Verrekijkersjouw focus op de wereld!

Oktober 2012 # 3 − jaargang VI − www.verrekijkers.org

olivia rutazibwa: “ontwikkelingshulp

is een westers machtsinstrument”

Wat denken buitenlandse studenten over Antwerpen?

“het bier is goedkoop, maar de koffie duur”

inhoudstafel

2 Verrekijkers

inhOUdstafel

3 voorwoord: Neusje van de zalm

4 dossier: Olivia Umurerwa Rutazibwa over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking

7 wereld.com: Verrekijkers keek verder

8 debat: Meer diversiteit, minder gelijkheid?

11 blog: Pottenbakken in Nicaragua

12 stem van de student: “Het bier is goedkoop, maar de koffi e duur”

14 verrekijkers: Verrekijkers in 20 covers

15 fotoreportage: Tuinieren in ’t stad

18 organisatie in de kijker: Met allen samen onder 1 paraplu

21 een dag in het leven van: Met de Red Star Line naar Amerika

24 cultuuragenda: Uit met Verrekijkers

27 recept met respect:Brownies... zonder suiker!

hoofdredactie

Laurie Gadeyne

redactie

Margot Cassiers, Lore Claes, Stephanie Florizoone, Fien Hiel, Eliane Maes, Hans Moens, Wouter Moons, Lore, Motten, Charlotte Noël, Dries Rombouts, Janus Verrelst

laY-out

Wouter Moons, Lore Motten

werkten mee

Ynje Degraeve, Lisa Develtere,Julia M. Free, Griet Hendrickx, Roboppy, Hedwig Sillen

verantwoordelijke uitgever

Janus VerrelstPrinsstraat 13 - 2000 Antwerpen

met de steun van

Tekst: Laurie Gadeyne voorwoord

3Verrekijkers

neUsje Van de zalm

laten we maar ineens met de deur in huis vallen: Verrekijkers heeft iets te vieren! want je bent niets minder dan het twintig-ste nummer van Verrekijkers aan het lezen.

en dat zetten we graag, en niet zonder enige trots, in de kijker. we staken onze website in een splin-ternieuw jasje met alle toeters en bellen: een strak design, tagclouds, social media plugins, you name it. je vindt er alle artikels van de afgelopen acht edi-ties. lekker interessant leesvoer dus voor tijdens de studiepauzes.

Maar er is meer, de slagroom van onze verjaardagstaart, het neusje van de zalm: een razendboeiende reeks over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking. Een heel academiejaar lang geven we in elk magazine het woord aan iemand door die zijn ervaringen of kennis een dui-delijke visie heeft op ontwikkelingssamenwerking: hoe het niet én wel moet. Het Noord-Zuiddebat verdient een genuanceerd beeld. En hoe dat beter te doen dan ver-schillende opinies de ruimte te geven die ze verdienen?

Olivia Rutazibwa, doctorandus aan UGent, journaliste bij MO* én ex-USOS’er, bijt de spits af. ‘Afrika heeft er veel meer aan als wij ons landbouwsysteem hervormen dan dat we er af en toe een micro-landbouwprojectje orga-

niseren.’ (pagina 6). Of hoe het Westen veel meer schuldig is dan we zelf willen toegeven.

Laurie GadeyneHoofdredactrice van Verrekijkers

P.S. Aan alle nieuwe studenten: Welkom! Laat het een inspirerend én duurzaam jaar worden!

Verrekijkers

MO* én ex-USOS’er, bijt de spits af. ‘Afrika heeft er veel meer aan als wij ons landbouwsysteem hervormen dan dat we er af en toe een micro-landbouwprojectje orga-

niseren.’ (pagina 6). Of hoe het Westen veel meer schuldig is dan we zelf willen toegeven.

Laurie GadeyneHoofdredactrice van Verrekijkers

P.S. Aan alle nieuwe studenten: Welkom! Laat het een inspirerend én duurzaam jaar worden!

dossier Tekst: Margot Cassiers — Foto's: Griet Hendrickx

4 Verrekijkers

OliVia UmUrerwa rUtazibwa OVer de tOekOmst Van Ontwikkelings-samenwerking

deel 1 van 4

hoe zal ontwikkelingssamenwerking de komende jaren evolueren? de vraag is te interessant om in één artikel te beantwoorden. om die reden laat Verrekijkers vier num-mers op rij een deskundige aan het woord. olivia umurerwa

rutazibwa, journaliste bij mo* magazine en doctoranda in de politieke wetenschappen, mocht de spits afbijten. momenteel onderzoekt ze het ethisch buitenlands beleid van de europese unie (eu) in afrika. haar ervaringen met ontwikkelingssamenwerking begonnen echter bij het ons welbekende usos.

rutazibwa: Inderdaad! Van 1997 tot 1999 zat ik op het UFSIA, waar ik mijn kandidatuur Politieke Wetenschappen deed. Toen zat ik bij USOS en in 1998 wilde ik op inleefreis naar Congo vertrekken. Dat zou mijn eerste reis naar Afrika zijn en ik keek er enorm naar uit. Helaas brak de oorlog in het Oosten uit. Toen we ingecheckt en al op de luchthaven waren, mochten we niet meer vertrekken. Dat was mijn USOS-ervaring. (lacht)

je doctoraat gaat over “ethisch buitenlands beleid” van de eu

naar afrika toe. hoe past ontwikkelingshulp daarin?

rutazibwa: Ik definieer ethisch bui-tenlands beleid als een beleid dat als doel stelt het leven van mensen die niet onze burgers zijn te verbeteren. Ontwikkelingshulp valt daar zeker onder, maar ook bijvoorbeeld mili-

taire en humanitaire interventies.

Belangrijk is dat alle deelaspecten van de hele ethische agenda hoe lan-ger hoe meer onderling verbonden zijn. Je kan bijvoorbeeld geen onder-scheid meer maken tussen veilig-heid en ontwikkeling, het is één grote agenda. De doctrine zegt dat je oor-log moet vermijden. Als je dat wilt moet je aan economische ontwikke-ling doen, maar ook aan ontwikke-ling van instituties, en zo verder.

De vraag of het beleid van de EU ethisch is, wil ik niet beantwoorden. Doordat wij bijvoorbeeld ons Afrika-beleid als ethisch omschrijven, heb-ben wij een grotere legitimiteit. Door acties te verdedigen als “ethisch ver-antwoord”, heb je meer macht dan wanneer je ergens komt om han-del te drijven. Zo geef je legitimiteit aan iets, zonder te onderzoeken wat het is. Dat heeft dan weer goede en

slechte gevolgen. Dat proces wil ik onderzoeken.

bogdan vanden berghe, algemeen secretaris van 11.11.11, schreef

in een column voor de tijd dat het gebrek aan een grote, sturende mogendheid één van

de huidige bedreigingen is voor het creëren van een welomlijnd

ontwikkelingsbeleid. wat vind je van zijn uitspraak?

rutazibwa: We gaan ervan uit dat we onze middelen moeten bundelen voor een efficiënter bestuur. Ik zou daar achter staan indien die hulp van buitenaf iets positiefs is voor de ont-vangende landen. Aangezien ik daar niet van overtuigd ben, ben ik zeker niet overtuigd van de meerwaarde van het centraliseren van hulpmid-delen, alleszins niet van hoe het van-daag gebeurt.

Kijk bijvoorbeeld naar de Verenigde Naties (VN), de organisatie die van-daag het dichtst aanleunt bij dat ide-aal van centraal bestuur. Alle leden hebben een stem en men probeert te handelen vanuit één overkoepelend beleid. In de praktijk zien we dat de VN er niet in slaagt om de bestaande machtspolitiek te overstijgen. Op papier verdedigt de VN de politieke

dossierTekst: Margot Cassiers — Foto's: Griet Hendrickx

5Verrekijkers

en economische rechten van haar leden. In de praktijk zien we dat vooral die politieke rechten en aspec-ten die het Westen belangrijk vindt, aandacht krijgen. Daarnaast zorgt bijvoorbeeld de VN Veiligheidsraad ervoor dat landen die al veel macht hebben, hun macht gevrijwaard zien.

Het heeft geen zin dat we al onze middelen bundelen, als we dat niet kunnen zonder de bestaande machtsverhoudingen te overstijgen. Als niemand Amerika of China kan verplichten geld of troepen te stu-ren, heeft centralisatie voor mij geen zin. Sterker nog, dan denk ik dat het gevaarlijk is.

als een eenduidig ontwikkelings-beleid in de praktijk onhaalbaar

is, heeft het dan meer zin om enkel bilaterale relaties aan te gaan?

rutazibwa: Als ik kijk naar de wereld zoals ze nu bestaat: eigen-lijk wel. Ik heb er geen probleem mee dat landen hun eigen belangen nastreven. Ik heb er wel een pro-bleem mee dat het nastreven van

die belangen wordt overgoten met een ethisch sausje. Je maakt het voor de mensen die hulp ontvangen nog moeilijker om aan hun eigen lot te timmeren, doordat je met een ver-haal van goede bedoelingen komt.

De handelsrelaties die China aan-gaat, zijn duidelijk. Afrikaanse lan-den kunnen die relaties aangaan of niet en dat is hun keuze. Het ethisch verhaal van de EU lijkt in veel geval-len een soort short-cut om ergens binnen te geraken of ergens invloed te hebben. In die zin dient het veel-eer de bestaande machtsrelaties dan dat het die opheft.

hoe kunnen we het zuiden dan wel helpen?

rutazibwa: In de eerste plaats zou-den we onze eigen stoep moeten keren. Afrika, heeft meer aan een hervormd Europees landbouwbeleid, dan aan de vele micro-landbouwpro-jectjes die we er organiseren.

Het is belangrijk dat we meer funda-mentele discussies aangaan in plaats

van ons te focussen op technische aspecten. Zo moet de discussie over effi ciëntie voor mij eerlijker gevoerd worden. We moeten daar niet naïef in zijn: ontwikkelingshulp is een belang van een donor, namelijk het belang van aanwezigheidspolitiek. Ons voordeel als donoren is dat we meer geld hebben en we willen dat voordeel zeker gebruiken op inter-nationaal niveau. Ontwikkelingshulp moet meer worden gezien als één van de instrumenten die wij hebben om invloed uit te oefenen.

wat vind je van de discussies over de oeso-norm om 0,7% van het nationaal budget aan ontwikke-

lingssamenwerking te besteden? in nederland verklaarde bijvoor-

beeld cdp-lijsttrekker sybrant van haersma buma ervan af te

willen. hij wil minder, maar vooral op een andere manier uitgeven.

rutazibwa: Het feit dat we hulp geven, houdt de afhankelijkheidsre-latie in stand. Het volume is volgens mij niet zo belangrijk. We moeten meer aandacht besteden aan wat we

die belangen wordt overgoten met een ethisch sausje. Je maakt het voor

van ons te focussen op technische aspecten. Zo moet de discussie over

“Ontwikkelingshulp moet meer worden gezien als één van de instrumen-ten die wij hebben om invloed uit te oefenen.”

dossier Tekst: Margot Cassiers — Foto's: Griet Hendrickx

6 Verrekijkers

daar gaan doen en met welk recht. De overtuiging dat de betrokken landen zonder onze hulp niet voor-uit geraken, is sinds de koloniale tijd niet veranderd. Die gedachte zit in het centrum van heel ons ontwikke-lingsdenken. Zolang we dat niet ver-anderen, mogen we gerust wat van richting veranderen, een paar pro-cent meer of minder maakt niet uit. Die quota zijn ook maar labels. Het meeste van het geld dat we uitge-ven stroomt toch op één of andere manier terug.

recent schortten verschillende lan-den hun hulpgelden aan rwanda op, nadat bekend raakte dat het land mogelijk congolese rebel-

len steunde door wapens te geven. rwanda is voor 35% afhankelijk van hulpgelden. is dat een voor-

beeld van een drukkingmiddel van het westen dat anders wegvalt?

rutazibwa: Je stelt een vraag over de willekeur die zou ontstaan zonder een sturend orgaan. Ik denk dat we vaak het willekeurige van onze kant heel sterk onderschatten Alsof het moreel verantwoorde verloren gaat als wij niet aanwezig zijn. Ik denk dat heel veel mensen ook een grote wil-

lekeur vanuit het Westen aanvoelen. In dat opzicht is de economische cri-sis, hoe cynisch het ook mag klinken, misschien wel een opportuniteit voor veel Afrikaanse landen om te leren leven zonder de fi nanciële hulp uit Europa. Willekeur is er hoe dan ook.

Het strafhof is bijvoorbeeld een prachtig ideaal. In de praktijk is het een erg selectief orgaan dat gede-fi nieerd is op een manier waardoor enkel Afrikaanse landen eronder val-len en fi guren als George Bush en Dick Cheney niet eens in aanmerking komen. Het Westen eigent zich vaak de rol van objectieve bijstander toe, terwijl wij eigenlijk altijd betrokken partij zijn.

vind je dat instanties als de vn nog een rol moeten

hebben in afrika?

rutazibwa: Die rol is er hoe dan ook, we leven in een geglobaliseerde wereld. Ik denk alleen dat die rol gedifferentieerd moet worden. We moeten een manier vinden om meer op voet van gelijkheid met elkaar om te gaan. Het gaat er niet om dat we

alle banden moeten doorknippen, we moeten eerder de nutteloosheid van bepaalde organisaties inzien.

Je merkt dat, als er geprobeerd wordt het paradigma van macht van de donor naar de ontvanger toe te veranderen, het op heel veel weer-stand botst, zeker bij ngo’s. Het is essentieel ontwikkelingshulp te zien als één van de machtsinstrumenten die wij hanteren. Als je het vanuit de ngo-wereld beter wilt maken, moet je begrijpen dat wij allemaal mede-plichtig zijn. Van daaruit moeten we proberen de situatie te hervormen of

niet veranderd. Die gedachte zit in het centrum van heel ons ontwikke-lingsdenken. Zolang we dat niet ver-anderen, mogen we gerust wat van richting veranderen, een paar pro-cent meer of minder maakt niet uit. Die quota zijn ook maar labels. Het meeste van het geld dat we uitge-ven stroomt toch op één of andere

recent schortten verschillende lan-den hun hulpgelden aan rwanda op, nadat bekend raakte dat het land mogelijk congolese rebel-

veel Afrikaanse landen om te leren leven zonder de fi nanciële hulp uit Europa. Willekeur is er hoe dan ook.

Het strafhof is bijvoorbeeld een prachtig ideaal. In de praktijk is het

moeten een manier vinden om meer op voet van gelijkheid met elkaar om te gaan. Het gaat er niet om dat we

alle banden moeten doorknippen, we moeten eerder de nutteloosheid van

“De overtuiging dat de betrokken landen zonder onze hulp niet vooruit geraken, is sinds de koloniale tijd niet veranderd.”

wereld.comTekst: Janus Verrelst

7Verrekijkers

te verbeteren. Het heeft geen zin de lokale overheden te demoniseren en jezelf voor te stellen als diegene die het goede voorheeft, wat zo eenvou-dig is het nu eenmaal niet.

vind je dat er een alternatief moet zijn voor een over-

koepelend machtsorgaan, of houden we het beter bij

een politiek van laissez-faire?

rutazibwa: Ik denk niet dat het Westen die vraag moet beantwoor-den. In een ideale ethische situatie zouden Afrikaanse actoren de lijnen van een verantwoord buitenlands beleid meer moeten uitdenken.

Machthebbers moeten een orga-nische band creëren met hun bevolking. Die band is niet alleen stembusgang, maar zit bijvoorbeeld ook in de middelen. Dat de midde-len van een leider van de bevolking komen, maakt hem meteen afhan-kelijk van hen. Ook al betaalt die bevolking maar een klein beetje belastinggeld. Dat is een belang-rijk proces dat ontwikkelingssa-menwerking ontneemt. Veel leiders moeten verantwoording afl eggen aan het Westen. Leiders in landen waar 60% van het inkomen uit het buitenland komt, hoeven zich geen zorgen te maken over hun burgers. Zij zijn immers niet de basis van hun macht.

Voor mijn doctoraat onderzoek ik onder andere het geval van Somaliland. Somaliland verklaarde zich in 1991 onafhankelijk, hoewel niemand dat erkent. Dat die rebellie toen werkte, komt doordat de rebellen wel moesten luisteren naar de bur-gers en naar de ouderen, omdat zij allemaal geld en logistiek gaven aan de rebellen. Om die reden heb ik vra-gen bij buitenlandse inmenging. Niet omdat ik denk dat de intenties slecht zijn, maar omdat ik denk dat het een rol opneemt die eigenlijk aan mensen ter plaatse toebehoort. In die zin is het wegvallen van geld een opportuniteit voor leiders om hun middelen bij hun eigen mensen te zoeken.

Verrekijkerskeek Verder

uitverkoop van de serengeti9 augustus 2012 – www.avaaz.org

Sinds de jachtstunts van de Spaanse koning Juan Carlos het nieuws halen, weten we dat olifanten schieten in Afrika populair is bij royale avonturiers. Momenteel onderhandelt een bedrijf dat gespecialiseerd is in jacht op groot wild over een uitgestrekt gebied in de Serengeti, een streek van savannes en boslandschappen verdeeld over het noorden van Tanzania en het zui-den van Kenia. Het bedrijf heeft vooral rijke prinsen en koningen uit het Midden-Oosten in zijn klantenbestand. Voor deze landroof zouden 48.000 Masaï gedwongen worden te verhuizen. De laatste keer dat de Masaï hun woongebied moesten verlaten ging dat gepaard met repressief politiegeweld.

homo-activisten hacken oegandese premier16 augustus 2012 - www.bbc.co.uk

Hackers manipuleerden beelden op de website van de premier om de aan-dacht te vestigen op de situatie van homo’s in Oeganda. De beelden toonden hoe de premier zich verontschuldigde voor de homoseksuelen in Oeganda en hoe hij zijn steun geeft aan de illegale gay–parade van augustus dit jaar. Homoseksualiteit is verboden in Oeganda en straffen kunnen oplopen tot levens-lange gevangenschap. In Oost-Afrika wordt homoseksualiteit door velen gezien als ‘on-Afrikaans’ en ‘on-christen’. De beelden werden meteen verwijderd.

inheemse volkeren willen af van stereotYpering 6 augustus 2012 - www.un.org/News/Press

De eigen communicatiemedia van inheemse volkeren zijn het belangrijk-ste wapen in de strijd tegen de voortdurende stereotypering van inheemse culturen. De Verenigde Naties uiten deze boodschap naar aanleiding van de internationale dag van de inheemse volkeren. ‘De enige manier waarop we in het nieuws komen, is met één van de 4 D’s: dansen en drummen, dronken of dood zijn,’ zo vertelde een oude Ojibweg aan Duncan McCue, journalist van de Canadese radio CBC. De Ojibweg is de grootste inheemse bevolkingsgroep in Canada en McCue is één van hen. ‘Inheemse volke-ren worden fout voorgesteld in het nieuws. We zien hen altijd als slacht-offer, als strijder of als protestvoerder,’ aldus McCue.

chinees vervuilt evenveel als europeaan 18 juli 2012 - www.nrc.nl

Een Chinees vervuilt het klimaat tegenwoordig ongeveer net zo erg als een Europeaan, met ruim zeven ton CO2 per persoon per jaar. Dat blijkt uit een rapport van het Nederlandse Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie. Twintig jaar gele-den was dat wel anders. Toen droegen China, India, Brazilië en andere toen-malige ontwikkelingslanden nog amper bij aan de vervuiling van het klimaat.

Tekst: Lore Claes — Foto's: Lisa Develteredebat

8 Verrekijkers

meer diVersiteit, minder gelijkheid?

amerikaanse hoogleraar voedt het debat over diversiteit tijdens mo*-lezing in

het zuiderpershuis.

v.l.n.r. Moderator John Vandaele, Jan Blommaert, Jean-Pierre Rondas, Walter Benn Michaels

Tekst: Lore Claes — Foto's: Lisa Develtere debat

9Verrekijkers

de laatste decennia is de aandacht voor de verscheidenheid aan identiteiten in de verenigde staten enorm toegenomen. tegelijkertijd vertoont de economische ongelijkheid, het verschil tussen arm en rijk, een tegenovergestelde trend.

de amerikaanse hoogleraar walter benn michaels schreef er in 2006 een boek over: the trouble with diversity: how we learned to love identity and ignore inequality. zes jaar na publicatie kwam hij naar het antwerpse zuiderpershuis om er te debatteren over de huidige situ-atie in de verenigde staten en europa, die dezelfde evolutie vertoont. jean-pierre rondas (ex-klara, gravensteengroep) en jan blommaert (universiteit tilburg, vooruitgroep) boden hem weerwoord.

IllusIe OVer gelIjkheId

‘Sinds 1969 is praktisch alle groei van het Amerikaanse bruto nationale inkomen naar de rijkste 10% van de Amerikaanse bevolking gegaan. De

laatste jaren is dit verschil tussen de allerrijksten en de rest van de bevol-king nog toegenomen’, aldus Walter Benn Michaels. Opvallend blijken in dezelfde periode minderheden zoals homobewegingen, zwarten en latino’s meer rechten te hebben gekregen.

Volgens Michaels heeft het libera-lisme, de heersende politieke stro-ming in de V.S., de afgelopen 30-40 jaar een enorme bijdrage geleverd in de strijd tegen discriminatie en de erkenning van de verschillende identiteiten. Tegelijkertijd heeft de liberale verplichting tot diversiteit niet voor meer economische gelijk-heid gezorgd. Integendeel, het lijkt wel alsof de gelijkstelling van ras-sen, religie, taal en cultuur de gro-ter wordende kloof tussen arm en rijk wil verdoezelen. Op deze manier weerspiegelt de hele liberale idee van diversiteit, een soort illusie over gelijkheid. ‘Het liberale gedachte-goed vertegenwoordigt geen wereld waarin het verschil tussen arm en rijk kleiner is, maar een wereld waarin de rijken in een breder scala van “kleuren” verschijnen: zwart, wit en geel.’ Het liberalisme roept dus op tot een grotere culturele diversiteit, maar deze gelijkheid qua identiteit verbetert niets aan de economische ongelijkheid.

Cultuur Versus klAsse

‘Er is een cruciaal verschil tussen “de idee van cultuur” en “de idee van klasse”. Je kan niet zeggen dat een bepaalde taal, een voorbeeld van iemands culturele identiteit, beter is dan een andere’, aldus Michaels.

Daartegenover stelt hij vast dat rijk zijn, een voorbeeld van iemands klasse, wel als beter wordt ervaren dan arm zijn. ‘Als je bijgevolg men-sen kan overtuigen dat hun cultu-rele identiteit belangrijker is dan de klasse waartoe ze behoren, kan je hen “onder de voet houden”’, besluit de Amerikaan.

Is Culturele IdentIteIt een keuze?

Michaels gaat verder in op het ver-schil tussen cultuur en klasse. Hij omschrijft culturele identiteit als een krachtig politiek instrument in de 21e eeuw. Vandaag de dag wordt het begrip “identiteit” door liberale politici immers gedefinieerd als een “keuze”. Een groot verschil met de definitie van pakweg eind 19e, begin 20e eeuw. Toen werd identiteit veel minder door keuzes bepaald dan vandaag. Wanneer je uit een socialis-tisch nest werd geboren, was je ver-plicht ook socialistisch te zijn.

En daar zit volgens de schrijver de oorzaak van het falen van libera-lisme vandaag: de overtuiging dat onze positie in de samenleving een kwestie van “keuze” is. Zoals de hoog-leraar het verwoordt: ‘that success is a function of making good choices, and failure a consequence of making bad ones.’

Volgens Michaels is het veronderstel-len dat identiteit een “keuze” is, een illusie. Het is namelijk onmogelijk je grootvader te kiezen. Het is ook sta-tistisch onmogelijk. Zoals de hoog-leraar illustreert: ‘Elke Amerikaanse tiener stelt hem/haarzelf voor op een dag meer dan $100.000 op een jaar te verdienen, terwijl het gemiddelde gezinsinkomen maar $29.000 bedraagt.’ Het bewijst dat het gegeven van een keuze duide-lijk irrelevant is. Michaels vervolgt: ‘Economieën vandaag creëren in grote getale heel slecht betaalde jobs, en slechts in kleine mate heel goed betaalde jobs.’ De Amerikaanse hoogleraar concludeert dat keuze v.l.n.r. Moderator John Vandaele, Jan Blommaert, Jean-Pierre Rondas, Walter Benn Michaels

Tekst: Lore Claes — Foto's: Lisa Develteredebat

10 Verrekijkers

irrelevant is hier, niemand kiest voor de slecht betaalde jobs.

Zo komen we aan bij Michaels’ besluit. Zijn punt is dat identiteit, nationaliteit en multiculturaliteit, kort samengevat als diversiteit, vormen zijn van ‘managing of inequality’. Diversiteit verbetert ongelijkheid dus niet. Hij betoogt ook dat de samenle-ving vandaag de dag mensen in de waan laat dat identiteit een keuze is. Welke identiteit je ook kiest, je wordt ervan overtuigd dat jouw keuze ertoe doet. Maar niets is minder waar. Volgens Michaels kan ware egalitaire, liberale politiek pas beginnen door aan te dringen op de irrelevantie van de identiteit en de betekenisloosheid van die “identiteitskeuze”.

WeerWOOrd

Jean-Pierre Rondas is jour-nalist bij Klara en actief in de Gravensteengroep, de linkse tak van de Vlaams-nationalisten. Rondas vraagt zich af of multiculturalisme

en economische gelijkheid, zoals Michaels volgens hem beweert, inderdaad zo tegengesteld zijn. De journalist wijst in zijn betoog ook op een duidelijk onderscheid tus-sen de Europese en de Amerikaanse samenleving. Hij stelt dat het pro-ces van emancipatie een meer egali-

taire samenleving bevorderd heeft in Europa. Bijgevolg vertonen volgens Rondas Europese samenlevingen veel meer gelijkheid in vergelijking met de Amerikaanse samenleving. Hij maakt zich sterk door erop te wijzen dat het Amerikaanse land, statistisch gezien, de ergste tekenen van ongelijkheid vertoont in vergelijking met de rest van de wereld. Amerika demonstreert zich als koploper over de hele lijn. Op economisch, maar ook op maatschap-pelijk vlak, met voorbeelden als obe-sitas en kindermisdaad.

Met deze vaststelling erkent de jour-nalist dat multiculturalisme en eco-nomische ongelijkheid in de V.S. hand in hand gaan. Hij is het ech-ter niet eens met de sterke corre-latie die de Amerikaanse schrijver tussen beide begrippen legt. Rondas denkt in dit verband een complot-theorie te ruiken. Alsof “diversiteit” wordt aangepraat om mensen af te leiden van de idee van ongelijkheid. Hij ziet de samenhang tussen diver-siteit en ongelijkheid eerder als twee

principes die elkaar toevallig vin-den in een parallel systeem. Maar hij gelooft niet in een moedwillige relatie. ‘Diversiteit en identiteit vra-gen een veel genuanceerdere, eerlij-kere en bredere kijk.’ Het feit dat de Amerikaanse staat de meest onge-lijke is van alle westerse staten, is

volgens Rondas duidelijk niet te wij-ten aan het multiculturalisme.

Jan Blommaert is antropoloog, werkt als hoogleraar aan de universiteit van Tilburg en is actief bij de pro-gressieve Vooruitgroep, een linkse democratische groep in België. Hij publiceerde al meermaals over klasse en identiteit.

Blommaert beschrijft diversiteit van-uit een andere invalshoek. Hij doet dit door te wijzen op de werking van de arbeidsmarkt in België en Europa. Volgens hem drijven arbeidsmarkt-belangen vandaag onze samenle-ving. Het heersende neoliberalisme stimuleert daarbij in stijgende mate immigratie. Ras, religie, taal of cul-tuur is niet van belang, er is vooral nood aan goedkope, competente arbeid. Het probleem van diversiteit duikt op wanneer al deze arbeids-krachten samenkomen. Om samen te kunnen werken, moeten de ver-schillende identiteiten elkaar res-pecteren. Terzelfdertijd moet dit,

volgens de ideologie van het libera-lisme, zo effi ciënt mogelijk en bijge-volg aan een zo laag mogelijk loon. Blommaert besluit bijgevolg dat de werking van onze arbeidsmarkt de erkenning van diversiteit stimuleert en tegelijkertijd economische gelijk-heid in de hand werkt.

principes die elkaar toevallig vin-den in een parallel systeem. Maar hij gelooft niet in een moedwillige relatie. ‘Diversiteit en identiteit vra-

volgens de ideologie van het libera-lisme, zo effi ciënt mogelijk en bijge-volg aan een zo laag mogelijk loon. Blommaert besluit bijgevolg dat de

“De laatste jaren is het verschil tussen de allerrijksten en de rest van de bevolking nog toegenomen”

Tekst: Lore Claes — Foto: Hedwig Sillen blog

11Verrekijkers

pOttenbakken in nicaragUa

5weken culturele inleving in een ontwikkelingsland, het kan! de universitaire stichting voor ontwikkelingssamenwerking (usos) organiseert elk jaar twee inleefreizen met partner-universiteiten in het zuiden. samen met zeven andere

ua-studenten beleefde ik deze zomer een intense ervaring in nicaragua. in drie verschillende gebieden proefden we van de lokale cultuur en levensomstandigheden. het verblijf bij gastfamilies zorgde voor een nauw contact en een unieke blik op tradities en gebruiken. zo verbleven we een week in het dorpje san juan de oriente, al meer dan 600 jaar bekend om zijn pottenbakkerskunst.

Het dorp wordt wel eens de wieg van de Precolombiaanse kunst genoemd. Tot op heden leven er in het dorp afstammelingen van de vroegere Nicaraguaanse stammen. Het meren-deel van de gezinnen leeft er van de pottenbakkersambacht. Ook in mijn gezin toonden ze zich meesters in het omgaan met klei en het teke-nen van fraaie motieven. Met geoe-fende hand versieren ze elk stuk: Indiaanse patronen, natuurlijke fi gu-

ren of abstracte vormen, elk stuk toont zich uniek. Het hele proces wordt al generaties lang van fami-lie op familie doorgegeven. Ik onder-vond al snel dat kleien er makkelijker uitziet dan het is.

Ondanks hun eeuwenoude am-bachtswerk zijn deze families nog steeds in volle ontwikkeling. Mijn familie had al een stenen huis, ande-ren behelpen zich nog met hout en

plastic. Dankzij hun doorzettings-vermogen en met hulp van binnen-landse en buitenlandse initiatieven kunnen ze hun situatie verbeteren. Contacten met de Verenigde Staten helpen hen aan een breder kleu-renpalet, internationale beurzen verbreden hun afzetmarkt, met microkredieten kunnen ze beetje bij beetje hun geld beleggen. Mijn moe-der vertelde steeds met trots over hun economische vorderingen.

Het werken aan de keramiekstukken gebeurt meestal in gezinsverband en werkt zo het naaste familiele-ven in de hand. Kinderen blijven na hun huwelijk vaak bij de ouders of schoonouders wonen. Hoofdzakelijk door economische noodzaak, maar het naaste gezinsleven hoort bij de cultuur. Het thuiswerk heeft boven-dien het voordeel dat kleine kinde-ren geen opvang nodig hebben. In mijn gezin zorgden alle familieleden voor elkaars kroost.

Mijn Nicaraguaanse moeder vertelde vaak over de weloverwogen beste-ding van hun inkomen. Zij beheerde het gezinsbudget en hield nauw-lettend de uitgaven in het oog. Ze drukte me steeds op het hart dat enkel door bewuste besteding hun economische situatie kan verbeteren. Voedsel- en infrastructuuruitgaven zijn prioritair, kleding en luxeproduc-ten daarentegen slechts bijkomstig. Ik kan alleen maar ontzag hebben voor de welbewuste manier waarop mijn familie haar leven leidde. Dankzij een solide samenwerking bouwen ze hun keramische activi-teiten uit. Hierdoor verbetert langza-merhand hun economische situatie.

Meer weten? Ga naar www.usos.be

Tekst: Janus Verrelst — Foto's: Janus Verrelststem van de student

12 Verrekijkers

Dilu

“het bier is gOedkOOp, maar de kOffie dUUr”

eerste indrukken van internationale studenten in antwerpen

je hebt het ongetwijfeld al eens meegemaakt. een van je vrienden gaat in het buitenland stu-deren en beschrijft in geuren en kleuren hoe fel de zon brandt, hoe lekker het eten smaakt en hoe crazy de feestjes zijn. hoe zou dat zijn bij de buitenlandse studenten die hier stude-ren? we plukten vijf studenten uit de introductiecursus nederlands en vroegen het op de man af. wat blijkt: iedereen houdt van antwerpen!

dilu wewalaarachchi − singaporeStudeert Psychologie aan de nationale universiteit van Singapore.

‘Ik koos voor Antwerpen omdat Europa een populaire bestemming is in Signapore. Bovendien wilde ik een nieuwe taal leren in een omge-ving waar mensen ook Engels begrijpen. Omdat mijn universi-

teit een samenwerking heeft met Antwerpen, was mijn keuze snel gemaakt. Veel wist ik er niet over. Naast de clichés zoals diaman-ten en chocolade, wist ik dat Nederlands hier de voertaal is en dat het geen eenvoudige taal is. Enkele Nederlandse vrienden verklaarden me voor gek toen ik vertelde dat ik in het Nederlands ging stu-deren. Ik moet beamen dat het inderdaad niet eenvoudig is. Na drie dagen Nederlandse les gebruik ik vooral de uitdrukking “ik begrijp het niet”. Dat komt altijd goed van pas. Ik vind België een

mooi land. Ik bezocht al Brussel en ben naar de Formule 1 wedstrijd in Spa-Francorchamps geweest. Toch hou ik het meest van Antwerpen. De mensen bieden hier spontaan hulp. Het gebeurt dat ik ongevraagd word geholpen op straat. Ook in het verkeer zijn ze hier hoffelijker. Als een auto voor me stopt, begroet de bestuurder me vriendelijker. Dat kennen we in Singapore niet!’

nina zuckerstÄtter − oostenrijkStudeert Ontwikkelingsstudies aan de universiteit van Wenen.

‘Na een eerder bezoek aan Gent, Brugge en Brussel was ik helemaal verkocht door de Vlaamse stijl. Ik viel voor de middeleeuwse archi-tectuur en de romantische sfeer van de stadscentra. Dat maakte me benieuwd naar Antwerpen. Verder liet ik me verleiden door jullie cho-colade, wafels, bier en frietjes. De studentenbuurt hier is relaxed en vriendelijk. Mensen zitten gewoon buiten en je kan een babbeltje doen met wie je maar wil. Mijn lievelings-uitdrukking in het Nederlands? “Niemand weet, niemand weet, dat ik Repelsteeltje heet.” Ik leerde dit in de Efteling tijdens een vakantie in Nederland.’

elena sbrojavacca − italiË Studeert Italiaanse literatuur aan de Ca’ Foscari universiteit in Venetië.

‘Ik wilde eens ervaren hoe het leven buiten Zuid-Europa is. Één van mijn professoren raadde me deze uni-versiteit aan omwille van de goede reputatie die Italiaanse literatuur hier geniet. Ik wist helemaal niets over

Tekst: Janus Verrelst — Foto's: Janus Verrelst stem van de student

13Verrekijkers

Nina

davidElena

Antwerpen. Ik ben nooit in dit deel van Europa geweest.

De mensen zijn hier heel vrien-delijk. Zo had ik gisteren een pro-bleem met mijn Velo-abonnement. Ik vroeg hulp aan de eerste persoon die ik tegenkwam en werd meteen geholpen. Verder is de architec-tuur indrukwekkend. Ik woon zelf in Zurenborg. De art deco gebou-wen geven een magische sfeer aan dit deel van de stad. Wat betreft het Nederlands gebruik ik enkel nog maar “Dankjewel”. Het is het enige dat ik kan onthouden en een ele-mentaire vorm van beleefdheid!’

daniele pazzola − italiËStudeert Journalistiek aan de universiteit van Verona.

‘Ik wilde dolgraag naar Noord-Europa. Ik hou van de rustige sfeer die er heerst. Helaas zijn de steden er zo duur om in te leven. Omdat dat in Antwerpen nog meevalt, heb ik voor deze stad gekozen. Bovendien wilde ik een taal leren die nog niet zo gekend is. Met Nederlands kwam ik eerder al in contact omdat ik een relatie had met een Nederlands meisje. Wat me hier opvalt? Het bier is goedkoop, maar de koffi e duur!’

david wadakur − duitslandStudeert een combinatie van Rechten, Politieke wetenschappen en Economie aan de universiteit van Marburg.

‘Ik kon enkel kiezen tussen Den Haag en Antwerpen. Antwerpen was mijn eerste keuze, al weet ik zelf niet waarom. Ik wist er niet veel meer over dan dat het de tweede groot-ste haven van Europa heeft (na Rotterdam, nvdr). Ik had ook al iets opgevangen over diamanten en cho-colade. Nu ik hier ben, vind ik dat het een grote stad is. En toch zijn de mensen hier heel vriendelijk.’

Daniele

Tekst: Fien Hielverrekijkers

14 Verrekijkers

verrekijkers 1 (2007)t.e.m. verrekijkers 20 (2012)

verrekijkers 1 (2007)t.e.m. verrekijkers 20 (2012)

Verrekijkers in 20 cOVers

negentien verrekijkers nummers geleden stel-den de alumni van de universitaire stichting voor ontwikkelingssamenwerking (usos) jullie trots het eerste verrekijkers-nummer voor. over de jaren zette verrekijkers zich in voor een duurzame, solidaire en kwaliteitsvolle toekomst, bij ons én in het zuiden. met een vierjaarlijks tijdschrift dat verhaalt over intercul-turele ontmoetingen en de problematiek die de wereld in zijn greep houdt, zet verrekijkers ons als wereldbur-ger aan het denken. want door ‘de andere’ de kans te geven om met hun verhaal naar buiten te komen, kun-

nen we leren van elkaar en werken we samen aan een meer tolerante samenleving. en ziehier, met evenveel trots, ondertussen het twintigste exemplaar.

beste lezer, wij danken je voor het vertrouwen en nodigen je uit om verrekijkers te blijven lezen en, waarom ook niet, om mee actief achter verhalen te gaan, artikels te schrijven of onze website te bezoeken (www.verrekijkers.org). tot over de volgende 20 nummers!

Tekst: Laurie Gadeyne — Foto's: Ynje Degraeve fotoreportage

15Verrekijkers

mensen aanzetten om meer te tuinieren in eigen stad en om meer na te denken over duur-zaamheid en ecologie. dat is wat stad antwerpen wil bereiken met het project biodroom op linkeroever. de stad creëerde een moestuin op één van de vele grasvelden op linkeroever. om de tuin te onderhouden, moeten omwonenden samen tuinieren. hoe intensiever je deelneemt

aan het project, hoe meer stempels je spaart. en hoe meer stempels, hoe meer oogst je kan opstrijken. maar er is meer te doen dan tuinieren: een volkskeuken met nigel williams, een cultuurcafé met barbecue of een poëzie– en muziekavond. ook beeldende kunstenaars maakten verschillende installaties waaraan iedereen kon meebouwen. Verrekijkers bewonderde een aantal installaties en sprak met de kunstenaars.

mensen aanzetten om meer te tuinieren in eigen stad en om meer na te denken over duur-

tUinieren in ’t stad

Tekst: Laurie Gadeyne — Foto's: Ynje Degraevefotoreportage

16 Verrekijkers

voor meubelontwerpers wietse vermeulen en vincent de roover zijn bedden en kasten op

biodroom kleine broeikasten. ‘we willen mensen tonen hoe ze op een creatieve manier kunnen tuinieren in eigen stad. zet eens een oude kast buiten en zaai er wat planten in’, aldus wietse vermeulen.

Meer weten? www.wietsevincent.blogspot.com

gino rizzi maakt aller-lei creaties uit plastiek en gerecycleerd mater-iaal. voor zijn tuinhuisje

op biodroom recycleerde hij ver-schillende tuinslangen om bomen en insecten mee te maken.

Meer weten? www.ginorizzi.com

Tekst: Laurie Gadeyne — Foto's: Ynje Degraeve fotoreportage

17Verrekijkers

hans luyten maakte een trein die door een parcours van groenten, planten

en andere natuurlijke materi-alen reist. iedereen kan mee- bouwen aan het parcours. op de trein is een webcam gemonteerd die de micro-cosmos filmt voor het publiek. ‘via de webcam kijk je met een ander standpunt naar de wereld van groenten en kan je het hele groeiproces van een groente volgen. met het pro-ject wil ik de verwondering over de natuur proberen op te wekken’, vertelt de kunste-naar. ‘de groenten die we eten zijn te vanzelfsprekend gewor-den voor ons. we beseffen te weinig dat die groenten een hele evolutie meemaken voor ze op ons bord belanden.’

Tekst: Eliane Maes — Foto's: Julia M. Freeorganisatie in de kijker

18 Verrekijkers

Villa mescOlanza

diversiteit onder één dak in turnhout

Tekst: Eliane Maes — Foto's: Julia M. Free organisatie in de kijker

19Verrekijkers

villa mescolanza in turnhout is een huis voor organisa-ties die een respectvolle samenleving willen creëren waarin verschillende culturen hun plaats hebben. het huis brengt mensen bij elkaar, te beginnen met

een simpel tasje koffie. Verrekijkers trok erop uit voor een inter-view met chris pijpers, voorzitster van eva, een organisatie voor vrouwen van diverse origine en één van de organisaties in villa mescolanza (villa m.).

villa m. biedt onderdak aan verschillende organisaties.

moeten zij aan bepaalde voor-waarden voldoen om hier hun

activiteiten te organiseren?

Ze moeten geregeld activiteiten organiseren en regelmatig deelne-men aan de gemeenschappelijke activiteiten. Het is de bedoeling dat er een contact is tussen de ver-schillende verenigingen onderling. Er is ook elke maand een bewo-nersvergadering waarop elke ver-eniging vertegenwoordigd moet zijn. Elke activiteit is ook toeganke-lijk voor de leden van de andere organisaties.

wat is er zo speciaal aan eva? wat maakt deze organisatie

anders dan andere initiatieven voor vrouwen?

EVA bestaat al lang en ik vind dat we moeten blijven ijveren voor vrouwenrechten en dat we de vrouwen moeten ondersteunen om zich hier thuis te voelen. Ik vind het heel belangrijk om met andere cul-turen om te gaan. Het is zeer leer-rijk en geeft veel voldoening. De uitwisseling tussen de culturen is zeer interessant. Je kan zo veel van elkaar leren.

wat doet eva juist? hebben jullie bepaalde activiteiten?

EVA betekent één voor allen, wij zijn een groep vrouwen van verschil-lende nationaliteiten die wekelijks samenkomen in Villa Mescolanza. Elke donderdagnamiddag organi-seren we een activiteit. Dat kunnen vormende activiteiten zijn zoals een EHBO-cursus, maar ook gezellige activiteiten zoals bloemschikken of

juweeltjes maken en uitstappen doen naar musea.

is er een limiet op het aantal verenigingen? mogen enkel allochtone

verenigingen zich aanmelden?

(Lacht) Wij weigeren zeker geen verenigingen, bij EVA zijn er ook Belgische vrouwen. Belgen zijn zeker welkom. In Villa Mescolanza zitten nu een achttal initiatieven. De weeken-den zitten zo goed als vol. Alle vereni-gingen hebben hun moment waarop ze van het huis gebruik kunnen maken. Er is een planning wie wan-neer hier zit. Vrije momenten kunnen in samenspraak ingevuld worden.

zijn villa mescolanza en eva bekend? wordt u zomaar aangesproken op straat?

Ik denk wel dat het redelijk bekend is, maar slechts in bepaalde middens. Ik verschiet er soms van dat sommige mensen mij kennen terwijl ik ze nog

nooit gezien heb. Anderzijds verschiet ik er ook soms van dat niemand EVA kent, bijvoorbeeld wanneer ik flyers uitdeel op wijkfeesten of als er hier in de buurt iets te doen is.

zijn allochtonen goed geïntegreerd in de samenleving?

Sommige mensen zijn goed geïn-tegreerd, maar voor sommigen zou het beter kunnen (zucht).’ ‘Ik blijf wel positief tegenover initiatieven als Villa M. staan. Ik vind het al goed als we iemand bereiken, al zijn dat maar één of twee mensen. Soms is het echter moeilijk om mensen te bereiken. Is de drempel te hoog? Ik weet het niet.

moet er vanuit politiek standpunt meer gedaan worden om

allochtone vrouwen te integreren? is de benoeming van staats- secretaris maggie de block

een stap in de goede richting?

Er moet nog veel meer gedaan wor-den dan wat ze nu doen. De staats-secretaris zou een verbetering moeten zijn, maar tot hiertoe vind ik dat er nog niet veel veranderd is. Ze zouden meer financiële onder-steuning moeten geven aan ver-enigingen zoals Villa M. Ze zouden ook meer Nederlandstalige lessen voor anderstaligen moeten orga-

villa mescolanza: een inleiding

Met allen samen onder één paraplu, dat is de betekenis van het woord Mescolanza. Een huis van dialoog met een open deur waar verschillende lokale initiatieven onderdak hebben gevonden. Er waren in Turnhout al een aantal verenigingen actief die huur moesten betalen en geen vast lokaal hadden. Oorspronkelijk zaten vele organisaties bij Prisma vzw, waar ook de trajectbegeleiding en de inburgeringscursus plaatsvond. Na ver-loop van tijd was daar geen plek meer. Villa M. werd geboren om andere organisaties onderdak te geven. Er zijn op dit moment acht organisaties gevestigd, een greep uit het aanbod:

• eva: vereniging van vrouwen uit verschillende culturen• iftad: groep voor marokkaanse jongeren• ghafut: initiatief voor mensen uit ghana en omstreken• afco: organisatie voor mensen uit afrika• ...Meer weten? info@villamescolanza.be of www.villamescolanza.be

Tekst: Eliane Maes — Foto's: Julia M. Freeorganisatie in de kijker

20 Verrekijkers

eva in het kort

EVA is een groep vrouwen uit de omgeving van Turnhout die samenkomen in Villa Mescolanza. Hun doel is het bijbrengen van waardering en respect voor andere culturen aan hun leden. Het belangrijkste is het samen gezellig te maken met een tas koffie en bij-horende koekjes.

Chris is de voorzitster van EVA en steekt haar hart en

ziel in dit initiatief. EVA telt nu een veertigtal leden. Hun activiteiten zijn heel divers en worden soms ook door de leden zelf georganiseerd. Door deze activiteiten pro-beert EVA de emancipatie van allochtone vrouwen te verbeteren zodat ze zich thuis voelen in België.

Meer weten? vzw.eva.@hotmail.com of chrispijpers@scarlet.be

recht van antwoord

i n de vorige Verrekijkers (nr. 19 – mei 2012) publiceerden we een artikel geschreven door de universitaire stichting voor armoedebestrijding (usab). door miscommunicatie tijdens de eindredactie, publiceerden we een versie waar usab niet volledig achterstond. via een recht van antwoord, zetten we de misvatting recht. rit van damme van usab vertelt:

‘In het artikel is de zin ‘De univer-siteit, bij monde van Rector Alain Verschoren, brengt armoede naar de ivoren toren’ wat ongelukkig uitgevallen. Die zin werd door de Verrekijkers-redacteur bijgevoegd

en komt zeer paternalistisch over. Dat is niet de bedoeling van USAB. USAB vindt het zelf beter om de zin als volgt te stellen: ‘De univer-siteit, bij monde van Rector Alain Verschoren, moet de kennis verga-

ren om armoede mee te bestrijden.’ De sponsorzoektocht, beschreven in het artikel, gaat daarenboven niet door in de historische arme buurt van Antwerpen maar in het histori-sche centrum van Antwerpen.’

niseren. Nu zijn er mensen die wel Nederlands willen leren, maar die op een wachtlijst staan omdat er geen plaats is. Als de overheid ons wat meer subsidies geeft, kunnen we ook wat meer uitstappen doen. Nu kost dit ons handenvol geld.

het doel van eva is de emancipatie van vrouwen. is het gemakkelijk om deze

groep te bereiken?

Sommigen zijn gemakkelijk te berei-ken, maar anderen ... (zucht). Soms komen mensen hier heel verlegen binnen. Na een tijd zie je hen echt openbloeien en initiatieven nemen om een activiteit te leiden. Soms is er iemand die heel goed kan koken en dan kunnen we bijvoorbeeld een namiddag Afrikaans koken. Zo leer ik ook heel veel van hen. Het is echt een uitwisseling en de gezelligheid is heel belangrijk.

“Soms komen mensen hier heel verlegen binnen. Na een tijd zie je hen echt openbloeien”

Tekst: Margot Cassiers — Foto's: Red Star Line Museum een dag in het leven van

21Verrekijkers

met de red star line naar amerika

een dag in het leven van een migrant

dat migranten van alle plaatsen zijn, is een gegeven dat we bij Verrekijkers al vaker onder-vonden. in dit artikel gaan we er echter vanuit dat migranten ook van alle tijden zijn. in mei dit jaar werd het red star line festival georganiseerd, naar aanleiding van de opening van het gelijknamige museum in 2013. doel van het festival: bezoekers laten beleven hoe het was om aan het begin van de 20ste eeuw er op uit te trekken. om als migrant je geluk elders te zoeken met behulp van de red star line.

Projectbureau De Kleine Expeditie ontwierp, in opdracht van het Red Star Line Museum, een vertelwan-deling doorheen Antwerpen. Via een parcours dat veel migranten aflegden onderweg naar de boten, gidsten vertellers bezoekers langs-heen de belevenissen van migran-ten en verschillende momenten in hun reis. Of hoe een dag in het leven van een vroeg-20ste-eeuwse migrant er uit zag.

Met één VOet In AMerIkA

De reis van velen begon met de trein. Van over heel Europa gingen mensen op reis om uiteindelijk in het Centraal Station van Antwerpen uit te komen. Zoals Milo die, samen met de helft van zijn geboortedorp, 2000 kilome-ters reisde om in Antwerpen de boot te nemen naar Amerika. Hij wilde de snelste jood van het Wilde Westen

worden. ‘Toen Milo uit de trein stapte, kon hij zichzelf ruiken’, verhaalt de eerste vertelster. ‘Hij stonk. Hij stonk als een beest dat te lang in een kooi had gezeten.’

De reizigers stapten uit de trein en werden opgewacht door een man met een snor die werkte voor de Red Star Line. Hij riep ‘Amerika! Amerika! Volg mij!’ Langzaam kwam de stoet van mensen op gang. Ze hadden

“Hij stonk. Hij stonk als een beest dat te lang in een kooi had gezeten.”

Tekst: Margot Cassiers — Foto's: Red Star Line Museumeen dag in het leven van

22 Verrekijkers

dagenlang vastgezeten in krappe wagons, vechtend voor een plaatsje aan de weinige raampjes. ‘We zijn er bijna! We staan al met één voet in Amerika!’

VrIendInnen VOOr het leVen

In afwachting van hun boottocht naar de Nieuwe Wereld, verbleven veel gelukzoekers in hotels nabij het

station. Sommige uitbaters waren minder eerzaam dan anderen en meer dan eens werden reizigers belogen, bestolen of beide.

Een etablissement dat het goed meende met zijn reizigers, was het hotel van Yvonnekes vader. Yvonneke hielp in het hotel en leerde veel Red Star Line-reizigers kennen. Eén van hen was Celia, een Pools meisje op weg naar haar

familie in Amerika. Toen ze echter in 1914 met haar bootticket aan-kwam in Antwerpen, was de laatste boot net vertrokken naar Liverpool, weg van het bedreigde vasteland, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.

Gedurende de zomer van 1914 wer-den de 12-jarige Yvonneke en Celia vriendinnen voor het leven. Ze gin-gen ijsjes eten, wandelen en fla-neren. Na die leuke weken stond de SS. Finland er echter, een boot die alle achtergebleven reizigers kwam halen. Op de Rijnkaai namen de meisjes afscheid. Ze beloofden elkaar veel te zullen schrijven, maar zouden elkaar nooit meer terug zien.

geWOOn Op zOek nAAr een beetje geluk

In groep, geleid door de man met de snor, liepen de landverhuizers van het station naar de Rijnkaai, waar de Red Star Line gebouwen lagen en waar de boten vertrokken. Ze liepen langs de Keyserlei en de Meir en ver-toonden zich zo aan de flanerende burgerij van Antwerpen. Eén van hen was de jonge Antoine, die op een zondag aan de hand van zijn rijke mama en papa door de stad wan-delde. Gefascineerd staarde hij de armetierige massa aan. ‘Papa, waar gaan al die mensen naartoe?’‘Naar Amerika,’ antwoordde zijn vader. ‘Amerika? Waarom naar Amerika?’ vroeg de jongen geprikkeld. ‘Het zijn sukkelaars, die gewoon op zoek zijn naar een beetje geluk.’ Antoine, wiens nieuwsgierigheid getem-perd werd door de minachting van zijn vader en het medelijden van zijn moeder, zou nooit verder dan Oostende gaan.

MedIsChe COntrOle

Voor de gelukzoekers was er ech-ter nog een stap te overwinnen op de weg naar een nieuw leven: de medische controle. Van reizigers die medisch niet in orde waren, werd het ticket naar Amerika afgenomen.

red star line: een geschiedenis

• In 1873 richtten Belgische en Amerikaanse zakenlui de Société Anonyme de Navigation Belge-Américaine (SANBA) op. Ze richtten de rederij op met het oog op petroleumtransport van Philadelphia en New York naar Antwerpen, maar al snel werd migrantenvervoer naar Amerika het hoofddoel.

• De roepnaam van de rederij, Red Star Line, verwees naar een wimpel met rode ster die op elk van de schepen aanwezig was.

• De Red Star Line voer onder Belgische vlag en koos Antwerpen als thuishaven zodat ze goedkoper personeel konden tewerkstellen en de schepen goedkoper konden laten bouwen.

• Overal in Europa werden in de 19de eeuw migratiebeperkingen afge-schaft. Een enorme emigratiegolf kwam op gang, die vooral tussen 1880 en 1914 plaatsvond. Na 1900 boomde het migrantentransport via Antwerpen. Van 1905 tot 1914 passeerden jaarlijks 71.000 à 100.000 migranten de Antwerpse haven. Per week voeren twee schepen naar de VS, met telkens 1000 à 1500 emigranten aan boord. Onder hen Belgen, Duitsers en vooral Oost-Europeanen, met op kop Russische en Oostenrijks-Hongaarse Joden die religieuze vervolging ontvluchten.

• Voor leden van eerste klasse was het leven aan boord als in een luxehotel.

• De passagiers van de laagste klasse werden ‘steerage’-passagiers genoemd omdat hun slaap- en verblijfsplaatsen zich benedendeks en dicht bij de aandrijfassen van het schip bevonden. Vanaf 1890 verbe-terden de leefomstandigheden aan boord. De verblijfsruimtes werden beperkt tot 12 à 24 personen en de Belgenland kreeg als eerste schip een verluchtingsinstallatie.

• Na WOI en vooral na 1921 begon het migrantentransport in te krim-pen, waarop de rederij overging naar (cruise)toerisme.

• In die periode werd ook de tweede klasse ingericht, waarlangs gegoede migranten konden ontkomen aan de medische controle op ellis Island.

• In 1934 werd de SANBA in vereffening gesteld en verkocht.

Bron: www.redstarline.be

Tekst: Margot Cassiers — Foto's: Red Star Line Museum een dag in het leven van

23Verrekijkers

Ezra, Hebreeuws voor hulp, was één van de velen die landverhuizers hielp naar Amerika te gaan. Eén van de mensen die ze hielp, was Benjamin.

Benjamin, een joodse jongen uit Roemenië, kon niet echt praten, maar zong wel. Toen hij met zijn vader en broers gecontroleerd werd, zag de dokter dat er iets niet in orde was. Hij begon hem vragen te stellen, waar Benjamin niet op kon antwoorden. De verpleegster bevestigde de vermoe-dens van de dokter dat Benjamin een handicap had. Benjamin moest achterblijven en afscheid nemen van zijn familie. Hij zou zes jaar bij Ezra

blijven, alvorens door een tante weer naar Roemenië te worden genomen. Hij zou zijn familie nooit terugzien.

VergeVen en Vergeten WOrden

Er is één ding dat alle migranten gemeenschappelijk hebben en dat is een wens. Er zijn een aantal wen-sen teruggevonden van gelukzoekers die met de Red Star Line reisden. Zo wenste iemand, wellicht iemand die met de Red Star Line een nieuw leven wilde beginnen, om ‘vergeven en vergeten te worden’.

Ook Ester, een achtjarig meisje, had een wens. Ze had haar moeder en zussen voelen vertrekken naar Amerika. Voelen, want ze kon zelf niet zien. Ester had alle verhalen gehoord over Amerika en de reis erheen. Haar wens was dat niet enkel te voelen, maar ook te zien. Veel landverhuizers hadden zo hun eigen - onvervulde of onvervulbare - wensen.

Alexander Krobanov was iemand die naar Antwerpen was geko-men met de wens om daar voor de allerlaatste keer afscheid te nemen. Hij had het gevoel dat hij zijn hele leven niets anders had gedaan dan afscheid nemen. Hij zou vreemde mannen omhelzen, vrouwen kussen en wuiven naar iedereen die hij niet kende tot hij niemand meer kon zien. Dan zou hij zich omdraaien, naar Amerika, en nooit meer terugkomen.

OVerAl trAnen en zAkdOeken

Afscheid nemen was onlosmakelijk verbonden met het migrantenbestaan en kon hartverscheurend zijn. Het overkwam Marthe, toen ze afscheid moest nemen van haar favoriete oom. Hij was zeepompier, brandweerman op grote zeeschepen, en op een dag kwam hij thuis met de mededeling dat hij verliefd was. Verliefd op Amerika, dat nieuwe land waar alles mogelijk is. Hij zou met de eerstvolgende boot naar New York varen, dit keer als pas-sagier. Op de kaai tilde Marthe’s vader haar op zijn schouders. Boven een zee van hoeden en sjaaltjes zwaaide ze haar oom gedag. Voor altijd. Overal waren tranen en zakdoeken. En de migranten voeren weg, op zoek naar een beetje geluk.

Bovenstaande citaten en anekdotes zijn gebaseerd op de vertellingen tijdens de wandeling Een spoor van verhalen van het Red Star Line fes-tival, die georganiseerd werd door het Red Star Line Museum en uitge-dacht werd door projectbureau De Kleine Expeditie.

Meer weten? www.redstarline.be

Zo wenste iemand, wellicht iemand die met de Red Star Line een nieuw leven wilde beginnen, om ‘vergeven en vergeten te worden’.

Tekst: Laurie Gadeynecultuuragenda

24 Verrekijkers

Uit met Verrekijkers

een selectie uit het antwerpse aanbod

Festival

VILA CABRALzaterdag 29 september tem. decemberprovincie antwerpen

Kijk je nu al vol heimwee terug naar de lange, zomerse dagen? Dan is het Zuiderse festival Vila Cabral iets voor jou! Onder deze noemer vinden van 29 september tot half december

allerlei activiteiten plaats in de dis-tricten Antwerpen, Deurne, Merksem en Wilrijk, die de verhoudingen tus-sen Noord en Zuid centraal zetten. De activiteiten worden georganiseerd door verenigingen, buurtwerkingen, scholen, cultuurcentra en andere organisaties. Samen presenteren zij een uniek programma waarin iedereen aan zijn trekken komt: een meeslepende fi lm, een interes-

sante tentoonstelling, een swingend optreden, een spannend spel, een hartig etentje, een goed gesprek of een bruisend feestje. Een ideale manier om op een speelse manier kennis te maken met allerlei Noord-Zuidthema’s. Vergeet die herfstblues en geniet van een Zuiderse nazomer op Vila Cabral!

Meer weten? www.vilacabral.be

Tekst: Laurie Gadeyne cultuuragenda

25Verrekijkers

MESTIZO ARTS FESTIVAL (MAF) DAS KAPITAL20 tot 31 oktober arenbergschouwburg, arenbergstraat 28, 2000 antwerpeninkom: 5 euro per voorstelling

Mestizo Arts Festival 2012 (MAF*) heeft het dit jaar over DAS KAPITAL. Europa is in crisis en zo ook de kun-stensector. Maar the show must go on en dat is zichtbaar in de creaties én in het creatieproces. ‘MAF Das Kapital’ brengt een origineel multi-disciplinair programma met speciale focus op verschillende strategieën om kunst te creëren, óók, en vooral, tijdens de crisis!

Meer weten? www.mestizoartsfestival.be

Lezingen

GESPREK MET ROBERT D. KAPLANzondag 18 november om 14u paleis op de meir, meir 50,antwerpeninkom: 5 euro

De Amerikaanse journalist/schrij-ver en militair adviseur Robert D. Kaplan wordt geroemd om zijn uit-dagende en invloedrijke boeken, die handelen over complexe vraagstuk-ken als hoe de toekomst er uit kan komen te zien, waar overbevolking en vervuiling toe kunnen leiden, en waar de macht ligt. Zijn vorige grote succes heet 'Moesson' en gaat over de economische en politieke opkomst van landen rondom de Indische Oceaan.

Bij Crossing Border is Kaplan te gast om te praten over zijn nieuwe boek De wraak van de geogra-fi e. Waarom begon de Arabische lente uitgerekend in Tunesië? En kunnen de poreuze grenzen van Afghanistan ooit hermetisch afge-sloten worden?

Meer weten? www.crossingborder.be

Theater

HEBZUCHT DOOR BRAAKLAND/ZHEBILDINGzaterdag 27 oktober om 20u15cc de kern, kern 18, wilrijkinkom:14 euro, kortingen mogelijk

Op vrijdag 19 september 2008 hapt de Belgische bankensector naar adem. Op maandag zal het land niet meer hetzelfde zijn. De hele wereld komt in een allesverslin-dende draaikolk terecht. Hebzucht vertelt de klassieke rise & fall van een imperium. Maar aan het eind van deze tragedie gaan de persona-ges niet dood. Ze cashen hun geld en zoeken dekking in de plooien van de geschiedenis. Stijn Devillé en Braakland/ZheBilding pinnen zich vast in de hebzucht van de hedge funds en de angst van de aandeelhouders.

Tekst & regie: Stijn Devillé; Muziek: Rudy Trouvé, Gunter Nagels & Gerrit Valckenaers; Spel: Dirk Buyse, Kris Cuppens, Michaël Pas, Jorre Vandenbussche & Sara Vertongen.

Meer weten? www.ccdekern.be

Muziek

BOUBACAR TRAOREdonderdag 25 otkober om 20u30de roma, turnhoutsebaan 286, borgerhoutinkom: 18/16 euro

Sinds het overlijden van de peet-vaders van de Malinese blues, Ali Farka Touré en Lobi Traoré, is Boubacar 'Karkar' Traoré de vaan-deldrager van het genre. Karkar heeft een diepe, hese stem, door-drongen van nostalgie. In Europa staat zijn muziek bekend als blues, maar hij vond de inspiratie voor zijn gitaarspel in eigen streek: bij de kora, een 21-snarige harpluit. In zijn stem horen we zowaar de Niger en Mississippi samenvloeien. De

bluestraditie uit het zuiden van de Verenigde Staten komt samen met Malinese traditionele muziek. Wat je hoort, zijn intieme liedjes, sim-pel maar geraffi neerd getokkel in combinatie met zonnige, melan-cholische zang. Het bluesgevoel in Traoré’s stem en muziek wordt versterkt door het gebruik van de mondharmonica. Tegelijk bewaart hij zijn Afrikaanse roots door de rustieke begeleiding op de kale-bas, balafon en luit. De koning van de Afrikaanse blues komt naar De Roma, met onder meer werk van zijn nieuwe cd 'Mali Denhou'.

Met Boubacar Traoré (zang), Losseni Kone (Percussie) en Vincent Bucher (Mondharmonica).

Meer weten? www.deroma.be

TANGONACHT MET TANGO MASSIVOzaterdag 27 oktober om 20u30de roma, turnhoutsebaan 286, borgerhoutinkom: 20/18 euro

Liefhebbers van het genre tref-fen elkaar op de tangonacht voor hun jaarlijkse hoogmis in De Roma. Kattendijk Tango ontvangt voor deze negende editie Tango Masivo, een volbloed orquesta típica met muzikanten uit Buenos Aires, Frankrijk, Spanje, Peru, Finland en Nederland. Je geniet van de instrumentale én gezongen lyriek van heimwee en verlangen, met tangozangeres Maria José Ortiz. Dansoptredens door een gerenom-meerd tangopaar, maken de avond compleet.

Met Julian Peralta (piano), Mariano Gonzales Calo (Bandoneon), Victor Hugo Villena (Bandoneon), Claudio Constantini (Bandoneon), Martijn Van Der Linden (Viool), Suvi Myohanen (viool), Alicia Alonso (viool), Eva Van De Poll (Cello) en Kay Sleking (Contrabas en gitaar).

Meer weten? www.deroma.be

Tekst: Janus Verrelst & Dieter Wijffels — Foto: Daan Neelsdossier

26 Verrekijkers

Verrekijkersjouw focus op de wereld!

www.verrekijkers.org

... is steeds opzoek naar enthousiaste studenten!

wij zOeken:redacteUrs,

jOUrnalisten, webmasters, fOtOgrafen

& illUstratOrenneem cOntact Op Via

infO@Verrekijkers.Org

... of neem een steunabonnement!

4 Verrekijkers per jaarin jOUw bUs

= slechts 7 eUrOContacteer ons eerst via mail info@verrekijkers.org.

Vermeld je naam en je adres. stort pas daarna 7 euro op ons rekeningnummer: 001-6750531-86

met in de vermelding je naam en je adres.

Tekst: Dries Rombouts — Foto: Roboppy (Flickr) recept

27Verrekijkers

wist je dat er vaak meer suiker in sinaasappelsap zit dan in cola? of dat tomatenketchup barst van het zout? specerijen, suikers en andere smaakver-sterkers zijn niet

meer weg te denken uit ons dagelijks dieet. vooral dan sui-kers. ze worden al gebruikt sinds de oudheid maar nog nooit waren ze zo nadrukkelijk aanwezig dan in onze heden-daagse voedselindustrie. so what? suikers heb je nodig. ze geven je energie om de dag door te komen. en suikers zitten van nature in fruit en groenten. maar we hebben het natuurlijk over al die toegevoegde suikers. de wetenschap is er niet uit of die wel zo schadelijk voor onze gezondheid zijn als iedereen beweert, maar onze smaak-papillen lijken er stilaan op afgestemd. kan het ook zonder? natuurlijk! 26.200 hits voor 'sui-kervrije gerechten' op google. Verrekijkers pikte er eentje uit.

ingrediËnten

• 250 gram geweekte dadels • 100 gram amandelmeel • 75 gram cacao • 100 gram geraspte

rauwe courgette • 2 eieren • 200 gram kokosolie • snufje zout • 2 theelepels wijnsteenbakpoeder

(= alternatief rijsmiddel)

Verwarm de oven voor op 180 ºC

Smelt de kokosolie in een panne-tje. Doe de gesmolten kokosolie, samen met de dadels en eieren in een keukenrobot en meng alles goed. Voeg het amandelmeel, cacao, zout en wijnsteenbakpoeder toe. Giet het beslag in een kom en roer de geraspte courgette erdoorheen.

Vet een vierkante ovenschaal in met

olie en bekleed deze met bakpapier. Doe het mengsel in de ovenschaal en verdeel het gelijkmatig. Bak de brow-nie 30 minuten in de oven.

Nadien zet je de oven op een kier-tje en laat je de brownie eerst in de oven afkoelen .Na een kwartiertje haal je de brownie eruit en laat je hem volledig afkoelen. Klaar!

Bron: www.voedzo.nl

brOwnies... zOnder sUiker!

een recept met respect voor je lijn

Tekst: Janus Verrelst & Dieter Wijffels — Foto: Daan Neelsadvertentie

28 Verrekijkers On

twer

p: n

ieu

we

Med

ia d

ien

st -

Cde

Tuesday 16 OcTOber | R.002 The future of development cooperation: what are the upcoming challenges and opportunities? Gilles Carbonnier (The Graduate Institute, Geneva) Fred Van der Kraaij (former inspector at Dutch Ministry of Foreign Affairs) Moderator: Gie GorisTuesday 23 OcTOber | R.002 Bits for Development, windows of opportunities or further burden? Peter Manderick (Close The Gap, Brussels) François Laureys (International Institute for Communication and Development, The Hague) Moderator: Maarten Lambrechts

Tuesday 30 OcTOber | R.002 From climate to conflict: implications for aid policy? Asif Zaidi (United Nations Environment Programme) Katie Harris (Overseas Development Institute, UK) Moderator: Alma De Walsche

Tuesday 6 NOvember | R.014 The (non)sense of a Financial Transaction Tax as an innovative development financing instrument Lieven Denys (Vrije Universiteit Brussel) Tim Worstall (Independent writer, UK) Moderator: John Vandaele

Tuesday 13 NOvember | R.002 Africa on the rise, the beginning of a Golden Age for Africa? Ama Uzowuru (See Africa Differently, UK) Théodore Trefon (Africa Museum Tervuren, Brussels) Moderator: Gie Goris

Tuesday 20 NOvember | R.002 Is the governance of the IMF fit for a changed global economic order? Willy Kiekens (Executive Director of the IMF constituency of Belgium) Jesse Griffiths (Director Eurodad, Brussels) Moderator: John Vandaele

Tuesday 27 NOvember | R.002 South-South cooperation: on whose terms? Antony Otieno Ong’ayo (Utrecht University) Peter Konijn (Knowing Emerging Powers, The Netherlands) Moderator: John Vandaele

Tuesday 4 december | R.014 Engaging Diaspora: finding new ways in development co-operation Huub Severiens (Wereldse Zaken, The Netherlands) Joris Michielsen (University of Antwerp) Moderator: Tine Danckaers

Moderated by MO* Magazine

16 October to 4 December 2012From 7 p.m. to 9 p.m. at the UA City CampusRodestraat 14 - R.002 | R.014 - 2000 Antwerpen

For more info: www.ua.ac.be/debatingdevelopment or contact debatingdevelopment@ua.ac.be This cycle of debates is offered as an interfaculty course.

Debating Development is organized by

The Institute of Development Policy and Management (IOB)The University Foundation for Development Cooperation (USOS)MO* MagazineThe initiative can count on financial support of the Flemish Interuniversity Council (VLIR-UOS)

Debating DevelopmentDevelopment 2.0: new players, new rules?

ACADEMIC YEAR 2012-2013

Des

ign

: An

itA

Mu

ys -

nie

uw

e MeD

iA D

ien

st

10 YEARS