VERWIJDEREN VAN DE PROSTAAT Laparoscopische prostatectomie met behulp van robotchirurgie

PATI

ËNTE

NIN

FOR

MA

TIE

2

3

Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u

informeren over het verwijderen van de prostaat met behulp van

robotchirurgie. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig door te

lezen. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van een

aandoening de situatie voor iedereen weer anders kan zijn.

Wat is de prostaat?De prostaat is een klier die varieert van de grootte van een walnoot tot

die van een kleine sinaasappel. Deze klier bevindt zich rondom de

plasbuis en ligt onder de blaas. De sluitspier van de blaas zit onder de

prostaat en maakt deel uit van de bekkenbodem. De functie van de

prostaat is het produceren van vloeistof, dat samen met de zaadcellen,

afkomstig uit de teelballen tijdens een zaadlozing naar buiten komt

(sperma).

PSA (prostaat specifiek antigen) is een eiwit, dat bijna uitsluitend wordt

gemaakt door de prostaat. De functie van het PSA is het vloeibaar

houden van het zaadvocht tijdens een zaadlozing. Bij afwijkingen aan

de prostaat kan dit eiwit uit de prostaat “lekken”en in de

bloedsomloop terecht komen. Dit is dan meetbaar via een

bloedanalyse.

Er zijn in grote lijn drie oorzaken die een PSA stijging kunnen geven:

− De prostaat kan vergroot zijn (“goedaardige prostaat vergroting).

− De prostaat kan ontstoken zijn (“prostatitis”).

− En er kan er sprake zijn van prostaatkanker.

VERWIJDEREN VAN DE PROSTAAT Laparoscopische prostatectomie met behulp van robotchirurgie

4

In deze folder gaan we dieper in op de behandeling van prostaatkanker

met behulp van robotchirurgie.

Wat is prostaatkanker?Bij prostaatkanker is er sprake van een ongeremde groei van

prostaatcellen. In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 9.000 mannen

prostaatkanker vastgesteld. Deze kwaadaardige tumor komt voor bij

mannen vanaf 45 jaar, maar wordt meestal op latere leeftijd vastgesteld.

De kans op prostaatkanker is sterk aan leeftijd gebonden. De medisch

specialist stelt vast of een behandeling mogelijk is. Dit wordt onder

andere bepaald door de leeftijd van de patiënt en de agressiviteit van

de tumor.

Zekerheid over de diagnose van prostaatkanker kan alleen worden

verkregen door het nemen van stukjes weefsel uit de prostaat (biopten).

Hierbij kijkt de patholoog naar de aanwezigheid van kankercellen en

naar de agressiviteit van deze cellen. Dit wordt aangegeven door de

zogenaamde Gleasonscore.

SymptomenProstaatkanker geeft in het begin meestal geen klachten. Plasklachten

(zoals bijvoorbeeld vaker moeten plassen) worden veelal veroorzaakt

door goedaardige prostaatvergrotingen. Vaak is er bij prostaatkanker

alleen sprake van een verhoogde PSA. Indien men in deze beginfase al

prostaatkanker ontdekt, is de kans groter dat de ziekte volledig te

genezen valt.

5

Wanneer prostaatkanker in een vergevorderd stadium is, kunnen er

klachten ontstaan door de uitbreiding van de ziekte elders in het

lichaam. Zo kunnen er rugklachten optreden als gevolg van uitzaaiingen

in de wervels. Prostaatkanker dat uitgezaaid is, kan helaas niet meer

worden genezen. Er bestaan hier nog wel goede onderdrukkende

behandelingen voor.

BehandelingsmogelijkhedenZodra uit uw onderzoeken is gebleken dat u een kwaadaardige tumor

aan uw prostaat heeft, zijn er twee mogelijkheden:

− U komt niet in aanmerking voor een operatie:

Indien de levensverwachting beperkt is (door bijvoorbeeld

ouderdom) en er geen agressieve tumor aanwezig is, wordt er vaak

geen actieve behandeling meer gestart. Dan wordt het PSA in de

gaten gehouden en worden er op regelmatige basis biopten (= er

wordt een stukje weefsel weggenomen en onderzocht) gedaan. Dit

noemt men actief afwachten (active surveillance).

− U komt wel in aanmerking voor een operatie:

Wanneer er geen uitzaaiingen zijn, kunt u behandeld worden door

middel van een operatie. Bij deze operatie worden de prostaat en

de zaadblaasjes volledig verwijderd. Ook kunnen de prostaat en de

zaadblaasjes worden behandeld met behulp van radiotherapie

(uitwendig of inwendig). Echter het operatief verwijderen van de

prostaat geeft tot op heden de beste resultaten op langere termijn.

Wij stellen dan ook aan patiënten met een goede levensverwachting

(>5 jaar) het liefst een operatieve behandeling voor.

6

Indien de diagnose van prostaatkanker in een vroeg stadium wordt

vastgesteld, waarbij de ziekte zich nog beperkt tot de prostaat, is een

behandeling met behulp van robotchirurgie een mogelijke optie. De

specialist bespreekt dit met u tijdens het spreekuur.

VoorbereidingVoor de operatie en de anesthesie zijn meestal enige voorbereidingen

noodzakelijk, dit wordt ook wel pre-operatieve screening genoemd.

Daarom bezoekt u vooraf het spreekuur van de anesthesioloog.

Meer informatie vindt u ook in de folder ‘Anesthesie’ dat het Maasstad

Ziekenhuis hierover uitgeeft.

Op de dag van de operatie wordt u ontvangen door een

verpleegkundige. Hij/zij vertelt u alles over de gang van zaken op de

afdeling. U krijgt steunkousen aangetrokken om de kans op trombose

te verkleinen. Ook krijgt u premedicatie.

U wordt naar de operatiekamer gebracht, waar de verpleegkundigen

van de operatiekamer u verder begeleiden. Er wordt een infuusnaald in

uw arm of hand geprikt en u krijgt de narcose.

De operatieVroeger werd de prostaat via een snee in de onderbuik verwijderd, later

met een kijkoperatie. Bij het Maasstad Ziekenhuis opereren we nog

steeds via een kijkoperatie, maar ook met behulp van de Da Vinci

robot. Deze operatierobot is een verdere verbetering van de

kijkoperatie. De belangrijkste verbeteringen zijn het 3D-zicht, waardoor

7

de uroloog diepte kan zien en een innovatie van de instrumenten

waardoor hij sneller en nauwkeuriger kan opereren.

De Da Vinci robot is niet computer gestuurd en voert ook geen

zelfstandige handelingen uit. De uroloog stuurt vanuit een console de

robotarmen aan.

Om ruimte te krijgen wordt de buik opgeblazen met koolzuurgas (CO2).

Via een aantal kleine sneetjes in de onderbuik worden buisjes in de buik

gebracht. Door deze sneetjes worden chirurgische instrumenten

ingebracht waarmee de operatie wordt uitgevoerd. De operatierobot

heeft een speciale camera waarmee in de buikholte kan worden

gekeken. Het camerabeeld is driedimensionaal en vergroot het beeld

ongeveer 10 maal. Zo kan elk detail van het operatiegebied uitvergroot

worden. De gewrichtjes van de instrumenten kunnen meer dan 360

graden draaien.

Nadat de prostaat is verwijderd, wordt de blaas weer aan de plasbuis

gehecht. De prostaat wordt tenslotte uit de buik verwijderd door één

van de sneetjes iets te vergroten. Het bloedverlies is door deze

techniek vaak zeer beperkt. Het herstel na de operatie is sneller in

vergelijking met een open ingreep. Als u bijvoorbeeld op dinsdag

wordt geopereerd, gaat u meestal op vrijdag weer naar huis. De

ingreep veroorzaakt ook minder complicaties. Ook kan de ingreep,

indien de omvang van het gezwel dit toelaat, zenuwsparend worden

uitgevoerd, met een grotere kans op erectieherstel na de operatie.

8

In 1% van de gevallen blijkt tijdens de kijkoperatie toch een klassieke

open operatie nodig te zijn. Dit omdat de ingreep technisch niet

mogelijk is. De ingreep wordt dan via een open snede voortgezet.

Na de operatieU wordt wakker op de uitslaapkamer. De bloeddruk, het hartritme en

de urineproductie worden gecontroleerd. Ook wordt gekeken of u pijn

heeft. Indien u pijn heeft, krijgt u medicijnen toegediend. U heeft een

infuus, een slangetje in de buik (drain) om wondvocht af te voeren en

een blaaskatheter. Als u aandrang krijgt om te plassen moet u de

verpleegkundige waarschuwen, de katheter moet dan gecontroleerd

worden. Als de controles goed zijn, kunt u terug naar de

verpleegafdeling.

Terug op de verpleegafdelingOok hier worden de controles voortgezet, maar minder frequent. De

verpleegkundige helpt u met de verzorging. U kunt ’s avonds, als u niet

misselijk bent, beginnen met drinken.

− Eerste dag na de operatie: u kunt een aantal keren uit bed, op de

stoel zitten. Wanneer u trek heeft, kunt u beginnen met eten of

drinken. Bij het krijgen van ontlasting moet u niet te hard persen.

− Tweede dag na de operatie: uw activiteiten kunnen worden

uitgebreid. U kunt proberen uzelf te wassen en vaker uit bed te

komen. Ook kunt u, uitsluitend onder begeleiding van een

verpleegkundige, beginnen met lopen. Waarschijnlijk kunt u normaal

eten en drinken. Gewoonlijk wordt de drain deze dag verwijderd.

9

Soms bent u al voldoende opgeknapt en kunt u het ziekenhuis

verlaten.

− Derde dag na de operatie: u kunt uzelf waarschijnlijk zelfstandig

verzorgen. De verpleegkundige legt u uit hoe u de wondjes en de

katheter kunt verzorgen. Als dat goed gaat kunt u naar huis. De

katheter moet zeven dagen blijven zitten. U gaat dus met de

katheter naar huis.

Mogelijke complicatiesGeen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. De meest

voorkomende complicaties zijn:

− Een nabloeding of een infectie.

− Kort na de ingreep kan er schouderpijn ontstaan door het

ingeblazen koolzuurgas.

− Wat zelden voorkomt is een beschadiging aan andere organen, zoals

bijvoorbeeld de dikke darm. Dit risico is echter erg klein (minder dan

1 procent).

− Omdat de wondjes klein zijn, komen ook littekenbreuken slechts

zelden voor.

NabehandelingNa een week komt u terug op de afdeling voor een dagbehandeling.

Uw katheter wordt dan verwijderd. Daarna kunt u weer zelf plassen. Als

het plassen goed gaat en u plast de blaas goed leeg kunt u weer naar

huis. In het begin kan het nog wel eens wat lastig zijn de urine op te

houden. U krijgt incontinentiemateriaal mee en een afspraakkaart voor

de controle op de polikliniek.

10

In de loop van de dagen tot weken na de operatie zult u merken dat u

de urine steeds beter kunt ophouden. Indien de ingreep zenuwsparend

is uitgevoerd en u nog goede erecties had voor de operatie, is de kans

circa 50 tot 80 procent dat dit na de operatie herstelt. Dit duurt in de

regel drie maanden tot één jaar. Geduld is dus de boodschap. U kunt

dit verder bespreken met uw uroloog.

Adviezen voor thuisDe eerste twee weken na de operatie moet u rustig aan doen. U mag

zes weken na de operatie geen zware lichamelijke inspanning verrichten

en niet fietsen. De elastische kousen hoeft u na de ingreep niet meer te

dragen. U krijgt voor de drie weken na de operatie spuitjes mee tegen

het ontwikkelen van trombosebenen. Bij mannen lichter dan 60 kg is de

dosis 2.500 E Fragmin per dag. Bij mannen zwaarder dan 60 kg is de

dosis 5.000 E Fragmin per dag. Het is erg belangrijk dat u deze spuitjes

toedient of krijgt toegediend!

Na de operatie kunt u enkele weken tot maanden vermoeidheids-

klachten hebben. Het kan een half jaar duren voordat u uw conditie van

voor de operatie terug heeft. Dat is heel normaal.

Neem altijd contact op als: − De katheter eruit is gegaan (uw huisarts mag deze niet vervangen).

− Als u koorts heeft boven de 38,5°C;

− De urine erg bloederig is met stolsels en dit met veel drinken (2½

liter) niet verdwijnt;

11

VragenHeeft u nog vragen, stel ze gerust aan uw behandelende arts of

huisarts. Bij dringende vragen of problemen vóór uw behandeling kunt

u zich het beste wenden tot de afdeling waar de behandeling plaats

moet vinden. Wanneer zich thuis na de operatie problemen voordoen,

neem dan contact op met uw huisarts of het ziekenhuis.

Tijdens kantoortijden belt u de polikliniek urologie: 010 – 291 22 65.

Buiten kantoortijden belt u met de verpleegafdeling urologie op

telefoonnummer: 010 – 291 13 28 of 010 – 291 13 29.

Maasstad ZiekenhuisPostbus 9100, 3007 AC Rotterdam

Telefoon 010 – 291 19 11

www.maasstadziekenhuis.nl

info@maasstadziekenhuis.nl

Locatie ZuiderGroene Hilledijk 315, 3075 EA Rotterdam

Locatie ClaraOlympiaweg 350, 3078 HT Rotterdam

mzp2357 juni 2010