke verplichtingen houden. Indien ze in de toekomst toch zouden beslissen een
de leasingnemer de keuze te laten al dan niet de verzekering via de leasingmaatschappij te
sluiten, zouden de leasingmaatschappijen wél rekening moeten houden met boek VI.WER.
Indien de leasingmaatschappij een aankoopoptie aanbiedt aan de leasingnemer, zal ze zelfs
rekening moeten houden met de regels van boek VII.WER, aangezien ze dan als een
kredietverstrekker zal kunnen worden beschouwd. De leasingmaatschappijen moeten er
rekening mee houden dat, indien ze deze beslissingen zouden nemen, ze in het vaarwater van
de consumentenbescherming komen en aan heel wat nieuwe verplichtingen onderworpen
zullen zijn.
69
Hoofdstuk 6: De leasingmaatschappij als eigen verzekeraar
140. Zoals eerder vermeld (zie supra nr. 77), zijn er verschillende mogelijkheden om een
eigenschadeverzekering af te sluiten. Hoe dan ook wil de leasingmaatschappij dat het voertuig
verzekerd is in omnium, tegen diverse risico’s. De meeste leasingmaatschappijen kiezen
ervoor geen verzekering af te sluiten, maar het cascorisico zelf ten laste te nemen.
141. Op de leasingnemer rust de verplichting het geleasede goed op het einde van de looptijd
van het contract in goede staat terug te bezorgen aan de leasingmaatschappij (zie supra nr.
59). Indien er schade is aan het voertuig, zal de leasingnemer er dus voor moeten zorgen dat
het voertuig terug in goede staat hersteld wordt. Hierbij zijn er 3 opties:
- De leasingnemer draagt dit risico zelf. Dit wordt slechts uitzonderlijk toegestaan door
leasingmaatschappijen.
- De leasingnemer sluit een omniumverzekering af met een verzekeringsmaatschappij.
- De leasingmaatschappij neemt het risico zelf ten laste. Hierbij wordt de
aansprakelijkheid van de leasingnemer beperkt. De leasingnemer verbindt zich tot een
afstand van verhaal. Bij schade - die omschreven wordt in het leasingcontract - aan het
voertuig, zal de leasingmaatschappij de leasingnemer hiervoor niet aanspreken, maar
dit zelf ten laste nemen.
142. Indien de leasingnemer er niet mee akkoord gaat dat de leasingmaatschappij optreedt als
eigen verzekeraar, krijgt deze laatste in het raamcontract vaak de verplichting opgelegd om
een omniumverzekering af te sluiten. Het komt voor dat de leasingnemer toch geen
omniumverzekering dient af te sluiten, maar het risico zelf draagt. Hoe dan ook blijft op de
leasingnemer de restitutieverplichting rusten om het voertuig in goede staat terug te bezorgen
aan de leasingmaatschappij.
70
143. Voor deze tenlasteneming van het cascorisico door de leasingmaatschappij worden er
verschillende termen gebruikt: afkoop eigen risico, risicoregeling, regeling materiële schade,
tenlasteneming van het risico… Belangrijk is dat er geen terminologie gebruikt wordt die
eigen is aan het verzekeringswezen.125 Dit zal al een eerste stap zijn om te vermijden dat deze
techniek als een verzekering kan worden beschouwd.
In deze masterproef zullen de volgende termen verwijzen naar deze situatie: ‘tenlasteneming
van het (casco)risico’, ‘eigenschaderegeling van de leasingmaatschappij, ‘afstand van
verhaal’.
6.1 Voor- en nadelen aan deze techniek
6.1.1 Voordelen voor de leasinggever
144. Hét grote voordeel aan deze techniek voor de leasingmaatschappij is een
kostenbesparing. De reden van die kostenbesparing bestaat eruit dat de leasingmaatschappij
eigen verzekeraar is en hierdoor het risico kan spreiden over zijn volledige vloot, waardoor de
winstmarge niet weggegeven moet worden aan een verzekeringsmaatschappij.
Door het feit dat de leasingmaatschappij eigen verzekeraar is, gaat ze ook proberen afspraken
te maken met herstellers zodat deze zo goedkoop mogelijk kunnen gebeuren. De
leasingmaatschappij kan, gemakkelijker dan een verzekeringsmaatschappij, afspraken maken
met herstellers om kortingen te krijgen. Op deze manier kan de leasingmaatschappij de
tenlasteneming van het risico goedkoper aanbieden aan de leasingnemer of zijn winstmarge
vergroten.
125 FSMA, Verslag van het directiecomité 2007, www.fsma.be/~/media/Files/publications/ver/nl/cbfa_dc_2007.ashx?la=nl, 89.
71
145. Een bijkomend voordeel aan deze techniek voor de leasingmaatschappij, is dat er geen
verzekeringstaksen moeten worden betaald. Dit zal de totale kostprijs van de operationele
leasing dus verlagen (of de winstmarge van de leasingmaatschappij vergroten), wat
commercieel gezien interessant is ten opzichte van leasingmaatschappijen die het cascorisico
niet zelf ten laste nemen. De verzekeringstaksen voor een rechtspersoon op een
omniumverzekering bedragen 26,75% van de netto premie.126
6.1.2 Voordelen voor de leasingnemer
146. Een groot voordeel aan deze techniek voor de leasingnemer betreft het btw-voordeel. Dit
voordeel kan ook verkregen worden wanneer de leasingmaatschappij louter het schadebeheer
gaat doen en de leasingnemer zelf een verzekering heeft gesloten bij een
verzekeringsmaatschappij. Indien aan enkele voorwaarden is voldaan, kan de
leasingmaatschappij 100% van de btw terugvorderen op de herstelfactuur. Dit terwijl een
leasingnemer-onderneming over het algemeen slechts op een recuperatie van 35% van de btw
kan rekenen.127 Er gelden wel enkele voorwaarden opdat de leasingmaatschappij van de 100%
recuperatie van btw kan genieten. Een eerste voorwaarde, is dat ze eigenaar moet zijn van het
voertuig, waaraan is voldaan (zie supra nrs. 32 en 35). Voorts dient de leasingmaatschappij
afnemer te zijn van de dienst en ook de hersteller aan te duiden. Indien aan deze voorwaarden
voldaan is, kan de leasingmaatschappij de volledige btw op de herstelfactuur gaan
terugvorderen.
Indien de leasingnemer het schadebeheer niet door de leasingmaatschappij zal laten doen, zal
hij de btw op de factuur maar kunnen terugvorderen naargelang zijn eigen btw-regime (over
het algemeen kan hij dan 35% van de btw recupereren). Het komt er dus op neer dat de
leasingnemer gebruik kan maken van het btw-regime van de leasingmaatschappij indien de
leasingnemer het schadebeheer laat doen door de leasingmaatschappij. Zo profiteert de
leasingnemer mee van het feit dat de leasingmaatschappij de btw voor 100% kan
terugvorderen. 126 X., “Overzicht taksen, bijdragen en vergoedingen d.d. 14/11/2014”, http://www.bzb.be/uploads/Overzicht%20taksen,%20bijdragen%20en%20vergoedingen.pdf, 2. 127 Beslissing Btw nr. E.T.119.650/4 dd. 09.09.2013, A.1.5. Vaststellen van het recht op aftrek nr. 44.
72
147. Een hiermee samenhangend voordeel voor de leasingnemer is dat, indien de
leasingnemer niet zelf zijn schadebeheer moet regelen, hij de administratie niet moet doen van
bijvoorbeeld inkomende facturen van herstellingen en het daarvan inschrijven op de balans.
148. Naast het btw-voordeel voor de leasingnemer, zal zich betreffende de tenlasteneming van
het risico ook het voordeel van de verzekeringstaksen kunnen uitstrekken naar de
leasingnemer. Dat volgt uit de aard van deze tenlasteneming. Omdat dit geen verzekering
betreft, zullen er ook geen verzekeringstaksen moeten betaald worden op het bedrag van de
premie, de vergoeding voor de tenlasteneming van het risico. Dit kan zich dan veruitwendigen
in een eventueel lagere prijs die gevraagd wordt aan de leasingnemer. Wel zal de kost voor dit
schadebeheer door de leasingmaatschappij nog in rekening moeten worden gebracht.
149. Bij grotere vloten kan het voor de leasingnemer interessanter (d.w.z. goedkoper) zijn om
de verzekering uit het pakket te halen dat de leasingmaatschappij aanbiedt. De leasingnemer
kan hierbij bijvoorbeeld zelf afspraken maken met een hersteller om een korting te krijgen.
Indien de leasingnemer het risico zelf ten laste neemt, zal deze ook geen verzekeringstaksen
moeten betalen.
150. Een voordeel dat leasingnemers aangeven die kiezen voor het hele pakket dat
aangeboden wordt door de leasingmaatschappij en niet overgaan tot ontbundeling, is dat er
maar één persoon/ bedrijf moet gecontacteerd worden bij eender welk probleem. Men moet
niet gaan uitzoeken wie men moet bellen bij een technische vraag, een vraag over de
verzekering, een vraag over onderhoud… Dit voordeel kan men echter ook verkrijgen
wanneer men samenwerkt met een verzekeringsmakelaar die alle risico’s regelt.
De leasingnemer kan daarnaast ook beslissen de diensten zo min mogelijk uit te besteden en
zelf contact te hebben met de hersteller, de verzekeringsmaatschappij… Wanneer de
leasingnemer slechts één aanspreekpunt nodig heeft om alles te regelen, geniet hij wel van het
voordeel van de eenvoud.
73
151. Nog een voordeel van dit systeem voor de leasingnemer - en dan specifiek de
leasingnemer met minder goede statistieken -, is dat de leasingmaatschappij bij een slechter
jaar van de leasingnemer (een jaar met veel schades) minder snel prijswijzigingen zal
doorvoeren dan een verzekeringsmaatschappij. Een leasingmaatschappij waarbij de
leasingnemer het hele pakket neemt en er niet voor kiest om te ontbundelen, zal meer kunnen
verliezen dan enkel de verzekering indien de leasingnemer niet akkoord is met een
prijswijziging van de tenlasteneming van het cascorisico door slechtere statistieken.
152. Het blijft echter interessant voor de leasingnemer om alle opties te overwegen. In
sommige gevallen zal het btw-voordeel, en tevens het voordeel dat er geen
verzekeringstaksen moeten worden betaald, ervoor zorgen dat het schadebeheer via de
leasingmaatschappij voor het cascorisico de goedkoopste optie is. In andere situaties zal men
betere voorwaarden kunnen krijgen op de verzekeringsmarkt, ondanks deze men deze twee
voordelen niet heeft. Bovendien moet er ook rekening gehouden worden met de voorkeur van
de leasingnemer.
6.1.3 Nadeel voor de leasinggever
153. In 2014 was er een grote hagelstorm. Verschillende leasingmaatschappijen hebben
aangegeven dat er toen heel veel schade was, die zij dan zelf moesten dragen. Dit vormt een
nadeel aan dit systeem voor de leasingmaatschappij. Bij de hagelstorm van 2014 ging dit om
enorme bedragen die zij niet kon recupereren van een verzekeraar, omdat zij geen
omniumverzekering hadden gesloten en optraden als eigen verzekeraar. Een oplossing
hiervoor kan zijn dat de leasingmaatschappij zelf een verzekering afsluit tegen grote risico’s.
74
6.1.4 Nadelen voor de leasingnemer
154. Zoals steeds het geval bij verzekeringen, zal men ook bij de tenlasteneming van het
risico door de leasingmaatschappij de algemene voorwaarden kunnen vergelijken. Deze
kunnen verschillend zijn van leasingmaatschappij tot leasingmaatschappij. Niet alleen kan
men vergelijken tussen de leasingmaatschappijen onderling, maar men kan ook vergelijken
tussen de leasingmaatschappijen en de verzekeringsmaatschappijen.
Bijvoorbeeld, in de algemene voorwaarden van leasingmaatschappijen staat er vaak dat er een
uitsluiting is indien de bestuurder van het voertuig bij het veroorzaken van de schade in een
staat verkeerde van alcoholintoxicatie, dronkenschap of een gelijkaardige staat, ongeacht een
strafrechtelijke veroordeling. In de algemene voorwaarden van verzekeringsmaatschappijen
kan men lezen dat er slechts een uitsluiting van dekking zal zijn wanneer er een causaal
verband bestaat tussen de staat van dronkenschap/ alcoholintoxicatie en de veroorzaakte
schade.
De leasingnemer zal ook hier opnieuw een afweging moeten maken wat hij verzekerd wil zien
en wat niet.
155. Een daarmee verband houdend probleem zal worden besproken in hoofdstuk 8 (zie infra
nrs. 285 e.v.). Dit nadeel is niet direct gekoppeld aan de tenlasteneming van het risico door de
leasingmaatschappij. Het houdt er verband mee doordat de leasingmaatschappij, indien deze
eigen verzekeraar is voor het cascorisico, voor de andere risico’s een
verzekeringsovereenkomst zal sluiten met een verzekeringsmaatschappij. Indien een
leasingnemer werkt met verschillende leasingmaatschappijen en de verzekeringen laat sluiten
door deze leasingmaatschappijen, kunnen er verschillen zijn in dekking tussen de
verschillende verzekeringsovereenkomsten.
156. Nog een nadeel voor de leasingnemer – maar een voordeel voor de leasingmaatschappij-,
is dat de eigenschaderegeling van de leasingmaatschappij niet een verzekering kan worden
beschouwd. Hierdoor is de Verzekeringswet niet van toepassing op deze algemene
voorwaarden. De leasingnemer kan zich dus niet op de bescherming beroepen die hij zou
kunnen genieten door de Verzekeringswet.
75
Zo kan hij het verzekeringscontract niet jaarlijks opzeggen (artikel 85 Verzekeringswet) of
opzeggen na een schadegeval (artikel 86 Verzekeringswet), moet de leasingmaatschappij de
leasingnemer niet in kennis stellen van het voornemen om verhaal uit te oefenen (artikel 152
Verzekeringswet), enzovoort.
6.2 Géén verzekering
157. De techniek van tenlasteneming van het risico mag niet beschouwd worden als een
verzekering. Voor de leasingmaatschappijen is dit erg belangrijk. Indien dit als een
verzekering zou kunnen worden beschouwd, zouden zij aan verschillende verplichtingen
onderworpen zijn door de Wet op het Statuut van en het toezicht op de verzekering- en
herverzekeringsondernemingen en door de Verzekeringswet van 2014 én zouden zij
gecontroleerd worden door de FSMA. Eén van de gevolgen van het feit dat dit niet als een
verzekering wordt beschouwd, is dat bepaalde termen niet mogen worden gebruikt (zie supra
nr. 79 en infra nr. 183).
De meningen zijn echter niet eenduidig wanneer het hierop aankomt. In dit deel zal ik
toelichten waarom ik op dit vlak de mening deel van de leasingmaatschappijen dat dit niet kan
worden beschouwd als een verzekering en hoe dit ook gestaafd wordt door de rechtsleer.
6.2.1 Rb. Brussel 18 december 2007
A) Beslissing rechtbank
158. De Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel besliste op 18 december 2007128 dat het feit
dat de algemene voorwaarden inzake materiële schade zijn opgenomen in de
leasingovereenkomst, de toepassing van de landverzekeringsovereenkomst niet uitsluit.
128 Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, 156 en VAV 2011, afl. 6, 399, noot S. SZULANSKI.
76
De rechtbank besliste dat, aangezien de “verzekering” van het cascorisico was opgenomen in
de leasingovereenkomst, de leasingovereenkomst een gemengde overeenkomst was waarin
een component cascoverzekering was opgenomen.129
Deze kwalificatie heeft tot gevolg dat de vordering van de leasingmaatschappij op de
leasingnemer ongegrond wordt verklaard op grond van artikel 88 van de WLVO, gewijzigd in
artikel 152 Verzekeringswet, dat gaat over het recht van verhaal van de verzekeraar op de
verzekeringsnemer.130
159. Deze beslissing van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel doet vragen rijzen, nog
eens te meer doordat de rechtbank besliste dat de bedongen cascoverzekering moest
beschouwd worden als een aansprakelijkheidsverzekering in de zin van artikel 77 WLVO (nu
artikel 141 Verzekeringswet). 131 Artikel 77 WLVO verklaart het hoofdstuk van
aansprakelijkheidsverzekeringen van toepassing “op de verzekeringsovereenkomsten die
ertoe strekken de verzekerde dekking te geven tegen alle vorderingen tot vergoeding wegens
het voorvallen van de schade die in de overeenkomst is beschreven, en zijn vermogen binnen
de grenzen van de dekking te vrijwaren tegen alle schulden uit een vaststaande
aansprakelijkheid”.
160. De feiten voorgaande aan het vonnis waren de volgende. De leasingnemer veroorzaakte
als bestuurder een ongeval met het geleasede voertuig waardoor er schade was aan dit
voertuig. De leasingnemer wordt veroordeeld tot rijden in staat van dronkenschap en
alcoholintoxicatie. In het raamcontract tussen de leasingmaatschappij en de leasingnemer
werd bedongen bij de voorwaarden inzake materiële schade dat de leasingmaatschappij
verhaal kon uitoefenen voor de gemaakte kosten en de gedane uitgaven indien het
schadegeval werd veroorzaakt door het rijden in een staat van dronkenschap of strafbare
alcoholintoxicatie. 129 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, “Aansprakelijkheidsverzekeringen” in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (992)994. 130 Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, 156 en VAV 2011, afl. 6, 399, noot S. SZULANSKI. 131 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, “Aansprakelijkheidsverzekeringen” in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GILBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (992)994.
77
161. Krachtens artikel 88 WLVO, nu artikel 152 Verzekeringswet, is “de verzekeraar op
straffe van verval van zijn recht op verhaal verplicht de verzekeringsnemer of, in voorkomend
geval, de verzekerde die niet de verzekeringsnemer is, kennis te geven van zijn voornemen
om verhaal in te stellen zodra hij op de hoogte is van de feiten waarop dat besluit gegrond is.
162. In de algemene voorwaarden inzake materiële schade aan het voertuig was het volgende
opgenomen:
«Art. 3 Algemene uitsluitingen
In volgende gevallen zal C.L. [thans de NV I.C.L.B.] kunnen overgaan tot het
uitoefenen van een verhaal t.o.v. de huurder en/of bestuurder en dit voor de
door haar gemaakte kosten en gedane uitgaven:
[...]
3.2 indien het schadegeval veroorzaakt werd door één van de volgende
gevallen van grove schuld:
• rijden in staat van dronkenschap of in een soortgelijke staat ten gevolge van
het gebruik van verdovende of hallucinatieverwekkende middelen
• rijden in staat van strafbare alcoholintoxicatie.»132
Gezien de rechtbank van oordeel was dat de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst en
dus ook artikel 88 WLVO op deze algemene voorwaarden van toepassing was, diende de
leasingmaatschappij de leasingnemer te vergewissen van het voornemen tot verhaal. De
leasingmaatschappij had dit niet gedaan en kon dus geen verhaal uitoefenen volgens de
rechtbank.
132 Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, (156)156, nr. 1.
78
B) Weerlegging beslissing rechtbank
163. Er waren al eerder stemmen die het vonnis van de Rechtbank van Eerste Aanleg van
Brussel van 18 december 2007 tegenspraken. Zo wijdde S. SZULANSKI133 een hele bijdrage
aan de analyse van dit vonnis.
164. De leasingmaatschappij had in de overeenkomst met de leasingnemer het cascorisico op
zich genomen. De rechtbank besliste dat, ondanks het feit dat deze voorwaarden betreffende
de materiële schade waren opgenomen in de leasingovereenkomst, dit de toepassing van de
Wet op de Landverzekeringsovereenkomst niet uitsluit. De leasingovereenkomst was volgens
de rechtbank een gemengde overeenkomst.134 De Politierechtbank van Brussel bevestigde dit
vonnis en oordeelde dat de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst geen definitie geeft van
de term verzekeraar. Men was van mening dat dit met zich meebrengt dat een
verzekeringsovereenkomst geen tussenkomst behoeft van een beroepsverzekeraar.135
165. SZULANSKI wijst erop dat er wel degelijk gelijkenissen zijn tussen de tenlasteneming
van het risico door de leasingmaatschappij in de algemene voorwaarden en een
omniumverzekering. In beide types van contracten vindt men het bestaan terug van een risico,
waar een prestatie tegenover staat die de belover moet betalen in geval van het voorkomen
van dit risico. Ze is echter van mening dat deze gelijkenissen niet tot de conclusie kunnen
leiden dat het beding van tenlasteneming van het cascorisico voldoet aan de wettelijke
definitie van een verzekeringscontract.136 De reden waarom zij dit meent, komt later aan bod
(zie infra nr. 178).
133 S. SZULANSKI, “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, 400-403. 134 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[De landverzekeringsovereenkomst in het algemeen] Inleidende bepalingen” in VAN C. SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (697)690-700. 135 Pol. Brussel 26 maart 2012, T.Pol. 2012, afl. 2, 70. 136 S. SZULANSKI, “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, (400)401.
79
166. Dit vonnis kan niet los gezien worden van het vonnis van de Rechtbank van Brussel van
21 januari 2013137, waarop ik vervolgens verder zal ingaan.
6.2.2 Rb. Brussel 21 januari 2013
A) Beslissing rechtbank
167. De Rechtbank van Brussel oordeelde in zijn vonnis van 21 januari 2013 dat een
overeenkomst waarin een leasingmaatschappij het risico van diefstal zelf ten laste neemt,
geen verzekeringsovereenkomst uitmaakt, maar een vrijwaringsbeding. Het gaat hier over
hetzelfde type beding dan dit waarover het vonnis van de Rechtbank van Eerste Aanleg van
Brussel van 18 december 2007 ging. Doordat dit beding gekwalificeerd wordt als een
vrijwaringsbeding, is het gemeen recht van toepassing op de leasingovereenkomst en niet de
Verzekeringswet. In 2005 werd reeds op gelijkaardige wijze geoordeeld. 138 Dezelfde
rechtbank heeft ook al in andere zin geoordeeld, namelijk in het daarnet besproken vonnis van
18 december 2007.139 Met het vonnis van 2013 weerlegt de rechtbank dus zijn vorige vonnis
van 2007 (en de theorie die daaraan gekoppeld was).
168. FONTAINE is in zijn annotatie140 van het vonnis van de Rechtbank van Eerste Aanleg te
Brussel van 21 januari 2013 van oordeel dat de tenlasteneming van het risico in de algemene
voorwaarden er inderdaad niet voor zorgt dat de leasingovereenkomst (ten dele) kan
beschouwd worden als een verzekeringsovereenkomst. Hierbij steunt hij zijn conclusie op
andere motieven dan de rechtbank. Dit zal tevens behandeld worden in het deel waar
weerlegd wordt dat er sprake is van een verzekeringsovereenkomst (zie infra nr. 176 e.v.).
137 Rb. Brussel 21 januari 2013, For.ass. 2013, afl. 133, 67, noot F. LONGFILS en TBBR 2013, afl. 10, 531, noot M. FONTAINE. 138 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[De landverzekeringsovereenkomst in het algemeen] Inleidende bepalingen” in VAN C. SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (697)698-699, nr. 4.1 met verwijzing naar Rb. Brussel 11 februari 2005, TBBR 2011, 403. 139 Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, 156 en VAV 2011, afl. 6, 399, noot S. SZULANSKI. 140 M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, 491-499.
80
169. De beslissing van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel van 21 januari 2013 is
correct, daar waar de rechtbank bepaalt dat de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst, nu
Verzekeringswet, niet op de leasingovereenkomst van toepassing is. De rechtbank
kwalificeert het beding waarin de leasingmaatschappij het cascorisico ten laste neemt echter
als een vrijwaringsbeding, waar ik, net zoals LONGFILS, het niet mee eens kan zijn (zie infra
nr. 204).
In de rechtsleer worden er verschillende mogelijke kwalificaties aangereikt om dit beding te
kwalificeren.
B) Kwalificatie van het beding
170. In de rechtsleer worden verschillende kwalificaties gegeven aan het beding waarbij de
leasingmaatschappij het cascorisico ten laste neemt. De Rechtbank van Eerste Aanleg te
Brussel kwalificeert dit beding in zijn vonnis van 21 januari 2013 141 als een
vrijwaringsbeding. Dezelfde rechtbank had in zijn vonnis van 18 december 2007142 de
leasingovereenkomst als een gemengde overeenkomst gesloten, waarop de Wet op de
Landverzekeringsovereenkomst van toepassing was. In de rechtsleer worden er nog andere
mogelijke kwalificaties gegeven.
De mogelijke kwalificaties van dit beding zullen dus besproken worden, zijnde het
vrijwaringsbeding, de garantieovereenkomst, de verzekeringsovereenkomst en het
exoneratiebeding.
141 Rb. Brussel 21 januari 2013, For.ass. 2013, afl. 133, 67, noot F. LONGFILS en TBBR 2013, afl. 10, 531, noot M. FONTAINE. 142 Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, 156 en VAV 2011, afl. 6, 399, noot S. SZULANSKI.
81
(i) Vrijwaringsbeding
171. De rechtbank143 is van mening dat het beding waarbij de leasingmaatschappij het risico
van diefstal zelf ten laste neemt, een vrijwaringsbeding is. Dit is “een contractuele clausule
waarin de ene contractspartij er zich toe verbindt de financiële gevolgen van de contractuele
of buitencontractuele aansprakelijkheid die de wederpartij ten aanzien van een derde kan
oplopen, geheel of gedeeltelijk te dragen”.144
172. Zonder verder onderzoek, kan men al beslissen dat de kwalificatie als een
vrijwaringsbeding fout is door naar de definitie te kijken: “…aansprakelijkheid die de
wederpartij ten aanzien van een derde kan oplopen…”. Wanneer het beding waarbij de
leasingmaatschappij het cascorisico ten laste neemt toepassing vindt, is dit in een situatie
waarbij geen derde betrokken is. Wanneer er sprake is van aansprakelijkheid ten aanzien van
een derde, zal het de aansprakelijkheidsverzekeraar zijn die dient tussen te komen, niet
degene die het cascorisico ten laste neemt of de omniumverzekeraar. Zowel de
leasingmaatschappij als de leasingnemer kunnen niet als derden worden beschouwd, daar zij
partij zijn bij het leasingcontract waar het desbetreffende beding in is opgenomen.
(ii) Garantieovereenkomst
173. FONTAINE vindt dat het gebruik van de term ‘waarborgovereenkomst’ in deze situatie
beter past dan het gebruik van de term ‘vrijwaringsbeding’.145 FONTAINE spreekt over
‘pacte de garantie’ voor het ‘vrijwaringsbeding’ en over ‘convention de garantie’ voor de
‘waarborgovereenkomst’. Door de term ‘waarborgovereenkomst’ te gebruiken, kan de
verwarring ontstaan dat FONTAINE eigenlijk spreekt over een ‘garantieovereenkomst’.
143 Rb. Brussel 21 januari 2013, For.ass. 2013, afl. 133, 67, noot F. LONGFILS en TBBR 2013, afl. 10, 531, noot M. FONTAINE. 144 J. MAES, “Vrijwaringsbedingen”, NJW 2012, afl. 271, (698)698, nr. 3. 145 M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, (491)494, nr. 17.
82
174. Volgens FONTAINE kan ‘un convention de garantie’ zowel een zelfstandige als een
accessoire overeenkomst zijn.146
Volgens de FSMA is de garantieovereenkomst echter bijkomstig aan een niet-onzekere
hoofdverrichting en strekt zij slechts tot vergoeding en/ of herstel van defecten waarvan de
oorzaak intrinsiek gelegen is in de hoofdverrichting of het voorwerp ervan. 147 Dit is niet wat
er bedongen wordt in de overeenkomst tussen de leasingnemer en de leasingmaatschappij,
waarbij deze laatste het risico ten laste neemt. Dit beding kan dus ook niet gekwalificeerd
worden als een garantieovereenkomst.
175. FONTAINE gebruikt de volgende definitie voor een ‘waarborgovereenkomst’: une
convention “par laquelle une personne prend en charge le poids final d’une responsabilité
civile et s’engage à garantir la personne responsable si celle-ci doit indemniser la
victime”148.
De definitie lijkt eerder de omschrijving te zijn van een vrijwaringsbeding, enerzijds omdat er
niet gesproken wordt over een defect waarvan de oorzaak intrinsiek is gelegen in de
hoofdverrichting en anderzijds omdat het in die definitie gaat over het waarborgen van de
aansprakelijkheid van de aansprakelijke persoon ten opzichte van een derde. Men kan de
definitie van FONTAINE dus niet vergelijken met deze van de FSMA, daar ze niet dezelfde
term uitleggen.
146 M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, (491)494, nr. 17. 147 X., “[Definities verzekeringsrecht 4 april 2014] Garantieovereenkomst of verzekeringsovereenkomst?”, Verzekeringsnieuws 2015, afl. 8, 15. 148 M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, (491)494, nr. 17.
83
(iii) Verzekeringsovereenkomst
176. De Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel besliste in zijn vonnis van 18 december
2007149 dat de leasingovereenkomst waarbij de leasingmaatschappij het cascorisico ten laste
nam, een gemengde overeenkomst uitmaakte, waarop de Wet op de
Landverzekeringsovereenkomst van toepassing was. Dit vonnis is sterk bekritiseerd geweest
in de rechtsleer. Hieronder zal uiteengezet worden waarom dit beding waarbij de
leasingmaatschappij het cascorisico ten laste neemt, niet kan gekwalificeerd worden als een
verzekeringsovereenkomst. Hierbij zal gekeken worden naar de definitie van een verzekeraar,
naar de essentiële bestanddelen van een verzekeringsovereenkomst en naar het zelfstandig
karakter dat vereist is om van een verzekeringsovereenkomst te kunnen spreken. Het
standpunt dat de FSMA heeft ingenomen, onder meer in 2007, zal ook aan bod komen.
1. DefinitieverzekeraarvòòrdeVerzekeringswetvan2014
177. Er moet reeds opgemerkt worden dat de discussie over het begrip ‘verzekeraar’
ondertussen achterhaald is. De wetgever heeft in de Verzekeringswet van 2014 een definitie
opgenomen van ‘verzekeraar’, dat de twijfel die bestond bij de rechtsleer, wegneemt. De
discussie die vòòr de Verzekeringswet van 2014 bestond, zal hier kort worden omschreven.
178. In de annotatie van LONGFILS150 en de annotatie van SZULANSKI151 bij Rb. Brussel
18 december 2007, wordt er gewezen op de definitie van een verzekeraar. Volgens hen is het
essentieel dat een professionele verzekeraar tussenkomt in de transactie om risico’s te
verzekeren. FONTAINE152 deelt echter deze mening niet en stelt dat dit geen essentieel
element uitmaakt van een verzekeringsonderneming.
149 Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, 156 en VAV 2011, afl. 6, 399, noot S. SZULANSKI. 150 F. LONGFILS, “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, 68-72. 151 S. SZULANSKI, “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, 400-403. 152 M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, 491.
84
179. In zijn principearrest van 18 juni 1992 besliste het Hof van Cassatie153 dat de term
‘verzekeraar’ enkel kan gebruikt worden indien men spreekt over een persoon die
beroepshalve verzekeringsovereenkomsten afsluit. FONTAINE, die het hier niet mee eens is,
stelt dat het arrest van het Hof van Cassatie niet duidelijk is. Indien de wetgever de bedoeling
zou gehad hebben om het aantal verzekeraars te beperken tot ondernemingen zoals bedoeld in
de Wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen154 meent hij
dat dit nader zou omschreven zijn in een definitie, zoals de Raad van State had aanbevolen.155
Hoewel de wetgever in de voorbereidende werken156 een definitie van een verzekeraar had
opgenomen, werd deze niet overgenomen in de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst.
De Raad van State had nochtans het advies gegeven om de definitie van verzekeraar te
redigeren als volgt: “degene die gewoonlijk en bij wijze van hoofdbedrijf
verzekeringsovereenkomsten sluit”.157
FONTAINE concludeert hieruit dat de wetgever bij de Wet op de
Landverzekeringsovereenkomst geen standpunt heeft ingenomen wat betreft de
beroepshoedanigheid van de verzekeraar. Hij gaat verder door te stellen dat dit de stelling kan
ondersteunen dat de verzekeraar niet de beroepshoedanigheid van verzekeraar moet
hebben.158 SZULANSKI159 en LONGFILS160 zijn in tegenstelling tot FONTAINE de mening
toegedaan dat een verzekeraar wél over die beroepshoedanigheid moet beschikken.
153 Cass. 18 juni 2012, Arr.Cass. 1991-92, 995. 154 Deze wet werd opgeheven door de Wet van 13 maart 2016 op het statuut van en het toezicht op de verzekerings- of herverzekeringsondernemingen. 155 S. SZULANSKI, “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, (400)401. 156 Wetsontwerp op de landverzekeringsovereenkomst, Parl. St. Kamer 1990-91, nr. 1586/1, 113. 157 Wetsontwerp op de landverzekeringsovereenkomst, Parl. St. Kamer 1990-91, nr. 1586/1, 158. 158 M. FONTAINE, Verzekeringsrecht, Gent, Larcier, 2011, 147-148, nr. 156 159 S. SZULANSKI, “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, (400)401-402. 160 F. LONGFILS, “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, (68)70.
85
Ze komen echter beiden, zij het op grond van andere motieven, tot dezelfde conclusie. Een
leasingmaatschappij kan niet als een verzekeraar worden beschouwd en bijgevolg ook niet
onderworpen worden aan de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst bij de tenlasteneming
van het cascorisico.
180. Het komt er dus op neer dat de auteurs (FONTAINE vs. LONGFILS EN SZULANSKI)
het niet eens zijn met elkaar.
De argumenten van de verschillende auteurs zullen niet verder uiteen gezet worden, omdat
deze discussie ondertussen is achterhaald door de Verzekeringswet van 2014.
2. Verzekeringswetvan2014
181. Artikel 5, 1° Verzekeringswet bevat, in tegenstelling tot de Wet op de
Landverzekeringsovereenkomst, wél een definitie van het begrip ‘verzekeraar’, namelijk
“elke persoon of onderneming die als contractspartij verzekeringsovereenkomst(en) aanbiedt,
ongeacht de beroepshoedanigheid van deze persoon en ongeacht of bij het afsluiten van de
overeenkomst gebruik wordt gemaakt van actuariële technieken”. In zijn arrest van 27 juni
2001161 had het Hof van Cassatie zijn zienswijze van zijn arrest van 18 juni 1992 reeds
verlaten.162 Sinds de Verzekeringswet van 2014 is de zienswijze van het principearrest van het
Hof van Cassatie van 27 juni 2001 dus uitdrukkelijk tegengesproken door de wetgever.
182. Men kan dus besluiten dat een verzekeraar niet de beroepshoedanigheid moet hebben, en
geen gebruik moet maken van de actuariële techniek. Dit zou het terug mogelijk kunnen
maken dat een leasingmaatschappij als een verzekeraar kan worden beschouwd. Er zijn echter
nog andere elementen dan de beroepshoedanigheid van de verzekeraar waar men rekening
mee moet houden.
Dit kan mede afgeleid worden uit het feit dat deze techniek in gebruik blijft, de FSMA
hiervan op de hoogte is en er geen kritiek op uit.
161 Cass. 27 juni 2001, Arr.Cass. 2001, afl. 7, 1288. 162 K. BERNAUW, “Wijzigingen in de verzekeringswetgeving: wet van 4 april 2014 en andere nieuwigheden” in M. DAMBRE en P. LECOCQ (eds.), Rechtskroniek voor de Vrede- en Politierechters 2015, Brugge, Die Keure, 2015, (111)123.
86
3. DirectieverslagFSMA,2007
183. In 2007 gaf de CBFA163, als voorganger van de FSMA, in het Verslag van het
directiecomité164 antwoord op de vraag “of het dekken, tegen een afzonderlijke vergoeding,
van risico’s zoals diefstal, glasbreuk of andere stoffelijke schade, door een bedrijf waarvan de
activiteit bestaat in het operationeel leasen van auto’s, beschouwd moet worden als een
verzekeringsactiviteit die enkel mag worden uitgeoefend door toegelaten
verzekeringsondernemingen”165. De Commissie stelde vast dat de leasingmaatschappij in dit
geval eigenaar bleef van het voertuig. Dit kan echter uitgebreid worden naar alle
leasingmaatschappijen, zij blijven altijd eigenaar van het voertuig, ongeacht het gaat over
operationele of financiële leasing (zie supra nrs. 32 en 35). Het komt er volgens de
Commissie op neer dat de leasingmaatschappij tegen vergoeding afstand doet van haar
contractueel recht om schadevergoeding te eisen van de leasingnemer indien hij het geleasede
goed niet in goede staat terugbezorgt en er zich dus één van de bedongen risico’s heeft
voorgedaan. Het advies gaat verder dat de leasingmaatschappij in kwestie geen
verzekeringsverrichtingen uitoefende in de zin van de Wet op de
Landverzekeringsovereenkomst. Daaruit volgt dat de leasingmaatschappij dus niet toegelaten
diende te zijn als verzekeringsonderneming door de Wet op de Controle der
Verzekeringsondernemingen van 9 juli 1975. De Commissie suggereerde nog dat, om
verwarring te voorkomen, de leasingmaatschappij in het contract met de leasingnemer een
afstand van verhaal bedingt én om verzekeringsspecifieke terminologie vermijdt.166
Alle leasingmaatschappijen die ik heb mogen ontmoeten en optreden als eigen verzekeraar
voor het cascorisico, verklaarden dat zij inderdaad steeds termen eigen aan het
verzekeringswezen vermijden.
163 Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen. 164 FSMA, Verslag van het directiecomité 2007, www.fsma.be/~/media/Files/publications/ver/nl/cbfa_dc_2007.ashx?la=nl, 88. 165 Ibid. 166 Ibid.
87
184. De CBFA nam in een gelijkaardig geval dezelfde beslissing, maar motiveerde dit
duidelijker. Het ging erover dat een internationale groep machines vervaardigde en deze
commercialiseerde via een distributiebedrijf onder de vorm van een concessie. De
concessiehouders boden bepaalde garanties aan hun klanten. De concessiehouders konden
zich verzekeren tegen de financiële risico’s ten gevolge van deze aangeboden garanties, maar
de fabrikant verkoos dat de concessiehouders deze risico’s voor hun eigen rekening namen.
De FSMA besliste dat dit geen daad van verzekering uitmaakt, door gebrek aan een
professionele verzekeraar die ‘autonoom’ is, zoals vereist wordt in de voorbereidende
werkzaamheden van de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst167.168
185. Deze twee adviezen van de FSMA dateren van voor de Verzekeringswet van 2014, waar
verduidelijkt wordt dat een verzekeraar niet noodzakelijk over de beroepshoedanigheid moet
beschikken. Hoe de FSMA hier momenteel tegenover staat, is niet duidelijk. De FSMA staat
in voor de controle van de verzekeringsmarkt. De Verzekeringswet is reeds drie jaar in
werking. Indien de FSMA van standpunt zou veranderd zijn door de definitie in de
Verzekeringswet, zou dit mijn inziens toch al bekend moeten zijn.
4. Analyseessentiëlebestanddelen
186. Aangezien het argument dat de leasingmaatschappij geen beroepsverzekeraar is, niet
meer kan weerhouden worden (zie supra nr. 181), zijn de andere criteria om al dan niet tot
een verzekeringsovereenkomst te besluiten nog belangrijker. Onder deze criteria worden de
essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst en het zelfstandig karakter ervan
onder de loep genomen. 169
167 Wetsontwerp op de landverzekeringsovereenkomst, Parl. St. Kamer 1990-91, nr. 1586/1, 9. 168 CBFA, Accord préalable – Statut d’entreprise d’assurances, november 2007, https://www.nbb.be/doc/cp/fr/vo/va/pdf/status_11-2007.pdf; M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, (491)497, nr. 29. 169 X., “[Definities verzekeringsrecht 4 april 2014] Garantieovereenkomst of verzekeringsovereenkomst?”, Verzekeringsnieuws 2015, afl. 8, 15.
88
187. De vraag kan dan gesteld worden of de vier essentiële bestanddelen170 aanwezig zijn bij
de tenlasteneming van risico’s door een leasingmaatschappij, namelijk een onzekere
gebeurtenis, een verzekerbaar belang, een premie en een verzekeringsprestatie.
i. Onzekere gebeurtenis
188. Ongetwijfeld is er sprake van een onzekere gebeurtenis waarvan het ontstaan niet
louter afhangt van de wil van de partijen op het ogenblik van het sluiten van de
overeenkomst.171 Of men schade zal hebben en welke schade dit zal zijn, is op het
ogenblik van het sluiten van de overeenkomst niet bekend en hangt bovendien ook
niet louter af van de wil van de partijen.
ii. Verzekerbaar belang
189. Een verzekerbaar belang is ook aanwezig, zowel in hoofde van de leasingnemer
als in hoofde van de leasingmaatschappij (zie supra, nrs. 65 en 70).
iii. Premie
190. De premie wordt gedefinieerd als “iedere vorm van vergoeding door de
verzekeraar gevraagd als tegenprestatie voor zijn verbintenissen” (artikel 5, 19°
Verzekeringswet, voordien reeds bepaald in artikel 1.E. Wet
Landverzekeringsovereenkomst).172
Het is niet duidelijk of de vergoeding die de leasingnemer betaalt voor de
tenlasteneming van het risico en de afstand van verhaal vanwege de
leasingmaatschappij kan beschouwd worden als een premie.
170 X., “[Definities verzekeringsrecht 4 april 2014] Garantieovereenkomst of verzekeringsovereenkomst?”, Verzekeringsnieuws 2015, afl. 8, 15. 171 FSMA, Standpunt van de FSMA betreffende de essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst 2015, www.fsma.be/~/media/Files/fsmafiles/circ/nl/2015/fsma_2015_13.ashx, 3. 172 FSMA, Standpunt van de FSMA betreffende de essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst 2015, www.fsma.be/~/media/Files/fsmafiles/circ/nl/2015/fsma_2015_13.ashx, 4.
89
Deze definitie bevat drie cumulatieve voorwaarden: 1) het is een vergoeding; 2)
gevraagd door een verzekeraar; 3) als tegenprestatie voor verbintenissen vanwege de
verzekeraar.
1) Vergoeding.
De zinsnede “iedere vorm van vergoeding” impliceert dat dit niet noodzakelijk een
geldsom moet zijn. Er is sprake van een premie vanaf er een vergoeding is als
tegenprestatie voor de verbintenissen van de verzekeraar.173
2) Verzekeraar.
Dit hoofdstuk tracht te onderzoeken of de leasingmaatschappij kan beschouwd
worden als verzekeraar bij de tenlasteneming van het cascorisico. Even
vooruitlopend op de feiten, kan bepaald worden dat dit niet het geval is.
3) Verbintenissen.
Afstand van verhaal kan gekwalificeerd worden als een eenzijdige
rechtshandeling, deze onderscheidt zich van een verbintenis uit eenzijdige
wilsuiting.174 Over dit onderwerp is er discussie in de rechtsleer. Sommige auteurs
menen dat afstand van verhaal enkel kan geschieden door een eenzijdige
rechtshandeling, andere auteurs menen dat dit enkel kan geschieden krachtens een
wederkerige overeenkomst. Nog anderen menen dat beide opties mogelijk zijn.175
In dit geval kan er gesteld worden dat er sprake is van wederkerige verbintenissen
in een overeenkomst, en niet van een eenzijdige rechtshandeling. De leasingnemer
verbindt zich ertoe een vergoeding te betalen, waarbij de leasingmaatschappij zich
er namelijk toe verbindt zijn vorderingsrecht dat hij in de toekomst kan hebben op
de leasingnemer, niet uit te oefenen en daardoor zelf het risico ten laste te nemen.
173 T. VANSWEEVELT en B. WEYTS, “Essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst” in T. VANSWEEVELT en B. WEYTS (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (251)284, nr. 445. 174 S. JANSEN, “Afstand van recht: een eenzijdige rechtshandeling”, TBBR 2011, afl. 7, (333)335, nr. 7. 175 Ibid. 333-343.
90
191. Er kan bovendien geargumenteerd worden dat de vergoeding die de
leasingmaatschappij vraagt voor de tenlasteneming van het risico, niet op dezelfde
basis wordt berekend als een premie. De premie wordt in principe statistisch
berekend.176
Eén van de onderdelen waaruit de premie bestaat, is de zuivere premie. Daarnaast
bestaat deze ook nog uit de commerciële premie, die is samengesteld uit de
commissies betaald aan verzekeringstussenpersonen, de bedrijfsonkosten van de
verzekeraar en de winstmarge. Op het geheel van de zuivere premie vermeerderd met
de commerciële premie worden er dan verzekeringstaksen geheven.177
De zuivere premie wordt berekend op basis van de frequentie en de gemiddelde kost
van een schadegeval. Deze berekening is het resultaat van een statistische studie.178
Leasingmaatschappijen beschikken niet steeds over de statistieken van de vloot van
een leasingnemer. Vaak wordt eenzelfde vergoeding gevraagd voor elke klant, die dan
wel is berekend op basis van de statistieken van het gehele wagenpark van de
leasingmaatschappij. Er zullen eventueel pas statistieken worden opgevraagd van de
vloot van de leasingnemer wanneer de klant een prijsvermindering wil en dit kan
rechtvaardigen aan de hand van positieve statistieken.
192. Mijn inziens is het ontkennen dat de vergoeding voor de afstand van verhaal een
premie uitmaakt, geen sluitend argument om te bepalen dat de tenlasteneming van het
risico door de leasingmaatschappij geen verzekering uitmaakt. Het is wel het enige
essentiële bestanddeel dat men kan gebruiken om te ontkennen dat er sprake is van een
verzekeringsovereenkomst. Er bestaan wel goeie argumenten, zoals het feit dat de
vergoeding niet aan de definitie voldoet en dat de vergoeding op een andere basis
wordt berekend dan de premie. 176 T. VANSWEEVELT en B. WEYTS, “Essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst” in T. VANSWEEVELT en B. WEYTS (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (251)284, nr. 445. 177 F. LONGFILS, “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, (68)71, nr. 20; L. SCHUERMANS en C. VAN SCHOUBROECK, “Wat is verzekering?” in L. SCHUERMANS en C. VAN SCHOUBROECK, Grondslagen van het Belgische verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2015, (11)29, nr. 34. 178 F. LONGFILS, “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, (68)71, nr. 20; L. SCHUERMANS en C. VAN SCHOUBROECK, “Wat is verzekering?” in L. SCHUERMANS en C. VAN SCHOUBROECK, Grondslagen van het Belgische verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2015, (11)28, nr. 34.
91
Belangrijk bij het bepalen of er sprake is van een premie, is het gebruik van de
statistische methode. Hierover kan er twijfel bestaan. De statistische methode wordt
niet op dezelfde manier aangewend door een leasingmaatschappij dan een
verzekeringsmaatschappij, maar men kan niet stellen dat er helemaal geen gebruik
gemaakt wordt van statistieken.
193. LONGFILS is tevens van mening dat deze vergoeding niet als een premie kan
worden beschouwd. Hij meent dat de vergoeding die door de leasingnemer wordt
betaald aan de leasingmaatschappij, een vergoeding is om zijn aansprakelijkheid weg
te nemen ingeval een van de contractueel bepaalde risico’s zich voordoet en de
leasingnemer het goed niet in goede staat kan terugbezorgen. Hij gaat verder door te
stellen dat dit geenszins een vergoeding is om een schadevergoeding van de
leasingmaatschappij te krijgen ingeval van schade.179 Dat de vergoeding betaald voor
de afstand van verhaal geen premie uitmaakt, staaft hij door te stellen dat geen van de
elementen om een premie te berekenen, gebruikt wordt om deze vergoeding te
berekenen (zie supra nr. 191).
iv. Verzekeringsprestatie
194. De verzekeringsprestatie wordt door artikel 55, 2° Verzekeringswet gedefinieerd
als volgt: “het door de verzekeraar uit te betalen bedrag of de door hem verstrekken
dienst ter uitvoering van de verzekeringsovereenkomst”.
Naast het door de verzekeraar uit te betalen bedrag kan de verzekeringsprestatie dus
ook bestaan uit een door hem te verstrekken dienst, die verschuldigd is bij het zich
voordoen van de onzekere gebeurtenis.180
179 F. LONGFILS, “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, (68)71, 19. 180 FSMA, Standpunt van de FSMA betreffende de essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst 2015, www.fsma.be/~/media/Files/fsmafiles/circ/nl/2015/fsma_2015_13.ashx, 4.
92
Voorbeelden hiervan zijn de rechtsbijstand verleend door de rechtsbijstandverzekeraar
en het laten repareren van een goed door een verbonden hersteller op zijn kosten.181
195. Dit laatste is wat er gebeurt wanneer een leasingmaatschappij eigen verzekeraar
is. De leasingnemer betaalt een vergoeding aan de leasingmaatschappij voor de
tenlasteneming van het risico. Indien er schade is aan het voertuig die onder de
voorwaarden valt van het beding waar de leasingmaatschappij het risico ten laste
neemt, zal de leasingmaatschappij op zijn kosten het voertuig laten herstellen. Er zijn
maar twee gevallen waarbij de leasingnemer een factuur ontvangt voor de herstelling:
Ø In het leasingcontract is opgenomen dat de leasingnemer een deel van
het risico zelf ten laste neemt, dit kan vergeleken worden met een
vrijstelling bij verzekeringen (maar deze term mag niet gebruikt
worden door de leasingmaatschappij die eigen verzekeraar is, zie supra
nrs. 79 en 183).
Ø De leasingnemer heeft zijn verzekering zelf gesloten bij een externe
verzekeraar of neemt het risico zelf ten laste, al dan niet via een stop
loss-systeem, maar laat het schadebeheer wel uitvoeren door de
leasingmaatschappij. Indien de leasingnemer wenst dat de
leasingmaatschappij het schadebeheer voor zijn rekening neemt, zal
hier een vergoeding voor worden gevraagd. De leasingmaatschappij
kan dan wel voorwaarden stellen, zoals dat de herstelling dient te
gebeuren binnen het herstelnetwerk van de leasingmaatschappij.
196. Wat de essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst betreft, kan er besloten
worden dat er enkel twijfel kan bestaan over de premie. Mijn inziens zijn er enkele goede
argumenten die hiervoor kunnen gebruikt worden (zie supra nr. 192), maar het valt te
betwisten of deze argumenten sterk genoeg zijn om te beslissen dat er geen sprake is van een
verzekeringsovereenkomst.
181 T. VANSWEEVELT en B. WEYTS, “Essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst” in T. VANSWEEVELT en B. WEYTS (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (251)288.
93
5. Zelfstandigkaraktervandeverzekeringsovereenkomst
197. Naast deze vier essentiële bestanddelen dient een verzekeringsovereenkomst ook een
zelfstandig karakter te hebben. De FSMA bepaalt dat de verrichting bijkomstig moet zijn aan
de onzekere hoofdovereenkomst indien men wil besluiten dat de overeenkomst niet
zelfstandig is. Daarnaast wordt er een tweede (niet-cumulatieve voorwaarde) bepaald waaraan
moet voldaan zijn. De schade waarvoor dekking wordt verleend moet het gevolg zijn van een
intrinsieke oorzaak van (het voorwerp van) de hoofdverrichting. Indien aan deze voorwaarden
voldaan is, kan men beslissen dat er geen sprake is van een zelfstandige overeenkomst. Indien
deze twee voorwaarden vervuld zijn, is er sprake van een garantieovereenkomst.182
198. Ook de memorie van toelichting vermeldt deze twee voorwaarden. Indien één van deze
voorwaarden vervuld is, kan men beslissen tot de zelfstandigheid van de overeenkomst.183 Het
zelfstandig karakter is een bijzonder relevant gegeven om een verzekeringsovereenkomst te
onderscheiden van een garantieovereenkomst.
199. SZULANSKI bepaalt dat een verzekeraar geen bezit heeft of gebruik kan maken van het
goed dat voorwerp is van de verzekeringsovereenkomst. Dit is in tegenstelling tot wat geldt
bij leasing, waarbij de leasingmaatschappij gedurende de hele looptijd van het contract
eigenaar blijft van het geleasede goed. Bij waardevermindering of tenietgaan van het goed zal
de verzekeraar zijn vermogen niet worden aangetast, in tegenstelling tot wat het geval is voor
de leasingnemer. Dit is een bijkomend argument om te besluiten dat er geen sprake kan zijn
van een verzekeringsovereenkomst. 184
182 FSMA, Standpunt van de FSMA betreffende de essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst 2015, www.fsma.be/~/media/Files/fsmafiles/circ/nl/2015/fsma_2015_13.ashx, 4-5. 183 Wetsontwerp op de landverzekeringsovereenkomst, Parl. St. Kamer 1990-91, nr. 1586/1, 9. 184 S. SZULANSKI, “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, (400)402.
94
200. FONTAINE volgt de mening van de rechtbank dat de tenlasteneming van het cascorisico
in de algemene voorwaarden geen gemengde overeenkomst uitmaakt. Hij schreef een noot185
bij het reeds besproken vonnis van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel van 21 januari
2013 (zie supra nrs. 167 e.v.). De rechtbank staaft zijn conclusie voornamelijk op het feit dat
de leasingmaatschappij niet als een professionele verzekeraar kan worden beschouwd.
FONTAINE is echter van mening dat dit niet het voornaamste argument zou moeten zijn om
tot die beslissing te komen. Voor hem is het veel belangrijker dat het beding dat de
tenlasteneming van het risico bevat, geen zelfstandige overeenkomst is. Doordat FONTAINE
veel gezag geniet in het verzekeringsrecht en bovenal doordat zijn redenering juist is volgens
mij, zal zijn visie gevolgd worden in deze masterproef. Ik toon aan in mijn hierna volgende
uiteenzetting waarom de redenering van FONTAINE te verkiezen is boven die van de
rechtbank.
201. Een partij die het risico niet wil dragen, kan dit op twee manieren afwenden. Deze partij
(in casu de leasingnemer) kan ofwel het risico afwentelen op zijn medecontractant (in casu de
leasingmaatschappij), ofwel een verzekering aangaan bij een derde (de verzekeraar). Bij de
clausule van tenlasteneming van het risico door de leasingmaatschappij, maakt degene die het
risico op zich neemt zelf deel uit ten aanzien van het leasingcontract. Dit is niet zo bij een
verzekering, waarbij de verzekeraar een derde is aan het contract. Volgens FONTAINE
betekent de zelfstandigheid van de overeenkomst dat de persoon waarbij het risico
onderschreven wordt, een derde is aan het contract tussen in casu de leasingnemer en de
leasingmaatschappij. 186 Aangezien dit duidelijk niet het geval kan zijn wanneer de
leasingmaatschappij het risico ten laste neemt, kan er bijgevolg enkel sprake zijn van een niet-
zelfstandige overeenkomst. Hieruit volgt noodzakelijk dat die tenlasteneming door de
leasingmaatschappij geen verzekeringsovereenkomst uitmaakt.
185 M. FONTAINE, “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques, conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), TBBR 2013, afl. 10, 491-499. 186 Ibid. (491)498, nr. 32.
95
6. Besluit:géénverzekeringsovereenkomst
202. Er kan besloten worden dat er géén sprake is van een verzekeringsovereenkomst. Wat de
essentiële bestanddelen van de verzekeringsovereenkomst betreft, is er sprake van een
onzekere gebeurtenis, een verzekerbaar belang en een verzekeringsprestatie. Er is echter
onduidelijkheid of er sprake kan zijn van een premie. Aangezien er op basis van andere
elementen (de zelfstandigheid van de overeenkomst) kan besloten worden dat er geen sprake
is van een verzekeringsovereenkomst, is de onduidelijkheid in verband met de premie niet
onoverkomelijk.
203. Een belangrijk element om van een verzekeringsovereenkomst te kunnen spreken, is dat
deze zelfstandig moet zijn. Zoals hierboven beschreven, betreft de tenlasteneming van het
risico door de leasingmaatschappij in het leasingcontract geen zelfstandige overeenkomst.
Deze clausule is bijkomstig aan het leasingcontract. Zonder het leasingcontract zou deze
clausule geen enkele waarde hebben.
(iv) Exoneratiebeding
204. Volgens LONGFILS moet het ‘vrijwaringsbeding’ gekwalificeerd door de Rechtbank
van Brussel in zijn vonnis van 21 januari 2013, gekwalificeerd worden als een
exoneratiebeding. De verzaking aan het recht van verhaal vanwege de leasingmaatschappij,
impliceert dat de contractuele aansprakelijkheid van de leasingnemer wordt uitgesloten indien
hij niet kan voldoen aan zijn restitutieverplichting van het geleasede goed. Het risico van
aansprakelijkheid wordt dus overgedragen van de leasingnemer op de leasinggever.187
187 F. LONGFILS, “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, (68)71-72.
96
205. Bij een vrijwaringsbeding verbindt een partij zich ertoe om in te staan voor de
aansprakelijkheid van een andere partij tegenover derden. Er wordt niet geraakt aan de
aansprakelijkheid van de schuldeiser.188 De clausule van tenlasteneming van het risico door
de leasingmaatschappij raakt wél aan de aansprakelijkheid van de schuldeiser-
schadeverwekker, namelijk de leasingnemer. Dit beding beperkt de aansprakelijkheid van de
leasingnemer. Bij een exoneratiebeding wordt de schadelast verschoven van de schuldenaar
naar de schuldeiser.189 Dit kan ook omgekeerd, van de schuldeiser naar de schuldenaar.190
206. De omschrijving van een exoneratiebeding sluit veel beter aan bij het beding waarbij de
leasingmaatschappij het risico ten laste neemt, dan de omschrijving van een
vrijwaringsbeding. Het risico wordt namelijk verschoven van de leasingnemer naar de
leasingmaatschappij, zonder dat daarbij de aansprakelijkheid ten opzichte van derden wordt
gedekt.
Vergelijkingmetafstandvanverhaalbijhuur
207. Afstand van verhaal vindt men nog terug in de relatie tussen een huurder en verhuurder.
De verhuurder verbindt zich tot een afstand van verhaal ten opzichte van de huurder. Dit wil
zeggen dat de verhuurder ervan afziet zijn geleden schade terug te vorderen van de
aansprakelijke huurder. 191 VANNESTE kwalificeert die afstand van verhaal als een
bevrijdings- of exoneratiebeding. Dit kan omschreven worden als een “contractueel beding
waarbij een partij zich geheel of gedeeltelijk vrijstelt van de contractuele of
buitencontractuele aansprakelijkheid die op haar rust”192.
188 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Begrip en soorten aansprakelijkheidsregelingen” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, Handboek Buitencontractueel Aansprakelijkheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2009, 877-878, nr. 1400. 189 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Begrip en soorten aansprakelijkheidsregelingen” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, Handboek Buitencontractueel Aansprakelijkheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2009, 877-878, nr. 1400. 190 J. MAES, “Vrijwaringsbedingen”, NJW 2012, afl. 271, (698)701, nr. 15. 191 K. VANNESTE, “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, (143)143, nr. 2. 192 K. VANNESTE, “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, (143)145, nr. 11.
97
Bij twijfel, dit is wanneer het niet mogelijk is aan de hand van de akte de zin en draagwijdte
van de overeenkomst te achterhalen, dient het exoneratiebeding uitgelegd ten worden ten
nadele van de schuldenaar en ten voordele van de schuldeiser. 193 Hierbij treedt de
leasingmaatschappij op als schuldenaar en de leasingnemer als schuldeiser.
208. Door de rechtspraak en rechtsleer werden drie grenzen gesteld aan het
exoneratiebeding194:
- Men mag zich niet exonereren voor zijn eigen bedrog of opzettelijke fout. Exoneratie
voor zijn zware fout is wel toegelaten, indien deze duidelijk omschreven wordt.
- Het exoneratiebeding mag het voorwerp van de overeenkomst niet teniet doen.
- Het exoneratiebeding mag niet verboden zijn door bijzondere wetten.
Hierbij kan men zich afvragen of men rekening moet houden met de zwarte lijst van
verboden bedingen, namelijk artikel VI. 83,13° WER, indien het gaat om private
lease. Dit artikel bepaalt dat het verboden is “de onderneming te ontslaan van haar
aansprakelijkheid voor haar opzet, haar grove schuld of voor die van haar
aangestelden of lasthebber, of behoudens overmacht, voor het niet-uitvoeren van een
verbintenis die een van de voornaamste prestaties van de overeenkomst vormt”. Hier
kan men al een verschil zien dat het verboden is zijn aansprakelijkheid te beperken
voor zware fout indien men contracteert met een consument.
Dit artikel bepaalt duidelijk dat het verboden is “de onderneming te ontslaan”, dus dit
artikel is niet van toepassing op de situatie waarbij de consument zich van zijn
aansprakelijkheid ontslaat. Men kan dan wel nog teruggrijpen naar de algemene
toetsingsnorm inzake onrechtmatige bedingen, namelijk artikel VI.82 WER, die van
toepassing is wanneer een consument met een onderneming contracteert.
193 K. VANNESTE, “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, (143)145-146, nr. 11. 194 K. VANNESTE, “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, (143)146-147, nr. 14.
98
Indien het beding de consument te zeer benadeelt, is het mogelijk dit beding te
vernietigen op basis van deze open norm.195
Indien niet aan deze drie geldigheidsvoorwaarden is voldaan, is het exoneratiebeding vatbaar
voor nietigverklaring.196
209. VANNESTE bespreekt de risico’s verbonden aan de afstand van verhaal bedongen in de
huurovereenkomst. Eén van deze risico’s betreft de schade veroorzaakt door huisgenoten of
onderhuurders van de huurder. Een verzekeraar kan er in dit geval van uitgaan dat de huurder
zich moet beroepen op zijn verhaalsrecht tegenover deze personen om de schade verhaald te
zien.197
210. De vraag stelt zich of dit ook geldt indien het gaat over een leasingcontract. Geldt het
verhaal van afstand ook voor schade veroorzaakt door andere personen dan de leasingnemer?
De situatie die VANNESTE beschrijft, betreft de situatie waarbij het gaat over een derde aan
de huurovereenkomst, maar waarmee de huurder wel een contractuele relatie heeft. In
bepaalde leasingovereenkomsten wordt onderverhuur van het voertuig uitdrukkelijk vermeld
bij de opsomming van uitgesloten zware fouten. Hierbij zal de leasingnemer dus de schade
zelf ten laste moeten nemen en zich beroepen op zijn eigen verhaalsrecht tegenover deze
personen indien hij zijn schade wil recupereren.
211. Een bijkomende vraag betreft dan of dit enkel het geval is bij onderhuurders of ook het
geval voor andere personen dan de leasingnemer die het voertuig besturen? In meerdere
leasingcontracten wordt er bepaald dat er een uitsluiting is van de regeling betreffende de
tenlasteneming van het risico, wanneer iemand anders het voertuig bestuurde dan personen
die toestemming hebben gekregen het voertuig te besturen.
195 R. STEENNOT, “[Overeenkomsten tussen ondernemingen en consumenten] Onrechtmatige bedingen”, TPR 2015, afl. 3-4, (1521)1521, nr. 159. 196 K. VANNESTE, “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, (143)147, nr. 14. 197 K. VANNESTE, “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, (143)151-152, nr. 22.
99
Dit impliceert dat de schade tevens is “gedekt” indien deze werd veroorzaakt door personen
die toestemming hebben gekregen van de leasingnemer om het voertuig te besturen.
6.3 Hypothese: leasingnemer is niet de bestuurder
212. In het voorgaand besproken vonnis van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel van
18 december 2007 was de bestuurder die het ongeval en dus de schade veroorzaakte de
leasingnemer. De vraag kan gesteld worden wat de situatie zou zijn indien de bestuurder niet
de leasingnemer is, maar bijvoorbeeld een werknemer van de leasingnemer. Kan hij tevens als
verzekerde worden beschouwd in de eigenschadeverzekering van de leasingnemer? Of, als
men niet met een verzekering werkt maar het eigenschadesysteem van de
leasingmaatschappij, valt hij daar ook onder?
6.4 Besluit
213. Voor zowel de leasingnemer als de leasinggever bestaan er voor- en nadelen aan de
eigenschaderegeling van de leasingmaatschappij. Voor de leasingmaatschappij wegen deze
voordelen natuurlijk op tegen de nadelen, anders zouden zij deze eigenschaderegeling niet
aanbieden aan de leasingnemer.
214. Het beding waarbij de leasingmaatschappij het cascorisico ten laste neemt, kan niet
beschouwd worden als een verzekeringsovereenkomst. Er kan twijfel bestaan of er sprake is
van het essentiële bestanddeel ‘premie’, maar het is duidelijker om te ontkennen dat dit
beding een zelfstandig karakter heeft. Op grond van de afwezigheid van dit zelfstandig
karakter kan er dus beslist worden dat de eigenschaderegeling van de leasingmaatschappij
geen verzekering uitmaakt.
215. In de rechtsleer en rechtspraak worden verschillende mogelijke kwalificaties aangereikt
om het beding te kwalificeren waar de leasingmaatschappij het cascorisico ten laste neemt. De
enige juiste kwalificatie is mijn inziens deze van een exoneratiebeding. De aansprakelijkheid
van de leasingnemer wordt namelijk contractueel beperkt.
100
101
Hoofdstuk 7: Regres van de verzekeraar
7.1 Regres van de verzekeraar tegen de verzekeringsnemer of de verzekerde
7.1.1 Cass. 11 januari 2010
216. Stel, een bestuurder veroorzaakt opzettelijk een schadegeval. Hierbij heeft een derde
schade (aansprakelijkheidsverzekering) en is er schade aan het geleasede voertuig
(omniumverzekering of de eigenschaderegeling van de leasingmaatschappij). Op wie heeft de
verzekeringsmaatschappij een recht van verhaal nadat de benadeelden zijn vergoed?
217. Het Hof van Cassatie heeft, wat betreft aansprakelijkheidsverzekeringen, in zijn arrest
van 11 januari 2010198 bepaald dat een subrogatoire vordering niet mogelijk is op de
verzekerde die het schadegeval opzettelijk heeft veroorzaakt (artikel 95 Verzekeringswet). De
verzekeraar kan zich wel een contractueel verhaalsrecht voorbehouden (artikel 152
Verzekeringswet).
218. De feiten van dit arrest zijn de volgende. Een bij zijn ouders inwonende minderjarige
veroorzaakt schade aan een derde door een opzettelijke fout. De
gezinsaansprakelijkheidsverzekeraar van de ouders vergoedt de benadeelde wegens de
aansprakelijkheid van de ouders op grond van artikel 1384, lid 2 Burgerlijk Wetboek. Hierna
richt de verzekeraar zich tegen de minderjarige die de opzettelijke fout beging.199
219. Men zou kunnen denken dat de verzekeraar in de rechten van de ouders wordt
gesubrogeerd om de schade te verhalen van de aansprakelijke derde, zoals artikel 95, eerste
lid Verzekeringswet voorziet. Het vierde lid van dit artikel voegt echter een beperking toe,
zodat de verzekeraar geen verhaal kan uitoefenen op onder meer de bloedverwanten in de
rechte nederdalende lijn, zijnde de kinderen van de ouders, behoudens kwaad opzet. Er
bestaat verwarring over wat ‘kwaad opzet’ juist inhoudt. 198 Cass. 11 januari 2010, RW 2012-13, afl. 20, 772. 199 P. VAN DE WEYER, “Subrogatie of regres: confrontatie tussen verzekeraar en minderjarige dader bij opzettelijk schadegeval” (noot onder Cass. 11 januari 2010), RW 2012-13, afl. 20, (772)773.
102
VAN DE WEYER is van mening dat dit kwaad opzet betrekking moet hebben op de relatie
tussen de dader en het directe slachtoffer.200
220. Het is dus niet om deze reden dat een subrogatoir verhaal tegen de minderjarige niet
mogelijk is. Het subrogatoir verhaal op de minderjarige is niet mogelijk omdat deze niet als
een aansprakelijke derde kan worden beschouwd in de zin van artikel 95 Verzekeringswet.
Dit artikel bepaalt dat de verzekeraar in de rechten gesubrogeerd wordt van de verzekerde of
de begunstigde tegen de aansprakelijke derden. De verzekeraar kan zich dus niet richten tegen
zijn eigen verzekerde.201 Er bestaat discussie over wie als verzekerde kan worden beschouwd
en dus beschermd is tegen de subrogatoire vordering vanwege de verzekeraar krachtens
artikel 95 Verzekeringswet.
VAN DE WEYER202 en BOONE203 menen dat de minderjarige als een derde kan worden
beschouwd, zoals bedoeld in artikel 95 Verzekeringswet. Volgens hen slaat ‘verzekerde’
enkel op diegene die effectief de verzekeringsprestatie geniet, niet diegene die in de
verzekeringsovereenkomst als een verzekerde is aangeduid.204
Het Hof van Cassatie besliste in zijn arrest van 11 januari 2010205 dat de verzekerde die het
schadegeval opzettelijk heeft veroorzaakt, niet als een ‘aansprakelijke derde’ kan worden
beschouwd. De visie van VAN DE WEYER en BOONE werd aldus niet gevolgd door het
Hof. Het standpunt van het Hof van Cassatie wordt gevolgd door de meerderheid van de
rechtspraak en rechtsleer. De verzekeraar kan bijgevolg geen verhaal uitoefenen op zijn eigen
verzekerde, ook niet als deze aansprakelijk is.
200 Ibid. (772)775-776, nr. 13-16. 201 Ibid. (772)776, nr. 16. 202 Ibid. (772)777, nr. 22. 203 P. VAN DE WEYER, “Subrogatie of regres: confrontatie tussen verzekeraar en minderjarige dader bij opzettelijk schadegeval” (noot onder Cass. 11 januari 2010), RW 2012-13, afl. 20, (772)777, nr. 22, met verwijzing naar I. BOONE, Verhaal van derde-betalers op de aansprakelijke, Antwerpen, Intersentia, 2009, 5555, nr. 587. 204 P. VAN DE WEYER, “Subrogatie of regres: confrontatie tussen verzekeraar en minderjarige dader bij opzettelijk schadegeval” (noot onder Cass. 11 januari 2010), RW 2012-13, afl. 20, (772)777, nr. 22. 205 Cass. 11 januari 2010, RW 2012-13, afl. 20, 772.
103
Indien men dit toch zou toelaten, zou men het voorwerp van de verzekeringsovereenkomst
volledig uithollen, aangezien de verzekeraar zich verbonden heeft om het schadegeval ten
laste te nemen tegen betaling van een premie.206
Er werd dus bepaald dat een verzekerde niet als een ‘aansprakelijke derde’ kan worden
beschouwd in de zin van artikel 95 Verzekeringswet. De vraag die zich vervolgens stelt, is of
de minderjarige als een verzekerde kan worden beschouwd.
221. Krachtens artikel 3, 2° KB BA privéleven207 moet de bij zijn ouders inwonende
minderjarige als verzekerde worden beschouwd. Hierbij blijven de algemene
verzekeringsregels van toepassing, waaronder artikel 62 Verzekeringswet. Artikel 62
Verzekeringswet bepaalt dat de verzekeraar niet verplicht kan worden dekking te geven aan
hem die het schadegeval opzettelijk heeft veroorzaakt. Deze exceptie (verval van dekking
wegens opzet) is in casu tegenwerpelijk aan de benadeelde, aangezien het gaat om een niet-
verplichte aansprakelijkheidsverzekering (artikel 151, §2 Verzekeringswet). Indien enkel de
aansprakelijkheid van de minderjarige zou gedekt zijn en niet deze van zijn ouders, zou de
benadeelde dus géén recht hebben op een vergoeding van de
gezinsaansprakelijkheidsverzekeraar.208 Dit betekent dat de verzekeraar zich zou kunnen
beroepen op het verval van dekking teneinde te weigeren de benadeelde te vergoeden.
De opzettelijke daad van de minderjarige brengt een verval van dekking van zijn
aansprakelijkheid mee. Aangezien de aansprakelijkheid van de ouders ook gedekt is in de
verzekeringsovereenkomst, zal de verzekeraar deze aansprakelijkheid wel moeten vergoeden.
Artikel 62 Verzekeringswet bepaalt uitdrukkelijk dat de verzekeraar niet verplicht kan worden
dekking te verlenen “aan hem die het schadegeval opzettelijk heeft veroorzaakt”. Dit wijst op
het persoonlijk karakter van opzet.
206 T. MEURS, “Artikel 41 Wet Landverzekeringsovereenkomst: omvang van het subrogatierecht van de verzekeraar en mogelijkheid van subrogatoire vordering tegen de eigen verzekerde” (noot onder Cass. 5 november 2012), DAOR 2013, afl. 107, (244)247-248, nr. 6. 207 KB van 12 januari 1984 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst met betrekking tot het privé-leven, BS 31 januari 1984. 208 P. VAN DE WEYER, “Subrogatie of regres: confrontatie tussen verzekeraar en minderjarige dader bij opzettelijk schadegeval” (noot onder Cass. 11 januari 2010), RW 2012-13, afl. 20, (772)773-774.
104
Het is verboden om in het verzekeringscontract op te nemen dat ook verzekerden en
begunstigden die vreemd zijn aan het opzettelijk feit, worden uitgesloten van dekking.209
222. Bij leasing zal er niet snel sprake zijn van dergelijke kwalitatieve aansprakelijkheid zoals
het geval is bij de aansprakelijkheid van ouders voor hun minderjarig kind. Een vergelijkbaar
geval is de aansteller die aansprakelijk is voor de aangestelde (artikel 1384, derde lid
Burgerlijk Wetboek). Bij leasing zou dit dan de werkgever-leasingnemer zijn die
aansprakelijk is voor de werknemer-bestuurder van het voertuig.
7.1.2 Regres op de verzekerde
223. Wanneer het gaat om verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen, zoals de verplichte
burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen, kan de verzekeraar de
excepties niet tegenwerpen aan de benadeelde (artikel 151, §1 Verzekeringswet). Deze
excepties moeten ontstaan zijn voor het schadegeval, maar kunnen bij de verplichte
aansprakelijkheidsverzekeraar ook ontstaan zijn na het schadegeval.
Dit betekent dat bij een verplichte aansprakelijkheidsverzekeraar, de verzekeraar de
benadeelde toch zal moeten vergoeden, ook al is er sprake van een verval van dekking. Het is
ondertussen duidelijk dat de verzekeraar zich niet tegen zijn verzekerde kan richten om de
uitgekeerde vergoeding aan de benadeelde te verhalen op de verzekerde via subrogatoir
verhaal volgens artikel 95 Verzekeringswet. Een contractueel verhaalsrecht volgens artikel
152 Verzekeringswet is echter wel mogelijk.
224. Artikel 151 Verzekeringswet (dat gaat over de tegenstelbaarheid van de excepties,
nietigheid en verval van recht) heeft implicaties op artikel 152 Verzekeringswet. Artikel 152
Verzekeringswet gaat over het contractueel verhaalsrecht van de verzekeraar.
209 G. HEIRMAN, “Verzekeraars moeten dekking verlenen aan verzekerden die vreemd zijn aan de opzettelijke veroorzaking van een schadegeval” (noot onder Cass. 8 mei 2014), T.Verz. 2015, afl. 1, (53)54-55, nr. 4 en 9.
105
Dit artikel bepaalt dat de verzekeraar zich een recht van verhaal kan voorbehouden tegen de
verzekeringsnemer of de verzekerde die niet de verzekeringsnemer is, voor zover hij volgens
de wet of de verzekeringsovereenkomst de prestaties had kunnen weigeren of verminderen.210
WUYTS omschrijft het verband tussen deze twee artikelen duidelijk: “Deze mogelijkheid tot
verhaal wordt in de doctrine beschouwd als het tegengewicht voor de niet-tegenwerpelijkheid
van de excepties (…) waarmee de aansprakelijkheidsverzekeraar bij het rechtstreekse
vorderingsrecht (artikel 86 WLVO; artikel 150 Verzekeringswet) van de benadeelde in de
verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen krachtens artikel 87 Wet
Landverzekeringsovereenkomst (artikel 151 Verzekeringswet) kan worden geconfronteerd.
De excepties die de verzekeraar uit de overeenkomst of de wet put, maar niet kan
tegenwerpen aan de benadeelde die als slachtoffer bescherming verdient, worden ten aanzien
van de verzekeraar in de vorm van dat verhaalsrecht gecompenseerd.”211.
225. Opdat de verzekeraar zich kan beroepen op artikel 152 Verzekeringswet, moet voldaan
zijn aan enkele cumulatieve voorwaarden212:
- de verzekeraar had volgens de wet of de verzekeringsovereenkomst de prestaties
kunnen weigeren of verminderen (art. 152, eerste lid Verzekeringswet);
- de verzekeraar moet zich een recht van verhaal voorbehouden hebben tegen de
verzekeringsnemer en, indien daartoe grond bestaat tegen de verzekerde die niet de
verzekeringsnemer is (art. 152, eerste lid Verzekeringswet);
- de verzekeraar is verplicht de verzekeringsnemer, of in voorkomend geval, de
verzekerde die niet de verzekeringsnemer is, kennis te geven van zijn voornemen om
verhaal in te stellen zodra hij op de hoogte is van de feiten waarop hij die beslissing
steunt (art. 152, tweede lid Verzekeringswet). Deze kennisgeving dient plaats te
vinden vanaf het ogenblik dat de feiten waarop het verhaalsrecht gegrond is met
voldoende zekerheid vaststaan.
210 D. WUYTS, “Verhaalsrecht van de WAM-verzekeraar tegen (de ouders van) een minderjarige dief” (noot onder Cass. 7 juni 2012), NJW 2012, afl. 269, (643)643-644. 211 Ibid. (643)644. 212 R. GEELEN, “Art. 86-88 Wet Landverzekeringsovereenkomst” in K. BERNAUW, H. COUSY, L. SCHUERMANS en C. SCHOUBROECK, Verzekeringen: artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., afl. 3, (51)83.
106
De verzekeraar moet het voornemen om zijn verhaalsrecht uit te oefenen op klare en
ondubbelzinnige wijze ter kennis brengen van de verzekeringsnemer of de verzekerde
die niet de verzekeringsnemer is, waarop hij regres uitoefent.213
7.1.3 Verval versus uitsluiting
226. De uitoefening van de rechtstreekse vordering van de benadeelde tegen de verzekeraar
(artikel 150 Verzekeringswet) vereist het bestaan van een dekkingsverhouding, namelijk de
verzekeringsovereenkomst tussen de verzekerde en de verzekeraar. De verzekerde moet
hierbij een effectieve contractuele aanspraak tot dekking kunnen maken op de verzekeraar.214
Dit is niet het geval wanneer het bijvoorbeeld gaat om schade veroorzaakt door een dief. Deze
dief valt buiten de verzekeringsdekking en kan in geen geval als verzekerde worden
beschouwd in het kader van verzekeringsovereenkomst (Cass. 7 juni 2012; artikel 3, 1°, in
fine Modelpolis). Het is dus belangrijk of het om een verval van recht gaat of om een
uitsluiting.
227. Het verval van recht veronderstelt dat men eerst een recht heeft. Een reeds ontstaan recht
vervalt, gaat verloren wegens een gedraging van de verzekeringsnemer of de verzekerde. Het
recht op vergoeding van de schade die eigenlijk binnen de verzekeringsdekking zou vallen,
vervalt door een tekortkoming van de verzekerde aan één van zijn verplichtingen, als het ware
als een sanctie. Terwijl een verval zich binnen de verzekeringsdekking situeert, bevindt een
uitsluiting zich buiten de verzekeringsovereenkomst. Er wordt op voorhand bepaald dat er
geen verzekeringsdekking zal zijn in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld in het geval van een
diefstal. Uitsluitingen betreffen niet-verzekerde gevallen, terwijl het verval van recht
verzekerde gevallen betreft, maar die niet gedekt worden door een tekortkoming van de
verzekerde.215
213 P. VAN DE WEYER, “Subrogatie of regres: confrontatie tussen verzekeraar en minderjarige dader bij opzettelijk schadegeval” (noot onder Cass. 11 januari 2010), RW 2012-13, afl. 20, (772)774, nr. 11. 214 R. GEELEN, “Art. 86-88 Wet Landverzekeringsovereenkomst” in K. BERNAUW, H. COUSY, L. SCHUERMANS en C. SCHOUBROECK, Verzekeringen: artikelsgewijze commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., afl. 3, (51)62. 215 G. HEIRMAN, “Vervalbedingen in het Belgische verzekeringsrecht”, RW 2016-17, afl. 2, (43)-51, nr. 28.
107
De verzekeraar moet bij een uitsluiting geen causaal verband bewijzen tussen de opgenomen
gedraging en de schade, terwijl hij dit bij vervalbedingen wel moet bewijzen.216
228. Artikel 62, eerste lid Verzekeringswet betreft dus een verval van recht, geen uitsluiting.
De verzekeraar kan hier niet conventioneel van afwijken door de bepaling over een
opzettelijke fout in de verzekeringsovereenkomst te kwalificeren als een uitsluiting. Het Hof
van Cassatie bevestigde dit in zijn arrest van 14 mei 2012217.218
229. Het verhaalsrecht bestaat voor vergoedingen uitgekeerd wegens niet-tegenwerpelijke
excepties, maar niet voor vergoedingen uitgekeerd ondanks tegenwerpelijke excepties. Dit
betreft een contractueel verhaalsrecht, dat de verzekeraar enkel kan uitoefenen tegen de
verzekeringsnemer en de verzekerde die geen verzekeringsnemer is. 219 Deze
verhaalsmogelijkheid bestaat niet wanneer het schadegeval buiten de verzekeringsdekking
valt, wat het geval was bij het arrest van het Hof van Cassatie van 7 juni 2012220. Het Hof
bepaalde dat de W.A.M.-verzekeraar niet over een contractueel verhaalsrecht beschikt tegen
de dief.221 Het is dus belangrijk te weten wanneer er sprake is van een verval van recht of een
uitsluiting. Het contractueel verhaalsrecht kan worden toegepast indien er sprake is van verval
van recht, maar niet wanneer er een uitsluiting speelt.
216 G. HEIRMAN, E. VAN LEUVEN, “Verzekeraar kan dronken chauffeur met omnium niet meer uitsluiten”, Juristenkrant 2016, afl. 335, (1)1. 217 Cass. 14 mei 2012, Pas. 2012, afl. 5, 1081. 218 C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, “[Landverzekeringen] Omvang van de dekking” in C. VAN SCHOUBROECK, T. MEURS, J. AMANKWAH, N. GLIBERT, Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, (779)787-788. 219 D. WUYTS, “Verhaalsrecht van de WAM-verzekeraar tegen (de ouders van) een minderjarige dief” (noot onder Cass. 7 juni 2012), NJW 2012, afl. 269, (643)644. 220 Cass. 7 juni 2012, NJW 2012, afl. 269, 642, noot D. WUYTS. 221 G. JOCQUE, “Verzekeringsrecht kroniek 2011-2013”, NJW 2013, afl. 286, (574)586, nr. 55.
108
7.1.4 Toepassing op leasing
230. De feiten die aan de grondslag liggen van het arrest van het Hof van Cassatie van 11
januari 2010222, hebben betrekking op een familiale verzekering. De vraag kan zich dan
stellen of deze rechtspraak en rechtsleer kan toegepast worden op een schadegeval met een
geleased voertuig.
Een situatie die zich voordoet in de praktijk is de volgende. Een werkgever is leasingnemer
van voertuigen, waarbij de werknemers bestuurder zijn. Een bestuurder veroorzaakt schade
wegens het rijden in staat van strafbare alcoholintoxicatie. Zowel een eventueel derde
benadeelde als de leasingmaatschappij willen hun schade vergoed zien. Quid?
A) Aansprakelijkheidsverzekering
231. De eerste vraag die beantwoord dient te worden, is of de benadeelde derde zijn schade
vergoed kan zien.
232. Artikel 25, 2°, ) Modelpolis223 bepaalt dat de verzekeraar verhaal kan uitoefenen op de
verzekerde, dader van het schadegeval, die “het schadegeval veroorzaakt heeft door een van
de volgende gevallen van grove schuld: rijden in staat van dronkenschap of in een
gelijkaardige toestand die het gevolg is van het gebruik van producten andere dan
alcoholische dranken”.
Dit impliceert al dat rijden in een staat van dronkenschap wordt beschouwd als een zware
fout, niet als een geval van opzet. Artikel 62, tweede lid Verzekeringswet bepaalt hierover dat
de verzekeraar zich van zijn verplichtingen kan bevrijden “voor de gevallen van grove schuld
die op uitdrukkelijke en beperkende wijze in de overeenkomst zijn bepaald”.
222 Cass. 11 januari 2010, RW 2012-13, afl. 20, 772. 223 KB van 14 december 1992 betreffende de Modelovereenkomst voor de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, BS 3 februari 1993.
109
(i) Artikel 18 WAO – binnen uitvoering arbeidsovereenkomst
1. Dronkenschap
233. De volgende vraag die zich stelt, is of de werknemer beschermd wordt door artikel 18
Wet op de Arbeidsovereenkomsten224 (hierna: WAO).
234. Artikel 18 WAO bepaalt dat de burgerlijke aansprakelijkheid van de werknemer is
beperkt tot zijn bedrog, zware fout of vaak voorkomende lichte fout in het kader van zijn
arbeidsovereenkomst. Het betreft een immuniteit van de burgerlijke aansprakelijkheid van de
werknemer, die ook geldt voor de burgerlijke gevolgen van een inbreuk die tot strafrechtelijke
aansprakelijkheid aanleiding kan geven.225 Het regime van art. 18 Arbeidsovereenkomstenwet
is slechts van toepassing in het kader van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst. Wanneer
de werknemer de schadeverwekkende handeling stelt buiten het kader van de
arbeidsovereenkomst, zal het gemeen recht van toepassing zijn. Het Hof van Cassatie heeft
een ruime interpretatie gegeven aan “tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst”. De
onrechtmatige daad moet vallen binnen de functies van de aangestelde: het is voldoende dat
de daad is verricht tijdens de bediening en er, hetzij rechtstreeks, hetzij occasioneel, verband
mee houdt.226
Schade veroorzaakt tijdens de precontractuele fase, op weg naar en van het werk en schade
veroorzaakt na de werkdag werden al beschouwd als veroorzaakt buiten de uitvoering van de
arbeidsovereenkomst.227
235. Dat rijden in een staat van dronkenschap een zware fout uitmaakt in het kader van de
aansprakelijkheidsverzekering, wordt bepaald in artikel 25, 2°, c) Modelpolis. Deze zware
fout moet echter onderscheiden worden van de zware fout in het arbeidsrecht.
224 Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus 1978. 225 LAUVAUX, M., “De burgerlijke aansprakelijkheid van werknemers”, Or. 2005, afl. 3, (65)65-66. 226 Ibid. (65)68; Cass. 24 december 1980, Arr.Cass. 1980-81, 472. 227 LAUVAUX, M., “De burgerlijke aansprakelijkheid van werknemers”, Or. 2005, afl. 3, (65)68.
110
De zware fout in de zin van het verzekeringsrecht zal belangrijk zijn om te besluiten of er
sprake is van een verval van recht. De zware fout in de zin van het arbeidsrecht zal belangrijk
zijn om te bepalen of de werknemer geniet van de immuniteit die artikel 18 WAO hem biedt
op burgerlijk vlak.
Dronken rijden of rijden in een zware staat van alcoholintoxicatie wordt door de rechtspraak
als een zware fout in de zin van artikel 18 WAO gezien.228 Volgens VAN EECKHOUTTE en
PLETS belet niets dat drugsintoxicatie naar analogie kan worden beoordeeld.229
236. Indien het ongeval werd veroorzaakt wegens het rijden in staat van dronkenschap, zal dit
onder het verval van recht vallen, bepaald in de verzekeringsovereenkomst. Aangezien dit een
verplichte verzekering uitmaakt, zal de verzekeraar dit verval van recht niet kunnen
tegenwerpen aan de benadeelde (artikel 151, §1 Verzekeringswet). De verzekeraar zal de
benadeelde dus betalen, maar zal de verzekeraar deze vergoeding ook kunnen terugvorderen
van de werknemer of de werkgever?
237. De werknemer geniet niet van immuniteit bij zware fouten. Het rijden in een staat van
dronkenschap kan beschouwd worden als een zware fout in de zin van artikel 18 WAO, zoals
eerder bepaald (zie supra nr. 235). De werknemer wordt als verzekerde beschouwd in deze
verplichte aansprakelijkheidsverzekering, in de hoedanigheid van ‘bestuurder’. Het is dus
mogelijk dat de verzekeraar zich het recht voorbehoudt om verhaal uit te oefenen op de
werknemer die rijdt in staat van dronkenschap, conform artikel 152 Verzekeringswet. Hierbij
zal de werknemer niet van immuniteit genieten.
228 LAUVAUX, M., “De burgerlijke aansprakelijkheid van werknemers”, Or. 2005, afl. 3, (65)70, met verwijzing naar Arbh. Bergen 18 januari 1991, RG nr. 9.689, onuitg., Brussel 26 januari 1983, RW 1984-85, 2337, Gent 4 november 1982, RW 1984-85, 2285; Corr. Dendermonde 13 november 2007 VAV 2008, afl. 2, 169; Pol. St.-Niklaas 24 januari 2007, T.Pol. 2008, afl. 4, 226. 229 W. VAN EECKHOUTTE, I. PLETS, “Alcohol en drugs op de arbeidsplaats: een zichtbaar taboe?”, Soc.Kron. 2000, (569)581.
111
238. De werkgever is aansprakelijk voor zijn werknemer op grond van artikel 1384, derde lid
Burgerlijk Wetboek. Dit artikel bevat een onweerlegbaar vermoeden in hoofde van de
aansteller. Het tegenbewijs van een fout door de aansteller, doet hem niet aan
aansprakelijkheid ontsnappen. De enige manier om aan deze aansprakelijkheid te ontsnappen,
is door te bewijzen dat de toepassingvoorwaarden niet van toepassing zijn. Dit bewijs moet
bestaan uit het bewijs dat er geen oorzakelijk verband bestaat tussen de fout van de
aangestelde en de schade, de fout vreemd is aan de functie of de schade niet veroorzaakt is
door een fout van de aangestelde. Ook hierbij geldt de voorwaarde dat de werkgever slechts
aansprakelijk is indien de schade werd veroorzaakt door de werknemer “in de bediening
waartoe hij hem gebezigd heeft”. De daad moet tijdens de duur van de bediening zijn
gepleegd en in verband staan met deze bediening.230
Indien de werkgever dus aansprakelijk gesteld kan worden, zal men rekening moeten houden
met het arrest van het Hof van Cassatie van 11 januari 2010, dat daarnet besproken werd. De
vraag kan zich stellen of de werkgever-leasingnemer zelf ook als verzekerde kan worden
beschouwd?
- Indien de werknemer van immuniteit geniet krachtens artikel 18 WAO, is de
werkgever verzekerde op grond van artikel 3, 1°, derde streepje Modelpolis.
- Indien de werknemer niet van immuniteit geniet krachtens artikel 18 WAO, is de
werkgever verzekerde op grond van artikel 3, 1°, eerste streepje Modelpolis, indien
hij in zijn hoedanigheid van leasingnemer de verzekering heeft gesloten en dus
verzekeringsnemer is.
- Indien de werknemer niet van immuniteit geniet krachtens artikel 18 WAO, wordt
de werkgever niet als verzekerde beschouwd, tenzij de verzekeringspolis hierin
uitdrukkelijk voorziet. De verzekeringsovereenkomsten die ik heb gezien waarbij de
leasingmaatschappij de verzekering afsluit voor rekening van de leasingnemer,
bepalen niet dat de werkgever in dit geval kan beschouwd worden als verzekerde.
230 I. VERREYT, D. HEYLEN, E. VERLINDEN, B. VERSTUYFT, L. AGACHE EN S. CREEMERS, “De bedrijfswagen en problemen van aansprakelijkheid” in I. VERREYT, D. HEYLEN, E. VERLINDEN, B. VERSTUYFT, L. AGACHE, S. CREEMERS, Bedrijfswagens in het recht, tweede editie, Antwerpen, Intersentia, 2012, (85)95.
112
De werkgever kan in dit geval dus beschouwd worden als een ‘derde’ in het kader van
artikel 95 Verzekeringswet. Indien hij aansprakelijk is voor de schade, zal een
subrogatoir verhaal mogelijk zijn op hem en moet de verzekeraar zich geen
contractueel verhaalsrecht voorbehouden.
Bestaan er situaties waarbij de werkgever aansprakelijk is voor het rijden in staat van
dronkenschap vanwege de werknemer, indien deze werknemer niet van immuniteit
geniet, in het kader van de arbeidsovereenkomst? Er kan bijvoorbeeld gedacht worden
aan het samen dronken worden tijdens de arbeidstijd. Hierbij begaat de werknemer
een zware fout in het kader van artikel 18 WAO. Ook de werkgever kan dan
aansprakelijk zijn op grond van artikel 1384, derde lid Burgerlijk Wetboek omdat hij
de werknemer niet heeft tegengehouden en samen dronken werd.
De werkgever zijn aansprakelijkheid is dus gedekt wanneer de werknemer van immuniteit
geniet krachtens artikel 18 WAO.
239. Een subrogatoir verhaal op de werknemer zal nooit mogelijk zijn, aangezien hij als
bestuurder steeds wordt beschouwd als verzekerde. Dit is echter indien hij niet onder een
uitsluiting valt zoals het niet beschikken over een geldig rijbewijs.
De verzekeraar kan zich wel een contractueel verhaalsrecht voorbehouden tegen de
verzekeringsnemer of de verzekerde die niet de verzekeringsnemer is in de
verzekeringsovereenkomst (artikel 152 Verzekeringswet).
Wegens dronkenschap kan de verzekeraar enkel verhaal uitoefenen op de verzekerde, die het
schadegeval veroorzaakt heeft (artikel 25, 2°, b) Modelpolis). Hij kan hiervoor geen verhaal
uitoefenen op de verzekeringsnemer (artikel 25, 1° Modelpolis).
113
240. Bij dit alles kan nog opgemerkt worden dat de Politierechtbank van Brugge op 20
september 2008 het volgende heeft beslist: “Een strafrechtelijke vervolging voor het sturen in
staat van alcoholintoxicatie en niet voor het sturen in staat van dronkenschap belet niet dat in
het kader van het verhaal van de verzekeraar het sturen in staat van dronkenschap als grove
schuld in hoofde van de verzekerde wordt weerhouden op basis van de gegevens van het
strafonderzoek.”231 De verzekeraar dient het bewijs van dronkenschap te leveren. Hierbij is
hij niet gebonden aan de strafrechtelijke kwalificatie die aan de feiten is gegeven. Ook al
wordt de bestuurder niet strafrechtelijk veroordeeld voor dit dronkenschap, is het de
verzekeraar toegelaten om het bestaan van dronkenschap in hoofde van de bestuurder te
bewijzen.232 De verzekeraar dient eveneens het causaal verband aan te tonen tussen het
dronken rijden en het ongeval.233
2. Intoxicatie
241. Dronkenschap moet onderscheiden worden van alcoholintoxicatie. Men kan zich
afvragen of alcoholintoxicatie ook een zware fout uitmaakt in de zin van artikel 18 WAO.
De gevallen waarin de verzekeraar (contractueel) verhaal kan uitoefenen op grond van artikel
152 Verzekeringswet, zijn limitatief bepaald in artikel 25 Modelpolis.234 Daarin is niets te
vinden over alcoholintoxicatie, waardoor de verzekeraar hiervoor dus geen verhaal kan
uitoefenen. De zinsnede “…dronkenschap of in gelijkaardige toestand die het gevolg is van
het gebruik van producten, andere dan alcoholische dranken” van artikel 25, 2°, b)
Modelpolis wijst niet op alcoholintoxicatie, maar eerder op drugs.235
231 Pol. Brugge 29 september 2008, VAV 2009, afl. 4, 271. 232 STERKENS, M., “Gebruik van alcohol, andere stoffen die de rijvaardigheid beïnvloeden en dronkenschap” in X., Bestendig Handboek Verkeer, Kluwer, 2015, losbl., afl. 18, (III.6-1)III.6-55, nr. 4600. 233 Ibid. (III.6-1)III.6-57, nr. 4603. 234 P. WINTERS, “[Aansprakelijkheid motorrijtuigen] Recht van de benadeelde en verhaal van de verzekeraar” in X., Kluwers Verzekeringshandboek, Diegem, Kluwer, 2002, lobsl., afl. 51, (II.6.6-01) II.6.6-03. 235 Ibid. (II.6.6-01) II.6.6-05 – II.6.6-06.
114
242. Dit alles betreft de situatie wanneer de werknemer dronken of geïntoxiceerd een schade
veroorzaakt aan het geleasede voertuig in de uitvoering van de arbeidsovereenkomst.
Wanneer dit gebeurt buiten de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, zal het gemeen recht
gelden. Dit zou betekenen dat de leasingmaatschappij de bestuurder-werknemer zou kunnen
aanspreken op grond van art. 1382 Burgerlijk Wetboek, waarbij de lichtste fout volstaat.236
Een beding waarin bepaald wordt dat de verzekerde niet gedekt is indien hij in staat van
dronkenschap of alcoholintoxicatie rijdt, is steeds een vervalbeding. Het Hof van Cassatie
besliste in zijn arrest van 11 februari 2016237 dat het rijden in staat van dronkenschap of
alcoholintoxicatie niet als een uitsluiting kan bepaald worden in de
verzekeringsovereenkomst, maar als een verval van recht.
(ii) Gemeen recht – buiten uitvoering arbeidsovereenkomst
243. Indien de bestuurder van het voertuig schade veroorzaakt aan derden wanneer hij rijdt in
staat van dronkenschap buiten de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, zal hij zich
tegenover de verzekeraar niet kunnen beroepen op artikel 18 WAO.238
Zowel de werkgever als de werknemer hun aansprakelijkheid wordt dan geregeld volgens het
gemeen recht, namelijk artikel 1384, derde lid respectievelijk artikel 1382 Burgerlijk
Wetboek. Hier wordt enkel over het burgerrechtelijke luik gesproken en niet over het
strafrechtelijke luik.
De fout, schade en het causaal verband zal dus bewezen moeten worden door degene die zich
erop beroept.
236 LAUVAUX, M., “De burgerlijke aansprakelijkheid van werknemers”, Or. 2005, afl. 3, (65)65. 237 Cass. 11 februari 2016, T.Verz. 2016, afl. 4, 445. 238 I. VERREYT, D. HEYLEN, E. VERLINDEN, B. VERSTUYFT, L. AGACHE EN S. CREEMERS, “De bedrijfswagen en problemen van aansprakelijkheid” in I. VERREYT, D. HEYLEN, E. VERLINDEN, B. VERSTUYFT, L. AGACHE, S. CREEMERS, Bedrijfswagens in het recht, tweede editie, Antwerpen, Intersentia, 2012, (85)111.
115
B) Omniumverzekering
244. De eigenaar is voor stoffelijke schade (indien hij geen lichamelijke schade heeft)
uitgesloten van vergoeding door de verzekeraar (artikel 7, b) Modelpolis). Indien hij zijn
schade vergoed wil zien, zal dit dus op andere gronden moeten gebeuren dan op grond van de
aansprakelijkheidsverzekering.
245. Het arrest van het Hof van Cassatie van 11 januari 2010239 dat hierboven besproken
werd, heeft betrekking op de aansprakelijkheidsverzekering. De omniumverzekering is niet
dwingend geregeld zoals dat het geval is bij sommige aansprakelijkheidsverzekeringen.
Partijen kunnen hierdoor overeenkomen wat zij willen in de verzekeringsovereenkomst.240
246. Het daarnet besproken artikel 152 Verzekeringswet is enkel van toepassing op
aansprakelijkheidsverzekeringen. Artikel 95 Verzekeringswet is van toepassing op alle
schadeverzekeringen, dus ook omniumverzekeringen. Het lijkt dus logisch dat de rechtspraak
over artikel 95 Verzekeringswet ook van toepassing is bij omniumverzekeringen en de
verzekeraar zich niet tegen zijn verzekerde kan richten.
247. De politierechtbank van Brugge besliste in zijn vonnis van 18 september 2006241 dat de
verzekeraar zich geen contractueel verhaalsrecht kan voorbehouden op de werknemer-
bestuurder. De bestuurder kan niet weten of een omniumpolis werd aangegaan, omdat deze
niet wettelijk verplicht is. Bovendien kan de bestuurder de inhoud niet kennen van dergelijke
polis, aangezien hij niet is toegetreden tot het contract. Uit het louter gebruik van het voertuig
kan niet worden afgeleid dat de bestuurder stilzwijgend tot deze polis zou zijn toegetreden.242
De rechtbank verwijst naar de artikelen 1165, 1121 en 1119 Burgerlijk Wetboek. Via deze
artikelen kan men verwijzen naar de theorie over het derdenbeding (zie supra nrs. 87 e.v.).
Dit derdenbeding kan slechts tot voordeel van de derde strekken, het kan hem geen
verplichtingen opleggen.
239 Cass. 11 januari 2010, RW 2012-13, afl. 20, 772. 240 Pol. Brugge 18 september 2006, RW 2009-10, afl. 3, (119)120. 241 Pol. Brugge 18 september 2006, RW 2009-10, afl. 3, 119. 242 Ibid. (119)120.
116
De verzekeraar kan zich dus geen verhaalsrecht voorbehouden tegen de bestuurder in de
verzekeringsovereenkomst, indien deze bestuurder de overeenkomst niet heeft aanvaard
(d.w.z. ondertekend).
248. Men kan zich de vraag stellen of dit ook het geval is wanneer de
aansprakelijkheidsverzekering wordt gesloten door de leasingmaatschappij, voor rekening van
de leasingnemer. Hier aanvaardt de leasingnemer het contract ook niet. Indien er geen
ondertekende aansprakelijkheidsverzekeringsovereenkomst voorhanden is, zal het KB
betreffende de Modelpolis gelden. De verzekeraar kan dan regres uitoefenen zoals bepaald in
artikel 25 Modelpolis.243 Bij de omniumverzekering moet de verzekeraar het bewijs leveren
dat de verzekeringsvoorwaarden werden aanvaard door de tegenpartij (door ondertekening),
indien hij er zich op wil beroepen.244
C) Eigenschaderegeling
249. De Verzekeringswet is niet van toepassing op de eigenschaderegeling van de
leasingmaatschappijen. Partijen zijn vrij het leasingcontract naar eigen goeddunken te regelen,
zolang het in overeenstemming is met de openbare orde en goede zeden (zie supra nr. 26)
250. In de leasingovereenkomsten wordt er vaak bepaald dat het risico ten laste blijft van de
leasingnemer wanneer de bestuurder schade veroorzaakte in staat van dronkenschap of
strafbare alcoholintoxicatie. Dit is ook het geval wanneer er geen causaal verband wordt
aangetoond tussen de staat van dronkenschap of alcoholintoxicatie en het ongeval. De
voorwaarden van de leasingovereenkomst zijn over het algemeen strenger dan wat er bepaald
wordt in een omniumverzekering. De leasingnemer dient zich hiervan bewust te zijn dat de
dekking door deze eigenschaderegeling minder ruim is dan wanneer zij een
omniumverzekering sluiten.
243 I. BOONE, “Het regresrecht van de W.A.M.-verzekeraar: een ondertekende polis hoeft niet”, T.Verz. 2007, afl. 3, (321)325, nr. 12. 244 Rb. Antwerpen 2 mei 2011, T.Pol. 2011, afl. 4, (187)187.
117
251. Wat hierbij ook belangrijk is, is dat de car policy tussen de leasingnemer-werkgever en
de werknemer is afgestemd op de voorwaarden van de leasingovereenkomst. Het is reeds
voorgekomen dat de leasingovereenkomst bepaalde dat het risico ten laste bleef van de
leasingnemer in geval de bestuurder rijdt in staat van dronkenschap of alcoholintoxicatie,
maar waarbij dit niet werd overgenomen in de car policy. Wanneer de car policy minder
streng is dan de leasingovereenkomst, heeft de leasingnemer een probleem. Hij kan de
leasingovereenkomst niet tegenwerpen aan de bestuurder-werknemer, wegens de relativiteit
der contracten. Hij zal dan zelf moeten instaan voor de schade, terwijl dit kan vermeden
worden door in de car policy op te nemen dat de schade veroorzaakt in een staat van
dronkenschap of alcoholintoxicatie, ten laste is van de bestuurder.
7.2 Besluit
252. Het Hof van Cassatie besliste in zijn arrest van 11 januari 2010 dat de verzekeraar geen
subrogatoir verhaal kan uitoefenen tegen zijn eigen verzekerde. Deze beslissing is in de
rechtsleer bekritiseerd geweest, maar vindt steun van de meeste auteurs. De
aansprakelijkheidsverzekeraar kan zich wel een contractueel verhaalsrecht tegen zijn
verzekerde voorbehouden in de overeenkomst, dat zal moeten voldoen aan de voorwaarden
van artikel 152 Verzekeringswet.
253. Dit arrest kan ook toegepast worden op leasing, met dien verstande dat artikel 152
Verzekeringswet enkel van toepassing is op aansprakelijkheidsverzekeringen, niet op
zaakverzekeringen. Wat betreft de zaakverzekeringen, zullen de partijen zelf kunnen bepalen
wat zij opnemen in de overeenkomst. Hierbij is het belangrijk dat de partijen de overeenkomst
hebben aanvaard, aangezien er geen wettelijk kader bestaat om op terug te vallen zoals de
Modelpolis bij aansprakelijkheidsverzekeringen.
254. Een contractueel verhaal van de verzekeraar tegen de werknemer-verzekerde is slechts
mogelijk voor zover deze laatste niet beschermd wordt door artikel 18 WAO.
118
119
Hoofdstuk 8: Voorkomende problemen in de praktijk
8.1 Probleem: verkoop van het geleasede voertuig
8.1.1 Probleemschets
255. Bij leasing van wagens door middel van operationele leasing, wordt de verzekering
afgesloten door de leasinggever. Het voertuig wordt niet steeds ingeschreven op naam van de
leasinggever bij de Dienst voor Inschrijvingen van Voertuigen (DIV). Een argument om de
inschrijving te laten gebeuren op naam van de leasingnemer, is dat deze de Belasting op de
Inverkeerstelling (BIV) betaalt zodat de maandelijkse premie lager is en dit niet meer dient
betaald te worden wanneer de leasingnemer zijn aankoopoptie uitoefent. Het risico voor de
leasinggever dat deze inschrijving op naam van de leasingnemer met zich meebrengt, bestaat
eruit dat de leasingnemer het geleasede voertuig aan een derde verkoopt. Dit betreft de
verkoop van andermans goed, aangezien de leasinggever steeds juridisch eigenaar blijft van
het voertuig.
Een ander voordeel aan de inschrijving van het voertuig door de leasingnemer betreft dat de
inschrijving in Brussel bijvoorbeeld duurder is dan in Vlaanderen. Om financiële redenen kan
de leasingnemer dan kiezen om de wagen in te schrijven op een andere locatie dan de locatie
van de leasingmaatschappij.
Een nadeel voor het inschrijven van de wagen op naam van de leasingmaatschappij, is dat
deze dan ook alle boetes en processen verbaal ontvangt.
Hierna zal dieper ingegaan worden op de verkoop van andermans zaak. Indien de
leasingmaatschappij dit risico zo klein mogelijk wil houden, zal deze best het voertuig
inschrijven op zijn eigen naam.
120
8.1.2 Art. 1599 en 2279 Burgerlijk Wetboek
256. Artikel 1599 Burgerlijk Wetboek bepaalt dat de verkoop van andermans zaak nietig is.
Men spreekt van een verkoop van andermans zaak indien de verkoper geen eigenaar is van
het verkochte goed op het ogenblik dat de eigendomsoverdracht zich realiseert, dus op het
ogenblik van de wilsovereenstemming indien er niets anders bedongen werd.245
Artikel 2279 Burgerlijk Wetboek bepaalt dat bezit van roerende goederen als titel geldt. Men
kan zich enkel op dit artikel beroepen wanneer men te goeder trouw is. Wanneer de derde, die
het goed koopt van de verkoper, niet weet dat deze verkoper niet de ware eigenaar is van het
goed, is hij te goeder trouw.
8.1.3 Professionele koper
257. Er wordt aangenomen dat er op de professionele verkoper een verplichting rust om de
herkomst van het voertuig na te gaan. Het ontbreken van een inschrijvingsbewijs en/ of het
gelijkvormigheidsattest zijn aanwijzingen die de professionele verkoper erop attent dienen te
maken dat er een probleem is met de herkomst van het voertuig. De professionele verkoper is
aansprakelijk op grond van artikel 1382 Burgerlijk Wetboek indien hij het beschikkingsrecht
van de verkoper niet verifieert aan de hand van de originele aankoopfactuur.246
258. Ook zonder deze aanwijzingen mag er worden aangenomen dat de professionele koper
de herkomst van het voertuig nagaat. Dit maakt onderdeel uit van de algemene
zorgvuldigheidsplicht in de precontractuele fase op basis van artikel 1382 Burgerlijk
Wetboek, meer bepaald de precontractuele informatie- en onderzoeksplicht.247
245 B. VAN DEN BERGH, “Over de verus dominus, de verkoper van andermans zaak en de koper zonder eigendomsrecht: een geval van stellionaat”, TBBR 2010, afl. 5, (237)238. 246 S. STIJNS, B. TILLEMAN, W. GOOSSENS, B. KOHL, E. SWAENEPOEL, K. WILLEMS, “[Koop] Geldigheidsvereisten”, TPR 2008, afl. 4, (1450) …, nr. 79. 247 A. DE BOECK, “De onderzoeksplichten onderzocht, in het bijzonder bij de aankoop van tweedehands voertuigen” (noot onder Antwerpen 27 maart 2003), TBH 2004, afl. 1, (281)283, nr. 9.
121
In de rechtspraak wordt er in situaties als deze vaak een rechtsvordering ingesteld tegen de
professionele koper wegens derde medeplichtigheid aan contractbreuk, die ook aanvaard
wordt door de rechtbank/ het hof.248
259. Indien de koper van het voertuig, verkocht door de leasingnemer, dus een professionele
(ver)koper is, zal deze dus niet kunnen beroepen op de goede trouw vereist voor artikel 2279
Burgerlijk Wetboek.
8.1.4 Niet-professionele koper
260. De vraag is of de niet-professionele koper van het geleasede voertuig de herkomst ervan
moet nagaan? Van een particuliere gelegenheidskoper kan niet worden verwacht dat hij weet
dat een gefinancierd voertuig niet mag worden verkocht indien het nog niet volledig is
afbetaald. Men zal in concreto moeten nagaan of deze koper dit behoorde te weten. De
informatie- en onderzoeksplicht is echter niet enkel beperkt tot professionele kopers. Van
belang is niet of het gaat om een professionele (ver)koper of een leek, maar of de koper een
concrete kennis heeft van de sectorale praktijk waarbij er vaak wordt gewerkt met diverse
technieken van eigendomsvoorbehoud die samenhangen met verschillende
financieringsvormen.249
8.2 Probleem: afgifte van de groene kaart (operationele leasing)
261. De verzekering wordt steeds gesloten voor een jaar. Indien de leasingnemer zijn
aankoopoptie uitoefent, wordt er tussen de leasinggever en de leasingnemer een overeenkomst
gesloten tot ontbinding van de leasingovereenkomst. Het probleem bestond er dan in dat de
leasingnemer over de groene kaart bleef beschikken, het ultieme bewijs van verzekering,
terwijl de leasinggever ondertussen wel de verzekeringsovereenkomst had opgezegd.
248 A. DE BOECK, “De onderzoeksplichten onderzocht, in het bijzonder bij de aankoop van tweedehands voertuigen” (noot onder Antwerpen 27 maart 2003), TBH 2004, afl. 1, (281)283, nr. 11. 249 A. DE BOECK, “De onderzoeksplichten onderzocht, in het bijzonder bij de aankoop van tweedehands voertuigen” (noot onder Antwerpen 27 maart 2003), TBH 2004, afl. 1, (281)283-284, nr. 14 en 15.
122
262. Dit probleem bestaat enkel wanneer de wagen reeds was ingeschreven op naam van de
leasingnemer. Indien het voertuig was ingeschreven op naam van de leasinggever en de
leasingnemer oefent zijn aankoopoptie uit, zal de nummerplaat moeten ingeleverd worden.
Wanneer de leasingnemer dan een nieuwe nummerplaat krijgt, zal zijn verzekeringsbewijs
niet meer kloppen en dus nietig zijn. Indien de wagen van meet af aan stond ingeschreven op
naam van de leasingnemer, dan blijft de groene kaart op naam van de leasingnemer staan.
263. Een oplossing voor dit probleem wordt in de praktijk geboden door de leasingnemer in
eigen persoon zijn voertuig te laten ophalen. Hierbij moet de leasingnemer zijn groene kaart
afgeven voor hij zijn voertuig in ontvangst kan nemen.
8.3 Probleem: bewijs van de verzekeringsovereenkomst
264. Wanneer de leasinggever zelf de verzekeringsovereenkomst sluit, hoeft hij zich geen
zorgen te maken dat het voertuig onverzekerd rondrijdt. In het geval de leasingnemer de
verzekeringsovereenkomst sluit, wordt er altijd in de leasingovereenkomst bedongen dat de
leasingnemer het bewijs van verzekering moet leveren aan de leasinggever. In het avenant aan
de verzekeringsovereenkomst waarbij de leasinggever begunstigd wordt, wordt er opgenomen
dat de verzekeringsmaatschappij de leasinggever zal verwittigen indien de leasingnemer-
verzekeringsnemer de verzekering opzegt of indien de verzekeringsmaatschappij dit doet. Op
deze manier kan de leasinggever toch een overzicht behouden of het voertuig verzekerd is, bij
welke verzekeringsmaatschappij dit is en weet de leasinggever ook wie aan te schrijven bij
schade.
Dit is perfect geregeld in de contractuele bepalingen. Het probleem is echter dat deze
verplichting niet steeds wordt nageleefd. In het begin leeft de leasingnemer de verplichting
wel na om het bewijs te leveren van verzekering aan de leasinggever. Het probleem stelt zich
vooral tijdens de looptijd van de leasingovereenkomsten.
123
De verzekeringsmaatschappij leeft deze verbintenis niet steeds na en ook de leasingnemer
brengt de leasingmaatschappij hier niet van op de hoogte. De leasingmaatschappij zelf volgt
het ook niet steeds op. Bijkomend volgt dan nog de vraag wat de leasingmaatschappij kan
doen indien het bewijs niet wordt geleverd. De leasingmaatschappij kan eventueel het
contract verbreken. Dit wordt echter gezien als een zware sanctie, waar de leasinggever zelf
ook nadeel van ondervindt.
265. Aangezien een verzekeringsovereenkomst gesloten wordt voor de duur van één jaar
(artikel 85, §1, lid 1 Verzekeringswet), zou eigenlijk best jaarlijks een bewijs aan de
leasingmaatschappij worden geleverd van verzekering dat de verzekeringspolis nog in stand
is, maar dit wordt niet steeds vereist.
Verschillende leasingmaatschappijen hebben mij aangegeven dat het gewoonweg een te grote
operationele last is om dit op te volgen en het bewijs jaarlijks op te vragen aan de
leasingnemer. De enkele gevallen die dan toch door de mazen van het net glippen en
uiteindelijk niet verzekerd zijn, wegen niet op tegen de operationele last om dit jaarlijks op te
vragen
266. Wat wel een oplossing kan zijn voor een leasingmaatschappij die het risico toch niet wil
nemen een onverzekerd voertuig van hen te hebben in het verkeer, is het sluiten van een
“paraplu-verzekering”. Deze verzekering dekt de burgerlijke aansprakelijkheid van de
leasingmaatschappij voor hun gehele vloot. De leasingmaatschappij blijft als eigenaar
namelijk de eindverantwoordelijke van het voertuig (artikel 2, §1, lid 2 Wet
Aansprakelijkheid Motorrijtuigen) (zie supra nr. 68).
267. Het gebrek aan bewijs van verzekering beperkt zich niet enkel tot de leasingmarkt,
eigenlijk is dit in het algemeen moeilijk om te weten of een voertuig al dan niet verzekerd is,
ook voor de belanghebbende overheden. Er bestaat een negatieve database van niet-
verzekerde voertuigen via het Gemeenschappelijk Waarborgfonds. Vooraleer een voertuig
wordt aangemeld als niet-verzekerd in deze database, verstrijkt er meestal al bijna een jaar.
124
Er is reeds vraag geweest naar een positieve database, om te zien welke voertuigen verzekerd
zijn. Dit zou inderdaad het probleem wel oplossen, maar zal hier niet verder besproken
worden door de enorme draagwijdte ervan.
268. Wat er voor de rest nog mogelijk is om dit probleem aan te pakken, is het sanctioneren
van de leasingnemer als hij het bewijs niet levert van de verzekeringsovereenkomst. Of dit ten
goede komt aan de commerciële relatie met de klant en de concurrentie met andere
leasingmaatschappijen die dit niet zouden doen, is natuurlijk een andere vraag en een aspect
waar zeker rekening mee moet gehouden worden.
8.4 Probleem: problematisch voorstel van verzekeringsovereenkomst
8.4.1 Principe van “open cover” met terugwerkende kracht
269. Een ander praktijkprobleem betreft een situatie waarbij een leasingmaatschappij die een
vierpartijenovereenkomst voor ondertekening voorlegt aan de leasingnemer, de
verzekeringsmakelaar en de verzekeringsmaatschappij. In deze overeenkomst werd
opgenomen dat de verzekeringsmaatschappij zich verbindt tot het verzekeren van de
leasingnemer volgens het principe van “open cover”. Dit principe houdt normaal in dat elk
geleased voertuig van de betreffende leasingnemer binnen de contractperiode onder de
overeenkomst valt.
270. In deze overeenkomst werd de “open cover” beperkt tot die voertuigen die door een fout
of een vergissing van de leasingmaatschappij-eigenaar niet zijn aangemeld bij de
verzekeringsmakelaar of door een fout of een vergissing van de makelaar zelf. Dit is niet echt
een volledige “open cover”, maar de verzekeringsmaatschappij had toch een probleem met
deze bepaling. Het bezwaar was tweeledig:
- Enerzijds kan de mogelijke dekkingsperiode in de praktijk buiten de looptijd van het
contract vallen, namelijk wanneer de inschrijvingsdatum van het geleased voertuig
vòòr de begindatum van de overeenkomst ligt. Dit betreft het geval waarbij een reeds
eerder ingeschreven voertuig bij de DIV pas later geleased wordt door de betrokken
klant.
125
- Anderzijds omdat dergelijke uitbreidingen - bijvoorbeeld dekking niettegenstaande
een fout of vergissing bij het registreren - uitsluitend worden toegestaan aan
verzekeringsmakelaars die een overeenkomst hebben in het kader van uitbestede
werkzaamheden (volmachtregeling in het kader van productieopmaak en –beheer).
271. Een dekking “open cover” wat betreft autoverzekering kan ook aanleiding geven tot
mogelijke fraude. Hierna volgen enkele mogelijke toepassingsgevallen:
- Het voertuig kan al eerder in gebruik zijn van de leasingnemer. De vraag die zich dan
stelt is of het voertuig vanaf de datum van inschrijving ook correct en bij dezelfde
verzekeraar was verzekerd?
- Het is mogelijk dat slechts één voertuig wordt ingeschreven, maar er wel meerdere
voertuigen van hetzelfde type in gebruik worden genomen, waarbij deze andere
voertuigen niet ingeschreven zijn.
Op de uitgegeven groene kaart staat doorgaans alleen de nummerplaat van het
voertuig en niet het chassisnummer vermeld. Op deze manier is het mogelijk om één
nummerplaat voor verschillende voertuigen van hetzelfde type te gebruiken, wat er
dan op neerkomt dat de verzekeringsmaatschappij meerdere voertuigen verzekert op
één polis. Dit is echt voorgekomen in de praktijk, waarbij bij een eenvoudige
wegcontrole dit niet aan het licht is gekomen.
8.4.2 Afschrijving van het voertuig
272. In dezelfde overeenkomst had de leasingmaatschappij opgenomen dat voor de
berekening bij de omniumverzekering een afschrijving zou toegepast worden van 1% per
maand dat het voertuig effectief heeft gereden. Het probleem dat zich hiermee bij de
verzekeringsmaatschappij stelde, was dat er pas afschrijving was wanneer het voertuig
effectief heeft gereden. De verzekeringsmaatschappij ziet liever in de overeenkomst staan dat
er afschrijving is van het voertuig vanaf de datum van inschrijving van het voertuig.
126
8.4.3 Regeling bij totaal verlies
273. Nog in diezelfde overeenkomst, had de verzekeringsmaatschappij een probleem met de
bepaling dat het aan de leasingmaatschappij toekomt om te bepalen of er sprake is van totaal
verlies. Hierbij kunnen noch de leasingnemer (in casu de verzekeringsnemer), noch de
verzekeringsmaatschappij zich verzetten tegen deze beslissing.
274. Hiermee samenhangend vormt het tevens een probleem dat er zou bepaald worden dat de
wrakwaarde wordt bewezen door voorlegging van de verkoopfactuur door de
leasingmaatschappij, zonder dat de leasingnemer of de verzekeringsmaatschappij het bedrag
van de wrakwaarde op enigerlei wijze kunnen betwisten.
Om aan deze problemen het hoofd te bieden en te trachten dat ze niet voorkomen, is het
belangrijk dat er op voorhand goede afspraken worden gemaakt tussen de partijen in de
overeenkomst.
275. De leasingmaatschappij en de verzekeringsmaatschappij zijn het niet steeds eens wie de
expert zal aanstellen om te bepalen of het over een totaal verlies gaat. Daarnaast zijn ze het
ook niet steeds eens op welke basis de expert de waarde moet bepalen van het wrak.
Het komt voor dat men in het avenant opneemt dat de waarde van het wrak zal worden
bepaald op basis van een aangenomen waarde.
Bij zaakverzekeringen geldt het indemniteitsprincipe, dit betekent dat men zich niet mag
verrijken. Wanneer er een hogere waarde van het wrak wordt bepaald dan de boekwaarde, zal
degene die de vergoeding ontvangt, zich verrijken. Indien de leasingnemer de vergoeding
uitgekeerd krijgt, zal deze enkel de boekwaarde van het voertuig moeten betalen aan de
leasingmaatschappij in het kader van haar restitutieverplichting. De verzekeringsprestatie zal
echter meestal toekomen aan de leasingmaatschappij, daar zij eigenaar is van het geleasede
voertuig. Indien de leasingmaatschappij een hoger bedrag ontvangt wegens het totaal verlies
dan de boekwaarde van het voertuig, zal zij zich hierdoor verrijken.
127
8.4.4 Oplossing: standaarddocument
276. Zoals bij nog problemen, ligt de oplossing hier in het maken van goede contractuele
afspraken. Wanneer men een voorstel van overeenkomst in handen krijgt, is het belangrijk de
draagwijdte van iedere clausule te kennen. Dit is niet steeds even gemakkelijk.
277. Ongeveer tien jaar geleden hebben verzekerings- en leasingmaatschappijen getracht tot
een standaard avenant te komen. Deze onderhandelingen zijn echter gestopt zonder dat men
effectief resultaat heeft kunnen bereiken.
Niet iedereen is voor een standaarddocument. Dit kan namelijk de concurrentie beperken. De
voorwaarden, vooral indien de leasingmaatschappij als eigen verzekeraar optreedt, kunnen
nogal verschillen van maatschappij tot maatschappij. Indien er een standaardovereenkomst
wordt opgemaakt, maak je eigenlijk een concurrentiële afspraak.
278. De reden waarom sommige leasing- en verzekeringsmaatschappijen graag een standaard
avenant zouden opstellen, is om de werklast te verlagen. Leasingmaatschappijen stellen vaak
hun eigen avenant op dat naar de verzekeraar wordt gestuurd. Indien de verzekeraar niet
akkoord gaat met dit avenant, door de bepalingen die erin worden opgenomen, kan hij dit
weigeren en eventueel maakt hij zelf een avenant op. In de praktijk was er in het verleden en
is er nu nog steeds discussie over de inhoud van dit avenant, wat ervoor zorgt dat de
documenten heen en weer worden gestuurd en dit dus redelijk wat tijd en werk vraagt.
De bedoeling was dan tot een standaard avenant te komen. Op deze manier dienden er geen
documenten heen en weer te worden gestuurd. De verzekeringsmaatschappij zou dit avenant
gewoon kunnen ondertekenen omdat ze op voorhand al zou weten dat ze akkoord is met de
inhoud van het avenant. Dit zou dus werk- en tijdbesparend kunnen werken.
279. De betrokken leasing- en verzekeringsmaatschappijen geraakten het niet eens over de
inhoud van het avenant, waardoor de onderhandelingen gewoon zijn uitgedoofd. Tot op de
dag van vandaag bestaan er dus nog discussies over wat er nu in het avenant kan komen te
staan.
128
De discussie gaat dan bijvoorbeeld over het feit dat de leasingmaatschappij soms opneemt in
het avenant dat de verzekeringsmaatschappij aan de leasingmaatschappij laat weten wanneer
er schade is aan het voertuig – niet enkel bij totaal verlies –, waar de
verzekeringsmaatschappij zich niet toe wil verbinden.
Voorts zijn er bijvoorbeeld nog discussies over wie kan bepalen dat het over een totaal verlies
gaat en de waarde van het wrak bepaalt.
8.4.5 Keurmerk Private Lease
280. Wat hierbij nog vermeldenswaardig is, is dat men in Nederland een Keurmerk Private
Lease250 heeft ontwikkeld. Dit gaat over de modaliteiten van het contract, bijvoorbeeld de
opzegmodaliteiten, de maximale franchise… Dit is een soort van kwaliteitslabel. In België is
Renta momenteel aan het kijken om iets gelijkaardigs te ontwerpen, al zou het niet zo
uitgebreid zijn als in Nederland. In deze algemene voorwaarden worden ook enkele dingen
over de verzekering bepaald.
Men wil hier ook duidelijke afspraken maken zodanig dat de leasing niet als
consumentenkrediet kan beschouwd worden. Hierbij kan men afspreken dat er geen
aankoopoptie zal voorzien worden bij leasing aan particulieren. Het is niet zo dat door dit
keurmerk geen controles meer zullen worden uitgevoerd en men d’office niet aan de regels
van consumentenkoop zal onderworpen zijn.
8.5 Probleem: groene kaart afgeleverd op basis van foutieve gegevens
281. Wat in de praktijk ook voorkomt, is dat men bij het invullen van een
verzekeringsvoorstel foutieve gegevens opgeeft en er op basis van die gegevens een
verzekeringsovereenkomst wordt gegeven met het afleveren van de groene kaart. Dit is echter
geen probleem dat eigen is aan leasing, er zal dus ook niet verder op ingegaan worden.
250 Dit is tot stand gekomen op 1 februari 2016 door de Consumentenbond en de stichting Keurmerk Private Lease. Deze Algemene Voorwaarden zijn te vinden op de website van de Consumentenbond: https://www.keurmerkprivatelease.nl/stream/algemene-voorwaarden-keurmerk-private-lease-2016.pdf.
129
8.6 Einde schade-afhandeling
282. Niet enkel de prijs van de operationele leasing – met verzekering al dan niet in het
pakket beschouwd – wordt in rekening gebracht om te beslissen voor welke
leasingmaatschappij men zal kiezen. Ook onder meer de houding van de leasingmaatschappij
op het einde van het contract wordt in rekening genomen, wanneer de eindschade aan het
voertuig wordt opgemeten en aangerekend aan de leasingnemer.
283. Om discussies te vermijden, heeft de beroepsvereniging van operationele
leasingmaatschappijen Renta, normen opgesteld, de zogenaamde Rentanormen251. Aan de
hand van deze normen kan men bepalen wat een verwaarloosbare schade is op het einde van
het leasingcontract en welke schade verhaald zal worden op de leasingnemer.
Deze Rentanormen worden effectief gebruikt in de praktijk, al blijven er discussies bestaan
over de interpretatie van deze normen. Bepaalde leasingnemers gaan dan ook vanuit hun
eigen ervaringen en deze van hun concullegas252 op voorhand rekening houden met deze
einde schade-afhandeling bij het selecteren van de voor hen juiste leasingmaatschappij.
284. Het komt voor dat verzekeringsmaatschappijen de schade aan het einde van het
leasingcontract ook gaan dekken. Hierbij zal de (expert van de) verzekeringsmaatschappij in
discussie kunnen gaan met (de expert van) de leasingmaatschappij. Dit is dan een verruiming
van het bestaande omniumcontract. Opnieuw, de leasingnemer zal hier een kosten-
batenanalyse moeten maken of het de moeite is zich hiervoor te verzekeren.
8.7 Probleem: contracten met verschillende leasingmaatschappijen
285. Leasingnemers met grote vloten doen er goed aan om contracten te sluiten met
verschillende leasingmaatschappijen. Dit heeft als grote voordeel dat men de concurrentie
aanwakkert en men daardoor eventueel scherpere prijzen kan krijgen.
251 http://www.renta.be/nl/Node/33 252 samenvoeging van concurrenten en collega’s
130
Hieraan zit echter een groot nadeel wanneer men niet zelf het risico op een of andere manier
zelf regelt (via verzekering, stop loss of door het risico zelf ten laste te nemen). Het probleem
situeert zich dus wanneer men de verzekeringen door de leasingmaatschappij laat sluiten.
286. Bijvoorbeeld: de leasingnemer leaset 200 wagens bij leasingmaatschappij X, 200 bij
leasingmaatschappij Y en 200 bij leasingmaatschappij Z. De leasingmaatschappij zorgt dat de
verzekeringen voor hun wagens worden gesloten voor rekening van de leasingnemer:
- leasingmaatschappij X verzekert de voertuigen bij verzekeringsmaatschappij 1;
- leasingmaatschappij Y verzekert de voertuigen bij verzekeringsmaatschappij 2;
- leasingmaatschappij Z verzekert de voertuigen bij verzekeringsmaatschappij 3;
De verzekeringen die X, Y en Z afsluiten, zijn niet op elkaar afgestemd. Dit kan frappante
gevolgen hebben.
Stel dat werknemer A met een leasingwagen rijdt van leasingmaatschappij X, werknemer B
met een wagen van leasingmaatschappij Y en werknemer C met een wagen van
leasingmaatschappij Z en er een bestuurdersverzekering werd afgesloten door alle drie de
leasingmaatschappijen. Zo kan het voorkomen dat bij het overlijden van de bestuurder, de
nabestaanden van werknemer A geen recht hebben op een uitkering, de nabestaanden van
werknemer B recht hebben op een uitkering van 30.000 euro en de nabestaanden van
werknemer C recht hebben op een uitkering van 150.000 euro. Deze situatie kan zich
voordoen, hoewel deze drie werknemers tewerkgesteld zijn bij dezelfde werkgever. Dit komt
omdat de verschillende verzekeringscontracten niet op elkaar zijn afgestemd.
Het spreekt voor zich dat indien werknemer A komt te overlijden, zijn nabestaanden zich
benadeeld zullen voelen ten opzichte van de nabestaanden van werknemer B of werknemer C.
131
8.8 Mogelijke oplossing
287. Een mogelijke oplossing voor enkele van deze problemen, bijvoorbeeld het probleem dat
de leasinggever niet op de hoogte wordt gebracht van het opzeggen van de
verzekeringsovereenkomst door de leasingnemer, ... is dat de leasinggever standaard de
verzekering sluit voor rekening van de leasingnemer. Indien er anders met een derdenbeding
wordt gewerkt, zorgt deze oplossing bovendien ook nog voor een minder grote operationele
last. Theoretisch klinkt dit mooi, maar in de praktijk kan dit ervoor zorgen dat de klanten
gewoon naar een andere leasingmaatschappij gaan die wel nog toelaat dat de leasingnemer
zelf zijn verzekering sluit.
Hiervoor kan verwezen worden naar de strategie die men toepast bij private lease (zie supra
nr. 132). Bij deze klanten wordt er geen optie gelaten al dan niet de verzekering via de
leasingmaatschappij te nemen. Indien de klant het hier niet mee eens is, wordt hem simpelweg
geen leasingcontract aangeboden.
Bij elke oplossing die geboden wordt voor een probleem moet het bedrijf voor zichzelf de
kosten-batenanalyse maken.
132
133
Hoofdstuk 9: Richtlijn Verzekeringsdistributie
9.1 Algemeen
288. De Richtlijn 2016/97 van 20 januari 2016 betreffende verzekeringsdistributie (Insurance
Distribution Directive, hierna: IDD) vervangt Richtlijn 2002/92/EG van het Europees
Parlement en de Raad van 9 december 2002 betreffende verzekeringsbemiddeling (Insurance
Mediation Directive, hierna: IMD), die uitsluitend betrekking had op bemiddelaars in de
verzekeringen. De Richtlijn verzekeringsdistributie voert strengere verplichtingen in voor
verzekeringstussenpersonen. Er worden nieuwe informatievereisten en gedragsregels
opgelegd. Zo worden er onder meer bijkomende verplichtingen bepaald voor de distributie
met betrekking tot verzekeringsproducten met een beleggingscomponent. Het grootste deel
van deze verplichtingen is reeds van toepassing op grond van de MiFID-gedragsregels.253 De
Richtlijn Verzekeringsdistributie zal bovendien ook een effect hebben op de koppelverkoop
of het gezamenlijk aanbod, waarbij extra informatieverplichtingen zullen gelden.254
9.2 De leasingmaatschappij als “nevenverzekeringstussenpersoon”?
289. Om te kunnen bepalen of leasingmaatschappijen al dan niet onder de nieuwe regelgeving
vallen, bespreek ik hierna het toepassingsgebied van de Richtlijn en de definities die erin zijn
opgenomen. Artikel 1 Richtlijn Verzekeringsdistributie beschrijft het toepassingsgebied van
de Richtlijn. Artikel 2 Richtlijn Verzekeringsdistributie bevat definities. Door die artikels te
analyseren en te bestuderen, kom ik tot de vaststelling dat leasingmaatschappijen kunnen
beschouwd worden als “nevenverzekeringstussenpersonen” in het merendeel van de gevallen.
253 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “[Verzekeringsdistributie] Toepasselijke regelgeving” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (95)109, 166. 254 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “[Verzekeringsdistributie] Toepasselijke regelgeving” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (95)109, 167.
134
9.2.1 Toepassingsgebied van de Richtlijn Verzekeringsdistributie
290. Bij leasingmaatschappijen bestaat er onduidelijkheid of zij ook onder het
toepassingsgebied van de Richtlijn vallen, dat bepaald wordt in het eerste artikel. Artikel 1.3
a) van de Richtlijn Verzekeringsdistributie bepaalt het volgende:
“3. Deze richtlijn is niet van toepassing op tussenpersonen die als
nevenactiviteit het verzekeringsdistributiebedrijf uitoefenen
(“nevenverzekeringstussenpersonen”), wanneer alle volgende voorwaarden
vervuld zijn:
a) de verzekering is een aanvulling op de levering van een goed of de
verrichting van een dienst door een aanbieder, en dekt:
i) het risico van defect, verlies van, of beschadiging van, het
door die aanbieder geleverde goed of het niet-gebruik van de
dienst die geleverd wordt door die aanbieder, of
ii) beschadiging of verlies van bagage en andere risico’s die
verbonden zijn aan een bij die aanbieder geboekte reis;
b) het bedrag van de premie voor het verzekeringsproduct is, op
jaarbasis pro rata berekend, niet hoger dan 600 EUR;
c) in afwijking van punt b), indien de verzekering een aanvulling is op
een dienst als bedoeld onder a) en de duur van de dienst gelijk is aan of
minder dan drie maanden, het bedrag van de premie per persoon is niet
hoger dan 200 EUR.”
291. De eerste vraag die bij dit artikel rijst is of een leasingmaatschappij die als
verzekeringstussenpersoon (verzekeringsagent of –makelaar) optreedt, wordt beschouwd als
een “nevenverzekeringstussenpersoon” of niet. De tweede vraag die zich stelt als men
aanneemt dat een leasingmaatschappij een nevenverzekeringstussenpersoon is, is of de
voorwaarden van artikel 1.3 Richtlijn Verzekeringsdistributie vervuld zijn.
135
Dit artikel bepaalt, wanneer het toegepast wordt op leasingmaatschappijen, dat een
nevenverzekeringstussenpersoon buiten het toepassingsgebied valt van de Richtlijn wanneer
deze een verzekeringsproduct aanvullen dat een aanvulling is op het goed of de dienst die zij
aanbieden. Het verzekeringsproduct moet overigens het risico dekken van defect, verlies van,
of beschadiging van het goed of het niet-gebruik van de dienst. Dit slaat op de dekking van
het cascorisico door een omniumverzekering.
292. Tot nu toe lijkt de richtlijn dus te zeggen dat een leasingmaatschappij niet onder het
toepassingsgebied valt voor het aanbieden van omniumverzekeringen, indien zij kunnen
beschouwd worden als “nevenverzekeringstussenpersonen”.
Dit artikel dient noodzakelijkerwijze gekoppeld te worden aan de definitie van
“nevenverzekeringstussenpersonen” die wordt bepaald in artikel 2 van de Richtlijn
Verzekeringsdistributie.
9.2.2 Definitie “nevenverzekeringstussenpersoon” in de Richtlijn
Verzekeringsdistributie
293. In het tweede artikel van de Richtlijn zijn definities opgenomen, waaronder deze van een
“nevenverzekeringstussenpersoon”. Artikel 2.4 van de Richtlijn bepaalt het volgende:
“4. „nevenverzekeringstussenpersoon”: een natuurlijke of rechtspersoon die
geen kredietinstelling is of geen beleggingsonderneming is in de zin van artikel
4, lid 1, punten 1) en 2), van Verordening (EU) nr. 575/2013 van het Europees
Parlement en de Raad (1) en die, tegen vergoeding, als nevenactiviteit toegang
heeft tot het verzekeringsdistributiebedrijf of het verzekeringsdistributiebedrijf
uitoefent, mits alle volgende voorwaarden vervuld zijn:
136
a) de natuurlijke of rechtspersoon in kwestie heeft een andere
hoofdberoepswerkzaamheid dan verzekeringsdistributie;
b) de natuurlijke of rechtspersoon biedt alleen bepaalde
verzekeringsproducten aan als aanvulling op een goed of dienst;
c) de desbetreffende verzekeringsproducten omvatten niet de dekking
van levensverzekerings- of aansprakelijkheidsrisico’s, tenzij die dekking
het goed aanvult dat of de dienst aanvult die de tussenpersoon in het
kader van zijn hoofdberoepswerkzaamheid aanbiedt;”
294. Mijn inziens zijn a) en b) hier duidelijk genoeg. In punt c) wordt er eigenlijk gezegd dat
het verzekeringsproduct geen aansprakelijkheidsrisico mag dekken, zoals de verplichte
aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen, tenzij deze dekking een aanvulling is op
het goed of de dienst die de tussenpersoon aanbiedt in het kader van zijn
hoofdberoepswerkzaamheid. Dit is dus de omschrijving van wat leasingmaatschappijen doen.
De aansprakelijkheidsverzekering wordt namelijk enkel aangeboden als aanvulling de dienst
die hun hoofdberoepswerkzaamheid is, namelijk het leasen van voertuigen.
295. Het lijkt mij dan ook dat leasingmaatschappijen wel degelijk onder de definitie van
nevenverzekeringstussenpersoon ressorteren. De vraag blijft echter of zij als
nevenverzekeringstussenpersoon van de vrijstelling kunnen genieten.
Nevenverzekeringstussenpersonen die niet van de vrijstelling genieten, zullen op bepaalde
vlakken wel van een “light” regime kunnen genieten (zie infra nr. 306).
9.2.3 Koppeling artikel 1 en 2
296. Als men artikel 1 op zich leest, kan men besluiten dat een
nevenverzekeringstussenpersoon niet onder het toepassingsgebied valt voor het aanbieden van
omniumverzekeringen indien de jaarlijkse premie het bedrag van 600 EUR niet overstijgt.
137
297. Artikel 2 bepaalt daarnaast de voorwaarden om als nevenverzekeringstussenpersoon te
worden beschouwd. Kort gesteld zijn deze:
a) de verzekeringsdistributie is een nevenactiviteit en niet de hoofdactiviteit;
b) de verzekering wordt aangeboden als aanvulling op een goed/ dienst;
c) het verzekeringsproduct dekt geen levensverzekerings- of aansprakelijkheidsrisico,
doch mag een aansprakelijkheidsrisico dekken wanneer dit een aanvulling vormt in het
kader van de hoofdberoepswerkzaamheid.
298. Mijn inziens vallen leasingmaatschappijen die als verzekeringstussenpersoon optreden
dus onder de definitie van “nevenverzekeringstussenpersoon”, daar zij het
verzekeringsdistributiebedrijf aanbieden als aanvulling op het goed/ de dienst die hun
hoofdactiviteit vormt en daar zij slechts een aansprakelijkheidsrisico dekken als aanvulling op
dit goed/ deze dienst.
9.2.4 Tussentijds besluit
299. Ter verduidelijking zal hieronder de samenvatting van de analyse van bovenstaande
artikelen worden gegeven, afzonderlijk voor omniumverzekeringen,
aansprakelijkheidsverzekeringen en de eigenschaderegeling van de leasingmaatschappijen.
A. Samenvatting omniumverzekeringen
300. Leasingmaatschappijen zullen géén rekening moeten houden met de Richtlijn bij
het aanbieden van omniumverzekeringen waarvan de jaarlijkse premie het bedrag van
600 EUR niet overstijgt. In dat geval worden zij uitgesloten van het toepassingsgebied
van de Richtlijn Verzekeringsdistributie.
Voor het aanbieden van omniumverzekeringen waarvan de jaarlijkse premie het bedrag van
600 EUR wel overstijgt, zal de Richtlijn wél op hen van toepassing zijn.
138
Het bedrag van een omniumverzekering wordt berekend op basis van het bedrag van de
wagen. Het zal dus hiervan afhangen of de verzekeringsdistributeur die een
omniumverzekering aanbiedt onder het toepassingsgebied van de Richtlijn
Verzekeringsdistributie zal vallen of niet.
B. Samenvatting aansprakelijkheidsverzekeringen
301. Wanneer een leasingmaatschappij een aansprakelijkheidsverzekering aanbiedt als
nevenactiviteit aan haar hoofdactiviteit en als nevenproduct aan het hoofdproduct, valt zij
onder de definitie van “nevenverzekeringstussenpersoon”.
Voor aansprakelijkheidsverzekeringen bepaalt artikel 1 van de Richtlijn, betreffende het
toepassingsgebied, geen uitzondering. Dit betekent dat de leasingmaatschappij wél onder
het toepassingsgebied van de Richtlijn zal vallen, maar ook als een
nevenverzekeringstussenpersoon wordt beschouwd.
C. De leasingmaatschappij als eigen verzekeraar
302. De leasingmaatschappij die optreedt als eigen verzekeraar, wordt niet als een verzekeraar
beschouwd in de zin van artikel 5, 1° Verzekeringswet (zie infra nr. 181). Er wordt dus geen
verzekeringsproduct aangeboden. Bijgevolg doet de leasingmaatschappij hier niet aan
“verzekeringsdistributie”, gedefinieerd in artikel 2.1.1 Richtlijn Verzekeringsdistributie als
volgt:
139
1. „verzekeringsdistributie”: de werkzaamheden die bestaan in het adviseren
over, het voorstellen van, het realiseren van voorbereidend werk tot het sluiten
van verzekeringsovereenkomsten, of in het sluiten van
verzekeringsovereenkomsten, dan wel in het assisteren bij het beheer en de
uitvoering van verzekeringsovereenkomsten, in het bijzonder in het geval van
een schadegeval, daaronder inbegrepen het verstrekken van informatie over
één of meerdere verzekeringsovereenkomsten op basis van criteria die een
klant via een website of andere media kiest, en het opstellen van een ranglijst
van verzekeringsproducten, met inbegrip van prijs- en productvergelijking, of
van een korting op de premie van een verzekeringsovereenkomst, wanneer de
klant rechtstreeks of onrechtstreeks via een website of andere media een
verzekeringsovereenkomst kan sluiten;
303. Uit deze paragraaf kan er afgeleid worden dat de activiteit van de
verzekeringstussenpersoon - welke hoedanigheid de meeste leasingmaatschappijen bezitten -
betrekking moet hebben op verzekeringsovereenkomsten. De tenlasteneming van het risico
door de leasingmaatschappij betreft geen verzekeringsovereenkomst. De leasingmaatschappij
is niet onderworpen aan verzekeringswetgeving bij zijn eigenschaderegeling. Ze zal dus ook
geen rekening moeten houden met de Richtlijn Verzekeringsdistributie.
9.2.5 Private lease
304. Eerder werd bepaald dat private lease nog steeds in zijn beginfase zit bij vele
leasingmaatschappijen, anderen wagen zich er nog niet aan. De vrees bestaat in de praktijk dat
door het aanbieden van een aankoopoptie, leasingmaatschappijen zich aan de regels van
verkoop aan consumenten zullen moeten houden, waarbij zij dan eigenlijk optreden als een
kredietverstrekker. Hierbij moet rekening gehouden worden met de Richtlijn
Verzekeringsdistributie, aangezien kredietinstellingen uitgesloten zijn van de definitie van
nevenverzekeringstussenpersonen (artikel 2.4 Richtlijn Verzekeringsdistributie).255
255 M. HOSTENS, “De richtlijn verzekeringsdistributie en de impact op het Belgisch recht”, TBH 2016, afl. 10, (926)928, nr. 5.
140
Wanneer leasingmaatschappijen de optie tot private lease aanbieden, zullen zij niet meer als
nevenverzekeringstussenpersoon kunnen worden beschouwd. Bij het aanbieden van
verzekeringsproducten zullen zij dan niet kunnen genieten van het “light” regime (zie infra nr.
306).
9.3 Verplichtingen als “nevenverzekeringstussenpersoon”
305. Na te hebben onderzocht of een leasingmaatschappij als
“nevenverzekeringstussenpersoon” wordt beschouwd en of deze als
“nevenverzekeringstussenpersoon” dan ook binnen het toepassingsgebied van de Richtlijn
Verzekeringsdistributie valt, rijzen er nog andere vragen. Zo kan men zich afvragen welke de
verplichtingen nu juist zijn voor de leasingmaatschappij die als
“nevenverzekeringstussenpersoon” optreedt en onder het toepassingsgebied valt van de
Richtlijn, waarbij ze dus niet vrijgesteld wordt van de toepassing van de Richtlijn
Verzekeringsdistributie.
9.3.1 “Light” regime
306. Nevenverzekeringstussenpersonen die niet vrijgesteld zijn van het toepassingsgebied van
de Richtlijn, genieten op bepaalde punten genieten van een “light” regime.256 Dit “light”
regime zal met andere woorden gelden voor omniumverzekeringen, waarvan de jaarlijkse
premie het bedrag van 600 EUR te boven gaat en voor aansprakelijkheidsverzekeringen.
Nevenverzekeringstussenpersonen die niet van de vrijstelling genieten, zullen bijvoorbeeld
wel aan de inschrijvingsplicht moeten voldoen. Het “light” regime waarvan zij kunnen
genieten betreft verplichtingen inzake beroepsbekwaamheid en organisatorische vereisten en
het vlak van informatievereisten.257
256 Ibid. (926)928, nr. 5. 257 Ibid. (826)928, nr. 5.
141
307. Artikel 21 Richtlijn Verzekeringsdistributie bepaalt de door de
nevenverzekeringstussenpersonen te verstrekken informatie. Ze moeten voldoen aan artikel
18, a) i), iii) en iv) en aan artikel 19.1, d) van de Richtlijn. Deze artikelen bepalen het
volgende:
“Artikel 18
Door de verzekeringstussenpersoon of verzekeringsonderneming te
verstrekken algemene informatie
De lidstaten zorgen ervoor dat:
a) de verzekeringstussenpersoon de klant tijdig, vóórdat een
verzekeringsovereenkomst gesloten wordt, de volgende informatie
meedeelt:
i) zijn identiteit en adres, en het feit dat hij een verzekeringstussenpersoon is;
(…)
iii) de in artikel 14 bedoelde procedure die klanten en belanghebbenden de
mogelijkheid biedt klachten over verzekeringstussenpersonen en over de in
artikel 15 bedoelde buitengerechtelijke klachten- en beroepsprocedures in te
dienen;
iv) het register waarin hij is ingeschreven en hoe zijn registratie kan worden
geverifieerd, en
(…)
Artikel 19
Belangenconflicten en transparantie
1.De lidstaten zorgen ervoor dat een verzekeringstussenpersoon tijdig, voordat
een verzekeringsovereenkomst gesloten wordt, de klant ten minste de volgende
informatie verstrekt:
(…)
d) de aard van de vergoeding die hij met betrekking tot de
verzekeringsovereenkomst ontvangt;”
(…)
142
9.3.2 Vergelijking IMD met IDD
308. Nevenverzekeringstussenpersonen worden vrijgesteld van de toepassing van de richtlijn
indien een aantal voorwaarden vervuld zijn, net zoals onder de vorige richtlijn.
Enkele wijzigingen die de richtlijn met zich meebrengt258 en die van belang zijn voor
leasingmaatschappijen:
- Artikel 1.3, a) i) Richtlijn Verzekeringsdistributie voegt aan de oude voorwaarde toe
dat ook de verzekering van het niet-gebruik van de dienst onder de vrijstelling valt,
naast de voorwaarde dat de aangeboden verzekering een aanvulling moet zijn op de
levering van een goed of een verrichting van een dienst.
- Artikel 1.3, b) Richtlijn Verzekeringsdistributie wordt gewijzigd. Hierbij wordt het
maximumbedrag van de jaarlijkse premie verhoogd van 500 EUR naar 600 EUR. De
looptijd van de verzekering wordt niet langer beperkt tot vijf jaar.
- Aan het voorgaande wordt een afwijking toegevoegd, namelijk artikel 1.3, c) Richtlijn
Verzekeringsdistributie voor diensten die maximum 3 maanden duren.
- Artikel 2.4, c) Richtlijn Verzekeringsdistributie wijzigt artikel 1.2, e) ii) Richtlijn
Verzekeringsbemiddeling. Men kan nu ook onder de vrijstelling vallen voor het
dekken van aansprakelijkheids- en levensverzekeringsrisico’s wanneer de verzekering
een aanvulling is op het goed of de dienst die de tussenpersoon zelf levert in het kader
van zijn hoofdactiviteit. Dit wordt niet langer beperkt tot de verzekering van met een
reis verbonden risico’s.
- Artikel 1.4 Richtlijn Verzekeringsdistributie is een belangrijke toevoeging aan de
Richtlijn Verzekeringsbemiddeling. Dit artikel bepaalt dat de
verzekeringsonderneming of verzekeringstussenpersoon, wanneer hij zijn
distributieactiviteit uitoefent via een nevenverzekeringspersoon die is vrijgesteld van
de toepassing van deze richtlijn, aan een aantal basisvereisten moet voldoen met het
oog op het garanderen van een minimale consumentenbescherming.
258 M. HOSTENS, “De richtlijn verzekeringsdistributie en de impact op het Belgisch recht”, TBH 2016, afl. 10, (926)927-928, nr. 4.
143
Niet-vrijgestelde distributeurs die een beroep doen op een vrijgestelde
nevenverzekeringstussenpersoon, zullen aan bepaalde verplichtingen moeten
voldoen.259
9.3.3 Vergelijking met de MiFID-gedragsregels
309. De gedragsregels die worden opgelegd door IDD zijn gelijkaardig aan de MiFID-
gedragsregels. De MiFID-gedragsregels zijn zelfs gedetailleerder en strenger dan de IDD-
gedragsregels. Hier moet men wel opmerken dat IDD een minimale harmonisatie oplegt. De
Belgische wetgever kan, indien gewenst, nog verder gaan dan wat bepaald is in de Richtlijn.
WEYTS en VANSWEEVELT verwachten dat de omzetting van de Richtlijn weinig of geen
wijzigingen zal meebrengen in het Belgische verzekeringsrecht.260
310. De MiFID-gedragsregels zijn te vinden in artikel 277 e.v. Verzekeringswet.261 Artikel
26, tweede lid van de Wet op het Financieel Toezicht verklaart de MiFID-gedragsregels van
toepassing op verzekeringsondernemingen. Artikel 277, §1 Verzekeringswet verklaart deze
regels van toepassing op verzekeringstussenpersonen. Er moet tevens rekening gehouden
worden met KB N1262, KB N2263 en de Circulaire van de FSMA264.265 Betreffende de MiFID-
gedragsregels bestaat er nog een derde KB266.267
259 M. HOSTENS, “De richtlijn verzekeringsdistributie en de impact op het Belgisch recht”, TBH 2016, afl. 10, (926)929, nr. 9. 260 B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “[Verzekeringsdistributie] Toepasselijke regelgeving” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (95)112, nr. 170. 261 Ibid. (95)111, nr. 169. 262 Koninklijk Besluit van 21 februari 2014 over de regels voor de toepassing van de artikelen 27 tot 28bis van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten op de verzekeringssector. 263 Koninklijk Besluit van 21 februari 2014 inzake de krachtens de wet vastgestelde gedragsregels en regels over het beheer van belangenconflicten, wat de verzekeringssector betreft. 264 FSMA, Circ. 16 april 2014, “Wijziging van de wet van 27 maart 1995 en uitbreiding van de MiFID-gedragsregels tot de verzekeringssector”, http://www.dekesel.be/images/docs/Circulaire%20AssurMifID%20gedragsregels%2030-04-2014%20(wijziging%20van%20de%20wet%20van%2027-03-1995).pdf. 265 Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële diensten; B. WEYTS en T. VANSWEEVELT, “Het verzekeringstoezicht door de FSMA” in B. WEYTS en T. VANSWEEVELT (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, (129)130-131, nrs. 185 en 186. 266 Koninklijk besluit van 21 februari 2014 tot wijziging van de wet van 27 maart 1995 betreffende de
144
311. Leasingmaatschappijen zullen zich bij het aanbieden van verzekeringsproducten moeten
houden aan de MiFID-gedragsregels bij het aanbieden van enerzijds
aansprakelijkheidsverzekeringen en anderzijds omniumverzekeringen waarvan de jaarlijkse
premie het bedrag van 500 EUR overstijgt. Voor het aanbieden van omniumverzekeringen
waarvan de jaarlijkse premie het bedrag van 500 EUR niet overstijgt, zullen zij zich niet aan
de MiFID-gedragsregels moeten houden. Het bedrag van 500 EUR is afgestemd op de
Richtlijn Verzekeringsbemiddeling (IMD). De Belgische wetgever zal dit bedrag dus moeten
aanpassen tot 600 EUR.
Wanneer men kijkt naar het toepassingsgebied van de Richtlijn Verzekeringsbemiddeling en
dat van de MiFID-gedragsregels, komt men tot de conclusie dat deze gelijk lopen. Dit betreft
enkel een analyse van het toepassingsgebied op leasingmaatschappijen.
312. Uit de circulaire van de FSMA268 is af te leiden dat leasingmaatschappijen niet onder de
MiFID-gedragsregels vallen bij het aanbieden van omniumverzekeringen waarvan de
jaarlijkse premie geen 500 EUR bedraagt.
Deze circulaire bepaalt het volgende:
“Net als in de wet van 4 april 2014 gelden de verplichtingen die door de KB's
N1 en N2 worden opgelegd, in de volgende gevallen niet voor de
dienstverleners:
(…)
2. als de verzekeringsbemiddelingsdienst betrekking heeft op
verzekeringsovereenkomsten die voldoen aan alle onderstaande voorwaarden:
(…)
verzekerings- en herverzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen. 267 T. GILLIS, “Toepassing van de MiFID gedragsregels in de verzekeringssector”, T.Verz. 2014, afl. 2, (236)236. 268 FSMA, Circ. 1 september 2015, “Aanpassing van de circulaire FSMA_2014_02 d.d. 16/04/2014 met betrekking tot de wijziging van de wet van 27 maart 1995 en de uitbreiding van de MiFIDgedragsregels tot de verzekeringssector”, 11-12.
145
e) de verzekering is een aanvulling op de levering van een product of de
verrichting van een dienst door eender welke aanbieder, en dekt:
1) het risico van defect, verlies of beschadiging van door die aanbieder
geleverde goederen; of
2) het risico van beschadiging of verlies van bagage en andere risico's die zijn
verbonden aan een bij die aanbieder geboekte reis, zelfs indien deze
verzekering de dekking omvat van levensverzekeringsrisico's of de risico's
inzake burgerlijke aansprakelijkheid, maar dan wel op voorwaarde dat de
dekking bijkomend is aan de hoofddekking van de risico's verbonden aan de
reis; en
f) het bedrag van de jaarlijkse premie is niet hoger dan 500 EUR en de
volledige looptijd van de overeenkomst, met inbegrip van eventuele
verlengingen, bedraagt niet meer dan vijf jaar.
313. De MiFID-gedragsregels sluiten nauw aan bij de Richtlijn Verzekeringsbemiddeling
(IMD) op het vlak van de vrijstelling van het toepassingsgebied. Dit toepassingsgebied zal
dus veranderen vanaf de inwerkingtreding van de Richtlijn of de in het Belgische wetgeving
tot omzetting van de richtlijn.
9.3.5 Vergelijking met Nederland
314. Nederland staat, wat betreft de implementatie van de richtlijn, verder dan België. In
Nederland zit de Wet implementatie richtlijn Verzekeringsdistributie 269 reeds in de
voorbereidingsfase. De Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen (VNA) heeft
een vraag gesteld aan het Ministerie van Financiën over het concept-wetsvoorstel dat de
richtlijn implementeert. De VNA is van mening dat de richtlijn de reeds geldende wetgeving
niet zal veranderen.
269 Opschrift: Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en de Wet op de economische delicten ter implementatie van de richtlijn nr. 2016/97/EU van het Europees Parlement en de Raad van 20 januari 2016 betreffende verzekeringsdistributie (herschikking)
146
Daarbij wordt opgemerkt dat de overheid wel de wet maakt, maar dat de Autoriteit Financiële
Markten (AFM), vergelijkbaar met de FSMA in België, bepaalt welke bedrijven als
distributeurs beschouwd worden.
9.4 Besluit
315. Leasingmaatschappijen zullen als “nevenverzekeringstussenpersonen” beschouwd
worden. Enkel voor het aanbieden van omniumverzekeringen waarvan de jaarlijkse premie
geen 600 EUR bedraagt, zullen volledig vrijgesteld worden van het toepassingsgebied van de
richtlijn.
De leasingmaatschappijen die niet worden vrijgesteld van het toepassingsgebied van de
richtlijn, zullen wel van een “light” regime genieten, bijvoorbeeld voor de
inschrijvingsvereiste.
Auteurs die deze richtlijn reeds hebben geanalyseerd en hebben vergeleken met de MiFID-
gedragsregels, zijn van mening dat de richtlijn niet veel zal veranderen ten opzichte van de
reeds geldende gedragsregels.
147
Hoofdstuk 10: Besluit
316. Ik begin mijn besluit graag met een schema dat enkele aspecten samenvat die belangrijk
zijn in de praktijk. Dit schema kan helpen om een overzicht te houden wat de basisregels zijn
bij de verzekering bij leasing. In de praktijk zijn er steeds uitzonderingen mogelijk.
Groep A
(bank,
financiële
leasing)
Groep B
(bank,
operationele
leasing)
Groep C
(zelfstandig)
Groep D
(merk,
financiële
leasing)
Uitkering
verzekeringsprestatie
bij totaal verlies aan…
lessor lessor lessor lessor
Uitkering
verzekeringsprestatie
bij schade aan…
Meestal
lessee, soms
lessor
Standaard
lessor,
uitzonderlijk
lessee
Standaard
lessor,
uitzonderlijk
lessee
Meestal
lessee, soms
lessor
Wie sluit de
verzekering?
(hangt samen met
onderscheid
operationele en
financiële leasing)
Meestal
lessor, soms
lessee
Keuze van
lessee
Keuze van
lessee
Meestal
lessor, soms
lessee
Verzekeringstussenpe
rsoon
(Verbonden)
verzekeringsa
gent
(Verbonden)
Verzekerings
agent of
makelaar
Verzekerings
agent
Verzekerings
agent
148
317. De theorie is één ding, maar daarnaast moet steeds gekeken worden naar de haalbaarheid
ervan in de praktijk. Theoretisch gezien kunnen bepaalde oplossingen goede oplossingen
lijken. In de praktijk moet men echter rekening houden met het commerciële aspect en de
operationele last.
Wanneer er een vaststaande praktijk lijkt te zijn, kan men daar eventueel van afwijken door te
onderhandelen met de tegenpartij. Dit zal ook weer afhangen van verschillende factoren. Zal
de leasingmaatschappij afwijkingen in het contract toestaan wanneer het gaat over een vloot
van 30 wagens, of zal ze dit pas toestaan wanneer het gaat om een vloot van 100 wagens? Dit
hangt af van vele factoren, die situatie per situatie bekeken moeten worden.
Deze aspecten moeten steeds meegenomen worden bij het lezen van het theoretisch kader.
318. De vorm van de verzekeringsovereenkomst hangt af van wie de overeenkomst sluit.
Indien de leasinggever de verzekeringsovereenkomst onderschrijft, zal hij deze sluiten voor
rekening van de leasingnemer. De leasingnemer zelf komt niet tussen in de contractuele
relatie tussen de leasingmaatschappij en de verzekeraar. Wanneer de leasingnemer de
verzekeringsovereenkomst sluit met de verzekeraar, neemt deze meestal de vorm aan van een
tweepartijenovereenkomst met een derdenbeding, waarbij de leasingmaatschappij begunstigd
wordt. Niet elke begunstiging is dezelfde. Soms wordt deze gesloten voor de hele vloot, soms
wordt er een derdenbeding voorzien per voertuig. De inhoud zelf van het derdenbeding is ook
niet steeds dezelfde. Zo kan er bijvoorbeeld in worden opgenomen dat de
verzekeringsprestatie bij totaal verlies toekomt aan de leasingmaatschappij, in andere gevallen
kan de verzekeringsprestatie bij schadegevallen die geen totaal verlies uitmaken ook aan de
leasingmaatschappij toekomen.
319. Leasingmaatschappijen treden vaak op als eigen verzekeraar voor het cascorisico.
Hieraan zijn verschillende voor- en nadelen gekoppeld, zowel voor de leasingmaatschappij als
voor de leasingnemer. Omdat zijn volledige vloot voldoende groot is, kan de
leasingmaatschappij het risico zelf ten laste nemen. Soms sluit de leasingnemer toch een
omniumverzekering af, wanneer hij het pakket ontbundelt en de verzekeringen er wil uithalen.
De leasingnemer kan het risico ook nog volledig zelf ten laste nemen of werken met een stop
loss-systeem, waarbij hij het risico zelf ten laste neemt tot een bepaald bedrag.
149
Wanneer de leasingmaatschappij optreedt als eigen verzekeraar voor het cascorisico, zal de
Verzekeringswet niet van toepassing zijn op het leasingcontract. Om als een
verzekeringsovereenkomst gekwalificeerd te worden, moeten er vier essentiële bestanddelen
aanwezig zijn in de overeenkomst, namelijk een onzekere gebeurtenis, een verzekerbaar
belang, een premie en een verzekeringsprestatie. Of er al dan niet sprake kan zijn van een
premie, wordt in het midden gelaten. Wat wel duidelijk is, is dat de onzekere gebeurtenis, het
verzekerbaar belang en de verzekeringsprestatie wel aanwezig zijn. Naast deze vier essentiële
bestanddelen van een verzekeringsovereenkomst, is de zelfstandigheid van de overeenkomst
ook een belangrijk kenmerk ervan. Wanneer de leasingmaatschappij het cascorisico zelf ten
laste neemt in het leasingcontract, kan er niet gesproken worden van een zelfstandige
overeenkomst. De zelfstandigheid van de overeenkomst is het criterium aan de hand waarvan
in deze masterproef bepaald wordt dat er geen sprake is van een verzekeringsovereenkomst.
Deze tenlasteneming van het cascorisico door de leasingmaatschappij kan juridisch
gekwalificeerd worden als een afstand van verhaal, waarbij de leasingmaatschappij zich ertoe
verbindt de leasingnemer niet aan te spreken wanneer hij niet kan voldoen aan zijn
restitutieverplichting op het einde van de looptijd van het contract. Dit wordt opgenomen in
het contract door middel van een exoneratiebeding, de leasingnemer beperkt zijn
aansprakelijkheid.
320. Wat betreft het regres van de verzekeraar tegen zijn eigen verzekerde, kan er besloten
worden dat dit niet mogelijk is op grond van het subrogatoir verhaal. Wil de verzekeraar
verhaal uitoefenen op zijn verzekerde, zal hij dit contractueel moeten bepalen. Bij
aansprakelijkheidsverzekeringen moet dit contractueel verhaal bovendien aan enkele
voorwaarden voldoen, die bepaald zijn in de Verzekeringswet.
321. Tot slot kan er besloten worden dat leasingmaatschappijen meestal als
“nevenverzekeringstussenpersonen” worden beschouwd in de zin van de Richtlijn
Verzekeringsdistributie. Als “nevenverzekeringspersoon” vallen zij slechts zelden onder de
vrijstelling van de richtlijn. Toch genieten zij van een “light” regime.
150
De Richtlijn Verzekeringsdistributie brengt weinig wijzigingen met zich mee voor
leasingmaatschappijen aan de reeds bestaande MiFID-gedragsregels. Er zal echter moeten
afgewacht worden hoe deze richtlijn wordt omgezet in nationale wetgeving. Auteurs
verwachten hier geen belangrijke wijzigingen.
151
Hoofdstuk 11: Bibliografie
11.1 Wetgeving
11.1.1 Europese regelgeving
Richtlijn2002/92/EG van het Europees Parlement en de Raad van 9 december 2002
betreffende verzekeringsbemiddeling.
Richtlijn (EU) 2016/97 van het Europees Parlement en de Raad van 20 januari 2016
betreffende verzekeringsdistributie.
11.1.2 Nationale wetgeving
A) Federale wetgeving
Burgerlijk Wetboek van 21 maart 1804, BS 3 september 1807.
Wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen, BS 29 juli 1975.
Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus 1978.
Wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake
motorrijtuigen, BS 8 december 1989.
Wetsontwerp op de landverzekeringsovereenkomst, Parl. St. Kamer 1990-91, nr. 1586/1, 9.
Wetboek van de Inkomstenbelastingen van 10 april 1992, BS 30 juli 1992.
Wet van 27 maart 1995 betreffende de verzekeringsbemiddeling en de distributie van
verzekeringen, BS 14 juni 1995.
152
Faillissementswet van 8 augustus 1997, BS 28 oktober 1997.
Wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, BS 20 augustus 1992.
Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en de financiële
diensten, BS 4 september 2002.
Wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen, BS 30 april 2014.
Wetboek Economisch Recht van 28 februari 2013, BS 29 maart 2013.
Wet van 13 maart 2016 op het statuut van en het toezicht op de verzekerings- of
herverzekeringsondernemingen, BS 23 maart 2016.
B) Koninklijke besluiten
Koninklijk besluit nr. 55 van 10 november 1967 tot regeling van het juridisch statuut der
ondernemingen gespecialiseerd in financieringshuur, BS 14 november 1967.
Koninklijk Besluit nr.30 van 28 december 1970 met betrekking tot de toepassing van de
belasting over de toegevoegde waarde op de onroerende financieringshuur, BS 30 december
1970.
Koninklijk Besluit van 8 oktober 1976 met betrekking tot de jaarrekening van de
ondernemingen, BS 19 oktober 1976.
KB van 12 januari 1984 tot vaststelling van de minimumgarantievoorwaarden van de
verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten
overeenkomst met betrekking tot het privé-leven, BS 31 januari 1984.
153
KB van 14 december 1992 betreffende de Modelovereenkomst voor de verplichte
aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, BS 3 februari 1993.
Koninklijk Besluit van 14 december 1992 betreffende de Modelovereenkomst voor de
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, BS 3 februari 1993.
Koninklijk besluit van 10 januari 2005 tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 30 van 29
december 1992 met betrekking tot de toepassing van de belasting over de toegevoegde
waarde op de onroerende financieringshuur, BS 27 januari 2005.
KB van 3 juni 2007 tot bepaling van nadere regels tot omzetting van de richtlijn betreffende
markten voor financiële instrumenten, BS 18 juni 2007.
Koninklijk Besluit van 21 februari 2014 over de regels voor de toepassing van de artikelen 27
tot 28bis van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en
de financiële diensten op de verzekeringssector, BS 7 maart 2014 (KB N1).
Koninklijk Besluit van 21 februari 2014 inzake de krachtens de wet vastgestelde
gedragsregels en regels over het beheer van belangenconflicten, wat de verzekeringssector
betreft, BS 7 maart 2014 (KB N2).
Koninklijk besluit van 21 februari 2014 tot wijziging van de wet van 27 maart 1995
betreffende de verzekerings- en herverzekeringsbemiddeling en de distributie van
verzekeringen, BS 7 maart 2014 (KB N3).
C) Ministeriële Besluiten
Ministerieel besluit van 23 februari 1968 tot bepaling van de voorwaarden tot erkenning van
de ondernemingen gespecialiseerd in financieringshuur, en waarvan het juridisch statuut door
het koninklijk besluit nr. 55 van 10 november 1967 geregeld wordt, BS 6 maart 1968.
154
D) Overige
Circ. van 12 april 2007 betreffende onroerende financieringshuur – recht op aftrek BTW,
http://ccff02.minfin.fgov.be/KMWeb/document.do?method=view&id=d9b1d33a-4c5c-42d9-
a1bc-493831f10ba7#findHighlighted.
BTW-Handleiding 2012.
Beslissing Btw nr. E.T.119.650/4 dd. 09.09.2013.
11.2 Rechtspraak
11.2.1 Hof van Cassatie
Cass. 24 december 1980, Arr.Cass. 1980-81, 472.
Cass. 18 juni 2012, Arr.Cass. 1991-92, 995.
Cass. 27 juni 2001, Arr.Cass. 2001, afl. 7, 1288.
Cass. 11 januari 2010, RW 2012-13, afl. 20, 772.
Cass. 14 mei 2012, Pas. 2012, afl. 5, 1081.
Cass. 7 juni 2012, NJW 2012, afl. 269, 642, noot D. WUYTS.
Cass. 11 februari 2016, T.Verz. 2016, afl. 4, 445.
Gent 21 november 1996, RW 1997-98, 825, noot J. HERBOTS.
Brussel 4 december 1996, RW 1996-97, 1236.
155
Brussel 6 december 2001, De Verz. 2003, afl. 1, 28, noot P. ALLARY.
Antwerpen 27 maart 2003, TBH 2004, afl. 1, 280-281.
Antwerpen 4 februari 2015, T.Verz. 2016, afl. 1, 41, noot S. MEYS.
Luik 8 oktober 2015, TBH 2016, afl. 1, 106.
Voorz. Kh. Brussel 13 april 2011, T.Verz. 2008, afl. 3, 246, noot STEENNOT, R. en VAN
DEN STEEN, L.
Rb. Kortrijk 20 juni 2006, RW 2008-09, afl. 28, 1196.
Corr. Dendermonde 13 november 2007, VAV 2008, afl. 2, 169.
Rb. Brussel 18 december 2007, VAV 2009, afl. 3, 156 en VAV 2011, afl. 6, 399, noot
SZULANSKI, S.
Rb. Luik 8 februari 2011, For.ass. 2012, afl. 120, 11, noot VOGLET, B.
Rb. Antwerpen 2 mei 2011, T.Pol. 2011, afl. 4, 187-190.
Rb. Brussel 21 januari 2013, For.ass. 2013, afl. 133, 67, noot LONGFILS, F. en TBBR 2013,
afl. 10, 531, noot FONTAINE, M.
Pol. Brugge 18 september 2006, RW 2009-10, afl. 3, 119.
Pol. St.-Niklaas 24 januari 2007, T.Pol. 2008, afl. 4, 226.
Pol. Brugge 28 mei 2008, RW 2009-10, afl. 28, 1196.
156
Pol. Brugge 29 september 2008, VAV 2009, afl. 4, 271.
Pol. Brussel 26 maart 2012, T.Pol. 2012, afl. 2, 70.
11.3 Rechtsleer
ALLARY, P., “De ‘verzekering voor rekening’: de vlag dekt niet steeds dezelfde lading”, De
Verz. 2001, nr. 336, 442-453.
ALLARY, P., “Verzekering en leasing: over een (vermeend) geval van bevrijdende betaling
door de verzekeraar bij de verzekering van geleasde goederen” (noot onder Brussel 6
december 2001), De Verz. 2003, afl. 1, 31-39.
ALLARY, P., NIJS, L., “Huurders en gebruikers: aansprakelijkheid, verzekering (voor
rekening) en verhaal”, T.Verz. 2006, afl. 4, 395-406.
ALLARY, P., “Afdeling V. Beding ten behoeve van derden” in Comm.Verz., 2015, afl. 18,
71-74..
BEKAERT, J., “[Het passief van het faillissement] Leasing” in LYSENS, T.,
BRAECKMANS, H., DIRIX, E., VAN CAMP, E., Faillissement & Reorganisatie,
Antwerpen, Kluwer, 2001, II.H.20.C-1 – II.H.20.C-40.
BERNAUW, K., “De verzekeringsdistributie in het kader van een andere beroepsactiviteit” in
MERCHIERS, Y., De verzekeringsbemiddeling en de verzekeringsdistributie. Een juridische
benadering, Gent, Mys en Breesch, 1996, 120-147.
BERNAUW, K., “De verzekering voor rekening: wondermiddel ter omzeiling van de
verzekeringsbemiddelingswetgeving?” (noot onder noot onder Brussel 20 mei 1999), DCCR
1999, 378-381.
157
BERNAUW, K., “Wijzigingen in de verzekeringswetgeving: wet van 4 april 2014 en andere
nieuwigheden” in DAMBRE, M. en LECOCQ, P. (eds.), Rechtskroniek voor de Vrede- en
Politierechters 2015, Brugge, Die Keure, 2015, 111-136.
BOONE, I., “Het regresrecht van de W.A.M.-verzekeraar: een ondertekende polis hoeft niet”,
T.Verz. 2007, afl. 3, 321-325.
BRUYNS, F., CLAEYS, S., “Het eigendomsrecht van de leasinggever”, DAOR 2016, afl.
119, 6-18.
CARETTE, N., “Het beding ten behoeve van derden” in TILLEMAN, B., Economisch
Privaatrecht, Brugge, Die Keure, 2011, 71-123.
CARETTE, N., Derdenbeding, Antwerpen, Intersentia, 2011, 141.
DE BOECK, A., “De onderzoeksplichten onderzocht, in het bijzonder bij de aankoop van
tweedehands voertuigen” (noot onder Antwerpen 27 maart 2003), TBH 2004, afl. 1, 281-284.
DE KEYSER, L., “Eigendomsrecht en nieuwe contractvormen: leasing, franchising en
factoring, RW 1983-84, 2407-2424.
DE WILDE, A., “Faillissement en lopende overeenkomsten” in LYSENS, T.,
BRAECKMANS, H., DIRIX, E., VAN CAMP, E., Faillissement & Reorganisatie,
Antwerpen, Kluwer, 2001, II.E.32-1 – II.E.32-35.
FELTKAMP, R., “Beding ten behoeve van een derde” in DIRIX, E. en VANOEVELEN, A.
(eds.), Bijzondere overeenkomsten. Artikelsgewijze commentaar met overzicht van
rechtspraak en rechtsleer, 227-249.
FONTAINE, M., Verzekeringsrecht, Gent, Larcier, 2011, 698p.
158
FONTAINE, M., “Assurance par un non-assureur – clauses de prise en charge de risques,
conventions de garantie et contrat d’assurance” (noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013),
TBBR 2013, afl. 10, 491-499.
GEELEN, R., “Art. 86-88 Wet Landverzekeringsovereenkomst” in BERNAUW, K., COUSY,
H., SCHUERMANS, L. en SCHOUBROECK, C., Verzekeringen: artikelsgewijze
commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, losbl., afl. 3,
(51)62.
GILLIS, T., “Toepassing van de MiFID gedragsregels in de verzekeringssector”, T.Verz.
2014, afl. 2, 236-242.
GOVERS, M., “Verkrijging van de economische eigendom door onroerende leasing”, OGP
2013, afl. 249, 519.
HEIRMAN, G., “Verzekeraars moeten dekking verlenen aan verzekerden die vreemd zijn aan
de opzettelijke veroorzaking van een schadegeval” (noot onder Cass. 8 mei 2014), T.Verz.
2015, afl. 1, 53-55.
HEIRMAN, G., VAN LEUVEN, E., “Verzekeraar kan dronken chauffeur met omnium niet
meer uitsluiten”, Juristenkrant 2016, afl. 335, 1 (1p.).
HEIRMAN, G., “Vervalbedingen in het Belgische verzekeringsrecht”, RW 2016-17, afl. 2,
43-56.
HOSTENS, M., “De richtlijn verzekeringsdistributie en de impact op het Belgisch recht”,
TBH 2016, afl. 10, 926-939.
JANSEN, S., “Afstand van recht: een eenzijdige rechtshandeling”, TBBR 2011, afl. 7, 333-
343.
JOCQUE, G., “Verzekeringsrecht kroniek 2011-2013”, NJW 2013, afl. 286, 574-587.
159
LAUVAUX, M., “De burgerlijke aansprakelijkheid van werknemers”, Or. 2005, afl. 3, 65-75.
LEROUX, E. en VAN GELUWE, H., “De verplichtingen van de leasingnemer ten opzichte
van de leasinggever” in BESELAERE, P., LENAERTS, O., TILLEMAN, B., VERBEKE, A.
(eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, 71-94.
LIBERT, H., BEKAERT, J., “Leasing van roerende goederen” in Comm.Bijz.Ov., 2007, 1-10.
LONGFILS, F., “Prise en charge de risques par un «non-assureur»: opération d’assurance ?”
(noot onder Rb. Brussel 21 januari 2013), For.ass. 2013, afl. 133, 68-72.
MAES, J., “Vrijwaringsbedingen”, NJW 2012, afl. 271, 698-715.
MEURS, T., “Artikel 41 Wet Landverzekeringsovereenkomst: omvang van het
subrogatierecht van de verzekeraar en mogelijkheid van subrogatoire vordering tegen de
eigen verzekerde” (noot onder Cass. 5 november 2012), DAOR 2013, afl. 107, 244-251.
MEYS, S., “De verzekeringsplicht van de leasingnemer: vraag naar de kwalificatie van het
beding dat bepaalt dat de verzekeringsprestatie voldaan moet worden in handen van de
leasinggever” (noot onder Antwerpen 4 februari 2015), T.Verz. 2016, afl. 1, 55-59.
PEETERS, I., “Eigendom tot zekerheid” in X. Voorrechten en hypotheken. Artikelsgewijze
commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Mechelen, Kluwer, 2002, 74p.
PETITAT, J., “Regres in de WAM: een ander verhaal?” in X., Recht en praktijk nr. 76,
Mechelen, Kluwer, 2014, 73.
SAGAERT, V., “De objectivering van het verzekerbaar belang: de contractsrelativiteit in het
verzekeringsrecht gerelativeerd” in X., Over grenzen: liber amicorum Herman Cousy,
Antwerpen, Intersentia, 2011, 541.
160
SAGAERT, V., TILLEMAN, B., VERBEKE, A., Vermogensrecht in kort bestek, Antwerpen,
Intersentia, 2013, 315
SCHUERMANS, L. en VAN SCHOUBROECK, C., “Wat is verzekering?” in
SCHUERMANS, L. en VAN SCHOUBROECK, C., Grondslagen van het Belgische
verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2015, 11-34.
SCHUERMANS, L. en VAN SCHOUBROECK, C., “Marktpraktijken en
consumentenbescherming in de verzekeringssector” in SCHUERMANS, L. en VAN
SCHOUBROECK, C., Grondslagen van het Belgische verzekeringsrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2015, 215-234.
STEENNOT, R., “[Overeenkomsten tussen ondernemingen en consumenten] Onrechtmatige
bedingen”, TPR 2015, afl. 3-4, 1521.
STERKENS, M., “Gebruik van alcohol, andere stoffen die de rijvaardigheid beïnvloeden en
dronkenschap” in X., Bestendig Handboek Verkeer, Kluwer, 2015 losbl., afl. 18, III.6-1 –
III.6-65 (121p.).
STIJNS, S., TILLEMAN, B., GOOSSENS, W., KOHL, B., SWAENEPOEL, E., WILLEMS,
K., “[Koop] Geldigheidsvereisten”, TPR 2008, afl. 4, 1450-1480.
STUYCK, J., “De nieuwe wet marktpraktijken en verzekeringen” in X., Over grenzen. Liber
amicorum Herman Cousy, Antwerpen, Intersentia, 2011, 1101-1104.
SZULANSKI, S., “[Contrat de location en vertu de laquelle le loueur réclame au locataire le
montant des dommages causés au véhicule par un conducteur en état d'ivresse, d'intoxication
alcolique ou sous l'emprise de médicaments, constitue un contrat d'assurance]” (noot onder
Rb. Brussel 18 december 2007), VAV 2011, afl. 6, 400-403.
161
VAN DE WEYER, P., “Subrogatie of regres: confrontatie tussen verzekeraar en minderjarige
dader bij opzettelijk schadegeval” (noot onder Cass. 11 januari 2010), RW 2012-13, afl. 20,
772-778.
VANDEBEEK, N., “[Terbeschikkingstelling van onroerende goederen] Onroerende leasing”
in VANDEBEEK, N., Terbeschikkingstelling van onroerende goederen – Grondige analyse
van enkele rechtsfiguren, XV.Q-137-XV.Q-190 (54p.).
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “Begrip en soorten aansprakelijkheidsregelingen” in
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., Handboek Buitencontractueel
Aansprakelijkheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2009, 877-878.
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “[Verzekeringsdistributie] Toepasselijke regelgeving”
in VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B. (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2016, 95-114.
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “Het verzekeringstoezicht door de FSMA” in
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B. (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2016, 129-198.
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “Essentiële bestanddelen van de
verzekeringsovereenkomst” in VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B. (eds.), Handboek
verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, 251-288.
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “Specifieke regels toepasselijk op alle
schadeverzekeringen” in VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B. (eds.), Handboek
verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, 643-682.
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “Specifieke regels toepasselijk op zaakverzekeringen”
in VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B. (eds.), Handboek verzekeringsrecht, Antwerpen,
Intersentia, 2016, 683-696.
162
VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B., “Specifieke regels toepasselijk op
aansprakelijkheidsverzekeringen” in VANSWEEVELT, T. en WEYTS, B. (eds.), Handboek
verzekeringsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2016, 697-804.
VAN DEN BERGH, B., “Over de verus dominus, de verkoper van andermans zaak en de
koper zonder eigendomsrecht: een geval van stellionaat”, TBBR 2010, afl. 5, 237-250.
VAN EECKHOUTTE, W., PLETS, I., “Alcohol en drugs op de arbeidsplaats: een zichtbaar
taboe?”, Soc.Kron. 2000, 569-584.
VAN EECKHOUTTE, W., TAGHON, A., VANOVERBEKE, S., “Aansprakelijkheid van de
werknemer” in VAN EECKHOUTTE, W., TAGHON, A., VANOVERBEKE, S., Overzicht
van rechtspraak. Arbeidsovereenkomsten (1988-2005) TPR 2006, afl. 1, 238-260.
VAN ITTERBEEK, B., “Toepassingen – voorwerp (vliegtuigen)” in BESELAERE, P.,
LENAERTS, O., TILLEMAN, B., VERBEKE, A (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die
Keure, 2007, 257-266.
VAN OEVELEN, A., “De zekerheidsfunctie van het eigendomsrecht bij leasing” in DE
GRYSE, L., KOKELENBERG, J., VAN NESTE, F., COIPEL, M., DIJON, X., FIERENS, J.,
Eigendom, Brugge, Die Keure, 1996, p.
VAN SCHOUBROECK, C., SCHOORENS, G., “De aansprakelijkheidsverzekering: a never
ending story?”, TBH 1995, 636-663.
VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N., “[De
landverzekeringsovereenkomst in het algemeen] Inleidende bepalingen” in VAN
SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N., Overzicht van
rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, 697-
718.
163
VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N.,
“[Landverzekeringen] Omvang van de dekking” in VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T.,
AMANKWAH, J., GLIBERT, N., Overzicht van rechtspraak. Wet op de
landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, 779-805.
VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N.,
“[Landverzekeringen] Beding ten behoeve van derden - Niet bestaan en wijziging van het
risico - Medeverzekering en taak eerste verzekeraar - Opzeggingswijzen - Duur en einde van
de overeenkomst”, in VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J.,
GLIBERT, N., Overzicht van rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-
2015, TPR 2016, afl. 2-3, 851-885.
VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N.,
“[Landverzekeringen] Bepalingen eigen aan de verzekeringen tot vergoeding van schade -
Bepalingen eigen aan de verzekering tot uitkering van een vast bedrag”, in VAN
SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N., Overzicht van
rechtspraak. Wet op de landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, 920-
960.
VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T., AMANKWAH, J., GLIBERT, N.,
“Aansprakelijkheidsverzekeringen” in VAN SCHOUBROECK, C., MEURS, T.,
AMANKWAH, J., GLIBERT, N., Overzicht van rechtspraak. Wet op de
landverzekeringsovereenkomst 2004-2015, TPR 2016, afl. 2-3, 992-1053.
VANNESTE, K., “De clausule tot afstand van verhaal: een zegen voor huurder en verhuurder
of letterlijk spelen met vuur?”, Huur 2014, afl. 4, 143-154.
VERPLANCKE, M. en VAN CAEKENBERG, C., “Risico – onderhoudsverplichtingen van
de leasingnemer of lessee” in BESELAERE, P., LENAERTS, O., TILLEMAN, B.,
VERBEKE, A. (eds.), Handboek leasing, Brugge, Die Keure, 2007, (109)112. 113-115. 113-
119. 111.
164
VERREYT, I., HEYLEN, D., VERLINDEN, E., VERSTUYFT, B., AGACHE, L. EN
CREEMERS, S., “De bedrijfswagen en problemen van aansprakelijkheid” in VERREYT, I.,
HEYLEN, D., VERLINDEN, E., VERSTUYFT, B., AGACHE, L. EN CREEMERS, S.,
Bedrijfswagens in het recht, tweede editie, Antwerpen, Intersentia, 2012, (85)95.
VERVAET, A., “Onroerende leasing”, OGP 2001, afl. 124, II.F.2-7.2.10.
WINTERS, P., “[Aansprakelijkheid motorrijtuigen] Recht van de benadeelde en verhaal van
de verzekeraar” in X., Kluwers Verzekeringshandboek, Diegem, Kluwer, 2002, lobsl., afl. 51,
II.6.6-01 – II.6.6-13 (13p.)
WUYTS, D., “Verhaalsrecht van de WAM-verzekeraar tegen (de ouders van) een
minderjarige dief” (noot onder Cass. 7 juni 2012), NJW 2012, afl. 269, 643-644.
X., “[Definities verzekeringsrecht 4 april 2014] Garantieovereenkomst of
verzekeringsovereenkomst?”, Verzekeringsnieuws 2015, afl. 8, 15-16.
11.4 Overige
CBFA, Accord préalable – Statut d’entreprise d’assurances, november 2007,
https://www.nbb.be/doc/cp/fr/vo/va/pdf/status_11-2007.pdf
X., Financiële en operationele lease vergeleken,
http://www.refibo.be/documentatie/overige/algemeen/financiële-en-operationele-lease-
vergeleken#.V9lAfjcxVyZ (consultatie 14 september 2016).
X., Wettelijk kader, https://www.inglease.be/nl/leasing-in-belgie/wettelijk-kader (consultatie
20 april 2017).
FSMA, Verslag van het directiecomité 2007,
www.fsma.be/~/media/Files/publications/ver/nl/cbfa_dc_2007.ashx?la=nl, 88.
165
FSMA, Standpunt van de FSMA betreffende de essentiële bestanddelen van de
verzekeringsovereenkomst 2015,
www.fsma.be/~/media/Files/fsmafiles/circ/nl/2015/fsma_2015_13.ashx, 3.
http://www.renta.be/nl/Node/33
https://www.keurmerkprivatelease.nl/stream/algemene-voorwaarden-keurmerk-private-lease-
2016.pdf
FSMA, Circ. 16 april 2014, “Wijziging van de wet van 27 maart 1995 en uitbreiding van de
MiFID-gedragsregels tot de verzekeringssector”,
http://www.dekesel.be/images/docs/Circulaire%20AssurMifID%20gedragsregels%2030-04-
2014%20(wijziging%20van%20de%20wet%20van%2027-03-1995).pdf.
FSMA, Circ. 1 september 2015, “Aanpassing van de circulaire FSMA_2014_02 d.d.
16/04/2014 met betrekking tot de wijziging van de wet van 27 maart 1995 en de uitbreiding
van de MiFIDgedragsregels tot de verzekeringssector”, 76p.
X., “Wat is het verschil tussen leasing en renting?”,
https://www.kbc.be/ondernemen/nl/artikel/financiering/kredietvormen/verschil-leasing-
renting.html.
X., “Overzicht taksen, bijdragen en vergoedingen d.d. 14/11/2014”,
http://www.bzb.be/uploads/Overzicht%20taksen,%20bijdragen%20en%20vergoedingen.pdf,
10p.
