Verklarende terminologielijst in de Electronica

A

a aAfkorting van atto (10-18).

A A1. Symbool voor versterking (gain).2. Symbool voor ampère.

aA aAAfkorting van atto-ampère.

abacus abacusEen apparaat waarmee rekenkundige bewerkingen kunnen wordenverricht. Het apparaat (je) bestaat uit kralen die over stangetjeskunnen worden geschoven. De term wordt ook gebruikt om hetelektronische equivalent van dit oude rekenapparaatje aan teduiden.

abampere abampèreDe eenheid van stroomsterkte in het cgs-systeem (het centimeter-gram-seconde elektromagnetische systeem). Eén abampère komtongeveer overeen met 10 ampères of 1 abcoulomb per seconde.

abfard abfaradDe eenheid van capaciteit in het cgs-systeem. Eén abfarad komtovereen met 109 farads en is de elektrische capaciteit (capacitan-tie) waarmee een lading van 1 abcoulomb een spanning van 1 abvoltproduceert.

abhenry abhenryDe eenheid van inductie in het cgs-systeem. Eén abhenry komtovereen met 10-9 henry en is de inductie in een stroom die met eensnelheid van 1 abampère per seconde een spanning van 1 abvoltinduceert.

abnormal dissipation abnormale dissipatieEen spanningsdissipatie die groter of kleiner is dan de normaledissipatie. De term is over het algemeen van toepassing insituaties met een te hoge belasting.

abnormal glow abnormale gloeiEen ongebruikelijke gloed die de kathode van een gas- of ionenbuis,zoals een gloeibuis, geheel omgeeft en optreedt indien de stroom inde buis excessief groot is.

abnormal oscillation abnormale oscillatie1. Een ongewenste of onverwachte oscillatie.2. Een oscillatie in twee of meer frequenties die tegelijkertijd

optreden terwijl er slechts van één enkele frequentie sprake zou

moeten zijn.3. Een oscillatie in een foutieve frequentie.4. Een parasitaire oscillatie.

abnormal propagation abnormale propagatie1. De toevallige verschuiving van het normale traject van een

radiogolf die, bijvoorbeeld, het gevolg kan zijn van verschui-vingen van de ionosfeer. Het resultaat hiervan is een verslech-terde ontvangst.

2. Een ongewenste of niet bedoelde straling van energie dieafkomstig is van een locatie of instrument anders dan dat van deuitzendende antenne.

3. De propagatie (van energie) in een onverwachte richting oftraject.

abnormal triggering abnormale activeringDe foutieve activering of het foutief schakelen van een circuit ofeen eenheid, zoals een flip-flop, die wordt veroorzaakt door eenongewenste bron in plaats van het normale activerings- of schakel-signaal. Elektrische ruis is vaak de oorzaak van dit abnormalegedrag.

abohm abohmDe eenheid van weerstand in het cgs-systeem. Eén abohm komt overeenmet 10

-9 ohm en is de weerstand die een spanningsval van 1 abvolt

in een stabiele stroom van 1 abampère oplevert.

abort (to) afbrekenHet opzettelijk afbreken (onderbreken) van een bewerking, eenexperiment, een process, of een project voordat het op normalewijze is/wordt beëindigd.

absolute absoluut1. Een temperatuurschaal waarbij nul het algehele ontbreken van

warmte is. De gebruikte eenheden (graden) zijn dezelfde als diewelke op de schaal van Celsius wordt gebruikt.

2. Onafhankelijk van enig willekeurig toegekende maat- of waarde-eenheid.

absolute encoder system absoluut coderingssysteemEen systeem waarmee elke functie (lineair, niet-lineair, continu,getrapt enzovoort) kan worden gecodeerd en daarbij een ondubbelzin-nig resultaat (uitvoer) oplevert.

absolute error absolute fout1. Het verschil tussen de benaderde waarde van een grootheid en de

werkelijke waarde. Dit verschil is positief indien de benaderdewaarde groter is dan de werkelijke waarde en negatief in hetomgekeerde geval.

2. De afwijking van de gemiddelde waarde van een grootheid.

absolute maximum supply voltage absolute maximale voedingsspanningDe grootste voedingsspanning die op een circuit kan worden

aangelegd zonder de eigenschappen daarvan permanent te wijzigen.

absolute measurement of current absolute stroommetingEen stroommeting die direct en op basis van de definiërendegrootheden wordt uitgevoerd. Deze meting vindt òf met een tangen-tenboussole òf met een elektrodynamometer plaats.

absolute power 1. absoluut vermogen; 2. absolute krachtVermogen (kracht, sterkte) dat in absolute eenheden wordt uitge-drukt.

absolute scale absolute schaal1. Een schaal waarin de nulwaarde de kleinst mogelijke fysieke

waarde die een parameter aan kan nemen, aangeeft.2. Een standaardschaal die wordt gebruikt voor het meten van een

grootheid.3. Een universeel geaccepteerde of gestandaardiseerde schaal die

kan worden gebruikt voor het bepalen van de grootte van eenvariabele.

4. De temperatuurschaal van Kelvin.5. De temperatuurschaal van Rankine.

absolute system of units absoluut eenhedenstelselEen eenhedenstelsel waarin de fundamentele (absolute) eenheden deeenheden zijn waarin de lengte (l); de massa (m); de lading (q); ende tijd (t) worden uitgedrukt. Alle overige fysieke eenheden wordenvan deze vier afgeleid.

absolute tolerance absolute tolerantieDe waarde waarmee een component van de gespecificeerde of nominalewaarde af mag wijken. Deze wordt meestal als een percentage van degespecificeerde waarde uitgedrukt.

absolute units absolute eenhedenDe fundamentele fysieke eenheden waar alle andere eenheden van afzijn geleid. Zie absoluut eenhedenstelsel (absolute system ofunits).

absolute value absolute waardeDe waarde van een grootheid waaraan geen positief of negatiefteken, dan wel richting aan toe is gevoegd. De absolute waarde vana wordt geschreven als a . De absolute waarde van een getal is datgetal zelf. De absolute waarde van een negatief getal is depositieve waarde van dat getal. -10 is dus gelijk aan 10.

absorption absorptieHet opnemen van een bepaalde stof of medium door een andere stof ofmedium, zoals het geval is indien een vloeistof door een stof wordtopgezogen. Onder absorptie wordt eveneens de retentie van eenmedium (of een deel daarvan) verstaan indien een ander medium dittracht te passeren. Bijvoorbeeld, een akoestische golf die zichdoor water voortplant.

absorption circuit absorptiecircuitEen circuit dat de energie van een ander circuit of een signaalbronopneemt.

abvolt abvoltDe eenheid van het spannings- of voltageverschil in het cgs-systeem. Eén abvolt komt overeen met 10

-8 volt (V) en is het

verschil van de potentialen (spanningen) tussen twee punten enwaarvoor geldt dat 1 erg arbeid nodig is om tussen die twee punten1 abcoulomb elektriciteit over te kunnen brengen.

abwatt abwattDe eenheid van vermogen in het cgs-systeem. Eén abwatt komt overeenmet 10

-7 watt (W) en is het vermogen dat gelijk is aan 1 erg arbeid

per seconde.

ac ac1. Afkorting van aërodynamisch centrum.2. Afkorting van wisselstroom (alternating current).3. Achtervoegsel dat in de benaming van veel elektronische instru-

menten en computers wordt gebruikt (UNIVAC, ENIAC enzovoort).

a/c a/cAfkorting van air conditioning (luchtverversing).

ac base current wisselstroom van een basisHet wisselstroomcomponent van de basisstroom in een bipolairetransistor.

ac base resistance wisselstroomweerstand van een basisDe dynamische weerstand van de basis in een bipolaire transistor.

ac base voltage wisselspanning van een basisHet dynamische wisselspanningscomponent van de spanning van debasis in een bipolaire transistor.

ac cathode current wisselstroom van de kathodeHet wisselstroomcomponent van de kathodestroom in een elektro-nenbuis.

ac cathode resistance wisselstroomspanning van de kathodeDe dynamische weerstand van de kathode in een elektronenbuis.

ac cathode voltage wisselspanning van de kathodeHet wisselspanningscomponent van de kathodespanning van eenelektronenbuis.

accelerated life test opgevoerde levensduurtestEen testprogramma of -procedure waarmee de nadelige effecten van detijd in een eenheid, apparaat, instrument, systeem enzovoort wordengesimuleerd.

accelerated service test opgevoerde operationele test

Een servicetest of evaluatietest waarbij een instrument of eencircuit aan uitzonderlijke condities wordt blootgesteld en waarmeede effecten van het gemiddelde operationele gebruik over eenlangere periode worden gesimuleerd.

acceptance test acceptatietestEen test die op het binnenkomende circuit, apparaat of systeem ofmonsters daarvan wordt uitgevoerd en waarmee wordt bepaald inhoeverre het circuit, apparaat of systeem aan de gestelde eisen ofvastgelegde specificaties voldoet. Op basis van deze test worden degoederen al dan niet afgenomen.

acceptor 1. acceptor; 2. ontvangende elektrode1. Elke eenheid of elk circuit dat op redelijk eenvoudige wijze een

signaal kan ontvangen.2. Een onzuiverheid in een halfgeleider die rijk aan gaten is en

die aan die halfgeleider wordt toegevoegd om daar een p-typehalfgeleider van te maken. Het is zo genoemd omdat de gaten ineen dergelijke halfgeleider elektronen accepteert.

access toegangEen poort of een opening aan of in apparatuur die onder andere vooronderhoudsdoeleinden kan worden gebruikt.

access (to) benaderenToegang tot iets, zoals een geheugen of een functie, (trachten te)verkrijgen.

ac collector current wisselstroom van een collectorHet wisselstroomcomponent van de collectorstroom in een bipolairetransistor.

ac collector resistance wisselstroomweerstand van een collectorDe dynamische weerstand van de collector in een bipolaire transis-tor.

ac collector voltage wisselspanning van een collectorHet wisselspanningscomponent van de collectorspanning in eenbipolaire transistor.

ac component wisselspanningscomponentIn een complexe golf, dat wil zeggen een golf die is opgebouwd metbehulp van gelijk- en wisselstromen, is dit wisselspanningscompo-nent de alternerende, fluctuerende, of het pulserende deel van degolf dan wel een combinatie van de alternerende, fluctuerende, ofpulserende delen van de golf.

accumulator 1. accumulator; 2. accu1. Een circuit (of een serie registers) in een digitale computer

dat getallen accepteert, sommeert en opslaat.2. Batterij.

accuracy nauwkeurigheid

1. De precisie waarmee grootheden en/of fysieke eigenschappenkunnen worden gemeten.

2. De mate van nauwkeurigheid. Deze wordt meestal in de vorm vanfouten of afwijkingen ten opzichte van de gespecificeerde waardeuitgedrukt, bijvoorbeeld 10 V plus of minus 1%; als eenpercentage van het bereik weergegeven, bijvoorbeeld 2% van decomplete golflengte; of als aantal gerepresenteerd, bijvoorbeeld100 stuk per millioen.

accuracy rating nauwkeurigheidswaardeHet maximale aantal fouten in een instrument. Dit wordt uitgedruktin een percentage van het operationele bereik van het instrument.

ac drain current wisselstroom van de afvoer(elektrode)Het wisselstroomcomponent van de afvoerstroom in een veldeffect-transistor.

ac drain resistance wisselstroomweerstand van de afvoer(elektrode)De dynamische weerstand van de afvoer(elektrode) in een veldeffect-transistor.

ac drain voltage wisselspanning van de afvoer(elektrode)Het wisselspanningscomponent van de spanning van de afvoer(elektro-de) in een veldeffecttransistor.

ac emitter current wisselstroom van een emitterHet wisselstroomcomponent van de emitterstroom in een bipolairetransistor.

ac emitter resistance wisselstroomweerstand van een emitterDe dynamische weerstand van de emitter in een bipolaire transistor.

ac emitter voltage wisselspanning van een emitterHet wisselspanningscomponent van de spanning in de emitter in eenbipolaire transistor.

ac equipment wisselstroomapparatuurApparatuur die uitsluitend kan werken met een voedingsbron diewisselstroom levert.

acetate acetaatEen taaie thermoplastische stof. Het wordt als diëlectricum en bijde vervaardiging van grammofoonplaten en films gebruikt.

ac generator wisselstroomgenerator1. Een roterende machine (dynamo) waarmee een elektrische wissel-

stroom kan worden gegenereerd.2. Een oscillator of een combinatie van een oscillator en een

uitgangsversterker.

achieved reliability bereikte betrouwbaarheidEen betrouwbaarheidsverklaring die gebaseerd is op de prestatiesvan onder dezelfde omgevingscondities en grote aantallen geprodu-

ceerde onderdelen of systemen.

acicular naaldvormigEen term die de vorm van een magnetisch deeltje op een magnetischeband, bestemd voor geluidsopnamen of de opslag van digitale gege-vens, beschrijft. Dergelijke deeltjes hebben de vorm van kleinedunne naalden.

acoustic capacitance akoestische capaciteitHet akoestische equivalent van de elektrische capaciteit.

acoustic communication akoestische communicatieCommunicatie die met behulp van akoestische middelen of geluidsgol-ven wordt uitgevoerd. Deze communicatie kan door de atmosfeer ofdoor massieve objecten, zoals de aarde zelf, worden gerealiseerd.

acoustic coupler akoestische koppeleenheidElke eenheid, zoals een modem, waarmee een akoestische verbindingtot stand kan worden gebracht.

acoustic coupling akoestische koppelingDe overdracht van informatie met behulp van een geluidsverbinding.Dit is meestal een telefonische verbinding zoals die bij modems,facsimile, en op afstand bediende besturingseenheden en/ofregelapparatuur wordt toegepast.

acoustic electric transducer akoestisch/elektrische omvormerEen omvormer (transductor) zoals een microfoon waarmee geluidsener-gie wordt omgezet in elektrische energie.

acoustic feedback akoestische terugkoppelingEen terugkoppeling die het resultaat is van geluidsgolven afkomstiguit een luidspreker of enig ander geluid-reproducerend apparaat endie de microfoon van hetzelfde systeem bereiken. Een dergelijketerugkoppeling manifesteert zich meestal door een uit de luidspre-ker(s) afkomstig fluitend of huilend geluid.

acoustic filter akoestisch filterElke geluidsabsorberende of geluidsoverdragende opstelling, dan weleen combinatie hiervan die geluidsgolven van een gewenste frequen-tie overdraagt en daarbij tegelijkertijd andere geluidsgolven demptof elimineert.

acoustic impedance akoestische impedantieHet akoestische equivalent van elektrische impedantie. De impedan-tie is hier eveneens de algehele weerstand die een akoestischekracht ontmoet. Net zoals dat het geval is bij de elektrischeimpedantie heeft de akoestische impedantie eveneens twee componen-ten: de akoestische weerstand (resisentie) en de akoestischereactantie.

acoustic ohm akoestische ohmDe eenheid van akoestische weerstand (resistentie) of impedantie.

Eén akoestische ohm komt overeen met de massasnelheid van 1 cm/sdie door een geluidsdruk van 1 microbar (0,1 Pa) wordt geprodu-ceerd.

acoustic propagation akoestische propagatieDe propagatie van geluidsgolven, niet hoorbare, of ultrasonegolven. De golven planten zich voort als gevolg van een verstoringin een bepaald medium in plaats van dat ze het gevolg zijn vanelektrische stromen of een elektromagnetisch veld.

acoustics akoestiek1. De fysica van het geluid. De studie en toepassing van akoesti-

sche verschijnselen.2. De kenmerkende eigenschappen van een gesloten of een akoestische

ruimte (kamer, auditorium, doos) die aangeven hoe het geluidzich in een dergelijke ruimte gedraagt.

acoustic system akoestisch systeem1. Een onderling gecoördineerde serie gerangschikte akoestische

componenten (filters, resonatoren) die op een van te vorenbepaalde wijze op geluidsenergie reageren.

2. Een audio-frequentiesysteem (AF-systeem) waarin geluidsenergiewordt omgezet in elektrische energie en daarna weer wordtomgezet in geluidsenergie. Dit conversieproces vindt met eenduidelijk gedefinieerde intentie plaats.

acoustic transducer akoestische omvormer1. Elke eenheid, zoals een koptelefoon of een luidspreker, die

wordt gebruikt voor de conversie van elektrische signalen ingeluidsgolven.

2. Elke eenheid, zoals een microfoon, die wordt gebruikt voor deconversie van geluidsgolven in een wisselstroom, een pulserendeof een fluctuerende stroom.

acoustic transmission akoestische transmissieDe directe overdracht van geluidsenergie zonder dat daarbij gebruikwordt gemaakt van intermediaire of elektrische stromen.

acoustic wave akoestische golfDe voortgeplante trilling, die uit de samendrukking (verdichting)en de verdunning van deeltjes bestaat, als gevolg waarvan geluiddoor lucht, water, of andere media wordt overgedragen.

acousto-electronics akoestische elektronicaEen tak van de elektronica waarin men zich bezig houdt met deonderlinge wisselwerking(en) tussen geluidsenergie en elektrischeenergie in bepaalde apparaten. In dergelijke apparatuur plantenelektrisch opgewekte akoestische golven zich voort langs hetoppervlak van een piëzo-elektrische chip en genereren daarbijelektrische energie.

ac power wisselstroomvermogenHet symbool dat deze term representeert is Pac. De eenheid van dit

vermogen is watt (W). Het vermogen in een wisselstroomkring Pac isgelijk aan EI.cos�, waarin E volts, I ampères, en � de fasehoekzijn.

ac power supply wisselstroomvoeding(sbron)Een voeding(sbron) die wisselstroom genereert, zoals een wissel-stroomgenerator, een trillertransformator, een oscillator, of eengelijkstroom-wisselstroomomzetter.

ac resistance wisselstroomweerstandDe zuivere weerstand in een wisselstroomkring. Anders dan dat hetgeval is bij de reactantie en impedantie, die eveneens een zekerevorm van weerstand bieden aan de stroomdoorgang, creëert de wissel-stroomweerstand geen faseverschuiving.

action actie1. Een chemisch proces dat op de plaat van een accu plaats vindt,

een elektrolytische actie, of een galvanische actie.2. Een uniek elektronisch fenomeen, zoals een foto-elektrische

actie, een transistoractie, een antenne-actie of een schakelac-tie.

3. De uitvoering van iets, zoals een initiërende actie of eenbeëindigende actie.

activate (to) activeren1. Een eenheid in de operationele toestand brengen.2. Het overdragen van de besturing of de regeling van het ene

systeem naar een ander systeem.

active actief1. Een circuit dat voeding nodig heeft om te kunnen werken. Dit

verschilt van een passief circuit dat zonder een externevoedingsbron kan werken.

2. Operationeel.3. Een eenheid die òf een knooppunt dat is verbonden met of

beschikbaar is om te worden verbonden met een andere eenheid òfeen ander knooppunt is.

active component actief component1. Een eenheid die een bepaalde dynamische functie uit kan voeren

(versterken, oscilleren, regelen) en die over het algemeen eenvoedingsbron nodig heeft voor de uitvoering van die functie.Voorbeelden van dergelijke eenheden zijn (radio)buizen,transistoren, en magnetische versterkers.

2. Het quantum in een wisselstroomkring dat geen reactantie bevat.

active device actieve eenheid1. Een elektronisch component zoals een buis of een transistor die

een versterking uit kan voeren.2. In de ruimste zin heeft deze term betrekking op alle eenheden of

apparaten (met inbegrip van elektromechanische relais) die naontvangst van bepaalde signalen kunnen schakelen (of verster-ken).

active electric network actief elektrisch netwerkEen netwerk dat één of meer actieve elementen naast een (groot)aantal passieve elementen bevat. De actieve elementen zijn over hetalgemeen versterkers of generatoren.

active element actief element1. Een element in een elektrisch circuit dat over een eigen

voedings- of energiebron beschikt.2. Een aangedreven of met behulp van een radiofrequentie (RF)

opgewekt element in een antenne-opstelling dat uit een grootaantal elementen of meerdere antennes bestaat.

active filter actief filterEen filter dat uit een versterker en afstelbare elementen bestaat.Actieve filters worden meestal in een terugkoppellus geplaatst.

active material actieve stof1. De chemische stof in de platen van een accu die de elektrische

actie van de cel veroorzaakt.2. Een radio-actieve substantie.3. Het fosfor dat op de binnenkant van het scherm van een kathode-

straalbuis is aangebracht.4. De stof die wordt gebruikt voor het lakken (cacheren, coaten)

van de kathode van een elektronenbuis.

active repair time actieve reparatietijdDe tijd waarin in, op, of aan een systeem onderhoudswerkzaamhedenof reparaties worden uitgevoerd en waarin dat systeem tevens buitenbedrijf is.

active transducer actieve omvormer1. Een omvormer die een actieve eenheid bevat, zoals een buis, een

transistor, of een magnetische versterker.2. Een omvormer die zelf als actieve eenheid kan worden gebruikt.

Zo is, bijvoorbeeld, een omvormer-triode een vacuümbuis waarinde verplaatsing van een pen die uit de top van de buis steekt,er voor zorgt dat de plaat in de buis zich verplaatst. Daarmeeworden de eigenschappen van de buis gewijzigd.

ac transducer wisselstroomomvormerEen omvormer die òf een wisselstroomspanning behoeft òf eenwisselstroomsignaal genereert. Dat laatste geldt eveneens indien deomvormer zelf met een gelijkspanning wordt gevoed.

ac transmission wisselstroomtransportHet gebruik van een wisselstroomspanning voor het transport vanenergie of vermogen van een bepaald punt naar een ander punt. Ditgeschiedt meestal over een bepaalde afstand en vindt plaats bij hettransport van de wisselstroom van generatoren naar distributiecen-tra.

actuating device aandrijfeenheidEen eenheid of een component dat van elektrische contacten gebruik

maakt voor het effectueren van de overdracht van signalen.

actuating system aandrijvingssysteem1. Een automatisch of handmatig bediend systeem dat een bepaalde

bewerking of verwerking start en soms beëindigt of wijzigt.2. Een systeem dat energie levert voor de aandrijving van andere

systemen of apparaten.

actuation aandrijving1. Het starten en soms stoppen of modificeren van een bewerking,

verwerking, of proces.2. Het starten van het operationele proces van een mechanische of

elektromechanische schakeleenheid.

actuator aandrijver1. Een elektromechanische eenheid die van elektromagnetische

energie gebruik maakt voor de longitudinale of roterendestuwdruk die nodig is voor bepaalde mechanische werkzaamheden.De aandrijver is vaak het eindapparaat (het bekrachtigingsele-ment) van een servosysteem.

2. Apparaat of eenheid die de analoge of digitale besturing ofregelsignalen omzet in een actie.

ac voltage wisselstroomspanningEen spanning waarvan de gemiddelde waarde nul is en waarvan depolariteit periodiek verandert. In een specifieke cyclus begint despanning met waarde nul, neemt toe tot een positieve maximalespanning, wordt daarna weer nul en neemt toe tot een maximalenegatieve spanning, waarna de spanning weer nul wordt. Het aantalvan dergelijke cycli dat per seconde wordt doorlopen, wordt dewisselstroomfrequentie genoemd.

adapter 1. aanpassingseenheid; 2. adaptera. Een eenheid (fitting) die wordt gebruikt om het interne

verbindingspatroon van een stekker, contactbus, stekkerdoosenzovoort aan dat van een andere eenheid te koppelen.

b. Een fitting die wordt gebruikt om de overgang van een bepaaldtype geleider naar dat van een ander type te kunnen realiseren,bijvoorbeeld de fitting die een golfpijp met een coaxiale kabelkan doen verbinden.

c. Een ondersteunend systeem of eenheid die wordt gebruikt om dewerking van een ander systeem aan te vullen.

d. Een eenheid in een netwerk die in parallel aangevoerde bits inserie zet en omgekeerd.

e. Een voorziening waarmee randapparatuur aan een systeem kanworden gekoppeld.

adder teller1. Een schakeling die een binaire optelling uit kan voeren.2. Een circuit in een kleurentelevisieontvanger dat het primaire

ontvangstsignaal versterkt.

adder-subtractor optel- en aftrekschakeling

Een schakeling waarvan de werking afhankelijk is van het ontvangenbesturingssignaal. De schakeling kan zodanig zijn ontworpen dat hettegelijkertijd de som en het verschil van de bewerking bevat.

adjustable component variabel componentEen circuit (component) waarvan de belangrijkste elektrischeeigenschappen (waarden) kunnen worden gevarieerd.

adjustable resistor variabele weerstandEen weerstand waarin de (geometrische) eigenschappen van deweerstandsdraad (gedeeltelijk) kunnen worden gewijzigd. Op diewijze kan de waarde van de weerstand worden aangepast.

afterglow (to) nagloeienHet verschijnsel waarbij het fosfor dat op de binnenkant van hetscherm van een kathodestraalbuis is aangebracht gedurende eenzekere tijd na het passeren van de elektronenstraal na blijftgloeien.

afterpulse extra pulsEen externe puls in een fotomultiplicatorbuis die door een normaaloptredende puls, die aan de externe puls voorafgaat, wordt geïndu-ceerd.

agent agentEen actieve kracht, conditie, mechanisme, of substantie die eenbepaald effect veroorzaakt of in stand houdt. Zo is een plotselingestijging van de spanning een activerende agent in bepaaldebistabiele schakelingen.

air-dielectric coax lucht-diëlektrische coaxiaalkabelEen coaxiaalkabel waarin de ruimte tussen de binnenste en buitenstegeleiders met lucht is gevuld. De binnenste geleider wordt van debinnenkant van de buitenste geleider gescheiden gehouden met behulpvan, bijvoorbeeld, een spiraalgewonden hoogwaardig en verliesarmdiëlectricum.

air gap luchtspleet1. Een nauwe ruimte tussen twee delen van een magnetisch circuit,

zoals de ruimte in de kern van een smoorspoelfilter. Deze ruimteis meestal opgevuld met een niet-magnetische stof of niet-magnetisch materiaal, zoals hout, ten behoeve van de fysiekesterkte van het circuit.

2. De ruimte tussen twee of meer magnetisch of elektrostatischgekoppelde componenten.

3. Een eenheid die de naam ontleedt aan de nauwe ruimte tussen tweesmalle metalen ballen of naalden die zich in die ruimtebevinden. Indien een op die ballen of naalden aangelegdespanning groot genoeg is, kan men een vonk tussen de ballen ofnaalden in die ruimte over laten springen.

air-insulated line lucht-geïsoleerde kabel1. Een bovengrondse voedingslijn of transmissielijn. De kabel

(lijn) bestaat typisch uit twee parallelle kabels die doorseperatoren van elkaar gescheiden worden gehouden. Die seperato-ren zijn, bijvoorbeeld, stangen die uit een hoogwaardigediëlektrische stof bestaan, en op redelijk grote afstanden vanelkaar tussen de parallelle kabels zijn gepositioneerd.

2. Een lucht-diëlektrische coaxiaalkabel.

algebraic adder algebraïsche tellerEen teller die de algebraïsche som in plaats van de rekenkundigesom van de op te tellen grootheden bepaalt.

algebraic sum algebraïsche somDe som van twee of meer grootheden waarbij met de tekens van degrootheden rekening wordt gehouden.

aliasing aliaseringEen soort ruis of interferentie in een circuit die ontstaat indienhet bemonsterde signaal een te brede (wijde) bandbreedte heeft datin een foutieve werking van het ontvangende circuit kan resulteren,zoals het afstemmen van het signaal en het daarop volgendevergrendelen van het signaal op de foutieve frequentie.

aliasing noise aliaserende ruisEen soort signaalvervorming die wordt veroorzaakt door een signaalmet een te grote bandbreedte.

align (to) 1. richten; 2. uitrichten1. Het aanpassen (vooraf instellen) van de circuits van een

elektronisch systeem, zoals een ontvanger, een zender, eentestinstrument enzovoort.

2. Elementen in een bepaalde volgorde rangschikken waarbij eenzekere afstand tussen die elementen in acht moet worden genomen.

3. Antennes, die deel van een groep antennes uitmaken, zodanigrichten dat ze onderling in elkaars gezichtslijn liggen.

alignment pin uitrichtpenEen pen of ander uitsteeksel dat meestal aan de onderkant van eeninsteekbaar component is bevestigd en met behulp waarvan datcomponent correct en gemakkelijk in een circuit kan wordengeplaatst. De vorm van de pen komt overeen met een opening ofinkeping in het circuit waar het precies in past.

allocated channel toegewezen kanaalEen kanaal dat aan een persoon, organisatie of groep is toegewezen.

allocated-use circuit circuit voor exclusief gebruik1. Een circuit waarin één of meer kanalen voor het exclusieve

gebruik van één of meer diensten zijn toegekend.2. Een communicatieverbinding die aan de gebruikers ervan is

toegewezen.

alloy legeringEen metaal dat uit een combinatie (mengvorm) van andere metalen of

een metaal en een niet-metaal bestaat. Zo is messing uit koper enzink samengesteld.

alloy-diffused transistor legeringsdiffusietransistorEen transistor waarvan de basis is gediffundeerd en de emitter isgelegeerd. De collector wordt door het substraat van de halfgelei-der gevormd. Daarin worden de legering en de diffundering eveneensgeëffectueerd. Zie ook legeringstransistor (alloy transistor) endiffusietransistor (diffusion transistor).

alloy diode gelegeerde diodeEen sperlaag halfgeleider-diode waarin een stof (bijvoorbeeld eenp-type materiaal) in een chip van het tegenovergestelde type (n-type) is gelegeerd om daarmee een sperlaag (junctie) te creëren.

alloy junction legeringsjunctieEen positieve/negatieve pn-junctie of sperlaag in een halfgeleider.Deze wordt gevormd door een bepaalde stof (zoals indium) met hethalfgeleidermateriaal (silicium of germanium) te legeren.

alloy transistor legeringstransistorEen transistor waarin de juncties met behulp van legeringen wordengecreëerd.

all-pass filter compleet doorlaatfilterEen filter dat, ideaal gezien, een gewenste faseverschuiving oftijdsvertraging doet realiseren, maar dat geen enkele demping vande frequenties vertoont.

alpha alfaDe momentane versterking (gain) van een bipolaire transistor meteen gemeenschappelijke basisschakeling. Het geeft de verhouding vanhet verschil tussen de collectorstroom en de differentiaal van deemitterstroom aan. De term wordt voorgesteld door het symbool �.

alternate frequency alternatieve frequentieEen frequentie die als een alternatieve frequentie in speciale envaak uitzonderlijke situaties mag of kan worden gebruikt.

alternating current: ac wisselstroomEen stroom waarvan de richting van de stroom periodiek verandert.In één cyclus loopt de stroom van de waarde nul op tot een maximaalpositief niveau, daalt tot nul, loopt op tot een maximum negatiefniveau en keert weer terug naar de waarde nul. Het aantal van dezecycli dat per seconde wordt doorlopen, wordt met de term wissel-stroomfrequentie (ac frequency) aangeduid.

alternating-current transmission wisselstroomtransmissie1. De transmissie van wisselstromen over de gehele lengte van de

geleider. Deze techniek wordt speciaal toegepast bij detransmissie van sterkstromen.

2. Een hulpmiddel bij de transmissie van beelden waarin een gegevensignaalsterkte gedurende een korte periode een constante

helderheid van het beeld produceert.

alternator wisselstroomgenerator1. Elk mechanisch aangedreven apparaat dat wordt gebruikt voor het

opwekken van een wisselstroom.2. Een ouder dynamo-achtig apparaat dat wordt gebruikt voor het

genereren van de energie die nodig is voor de transmissie vanradio-frequenties.

aluminium aluminiumZie aluminum.

aluminum aluminiumEen metaalelement met atoomgetal 13 en atoomgewicht 26,98.Aluminium wordt op grote schaal in de elektronische en mechanischeindustrieën toegepast.

aluminum antomonide aluminiumantomoonEen kristallijne verbinding die als een doteerstof voor halfgelei-ders wordt gebruikt.

A/m A/mAfkorting van ampère per meter, de eenheid van de magnetischeveldsterkte.

ambience ambianceDe akoestische gesteldheid van een kamer of ruimte. Het betreft detotale hoeveelheid aan geluid die een luisteraar vanuit allerichtingen ontvangt.

ambient omgevingEen voorvoegsel dat de betekenis van 'omgeven' heeft. De term wordtin de Engelse taal vaak als een zelfstandig naamwoord gebruikt inplaats van de voorvoegsel-werkwoord combinatie. Zo spreekt men van'10 degrees above ambient' daarmee bedoelende dat het tien gradenwarmer is dan de omgevingstemperatuur.

ambient level omgevingsniveauDe amplitude van alle interferenties (akoestische ruis, elektrischeruis, verlichting enzovoort), afkomstig van andere bronnen dan debron waarvan het signaal afkomstig is.

ambient noise omgevingsruis1. In elektrische metingen en werkwijzen verwijst de term naar de

elektrische achtergrondruis.2. In akoestische metingen en werkwijzen heeft de term betrekking

op het hoorbare achtergrondlawaai.

ambient noise level omgevingsruisniveauHet niveau van de akoestische ruis die in een ruimte aanwezig is.Het wordt gemeten met een apparaat waarmee het geluidsniveau kanworden bepaald. De omgevingsruis wordt gewoonlijk in decibelsuitgedrukt.

ambiguity 1. ambiguïteit; 2. dubbelzinnigheida. Elke onduidelijke, onlogische, foutieve indicatie, of foutief

resultaat.b. Een fout die wordt veroorzaakt door een onjuist logisch ontwerp.

American National Standards Institute ANSIHet Amerikaanse nationale standaardisatie-instituut. In diversecommissies, subcommissies, technische commissies en werkgroepenworden onder auspiciën van dit instituut de normen en standaardenvoorbereid en gepubliceerd die betrekking hebben op alle mogelijkevakdisciplines, evenals standaarden van niet in vakdisciplines teclassificeren onderwerpen.

ampere: A ampèreDe eenheid van stroomsterkte (I). De ampère is de constante stroomdie, indien ze wordt aangelegd tussen twee parallelle op eenafstand van 1 meter en in vacuüm gepositioneerde rechte geleidersmet een oneindige lengte en een verwaarloosbare dwarsdoorsnede,tussen die geleiders een kracht van 2x10

-7 newton per meter zou

produceren. Een stroom met een stroomsterkte van 1 ampère vloeitdoor een weerstand van 1 ohm indien op die weerstand een spanningvan 1 volt is aangelegd. Dit wordt in de volgende formule totuitdrukking gebracht: I = E/R. I is de stroomsterkte, R deweerstand en E het spanningsverschil of de potentiaal. De ampèrewordt afgekort als A of amp. De eenheid van stroomsterkte isgenoemd naar de Franse wis- en natuurkundige André M. Ampère (1775- 1836).

ampere-hour ampère/uurDe hoeveelheid elektriciteit die in één uur door een circuit vloeitindien de stroomsterkte in dat circuit 1 ampère is.

Ampere's law wet van AmpèreStroom die door een draad stroomt creëert een magnetische flux diede draad in de richting van de wijzers van de klok omcirkelt indiende stroom in een richting vloeit die van de waarnemer verwijdertis.

amplification versterking1. Het proces van de schijnbare vergroting van de amplitude van een

signaal. Dit betreft het ingangssignaal dat een lokale voedings-bron bestuurt of regelt en daarmee een groter uitgangssignaalgenereert. De versterking kan, afhankelijk van het type van hetingangs- en uitgangssignaal, worden gekenmerkt als betrekkinghebbende op stroom, spanning (voltage), kracht of een combinatievan deze drie grootheden.

2. De vergroting van een signaal die het resultaat is van eenversterking.

amplification factor versterkingsfactor1. Deze factor wordt voorgesteld door de Griekse letter µ. Bij de

werking van een elektronenbuis heeft de factor betrekking op deverhouding van het verschil tussen de plaatspanning en dat van

de roosterspanning indien geen verandering van de stroom van deplaat optreedt.

2. De alfa of bèta van een bipolaire transistor.

amplifier versterkerElke eenheid die een aan die eenheid toegevoegd signaal kanversterken. Een versterker ontvangt een ingangssignaal en leverteen uitgangssignaal af dat, behalve een grotere amplitude, eenreplica van het ingangssignaal is.

amplifier input versterkeringang1. De poorten (pennen, terminals), of het deel van een versterker

die het te versterken signaal kunnen ontvangen.2. Het te versterken signaal.

amplifier output versterkeruitgang1. De poorten, pennen, terminals, of het deel van een versterker

die het versterkte signaal af kunnen leveren.2. Het versterkte signaal.

amplifier power versterkervermogenHet vermogens- of energieniveau van het uitgangssignaal dat dooreen versterker wordt opgeleverd, of de mate waarin de versterker instaat is het vermogen van het ingangssignaal te vergroten.

amplitude amplitude1. De hoogte van de trillingskromme of sinus, gemeten vanaf de nul-

as.2. De mate waarin een wisselstroom, een pulserende stroom, of

spanning zich rond de waarde nul of een andere gemiddelde waardebeweegt.

amplitude distortion amplitudevervormingDe aanwezigheid van een niet-lineaire relatie in de conditie van deamplitude van het uitgangssignaal ten opzichte van het te verster-ken ingangssignaal.

amplitude modulation amplitudemodulatie1. Een modulatiemethode waarin de amplitude van de spanning van de

drager proportioneel ten opzichte van de frequentiewaarde vaneen aangelegde spanning varieert en waarbij de frequentie van dedrager in dit proces ongewijzigd blijft.

2. Het overdragen van trillingen waarbij de amplitude van de draag-golf varieert. De overdracht vindt plaats in een frequentie diegelijk is aan die van de over te dragen trillingen.

analog analoog1. Alles dat in een bepaalde grootheid punt voor punt of waarde

voor waarde kan worden vergeleken met een andere niet aan diegrootheid gerelateerde grootheid. Zo is de stroomspanninganaloog aan de druk in water, en de stroom analoog aan destroming van water.

2. Een spanning of stroom die elke willekeurige waarde aan kan

nemen.

analog adder analoge tellerEen analoog circuit of analoge eenheid die twee of meer analogeinvoervariabelen ontvangt en een analoge uitvoervariabele oplevertdie gelijk is aan de som van de ingevoerde variabelen.

analog channel analoog kanaalEen communicatiekanaal waarin de verzonden gegevens elke waarde aankunnen nemen tussen de grenzen die voor het betreffende kanaal zijngespecificeerd.

analog computer analoge computerEen computer die analoge gegevens verwerkt. De computer werkt metvoltages en weerstanden die zich op een bepaalde wijze verhoudentot de getallen waarmee men moet werken. Indien de gebruiktegrootheden niet-elektrisch zijn (zoals druk of snelheid) wordendeze analoog gemaakt met behulp van verhoudingsgewijs even grotevoltages of weerstanden. Analoge computers worden vooral toegepastbij het automatisch beheersen van processen.

analog data analoge gegevensGegevens die in een continue vorm worden weergegeven, zoals dat metbehulp van een golfsignaal het geval kan zijn.

analog divider analoge delerEen eenheid, waarvan de analoge uitvoervariabele verhoudingsgewijsovereenkomt met het quotiënt van twee analoge invoervariabelen.

analog electronics analoge elektronicaElektronische technieken en instrumenten die gebaseerd zijn op hetop uniforme wijze veranderen van signalen, zoals dat het geval isbij sinusgolven.

analog integrator analoge integratorEen analoog circuit of analoge eenheid waarvan de uitvoer deintegraal van de spanning van het ingangssignaal over een bepaaldetijdsperiode is.

analog multiplier analoge vermenigvuldigerEen eenheid, waarvan de analoge uitvoervariabele verhoudingsgewijsovereenkomt met het product van twee analoge invoervariabelen.

analog network analoog netwerkEen elektrisch circuit dat dient om het onderlinge verband tussende verschillende delen van een door het netwerk gedefinieerdesysteem te bewerkstelligen, te onderzoeken en in stand te houden.

analog output channel amplifier analoge uitvoerkanaalversterkerEen versterker die verbonden is met één of meer analoge uitvoerka-nalen en die het meetbereik van het uitgangssignaal van de digi-taal/analoogomvormer aanpast aan het signaalniveau dat nodig is omhet proces te besturen.

analog representation analoge voorstellingEen weergave van de waarde van een variabele door middel van eenfysische grootheid die als continu variabel wordt beschouwd. Dewaarde van de fysische grootheid is direct proportioneel met devariabele of een functie van die variabele.

analog signal analoog signaalEen signaal dat een oneindig aantal verschillende amplitudeniveausaan kan nemen. Dit in tegenstelling tot een signaal dat slechts eeneindig aantal niveaus als functie van de tijd kent.

analog simulation analoge simulatieSimulatie van een schakeling waarbij een (elektrisch) model van deschakeling op haar elektrische eigenschappen wordt onderzocht(spanning, stroomsterkte, inductie enz.).

analog-to-digital converter analoog/digitaalomvormer1. Een functionele eenheid die een analoog signaal ontvangt en dit

vervolgens omzet in een overeenkomstige weergave in digitalevorm.

2. Een elektromechanische eenheid die een elektrisch signaalontvangt en dit vervolgens omzet in een met dat signaalovereenkomende weergave in digitale vorm.

analog variable analoge variabeleEen continu variabel signaal dat de voorstelling is van eenwiskundige variabele of een fysieke grootheid.

analysis analyseDe nauwgezette bepaling (berekening, formulering) van de constantenen de werkwijzen van een elektronisch circuit of eenheid.

analysis program analyseprogrammaProgramma waarmee modellen van producten of constructies kunnenworden doorgerekend op elektrische, mechanische, thermische, stro-mingstechnische en andere eigenschappen.

analytical engine analytische machineEén van de eerste rekenmachines die in 1833 door Charles Babbage isontwikkeld. C. Babbage was een Engels wiskundige die leefde van1792 - 1871.

analyzer analysatorEen apparaat dat verschillende signalen van een component of eensysteem meet en deze in een overzichtelijke vorm weergeeft.

AND circuit EN-circuitEen logisch circuit dat de booleaanse EN-bewerking verricht.

AND function EN-bewerkingEen logische bewerking die de eigenschap heeft dat indien P, Q, Renzovoort beweringen zijn, de EN-bewerking van P, Q, R enzovoort'waar' is indien alle beweringen 'waar' zijn, en 'onwaar' is indien

één van deze beweringen 'onwaar' is.

AND gate EN-poortEen logische poort die de booleaanse EN-bewerking uitvoert.

angle modulation hoekmodulatieDe variatie (modulatie) van de hoek van een sinusvormige drager dieeen reactie (responsie) is op de modulerende bron. Voorbeelden vandeze vorm van modulatie worden door de frequentiemodulatie en defasemodulatie geleverd.

angstrom: Å angstromEen lengte-eenheid die wordt gebruikt om zeer korte golven enmicroscopisch kleine afmetingen te beschrijven. 1 angstrom komtovereen met 10

-4 micron of 10

-10 meter. Anders Jonas Angstrom was een

Zweeds natuurkundige (1814 - 1874).

angular acceleration hoekversnellingDe mate waarin de hoeksnelheid verandert. De hoekversnelling wordtuitgedrukt in radialen per seconde-kwadraat (rad/s

2).

angular frequency hoekfrequentieEen frequentie die in radialen per seconde wordt uitgedrukt engelijk is aan 2%f waarin f de frequentie in Hertz (Hz) is.

anisotropic anisotroopDe term heeft betrekking op de tendens in sommige materialen omafwijkende magnetische en andere fysische eigenschappen langs deverschillende assen te hebben.

anode anodeDe positieve elektrode van een eenheid, dat wil zeggen de elektrodewaar de elektronen zich gedurende een elektrische stroom naar toebewegen.

anode current anodestroomDe stroom die door de anode van een eenheid gaat. Dit geldt speci-aal voor een thyratron of een gloeibuis.

anode terminal anode-contactpunt1. In een diode (halfgeleider of buis) heeft de term betrekking op

het contactpunt waarop een positieve gelijkspanning moet wordenaangelegd voor het verkrijgen van een voorwaartse instelstroom.

2. In een diode (halfgeleider, buis) is dit het contactpunt waarinzich een negatieve gelijkspanning manifesteert indien de diodeals een wisselstroomversterker wordt gebruikt.

anode voltage anodespanningHet potentiaalverschil tussen de anode en de kathode van eeneenheid. De anodespanning wordt voorgesteld door het symbool EA ofVA.

answerback antwoordsignaal

De automatische responsie van een eindstation op een signaal datafkomstig is van een besturingssignaal dat op haar beurt weerafkomstig is van een eenheid of apparaat dat zich op een bepaaldeafstand van het eindstation bevindt.

antenna antenneHet apparaat dat in een communicatiesysteem een te ontvangensignaal oppikt of een verzonden signaal uitstraalt. Een antenne kanuit een eenvoudige draad of stang, of kan uit een gecompliceerdeconstructie (bijvoorbeeld een satellietschotel) bestaan.

anti-aliasing filter anti-aliaseringsfilterEen laagdoorlaatfilter (meestal) of een banddoorlaatfilter (soms)dat de bandbreedte van een ingangssignaal beperkt om op die wijzede aliasering en de effecten daarvan te voorkomen.

anticathode antikathodeDe doelelektrode van een kathodestraalbuis.

antimagnetic anti-magnetischDe term verwijst naar materialen die een geringe retentie bezitten,dat wil zeggen hun magnetisatie snel verliezen.

antimatter antimaterieMaterie die het tegengestelde is van de conventionele materie, datwil zeggen positronen in plaats van elektronen, antineutronen inplaats van neutronen, antiprotonen in plaats van protonen.

antimony antimoniumEen metaalelement met atoomgetal 51 en atoomgewicht 121,76. Hetelement wordt veel toegepast voor de n-type dotering in defabricage van halfgeleiders.

antineutron antineutronEen niet geladen deeltje dat een massa heeft die gelijk is aan datvan een neutron, maar dat een magnetisch moment heeft dat tegenge-steld is aan dat van het neutron.

antinode buikHet punt waarin de amplitude van een staande golf maximaal is.

antioxidant antioxidansEen stof, zoals en laklaag of een inactieve laag van een geoxi-deerde stof, die de oxidatie van een stof die aan lucht is blootge-steld, vertraagd.

antiphase tegenfaseEen tegengestelde fase hebbend.

antiproton antiprotonEen subatomair deeltje dat een massa heeft die gelijk is aan demassa van een proton, maar een tegengestelde elektrische ladingbezit.

aperiodic a-periodiekIets dat niet gekenmerkt is of wordt door voorspelbare perioden ofstappen.

aperiodic current a-periodieke stroomDe éénrichtingsstroom die een elektrische verstoring volgt in eeninductantie-capacitantie-weerstandskring of -circuit (LCR-kring) enwaarin de weerstand (R) gelijk is aan of groter is dan de kritischeweerstand van het circuit.

aperiodic function a-periodieke functieEen functie die zichzelf niet herhaalt. Hyperbolische functies(sinh, cosh enzovoort) zijn hier voorbeelden van.

aperture apertuur1. Eén of meer aangrenzende tekens in een masker. Deze zorgen

ervoor dat de overeenkomstige tekens worden vastgehouden.2. Een opening in een gegevensdrager, bijvoorbeeld een combinatie

van een ponskaart en een microfilm.`3. Een magneetkern met diverse openingen (gaten).4. Het grotere en in normale situaties open einde van een hoornan-

tenne of een hoornluidspreker.5. Een opening of gat in een schijf of masker waardoor een

vastgestelde hoeveelheid licht kan passeren of dat een vast-gestelde hoeveelheid straling doorlaat.

6. Dat deel van een gerichte antenne waardoor of waarlangs hetmerendeel van de uitgestraalde energie passeert.

A-pins A-pennenModulepennen die worden gebruikt om tussenverbindingen binnen hetfysieke circuit van één enkele onderlaag te maken.

applied voltage aangelegde spanningDe spanning die wordt aangelegd in een punt van een circuit of aande ingang van een systeem. Dit in tegenstelling tot de spanningsvaldie het gevolg is van de elektrische stroom die door een elementloopt.

architecture architectuur1. De functionele ontwerpelementen van een systeem of een computer

en de wijze waarop deze elementen in de praktijk met elkaar(samen)werken.

2. Een beschrijving van de samenhang tussen de verschillende delenvan een systeem.

argument argument1. De richtingshoek van een polaire vector.2. Een onafhankelijke variabele waarvan de waarde de waarde van een

functie bepaalt.

arithmetic address rekenkundig adresEen adres dat het resultaat is van een rekenkundige bewerking opeen ander adres.

arithmetic and logic unit: ALU rekenkundige en logische eenheidHet gedeelte van een verwerkingseenheid waar rekenkundige, logischeen daaraan verwante bewerkingen worden uitgevoerd.

arithmetic circuit rekenkundig circuitEen circuit in een digitale computer dat een logische bewerkinguitvoert. In deze categorie van circuits vallen tellers, geheugen-registers, accumulatoren, aftrekkers en vermenigvuldigers.

arithmetic function rekenkundige functieEen functie die één van de standaardbewerkingen vertegenwoordigt,zoals optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen.

arithmetic operation rekenkundige bewerkingEen bewerking die zich conformeert aan de regels van de rekenkunde.Zie rekenkundige functie (arithmetic function).

arithmetic relation rekenkundige relatieTwee rekenkundige uitdrukkingen die van elkaar zijn gescheiden dooreen vergelijkingsbewerking (groter dan, kleiner dan, gelijk aan).

arithmetic sum rekenkundige somDe som van twee of meer grootheden. Hierbij wordt geen rekeninggehouden met de tekens van die grootheden. Zie algebraïsche som(algebraic sum).

arm arm1. Elke duidelijk herkenbare tak van een circuit of een netwerk.2. Een recht beweegbaar element in een eenheid dat meestal een

contact voor een schakelbewerking bevat.

armature 1. armatuur; 2. anker1a. Het roterende deel van een motor.1b. Het beweegbare deel van een relais, bel, of gong.1c. Het beweegbare deel van een actuator.2a. Het roterende deel van bepaalde elektromechanische generatoren.2b. De houder van zacht ijzer die tegenover de polen van een

permanente magneet is geplaatst.

armature relay ankerrelaisEen relais dat gebruik maakt van een elektromagneet om een hefboomnaar of van een stelsel vaste contacten te doen verplaatsen.

Armstrong oscillator Armstrong oscillatorEen oscillerend circuit dat de inductieve terugkoppeling tussen deingang en uitgang van een buis of een transistor benut. De mate vande positieve terugkoppeling wordt geregeld door de koppeling tussende ingang en uitgang te variëren. Edwin Howard Armstrong (1890 -1954) was een Amerikaanse radio-ingenieur.

array 1. matrix; 2. rija. Een samenhangende groep en in rijen geplaatste componenten,

zoals diodes, weerstanden, geheugencellen enzovoort. Ze komen

meestal in één enkele verpakking voor.b. Variabelen die van een index (subscript) zijn voorzien. De index

geeft de plaats van de variabele in de rij of in de matrix aan.In het geval van een twee-dimensionale matrix bestaat de indexuit twee getallen: het eerste getal van de index geeft de rijvan de matrix aan waarin de variabele voorkomt en het tweedegetal de kolom. In meer-dimensionale matrices kan de indexworden uitgebreid met meer getallen om de plaats van devariabele in de hogere dimensies aan te geven.

array computer parallelcomputerEen computer die is ontworpen om verschillende gegevens gelijktij-dig te kunnen verwerken.

array device matrixeenheidEen groep gelijksoortige of identieke componenten die op eenbepaalde wijze onderling zijn verbonden.

array processor matrixverwerkingseenheid1. Eén enkele verwerkingseenheid die reeksen gegevens verwerkt,

zoals een vectorverwerkingseenheid.2. Een reeks verwerkingseenheden die met elkaar samenwerken, zoals

parallelle verwerkingseenheden.

arsenic 1. arseen; 2. arsenicumEen metaalelement met atoomgetal 33 en atoomgewicht 74,91. Arseenwordt gebruikt als een n-type doopstof in de halfgeleiderfabricage.

artificial transmission line kunstmatige transmissielijnEen netwerk bestaande uit condensatoren en inductoren die eigen-schappen hebben die overeenkomen met die van de meer omvangrijketransmissielijn die dit netwerk in metingen en testen vervangt. Hetnetwerk fungeert eveneens als een tijdsvertragende of faseverschui-vende eenheid en als een pulsgenererend netwerk.

artwork 1. maskerontwerp; 2. schematekening1. De op schaal vervaardigde tekeningen waarvan in de productie van

elektronische schakelingen maskers of etspatronen fotografischworden afgeleid.

2. De illustraties die (de functies van) een elektronisch circuit,eenheid, of systeem afbeelden.

aspect ratio aspectverhoudingBij een beeldscherm verwijst de term naar de verhouding tussen demaximale lengte en de maximale hoogte van het adresseerbare deelvan het scherm.

assembly 1. assemblage; 2. assembly1. Een door de productie vrijgegeven eenheid die uit een praktisch

werkend model, een proefmodel, een eindproduct, of een prototypebestaat. Een assemblage is een aggregaat van samenstellendedelen.

2. Een laag-niveau computertaal.

astable onstabielTwee tijdelijke toestanden bezittend. Zie bistabiel (bistable).

astable circuit onstabiel circuitEen circuit dat twee onstabiele toestanden kent. De werking van hetcircuit wordt gekenmerkt door de wisselende situaties van hetcircuit tussen deze toestanden. Dit gebeurt met een frequentie diedoor de circuitconstanten wordt (is) bepaald.

astrionics astrionicaHet ontwerp, de vervaardiging, en de toepassing van elektronischeeenheden en systemen gericht op het gebruik ervan in ruimtevoertui-gen en ten behoeve van de navigatie in de ruimte.

astronomical unit: AU astronomische eenheidEen lengte-eenheid die gelijk is aan 1,496.10

8 kilometers (ongeveer

de helft van de gemiddelde afstand tussen aarde en zon).

asymmetric(al) wave asymmetrische golfEen golf waarvan de bovenste (positieve) halve cyclus en deonderste (negatieve) halve cyclus verschillende amplitudes ofvormen bezitten.

asymptotic expression asymptotische uitdrukkingEen uitdrukking die een zeer kleine (in procenten uitgedrukte) foutheeft.

asynchronous asynchroon1. Niet synchroon.2. Incidenteel optredend, onverwacht of onvoorspelbaar ten opzichte

van het uitvoeren van de gespecificeerde functies.3. Een communicatiemethode waarbij gegevens worden verzonden op het

moment dat deze gereed zijn. Dit in tegenstelling tot de methodewaarbij de gegevens met vaste tussenpozen worden verzonden.

asynchronous computer asynchrone computerEen computer waarin elke gebeurtenis of het verrichten van elkebewerking als gevolg van een signaal begint. Dat signaal wordtgegenereerd door het gereedkomen van de voorafgaande gebeurtenis ofbewerking of bij het beschikbaar komen van díe delen van decomputer die beschikbaar moeten zijn voor de volgende gebeurtenisof bewerking.

asynchronous device asynchrone eenheidEen eenheid waarvan de werking niet door het systeem dat de eenheidgebruikt, wordt bestuurd of geregeld voor zover het de operationelefrequentie of snelheid van de eenheid betreft.

asynchronous input asynchrone invoerEen puls van de invoer voor een flip-flop in een digitaal circuitdie de uitvoer van de flip-flop onafhankelijk van de klok kanbeïnvloeden.

asynchronous transmission asynchrone transmissieTransmissie waarbij elk teken afzonderlijk wordt gesynchroniseerd.Dit geschiedt meestal met behulp van start- en stoptekens.

atmospheric noise atmosferische ruisRuis bij de ontvangst van signalen die het gevolg is van atmosferi-sche elektriciteit.

atom atoom1. Het kleinste deeltje dat de unieke eigenschappen en kenmerken

van een element bezit. Atomen bestaan uit een centrale nucleuswaaromheen zich elektronen in vast banen bewegen. De verschillentussen elementen worden bepaald door het aantal zich om denucleus bewegende elektronen en de deeltjes van de nucleus.

2. Het kleinste deel van een in de computer- of softwaretechnologiegedefinieerde grootheid.

atomic charge atomaire ladingDe elektrificatie, dat wil zeggen, de lading van het elektron dateen ion manifesteert.

atomic number atoomgetalHet aantal protonen in de nucleus van een atoom. (Dit is ook hetaantal elektronen indien het atoom neutraal is). Zo is het atoomge-tal van koper 29, hetgeen aangeeft dat zich 29 protonen in denucleus van koper bevinden en zich 29 elektronen rondom die nucleusbewegen. Een isotoop van een element heeft hetzelfde atoomgetal alshet element, maar een ander atoomgewicht.

atomic weight atoomgewichtHet gewicht van één atoom van een bepaald element vergeleken meteen willekeurig gekozen getal van het gewicht van een referentie-element (waterstof). Het atoomgewicht is, bijvoorbeeld, 16 voorzuurstof en 12 voor koolstof.

attack opkomst1. De opkomst (stijging) van een puls van nul tot aan de maximale

amplitude.2. De tijd die een puls nodig heeft om van nul tot de maximale

amplitude te stijgen.3. De initialisatie (inregeling) van de spanning of de stroom van

een circuit voor een bepaald doel, zoals de automatischeregeling van de versterking.

4. De stijging van het geluid van een muzieknoot van nul tot aanhet grootst mogelijke volume.

attack time 1. opkomsttijd; 2. inregeltijdDe tijd die een signaal nodig heeft om 63,2 procent (1 - 1/e) vande uiteindelijke stabiele toestand te bereiken.

attenuate (to) 1. verzwakken; 2. dempenHet verkleinen van de amplitude van een signaal.

attenuation 1. verzwakking; 2. dempingDe afname van de sterkte van een stroom, een spanning, of deintensiteit van een signaal tijdens het verzenden van dat signaaltussen twee punten. Dit kan worden uitgedrukt in nepers ofdecibels.

attenuator signaalverzwakkerEen eenheid die een transmissieverlies in een circuit veroorzaakt.

atto: a attoEen voorvoegsel dat de waarde 10

-18 aangeeft. Atto wordt afgekort

met de letter a.

attofarad attofaradEen eenheid met een lage elektrische capaciteit. De eenheid wordtafgekort met aF. 1 aF komt overeen met 10

-18 F.

audio audio1. Betrekking hebbende op het frequentiespectrum van het geluid of

op apparatuur of prestaties die met dat spectrum zijn geasso-cieerd.

2. Geluid of enig andere factor, kwaliteit, component, of kanaaldat met de geluidsfrequentie is geassocieerd.

audio component audio-componentHet geluidsfrequentiedeel van een golf of een signaal.

audio frequency: AF geluidsfrequentieEen frequentie die met het menselijke oor kan worden opgevangen.Deze ligt ongeveer tussen 20 en 20.000 Hz.

audio-frequency feedback geluidsfrequentieterugkoppeling1. Een terugkoppeling (positief, negatief, of beide) die de

geluidsfrequentie van circuits beïnvloed.2. Akoestische terugkoppeling.

audio-frequency filter geluidsfrequentiefilterElk filter dat op enig deel van het frequentiebereik tussen 20 Hzen 20 KHz werkt.

audio-frequency meter geluidsfrequentiemeterEen instrument voor het meten van frequenties die in het spectrumvan het geluid (20 Hz tot 20 KHz) liggen.

audio-frequency noise geluidsfrequentieruisEen elektrische ruis die een interferentie in het spectrum van hetgeluid veroorzaakt.

audio spectrum geluidsspectrumHet bereik van sinusvormige frequenties die door het menselijke oorkunnen worden opgevangen indien deze frequenties akoestischetrillingen veroorzaken.

audio system audiosysteem1. Elk deel van een elektronisch systeem dat wordt gebruikt om

geluid voort te brengen.2. Speciale computerapparatuur waarmee gegevens die geluid

representeren, kunnen worden opgeslagen of verwerkt.

audiotape geluidsbandMagnetische band die bestemd is voor het vastleggen en het afspelenvan geluid.

auto-electronic effect auto-elektronisch effectDe emissie van elektronen in een vacuüm- of gasbuis door een koudekathode in de situatie waarin de spanning tussen anode en kathodevoldoende groot is.

automatic automatisch1. Betrekking hebbende op een proces dat onder bepaalde omstandig-

heden zonder menselijke tussenkomst functioneert.2. Zelf-regelend.

automatic bias automatische instellingDe instel(gelijk)stroom die wordt veroorzaakt door een spanningsvaldie door de gelijkstroom van de uitgangselektrode wordt geprodu-ceerd en die door een weerstand stroomt die de ingangs- enuitgangsciruits van een bepaalde trap gemeenschappelijk hebben.Bijvoorbeeld, de plaatstroom (anodestroom) door de kathodeweerstandvan een buis; de collectorstroom door de emitterweerstand van eenbipolaire transistor; de lekstroom door de bronweerstand van eenveldeffecttransistor.

automatic check automatische controleDe automatische controle in een digitale computer van de werking ende prestaties van een zelfstandig werkend subsysteem.

automatic check unit automatische controle-eenheidHet circuit of de eenheid die voor de automatische controle(automatic check) wordt gebruikt.

automatic circuit breaker automatische onderbrekerElke eenheid die een circuit automatisch opent indien de stroomexcessief groot wordt. De onderbreker stelt zich na verloop vantijd automatisch opnieuw in, of doet dit nadat de spanning van hetcircuit tijdelijk is onderbroken.

automatic controller automatische besturingseenheidElk circuit of elke eenheid in een servosysteem dat een variabelsignaal bemonsterd, dit met een standaard (referentie)signaalvergelijkt en een besturings- of correctiesignaal naar eenaandrijfeenheid (actuator) stuurt.

automatic crossover automatische overbrugging1. Een stroombeperking in een voedingsbron.2. Een eenheid die een circuit automatisch van de ene toestand in

de andere doet schakelen indien de condities op een voorafgespecificeerde wijze veranderen.

automatic frequency control automatische frequentieregelingEen systeem dat een circuit automatisch afgestemd houdt op eengewenste frequentie van een signaal.

automatic gain control: AGC automatische versterkingsregelingEen systeem dat de versterking in stand houdt. Dat wil zeggen datde uitgang (uitvoer) van een ontvangsteenheid of een versterkerconstant blijft ongeacht optredende fluctuaties aan de signaalin-gang van het systeem.

automatic height control automatische hoogteregelingEen systeem in een TV-ontvangsttoestel dat automatisch de hoogtevan het beeld regelt (vasthoudt). Dit geschiedt ongeacht eventuelefluctuaties in de amplitude van het TV-signaal, veranderingen in devoedingsspanning, en variaties van de versterking. De regelingvindt plaats met behulp van een spanningsafhankelijke weerstand inde roosterkring van de verticale uitgangsbuis waar de versterkingvan de buis automatisch wordt geregeld.

automatic phase control automatische faseregelingEen circuit in een TV-kleurenontvanger dat het salvosignaal(burstsignaal) met de kleurenoscillator synchroniseert.

automatic regulation automatische regeling1. Spanningsregeling. Dit betekent dat in de voeding de uitgangs-

stroom constant wordt gehouden, ongeacht mogelijke variaties inde ingangsspanning of de belastingsweerstand.

2. Stroomregeling. Hierbij wordt in de voeding de uitgangsstroomautomatisch constant gehouden, ongeacht eventuele fluctuatiesvan de ingangsspanning of de belastingsweerstand.

automatic reset automatische reset1. Het zelf-regelende herstel van een circuit of een eenheid naar

een gespecificeerde of gedefinieerde (oorspronkelijke) toestand,bijvoorbeeld een terugkeer naar de rusttoestand.

2. Een circuit of een eenheid die automatisch naar een gespecifi-ceerde toestand terug kan keren.

automatic scanning automatische scan1. De automatische afstemming of de automatische aanpassing van een

circuit of systeem door het gehele frequentiebereik.2. De repeterende zwaaibeweging van een elektronenstraal in een

elektronenbuis.

automatic time switch automatische tijdschakelaarEen tijdsafhankelijk circuit of eenheid die een ander circuit ofandere eenheid opent of sluit aan het einde van een gespecificeerdtijdsinterval.

automatic tuning automatische afstemming

Een proces waarin een circuit zich zelf afstemt op een gespecifi-ceerde frequentie nadat het circuit een desbetreffende opdracht(commandosignaal) heeft ontvangen.

automatic voltage regulator automatische spanningsregelaarEen circuit dat de spanning van een voeding of de ingangsspanningvan een systeem constant houdt, ongeacht de belastingsweerstand ofde ingangsspanning van de voeding.

automation automatisering1. Het in werking houden van processen met behulp van automatische

(hulp)middelen.2. Het omzetten van een procedure, proces of apparaat naar een

automatische werkwijze.3. De theorie of techniek met behulp waarvan het automatische

verloop van processen kan worden vergroot of kan wordengerealiseerd.

4. Het onderzoeken, ontwerpen, ontwikkelen, en toepassen vanmethoden om processen zelfstandig werkend of zelfregelend temaken.

automaton automaatEen apparaat dat aan de hand van opgedragen of ingevoerde instruc-ties werkt.

auto tracking 1. automatisch volgen; 2. automatische meeloopEen methode waarmee de uitgangsspanningen van verschillendevoedingen tegelijkertijd kunnen worden bestuurd of geregeld.

autotransducer automatische omvormerEen soort magnetische versterker waarin de wikkelingen van devoeding eveneens als wikkelingen van de besturing fungeren.

auxiliary circuit hulpstroomkringEen circuit dat de hoofdstroomkring aanvult.

auxiliary contacts hulpcontactenContacten in schakelaars en relais die als aanvulling op dehoofdcontacten dienst doen en meestal door die hoofdcontactenworden geactiveerd.

auxiliary equipment hulpapparatuur1. Randapparatuur.2. Apparatuur waarop in geval van storingen terug kan worden

gevallen.3. Apparatuur die niet rechtstreeks door een (centrale) verwer-

kingseenheid wordt bestuurd.

auxiliary memory hulpgeheugenEen eenheid in een computer die het hoofdgeheugen aanvult ofvergroot.

auxiliary switch hulpschakelaar

1. Een standby schakelaar.2. Een schakelaar die in serie of parallel met een andere schake-

laar is verbonden.3. Een schakelaar die door een andere schakelaar wordt geactiveerd.

availability beschikbaarheidDe mate waarin een systeem of systeemelement gereed is om de voordat systeem of element uit te voeren taken of functies te kunnenverrichten.

average brightness gemiddelde helderheidDe gemiddelde helderheid van een TV-beeld of beeld van eenoscilloscoop.

average current gemiddelde stroomDe gemiddelde waarde van de wisselstroom die door een circuitstroomt. Deze is gelijk aan 0,637 (1 - 1/e) maal de maximale waardevan de stroom.

average power gemiddeld vermogenHet gemiddelde vermogen van een wisselstroomkring. In een weer-standcircuit is dit het kwadraat van de effectieve stroom maal deweerstand.

average pulse amplitude gemiddelde pulsamplitudeDe integraal of het gemiddelde van de pulsamplituden gedurende allemomenten waarop die puls optreedt of voorkomt.

average value gemiddelde waarde1. Het rekenkundige gemiddelde van twee of meer grootheden.2. Het meetkundige gemiddelde van twee of meer grootheden.3. Het harmonische gemiddelde van twee of meer grootheden.4. In het geval van een wisselstroom is dit de gemiddelde stroom,

spanning, of vermogen.

average voltage gemiddelde spanningDe gemiddelde waarde van de spanning in het geval van een wissel-stroom. Deze is gelijk aan 0,637 (1 - 1/e) maal de maximalespanning.

avigation avigatieDe term is een combinatie van de begrippen 'aviation' en 'navigati-on'. De term heeft betrekking op de navigatie van schepen envliegtuigen met behulp van elektronische apparatuur.

avionics avionicaDe term is een combinatie van de begrippen 'avionics' en 'electro-nics'. Het begrip omvat het ontwerp, de productie, en het gebruikvan elektronische eenheden en systemen voor de toepassing inruimtevoertuigen, vliegtuigen, en schepen.

B

b b1. Symbool voor susceptantie (ontvankelijkheid).2. Symbool voor de basis van een transistor.3. Afkorting van bar(ometer).

B B1. Symbool voor fluxdichtheid.2. Afkorting voor batterij.3. Symbool voor de basis van een transistor.4. Symbool voor de anodespanning of de hoofdspanning in een circuit

(moet van een teken zijn voorzien).

backbone 1. ruggegraat; 2. backbonea. Bij een lokaal netwerk is dit een meervoudige-brug ringconfigu-

ratie; dit is een zeer snelle verbinding waarmee de ringen doormiddel van bruggen zijn verbonden.

b. Bij een wijd lokaalnet is dit een zeer snelle verbinding waarmeeknooppunten of gegevenscentrales zijn verbonden.

c. Een gemeenschappelijke distributiefaciliteit die alle elektri-sche energie, gassen, chemicaliën, en andere benodigdheden aande verschillende sectoren van een geautomatiseerd systeem voorde verwerking van siliciumschijven levert.

back current sperrichtingsstroomDe meestal kleine stroom die door een in de sperrichting werkendejunctie van een pn-halfgeleider stroomt.

background achtergrond1. Het achtergrondbeeld op een monitor-, terminal- of televisie-

scherm.2. Achtergrondruis.

background control achtergrondregelingEen potentiometer in een TV-toestel die wordt gebruikt om hetgelijkstroomniveau van het kleurensignaal aan de ingang van eenbeeldbuis met drie elektronenkanonnen in te stellen.

background noise achtergrondruis1. Elektrische ruis die inherent is aan een bepaald circuit,

systeem of eenheid en die aanwezig blijft indien andere signalenontbreken.

2. In de akoestiek is dit het totaal van alle interferentiebronnenin een systeem die worden gebruikt om een signaal voort tebrengen, op te sporen, te meten, of vast te leggen, metuitzondering van de ruis die door het signaal zelf wordtgegenereerd.

backing store hulpgeheugen1. Een geheugeneenheid, anders dan het hoofdgeheugen. Bijvoorbeeld,

een magneetband- of magneetschijvengeheugen.2. Een geheugen dat een aanvulling vormt op het hoofdgeheugen of

een ander geheugen.3. Een geheugen dat de geheugenfunctie van een ander geheugen in

het geval van storingen over kan nemen.

back scatter achterwaartse verstrooiingDe in de richting van het zendstation terugwaartse verstrooiing vaneen golf. Dit verschijnsel is meestal het gevolg van reflecties vande golf die door bepaalde obstakels worden veroorzaakt.

back-to-back circuit rug-aan-rug gekoppeld circuitEen wisselstroom-besturingscircuit dat van thyristors of thyratro-nen gebruik maakt. Om beide delen (helften) van de cyclus van eenwisselstroom te kunnen laten passeren, zijn de buizen rug-aan-rugmet elkaar verbonden.

back-to-back connection rug-aan-rug verbindingEen rug-aan-rug verbinding (koppeling) van diodes of gelijkrich-ters, dat wil zeggen, de diode van de ene wordt met de kathode vande andere verbonden. Dit geschiedt om de beide helften van decyclus van een wisselstroom in bepaalde besturingscircuits tekunnen laten passeren.

back-to-back sawtooth rug-aan-rug zaagtandEen symmetrische zaagtandvormige golf waarin de helling van hetstijgende deel van de golf gelijk is aan dat van het afvallendedeel.

backup 1. backup; 2. reservea. Een systeem, eenheid, of faciliteit die kan worden gebruikt in

het geval van storing of het verlies van gegevens.b. Een element, zoals een circuit of component, dat kan worden

gebruikt om een gelijksoortig circuit of component in het gevalvan storing te vervangen.

back voltage sperspanning1. Spanning die door een inductor (smoorspoel) wordt opgewekt

indien een wisselstroom door de inductor stroomt.2. Een spanning die wordt gebruikt voor het op nul stellen van de

meter in een elektronisch voltmetercircuit.3. De omgekeerde spanning die op de junctie van een halfgeleider

wordt aangelegd.

backward current sperstroomStroom in een richting waarin deze niet of nauwelijks wordt doorge-laten.

backward-wave tube achterwaartsgerichte-golfbuisEen microgolfbuis die gelijksoortig is met de lopende-golfbuis. Debuis bevat een spiraalsgewijs gewikkelde transmissiedraad. Deelektronen hopen zich in de elektronenstraal op als gevolg van deinteractie tussen de elektronenstraal en het radiofrequente veldwaarbij een terugkaatsing aan de collector plaats vindt. In diesituatie bewegen de golven zich in achterwaartse richting van decollector naar de kathode waarbij de uitgangssignalen zich aan hetkathode-einde van de spiraalvormige transmissiedraad manifesteren.

bakelite bakelietEen plastic diëlektrisch materiaal. De chemische verbinding hiervanheet fenolformaldehydehars.

balance (to) (uit)balanceren1. Zie brug.2. Het op nul stellen van een brug of gelijksoortig circuit.3. Het nivelleren van belastingen, spanningen, of signalen tussen

twee circuits of componenten.

balance control balansregelingEen variabel component, zoals een spanningsmeter of variabelecondensator, dat wordt gebruikt om bruggen of luidsprekers tebalanceren.

balanced 1. uitgebalanceerd; 2. in evenwichtDezelfde impedantie ten opzichte van de aarde hebbend.

balanced amplifier gebalanceerde versterkerElke versterker die twee aftakkingen heeft die dezelfde impedantieten opzichte van de aarde hebben. Dit betekent dat over hetalgemeen de twee aftakkingen tegengestelde fasen hebben.

balanced circuit gebalanceerd circuit1. Een circuit waarvan het elektrische midden geaard is.2. Een brugcircuit die zich in de nultoestand bevindt.

balanced filter gebalanceerd filterEen filter dat uit identieke secties bestaat waarvan één van diesecties in elk half deel van een zich in evenwichtstoestandbevindend systeem is opgenomen, op dezelfde wijze als waarop ditbij een gebalanceerde lijn het geval is.

balanced line gebalanceerde lijnEen paar parallel naast elkaar gepositioneerde draden met eenuniform-karakteristieke impedantie omdat de twee draden uitdezelfde stof bestaan, dezelfde diameter hebben en een constanteafstand ten opzichte van elkaar hebben. In een gebalanceerde twee-draads lijn hebben de stromen in de twee geleiders dezelfdeamplitude en tegengestelde fasen.

balanced network gebalanceerd netwerkEen netwerk dat bestemd is om als een gebalanceerde transmissielijnte worden gebruikt. Het wordt gekenmerkt door terminals (eindpun-ten), die beiden dezelfde impedantie ten opzichte van de aardehebben.

balanced transmission line gebalanceerde transmissielijnEen transmissielijn waarvan de terminals (eindpunten) symmetrischten opzichte van de aarde zijn.

balanced-wire circuit gebalanceerd-draadcircuitEen circuit of een geleidend systeem met identieke helften die

symmetrisch ten opzichte van de aarde en andere geleiders zijn.

balun balunDe term is een combinatie van 'balanced' en 'unbalanced'. Een balunis een transformator die wordt gebruikt om gebalanceerde lijnen,zoals getwiste kabels, met niet-gebalanceerde lijnen, zoalscoaxiale kabels, te verbinden door de elektrische karakteristiekenvan beide met elkaar in overeenstemming te brengen.

band band1. Een continu frequentiebereik dat over het algemeen tussen de

laagste en hoogste frequentie (of golflengte) wordt gedefi-nieerd, zoals hoogfrequent (HF) waarvan de laagste frequentie 3MHz en de grootste 30 MHz is.

2. Een groep sporen op een magneetschijf.

bandpass banddoorlaat1. De grenzen van de frequentie waartussen in een eenheid of een

circuit wisselstroomenergie met een verwaarloosbaar verlies kanworden overdragen.

2. De eigenschap bezittend om signalen met een gegeven frequentieof frequentieband door te laten en dit niet voor signalen metandere frequenties toe te staan.

bandpass amplifier (band)doorlaatversterkerEen versterker die zodanig is afgeregeld dat het slechts frequen-ties die tussen gespecificeerde grenzen in liggen, doorlaat enversterkt.

bandpass filter (band)doorlaatfilterEen filter dat zodanig is ontworpen dat het signalen in eengespecificeerde frequentieband met een verwaarloosbaar verliesdoorlaat en alle andere signalen verwerpt.

bandswitching bandschakelingIn een ontvangst- of zendeenheid of een testapparaat heeft de termbetrekking op het proces waarmee zelfstandig werkende circuits vanhet ene frequentiespectrum naar een ander kunnen worden overgescha-keld.

bandwidth bandbreedteHet verschil tussen de twee grensfrequenties van een band. Ditwordt uitgedrukt in hertz (Hz).

bank bankEen serie gelijksoortige componenten die gelijktijdig (parallel) ofna elkaar (in serie) worden gebruikt. Een voorbeeld van eendergelijke bank is een weerstandsbank.

bar: b 1. bar; 2. baar1a. De eenheid van druk in het cgs-systeem. Het komt overeen met

105 pascal per vierkante centimeter.

1b. Een horizontale of verticale lijn die op een beeldscherm wordt

geprojecteerd en die meestal wordt gebruikt om de lineairedimensies van het beeld te kunnen controleren.

2a. Een dikke plaat van piëzo-elektrisch materiaal.2b. Een massieve metalen geleider die meestal niet geïsoleerd is.2c. Een siliciumstaaf waaruit halfgeleiders kunnen worden gefabri-

ceerd.

barium bariumEen metaalelement met atoomgetal 56 en atoomgewicht 137,36. Bariumkomt in bepaalde samenstellingen voor en wordt gebruikt als eendiëlektrische stof.

barium-strontium oxide bariumstrontiumoxideDe gecombineerde oxiden van barium en strontium die als eengecombineerde afdeklaag (emissielaag) van de kathoden vanvacuümbuizen wordt gebruikt met het doel de emissies van elektronenbij relatief lage temperaturen te vergroten.

barium strontium titanate bariumstrontiumtitanaatEen samenstelling bestaande uit barium, strontium, zuurstof, entitaan dat als een keramisch diëlektrisch materiaal kan wordengebruikt. Het bezit ferro-elektrische eigenschappen en kenmerktzich verder door een hoge diëlektrische constante.

barium titanate bariumtitanaatEen keramisch materiaal dat als diëlectricum in keramischecondensatoren wordt gebruikt. Het heeft een grote diëlektrischeconstante en een bepaalde hoeveelheid ferro-elektriciteit.

bar meter baarmeterEen meter waarop de waarde van een grootheid kan worden afgelezen,zoals de waarde van de signaalsterkte. De aflezing geschiedt metbehulp van incrementele eenheden waarbij gebruik wordt gemaakt vaneen LED- of LCD-console of -scherm.

bar pattern streeppatroonEen patroon van horizontale en/of verticale lijnen of balken die ophet scherm van een TV-apparaat worden afgebeeld en die kunnenworden gebruikt voor het afregelen van de horizontale en verticalelineariteit van het beeld.

barrier barrière1. Een isolerende laag die tussen de twee geleiders of terminals

van een diëlektrisch pad wordt geplaatst om de lengte van datpad te vergroten.

2. Een gebied in de pn-junctie van een halfgeleider.

base 1. basis; 2. grondtal1a. Het middendeel in een bipolaire transistor (de elektrode)

tussen de emitter en de collector. De basis dient meestal alsde invoer of het besturende element van de transistor.

1b. Een stof die in een wateroplossing tot een dissociatie leidt enhydroxylionen vormt.

1c. Een niet-verplaatsbare installatie die voor radioverbindingenen -communicaties wordt gebruikt.

2a. Een getal dat net zo vaak met zichzelf wordt vermenigvuldigdals door een exponent wordt aangegeven.

2b. Het getal of de constante op basis waarvan logaritmen wordenberekend.

2c. Het grondtal van een talstelsel, zoals 10 voor het decimalestelsel.

baseband basisband1. De frequentieband van het modulerende signaal in een zendappa-

raat. Deze is meestal gelijk aan het bereik van de spraakfre-quenties.

2. Bij het moduleren van signalen is dit de frequentieband diewordt bezet door het totaal van de verzonden signalen in hetgeval dat deze eerst wordt gebruikt voor het moduleren van eendraaggolf.

base current basisstroomDe stroom die door de basiselektrode van een bipolaire transistorstroomt.

base electrode basiselektrodeDe elektrode van een bipolaire transistor die zich tussen deemitter en de collector bevindt. De basis dient meestal als deingang of het besturende element van de transistor. Zie eveneensbasis (base), punt 1a.

base element basiselement1. Basiselektrode.2. Eén van de basismetalen, zoals ijzer of tin, dat als onedel

metaal wordt gekarakteriseerd.

base frequency basisfrequentie1. De belangrijkste of hoofd-frequentie in een golf.2. De operationele frequentie van een zendstation.

base line 1. basislijn; 2. voetlijn1. Een referentielijn die de nul-spanning in een oscilloscoop

aangeeft.2. De denkbeeldige lijn in een tekenfamilie waarop de onderkant van

elk teken wordt afgestemd.

base materiaal 1. grondstof; 2. basismateriaal1. Uitgangsmateriaal, ruwe stof, of ruw materiaal.2. Het diëlektrische materiaal dat als een substraat voor het

bedradingspatroon in gedrukte-bedradingspanelen wordt gebruikt.

base pin basispenEén van de rechtopstaande, op een tand gelijkende pen (terminal) ineen elektrisch of elektronisch component dat wordt gebruikt om hetcomponent op een gemakkelijke wijze in een houder, fitting ofcontactvoetje (socket) te kunnen plaatsen. Het kan worden beschouwd

als een begeleidingspen en kan eveneens als verstevigende steunpendienen.

base resistance basisweerstandDe externe weerstand die aan de basis van een bipolaire schakelingwordt bevestigd. In een normale emitterkring is de basisweerstandequivalent met de roosterweerstand van een buisversterker en depoortweerstand van een veldeffecttransistor-versterker.

base voltage basisspanningDe spanning (het voltage) in de basiselektrode (basis of elektrode)van een bipolaire transistor.

batch fabrication process seriefabricageprocesDe vervaardiging van eenheden in één enkele partij. Daarbij wordenmaterialen met een uniforme kwaliteit gebruikt. Zo vindt defabricage van een groot aantal halfgeleiderproducten plaats metbehulp van zorgvuldig bestuurde en beheerste identieke processenwaarbij van één partij halfgeleidermateriaal gebruik wordt gemaakt.

battery: B of BA 1. batterij; 2. accuEen eenheid die uit meerdere cellen bestaat en die gelijkstroom metbehulp van een elektro-chemische reactie opwekt. Een batterijbestaat uit een groep cellen die in serie zijn geschakeld enafhankelijk van het aantal cellen en de capaciteit van de celleneen bepaald voltage oplevert of in parallel zijn geschakeld en(eveneens afhankelijk van het aantal cellen en de capaciteit van decellen) een bepaalde stroom oplevert. Ook is het mogelijk datcellen deels in serie en deels parallel zijn geschakeld of dat debatterij een gewenst voltage en een gespecificeerde stroomoplevert.

battery charger batterij(op)lader1. Een gelijkstroom-voedingsbron die kan worden gebruikt om een

batterij met behulp van een wisselspanning op te laden.2. Een combinatie van een motor en een generator die voor hetzelfde

doel als genoemd onder 1. kan worden gebruikt.3. Een combinatie van zonnecellen of andere omvormers die een

batterij op kunnen laden zonder dat daarbij van een elektrischeenergiebron gebruik wordt gemaakt.

battery life levensduur van een batterij (accu)1. De capaciteit van een batterij uitgedrukt in ampère/uur of

watt/uur.2. Het aantal malen dat een batterij kan worden opgeladen voordat

deze totaal onbruikbaar is geworden.

baud baudDe eenheid waarin de transmissiesnelheid van een telefoon- oftransmissielijn wordt uitgedrukt. Bij de verzending van binairesignalen is een baud gelijk aan de overdracht van één bit perseconde. Zie ook Baudotcode.

Baudot code BaudotcodeEen code die kan worden gebruikt om gegevens te verzenden. Vijfbits stellen in deze code één teken voor. De code wordt toegepastbij bepaalde telex-apparaten, waarbij start- en stoptekens aan decode worden toegevoegd. J.M. Emile Baudot was een Frans wetenschap-per die leefde van 1845 tot 1903.

bead kraal1. Een kleine poreuze ring die als een passieve ontkoppelings-

smoorspoel kan worden gebruikt door dit over de ingangsvoedings-draden van een klein circuit te schuiven.

2. Een magnetisch geheugenringetje in de matrix van een ferriet-kern.

3. Een programmamoduul dat een specifieke functie moet verrichten.

beam straal1. Het min of meer smalle stralingspatroon dat van een antenne

afkomstig is.2. Een gerichte antenne.3. Een stroom of wolk elektronen die door een kathode in een

elektronenbuis worden geëmitteerd.

beam current straalstroomDe stroom van de elektronen in het stralingsveld van een kathode-straalbuis.

beam deflection straalafbuigingHet veranderen van de richting van de elektronenstraal in eenkathodestraalbuis (televisiebuis).

beam-deflection tube straalafbuigingsbuisEen buis waarin een elektronenstraal tussen de normale kathode eneen aantal andere platen (anoden) kan worden geschakeld.

beam deflector straalafbuigerEen deflectieplaat (anode) in de buis van een oscilloscoop.

beam lead 1. beam-lead; 2. straaldraadEen relatief dikke en sterke draad in een geïntegreerde schakelingdie in contact wordt gebracht met (wordt neergeslagen op) delen vanhet dunne-film circuit. Het zorgt voor een hechtere verbinding dande verbindingen van het dunne-film circuit.

beam-lead isolation 1. beam-lead isolatie; 2. straaldraadisolatieDe term verwijst in een geïntegreerde schakeling naar de verminde-ring van de gedistribueerde (elektrische) capaciteit en andereinteracties door in dit circuit van beam-leads gebruik te maken.

beam power tube straalconcentratiebuisEen tetrode of pentode waarin speciale afbuigplaten de elektronentijdens de passage van kathode naar plaat in stralen concentreren.Deze werking vergroot de plaatstroom bij een gegeven plaatspanningaanzienlijk.

beam splitter straalsplitserEen eenheid die wordt gebruikt om een lichtstraal in componenten opte splitsen. Dit kan onder andere met behulp van een doorzichtigespiegel worden gerealiseerd, waarbij een deel van de straal wordtdoorgelaten en een ander deel wordt gereflecteerd.

beat frequency zwevingsfrequentieDe frequentie die het resultaat is van twee signalen die elk eenverschillende frequentie hebben. De zwevingsfrequentie is gelijkaan de absolute waarde van het verschil van die frequenties.

beating zweving1. De combinatie van signalen met verschillende frequenties.2. Het jengelende geluid dat men hoort indien twee geluidsfrequen-

ties die dicht bij elkaar liggen en nagenoeg dezelfde amplitudehebben, tegelijkertijd worden uitgezonden.

benchmark 1. referentiepunt; 2. referentiemaat1. Een punt van waaruit metingen kunnen worden verricht.2. Een standaard die wordt gebruikt om daar de prestaties van

producten of systemen aan te toetsen.

bench test referentietest Een uitgebreid onderzoek naar de prestaties en het gedrag van een(deel van een) apparaat of systeem. Dit onderzoek wordt uitgevoerdin een testlaboratorium of kwaliteitslaboratorium en wordt meestaluitgevoerd om een optredende fout in het apparaat of systeem tevinden of de betrouwbaarheid ervan te controleren.

beryllium berylliumEen metaalelement met atoomgetal 4 en atoomgewicht 9,013. Berylliumkomt in verschillende diëlektrische materialen en legeringen voordie in de elektronica worden gebruikt.

Bessel functions BesselfunctiesFuncties waarin de periodieke harmonische elektrische verschijnse-len worden weergegeven. De functies zijn een oplossing van dediffertiaalvergelijkingen van de vorm:

x2(dy2/dx2) + x(dy/dx) + (x2 - �

2)y = 0

Deze functies worden eveneens met de naam cilindrische functiesaangeduid. Friedrich Wilhelm Bessel (1874 - 1947) was een Duitsastronoom.

beta bètaDe momentane versterking van een bipolaire transistortrap met eengemeenschappelijke emitter. Het is de verhouding van de geïnduceer-de verandering van de collectorstroom en de aangelegde spanning vande basisstroom.

beta particles bèta-deeltjesZeer kleine radio-actieve sub-atomaire deeltjes die te vergelijkenzijn met het elektron en die door bepaalde radio-actieve materialenworden geëmitteerd.

beta zinc silicate phosphor bèta-zinksilicaatfosforEen fosforescerende stof die wordt gebruikt voor het aanbrengen vaneen fosforescerende laag op het scherm van een kathodestraalbuis.De stof heeft een groen-gele kleur.

bias 1. voorspanning; 2. instelstroom; 3. gemiddelde afwijking; 4.bias 1. Elke parameter waarvan de waarde op een vooraf bepaald niveau

kan worden ingesteld (gezet) om een drempel of een bepaaldeoperationele conditie van een (be)werking of werkwijze tespecificeren. Over het algemeen wordt de term in samenhang metstromen en spanningen (instelstromen en instelspanningen)gebruikt, maar het is ook mogelijk andere parameters (elektri-sche capaciteit, weerstand, verlichting, magnetische intensiteitenzovoort) in de context van deze term te gebruiken.

2. Zie punt 1.3. Een systematische afwijking van een referentiewaarde.4. Zie punt 1.

bias current instelstroomEen regelmatige en constante stroom waarmee een operationeledrempel of operationele conditie van de werking van een circuit ofandere eenheid (transistor, diode, magnetische versterker) wordtgespecificeerd.

bias distortion voorspanningsvervormingEen vervorming die het gevolg is van de werking van een buis of eentransistor met een foutieve voorspanning. De responsie van deeenheid wordt hierdoor niet-lineair.

bias voltage voorspanningEen stabiele spanning waarmee de operationele drempelwaarde of deoperationele conditie van de werking van een circuit of een eenheid(vacuümbuis, transistor) kan worden ingesteld.

bidirectional 1. bi-directioneel; 2. in twee richtingenHet uitzenden (uitstralen) naar of het ontvangen van signalenvanuit twee tegengestelde richtingen. Ontvangen en uitzenden vindenmeestal langs de twee tegengestelde richtingen plaats.

bidirectional bus tweerichtingenbusEen gegevenspad in een computer waarlangs zowel de ingangs- als deuitgangssignalen worden geleid.

bidirectional current tweerichtingenstroomEen stroom die in twee tegengestelde richtingen kan vloeien.

bifurcated contact gesplitst contactEen contact met vertakkingen waarvan de delen als parallellecontacten werken. Het doel hiervan is de verhoging van de betrouw-baarheid.

bilateral 1. tweezijdig; 2. bilateraal

Elke grafische voorstelling (grafiek) die ten opzichte van deoorsprong symmetrisch is. Een kromme in een dergelijke grafiekgeeft de symmetrie op een gespiegelde wijze ten opzichte van delijn y = -x weer.

bilateral amplifier tweezijdige versterkerEen buis- of transistorversterker die in elke richting met dezelfdekwaliteit zendt en ontvangt. Dat betekent dat de ingangen enuitgangen naar believen kunnen worden verwisseld.

bimetal bimetaalEen vereniging van twee ongelijksoortige metalen. Dat geldt metname het feit dat die metalen een verschillende uitzettingscoëffi-ciënt hebben. De twee metalen zijn meestal over de gehele lengte enbreedte aan elkaar gelast. Bimetalen buigen bij verhitting ofafkoeling. Dit kan een elektrisch contact bewerkstelligen en op diewijze kan een bimetaal als thermostaat fungeren.

binding bindingHet toewijzen of verbinden van systeemfaciliteiten aan taken offuncties. Deze toewijzing of verbinding vindt plaats voordat detaken of functies worden uitgevoerd.

binistor binistorEen schakeleenheid van halfgeleidermateriaal die twee stabieletoestanden kent en eveneens een negatieve weerstand bezit.

bipolar bipolairEen halfgeleider die twee stelsels polen heeft. In een conventione-le transistor is er sprake van een stel polen tussen de basis en decollector en een andere tussen de basis en de emitter.

bipolar transistor bipolaire transistorEen transistor met twee juncties die de vorm van een pnp of een npn'sandwich' heeft. Dergelijke transistoren werken op basis van detoegevoerde stroom. Dit in tegenstelling tot veldeffecttransistorendie op basis van de aangelegde spanning werken. In de bipolairetransistoren kan zowel van de geleiding van elektronen als vangaten sprake zijn.

biquinary code biquinaire codeEen talstelsel waarin de waarde van het grondtal afhankelijk van deplaats van de cijfers is. Het biquinaire talstelsel kent tweegrondtallen: 2 en 5. Bij dit talstelsel wordt van een decimaalgetal elk decimale cijfer als de som van twee cijfers beschouwd.Van die twee cijfers is het linkercijfer binair (0 of 1) met hetgrondtal 5, terwijl het rechtercijfer de eenheden met de waarden 0tot en met 4 voorstelt.

bismuth bismutEen metaalelement met atoomgetal 83 en atoomgewicht 209.

bistable bistabiel

Twee stabiele toestanden bezittend.

bistable device bistabiele eenheidElke eenheid, zoals een flip-flop, die twee stabiele toestandenkent en die zonder beperkingen van de ene toestand naar de anderekan worden geschakeld.

bistable multivibrator bistabiele multivibratorschakelingEen schakeling die, zolang de voeding aanwezig is, permanent éénbit opslaat. Een dergelijke schakeling kent twee stabiele toestan-den: 0 en 1.

bistable relay bistabiel relaisEen relais dat twee stabiele toestanden kent: open en gesloten.Opeenvolgende activerende pulsen openen en sluiten het relais,terwijl twee tegelijkertijd optredende pulsen het relais in eengespecificeerde toestand plaatsen.

bistate tweevoudige toestandTwee toestanden bezittend.

bit bitCombinatie van de termen 'binary' en 'digit'. Een bit heeft slechtstwee waarden: 0 of 1. Over het algemeen zijn er acht bits nodig omeen getal of een letter of enig ander leesteken voor te stellen.

bit rate bitsnelheidDe snelheid waarmee bits worden verzonden. Dit wordt gewoonlijkuitgedrukt in bits per seconde (bps).

bit-slice 1. bit-slice; 2. bitplakjeEen geïntegreerde schakeling die een gedeelte van een verwerkings-eenheid bevat.

bit-slice processor bit-slice processorEen microprocessor waarvan de lengte (capaciteit) van de woorden ofde bytes met behulp van meerdere onderling gekoppelde kleinereprocessoren wordt gerealiseerd, bijvoorbeeld een eenheid met eenwoordlengte van 16 bits woorden die met behulp van acht 2-bitslices wordt gerealiseerd.

black box zwarte doos1. Elke doos of elk blok dat in een analyse- of syntheseproces kan

worden toegepast zonder dat de inhoud van de doos of het bloknoodzakelijkerwijs bekend behoeft te zijn.

2. Elke functionele eenheid waarvan de operationele eigenschappenbekend zijn en die in een in ontwikkeling zijnd systeem kanworden opgenomen.

3. Elk deelcircuit dat naar behoefte kan worden gespecificeerd voorwat betreft de bekende of voorgeschreven te leveren prestaties,maar waarvan de structuur niet bekend behoeft te zijn.

blackout blackout

1. Het compleet wegvallen van spanning of de algehele afwezigheidvan signalen.

2. Het wegvallen van het gehele beeld op het scherm van eentelevisietoestel, een monitor, of een oscilloscoop.

blank blank1. Gedeelte van een gegevensdrager waarin geen gegevens zijn

opgenomen of vastgelegd.2. Een locatie (zoals een teken of een spatie) die wordt gebruikt

voor verificatiedoeleinden.3. Een piëzo-elektrische plaat die uit een kwartskristal is

gezaagd, maar die nog niet zodanig is afgewerkt dat de plaat metde gewenste frequentie kan werken.

4. Een siliciumwafel die uit een grotere plak is gesneden maarslechts de doteerstof(fen) bevat.

blank (to) onderdrukken1. Het onderdrukken of interrumperen van een signaal of een

elektronenstraal.2. Het onderdrukken van het afbeelden van het geheel of een deel

van een beeld.

blank wire blanke draadMagnetische opnamedraad die nog niet voor enige opname is gebruikten derhalve vrij van ruis is.

bleeder vaste-lastweerstandEen weerstand die permanent wordt gebruikt om de stroom van geladencondensatoren af te voeren. Een dergelijke weerstand regelt hetinitieel gedefinieerde spanningsniveau van een voeding(sbron) ofeen signaalbron en doet derhalve dienst als een soort veilig-heidsklep.

block blok1. Een groep woorden met gegevens of getallen.2. Een groep geheugenplaatsen.3. Een circuit dat als een te identificeren eenheid werkt.4. Het symbool van een circuit in een blokschema.5. Een verzameling aaneengesloten records.6. Een tekstdeel.7. De gegevenseenheid die tussen een toepassingsprogramma en een

terminal wordt verzonden.8. Een onderdeel van een spoor op een diskette.

block diagram blokschemaEen vereenvoudigd schema van een elektronisch systeem waarin dedelen van het systeem (modulen, combinaties van functies) alsonderling verbonden functionele twee-dimensionale blokken wordenvoorgesteld. Daarbij zijn alle details betreffende bedradingen enfuncties weggelaten.

blocking action blokkeringHet (meestal abrupt) onderbreken of verhinderen van de werking van

een circuit. Dit geschiedt door een interne actie van het circuitof door middel van een extern toegevoerd signaal. Zo kan de werkingvan een versterker worden geblokkeerd door een ingangssignaal ofdoor een excessief grote terugkoppeling die voor een overbelastingvan de ingang van de versterker zorgt.

blocking capacitor spercondensatorEen elektrische condensator die in een circuit wordt geplaatst omde doorgang van een gelijkstroom te verhinderen en een wisselstroomop gemakkelijke wijze door te laten.

blocking circuit sperschakelingSchakeling waarmee een elektrische stroom kan worden geblokkeerd.

board bord1. Een paneel dat stekerbussen bevat.2. Een prentpaneel (printed circuit board).

bond (ver)binding1. Een gebied waarin twee of meer items stevig met elkaar zijn

verbonden.2. De aantrekkingskracht die atoomdeeltjes of sub-atomaire deeltjes

of een groep van dergelijke deeltjes onderling bindt.

bond (to) binden1. Het leggen van (ver)bindingen tussen de aangrenzende atomen in

een kristalhoudend materiaal, zoals een halfgeleider.2. Het aan elkaar lassen, lijmen of op andere wijze stevig

verbinden van geleidende oppervlakken voor het realiseren vaneen lekvrij en sterk geleidend continuüm.

bonding verzorgen van een (ver)bindingZie binden (to bond).

Boolean add Booleaanse optellingEen logische bewerking die de eigenschap heeft dat indien P, Q enR beweringen zijn, de Booleaanse optelling van P, Q en R geldig isindien tenminste één van die beweringen 'waar' is en ongeldigindien alle beweringen 'onwaar' zijn. George Boole (1815 - 1864)was een Engels wiskundige wiens werk The Mathematical Analysis ofLogic in 1847 de basis vormde voor de moderne wiskundige logica.

Boolean algebra Booleaanse algebraLeer van de symbolische logica die in de moderne digitale computer-technologie wordt toegepast.

Boolean calculus Booleaanse calculusEen vorm van de Booleaanse algebra waaraan de tijd als extraparameter is toegevoegd.

Boolean function Booleaanse functieEen functie in de tak van de wiskundige logica waarbij van deBooleaanse algebra of calculus gebruik wordt gemaakt. Het aantal

mogelijke waarden van de functie en elk van de daarbij behorendeonafhankelijke variabelen bedraagt twee.

Boolean logic Booleaanse logicaTweewaardige logica.

Boolean operation Booleaanse bewerking1. Een bewerking waarbij elk van de opdrachtelementen en het

resultaat één van twee waarden aan kan nemen.2. Een bewerking die de regels van de Booleaanse algebra volgt.

booster 1. opjager; 2. booster1. Elke eenheid die kan worden gebruikt om de amplitude van een

signaal of de spanning van een energiebron te vergroten.2. Een RF-versterker die voor de ingang van een televisie-ontvanger

wordt geplaatst.

bootstrap bootstrap1. Een techniek die in een eenheid of een proces kan worden

toegepast met het doel een bepaalde toestand in die eenheid ofdat proces te creëren met behulp van acties die door de eenheidof het proces zelf (kunnen) worden uitgevoerd.

2. Een programmadeel dat wordt gebruikt om een computer op testarten.

bootstrap circuit 1. bootstrapcircuit; 2. impedantie-vergrotendcircuitEen specifieke vorm van een volgcircuit met een zeer hoge ingangs-impedantie. De belangrijkste eigenschap van het circuit is deterugvoer van de weerstand van het besturingselement naar eenaftakking op de weerstand van het kathode-element. Deze techniekkan worden gebruikt in buizen en transistoren en ontleent de naamaan het feit dat een dergelijk circuit de ingangsimpedantie metbehulp van een eigen bootstrapprocedure op kan voeren.

boric acid boorzuurEen verbinding die in wisselende situaties in de elektronica wordtgebruikt en wel speciaal als een elektrolyt in elektronischecondensatoren.

boron boriumEen metaalelement met atoomgetal 5 en atoomgewicht 10,82. Borium iseen veel gebruikt element dat als doteringsstof in de halfgeleider-fabricage wordt toegepast.

boundary 1. grens; 2. begrenzing1. In een polykristallijn is dit het gebied dat het contact tussen

twee aangrenzende kristallen definieert.2. Het gebied in een halfgeleider waar de lagen die verschillende

polariteiten hebben (zoals de n- en p-lagen) aan elkaar grenzen.

B plus B+1. De positieve gelijkspanning die voor bepaalde elektroden van

buizen, transistors enzovoort nodig is.2. De positieve terminal (aansluitpunt) van een voeding die de

gelijkstroomenergie met een hoog voltage levert of opwekt.

braid gevlochten netwerkEen gewoven netwerk van kleine metalen draden dat voor het makenvan verbindingen met de aarde wordt gebruikt. Het netwerk ismeestal met behulp van koperen geleiders gemaakt. De grotereoppervlakte/volume verhouding van het netwerk zorgt voor eentoegenomen geleiding ten opzichte van een geleider die dezelfdedwarsdoorsnede heeft.

branch 1. tak; 2. aftakking1. Een directe verbindingsweg tussen twee aangrenzende knooppunten

in een netwerk.2. Elk afzonderlijk pad in een circuit. Een tak kan uit een serieel

pad, een parallel pad, een serieel-parallel pad, of uit eencombinatie van deze drie mogelijkheden bestaan.

3. Een deel van een netwerk dat als een schakeling met tweeeindpunten of -stations kan worden beschouwd. Het bestaat uiteen schakelelement of een combinatie van schakelelementen.

branch circuit vertakt circuitEen groep vertakkingen die als één enkele uitgang van een voedings-lijn met een wisselspanning dienst doet. De binnenverlichting vaneen ruimte bestaat meestal uit een vertakt circuit aangezien veellichtpunten in een circuit zijn opgenomen dat door één zekering,circuit of stroomonderbreker wordt bestuurd.

breadboard broodplankEen van gaten voorzien bord (paneel), een chassis, of anderraamwerk waarop elektronische en elektrische componenten kunnenworden gemonteerd en snel kunnen worden bedraad ten behoeve van eenvoorlopige test van het later met behulp van prenttechnieken ofhalfgeleidertechnieken te realiseren circuit of systeem. Dit kanals een prototype-circuit worden beschouwd.

breadboard model broodplankmodel1. Het voorlopige model van een elektronische eenheid waarvan de

elektrische en elektronische functies met behulp van discretecomponenten op een broodplank worden gemonteerd en bedraad.

2. Elk elektronisch of elektrisch prototype.

break 1. onderbreking; 2. verbreking1. Een open circuit.2. Het woord 'break' dat de wens aangeeft om op een golflengte uit

te gaan zenden die reeds bezet is.

break (to) 1. onderbreken; 2. verbreken1. Het onderbreken van de normale werking van een circuit.2. Het onderbreken van het zendende gedeelte van een circuit en het

overnemen van de besturing van het ontvangende gedeelte.

breakdown 1. storing; 2. doorslag; 3. opdeling1. Een storing of een defect in een circuit of eenheid die meestal

het gevolg is van een te hoge spanning of stroom. Een plotselingtoegenomen spanning behoeft echter niet altijd tot een storingte leiden of een indicatie van een defect te zijn.

2. Een plotselinge toename van de stroomsterkte.3. Het scheiden van een probleem in een elektronische eenheid of

een project in de samenstellende delen met het doel daarmee eensnellere oplossing van dat probleem te kunnen realiseren.

breakdown voltage doorslagspanning1. De spanning waarbij een stroom plotseling met een destructieve

hoeveelheid door een diëlectricum vloeit.2. De spanning waarbij een gas plotseling ioniseert.3. De spanning waarbij de omgekeerde stroom van een halfgeleider-

junctie plotseling zeer groot wordt.

Brewster's law wet van BrewsterDe wet van Brewster stelt dat in elke diëlektrische reflector derelatie tussen de brekingsindex gelijk is aan de tangent van depolariserende hoek. Sir David Brewster (1781 - 1868) was een Schotsnatuurkundige.

bridge brug1. Een functionele eenheid die twee lokale netwerken verbindt

waarbij gebruik wordt gemaakt van dezelfde logische verbindings-besturingsprocedure, maar die wellicht verschillende toegang-besturingsprocedures hebben. Een brug verbindt netwerken ofsystemen met dezelfde of gelijksoortige architecturen.

2. Een netwerk dat meestal vier 'componentarmen' heeft, die zodanigonderling zijn verbonden dat een ingangssignaal parallel overtwee takken kan worden aangelegd en een uitgangssignaal van tweepunten, die elk op één van de parallelle takken is gelegen, kanworden onttrokken. Bij een bepaalde toestand van de vier armenvan het circuit zijn de spanningen van de twee uitgangspuntengelijk en is de uitgangsspanning dus nul. De brug wordt dangebalanceerd genoemd.

3. Een circuit zoals beschreven onder punt 2. dat voor elektrischemetingen wordt gebruikt.

4. Een geluids- of servo-versterkingssysteem waarin de bekrachti-ging vanuit twee tegenovergestelde gepolariseerde uitgangen, diegeen van beide een aardpotentiaal hebben, wordt gestuurd.

bridge feedback teruggekoppelde brugEen combinatie van een teruggekoppelde stroom en een teruggekoppel-de spanning in een versterkerkring. De term ontleed haar naam aanhet feit dat in het teruggekoppelde circuit de terugkoppelweer-standen en de uitgangsweerstand van de versterker een brug met vierarmen vormen.

bridge generator bruggeneratorDe voedingsbron (batterij of oscillator) die het signaal genereertvoor een brug die voor elektrische metingen wordt gebruikt.

bridge input circuit brug-invoercircuitEen analoog circuit dat wordt gebruikt voor de besturing vanprocessen. Het aftast- of voelercomponent van het technische procesbevindt zich in het ene deel van het circuit en de referentiecompo-nenten in de andere.

bridging amplifier lijndistributieversterkerEen versterker waarvan de ingangsimpedantie dusdanig groot is datde versterker met een lijn kan worden verbonden terwijl daarbij vanenig merkbare verstoring geen sprake is.

bridging gain brugversterkingDe versterking van een lijndistributieversterker. Deze versterkingwordt uitgedrukt als de verhouding (in decibels) van het vermogendat in de versterker wordt ontwikkeld en het vermogen van devoeding waarmee de ingangsaansluitpunten van de versterker zijnverbonden.

bridging loss brugverzwakkingEen verzwakking die het gevolg is van een aftakking van de energieof stroom voor een luidspreker of microfoon, of een andere omvormerdoor een weerstand, condensator, of inductor.

brightness helderheid1. Een eenheid van licht of verlichting. Het is het aantal

candela's (kaarsen) per vierkante meter.2. De hoeveelheid licht die loodrecht door een oppervlak per

eenheid van dat oppervlak wordt geëmitteerd. Dit licht kanworden uitgestraald of gereflecteerd.

British thermal unit: BTU Britse eenheid van warmteDe hoeveelheid warmte die nodig is om de temperatuur van een pond(pound) water met 1 graad Fahrenheit te doen stijgen bij eenomgevingstemperatuur die iets groter is dan 39 graden Fahrenheit.

broadband 1. breedbandkanaal; 2. breedband1. Een communicatiekanaal met een bandbreedte die groter is dan die

van een telefoonverbinding, waardoor een snellere transmissiemogelijk is.

2. Een band die een duidelijk waarneembare of herkenbare bredebandbreedte ten opzichte van andere circuits of eenheden van eenbepaald type heeft.

broadband amplifier breedbandversterkerEen versterker die een zeer grote frequentieresponsie bezit.Voorbeelden van breedbandversterkers zijn instrumentversterkers envideoversterkers.

broadcast uitzending1. Een RF-transmissie van een signaal dat een bepaalde intelligen-

tie (informatie) bezit en dat aan een groot aantal ontvangststa-tions wordt verstuurd of aangeboden.

2. De gelijktijdige verzending van signalen (of gegevens) naar een

aantal bestemmingen.

bromine bromiumEen niet-metaal element uit de halogeen-familie. Het element heefteen atoomgetal van 35 en een atoomgewicht van 79,92.

bronze bronsEen legering van koper en tin. Brons wordt in de vervaardiging vanverschillende elektronische producten gebruikt.

bubble memory magneetbellengeheugenEen geheugen waarin de gegevens door microscopisch kleine magneti-sche gebieden of domeinen worden gerepresenteerd. Een dergelijkgeheugen is niet vluchtig; het houdt de gegevens vast nadat devoeding is uitgeschakeld.

buffer buffer1. Een versterker die hoofdzakelijk wordt gebruikt om twee punten

met ongelijke impedanties op elkaar af te stemmen en in eencascadesysteem een trap van de volgende trap te isoleren om opdie wijze een niet gewenste interactie tussen die twee tevoorkomen.

2. Een opslag- of geheugenplaats in een digitale computer waartijdelijk gegevens worden opgeslagen tijdens de overdracht vandie gegevens om op die wijze verschillen in de snelheden van degegevensstromen op te vangen.

3. Een volgtrap die wordt gebruikt om een aantal poorten aan tedrijven zonder de voorgaande trap te overbelasten.

4. Een scheidingscircuit dat wordt gebruikt om te voorkomen dat eenaandrijvend circuit door een aangedreven circuit wordtbeïnvloed.

5. Een geheugen(deel) in een computer dat wordt gebruikt voor hettijdelijk opslaan van gegevens.

buffer amplifier bufferversterkerZie buffer onder punt 1.

buffer capacitor buffercondensatorEen vaste condensator met een hoog voltage die wordt benut omspanningspieken en scherp getande golfvormen te onderdrukken.

buffercircuit buffercircuit1. Een elektronisch circuit dat de gebruiker van een toetsenbord in

een computersysteem in staat stelt vooruit te typen waarbij deingetoetste tekens, voorafgaande aan de uitvoer ervan, tijdelijkworden opgeslagen.

2. Een buffer.

buffered output gebufferde uitvoerEen uitvoer (vermogen, signaal) die afkomstig is van een genereren-de eenheid en via een isolerende trap, zoals een buffer, wordtgeleid. Deze opstelling beschermt de eenheid tegen mogelijkevariaties van de externe belasting.

building-blok technique bouwbloktechniekHet proces waarin elektronische apparatuur wordt samengesteld(geassembleerd) door het snel onderling verbinden van reedsgecompleteerde delen die in de vorm van bouwblokken of bouwdozenworden aangeboden. Daarna wordt het geheel aan een voedinggekoppeld en kan de werking worden beproefd op basis van seriesvooraf geprepareerde ingangssignalen.

bulk bulkHet lichaam van een exemplaar van een halfgeleider voor wat betreftde geleiding en het weerstandsvermogen van de halfgeleider, maarzonder de juncties in het exemplaar daarin te betrekken. De stroomgaat dus door een junctie maar kan ook in zekere zin door de bulkvan het halfgeleiderwafel, waarin de junctie is gerealiseerd,vloeien.

burst 1. burst; 2. salvo1. De plotseling optredende ionisering van gas in een ionisatie-

ruimte.2. Een plotselinge toename van de amplitude van een signaal.3. Een opeenvolging van signalen bij het transporteren van

gegevens. Een dergelijk salvo van gegevens wordt als een eenheidopgevat.

burst transmission stootsgewijze transmissieEen kortdurende transmissie met zeer grote snelheid. Deze werkwijzebespaart tijd maar verhoogt verhoudingsgewijs de benodigde band-breedte van een signaal met dezelfde factor als waarmee de snelheidtoeneemt.

bus 1. bus; 2. hoofdlijn1. De belangrijkste of een belangrijke geleider in een circuit.2. Een gemeenschappelijke groep paden waarlangs ingangs- en

uitgangssignalen worden gerouteerd.3. Eén of meer geleiders die worden gebruikt om signalen te

verzenden of energie over te dragen.

bus driver buslijn-vermogensversterkerEen buffercircuit dat zó is ontworpen dat het de aandrijvendecapaciteit van een microprocessor vergroot.

button 1. brokje; 2. toets1. Een kleine hoeveelheid materiaal met verontreinigingen dat op

het oppervlak van een halfgeleiderwafel wordt geplaatst omdaarmee een junctie te vormen.

2. Een meestal kleine schakelaar die kan worden geactiveerd doordaar met een vinger een bepaalde druk op uit te oefenen.

buzz zoem(geluid)1. Een geluid met een geringe toonsterkte en hoge frequentie. Het

is meestal het gevolg van elektrische interferenties dieafkomstig zijn van niet-sinusvormige spanningen die doornaburige apparatuur worden veroorzaakt.

2. De golfvorm die hoort bij het geluid dat onder 1. is genoemd.

buzz (to) buzzenHet met behulp van een Kelliebinding aan elkaar verbinden van tweegeleidende oppervlakken.

bypass omleidingEen route waarlangs een stroom om een component of een circuitvloeit in plaats van er door heen te gaan. Een omleiding kanopzettelijk tot stand zijn gebracht of onbedoeld tot stand zijngekomen.

bypass capacitor ontkoppelcondensatorEen condensator die er voor zorgt dat een wisselstroom rond eencomponent, een circuit, of een groep componenten wordt geleid. Vaakwordt de wisselstroom op deze wijze uit een mengsel van een wissel-en een gelijkstroom verwijderd, waarna de gelijkstroom door hetomgelegde component kan stromen.

byte byteEen serie opeenvolgende bits die als één enkele eenheid wordtbehandeld. Een woord bestaat meestal uit één of meer bytes, terwijlen byte in de meeste gevallen uit acht bits bestaat.

C

c c1. Afkorting van cent.2. Afkorting van centi (een honderdste deel).3. Symbool voor capacitantie.

C C1. Symbool voor een condensator.2. Afkorting van Celsius.3. Afkorting van calorie.4. Naam van een programmeertaal.5. Symbool en/of afkorting voor collector (van een transistor).6. Symbool voor koolstof.

C++ C++Object-georiënteerde programmeertaal.

cable kabelEen meestal flexibele geleider van een bepaalde (niet geringe)lengte. Hoewel met deze term van tijd tot tijd een afzonderlijkegeleider kan worden aangeduid, heeft de term toch meestal betrek-king op een geleider met een (gewoven) vlechtwerk of van een bundelseparate geïsoleerde draden of een getwist aderpaar.

cable connector kabelverbinderEen connector, zoals een coaxiale fitting, waarmee kabels aanelkaar kunnen worden verbonden of waarmee een kabel aan eenapparaat kan worden gekoppeld.

cable splice kabelsplitsEen term die aangeeft dat hiermee de individuele connectoren vantwee afzonderlijke kabels aan elkaar kunnen worden verbonden. (Determ 'splits' is afkomstig uit de zeevaart en geeft de verbin-dingswijze van twee afzonderlijke aan elkaar verbonden trossen oftouwen aan).

cabling diagram bekabelingsschemaEen schema dat de verbindingen en de fysieke rangschikking van dekabels of een eenheid toont.

cache memory tussengeheugenEen snel en niet-adresseerbaar buffergeheugen dat zich tussen deverwerkingseenheid en het hoofdgeheugen bevindt om het snelheids-verschil tussen het relatief langzame geheugen en de snelleverwerkingseenheid op te vangen. Het geheugen wordt voortdurendbijgewerkt en bevat de laatste gegevens uit het hoofdgeheugen.

cadmium cadmiumEen metaalelement met atoomgetal 48 en atoomgewicht 112,41. Veelelektronische structuren zijn als bescherming en ten behoeve vaneen grotere soldeerbaarheid van een cadmiumlaag voorzien.

cadmium borate phosphor cadmiumboraatfosforEen stof die als fosforescerende laag op het scherm van kathode-straalbuizen wordt aangebracht. De kenmerkende kleur van de laag isgroen-oranje.

cadmium silicate phosphor cadmiumsilicaatfosforEen stof die als fosforescerende laag op het scherm van kathode-straalbuizen wordt aangebracht. De kenmerkende kleur van de laag isoranje-geel.

cadmium tungstate phosphor cadmiumwolfraamfosforEen stof die als fosforescerende laag op het scherm van kathode-straalbuizen wordt aangebracht. De kenmerkende kleur van de laag islichtblauw.

cage kooiEen compleet afgeschermde omgeving of ruimte die is omgeven met eenfijn geaard en geleidend netwerk dat de omgeving of de ruimte aanalle zijden geheel omsluit.

calcium calciumEen metaalelement met atoomgetal 20 en atoomgewicht 40,08. Hetelement behoort tot de familie van de aardalkalimetalen.

calcium phosphate phosphor calciumfosfaatfosforEen stof die als fosforescerende laag op het scherm van kathode-straalbuizen met een lange nagloeitijd wordt aangebracht. Dekenmerkende kleur van de laag is wit, evenals de fosforescentie.

calcium silicate phosphor calciumsilicaatfosfor

Een stof die als fosforescerende laag op het scherm van kathode-straalbuizen wordt aangebracht. De kenmerkende kleur van de laagvarieert van groen tot oranje.

calcium tungstate phosphor calciumwolfraamfosforEen stof die als fosforescerende laag op het scherm van kathode-straalbuizen met een korte nagloeitijd wordt aangebracht. Dekenmerkende kleur van de laag is blauw, evenals de fosforescentie.

calculator rekenmachineEen apparaat dat speciaal geschikt is om rekenkundige bewerkingente verrichten, maar waarbij de menselijke tussenkomst nodig is omeventueel opgeslagen programma's te wijzigen en om elke bewerkingof reeks bewerkingen te starten. Een rekenmachine verricht eenaantal functies die eveneens door computers worden uitgevoerd, maarwerkt alleen dank zij de menselijke ingrepen.

calibrate (to) 1. kalibreren; 2. ijkenVergelijken en in overeenstemming met een standaard brengen.

calibrated measurement gekalibreerde meting1. Een meting met een instrument dat conform een standaardmethodiek

of in overeenstemming met een standaard referentiebron isgekalibreerd.

2. Een meting waarin de fouten van het meetinstrument zijngecorrigeerd.

calibration 1. kalibratie; 2. ijking1. De mate van overeenkomst tussen de waarde van een grootheid

zoals die door een instrument wordt aangegeven en de werkelijkewaarde. Dit wordt uitgedrukt in foutpercentages, bijvoorbeeld±1%.

2. De precisie van een direct afleesbare meter ten opzichte van degrootst mogelijke aanwijzing (uitslag) van de meter, bijvoor-beeld ±2% van de schaal van de meter.

calibration curve kalibratiekrommeEen plot met de standaard waarden van een grootheid uitgezet tegende daarmee corresponderende responsie van een instrument of eencomponent.

calibrator ijkinstrument Een instrument waarmee kalibraties kunnen worden uitgevoerd,bijvoorbeeld een signaalgenerator.

calorie calorieDe hoeveelheid warmte die de temperatuur van 1 gram water 1 graadCelsius doet stijgen bij een druk van 1 atmosfeer.

candela: cd 1. candela; 2. kaarsEen (verouderde) eenheid van lichtintensiteit. Eén candela is delicht- of verlichtingsintensiteit van 1/600.000 vierkante meter vaneen perfecte stralingsbron (lichtbron) bij de temperatuur van

bevriezend platinum.

capacitance: C 1. elektrische capaciteit; 2. capacitantieDe eigenschap van twee geleiders die gescheiden zijn door eendiëlektrische eenheid of stof en waarbij de elektrische ladingtussen de geleiders wordt opgeslagen. Capacitantie wordt als hetelektrische equivalent van mechanische elasticiteit beschouwd.

capacitance coupling capacitantiekoppelingDe overdracht van wisselstroomenergie tussen twee circuits ofeenheden door een condensator of als gevolg van een capacitantie-effect.

capacitance filter capacitantiefilterEen filter dat uit een condensator met een grote capacitantiebestaat. Omdat de condensator zich niet onmiddellijk kan ontladen,heeft het de neiging het voltage op een bepaald niveau te handhavenen strijkt daarmee de variaties glad in de spanning die op decondensator is aangelegd.

capacitance ratio capacitantieverhoudingDe verhouding tussen de maximale en minimale capacitantie in eenvariabele condensator.

capacitive attenuator capacitieve signaalverzwakkerEen wisselstroom-signaalverzwakker waarvan de elementen uitcondensatoren bestaan. Deze kunnen in elke gewenste combinatievoorkomen en uit vaste of variabele eenheden bestaan. De gewenstesignaalverzwakking wordt bepaald door de capacitantieverhouding.

capacitive element capacitief elementElement waarin een elektronische lading kan worden opgeslagen(bijvoorbeeld een condensator).

capacitive feedback capacitieve terugkoppelingEnergie die van de uitgang naar de ingang van een versterker ofoscillator met een behulp van een condensator wordt teruggekoppeld.

capacitive load capacitieve eenheidEen eenheid die uit een condensator of een hoofdzakelijk capacitiefcircuit bestaat.

capacitive transducer capacitieve omvormerEen omvormer die in essentie uit een zeer precies werkendevariabele condensator bestaat waarvan de waarde door een te testengrootheid, zoals druk, temperatuur, vloeistofniveau enzovoort wordtgevarieerd.

capacitor condensatorEen passief elektronisch circuit dat in de meest rudimentaire vormuit twee metalen elektroden of platen bestaat die door eendiëlektrische isolator worden gescheiden.

capacitor filter condensatorfilterIn een gelijkstroom-voedingsbron is dit een filter die uit eencondensator bestaat die parallel aan de uitgang van de gelijkrich-ter is gekoppeld.

capacitor leakage lekken van een condensatorGelijkstroom die door het diëlektrische materiaal (het diëlectri-cum) van een condensator stroomt. In een goede niet-elektrolytischecondensator zal deze stroom minder dan 1 micro-ampère zijn. In eenelektrische condensator kan deze lekstroom verschillende milli-ampères bedragen. Dit is afhankelijk van de capacitantie en deaangelegde spanning.

capacitor voltage condensatorspanningDe spanning in de aansluitpunten (terminals) van een condensator.Soms refereert de term naar de nominale spanning van een condensa-tor.

capacity capaciteit1. Een maat van de spanning die een batterij of een cel gedurende

en bepaalde periode kan leveren.2. Capacitantie.3. Het aantal bits of bytes dat een computergeheugen kan bevatten.4. Het maximale aantal cijfers dat een register kan verwerken.

carbon koolstofEen niet-metalliek element met atoomgetal 6 en atoomgewicht 12,011.Koolstof is een zeer waardevolle stof die in ruime mate door deelektronische industrieën wordt toegepast. Daarnaast is het één vande belangrijkste constituerende elementen in samenstellingen ensubstanties voor de organische industrieën.

carbonized plate gecarboneerde plaatEen plaat in een vacuümbuis die met een laag(je) koolstof isbedekt. Daarmee kan een grotere warmtedissipatie worden gereali-seerd.

carbon resistor koolweerstandEen weerstand die van koolstof, grafiet, of enig andere stof diekoolstof bevat, is gemaakt.

card kaart1. Een meestal dun rechthoekig fenolachtig paneel waarop componen-

ten kunnen worden geplaatst en onderling worden verbonden en zoeen circuit of deelcircuit vormen.

2. De meestal platte dunne isolerende strip waaromheen het elementvan een weerstand is gewikkeld.

3. Een dunne kaart (van bijvoorbeeld papier of karton) die kanworden geperforeerd en waarvan het geperforeerde patroongegevenscoderingen bevat.

carrier 1. drager; 2. draaggolf1a. Een deeltje of iets dat daar equivalent mee is, zoals een

elektron of een gat, waarvan de bewegingen of verplaatsingeneen elektrische stroom opleveren.

1b. Een ion.2. Een golf met een constante frequentie waaraan door middel van

modulatie een tweede (informatiedragend) signaal kan wordentoegevoegd.

carrier choke smoorspoel in een dragerEen smoorspoel die in een lijn wordt geplaatst met het doel eencomponent van de draaggolf te blokkeren.

carrier colour signal draaggolf-kleursignaalDe zijbanden van een gemoduleerde chrominantie-subdraaggolf wordentezamen met de onderdrukte chrominantie-subdraaggolf aan hetmonochrome signaal in een kleuren-televisietransmissie toegevoegdom de kleurinformatie over te kunnen dragen.

carrier control draaggolfregeling1. Het modificeren, aanpassen, of schakelen van een draaggolf.2. Het aanpassen, manipuleren, of variëren van een circuit of een

eenheid met behulp van een draaggolf.

carrier current draaggolfstroom1. Het deel van een draaggolf dat uit de elektrische stroom

bestaat.2. De amplitude van een draaggolf.

carrier frequency draaggolffrequentieDe middelste frequentie van een draaggolf.

carrier-frequency pulse draaggolffrequentiepulsEen puls die een oscillatie bevat die uit een radio-frequentiebestaat.

carrier-frequency range draaggolffrequentiebereikDe band (het bereik) van de draaggolffrequenties waarmee eenzendeenheid of een signaalgenerator mag (kan) werken.

carrier leak draaggolflek1. Een punt waarin energie van een draaggolf aan een circuit of

behuizing ontsnapt.2. De restspanning van een draaggolf die nog aanwezig is in de

uitgang van een circuit dat een draaggolf moet onderdrukken.

carrier level draaggolfniveauDe amplitude van een niet-gemoduleerde draaggolf.

carrier line draaggolflijnDe lijn of de kabel die de energie van de draaggolf geleidt.

carrier mobility mobiliteit van de dragerIn halfgeleidermateriaal verwijst de term naar de gemiddeldedriftsnelheid van elektronen en gaten per eenheid van een elektro-

statisch veld. In germanium is de mobiliteit van de elektronen3,6x10

2cm

2/E en de mobiliteit van de gaten 1,7x102cm2/E.

carrier noise draaggolfruis1. De modulatie van een draaggolf of drager indien dit niet door de

modulator zelf wordt veroorzaakt.2. Ongewenste modulatie.

carrier sense lijnaftastingBij een netwerk is dit een continue activiteit van een gegevenssta-tion om na te kunnen gaan of een ander station aan het zenden is.

carrier shift draaggolfverschuivingDe ongewenste wijziging van het gemiddelde draaggolfvoltagegedurende de modulatie in een zender of generator die amplitude-gemoduleerde signalen verzendt, respectievelijk genereert.

carrier suppression draaggolfonderdrukkingDe eliminatie van de draaggolf in een amplitude-gemoduleerd signaalop zodanige wijze dat slechts één zijband of beide zijbanden wordenovergedragen (getransporteerd).

carrier system draaggolfsysteemDe overdracht van veel signalen via één circuit. Dit wordtgerealiseerd met behulp van de modulatie van veel verschillendedraaggolven die onderling afwijkende frequenties hebben. Verschil-lende signalen kunnen met behulp van onderling afwijkende modula-tiemethoden worden gemoduleerd.

carrier-to-noise ratio draaggolf/ruisverhoudingDe verhouding tussen de amplitude van de draaggolf en de amplitudevan de ruis.

carrier transmission draaggolftransmissieHet transport van informatie via een draaggolf, zoals dat bijamplitude-gemoduleerde radiogolven gebeurt die de laag-frequenteinformatie als een modulatie-enveloppe met geluidsfrequentiesoverdraagt en deze aflevert aan de demodulator van het ontvangendestation.

carrier voltage draaggolfspanningHet spanningsdeel van een draaggolf of de amplitude hiervan.

carrier wave draaggolf1. De golf die als hulpmiddel voor de transmissie van aan die golf

afgegeven (gemoduleerde) informatie dienst doet.2. Elektromagnetische golf met constante frequentie waarop door

modulatie één of meer informatiedragende signalen zijn aange-bracht.

cartridge 1. houder; 2. magazijn; 3. cassette; 4. behuizing1. De vervangbare assemblage van de omvormer in een microfoon of

pickup (arm) van afspeelapparatuur.

2. Het magazijn van een magneetband.3. Zie 2.4. Een isolerend omhulsel dat de behuizing van een zekering, een

halfgeleidercomponent, een weerstand, een condensator enzovoortvormt.

cascade cascadeOnderling gekoppelde of verbonden stadia, trappen, fasen ofcomponenten die in een bepaalde volgorde zijn geplaatst en in dievolgorde worden afgewerkt of operationeel zijn (worden). De stadia,trappen, fasen of componenten zijn vaak identiek.

cascade amplifier cascadeversterkerEen uit meerdere elementen of stadia bestaande versterker waarvande elementen of trappen in voorwaartse richting zijn gekoppeld.

cascade control cascaderegeling1. Een regel- of besturingseenheid in een automatisch regel- of

besturingssysteem waarvan de instelling door de uitvoer van eenandere eenheid wordt geregeld.

2. Een automatisch regel- of besturingssysteem waarin de elementenop een zodanige wijze achter elkaar zijn geschakeld of geplaatstdat de ene eenheid operationeel moet zijn voordat de andere datis.

catastrophic failure catastrofale storing1. Een plotselinge en onverwachte storing van een component of een

circuit.2. Een storing die tot de algehele uitval van een systeem kan

leiden.

cathode kathode1. De negatieve elektrode van een eenheid, dat wil zeggen, de

elektrode waar de elektronen vandaan bewegen indien een stroomdoor de eenheid vloeit.

2. De elektrode die in een elektronenbuis de elektronen emitteert.

cathode activity kathode-activiteitEen maat van de effectiviteit van een kathode van een buis die alseen emitter van elektronen fungeert.

cathode bypass capacitor kathode-ontkoppelcondensatorDe condensator die parallel met de kathodeweerstand van een buis isgeschakeld. Dit zorgt voor een eenvoudige verbinding naar de aardevoor het wisselstroomcomponent van de kathodestroom zonder daarbijde gelijkstroom-instelstroom tussen de kathode en de aarde te(ver)storen.

cathode coupling kathodekoppelingHet benutten van de elektrode van de kathode van een bepaaldeeenheid als een invoer- of uitvoerterminal (ingang- of uitgangaan-sluiting).

cathode current kathodestroomDe elektrische stroom die in het kathodedeel van een buis vloeit.De kathodestroom bestaat uit het totaal van de rooster-, plaat-,scherm-, en onderdrukkerstroom en kan een gelijkstroom- en eenwisselstroomcomponent hebben.

cathode electrode kathode-elektrode1. Het aansluitpunt dat (of de terminal die) intern aan het

kathode-element van de eenheid is verbonden.2. Het negatieve aansluitpunt (terminal) van een eenheid.

cathode element kathode-element1. Een indirect verhitte emitter van elektronen in een buis.2. Het aansluitpunt (terminal) in een diode (halfgeleider of buis)

waarin een positieve gelijkspanning aanwezig is indien de diodeals een gelijkrichter fungeert.

cathode emission kathode-emissie1. Het emitteren van elektronen door het kathode-element van een

eenheid zoals een vacuümbuis. De elektronen kunnen zowel doorverhitte als koude kathoden worden geëmitteerd. Dit hangt van debuis af.

2. De elektronen die collectief door een kathode worden geëmit-teerd.

cathode-injection kathode-injectieDe injectie (toevoeging) van een signaal in (aan) het kathodedeelvan een buis. Deze werkwijze werd gebruikt voor het mengen vansignalen en werd toegepast in elektronische schakelaars en poorten.

cathode interface kathode-interfaceEen weerstandscapaciteitlaag die tussen de metalen mantel en eenoxidekathode van een elektronenbuis is geplaatst.

cathode ray kathodestraalOnzichtbare straal die afkomstig is van het kathode-element van eenluchtledige buis waarin tussen de anode en de kathode een hogespanning is aangelegd. Kathodestralen veroorzaken het oplichten vanbepaalde stoffen (zoals fosforverbindingen) indien de stralen eendergelijke stof raken.

cathode-ray tube: CRT kathodestraalbuis1. Actief elektronisch component waarmee spanningen gelijk kunnen

worden gericht of waarmee versterking van de stroom kan wordenbewerkstelligd. Het component bestaat uit een kathode, een anodeen meestal een aantal tussengelegen roosters. De elektronenbuisis thans door transistors verdrongen. Een elektronenbuis met al-leen een kathode en anode heet diode, met één rooster eentriode, met twee roosters tetrode en met drie roosters pentode.

2. Het scherm van een oscilloscoop.

cathode resistor kathodeweerstandEen weerstand die tussen de aarde en de kathode van een buis is

geschakeld. Een kathodestroom in de weerstand zorgt voor eenspanningsval die in het rooster van de buis als een automatischenegatieve voorspanning wordt ervaren.

cathode terminal kathodeterminal1. De terminal (het aansluitpunt) in een diode waarop een negatieve

gelijkspanning moet worden aangelegd.2. Het aansluitpunt in een diode (halfgeleider of buis) waarin een

positieve gelijkspanning voorkomt indien de diode als eengelijkrichter fungeert.

3. Het aansluitpunt dat intern aan het kathode-element van deeenheid is verbonden.

4. Een indirect verhitte elektronenemitter in een elektronenbuis.

cathode voltage kathodespanningDe spanning tussen de aarde en de kathode van een buis. De spanningkan zowel gelijkstroom- als wisselstroomcomponenten hebben.

caustic soda electrolyte natronloogelektrolytEen natriumhydroxide-oplossing die in bepaalde secundaire cellen enexperimentele eenheden wordt gebruikt.

cavity trilholteEen metalen ruimte (of kan) waarin energie kan reflecteren, ietsdat soms een bepaalde resonantie tot gevolg heeft.

C band C-bandDe band met radiofrequenties die tussen 3,9 GHz en 6,2 GHz inliggen.

cell cel1. Een enkelvoudige (basis)eenheid waarmee elektriciteit kan worden

gegenereerd door middel van elektrochemische of biochemische(re)acties.

2. Een adresseerbaar, uit één woord bestaand opslagelement in eencomputergeheugen.

celluloid celluloidEen thermoplastische diëlektrische stof bestaande uit een combina-tie van cellulosenitraat (nitrocellulaat) en kamfer. De diëlektri-sche constante ligt tussen 4 en 7 en de diëlektrische sterkte is250 tot 780 volts per millimeter.

cellulose acetate cellulose-acetaatEen plastische diëlektrische stof die als substraat voor magneet-banden, fotografische films en gelijksoortige toepassingen wordtgebruikt. De diëlektrische constante ligt tussen 6 en 8, en dediëlektrische sterkte tussen 300 en 1000 volts per millimeter.

Celsius scale schaal van CelsiusEen temperatuurschaal waarin nul met de temperatuur van bevriezendwater en 100 met het kookpunt van water overeenkomt. Anders Celsius(1701 -1744) was een Zweeds natuurkundige.

cent centHet interval in de geluidsfrequentie van 1/100 van een halve stap.Een halve stap is gelijk aan de frequentie tussen twee onmiddellijknaast elkaar gelegen pianotoetsen.

center frequency middenfrequentie1. De frequentie in een communicatieontvangsteenheid die halverwege

de laagste en hoogste 3 dB-dempingspunten in ligt.2. De gemiddelde frequentie van een gemoduleerde draaggolf.3. De draaggolffrequentie van een gemoduleerd signaal.

center of channel centrum van een kanaalDe frequentie die halverwege de laagste en hoogste frequentiecompo-nenten van een communicatiekanaal in ligt.

center of radiation stralingscentrumHet punt waar de energie die door een object wordt uitgestraald,vandaan lijkt te komen.

centi: c centiVoorvoegsel dat de betekenis van een honderdste deel heeft.

centimeter-gram-second (cgs) system centimeter-gram-secondesysteemEen thans weinig gebruikt eenhedenstelsel waarin de centimeter deeenheid van lengte, de gram de eenheid van massa, en de seconde(gebaseerd op de tijd die gedefinieerd is door de gemiddelde zon)de eenheid van tijd is. De elektrische eenheden zijn in dit stelselin twee categorieën opgedeeld: de elektrostatische en de elektro-magnetische eenheden.

central processing unit: CPU centrale verwerkingseenheidHet deel van een computer dat de rekenkundige en logische, debesturingseenheid, en de interne geheugeneenheden bevat. Een anderebenaming hiervoor is 'centrale processor'.

ceramic capacitor keramische condensatorEen condensator die is voorzien van een diëlectricum zoals eenbariumtitanaat of een titaniumdioxide. Dergelijke condensatorenbezitten een grote capacitantie en hebben slechts een kleinebehuizing nodig.

ceramic dielectric keramisch diëlectricum1. Een keramische stof die als diëlectricum in condensatoren wordt

toegepast. Voorbeelden zijn: bariumtitanaat, barium-strontium-titanaat, titaniumdioxide. Keramische diëlektrische componentenbezitten een hoge diëlektrische constante.

2. Een keramische stof die als isolator wordt gebruikt. Voorbeel-den: porselein en speksteen (steatiet).

ceramic magnet keramische magneetEen permanente magneet die van een magnetische keramische stof,zoals bariumoxide of ijzeroxide, is vervaardigd.

ceramic piezo-element keramisch piëzo-elementEen component dat piëzo-elektrisch keramisch materiaal bevat.Voorbeelden zijn de keramische microfoon, de keramische pickup, dekeramische omvormer enzovoort.

ceramic resistor keramische weerstandCarborundum weerstand waarvan de waarde afhankelijk van de spanningis. Het bezit meestal een negatieve weerstand-temperatuurcoëffi-ciënt en een negatieve weerstand-voltagecoëfficiënt.

ceramics ceramiek1. Materialen die op klei zijn gebaseerd en als diëlektrische

elementen en isolatoren in de elektronica worden toegepast.2. De tak van de wetenschap en de kunst waarin keramische materia-

len worden toegepast en waarin keramische producten wordenvervaardigd.

ceramic transducer keramische omvormerEen omvormer die een keramisch piëzo-element benut voor deomzetting van parameters zoals druk en trilling in elektrischepulsen.

ceramic tube keramische buisEen vacuümbuis die bij hoge temperaturen werkt en waarvan debehuizing uit een keramische stof is vervaardigd in plaats vanglas. De buis kenmerkt zich door geringe verliezen bij hogefrequenties.

cerium ceriumEen metaalelement uit de zeldzame aarden-groep met atoomgetal 58 enatoomgewicht 140,13.

cermet keramiekmetaalEen legering van een keramische stof met een metaal. Een dunne filmvan keramiekmetaal wordt als een resistief element in bepaaldemicro-circuits gebruikt.

cesium cesiumEen metaalelement uit de alkalimetaal-groep. Het atoomgetal is 55en het atoomgewicht 132,91. Cesium wordt in sommige fotobuizen (alslichtgevoelige stof) en als gasbinder in vacuümbuizen gebruikt.

channel kanaal1. Het gedeelte van een communicatiesysteem dat een zender met een

ontvanger verbindt.2. Een verbindingsweg waarlangs signalen kunnen worden verzonden.3. Een medium voor de in één bepaalde richting te versturen gege-

vens. Hierbij kunnen verschillende kanalen van dezelfdeapparatuur gebruik maken.

4. De verbinding tussen de verwerkingseenheid (CPU) en hethoofdgeheugen van een computersysteem, alsmede de verbinding vande CPU met de in- en uitvoereenheden.

5. Een frequentie (of een band met frequenties) die aan een station

is toegekend.6. Een deelcircuit in een klein systeem, zoals het modulatiekanaal

van een zendeenheid.7. Het elektrische pad door een veldeffecttransistor.

channel balance kanaalbalansDe toestand die optreedt indien de schijnbare amplitude van twee ofmeer kanalen identiek is.

channel capacity kanaalcapaciteitHet vermogen van een bepaald kanaal om berichten te kunnenverzenden. Dit wordt uitgedrukt in het gemiddelde van de maximaalte verzenden gegevens per tijdseenheid.

channel frequency kanaalfrequentieDe middenfrequentie van een communicatiekanaal.

channel separation 1. kanaalafstand; 2. kanaalscheiding1. De frequentieafstand of -ruimte tussen communicatiekanalen. Deze

afstand wordt uitgedrukt in kilohertz.2. De mate waarin bij de stereofonische weergave van geluid de

informatie in het ene kanaal van die in het andere kanaal isgescheiden. Deze kanaalscheiding wordt uitgedrukt in decibels.

channel-to-channel connection onderlinge kanaalverbindingEen eenheid, zoals een kanaalaanpassingseenheid (kanaaladapter),die wordt gebruikt om een snelle overdracht van gegevens tussentwee kanalen of twee digitale computers te realiseren. Ditgeschiedt overigens met de transmissiesnelheid van het langzaamstekanaal.

channel wave kanaalgolfEen akoestische golf die zich in, over, of door een gebied of eenlaag van een bepaalde stof verplaatst. Dit wordt veroorzaakt doorhet fysieke verschil dat tussen de laag en het daaromheen liggendemateriaal bestaat. Een voorbeeld van een kanaalgolf is de propaga-tie van geluid over een meer met een spiegelglad oppervlak.

character teken1. Een symbool dat deel van een code uitmaakt.2. Een cijfer, letter, leesteken, of symbool dat afzonderlijk of in

combinatie met andere tekens informatie, gegevens, of instruc-ties voor een computersysteem of -programma bevat.

characteristic karakteristiekEen grootheid die de werking van een eenheid of een circuitkarakteriseert. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: plaatstroom,emitterspanning, en uitgangsvermogen.

characteristic curve karakteristieke krommeEen kromme die de relatie tussen een onafhankelijke variabele eneen afhankelijke variabele weergeeft en die van toepassing is op deparameter(s) van een eenheid of een circuit. Bijvoorbeeld, de

karakteristieke kromme van de collectorspanning versus de collec-torstroom in een transistor.

characteristic frequency karakteristieke frequentieDe frequentie die specifiek is voor een bepaald kanaal, eenbepaalde dienst, of een bepaalde responsie.

characteristic impedance karakteristieke impedantieDe weerstand die zou kunnen worden gesimuleerd door een bepaaldelijn die uit twee identieke kanalen bestaat en waarbij die lijn eenoneindige lengte heeft. De karakteristieke impedantie wordt bepaalddoor de stoffen of materialen die voor de twee geleiders wordengebruikt, het diëlectricum dat voor de isolatie wordt toegepast, dediameters van de geleiders en de spanning daartussen.

charge ladingEen hoeveelheid elektriciteit in een ruimte, een deeltje, of eenlichaam.

charge (to) 1. laden; 2. opladen1. Een ruimte, deeltje of lichaam van een elektrische lading

voorzien.2. Elektriciteit opslaan, zoals dat geschiedt in een batterij,

accu, of een condensator.

charge carrier ladingdragerEen mobiel deeltje waarvan de bewegingen een elektrische stroomrepresenteren, zoals een elektron of een gat in een halfgeleider.

charge-coupled device: CCD ladinggekoppelde eenheidEen opslagmedium met een grote snelheid en een hoge dichtheid enwaarin de werkwijze uit de overdracht van geladen deeltjes bestaat.

charged voltage laadspanning1. De spanning van (in) een volledig geladen condensator.2. De spanning in een aansluitpunt (terminal) van een geheel

geladen accu- of batterijcel.

charging current laadstroombaan1. De stroom in een condensator.2. De stroom die door een eerder ontladen accu- of batterijcel

stroomt.

charging voltage laadspanning1. De spanning van (in) een volledig geladen condensator.2. De spanning in een aansluitpunt (terminal) van een geheel

geladen accu- of batterijcel.

checkout checkoutEen testroutine waarmee kan worden vastgesteld of een circuit ofeen systeem al dan niet volgens de opgegeven specificaties werkt.

chemical deposition chemische depositie

Het bedekken van een oppervlak met een stof (het opdampen van eenstof). Die stof is het resultaat van een chemische reductie van eenoplossing. Hierbij wordt het niet-metallieke component uit deoplossing verwijderd. Zo wordt bij de vervaardiging van spiegelsformaldehyde gebruikt om een oplossing van zilvernitraat tereduceren en wordt metaalzilver op het oppervlak van het gepolijsteglas neergeslagen (opgedampt).

chip chipEen klein plakje van een wafel, van een stof, of van een materiaalbestaande uit diëlektrisch of halfgeleidermateriaal waarop eenmicroscopisch klein component of circuit is geëtst.

chip capacitor chip-condensatorEen microscopisch kleine condensator die op een chip is geëtst.

chip resistor chip-weerstandEen microscopisch kleine weerstand die op een chip is geëtst.

choke smoorspoelEen eenheid die een hoge impedantie ten opzichte van een wissel-stroom heeft en de gelijkstroom vrijwel ongehinderd doorlaat.

choke (to) smorenDe doorgang van een bepaalde stroom of frequentie beperken of demogelijkheid daarvan verkleinen. Dit geschiedt met behulp van eendiscreet component zoals een smoorspoel.

choke coil smoorspoelEen eenheid die een hoge impedantie ten opzichte van een wissel-stroom heeft en de gelijkstroom vrijwel ongehinderd doorlaat.

chord koorde1. Een rechte lijn die twee punten die op eenzelfde kromme zijn

gelegen, verbindt.2. De breedte van een luchtfolie (een dunne laag lucht).

chroma chromaDe kwaliteit van een kleur. Deze wordt gevormd door de kleurtint ende verzadiging van de kleur.

chrominance chrominantieHet verschil in een kleuren-televisietoestel tussen een gereprodu-ceerde kleur en een standaard-referentiekleur met dezelfdelichtintensiteit.

chromium chroomEen metaalelement met atoomgetal 24 en atoomgewicht 52,01.

chronistor chronistorEen chronometer die de verstreken tijd aangeeft gedurende welke eenstroom een elektrode galvaniseert. Het galvanisatieproces moet ineen gedefinieerd tijdsinterval plaatsvinden. Het interval wordt

bepaald door de hoeveelheid opgedampte stof.

circuit 1. circuit; 2. (stroom)kring1a. Een gesloten pad waardoor een elektrische stroom vanaf de

generator, via verschillende componenten, weer terug naar degenerator vloeit.

1b. Het bedradingsschema van een circuit.1c. De verbinding die tussen twee punten in een communicatienetwerk

tot stand wordt gebracht.1d. Een systeem van halfgeleiders waardoor een elektrische stroom

vloeit.1e. De combinatie van een aantal onderling verbonden elektronische

onderdelen (of functies, zoals gerealiseerd in halfgeleiderma-teriaal) en geleidende verbindingsdraden of -paden die eenbepaalde functie vervullen.

2. Zie 1a, 1d, en 1e. De term 'kring' wordt over het algemeen intermen en begrippen zoals LC-kring en stroomkring, in plaatsvan respectievelijk LC-circuit en stroomcircuit gebruikt.

circuit analysis circuitanalyseDe berekening van de aard en het gedrag van een circuit en de inhet circuit aanwezige elementen. De berekening geschiedt met behulpvan analytische methoden.

circuit board prentplaatEen paneel, plaat, bord, of kaart waarop componenten kunnen wordengeplaatst (gemonteerd, gesoldeerd) en onderling kunnen wordenverbonden.

circuit breaker stroomonderbrekerEen instelbare zekering-achtige eenheid die een circuit tegenoverbelasting beschermt. In een typische stroomonderbreker is dewikkeling van de elektromagneet in serie verbonden met het onderspanning staande circuit en met de contactpunten van de schakelaarvan de stroomonderbreker.

circuit capacitance circuitcapacitantieDe totale capacitantie in een circuit.

circuit capacity circuitcapaciteit1. Het vermogen van een circuit om veilig en efficiënt met een

bepaalde grootheid (stroom, spanning, frequentie, ladingenzovoort) te (kunnen) werken. Bijvoorbeeld, een circuit met eencapaciteit van 50 A.

2. Het aantal kanalen dat tegelijkertijd door een circuit kanworden bediend.

circuit card prentplaatEen paneel, plaat, bord, of kaart waarop componenten kunnen wordengeplaatst (gemonteerd, gesoldeerd) en onderling kunnen wordenverbonden.

circuit component circuitcomponent

1. Elk elektronisch onderdeel of elektronische eenheid die metbehulp van een bedraadde verbinding met andere onderdelen ofeenheden een deel van een functioneel werkend circuit vormt.

2. Een elektrische grootheid die voor de werking van een circuitnodig of vereist is.

circuit diagram bedradingsschemaEen tekening waarin figuren, symbolen en lijnen de componenten ende onderlinge verbindingen van een elektronisch circuit voorstel-len.

circuit efficiency circuitefficiëntieDe effectiviteit van de werking van een circuit. Deze wordt,bijvoorbeeld, uitgedrukt als de verhouding tussen de ingangs- enuitgangssignalen, of omgekeerd.

circuit element circuitelementZie circuitcomponent.

circuit engineering circuitonwerpHet specificeren, definiëren, ontwerpen, ontwikkelen en/of testenvan een elektronisch circuit.

circuit fault circuitfout1. Een foutieve werking van een circuit.2. Een fout in de bedrading van een circuit.

circuit hole circuitgatEen perforatie in een prentpaneel. Deze wordt gebruikt voor hetinsteken en het daaropvolgend solderen van de aansluitpennen van decomponenten in het prentpaneel, of voor het aanleggen van bedra-dingspaden van de ene zijde van het paneel naar de andere zijde.

circuit load circuitbelastingEen percentage van de maximale circuitcapaciteit om het werkelijkegebruik gedurende een bepaalde tijdsperiode weer te geven,bijvoorbeeld de circuitbelasting tijdens piekuren.

circuit noise circuitruisDe elektrische ruis die door een circuit wordt gegenereerd bijafwezigheid van een extern signaal.

circuit noise level ruisniveau van een circuitDe verhouding tussen de ruis van een circuit en een willekeurigehoeveelheid ruis die als referentiewaarde wordt gekozen. Deverhouding wordt meestal uitgedrukt als decibels boven de referen-tiewaarde.

circuit parameter circuitparameterZie circuitcomponent.

circuit protection circuitbeschermingDe automatische protectie van een circuit tegen beschadigingen die

het gevolg kunnen zijn van overbelasting, verhitting, trillingen,enzovoort. Deze bescherming kan worden verzorgd door verschillendeeenheden en deelcircuits die variëren van de doodgewone zekeringtot aan ingewikkelde stroomonderbrekers en begrenzers.

circuit reliability circuitbetrouwbaarheidEen kwantitatieve indicatie van het vermogen van een circuit om degespecificeerde werking ervan uit te kunnen voeren.

circuitry schakelsysteem1. De verzameling van elektronische en elektrische circuits.2. Een gedetailleerd plan van een circuit en de daarin opgenomen

deelcircuits.3. De componenten van een circuit.

circuit schematic bedradingsschemaEen tekening waarin figuren, symbolen en lijnen de componenten ende onderlinge verbindingen van een elektronisch circuit voorstel-len.

circuit scheme schakelschemaSchematische voorstelling van de opbouw van een schakeling.

circuit simplification vereenvoudiging van een circuit1. De vereenvoudiging van de complexiteit van een circuit naar een

meer eenvoudige voorstelling van dat circuit. Dit vergroot hetinzicht in de werking en zorgt voor een eenvoudiger analysepro-ces. Zo kan men met behulp van de wetten van Kirchhoff eengecompliceerd circuit theoretisch reduceren tot één enkelegenerator die in serie is geschakeld met één enkele bela-stingsimpedantie.

2. Het rangschikken van een circuit op een zodanige wijze dat degewenste (vereiste) werking en prestaties met het kleinst aantalcomponenten en de meest eenvoudige bedrading kan wordengerealiseerd.

circuit switching circuitschakelingHet op verzoek met elkaar verbinden van twee of meer terminals(eindstations), waarbij het exclusive gebruik van een gegevenscir-cuit tussen deze terminals gehandhaafd blijft totdat deze verbin-ding weer wordt vrijgegeven.

circuit synthesis circuitsyntheseHet ontwikkelen en/of realiseren van een circuit op basis van detheoretische of praktische kennis van de fundamentele begrippen,technieken en methoden van de elektronica en de parameters van decomponenten van dat circuit.

circuit tester circuittesterEen meestal sterk gespecialiseerd instrument dat wordt gebruiktvoor het testen van elektronische circuits en systemen. Met degrotere testers is het mogelijk de dynamische prestaties van deanaloge en digitale eigenschappen van de elektronica te testen.

cladding bekledingDe verbinding (samensmelting) van een metaal met een ander metaalom corrosie tegen te gaan of tenminste te minimaliseren. Een veelvoorkomend voorbeeld van een bekleding is met koper bekleedstaaldraad, een combinatie die zeer geschikt is voor antennesyste-men waarmee radiogolven kunnen worden opgevangen. Het koper zorgtvoor een uitstekende geleiding terwijl het staal zorg draagt vooreen minimale (op)rekking van de draad.

clearance spelingDe afstand tussen aansluitpunten (terminals).

clear raster vrij rasterHet raster op het scherm van een televisiebuis bij het ontbrekenvan een signaal, ruis, of een foutieve afbuiging van de elektronen-straal.

clipper piekbegrenzerEen circuit waarvan de uitgangsspanning op een bepaalde vastewaarde is gefixeerd voor alle ingangsspanningen die groter zijn daneen vooraf gespecificeerde waarde. Piekbegrenzers kunnen voor eenafgevlakte top zorg dragen van de positieve, of negatieve, of zowelde positieve en negatieve pieken van een ingangsspanning.

clock klok1. Een register waarvan de inhoud met regelmatige tussenpozen

verandert en wel zodanig dat de tijd hiermee kan worden gemeten.2. Een schakeling die periodiek signalen genereert. Deze worden

gebruikt om de verschillende bewerkingen in een systeem opelkaar in de tijd af te stemmen (te harmoniseren).

clocked flip-flops geklokte flip-flopsEen 'meester-slaaf' opstelling van direct met elkaar gekoppeldeflip-flops. De informatie die de meester-eenheid ontvangt indien depulsamplitude van de ingangs-reactiestarter (input trigger) hoogis, wordt naar de slaaf-eenheid getransporteerd indien de amplitudelaag is.

clocked gate geklokte poortLogische (elektronische) functie waarvan de werking door kloksig-nalen wordt gestuurd.

clock frequency klokfrequentieDe term heeft in een digitale computer of besturingseenheidbetrekking op de reciproque van de periode van één enkele cyclus.Dit wordt uitgedrukt in het aantal cycli dat in één secondeoptreedt (hertz, kilohertz, of megahertz).

clock generator klokgeneratorEen generator van testsignalen. Deze genereert pulsen die identiekzijn aan de pulsen die door een klok van een digitale computerworden gegenereerd.

clock pulse klokpulsEen synchronisatiesignaal dat door een interne klok (een klok diedeel van een circuit of een systeem uitmaakt) wordt afgegeven.

clock register klokregisterEen register waarvan de inhoud met regelmatige tussenpozen wordtgewijzigd en wel op een zodanige wijze dat hiermee de tijd kanworden gemeten.

clock signal koksignaalDe uitvoer van een eenheid die periodiek signalen genereert dievoor synchronisatiedoeleinden kunnen worden gebruikt.

clock speed kloksnelheidDe trillingsfrequentie van de interne klok van een verwerkingseen-heid waaraan de verwerkingseenheid de snelheid ontleent. Deze wordtover het algemeen uitgedrukt in megahertz (MHz).

close coupling vlakke koppelingEen hechte koppeling zoals dat het geval kan zijn bij een primaireen een secondaire spoel die zo dicht mogelijk bij elkaar wordengeplaatst. Dit laatste geschiedt voor een maximale overdracht vande energie.

closed capacitance gesloten capacitantieDe waarde van een variabele condensator waarvan de rotorplaten (deroterende platen) geheel in de statorplaten (de vaste platen)grijpen.

closed circuit gesloten circuitEen continu en ononderbroken circuit, bijvoorbeeld een circuitwaarin de stroom zonder interrupties kan vloeien.

closed loop 1. gesloten lus; 2. gesloten kringloop1. Een kringloop zonder uitgang waarvan de werking slechts kan

worden onderbroken door een ingreep van buitenaf.2. Het teruggekoppelde pad in een zelfregelend besturingssysteem.

Een oscillator is een voorbeeld van een versterker met eengesloten lus.

closed-loop control system gesloten-lusbesturingssysteemEen besturingssysteem waarin de zelfregeling wordt verkregen doormiddel van een teruggekoppeld pad. Een voorbeeld daarvan is despanningsregelaar waarin een stijging van de uitgangsspanning weernaar de ingang wordt teruggekoppeld. Dit zal de ingangsspanningdoen wijzigen en de uitgangsspanning doen reduceren zodat deze dejuiste spanningswaarde aan zal gaan nemen.

closure 1. (af)sluiting; 2. completering1. De actie die tot een afsluiting of beëindiging leidt, bijvoor-

beeld een gesloten schakelaar, een relaissluiting.2. Het tot stand brengen van een succesrijk werkend circuit, dat

wil zeggen, de eliminatie van alle discontinuïteiten uit dit

circuit.

coated cathode met laag bedekte kathodeEen kathode van een vacuümbuis die met een bepaalde stof is bedekt,zoals een bepaald soort metaal waarmee de emissie van elektronenkan worden bevorderd.

coated filament met laag bedekte gloeidraadEen gloeidraad in een buis die met een bepaalde laag voor eenverbeterde elektronenemissie is bedekt. Die laag kan een mengselvan barium en strontiumoxiden zijn.

coating 1. bekleding; 2. bedekking; 3. strijklaaga. De stof die aan een andere stof of ander materiaal door middel

van bepaalde processen zoals galvanisatie, elektroforese, of eensoortgelijk proces, wordt toegevoegd. Dit geschiedt met het doelde stof of het materiaal te beschermen, dit van de onmiddellijkeomgeving te isoleren, of de geleiding van de stof of hetmateriaal te verbeteren.

b. Het magnetische materiaal op een magnetische weergaveband.

coax 1. coaxiale kabel; 2. coaxkabelZie coaxiale kabel (coaxial cable).

coaxial cable coaxiale kabelEen kabel die uit een geleider bestaat. Dit is over het algemeeneen dunne koperen draad binnen een geïsoleerde andere geleider meteen grotere diameter. De buitenste geleider is meestal een koperenleiding of bestaat uit gevlochten koper. Een dergelijke kabel wordtgebruikt om hoogfrequente wisselstromen te transporteren.

coaxial connector coaxiale connectorEen eenheid die wordt gebruikt voor het splitsen van een coaxialelijn, of voor het verbinden van een coaxiale lijn met een zendappa-raat, een ontvangsttoestel of enig ander instrument.

coaxial diode coaxiale diodeEen halfgeleiderdiode die in een cilindrische metalen schil isgepositioneerd. Die schil fungeert als een contact. De diode isverder voorzien van een verzonken eindpen die als het anderecontact fungeert.

coaxial filter coaxiaal filter1. Een filter dat een coaxiale kabel als een trillingskring

gebruikt.2. Een filter dat zodanig is ontworpen dat het in een coaxiale

transmissielijn kan worden gebruikt.

coaxial line coaxiale lijnZie coaxiale kabel.

cobalt kobaltEen metaalelement met atoomgetal 27 en atoomgewicht 58,94.

cochannel interference interferentie in hetzelfde kanaalInterferentie tussen gelijksoortige signalen die via hetzelfdekanaal worden getransporteerd.

code code1. Een verzameling symbolen die voor communicatiedoeleinden kunnen

worden gebruikt (bijvoorbeeld morsecode).2. Symbolisch weergegeven instructies in een computerprogramma.3. Een aantal regels die op ondubbelzinnige wijze aangeven in welke

vorm gegevens moeten worden weergegeven.4. Een stelsel overeengekomen letter- en/of cijfergroepen die elk

een woord, een zinsdeel, of een complete boodschap betekenen.

code (to) coderen1. Het weergeven van woorden, zinsdelen, boodschappen, of bepaalde

informatie in een gecodeerde vorm.2. Het schrijven van een programma.3. Het opstellen van een serie bij elkaar behorende instructies.

coder/decoder: codec codecEen coderings/decoderingsapparaat. Een codec bestaat meestal uitelektronica die in een specifieke behuizing is geplaatst, eeningangssignaal van 8 KHz en een doorlaatband van 3100 Hz (300 tot3400 Hz) heeft.

codistor codistorEen halfgeleider die de spanning regelt.

coefficient coëfficiënt1. Een factor in een bepaald product. Zo is in 4y, 4 de coëfficiënt

van y.2. Een parameter (plaatstroom, emitterspanning, poortweerstand

enzovoort).3. Het vaste-komma gedeelte in de representatie van een getal met

een drijvende-komma.

coefficient of coupling koppelingscoëfficiëntDe verhouding tussen de gezamenlijke inductantie van gekoppeldeinductoren en de maximaal mogelijke (theoretische) waarde van degezamenlijke inductantie.

coherence coherentieDe karakteristieke eigenschap van een elektromagnetische stralingwaarbij alle golven met elkaar in fase zijn.

coherent bundle coherente bundelEen bundel optische vezels die gekenmerkt wordt door het feit datalle individuele vezels aan elk uiteinde van de bundel dezelfderelatieve positie hebben.

coherent carrier coherente draaggolfEen draaggolf waarvan de frequentie en de fase met een referentie-signaal overeenkomen.

coherent reference coherente referentieEen stabiele referentiefrequentie waarmee andere signalen in fasezijn en blijven.

coherent transponder coherente transponderEen transponder waarin de frequentie en de fase van de in- enuitgangen een vaste onderlinge relatie bezitten.

coil spoelEen lange geleider of groep geleiders die rondom een hechte kernzijn gewikkeld.

coil dissipation spoeldissipatieHet vermogen dat in een spoel als gevolg van de verhitting van despoel verloren raakt. Over het algemeen is deze dissipatie of ditverlies proportioneel met de weerstand van de spoel en het kwadraatvan de stroom die door de spoel vloeit.

coil form spoelkokerHet isolerende steunmateriaal waaromheen de spoel is gewikkeld.

coil resistance spoelweerstandDe weerstand van een spoel (inductor). Deze onderscheidt zich vande reactantie van de spoel en wordt bijna geheel door de weerstandin de draad van de wikkeling van de spoel gedefinieerd.

coincidence coïncidentieHet gelijktijdig voorkomen (optreden) van twee of meer signalen.

cold cathode koude kathode1. Een kathode in een elektronenbuis die elektronen emitteert

zonder dat een verhitting van de kathode plaats vindt.2. Een kathode-elektrode die met een temperatuur werkt die lager is

dan de omgevingstemperatuur.

cold emission koude emissieEen elektronenemissie van een niet-verhitte kathode.

cold resistance koude weerstandDe weerstand van een niet-verhit elektronisch component.

collector collector1. De elektrode waarnaar in een bipolaire transistor de geëmitteer-

de stroom vloeit.2. De eind-elektrode in een klystron.3. Een cilindrische elektrode in een ionoscoop.4. De eind-elektrode in een buis met terugwaarts-gerichte of

lopende golven.

collector capacitance collectorcapacitantie1. De capacitantie van de collectorjunctie in een bipolaire

transistor.2. De capacitantie van de collector-elektrode in een klystron,

ionoscoop, achterwaartsgerichte-golfbuis, of lopende-golfbuis.

collector current collectorstroom1. De stroom die door de collectorschakeling van een bipolaire

transistor vloeit.2. De stroom in de collectorschakeling van een klystron, ionoscoop,

achterwaartsgerichte-golfbuis, of lopende-golfbuis.

collector cutoff collectorverbrekingDe toestand waarbij in een bipolaire transistor de collectorstroomis verbroken.

collector dissipation collectordissipatieDe vermogensdissipatie van de collector-elektrode in een bipolairetransistor. Deze dissipatie is het product van de collectorstroomen de collectorspanning.

collector efficiency collectorefficiëntieDe verhouding tussen het wisselstroom-vermogen aan de uitgang enhet gelijkstroom-vermogen aan de ingang van een bipolaire transis-tor.

collector junction collectorjunctieDe junctie tussen de collector en de basis (of de lagen van debasis) in een bipolaire transistor.

collector resistance collectorweerstandDe interne weerstand van de collectorjunctie in een bipolairetransistor.

collector voltage collectorspanningDe spanning in de collector-elektrode van een bipolaire transistor.

collimation parallelle instelling1. De parallelle weergave van (licht)stralen, of andere vormen van

straling.2. De instelling van de gezichtslijn van een instrument.

collimator collimatorEen eenheid waarmee parallelle lichtstralen of andere vormen vanstraling kunnen worden geproduceerd. In een specifieke opstellingkan een kleine lichtbron achter een kleine opening in het brandpuntvan een convergerende lens worden geplaatst, waarna parallellestralen vanuit de tegenovergestelde zijde van de lens te voorschijnkomen.

colour kleurKleur is een verschijnsel dat het resultaat is van de golflengtevan licht en dat door het menselijke oog (en de hersenen) kanworden waargenomen en geïnterpreteerd als rood aan de ene zijde vanhet zichtbare spectrum tot violet aan het andere zijde van datspectrum.

colour code kleurcodeEen systeem waarin gekleurde strepen of punten voor de identifica-tie van de nominale waarden van condensatoren, weerstanden enandere componenten worden gebruikt.

colour dot kleurstip1. Een fosforescerend punt op het scherm van een televisietoestel.2. Eén van stippen die wordt gebruikt voor de identificatie van de

nominale waarde van een condensator, weerstand, of ander compo-nent.

3. Een gekleurde stip die wordt gebruikt in de kleurcode die bijbepaalde weerstanden wordt gehanteerd en die het aantal nullenaangeeft dat moet worden toegevoegd aan de waarde die door devoorafgaande kleuren is gedefinieerd.

colour-picture signal kleurenbeeldsignaal1. Een signaal dat de elektrische componenten bevat die overeenko-

men met de kleurtint, de kleurverzadiging, en de helderheid vande omgeving.

2. De combinatie van chrominantie- en luminantie-signalen enwaaruit de onderdrukkings- en synchronisatiesignalen zijnverwijderd.

colour-picture tube kleurenbeeldschermEen kathodestraalbuis die in de kleuren-televisieontvangsttoestel-len wordt gebruikt. De buis heeft drie verschillende elektronenka-nonnen die de kleuren rood, groen en blauw opleveren.

colour spectrum kleurenspectrumDe elektromagnetische frequentieband van het zichtbare licht; deband strekt zich uit van rood, met een golflengte van 0,65micrometer aan het ene uiteinde van de band, tot aan violet, meteen golflengte van 0,41 micrometer, aan het andere uiteinde.

colour system kleurensysteemEen methode waarbij een kleur in wiskundige coördinaten kan wordengedefinieerd. Dit wordt in drie dimensies gedaan omdat er drieprimaire kleuren zijn (rood, groen en blauw). Elke primaire kleurvormt een as in dit coördinatenstelsel. De relatieve hoeveelheidvan elke primaire kleur wordt door de lengte van de vector van dedaarvoor in aanmerking komende as gedefinieerd.

columbium 1. columbium; 2. niobiumColumbium is de voormalige naam van het metaalelement niobium. Hetelement heeft een atoomgetal van 41 en een atoomgewicht van 92,91.

combinational circuit 1. combinatiecircuit; 2. combinatorischeschakeling1. Een logische eenheid waarvan de uitgangswaarden op elk willekeu-

rig moment alleen afhankelijk zijn van de ingangswaarden van datmoment. Een dergelijk circuit is een speciaal soort sequentieelcircuit dat niet over enige geheugencapaciteit beschikt.

2. Twee of meer logische circuits die zodanig zijn gecombineerd dat

de uitgangswaarden van de combinatie geheel afhankelijk zijn vande ingangswaarden.

combinational logic combinatorische logicaEen bepaalde vorm van de logica waarin de uitvoer uitsluitendafhankelijk is van de invoer. Daarbij spelen andere factoren geenenkele rol.

Comité Europeèn de Normalisation - Comité Europeèn de NormalisationElectrotechnique CEN-CENELECCEN-CENELEC is de Europese tegenhanger van de ISO en de IEC enmaakt deel uit van de activiteiten van de Europese EconomischeGemeenschap. Deze Europese standaardisatiecommissies bevorderen deontwikkeling en de toepassing van standaarden die voor hetbedrijfsleven in de landen van de Gemeenschap van belang zijn. CEN-CENELEC legt over het algemeen de eigen Europese standaarden enpre-standaarden voor aan de ISO en het IEC met het doel deze totinternationale standaarden te verheffen. Voor Nederland is het NNIlid van het CEN en het NEC lid van CENELEC.

command 1. commando; 2. opdracht; 3. instructie1a. Een besturingssignaal.1b. Een besturingsopdracht van een operateur of bedieningsfunctio-

naris.1c. Een verzoek dat van een bepaalde terminal afkomstig is en dat

een computer of andere terminal de opdracht geeft een bepaaldebewerking of een programma uit te voeren.

2a. Zie 1b.2b. Een groep geselecteerde pulsen of andere signalen die er voor

zorgen dat een computer een bepaalde stap in een in uitvoeringzijnd programma afwerkt.

2c. Zie 1c.3a. Een wiskundig of logisch bewerkingsteken.3b. Zie 2b.3c. Zie 1c.

command reference commandoreferentieDe stroom of de spanning in een besturingssysteem of servomechanis-me waar een teruggekoppeld signaal naar refereert.

common gemeen(schappelijk)1. Geaard.2. Direct verbonden met verschillende punten in een circuit of een

systeem.

common-base circuit circuit met gemeenschappelijke basisEen bipolaire transistorschakeling waarin de transistorbasis degemeenschappelijke (of geaarde) elektrode is.

common battery 1. gemeenschappelijke batterij; 2. centralebatterij1a. Een batterij (voedingsbron) die zowel de spanning van de

gloeidraad als de plaatspanning in een elektronenbuis levert.

1b. Een batterij die door twee of meer verschillende circuits ofinstrumenten als voedingsbron wordt gebruikt.

3. Een centrale batterij die in de draadtelefonie het gehelesysteem van stroom (spanning) voorziet.

common-cathode circuit circuit met gemeenschappelijke kathodeEen circuit in een buis waarin de kathode de gemeenschappelijke (ofgeaarde) elektrode is.

common-collector circuit circuit met gemeenschappelijke collectorEen circuit in een bipolaire transistor waarin de collector degemeenschappelijke (of geaarde) elektrode is.

common-drain circuit circuit met gemeenschappelijke afvoer(elek-trode)Een veldeffecttransistor-schakeling waarin de afvoer(elektrode) degemeenschappelijke (of geaarde) elektrode is.

common-emitter circuit circuit met gemeenschappelijke emitterEen bipolaire transistorschakeling waarin de emitter de gemeen-schappelijke (of geaarde) elektrode is.

common ground gemeenschappelijke aardeEén enkele verbinding met de aarde die door verschillende delen vaneen circuit wordt gedeeld.

common impedance gemeenschappelijke impedantieEén enkele impedantie die door delen van een circuit wordt gedeeld.Omdat de stromen van de verschillende delen tegelijkertijd doordeze impedantie vloeien, kan een gewenste of ongewenste koppeling(verbinding) tussen die delen plaats vinden.

common mode 1. common-mode; 2. gemeenschappelijke (werk)wijzeDe term heeft betrekking op signalen of componenten van signalendie identiek zijn voor zover het de amplitudes en de duur ervanbetreffen.

common-mode characteristics common-mode karakteristiekenDe karakteristieken van een operationele versterker die deprestatie van de versterker beschrijft indien een gemeenschappelijksignaal de inverterende en niet-inverterende ingangen bereikt.

common-mode gain common-mode versterkingDe toename van de spanning van een differentiële versterker met eencommon-mode ingang.

common-mode impedance input common-mode impedantie-ingangDe ingangsimpedantie tussen de aarde en één van de ingangen van eendifferentiële versterker.

common-mode input capacitance common-mode capacitantieDe interne capacitantie van een common-mode ingangscircuit in eendifferentiële versterker.

common-mode input circuit common-mode ingangscircuitHet ingangscircuit tussen de aarde en de onderling verbondeningangen in een differentiële versterker.

common-mode input impedance common-mode ingangsimpedantieDe open-lus impedantie tussen de onderling geschakelde aarde en deoverige ingangen in een differentiële versterker.

common-mode input signal common-mode ingangssignaalEen signaal dat het common-mode ingangscircuit van eendifferentiële versterker bereikt, dat wil zeggen, de beideonderling verbonden ingangen bereikt.

common-mode input voltage common-mode ingangsspanningDe maximale spanning die veilig tussen de aarde en de onderlingverbonden ingangen in een differentiële versterker kan wordenaangelegd.

common-mode interference common-mode interferentieEen soort interferentie die tussen de aansluitpunten (terminals)van een geaard systeem optreedt.

common-mode signal common-mode signaalHet algebraïsche gemiddelde van twee signalen die de twee uiteindenvan een gebalanceerd circuit tegelijkertijd bereiken, zoals dat ineen differentiële versterker het geval is.

common-mode voltage common-mode spanningDat deel van het ingangssignaal dat beide ingangen van eendifferentiële versterker gemeenschappelijk hebben. Het wordt opkwantitatieve wijze als de rekenkundige som van de spanningen aande ingangen gedefinieerd.

common-resistor coupling gemeenschappelijke weerstandskoppelingHet koppelen van een bepaald circuit aan een ander met behulp vaneen weerstand die beide circuits gemeenschappelijk hebben.

commutating capacitor commutatiecondensator1. Een condensator die in een flip-flop schakeling parallel met de

kruis-gekoppelde weerstand is verbonden. Hiermee kan de overgangvan de ene stabiele toestand in de andere worden versneld.

2. De condensator die in parallel tussen de trappen van eensiliciumgelijkrichter (SCR) is geschakeld.

commutation commutatie1. Het wijzigen van de richting van de stroom in een generator bij

het afwisselend passeren van de spoelen van de noord- enzuidpolen van het elektrische veld.

2. Het voortdurend omkeren van de polariteit in een thyratron ofsiliciumgelijkrichter. Dit geschiedt voor het afbreken van destroom door de buis of de gelijkrichter.

commutation time omschakeltijd

De tijd die een (elektronische) functie of component nodig heeft omvan de ene toestand in de omgekeerde toestand te komen.

commutator 1. stroomwisselaar; 2. stroomomkeerder; 3. commutatora. De term verwijst in een motor, generator, en een roterende

selector naar een inrichting van een aantal onderling geschei-den, parallelle metalen staven of strippen die rondom eentrommel zijn gepositioneerd. Bij het ronddraaien van de trommelmaken de staven of strippen contact met één of meer borstels dieeen glijdend contact met de stroomwisselaar hebben.

b. Een elektronisch circuit dat één enkel ingangssignaal naar eenserie uitgangsterminals schakelt, of dat een aantal ingangssig-nalen naar één enkel paar uitgangsterminals schakelt.

compander companderSamentrekking van de termen 'compressor' en 'expander'. Bij detransmissie en de ontvangst van gegevens die met de frequentie vanhet geluid worden verstuurd (gegevens die AF-intelligentiebezitten) maakt de compander gebruik van een volumecompressor aande verzendzijde en een volume-expander aan de ontvangstzijde. Decompressor vermindert het dynamische bereik voordat de transmissieplaats vindt en de expander herstelt dit na ontvangst.

companding compressie en expansieEen proces waarbij een signaal aan de verzendzijde van een circuitwordt gecomprimeerd en aan de ontvangstzijde wordt geëxpandeerd. Deexpansie vindt zodanig plaats dat het oorspronkelijke signaal, hetsignaal dat nog niet was gecomprimeerd, wordt hersteld.

comparator vergelijker1. Een instrument dat kan worden gebruikt voor de controle van de

conditie van een component door dit te vergelijken met eenidentiek component waarvan de kwaliteit bekend is. Een vergelij-ker heeft meestal een schaalindeling die het percentage van deafwijking weergeeft of het bevat een eenvoudige goed/foutindicatie.

2. Een geïntegreerde operationele versterker waarvan de tweehelften onderling goed zijn gebalanceerd en geen hysteresishebben; het is daarom geschikt om te worden gebruikt in circuitswaarin twee elektrische grootheden met elkaar worden vergeleken.

3. Een eenheid in een computersysteem waarbij het uitgangssignaalafhangt van het resultaat van de vergelijking van twee gegevens-items.

compatibility compatibiliteitDe toestand of conditie die betrekking heeft op twee eenheden,apparaten, computers enzovoort die beiden op dezelfde wijze werken,dezelfde prestaties leveren, en hetzelfde resultaat opleveren.

compatible IC compatibele ICEen hybride geïntegreerde schakeling die een actief element in degeïntegreerde structuur heeft en een passief element bezit dat ophet buitenste geïsoleerde oppervlak van de schakeling is neergesla-

gen (opgedampt).

compensating capacitor compensatiecondensator1. Een condensator die een temperatuurcoëfficiënt van de capacitan-

tie heeft die numeriek gelijk is, maar een ander teken heeft dandat van een andere condensator met een tegengestelde polariteit.

2. Een condensator met een meestal geringe capacitantie oftemperatuurcoëfficiënt die in combinatie met een hoofdcondensa-tor wordt gebruikt om de drift van capacitantie/temperatuur vande laatste nul te maken of op een bepaalde gewenste waarde in tedoen stellen.

compensating diode compensatiediodeEen junctiediode die wordt gebruikt om de stroom in een transistorbij een bepaalde temperatuur te stabiliseren.

compensating filter compensatiefilter1. Een selectief filter dat wordt gebruikt om bepaalde onregelma-

tigheden in de distributie van de frequentie van toegevoerdeenergie te elimineren.

2. Een filter dat wordt gebruikt om de distributie van de golfleng-te van elektromagnetische energie te wijzigen.

compensating resistor compensatieweerstandEen weerstand met een meestal gering weerstandsvermogen en eenbekende temperatuurcoëfficiënt die in combinatie met een hoofdweer-stand wordt gebruikt om de drift van weerstandsvermogen/temperatuurvan de laatste nul te maken of op een bepaalde positieve ofnegatieve waarde in te doen stellen.

compensation compensatieDe handmatige of automatische aanpassing van een grootheid met hetdoel een juiste waarde van die grootheid te doen realiseren ofongewenste schommelingen of variaties van de grootheid tegen tegaan. Een voorbeeld van een compensatie is de temperatuurcompensa-tie in elektronische componenten.

compensation coil compensatiespoelEen inductiespoel in een videoversterker die in serie met deplaatweerstand of transistor-collector-weerstand van de buis isgeschakeld. Hiermee kan de hoogfrequente responsie worden opge-voerd.

compensator evenwichtsinrichtingEen eenheid of een circuit dat voor een bepaald evenwicht zorgdraagt.

complementary complementairEen Booleaanse bewerking waarvan het resultaat hetzelfde is als datvan een andere bewerking, maar een tegengesteld teken heeft. Zozijn OF- en NIET-OF-bewerkingen complementair.

complementary operator complementaire bewerking

De logische negatie.

complementary transistors complementaire transistorenEen transistorpaar met tegengestelde polariteiten die in eencomplementair-symmetrisch circuit of het equivalent daarvan werken.

complementary wave complementaire golfEen elektromagnetische golf in een transmissielijn die het gevolgis van een reflectie. Elke discontinuïteit van de impedantie zal ineen dergelijke golf resulteren.

complete modulation complete modulatieDe maximaal bereikbare of haalbare modulatie. In de amplitudemodu-latie betekent dit een modulatie van 100%.

complex function complexe functie1. Een functie van een complexe variabele.2. Een soort geïntegreerde schakeling waarvan verschillende

circuits op één enkele chip zijn geïntegreerd en onderlingverbonden zijn om op die wijze een resultaat te kunnen bereikendat gecompliceerder is dan door één van de afzonderlijkecircuits kan worden gerealiseerd.

complex periodic wave complexe periodieke golfEen periodieke golf die uit de basis-sinusgolf en haar harmonischenbestaat. Een blokgolf is, bijvoorbeeld, een complexe periodiekegolf die uit de grondharmonische van de sinusvormige golf (diedezelfde frequentie heeft als de blokgolf) en tenminste 10 oneven-genummerde sinusachtige harmonischen bestaat.

complex waveform complexe golfvormDe vorm van een complexe periodieke golf. Dit is de resultante vande afzonderlijke componenten van de sinusgolf.

compliance 1. meegaandheid; 2. compliantiea. Het gemak waarmee iets kan worden gebogen, verplaatst, aangepast

enzovoort.b. In overeenstemming met een bepaalde standaard of norm.c. Een maat van de uitgangsimpedantie van een schakelstroom-

signaalbron. Dit wordt meestal uitgedrukt als de maximale stroombij een gegeven spanningswijziging.

compliance range compliantiebereikHet spanningsbereik dat nodig is om een constante stroom in eenbelastingsweerstand te kunnen handhaven.

component 1. component; 2. onderdeel1a. Een eenheid of onderdeel dat in een circuit wordt toegepast om

een gegeven elektrische actie (weerstand, schakeling) terealiseren. Componenten worden onderverdeeld in actieve enpassieve componenten.

1b. Een attribuut dat samenhangt met een eenheid, een circuit, ofeen te leveren prestatie zoals, bijvoorbeeld, een reactief

component.1c. Een gespecificeerde hoeveelheid, bijvoorbeeld een wattloos

component.1d. Een afzonderlijk deel van een systeem dat als zodanig kan

worden ingekocht.2. Zie 1a en 1b.

component carrier componentdragerGestandaardiseerd doosje voorzien van aansluitpennen of aansluit-vlakken dat geen transformatiefunctie bevat en dat op of in eenprentmontage-eenheid kan worden aangebracht en als zodanig fungeertals drager van een bepaalde familie van elektronische componenten.

component density pakkingsgraadHet aantal componenten in een elektrische samenstelling. Dedichtheid kan worden uitgedrukt in de verhouding tussen het totaleoppervlak van de componenten en dat van het substraat of het bordwaarop ze zijn geplaatst.

component failure rate uitvalkans van componenten1. Het percentage componenten van een gespecificeerde groep dat

binnen een bepaalde tijdsduur uitvalt.2. De frequentie waarvan wordt verwacht dat een bepaald component

in een bepaalde toepassing (product) uit zal vallen of defectenzal vertonen.

component layout 1. layout; 2. rangschikking van componentenDe mechanische plaatsing of rangschikking van componenten in eenelektronische samenstelling (assemblage).

component stress componentspanningDe elektrische of mechanische spanning of belasting waaraan eencomponent is onderworpen. Hoe groter de spanning, hoe groter dekans op fouten.

composite cable meervoudige kabelEen kabel die andere kabels van verschillende types bevat.

composite circuit meervoudig circuitEen circuit waarin tegelijkertijd het telegrafische en telefonischeverkeer kan worden afgehandeld zonder dat daarbij interferentieoptreedt.

composite current gemengde stroomEen stroom die zowel gelijkstroom- als wisselstroomcomponentenbevat. Dit kan, onder andere, een wisselstroom zijn die op eengelijkstroom is gesuperponeerd.

composite voltage gemengde spanningEen spanning die zowel gelijkstroom- als wisselstroomcomponentenbevat. Dit kan, onder andere, een wisselspanning zijn die op eengelijkspanning is gesuperponeerd.

compound verbindingEen stof waarin de atomen van twee of meer elementen chemisch zijnsamengevoegd en daarmee een molecule van de stof vormen. Zo wordtna samenvoeging van een cadmium- en een zwavel-atoom een moleculevan cadmium-zwavel gevormd.

compound transistor samengestelde transistorTwee of meer transistoren die in dezelfde behuizing zijn geplaatsten zo een grotere versterking kunnen realiseren.

compression compressie1. De reductie van de amplitude van een uitgangssignaal indien de

amplitude van het ingangssignaal groter wordt.2. De bewerking die op een signaal wordt uitgevoerd met het doel de

lagere-niveau componenten van het signaal te vergroten omdaarmee het gemiddelde vermogensniveau op te voeren. Dit ismeestal een logaritmische functie.

compressor compressorEen circuit of een eenheid die de amplitude van het uitgangssignaaltot een gespecificeerde waarde beperkt. Dit geschiedt ondanks degrote verschillen die in de amplitude van het ingangssignaal opkunnen treden of voor kunnen komen.

Compton diffusion diffusie van ComptonEen effect dat optreedt indien een foton en een elektron botsen.Een deel van de energie van het foton wordt aan het elektronafgedragen. Op grotere schaal hebben dit soort botsingen eendiffusie (verstrooiing) van elektromagnetische golven tot gevolg.Arthur Holly Compton (1892 - 1962) was een Amerikaans natuurkundi-ge.

computer diode computerdiodeEen halfgeleiderdiode die een kleine capacitantie bezit en eensnelle hersteltijd kent en als zodanig geschikt is om snelleschakeltijden in computercircuits te realiseren. Deze eenheid kanverder in toepassingen waarvoor zeer hoge frequenties nodig zijn,worden gebruikt.

concatenation aaneenschakeling1. Een methode waarmee de snelheid van een drie-fasemotor kan

worden geregeld. Dit wordt gerealiseerd door de assen van tweeinductiemotoren te koppelen.

2. Het achter elkaar plaatsen, het aan elkaar koppelen (verbinden),of het aaneenrijgen van een stelsel grootheden (circuits,motoren, tekens enzovoort).

concentric capacitor concentrische condensatorEen vaste of variabele condensator waarvan de platen uit concentri-sche cilinders bestaan.

condenser condensator1. De naam 'condensor' is een verouderde Engelse benaming voor

condensator. Thans wordt in Engelse teksten uitsluiten de term'capacitor' gebruikt.

2. Een spiegel of een lens voor het concentreren van lichtstralen.3. Iets dat een gas of een damp doet condenseren (in een vloeistof

om doet zetten).4. Een bepaald type microfoon.

conditional conditioneelAfhankelijk van een bepaalde externe factor en derhalve aanwijzigingen onderhevig.

conditional implication operation 1. conditionele impliciete be-werking; 2. inclusieEen Booleaanse bewerking waarin het resultaat van de waarden van defactoren of opdrachtelementen a en b zodanig is dat de uitvoer(uitgang) alleen dan groot (hoog) is, indien a groot (hoog) isterwijl b klein (laag) is.

conditioning conditionering1. Het proces waarin apparatuur compatibel met andere apparatuur

wordt gemaakt. Dit heeft steeds bepaalde ontwerpwijzigingen ofinstallatieaanpassingen tot gevolg.

2. De realisatie van een interface.

conductance 1. geleidingsvermogen; 2. conductantieDe mogelijkheid van een circuit, geleider, of eenheid elektriciteitte kunnen geleiden. Het geleidingsvermogen is de reciproque van hetweerstandsvermogen.

conductance band geleidingsbandDe band waarin vrije elektronen in een atoom kunnen bestaan; dezeband ligt boven de valentieband waarin elektronen aan het atoomzijn gebonden. In een metaalatoom overlappen de geleidingsband ende valentieband elkaar, maar in halfgeleiders en isolatoren zijn zegescheiden door een bepaalde energiekloof.

conduction geleiding1. De voortplanting van energie door een medium. De aard en wijze

van voortplanting zijn afhankelijk van de eigenschappen van hetmedium.

2. De overdracht (propagatie) van elektronen in een draad of anderegeleider.

3. De overdracht (propagatie) van gaten door een p-type halfgelei-dermateriaal.

4. De warmte-overdracht in een stof, gas, of vloeistof.

conduction current geleidingsstroom1. De propagatie van een elektromagnetisch veld die in de richting

van de propagatie plaats vindt. Het is een maat van het gemakwaarmee het veld wordt gepropageerd.

2. De stroom in een draad of andere geleider.

conduction field geleidingsveld

Een energieveld in de onmiddellijke omgeving van een elektrischestroom.

conductive coating geleidende (dek)laagEen geleidende laag die op de glazen omhulling van een kathode-straalbuis wordt (is) aangebracht.

conductor geleider1. Een stof die elektriciteit gemakkelijk geleidt zoals metalen,

elektrolyten, en geïoniseerde gassen. Verschillende stoffenvertonen een grote verscheidenheid in de wijze en het gemakwaarmee ze de elektrische stromen geleiden. Zo is, bijvoorbeeld,het geleidingsvermogen van koper twee maal zo groot als dat vanaluminium.

2. Een individuele geleidende draad in een al dan niet geïsoleerdekabel.

conduit (elektriciteits)buisEen holle buis die van plastic of metaal is gemaakt en waardoorheendraden, kabels, en andere transmissiemedia worden geleid.

conjugate (to) conjugeren1. Toevoegen; corresponderen.2. De geconjugeerde van het complexe getal a + jb is a - jb. Indien

complexe geconjugeerde getallen met elkaar worden vermenigvul-digd is het resultaat a2 + b2.

conjugate bridge geconjugeerde brugEen brug waarin de detector en generator tegenovergestelde positiesinnemen ten opzichte van deze posities in een conventionele brugvan hetzelfde type.

conjugate impedances geconjugeerde impedantiesAfzonderlijke impedanties waarin de weerstandscomponenten gelijkzijn en de reactieve componenten dezelfde absolute waarde maartegenovergestelde tekens hebben.

connect (to) verbindenEen elektrisch pad tussen twee punten aanleggen.

connecting point aansluitpunt1. Punt in de tekening van de symbolische voorstelling van een

elektrische of elektronische functie. Dit wordt gebruikt om ver-bindingen met andere functies op aan te sluiten.

2. Knooppunt in een functie dat bedoeld is om als verbindingspuntvoor andere functies te (kunnen) fungeren.

3. Verbindingspunt van een onderdeel of component. Dit verbin-dingspunt kan worden geassocieerd met de aansluitpen van de be-huizing waarin het onderdeel is geplaatst.

connection verbinding1. Koppeling tussen functionele eenheden.2. De bedrading tussen elektronische componenten en schakelingen en

de wijze waarop deze bedrading in schematekeningen wordt gere-presenteerd.

3. Aansluiting.4. Fysieke verbinding tussen zender en ontvanger.5. Het punt waarin twee geleiders fysiek samenkomen.

connector connector1. Een eenheid die een elektrische verbinding tot stand doet

brengen.2. Een fitting (contactdoos, verloopstuk) dat aan het uiteinde van

een kabel of elektrische draad is bevestigd en waarmee gemakke-lijk en snel circuits onderling kunnen worden verbonden ofverbroken. De fitting kan een 'mannetje' (stekker) of een'vrouwtje' (contrastekker) zijn.

3. Een symbool dat een aanduiding is dat punten in een (elektrisch)schema met elkaar zijn verbonden.

4. Deel van een prentmontage-eenheid waarmee de op deze eenheidgeplaatste functies bereikbaar worden voor de buitenwereld. Deinterne bedradingspaden van de prentmontage-eenheid worden mid-dels deze connector verbonden met de overige elektronica.

console 1. console; 2. bedieningspaneel1a. Het hoofdstation of de plaats van waaruit apparatuur wordt

bediend of geregeld. De term heeft eveneens betrekking op debedieningsapparatuur in dat station of op die plaats.

1b. De kast die de bedieningsapparatuur bevat. Deze is op de vloerin plaats van op een tafel geplaatst.

1c. Apparatuur met behulp waarvan de communicatie met een computerof communicatiesysteem wordt onderhouden.

2. Zie 1c.

consonance consonantie1. De harmonie tussen tonen.2. De akoestische of elektrische resonantie tussen onderling

gescheiden circuits.

constant constante1. Een grootheid waarvan de waarde onveranderlijk is zoals,

bijvoorbeeld, pi (%) en e.2. De waarde van een component dat een specifieke functie in een

bepaald circuit heeft. Soms verwijst de term naar het componentzelf.

3. De onveranderlijk variabele in een wiskundige uitdrukking of eencomputerprogramma.

constant current constante stroomEen stroom waarvan de waarde onveranderd blijft indien het door eenweerstand vloeit waarvan de weerstandswaarde wijzigt.

constant voltage constante spanningEen spanning waarvan de waarde onveranderd blijft indien deweerstand waarop de spanning is aangelegd, wordt gevarieerd.

constant-voltage, constant-current supply voeding met constantespanning en constante stroomEen combinatie van een stroom-gereguleerde en spanning-gereguleerdevoeding die een constante stroom levert aan een geringe belastings-weerstand en een constante spanning aan een grote belastingsweer-stand.

contact contact1. Een geleidend lichaam (toets, schijf, blad) dat, indien dit met

een ander geleidend lichaam in aanraking wordt gebracht, eenelektrisch circuit doet sluiten.

2. De toestand waarin twee geleiders zich bevinden die, indien zemet elkaar in aanraking worden gebracht, een circuit doensluiten of een elektrische verbinding tot stand doen brengen.

contact area aansluitvlak1. Het geleidend oppervlak van een contact.2. Het gemeenschappelijke gebied dat twee geleiders delen indien ze

met elkaar in aanraking worden gebracht.

contact detector contactdetectorEen detector (gelijkrichter of demodulator) die uit twee verschil-lende materialen bestaat die met elkaar in contact zijn gebracht.Kristaldetectoren (met inbegrip van de halfgeleiders) vallen onderdit algemene type contactdetectoren. De werking van een contactde-tector kan zelfs met, bijvoorbeeld, een koperdraad en een ijzer-draad tot stand worden gebracht indien de uiteinden daarvanlichtelijk met elkaar in aanraking worden gebracht.

contact force contactkracht1. De kracht waarmee relaiscontacten bij een bepaalde spoelstroom

sluiten.2. De kracht waarmee twee relais bij de aanwezigheid van een

gegeven spoelstroom met elkaar in contact blijven.

contact gap contactopeningDe afstand tussen geleiders indien het contact dat ze kunnen makenopen is.

contact load contactbelastingDe waarde van het elektrische vermogen waaraan gesloten contactenzijn onderworpen.

contactor schakelaarEen (handmatig, mechanisch, of automatisch bediende) schakeleenheiddie wordt gebruikt voor het veelvuldig openen en sluiten van eencircuit.

contact potential contactspanningDe geringe gelijkspanning die het gevolg is van het bombardementvan elektronen op een elektrode indien op die elektrode geenexterne spanning is aangelegd. Als gevolg daarvan krijgt de plaatvan een buisdiode een negatieve spanning zodra de kathode elektro-

nen gaat emitteren.

contact protector contactbeschermerEen component, zoals een diode, condensator, weerstand, of eencombinatie van deze componenten, die het maken of leggen vancontacten onderdrukt en ze op die wijze beschermt tegen uitzonder-lijk grote slijtages.

contact rectifier contactgelijkrichterEen gelijkrichter die uit twee ongelijksoortige maar sterk metelkaar verbonden stoffen bestaat. Voorbeelden hiervan zijn koper-koperdioxide, magnesium-kopersulfaat, selenium-aluminium, germani-um-indium.

contact switch contactschakelaarEen schakelaar die met een bepaald type contact werkt om eenelektrisch circuit te openen of te sluiten. Dit in tegenstellingtot een elektronische schakelaar die van de 'aan/uit'-acties vaneen bistabiele buis of een transistor gebruik maakt.

contaminated material verontreinigde stof1. Het materiaal van een halfgeleider dat een ongewenste stof

bevat.2. Een stof dat onopzettelijke radio-actief is gemaakt.

contamination verontreiniging1. De aanwezigheid van een verontreiniging in een stof.2. Het toevoegen van een radio-actieve stof aan een andere stof.3. De neiging die het materiaal van de mantel in een coaxiale kabel

heeft om door de buitenvlecht naar het diëlectricum te lekken,iets dat een afname van de elektrische capaciteit van de kabeltot gevolg heeft.

continuity continuïteitDe continue toestand van iets, zoals de toestand die bestaat indieneen circuit niet wordt onderbroken.

continuity test doormeettestEen test die de continuïteit van een elektrisch pad aan moet tonen.In het ideale geval is men slechts geïnteresseerd in het feit ofhet pad open of gesloten is. Soms wordt ook de circuitweerstandgemeten. Doormeetapparaten zijn de ohmmeter, de batterij metzoemer, en de batterij met lamp.

continuity tester doormeetapparaatEen eenheid (zoals een ohmmeter, batterij en zoemer, batterij enlamp) waarmee een doormeettest kan worden uitgevoerd.

continuous carrier continue dragerEen medium (zoals een radiogolf) dat zonder onderbrekingen van dewerking of wijziging van de toestand van het medium informatieoverdraagt.

continuous function continue functieEen functie die een vloeiende ononderbroken kromme oplevert indiendie functie in een grafiek wordt uitgezet.

continuous wave continue golfEen periodieke golf die op geen enkel punt tussen het normalebegin- en eindpunt van de golf wordt onderbroken en die over hetalgemeen niet gemoduleerd is.

contrast contrast1. In televisie of facsimile is dit de mate waarin nabijgelegen

gebieden van een beeld van elkaar kunnen worden onderscheiden.2. De mate waarin men in de tekenherkenning een teken van de

achtergrond kan onderscheiden.

control 1. regeleenheid; 2. controle; 3. besturing; 4. beheersing1. Een instelbaar component zoals een variabele condensator of een

variabele inductor waarin men een bepaalde grootheid naar wenskan variëren.

2. Een test of experiment met componenten waarin men tegelijker-tijd een identieke test met componenten van het zelfde typeuitvoert maar waarin bepaalde factoren die voor de testbelangrijk zijn, buiten beschouwing blijven. Op die wijze kanmen een indruk krijgen van de effecten van de buiten beschou-wing gelaten factoren.

3a. Het begrijpen en implementeren van gespecificeerde instructiesof het uitvoeren van gedefinieerde taken.

3b. Het op correcte wijze besturen (aansturen, regelen) van eenproces of apparaat.

4. Zie 3a en 3b.

control bus besturingsbusHet pad in een computer dat de besturingsregisters van de CPU methet geheugen verbindt.

control circuit besturingscircuit1. Een circuit waarin een signaal of proces een ander signaal of

proces regelt.2. Een circuit dat in een computer instructies verwerkt en

interpreteert en de rekenkundige en logische eenheid (en anderecircuits) in overeenstemming met die interpretaties bestuurt.

control computer procescomputerEen computer waarin een proces wordt geregeld. De computer ontvangtsignalen afkomstig van het proces, verwerkt en interpreteert deze,en stuurt eigen signalen terug. Daarmee wordt het proces geregeld.

control electrode stuurelektrodeEen elektrode (zoals een rooster, een basis, een poort) waaraan eeningangssignaal kan worden toegevoerd met het doel een uitgangssig-naal te beïnvloeden of te regelen.

control grid stuurrooster

Zie rooster (grid).

controlled rectifier regelbare gelijkrichterEen gelijkrichter waarvan de gelijkstroom-uitgangssignalen kunnenworden geregeld door de spanning of de fase van een signaal die hetbesturingselement van de gelijkrichter ontvangt, te variëren.

controller regelaar1. Het besturings- of stuursignaal van een elektronisch besturings-

of servosysteem.2. Een eenheid, zoals een gespecialiseerde variabele weerstand,

waarmee de stroom of de spanning kan worden geregeld.

control panel besturingspaneelHet paneel waarop de bedieningsknoppen en -toetsen, regeleenheden,schakelaars, beeldschermen, en andere eenheden zijn aangebracht dievan belang zijn voor het regelen en het houden van toezicht op dewerking en de toestand van een elektronisch systeem.

control rectifier stuurgelijkrichterEen halfgeleiderdiode die wordt gebruikt voor het schakelen vangrote stromen. Een klein besturingssignaal kan zorgen voor hetschakelen van eenheden met een groot vermogen.

control signal besturingssignaalEen signaal (in digitale elektronische schakelingen) waarvan debelangrijkste functie bestaat uit het besturen of regelen van dewerking van de functionele elementen die bewerkingen op signalen,die uit gegevens bestaan, uitvoeren.

control systeem besturingssysteemEen inrichting die bestaat uit elementen die onderling zijn verbon-den en die elkaar wederzijds beïnvloeden met het doel een bepaaldeconditie van een apparaat in stand te houden of het op een voorge-schreven wijze te doen wijzigen.

control unit besturingseenheidHardware in een computer die de programma-instructies op volgordeopvraagt, interpreteert en de in die instructies aangewezenbewerkingen van de computer start.

convection convectieDe stroming van een gas of een vloeistof dat de overdracht vanwarmte van een bepaalde locatie naar een andere tot gevolg heeft.

convection current convectiestroom1. De beweging van stroomgeleiders of een lading langs het

oppervlak van een geleider of een diëlectricum.2. Luchtstromingen die boven een verwarmde bron of een verhit

lichaam opstijgen.

conventional current conventionele stroomDe definitie dat stroom in een elektrisch circuit van de positieve

pool naar de negatieve pool vloeit. Deze definitie wordt het meestdoor natuurkundigen gehanteerd. Een elektron beweegt zich tegen deconventionele stroom in terwijl positief geladen deeltjes, zoalsgaten, zich in dezelfde richting bewegen als de conventionelestroom.

convergence convergentie1. De situatie waarbij waarden, grootheden, of lichamen uiteinde-

lijk in een bepaald punt samenkomen. Dit punt van samenkomstligt in bepaalde gevallen in het oneindige.

2. Het snijpunt van de elektronenstralen die in een kathodestraal-buis van verschillende elektronenkanonnen afkomstig zijn.

conversion conversie1. Het mengen van signalen voor het verkrijgen van signalen met

verschillende of afwijkende frequenties.2. Wisselstroom in gelijkstroom (of het omgekeerde) omzetten.3. Een gelijkstroom met laag voltage omzetten in een gelijkstroom

met een hoog voltage.

conversion gain conversieversterkingEen versterking die als een nevenproduct van een conversie kanworden beschouwd.

conversion rate conversiesnelheidHet aantal aflezingen dat per seconde door een analoog/digitaal-omzetter kan worden gerealiseerd.

convert (to) converteren1. Het doen realiseren van frequentie- of spanningsconversies.2. Het omzetten van informatie van het ene talstelsel in een ander

talstelsel (bijvoorbeeld van decimaal naar binair).

converter 1. omzetter; 2. omvormer; 3. convertera. Een eenheid waarin twee ingangssignalen met verschillende

frequenties worden vermengd en daarmee een derde (uitgangs)sig-naal produceren dat een frequentie heeft dat verschilt van datvan de twee ingangssignalen.

b. Een apparaat dat gelijkstroom omzet in wisselstroom.c. Een transistorkring die kan worden gebruikt voor het omzetten

van een gelijkstroom met een laag voltage in een gelijkstroommet een hoog voltage.

d. Conversieapparatuur.e. Een circuit of een eenheid die analoge gegevens omzet in

digitale gegevens en/of omgekeerd.

copper koperEen metaalelement met atoomgetal 29 en atoomgewicht 63,54. Koper iseen element dat uitermate geschikt is voor de geleiding vanelektriciteit en warmte.

copper-clad wire kopermanteldraadEen ijzeren of stalen draad die bekleed (overtrokken) is met koper.

copper-oxide diode koperoxidediodeEen kleine diode waarvan het halfgeleidermateriaal uit koperoxidebestaat. Deze diodes werden op ruime schaal toegepast voordatselenium en silicium beschikbaar waren. Koperoxidediodes worden nogsteeds in bepaalde gelijkrichters gevonden.

copy kopie1. Gedrukte of geschreven tekst.2. De mate waarin de coherentie van de overgedragen informatie

wordt opgevraagd. De term 'copy' wordt onder andere door radio-operateurs gebruikt en komt voor in de uitdrukking: "How do youcopy?".

3. Een duplicaat.

copy (to) kopiëren1. Een duplicaat maken.2. Informatie uit een opslag- of geheugeneenheid naar een andere

opslag- of geheugeneenheid dupliceren.

cord snoerEen flexibele, geïsoleerde kabel van een bepaalde lengte diemeestal één tot drie geleidende draden heeft.

cordless snoerloosDe toegevoegde beschrijving van een stekker, contactdoos, ofeenheid die niet van een snoer is voorzien.

core kern1. Het lichaam waaromheen een spoel of een transformator is

gewikkeld. Dit soort kernen wordt van magnetisch materiaalgemaakt of, indien de kern slechts als een steunmiddel voor eenwikkeling wordt gebruikt, van diëlektrisch materiaal. Laag-frequente transformatoren hebben altijd een magnetische kern dieuit metaal, ijzer of een magnetische legering bestaat.

2. De term die bij het begrip 'kerngeheugen' voor het hoofdgeheugenvan eerste-generatie computers werd gebruikt.

core loss kernverliesHet verlies van energie in een magnetische kern die het gevolg isvan wervelstromen en de hysteresis in het materiaal van de kern.

core memory kerngeheugenZie kern (core), onder punt 2.

core transformer kerntransformatorEen transformator waarvan de spoelen om een magnetische kern zijngewikkeld.

corner knikpuntEen plotselinge wijziging in de richting van de as van eengolfpijp.

corona 1. corona; 2. halo

Een oplichtende ontlading in de ruimte rondom een geleider met eenhoge spanning. Dit wordt veroorzaakt door een ionisatie van delucht. De ontlading heeft een bepaald energieverlies tot gevolg.

corrective feedback corrigerende terugkoppelingEen terugkoppeling die wordt gebruikt om datgene dat de invoer vooreen systeem vormt, te corrigeren of op een bepaald voorgeschrevenniveau te brengen.

correlation correlatieDe mate van overeenkomst tussen gegevens. Een grote of hogecorrelatie betekent dat de overeenkomst groot is, een kleinecorrelatie het tegenovergestelde, en een nul-correlatie betekentdat er in het geheel geen overeenkomst bestaat.

correlation detector correlatiedetectorEen detector die een bepaald signaal in ieder punt van dat signaalmet een standaardsignaal vergelijkt en daarbij een uitgangssignaalproduceert dat proportioneel is met de mate van overeenkomst tussende twee signalen.

corrosion-resistant corrosiebestendigStoffen of materialen die zodanig worden behandeld dat ze immuunzijn voor de invloeden van de natuurlijke elementen. Dergelijkesubstanties worden bij voorkeur gebruikt in de scheepvaart en intropische gebieden waar de corrosie van materialen het grootst is.

cosine wave cosinusgolfEen golf met een periodiek karakter die de cosinus van de fasehoekvolgt.

cosmic noise kosmische ruisRuis van signalen die van de buitenaardse ruimte afkomstig zijn.

COS/MOS integrated circuit COS/MOS ICEen geïntegreerde schakeling, zoals een versterker, die gebruikmaakt van metaaloxide-veldeffecttransistoren in een complementair-symmetrisch circuit.

coulomb coulombDe eenheid van een elektrische grootheid. Deze wordt gedefinieerddoor het aantal elektronen (de elektrische kwantiteit) dat in eenbepaald punt in 1 seconde een stroom van 1 ampère realiseert. Eéndc comcoulomb is gelijk aan 6,24 x 1018 elektronen. Deze eenheid vanelektriciteit is genoemd naar Charles Augustin de Coulomb, eenFrans ingenieur die leefde van 1736 tot 1806.

Coulomb's law wet van CoulombDeze wet stelt dat de kracht F van de aantrekking of de afstotingtussen twee elektrische ladingen Q1 en Q2 direct evenredig is methet product van de ladingen en omgekeerd evenredig is met hetkwadraat van de afstand d tussen die ladingen: F = (Q1Q2)/d

2.

count 1. telpuls; 2. tellinga. Het aantal pulsen dat door een registratiesysteem wordt

geconstateerd.b. Eén enkele responsie die door de registratieapparatuur van

radioactieve straling wordt geconstateerd.

counter teller1. Een circuit, zoals een flip-flop, dat het aantal ontvangen

pulsen bijhoudt en het totaal geregistreerde aantal (visueel)weergeeft.

2. Een mechanisme, zoals een elektromechanische indicator, dat hetaantal ontvangen pulsen bijhoudt en het totaal geregistreerdeaantal (visueel) weergeeft.

counter tube telbuis1. Een buis waarin een penetrerend radioactief deeltje een gas

ioniseert en een uitgangspuls genereert.2. Een flip-flop-buis.3. Een buis die zodanig werkt dat het één of meer uitgangspulsen

produceert nadat een bepaald aantal ingangspulsen zijn ontvan-gen.

coupled circuits gekoppelde (stroom)kringenCircuits waartussen energie elektrostatisch, elektromechanisch, metbehulp van een combinatie van deze twee, of door middel van eendirecte verbinding wordt overgedragen.

coupler koppeleenheidEen eenheid die kan worden gebruikt voor de overdracht van energietussen twee circuits. Dit kan met behulp van een capacitieve,directe, of inductieve koppeling worden gerealiseerd of met behulpvan een combinatie van twee of meer van deze drie mogelijkheden.

coupling koppelingDe onderlinge verbinding tussen twee circuits of eenheden metbehulp van elektrostatische of elektromagnetische krachtlijnen, ofdoor middel van een directe verbinding waarmee de energieoverdrachttussen de twee circuits kan worden gerealiseerd.

coupling capacitor koppelcondensatorEen condensator die wordt gebruikt om wisselstroomenergie van hetene circuit naar een ander te transporteren.

coupling diode koppeldiodeEen halfgeleiderdiode die tussen de twee trappen van een direct-gekoppelde versterker is geplaatst. De diode functioneert als eengrote weerstand tussen de twee trappen indien er geen signaalaanwezig is. Als gevolg hiervan wordt de hoge operationele gelijk-spanning niet van de ene trap naar de andere doorgelaten. Indien erwel van een signaal sprake is vermindert de diodeweerstand en laathet signaal door.

coupling transformer koppeltransformator

Een transformator die hoofdzakelijk wordt gebruikt om wisselstroom-energie elektromagnetisch naar of vanuit een circuit over tedragen.

creepage kruipDe lekkage van stroom langs of over het oppervlak van een diëlec-tricum.

critical characteristic kritische eigenschapEen parameter die een onevenredig effect op andere variabelenheeft. Een kleine wijziging in een kritische eigenschap kan eengrote verandering in de operationele condities van een circuit ofeen systeem veroorzaken.

critical component kritisch componentEen component of onderdeel dat belangrijk is voor de werking vaneen circuit of een systeem.

critical failure kritieke fout1. Een fout of defect dat een beëindiging van de (operationele)

werking van een systeem tot gevolg heeft.2. Een foutief uitgevoerde functie die een onjuiste be- of

verwerking tot gevolg heeft.

critical field kritiek veldHet kleinste magnetische veld dat er voor zorgt dat een elektrondat door de kathode is geëmitteerd, de anode niet kan bereiken.

critical frequency kritische frequentieDe grootste frequentie van een verticaal gepropageerde golf waarbijdeze niet langer door een bepaalde laag van de ionosfeer wordtgereflecteerd.

critical path verification verificatie van het kritieke padBij de analyse van het kritieke pad van elektronische systemenworden van alle mogelijke signaalpaden (bedradingspaden) de kriti-sche gebieden bepaald. Deze analyse richt zich op het bedradingspaden is onafhankelijk van de ingangssignalen.

critical potential kritische potentiaalHet potentiaalverschil dat een elektron nodig heeft om een atoomwaarmee het botst te kunnen exciteren of ioniseren.

critical voltage kritieke spanning1. De spanning waarbij een gas ioniseert.2. De spanning in een thyratron waarmee deze eenheid begint te

geleiden.

critical wavelength kritische golflengteDe golflengte die bij een kritische frequentie hoort.

cross current dwarsstroomEen stroom met een stroomloop die dwars op een andere stroom staat.

cross modulation kruismodulatie1. Een soort radio-interferentie die tussen twee stations met

sterke zenders die met dezelfde frequentie uitzenden, op kantreden. Indien één van de uitgezonden golven niet gemoduleerdis, wordt het door het andere signaal gemoduleerd.

2. De generatie van signalen door overgangen in (golf)pijpen enbedradingen in de nabijheid van een radio-ontvangsttoestel.

3. De interactie tussen signalen met verschillende frequentiesindien ze een kern van niet-lineair magnetische materiaalmagnetiseren.

crossover kruising1. Een punt in een elektrisch schema waar verbindingslijnen elkaar

snijden maar niet onderling verbonden zijn.2. Een punt in de plot van een kromme waar de kromme een as of een

operationeel punt kruist.

cross product vectorproductHet product van twee vectoren. Het resultaat van dit product isAB.mod(sin�) en geldt voor de vectoren A en B die respectievelijkde lengtes A en B en een hoek � ten opzichte van elkaar hebben. Hetproduct heeft een richting die loodrecht op het vlak van de tweevectoren staat.

crosstalk overspraakEen ongewenste overdracht van signalen tussen systemen of delen vaneen systeem. Overspraak veroorzaakt interferenties tussen telefoon-lijnen, antennes, componenten enzovoort.

crystal kristal1. Een materiaal of stof die zich van andere materialen en stoffen

onderscheidt door de wijze waarop de atomen in een bepaaldpatroon zijn gerangschikt. Dit wordt het kristalrooster genoemden vertegenwoordigt een voor het kristal kenmerkende geometri-sche vorm.

2. Een fragment van een kristal.3. Een plaat of staaf die uit een piëzo-elektrisch kristal is

gezaagd.

crystal amplifier kristalversterker1. Een transistor.2. Een halfgeleiderdiode. De pulsversterking wordt verkregen door

van de diode-elektrode afwisselend een emitter en collector temaken.

crystal current kristalstroomDe stroom die door een kristal vloeit en wel in het bijzonder deRF-stroom die door een kwartsplaat in een kristal-gestuurdeoscillator vloeit.

crystal diffraction kristalbuigingDe neiging tot verstrooiing die elektromagnetische golven hebbenindien ze het materiaal van een kristal passeren.

crystal diode kristaldiodeEen halfgeleiderdiode. Voorbeelden van dit type diode zijn onderandere: germaniumdiode, laserdiode, seleniumdiode en siliciumdiode.

crystallogram kristallogramEen röntgen-foto of enig andere opname of weergave van eenkristalstructuur.

crystal meter kristalmeterEen wisselstroommeter van het gelijkrichter-type waarin eenhalfgeleiderdiode (als wisselstroom-gelijkrichter) wordt toegepast.Deze is in serie geschakeld met een gelijkstroom-milli-ampèremeterof gelijkstroom-micro-ampèremeter.

crystal oscillator kristaloscillatorEen oscillator waarvan de operationele frequentie door de afmetin-gen van een oscillerende piëzo-elektrische kwartskristalplaat wordtbepaald.

crystal rectifier kristalgelijkrichterEen halfgeleiderdiode.

crystal resistor kristalweerstandEen warmtegevoelige weerstand die van silicium is gemaakt en dieeen positieve temperatuurcoëfficiënt heeft.

crystal resonator kristalresonatorEen zeer selectieve resonantiekring waarin de middenfrequentie deresonantiefrequentie van een piëzo-elektrisch kwartskristalplaatis.

crystal tester kristaltester1. Een (meestal eenvoudige) oscillator die wordt gebruikt om

kwartskristallen te controleren. Het merendeel van dit soorttesters controleert slechts de oscillerende functie van hetkristal; meer geavanceerde testers kunnen ook de stroom,frequentie, temperatuurcoëfficiënt, de filterwerking van hetkristal enzovoort testen.

2. Een instrument dat kan worden gebruikt voor het controleren vande elektrische eigenschappen van halfgeleiderdioden.

3. Een instrument voor het testen van de prestaties van piëzo-elektrische keramische materialen.

crystal tetrode kristaltetrodeEen transistor die vier elementen heeft: emitter, collector, entwee basissen (bases).

crystal transducer kristaltransducerEen transducer die een piëzo-elektrisch kristal als het gevoeligeelement gebruikt. Voorbeelden hiervan zijn terug te vinden ingehoorapparaatjes, luidsprekers, microfoons, pickup-armen enzo-voort.

cue hintInformatie, een toestand, of een situatie die voor een operateurbetekent dat een actie moet worden ondernomen, of voor een circuitom tot het uitvoeren van een bepaalde actie over te gaan.

curie curieEen eenheid van radioactiviteit. 1 curie is de hoeveelheid stralingafkomstig van 1 gram radium. Ook is 1 curie de hoeveelheid stralingdie 3,71.10

10 desintegraties per seconde oplevert (of gelijk is aan

3,71.104 rutherford). De eenheid van radioactiviteit is genoemd

naar het echtpaar Curie: Marie Sklodowska Curie (1867 -1934),Pools-Frans scheikundige en Pierre Curie (1859 -1906), Fransnatuurkundige.

curium curiumEen radioactief metaalelement dat kunstmatig wordt geproduceerd.Het atoomgetal van het element is 96 en het element heeft eenatoomgewicht van 247.

current: I stroomDe elektrische stroomdoorgang (stroomloop). Deze wordt gekenmerktdoor de bewegingen van bepaalde dragers zoals ionen, elektronen, ofgaten.

current amplification stroomversterking1. De versterking van een ingangsstroom. Het resultaat hiervan is

een grotere uitgangsstroom.2. De toename van een signaal.

current attenuation stroomverzwakking1. De afname van de amplitude van de stroom.2. Een getal dat de verhouding tussen de waarde van de ingangs-

stroom en die van de uitgangsstroom van een eenheid aangeeft.Deze is kleiner dan 1.

current carrier stroomdragerZie drager (carrier) onder punt 1.

current density stroomdichtheidDe stroom die de dwarsdoorsnede van een geleider per tijdseenheidpasseert. Deze wordt meestal in ampères per vierkante centimeteruitgedrukt.

current drain stroomverbruik1. De stroomvoorziening voor een generator of een soortgelijke

eenheid.2. De stroomvoorziening voor een eenheid die zonder die stroom niet

kan functioneren. Dit is ook de stroom die de eenheid gedurendewachtperioden (zoals een stand-by periode) nodig heeft.

current feedback stroomterugkoppeling1. Een teruggekoppeld signaal dat uit de stroom bestaat die van de

uitgang van een ingangscircuit van een versterker afkomstig is.

2. Een systeem of circuit dat wordt gebruikt voor het verkrijgenvan een stroomterugkoppeling.

current flow 1. stroomdoorgang; 2. stroomloopStroomdragers die door een vast lichaam, een gas, of een vloeistofvloeien.

current loop stroombuikHet punt in een transmissielijn waar de stroom een lokaal maximumbereikt.

current noise stroomruisElektrische ruis. Deze wordt door stroom die door een weerstandvloeit, veroorzaakt.

current saturation stroomverzadiging1. Bij de werking van een eenheid (buis, transistor, magnetische

versterker) heeft deze term betrekking op het afvlakken van destroom tot onder een bepaalde waarde die daarna niet verder meertoe zal nemen, ook niet indien men een ingangsparameter zouwijzigen.

2. Het specifieke punt waarin een stroom verzadigd raakt.

current shunt stroomshunt1. Een weerstand die parallel aan een voltmeter is geschakeld en

die voltmeter daarmee omzet in een ampèremeter.2. Een weerstand die parallel aan de ingang van een spanningsver-

sterker wordt geschakeld. Hiermee neemt de responsie van deversterker proportioneel met het ingangssignaal toe.

current source stroombronElement of apparaat dat elektrische stroom op kan wekken.

current strength stroomsterkteDe grootte van de elektrische stroom, dat wil zeggen, het aantal(stroom)dragers dat een gegeven punt per tijdseenheid passeert. Ditwordt uitgedrukt in coulombs per seconde of in ampères.

current transformer stroomtransformator1. Een transformator die hoofdzakelijk wordt gebruikt om de

stroomsterkte van een stroom te verkleinen of te vergroten.2. Een specifieke transformator die wordt gebruikt om het bereik

van een wisselstroom-milli-ampèremeter of wisselstroom-ampèreme-ter te wijzigen.

cutoff (to) afknijpenHet reduceren van een bepaalde operationele parameter, zoals eencollectorstroom of plaatstroom, tot nul. Dit geschiedt door denegatieve instelstroom aan de ingangselektrode te vergroten.

cutoff frequency afknijpfrequentie1. De frequentie waarop de stroomversterkingsfactor van een

transistor tot 70,7% van haar 1-KHz waarde daalt.

2. In een filter, versterker, of transmissielijn is dit hetfrequentiepunt waarop de transmissie of de onderdrukkingaanvangt.

cutoff wavelength afknijpgolflengte1. De golflengte die overeenkomt met de afknijpfrequentie.2. Voor een golfpijp heeft de term betrekking op de verhouding van

de snelheid van elektromagnetische golven in de vrije ruimte ende afknijpfrequentie van die golfpijp.

cycle cyclus1. Eén gehele rondgang (doorloop) van een wisselstroom of wissel-

spanning vanaf nul, via maximaal positief, door nul naarmaximaal negatief, en weer terug naar nul.

2. Een complete serie bewerkingen.

cycle counter cyclustellerEen eenheid die het aantal doorlopen cycli gedurende een bepaaldeperiode telt en registreert.

cycles per second: cps cycli per secondeEen term die door de grootheid 'hertz' (Hz) is vervangen.

cycle time cyclustijdDe term heeft betrekking op een bewerking en refereert naar de duurvan een complete cyclus.

cylindrical wave cilindrische golfEen elektromagnetische golf waarvan de vlakken van de veldsterktebijna ideale cilinders zijn.

cylindrical waveguide cilindrische golfpijpEen golfpijp die het uiterlijk van een ronde pijp heeft.

D

d d1. Afkorting van deci (een tiende).2. Symbool voor differentie.3. Symbool voor 'drain' (afvoer, stroomvoorziening).4. Symbool voor dichtheid.5. Afkorting voor dyne.

D D1. Symbool voor diëlektrische verschuiving2. Afkorting van dissipatie.

damped oscillation gedempte trillingEen trilling waarin de amplitude van iedere opeenvolgende golfkleiner is dan die van de voorgaande. De trilling dempt uiteinde-lijk geheel uit.

damped wave gedempte golf

102

Een golf waarvan de opeenvolgende pieken afnemen voor wat deamplitude betreft, en uiteindelijk geheel uitsterft.

damping coefficient dempingscoëfficiëntEen getal of waarde van de verhouding tussen de demping in (van)een systeem en de kritische demping.

damping diode dempingsdiodeEen diode die wordt gebruikt om oscillaties in een elektrischcircuit te voorkomen.

damping factor dempingsfactorVoor een spoel met inductie L en weerstand R in een gedempt circuitis de dempingsfactor R/2L, waarbij L in henries en R in ohms isuitgedrukt.

data 1. gegeven; 2. dataAl het feitelijke materiaal dat op een gebeurtenis of proces slaat.Dit zijn in berekeningen en computertoepassingen getallen,symbolen, letters, tekens, en letters die grootheden voorstellen.Dit in tegenstelling tot symbolen die bewerkingen en geheugen-adressen representeren.

data collection gegevensverzamelingDe verzameling van signalen die testgegevens representeren, alsmedede overdracht van die gegevens naar een computer, verwerkingseen-heid, of registratie-eenheid.

data compression gegevensverdichting1. Het minimaliseren van de duur van een transmissie door alle

redundanties uit de over te dragen gegevens te elimineren.2. Het proces waarin de duur van een transmissie wordt verkleind.3. Het proces waarin de bandbreedte van een transmissie wordt

verkleind.4. Het proces waarin het dynamische amplitudebereik van een

gegevenstransmissie wordt verkleind.

data conversion gegevensconversieHet wijzigen van gegevens van een bepaalde vorm of voorstelling ineen andere, bijvoorbeeld van digitaal naar analoog.

data element gegevenselement1. Een component van een gegevenssignaal, bijvoorbeeld een letter,

getal, of symbool.2. Een eenheid of een circuit dat wordt gebruikt voor het verzame-

len of verwerken van gegevens.3. Een gegevenseenheid, bijvoorbeeld een veld in een bestand.

data logger gegevensopname-eenheidEen opname- en/of registratie-eenheid voor het vastleggen vandigitale of analoge gegevens.

103

data receiver gegevensontvangsteenheidEen circuit of een eenheid die op een bepaalde locatie in eengegevensverwerkend systeem is geplaatst en die gegevens van eenzendeenheid of gegevensoverdrachtstation opvangt en registreert.

data reception gegevensontvangstHet ontvangen of opvangen van signalen die vanuit een bepaald punt,dat geen deel van het gegevensverwerkende systeem uitmaakt, wordenverzonden en verder door het systeem kunnen worden verwerkt.

data signal gegevenssignaal1. Een signaal (zoals een combinatie van binaire bits) dat gegevens

zoals letters, getallen, of symbolen voorstelt.2. Een signaalstroom of signaalspanning die verhoudingsgewijs

overeenkomt met een bepaalde bemonsterde grootheid en die kanworden gebruikt voor de activering van meetinstrumenten tijdenstest- en meetwerkzaamheden.

data synchronizer gegevenssynchronisatie-eenheidEen eenheid die kan worden gebruikt voor de synchronisatie vangegevenstransmissies in een computer of enig ander gegevensverwer-kend systeem.

data transducer gegevensomvormerEen omvormer die in test- en meetactiviteiten een waargenomen ofgeregistreerd verschijnsel omzet in elektrische grootheden dieverder kunnen worden geanalyseerd of bewerkt.

data transmission gegevenstransmissieDe verzending, het transport, of de overdracht vanuit een bepaaldpunt of verwerkingsstadium naar een ander. De punten of verwer-kingsstadia behoeven geen deel van hetzelfde systeem uit te maken.

data transmitter 1. gegevensverzendeenheid; 2. gegevensverzendsta-tionEen circuit of eenheid die gegevens van een bepaald punt naar eenander punt kan transporteren, verzenden, of overdragen. Het puntvan verzending en het punt van ontvangst behoeven geen deel vanhetzelfde systeem uit te maken.

dc/ac converter digitaal/analoogomzetterEen circuit dat een gelijkspanning om kan zetten in een wisselspan-ning. De conversie kan stapsgewijs of direct (zonder stappen)plaatsvinden.

dc balance gelijkstroomvereffening1. De aanpassing of het instellen van een circuit of een eenheid

die een gelijkstroomstabiliteit kan verzorgen of een nul-gelijk-stroom kan realiseren.

2. De aanpassing of het instellen van een circuit voor eengelijkstroomstabiliteit tijdens versterkingsvariaties.

104

3. Een potentiometer of een ander variabel component dat kan wordengebruikt om een gelijkstroomstabiliteit te verkrijgen.

dc base current gelijkstroom in een basisDe statische gelijkstroom in het basiselement van een bipolairetransistor.

dc base resistance gelijkstroomweerstand van een basisDe statische gelijkstroomweerstand van het basiselement van eenbipolaire transistor.

dc base voltage gelijkspanning van een basisDe statische gelijkspanning van het basiselement van een bipolairetransistor.

dc cathode current gelijkstroom van de kathodeDe statische gelijkstroom in het kathode-element van een elektro-nenbuis.

dc cathode resistance gelijkstroomweerstand van de kathodeDe statische gelijkstroomweerstand van het kathodepad in eenelektronenbuis.

dc cathode voltage gelijkspanning van de kathodeDe statische gelijkspanning van de kathode van een elektronenbuis.

dc collector current gelijkstroom van een collectorDe statische gelijkstroom in het collectorelement van een bipolairetransistor.

dc collector resistance gelijkstroomweerstand van een collectorDe statische gelijkstroomweerstand van het collectorelement van eenbipolaire transistor.

dc collector voltage gelijkspanning van een collectorDe statische gelijkspanning van het collectorelement van eenbipolaire transistor.

dc component gelijkspanningscomponentIn een complexe golf, dat wil zeggen een golf opgebouwd met behulpvan gelijk- en wisselstromen, is het gelijkspanningscomponent hetmomentaan optredende component dat een zich nimmer wijzigendepolariteit heeft. Het gelijkspanningscomponent bezit de gemiddeldewaarde waar omheen de wisselspanningscomponenten alterneren,pulseren, en fluctueren.

dc converter gelijkstroomomvormerEen dynamo-elektromotor voor het omzetten van een lage gelijk-spanning in een hogere gelijkspanning. In essentie is dit eenmachine die uit een gelijkstroommotor met een laag voltage bestaatdie gekoppeld is met een gelijkstroomgenerator met een hoger

105

voltage.

dc drain current gelijkstroom van een afvoer(elektrode)De statische gelijkstroom in de afvoerelektrode van een veldeffect-transistor.

dc drain resistance gelijkstroomweerstand van een afvoer(elektro-de)De statische gelijkstroomweerstand van de afvoerelektrode van eenveldeffecttransistor.

dc drain voltage gelijkspanning van een afvoer(elektrode)De statische gelijkspanning in de afvoerelektrode van een veldef-fecttransistor.

dc emitter current gelijkstroom van een emitterDe statische gelijkstroom in het emitterelement van een bipolairetransistor.

dc emitter resistance gelijkstroomweerstand van een emitterDe statische gelijkstroomweerstand van het emitterelement van eenbipolaire transistor.

dc emitter voltage gelijkspanning van een emitterDe statische gelijkspanning van het emitterelement van eenbipolaire transistor.

dc generator gelijkstroomgenerator1. Een roterende machine (dynamo) waarmee een elektrische gelijk-

stroom kan worden gegenereerd.2. Een eenheid waarmee een gelijkstroom kan worden opgewekt:

batterij, fotocel, thermokoppel enzovoort.

dc motor gelijkstroommotorEen motor die met behulp van gelijkstroom werkt.

dc resistance gelijkstroomweerstandWeerstand van een gelijkstroom, dit in tegenstelling tot een in-fase wisselstroomweerstand.

dc restoration gelijkspanningsherstelHet opnieuw toevoegen van het gelijkstroomcomponent aan een signaalvan waaruit dat component eerder met behulp van een condensator ofeen transformator was verwijderd.

dc source gelijkstroombron1. Een gelijkstroomgenerator.2. Een punt in een circuit van waaruit één of meer gelijkstromen

kunnen worden afgetapt.

dc transmission gelijkstroomtransmissie

106

1. De transmissie van een gelijkspanning vanaf het punt waar diespanning wordt gegenereerd naar een punt waar die spanning kanworden benut.

2. De retentie (het vasthouden) van het gelijkstroomcomponent inhet videosignaal bij TV-uitzendingen.

dc voltage gelijkspanningEen spanning waarvan de polariteit zich niet wijzigt, zoals despanning die door een batterij, accu, of een gelijkstroomgeneratorwordt geleverd.

deca decaVoorvoegsel dat de betekenis van 'tien' heeft, zoals in decagram(10 gram) en decaliter (10 liter).

deci deciVoorvoegsel dat de betekenis van 1/10 (0,1) heeft.

decibel: dB decibelEen eenheid van versterking die is afgeleid van de bel (B); 1 dB isgelijk aan het tiende deel van een bel (B). De waarde van dedecibel komt overeen met 10log10Pu/Pi. Hierin is Pi het ingangs-vermogen en Pu het uitgangsvermogen.

decimal attenuator decimale verzwakkerEen verzwakkingskring waarvan de weerstanden zó zijn gekozen dat deverzwakker de verzwakking in decimale stappen uit kan voeren. Zolevert een bepaald deel van de verzwakker een verzwakking die instappen van een tiende van de aangelegde spanning kan wordenuitgevoerd, een ander deel in stappen van een honderdste enzovoort.

decode (to) decoderen1. Een gecodeerd bericht onthaspelen.2. Een specifieke uitvoer uit een gecodeerde invoer afleiden.3. Het scheiden van de dragers in een transmissie die met behulp

van een multiplexbewerking is uitgevoerd.

decoder decodeerapparaatEen circuit of een eenheid waarmee berichten of gegevens kunnenworden gedecodeerd.

decoder/driver decodeer/stuurorgaanEen geïntegreerde schakeling die zowel een decodeerfunctie als defunctie van een stuurschakeling bezit.

decommutation decommutatieHet onttrekken van een deel of een component van een signaal uithet samengestelde signaal dat het resultaat van een commutatie is.

decoupler ontkoppelinrichtingEen eenheid die twee circuits op een zodanige wijze van elkaar

107

scheidt dat slechts een minimale koppeling tussen die twee circuitsblijft bestaan.

decoupling ontkoppelingDe verwijdering van de effectieve minimalisatie van het effect vaneen koppeling.

decoupling capacitor ontkoppelcondensator1. Een condensator met een laag-impedantie pad naar de aarde.

Hiermee kan een onderlinge koppeling tussen de deelfuncties vaneen circuit worden voorkomen.

2. Het capacitieve deel van een RC-ontkoppelfilter.

decoupling filter ontkoppelfilterEen weerstand/condensator-filter (RC-filter) dat meestal in eengemeenschappelijke gelijkstroomkring van een meertrapsversterkerwordt geplaatst om een interne terugkoppeling (een terugkoppelingin de versterkertrappen) te voorkomen.

decoupling network ontkoppelnetwerkEén of meer ontkoppelfilters.

decoupling resistor ontkoppelweerstandHet weerstand biedende deel van een RC-ontkoppelfilter.

decrement decrement1. De snelheid waarmee de opeenvolgende cycli van een uitdempende

golf uitsterven. De waarde van het decrement is de natuurlijkelogaritme van de verhouding tussen twee opeenvolgende pieken diedezelfde polariteit hebben.

2. Een grootheid die wordt gebruikt om de waarde van een variabelete verminderen.

decrement (to) doen verminderenDe waarde van iets met een bepaald bedrag (getal, deel) af latennemen.

defect 1. defect; 2. fout; 3. tekortkoming; 4. gebreka. De afwezigheid van een elektron in het kristalrooster.b. Een abnormaliteit in een ontwerp, fabricage, of uitvoering van

een elektronisch circuit of elektronische eenheid.c. Een hardware- of softwarefout in een computer die uiteindelijk

tot foutieve resultaten zal leiden.

defect conduction foutieve geleidingDe geleiding die in halfgeleidermateriaal via de gaten plaatsvindt.

deflecting plate afbuigplaatEen plaat in een kathodestraalbuis die de elektronenstraal aantrektof afstoot. Dit heeft tot gevolg dat het oplichtende punt op het

108

beeldscherm horizontaal of verticaal over dat scherm wordt ver-plaatst.

deflection 1. afbuiging; 2. deflectiea. Het verplaatsen van de elektronenstraal in een kathodestraalbuis

met behulp van elektrische of magnetische velden.b. De beweging (verplaatsing) van de naald (wijzer) van een meter

met behulp van een aangelegde stroom of spanning.

deflection coils afbuigspoelenExterne spoelen met zaagtandvormige stromen die voor de afbuigingvan de elektronenstralen in kathodestraalbuizen zorgen.

deflection electrode afbuigelektrodeEen elektrode, zoals een afbuigplaat, die wordt gebruikt om eenelektronenstraal af te buigen.

deflection plane afbuigvlakHet vlak dat in een kathodestraalbuis loodrecht staat op de as vande buis en waarin het afbuigcentrum is gelegen.

deflection polarity afbuigpolariteitDe polariteit van de spanning die op een bepaalde afbuigplaat wordtaangelegd en die nodig is om de elektronenstraal in een bepaalderichting af te buigen.

deflection voltage afbuigspanningHet potentiaalverschil tussen de deflectieplaten van een kathode-straalbuis. Met behulp van de afbuigspanning kan de richting van deelektronenstraal worden bestuurd.

deflector 1. afbuiginrichting; 2. deflectora. Een plaat waarmee in bepaalde buizen een elektronenstraal kan

worden gecreëerd.b. Een afbuigplaat in een kathodestraalbuis.c. Een afbuigspoel of -koppel in een TV-toestel.d. Een mechanisch appendage voor het verbeteren van de spreiding

van de hogere-frequentiegolven die afkomstig zijn van luidspre-kers.

degaussing demagnetisatieDe demagnetisatie van lichamen, zoals mijnen.

degaussing circuit demagnetisatiecircuitEen circuit dat uit een temperatuurgevoelige weerstand (thermis-tor), een spanningsafhankelijke weerstand, en een demagnetisatie-spoel bestaat. Het circuit verzorgt de demagnetisering van hetbeeldscherm van een TV-toestel indien dit wordt aangezet.

degaussing coil demagnetisatiespoelEen spoel waar doorheen een wisselstroom vloeit; het hiermee

109

gecreëerde magnetische veld demagnetiseert objecten die per ongelukgemagnetiseerd zijn.

degeneration degeneratieDe techniek waarmee in een versterker een deel van de uitvoer uitfase met het ingangssignaal naar de invoer terug wordt gekoppeld.Hiermee wordt de weergave van het signaal verbeterd, iets dat tenkoste gaat van de versterking.

degradation 1. afbraak; 2. degradatieGeleidelijke afname van de conditie of de prestatie van eensysteem, een circuit of een eenheid.

degree 1. graad; 2. mate1a. Een hoekmaat die overeenkomt met 1/360 deel van de omtrek van

een cirkel.1b. Een eenheid van temperatuur, uitgedrukt in Celsius, Fahrenheit,

Kelvin (absolute eenheid), of Reaumur.2. Een niet-specifieke aanduiding van de toe- of afname van een

bepaalde hoeveelheid of grootheid, zoals de mate waarin despanning toeneemt.

degrees-to-radians conversion conversie van graden naar radialenDe conversie van hoeken die in graden zijn uitgedrukt naar hoekendie in radialen moeten worden uitgedrukt. Om een hoek in graden omte zetten in radialen moet het aantal graden met 0,01745 wordenvermenigvuldigd.

deionization de-ionisatieDe omzetting van een geïoniseerde stof, zoals een gas, in eenneutrale (niet-geïoniseerde) toestand. Het proces zet de ionen omin ongeladen atomen.

deionize (to) de-ioniserenHet herstel naar de neutrale ongeladen toestand, dat wil zeggen,ionen omzetten in neutrale atomen.

delamination delaminatieDe opdeling van een isolerende stof of materiaal, zoals mica, inlagen.

delay vertraging1. Het interval tussen het moment waarop een signaal of een kracht

wordt gegenereerd, respectievelijk uitgeoefend, en het momentwaarop een circuit of een eenheid op een vooraf gedefinieerde ofgespecificeerde wijze daarop reageert.

2. De tijd die een signaal nodig heeft om zich door een bepaaldmedium (lucht, kwik, kwarts) te verplaatsen.

delay circuit vertragingscircuit1. Een circuit, zoals een weerstand/condensator- of weer-

110

stand/smoorspoel-combinatie, dat een tijdsvertraging veroor-zaakt.

2. Vertragingslijncircuit.

delay distortion vertragingsvervorming1. Een vervorming die kan worden veroorzaakt door variaties in de

fasevertraging van een circuit of eenheid. Deze kunnen inverschillende punten van het frequentiebereik van het circuit ofde eenheid optreden.

2. Variaties in de vertraging van een facsimilesignaal die wordenveroorzaakt door de vertragingen in de diverse frequentiecompo-nenten van het signaal.

delayed contacts contacten met tijdvertragingContacten die op een vooraf gedefinieerd moment openen of sluitennadat het activerende signaal daarvoor is afgegeven of verwijderd.

delayed repeater regenerator met tijdvertragingEen regenerator die informatie ontvangt en opslaat en dezeinformatie op een later tijdstip verzendt of opnieuw uitzendt nadathet voor deze vertraagde actie een schakel- of stuursignaal heeftontvangen.

delay line vertragingslijnEen eenheid (niet noodzakelijkerwijs een lijn) die voor eentijdvertraging in een circuit zorgt; de vertraging is de tijd diehet signaal nodig heeft om de eenheid te passeren.

delay relay vertragingsrelaisEen relais dat aan het einde van een gespecificeerd tijdsintervalopent of sluit.

delay switch vertragingsschakelaarEen schakelaar die een vertraagde werking heeft voor zover het hetmaken en verbreken van een contact of verbinding betreft.

delay time vertragingstijd1. De tijdsduur tussen het moment waarop een stroom of spanning is

aangelegd en het moment waarop een circuit of een eenheid begintte werken.

2. Het interval tussen het moment waarop een ideale puls deingangspoort of -terminal van een systeem bereikt en het momentwaarop de uitgangspuls 10% van haar maximale amplitude heeft.

3. De tijd die verstrijkt tussen het arriveren van een puls aan deingang van een vertragingslijn en het arriveren van diezelfdepuls aan de uitgang van die lijn.

delete (to) verwijderen1. Een signaal verwijderen.2. Gegevens uit een bestand verwijderen.3. Gegevens of een programma uit een geheugen verwijderen.

111

delta delta1. Een toename van iets; een increment.2. Een driehoekige verbinding van spoelen of belastingseenheden in

een drie-fasesysteem.3. Een driehoekige sectie tussen een voedingslijn en een antenne.

delta modulation deltamodulatieDe conversie van een analoog signaal in een digitale pulstrein dieuiteindelijk weer moet worden gedecodeerd voor het verkrijgen vanhet oorspronkelijke analoge signaal.

demagnetize (to) demagnetiserenHet magnetisme tijdelijk of permanent uit een object verwijderen.

demodulation demodulatieHet proces waarin een informatie-dragende spanning (modulatiespan-ning) uit een gemoduleerde draaggolfspanning wordt verwijderd(daaruit wordt afgeleid). In ontvangsteenheden en bepaaldetestinstrumenten komt demodulatie overeen met detectie.

demodulator demodulatorEen eenheid of een circuit dat de demodulatie verzorgt.

dendrite dendriet1. De vertakkende structuur in sommige stoffen, zoals halfgelei-

ders, indien deze stoffen kristalliseren.2. De vertakkende delen van een zenuwcel en de daarmee overeenko-

mende circuitelementen in het elektronische model van eendergelijke cel.

density dichtheid1. Het gewicht per volume-eenheid van een bepaalde stof of een

bepaald materiaal.2. De concentratie van ladingdragers of van krachtlijnen.3. Het aantal items per volume-eenheid of oppervlakte-eenheid.

depletion layer depletielaagZie barrière onder punt 1.

depletion-layer rectification depletielaagrectificatieEen rectificatie van de depletielaag die door een halfgeleider-junctie wordt verzorgd.

depletion-layer transistor depletielaagtransistorEen transistor waarvan de werking afhankelijk is van de modulatievan de stroomdragers in een ruimteladingsgebied (depletielaag).

depletion region depletiegebiedHet gebied rondom de junctie van een halfgeleider waarin geenstroomdragers voorkomen.

112

depolarization depolarisatie1. Het verwijderen van de oorzaak of oorzaken die de polarisatie in

een primaire cel heeft of hebben veroorzaakt.2. Het toevoegen van een polarisatie-remmende stof aan de elektro-

lyt van een primaire cel.

deposit (to) neerslaanHet aanbrengen van een laag van een bepaalde stof (meestal eenmetaal) op het oppervlak van een andere stof of materiaal (hetsubstraat). Deze chemische werkwijze vindt plaats bij etsen,verdampen, kathodeverstuivingen, galvaniseren, zeefdrukkenenzovoort.

deposition 1. depositie; 2. neerslagDe stof die op een ander materiaal is (of wordt) neergeslagen. Zieneerslaan (to deposite).

derating 1. reducerende bijstelling; 2. deratingHet verkleinen van een operationele parameter (stroom, spanning,vermogen) indien een andere factor (zoals de temperatuur) stijgt.Dit proces is nodig voor een efficiënte, betrouwbare, en veiligewerkwijze.

derating curve deratingkrommeEen kromme die de mate of de waarde aangeeft waarmee een bepaaldeparameter moet worden verkleind bij het toenemen van een andereparameter of andere grootheid.

desensitization desensibilisatieHet proces waarmee een circuit of een eenheid minder gevoelig wordtgemaakt voor de kleine waarden van een bepaalde grootheid.

desensitize (to) minder gevoelig maken1. Het verkleinen van de gevoeligheid van een ontvangsteenheid.2. Het verkleinen van de versterking van een versterker.3. Het verkleinen van de gevoeligheid voor kleine waarden of

grootheden van een instrument.

design compatibility ontwerpcompatibiliteitDe mate waarin het ontwerp van een zend- en ontvangsteenheidongewenste elektromagnetische ruis kan elimineren.

design element ontwerpelementExpliciet identificeerbare delen van een (elektronisch) product dieals zelfstandige entiteiten kunnen worden beschreven en gemo-delleerd. Ontwerpelementen kunnen primitieven, samenstellingen vanprimitieven of combinaties van grotere elementen zijn.

destination bestemmingEen punt in een systeem waarvoor een signaal is bestemd of waar eensignaal naar toe wordt getransporteerd.

113

destructive interference destructieve interferentieEen interferentie die het gevolg is van het optellen van tweegolven waarvan de amplitudes verschillende polariteiten hebben.

destructive test destructieve testEen test die het beproefde object na kortere of langere tijdonherroepelijk zal vernietigen.

detection detectieZie demodulatie (demodulation).

detector 1. detector; 2. sensor; 3. demodulatora. Een eenheid die een signaal af kan tasten en de aanwezigheid

daarvan aan kan geven en registreren.b. Zie 1.c. Zie demodulator.d. Apparaat dat bepaalde signalen of fysieke stoffen opmerkt en

omzet in een elektrisch te verwerken signaal.

detector circuit detectorcircuitEen demodulatorkring, dat wil zeggen een circuit dat wordt gebruiktom de in een gemoduleerde draaggolf vervatte of opgeslageninformatie (intelligentie) daaruit te onttrekken (daaruit af teleiden).

deuterium zwaar waterstofHet waterstofisotoop dat een atoomgewicht van ongeveer 2 heeft.

deuterium oxide zwaar waterEen samenstelling die in kernreactoren wordt toegepast.

deviation 1. afwijking; 2. deviatie1. Het bedrag dat de draaggolffrequentie van een FM-signaal

wegdrijft van de tijdens de modulatie gebruikte niet-gemodu-leerde frequentie. De afwijking wordt meestal uitgedrukt inkilohertz en is direct evenredig met de amplitude van hetmodulerende signaal.

2. Het bedrag waarmee een grootheid afwijkt van de normale waarde,bijvoorbeeld een toegestane frequentieafwijking van ±10 Hz ineen draaggolf van 1 MHz.

deviation distortion deviatievervormingDe vervorming in een FM-ontvangsteenheid die het gevolg is van eenbeperkte bandbreedte en de niet-lineariteit van de discriminator.

deviation ratio deviatieverhoudingDe verhouding in een FM-signaal tussen de modulerende frequentie ende afwijking. De afwijking of deviatie is in dit geval de piekfre-quentieverschuiving bij een volledige modulatie, terwijl demodulerende frequentie de grootste frequentie is die moet wordenovergedragen.

114

device eenheidEen eenvoudig of complex discreet elektronische component. Somswordt een subsysteem als een eenheid gebruikt en kan daarom als eenenkelvoudig component worden beschouwd.

device complexity complexiteit van een eenheidDe mate van complexiteit van een eenheid. Dit slaat over hetalgemeen op het aantal circuitelementen in een geïntegreerdeschakeling.

dew point dauwpuntVoor een gas dat waterdamp bevat, is dit de hoogste temperatuurwaarop de waterdamp condenseert indien het gas wordt afgekoeld. Hetdauwpunt is afhankelijk van de hoeveelheid waterdamp die zich inhet gas bevindt.

diagnosis diagnoseDe bepaling of vaststelling van de oorzaak en de plaats (locatie)van een foutief werkende functie of (sub)systeem.

diagnostic routine diagnostische routineEen efficiënt werkende serie diagnostische testen waarmee foutensnel kunnen worden opgespoord.

diagram 1. diagram; 2. schemaEen tekening waarin een circuit, een samenstelling, een zakelijkoverzicht, een financieel resultaat, een organisatie enzovoortwordt uitgebeeld.

dial schijf1. Een verdeelschaal die op horizontale, verticale, of (half)

cirkelvormige wijze is ingedeeld en die wordt gebruikt om hetbedrag, de waarde, de afstand, of de hoeveelheid aan te gevenwaarmee, waarover, of waarin een component (zoals een potentio-meter, een variabele condensator, of schakelaar) is gewijzigd.Een naald (wijzer) kan langs de schaal bewegen of de schaalverplaatst zich langs een vaste wijzer.

2. De plaat waarop de verdeelschaal van een meter is aangebracht.

diamond lattice ruitvormig roosterDe geordende interne rangschikking van de atomen in het patroon vankristallijnen zoals germanium of silicium.

die 1. matrijs; 2. mala. Een kleine wafel die uit een bruikbare elektrische stof bestaat

zoals een halfgeleider.b. Een gietstuk waarin een gesmolten metaal kan worden gegoten die

men daarna kan laten verharden.c. Elk klein voorwerp met kubusvormige afmetingen.

die bonding legeren met behulp van een matrijs

115

Het aan elkaar doen hechten van blokjes of plakjes zodat eensubstraat ontstaat.

die casting persgietenDe vervaardiging van een gietvorm door een gesmolten metaal(aluminium, zink, lood, tin) onder hoge druk in een matrijs of malte persen.

dielectric diëlectricumEen stof of materiaal dat geen elektriciteit geleidt. Hoewelhierbij het eerst aan niet-geleiders zoals glas, hout, en plastic,wordt gedacht, moet men onder deze categorie ook droge lucht enzuiver water rangschikken.

dielectric absorption diëlektrische absorptieHet verschijnsel waarbij een diëlektrische stof een deel van deelektrische lading behoudt nadat de stof is ontladen. Dit betekentdat bepaalde condensatoren een aantal malen moeten worden ontladenvoordat de diëlektrische spanning in dergelijke condensatoren nulis.

dielectric amplifier diëlektrische versterkerEen versterkingskring waarin het actieve component een condensatormet een niet-lineaire diëlektrische lading is. Een spanning die opeen dergelijke condensator wordt aangelegd, zorgt voor eenwisselende capacitantie en een daarbij behorende condensatorstroom.Indien deze gemoduleerde stroom door een belastingsweerstandvloeit, ontstaat een uitgangssignaal waarvan de spanning hoger isdan die van het ingangssignaal.

dielectric capacity diëlektrische capaciteitZie diëlektrische constante.

dielectric constant diëlektrische constanteDe term verwijst in een diëlektrische stof naar de verhoudingtussen een condensator met twee platen waarin die stof hetdiëlectricum is en de waarde van een gelijksoortige condensatorwaarbij droge lucht het diëlectricum vormt.

dielectric current diëlektrische stroom1. Een stroom die over het oppervlak van diëlektrisch materiaal

vloeit en door een wisselend elektrisch veld wordt veroorzaakt.2. Een stroom die door een diëlectricum vloeit als gevolg van de

eindige isolerende weerstand van dat diëlectricum.

dielectric dissipation diëlektrische dissipatieDe verhouding tussen het verloren gegane en het nuttige deel van deelektrische energie die een diëlektrische stof in een elektrischveld ontvangt.

dielectric guide diëlektrische pijp

116

Een golfpijp die uit een diëlektrische stof of materiaal, zoalspolystyreen, bestaat.

dielectric polarization diëlektrische polarisatieHet effect dat wordt gekenmerkt door de geringe verplaatsing van depositieve lading in elk atoom van een diëlektrische stof tenopzichte van de negatieve lading in die stof. Dit geschiedt onderinvloed van een elektrisch veld.

dielectric rating diëlektrische waardebepalingDe doorslagspanning (soms het vermogen) van de diëlektrische stofdie in een eenheid, zoals een motor of een schakelaar, wordtgebruikt.

dielectric strength diëlektrische sterkteDe grootste spanning die op een diëlectricum kan worden aangelegdvoordat een storing optreedt. De diëlektrische sterkte wordt overhet algemeen in volts of kilovolts per millimeters (V/mm of KV/mm)van de materiaaldikte uitgedrukt.

dielectric wire diëlektrische draadEen kleine diëlektrische golfpijp die als een draad werkt, dat wilzeggen de golfpijp kan signalen tussen de punten van een circuitoverdragen.

difference 1. verschil; 2. differentieHet resultaat van een aftrekking.

difference frequency verschilfrequentieEen derde frequentie die het gevolg is van het mengen van tweefrequenties en die gelijk is aan het verschil van die tweefrequenties.

difference of potential 1. spanningsverschil; 2. potentiaalver-schilDe algebraïsche som van de spanningen in twee punten die elk eenverschillende elektrische potentiaal hebben. Het spannings- ofpotentiaalverschil tussen een punt met een spanning van +7 V en datmet -3 V is dus 4 V.

difference signal verschilsignaal1. Het signaal dat wordt verkregen door op elk moment van tenminste

één volledige cyclus de amplitudes van twee signalen van elkaaraf te trekken.

2. Het verschil tussen de linker- en rechteruitgangen van dekanalen van een stereosysteem.

differential differentiaal1. Een oneindig klein verschil tussen twee waarden van een bepaalde

grootheid.2. Eén van twee spoelen die zodanig ten opzichte van de andere is

117

gepositioneerd dat het tegenovergestelde polariteiten in eenpunt van een circuit produceert.

3. Een mechanisch overbrengingsmechanisme.

differential amplifier differentiaalversterkerEen versterker die uit twee identieke delen bestaat en waarbij elkdeel een eigen ingang heeft. Beide delen van de versterker hebbentwee afzonderlijke en gescheiden uitgangen of één enkele uitgang.Beide delen hebben een gemeenschappelijke aarde.

differential analyzer differentiaalanalysatorEen analoge computer die differentiaalvergelijkingen met behulp vanintegratoren oplost.

differential capacitor differentiaalcondensatorEen tweevoudig uitgevoerde condensator met twee identieke stator-secties en één enkele rotorsectie die in één van de twee statorenkan worden gedraaid en daarbij uit de andere wordt gedraaid. Decapacitantie van de ene sectie neemt dus af, terwijl die van deandere sectie toeneemt bij het verdraaien van de rotor.

differential equations differentiaalvergelijkingenVergelijkingen die differenties bevatten. Een differentiaalverge-lijking is van een bepaalde orde. Die orde komt overeen met dehoogste-orde afgeleide die de vergelijking bevat. Een differenti-aalvergelijking van de nde orde wordt voorgesteld door de algemeneformulering: F = (y, y', y", ....., yn) = 0(x).

differential gain differentiële versterkingDe gemiddelde versterking van de twee delen van een differentiaal-versterker.

differential input differentiële invoerIn een differentiaalversterker verwijst de term naar het circuittussen de ingangspoorten of -terminals 1 en 2, in plaats van hetingangscircuit tussen de ingangen 1 of 2 en de aarde.

differential multiplexer differentiële multiplexerEen analoge multiplexer die zowel het hoge als het lage deel vaneen ingangssignaal selecteert.

differential transformer differentiaaltransformatorEen variabele inductieve transformator die een meestal cilindrischekern heeft die naar binnen en naar buiten wordt bewogen waarbijdoor het veranderen van de inductantie een regelbare koppelingtussen de primaire en secundaire wikkelingen van de transformatorontstaat. Met deze werkwijze kunnen de amplitude en de fase van deuitgangsspanning ten opzichte van de ingangsspanning van detransformator worden aangepast (bestuurd of geregeld).

differential voltage differentiaalspanning

118

1. Het spanningsverschil tussen de ingangssignalen van eendifferentiële eenheid.

2. De doorslagspanning verminderd met de operationele spanning vaneen lamp.

differentiate (to) differentiëren1. Het bepalen van de afgeleide van een wiskundige functie.2. Het genereren van een uitgangssignaal waarvan de momentane

amplitude proportioneel is met de momentane snelheid waarmee deingangsamplitude verandert.

differentiator differentiator1. Een netwerk waarvan de uitgangsspanning de afgeleide van de

ingangsspanning is.2. Een operationele versterker waarvan de uitgangsspanning Eu = -

RC(dEi/dt). Hierin is Ei de ingangsspanning, Eu de uitgangsspan-ning, R de terugkoppelweerstand, C de ingangscapacitantie, en tde tijd.

diffracted wave gebogen golfEen golf die, indien het een ander voorwerp raakt, wordt gebogen.

diffraction buigingEen verandering die (licht)stralen ondergaan als gevolg van deinterferentie van een deel van de straal met een ander indien destraal wordt afgebogen. Het licht wordt opgebroken in donkere enlichte of gekleurde banden.

diffused-base transistor transistor met gediffundeerde basisEen bipolaire transistor waarin het gebied van de basis in dehalfgeleiderwafel is gediffundeerd.

diffused device gediffundeerde eenheidEen halfgeleidereenheid waarin de junctie door middel van eendiffusieproces wordt geproduceerd.

diffused junction gediffundeerde junctieEen pn-junctie in een halfgeleidereenheid die wordt geproduceerddoor een gas in een halfgeleider te diffunderen. Dit gebeurt bijeen hoge temperatuur die echter kleiner is dan het smeltpunt van dehalfgeleider. Een gas dat een verontreiniging van het n-type bevatwordt op deze wijze in het p-type halfgeleidermateriaal gediffun-deerd.

diffused-layer resistor weerstand in een gediffundeerde laagIn een geïntegreerde schakeling verwijst de term naar een weerstanddie wordt geproduceerd door een daarvoor geschikte stof in hetsubstraat te diffunderen.

diffused resistor gediffundeerde weerstandZie weerstand in een gediffundeerde laag (diffused-layer resistor).

119

diffused transistor gediffundeerde transistorEen transistor waarin één elektrode of beide elektroden met behulpvan een diffusieproces zijn vervaardigd.

diffusion 1. diffusie; 2. verstrooiing1a. De langzame en (automatisch) bestuurde menging (introductie)

van een stof met (in) een halfgeleider bij de vervaardiging vanhalfgeleidereenheden, bijvoorbeeld de vervaardiging van eengediffundeerde pn-diode die plaats vindt door onder hogetemperaturen een gas met een n-type verontreiniging in een p-type wafel te diffunderen. Zie ook gediffundeerde junctie(diffused junction).

1b. De willekeurige snelheid en beweging van stroomdragers in eenhalfgeleider die een gradiënt met een hoge dichtheid veroorza-ken.

1c. De migratie van atomen van de ene stof naar een andere zoalsdat, onder andere, in de diffusie van het ene gas in een andergas gebeurt.

2. De karakteristieke spreiding van licht dat door een ruw opper-vlak wordt weerkaatst.

diffusion capacitance diffusiecapacitantieDe stroomafhankelijke capacitantie van een halfgeleiderjunctie dieeen voorwaarts gerichte spanning of stroom heeft.

diffusion process diffusieproces1. De techniek van de vervaardiging van halfgeleiders door middel

van het diffunderen van verontreinigingen in halfgeleidermate-riaal.

2. Het produceren van een vacuüm met behulp van diffusie.

diffusion transistor diffusietransistorEen transistor waarvan de werking in principe is gebaseerd op dediffusie van stroomdragers.

digit cijferEen alleenstaand symbool in een talstelsel, zoals 0 tot en met 9 inhet decimale talstelsel en 0 en 1 in het binaire talstelsel.

digital digitaalEen beschrijvende vorm van iets waarvoor signalen worden gebruiktom tekens en/of cijfers te representeren. De signalen hebbendiscrete in plaats van continu variabele waarden, of worden metbehulp van pulsen van een bepaalde stroom- of spanningswaardegeproduceerd.

digital circuit digitaal circuitEen circuit met een schakelwerking die twee toestanden kent: aan ofuit, hoog of laag, 1 of 0.

digital communications digitale communicaties

120

Radio- of draadcommunicaties met een mechanisme dat twee toestandenkent (aan/uit, positief/negatief, gemoduleerd/ongemoduleerd) ominformatie over te dragen.

digital comparator digitale vergelijkerEen vergelijker die twee digitale waarden representeert, één voorelk van de grootheden die wordt vergeleken.

digital compression digitale compressieHet proces waarin gegevens worden gecomprimeerd om de omvang vanbestanden te reduceren. Dit proces wordt vergemakkelijkt indien diegegevens in digitale vorm worden gerepresenteerd, opgeslagen enverstuurd.

digital computer digitale computerEen computer die gebaseerd is op halfgeleidereenheden die slechtstwee toestanden (her)kennen: aan/uit, hoog/laag, 0/1 enzovoort.

digital data digitale gegevensInformatie die in de vorm van de cijfers van het binaire talstelsel( 0 en 1) wordt voorgesteld.

digital device digitale eenheid1. Een digitaal geïntegreerd circuit.2. Elk circuit of systeem dat met behulp van digitale technieken

werkt.

digital electronics digitale elektronicaElektronische technieken die gebaseerd zijn op pulsvormige signalenin plaats van variërende continue signalen.

digital integrated circuit digitaal geïntegreerd circuitEen geïntegreerd circuit dat uitsluitend aan/uit bewerkingen kent.

digital integrator digitale integratorEen eenheid die een integratie uit kan voeren en waarin deincrementen van de ingangsvariabelen (x en y) en een uitgangsvari-abele (z) door digitale signalen worden voorgesteld.

digital logic digitale logicaEen vorm van de Booleaanse algebra waarvan de bewerkingen uitnegaties, conjuncties (EN-bewerkingen), en disjuncties (OF-bewerkingen) bestaan. Het binaire cijfer 1 heeft hier de waarde"waar" en 0 de waarde "onwaar", of omgekeerd. De digitale logica isde basis van het functioneren van alle digitale eenheden.

digital output digitale uitvoerEen uitgangssignaal dat òf digitale pulsen die een getal represen-teren dat gelijk is aan òf verhoudingsgewijs overeenkomt met dewaarde van een corresponderend ingangssignaal.

121

digital representation digitale representatieHet gebruik van digitale signalen om informatie te representeren.Deze informatie is met behulp van (lees)tekens en cijfers opge-bouwd.

digital signal digitaal signaalEen signaal dat uit een serie digitale pulsen bestaat.

digital simulation digitale simulatieSimulatie van de digitale representatie van een schakeling. Deschakeling wordt onderzocht op de juistheid van haar digitalegedrag waarbij het elektrische gedrag van ondergeschikt belang is.

digital switching digitaal schakelen1. De conversie van analoge signalen in digitale signalen, gevolgd

door bewerkingen op die digitale signalen met het doel communi-catieverbindingen tot stand te brengen en te onderhouden.

2. Algemene naam voor digitale communicatietechnieken.

digital television digitale televisie1. Een TV-systeem waarin de beeldinformatie aan de zijde van het

zendstation in digitale vorm is gecodeerd, als zodanig wordtovergedragen, en door het ontvangststation (het TV-toestel)wordt gedecodeerd.

2. Een bepaalde vorm van de overdracht van TV-beelden waarbij vandigitale technieken gebruik wordt gemaakt.

digital-to-analog conversion digitaal/analoogomzettingDe conversie van digitale grootheden in een analoge representatie.

digital-to-analog converter digitaal/analoogomzetterEen circuit of een eenheid die de omzetting van digitale naaranaloge informatie uitvoert.

digital transmission digitale transmissie1. Een methode voor de overdracht van signalen waarbij de modulatie

met gedefinieerde incrementen plaats vindt, in plaats van datdit over een continu bereik wordt gerealiseerd.

2. Een bericht dat in digitale vorm wordt (is) verzonden.

dimension dimensie1. Elke meetbare grootheid zoals afstand, tijd, temperatuur,

vochtigheid enzovoort.2. Een as in een coördinatenstelsel.3. Een onafhankelijke variabele in een functie met één of meer

variabelen.4. Een aanduiding van de complexiteit van een matrix. Een rij is

een één-dimensionale matrix, een matrix bestaande uit rijen enkolommen twee-dimensionaal. Iedere extra dimensie voegt extragegevens of grootheden aan ieder element van de matrix toe.

122

dimensional stability maatvastheidHet verschijnsel waarbij de vorm en de grootte van een medium(bijvoorbeeld een film) gedurende de verwerking van de stof of hetmateriaal waaruit het medium bestaat, geen of slechts een geringevariantie heeft.

dimensionless quantity dimensieloze grootheidEen grootheid die slechts uit een getal bestaat en dus geen fysiekverschijnsel of maat representeert. Voorbeelden van deze groothedenzijn logaritmen, exponenten, numerieke verhoudingen enzovoort.

diode diodeEen eenheid met een anode en een kathode (zoals in een buis) of eenpn-junctie (zoals in een halfgeleidereenheid). Dit zijn debelangrijkste elementen en zorgen voor een geleiding in de eenheidin één bepaalde richting.

diode amplifier diodeversterker1. Een parametrische versterker die van een diode met een variabele

capaciteit (een varactor) gebruik maakt.2. Een versterker die van het effect waarbij mobiele dragers

gedurende korte tijd in de buurt van een junctie van eenhalfgeleiderdiode blijven, gebruik maakt.

3. Een versterker met een negatieve weerstand die van een tunneldi-ode gebruik maakt.

diode capacitance diodecapacitantieIn een halfgeleiderdiode is dit de capacitantie tussen de aansluit-punten en elektroden en de interne spanningsafhankelijke capacitan-tie van de junctie. In een buisdiode is dit de capacitantie tussende aansluitpunten en de interne capacitantie van de plaatkathode.

diode capacitor diodecondensator1. Een condensator die met behulp van een diode functioneert.2. Een spanningsafhankelijke condensator die de junctiecapacitantie

van een halfgeleiderdiode benut.

diode current diodestroom1. De voor- of achterwaarts gerichte stroom van een diode.2. In een buis verwijst de term naar de stroom die in het circuit

van de roosterkathode vloeit en een gevolg is van een diodewer-king tussen de elementen indien de roosterspanning positief is.

diode gate diodepoortEen passief schakelcircuit van een diode met een daarop aangelegdegelijkspanning.

diode impedance diode-impedantieDe vectorsom van de resistieve en reactieve componenten van eendiode.

123

diode matrix diodematrixHorizontale en verticale rijen draden waarin op bepaalde kruispun-ten van deze draden diodes met de draden zijn verbonden. Depolariteiten van die diodes bepalen de werking van het circuit.Deze opstelling resulteert in een serie EN-circuits die alsroterende schakelingen met hoge snelheden werken indien daaringangspulsen aan worden afgegeven. Daarbij wordt de uitgangachtereenvolgens aan de verschillende verticale draden geschakeld.

diode oscillator diode-oscillator1. Een oscillator die op de negatieve weerstand van de doorslagei-

genschappen van bepaalde diodes, zoals tunneldiodes en neonbui-zen, is gebaseerd.

2. Een oscillator die van de negatieve plaat-naar-kathode weerstandvan een buisdiode met zeer hoge frequenties, gebruik maakt.

diode rectifier diodegelijkrichter1. Een gelijkrichter die is uitgerust met een klein-signaal diode

en in een voedingsbron met gering vermogen is opgenomen.2. Een klein-signaal diodegelijkrichter in een automatische

versterkings/besturingskring van een superheterodyne ontvangst-eenheid.

3. Een halfgeleider-diodegelijkrichter. Dit in tegenstelling toteen gelijkrichter die op een buis is gebaseerd.

diode resistor diodeweerstand1. Een weerstand die in combinatie met een diode werkt.2. Een spanningsafhankelijke weerstand die de (meestal voorwaarts

gerichte) weerstand van een halfgeleiderdiode benut.

diode storage diode-opslagDe (stroom)dragers die in een pn-junctie gedurende een korte tijdachterblijven nadat de voorwaartsgerichte instelstroom waarmee zezijn geïnjecteerd òf is afgebroken òf in een omgekeerde polariteitis omgezet.

diode transistor diodetransistor1. Een enkellaagstransistor.2. Een halfgeleiderdiode waarvan de werking die van een transistor

nabootst. Dit geschiedt door middel van een gepulseerdebewerking die de junctie afwisselend omzet in een emitter encollector.

3. Een transistor die op een zodanige wijze in een circuit isopgenomen dat het slechts als een diode dienst kan doen.

diode-transistor logic: DTL diode-transistor logicaEen logische schakeling waarin een diode het logische element is eneen transistor als een inverterende versterker functioneert.

dipole tweepolig1. Een molecule dat een elektrisch moment (elektrische kracht)

124

heeft, dat wil zeggen een molecule waarin het centrum van denegatieve ladingen niet tegelijkertijd het centrum van depositieve ladingen is.

2. Een tweepolige antenne.

direct capacitance directe capacitantieDe capacitantie tussen twee punten, zoals twee aansluitpunten. Ditin tegenstelling tot de ondergeschikte capacitantie die tussen dietwee punten aanwezig kan zijn, dat wil zeggen dat elk van deaansluitpunten ook een capacitantie ten opzichte van de aarde enmisschien zelfs ten opzichte van een nabijgelegen object heeft.

direct-coupled transistor logic: DCTL direct-gekoppelde transistorlogicaEen logisch systeem dat slechts van direct-gekoppelde transistor-trappen gebruik maakt.

direct coupling directe koppelingDe directe verbinding tussen een bepaald punt van een circuit eneen ander punt ten behoeve van de transmissie van signalen, dat wilzeggen zonder tussengeschakelde condensatoren of transformatoren.Omdat hier geen specifieke verbindingseenheden worden toegepast,kan men hier zowel van transmissies met behulp van wisselstroom alsgelijkstroom gebruik maken.

direct current: dc gelijkstroomEen stroom die altijd in één bepaalde richting vloeit. Dit is,bijvoorbeeld, de stroom die een batterij of accu levert.

direct digital control directe digitale besturingDe multiplexverwerking of de toepassing van tijdscharing tussen eenaantal bestuurde lussen in een digitale computer.

direct-input circuit circuit met een directe ingangEen circuit waarvan de ingangsterminal direct met de ingangselek-trode van de invoereenheid (buis, transistor) is verbonden, dat wilzeggen dat deze verbinding zonder een koppelcondensator of eentransformator tot stand is gebracht.

direction richtingDe positie van een bepaald punt ten opzichte van een ander punt vanwaaruit het wordt geobserveerd.

directional 1. gericht; 2. directioneel1a. Afhankelijk van de richting of oriëntatie.1b. Een concentratie in een identificeerbare richting hebbend.2. Een soort omvormer waarin de straling of gevoeligheid in

bepaalde richtingen is geconcentreerd. Dit gaat ten koste vande straling of gevoeligheid in andere richtingen.

directional coupler richtkoppeldoos

125

Een microgolfeenheid die een extern systeem aan golven koppelt diezich in één bepaalde richting door de koppeldoos (koppeleenheid)verplaatsen.

directional diode richtdiodeEen halfgeleiderdiode die, opgenomen in een gelijkstroomkring ofbesturingscircuit, een stroom in één bepaalde richting doorlaat.

directional filter richtfilterEen filter dat in bepaalde transmissies de frequentieband halveert,waarbij de ene helft voor de transmissie in oost-west richting ende andere voor de transmissie in west-oost richting is bestemd.

direction of current flow stroomrichtingDe drift van de elektronen van een negatief punt naar een positiefpunt. Omdat de drift de basis van de stroomdoorgang is, wordtgezegd dat de stroom van negatief naar positief vloeit.

direction of polarization polarisatierichtingDe richting van het elektromagnetische veld in een lineairgepolariseerde golf.

direction of propagation propagatierichtingDe richting waarin energie zich vanaf een zendeenheid verplaatst ofwaarin de energie zich tussen equivalente punten in een bepaaldesector of ruimte verplaatst.

direct measurement directe metingDe directe meting van een grootheid in plaats van het bepalen vande waarde van die grootheid met behulp van bijstellingen ofaanpassingen van de meetopstelling of de meetapparatuur. Bijvoor-beeld, het meten van een condensator met behulp van een faradmeter,in plaats van daar een brug voor te gebruiken.

direct memory access: DMA directe geheugentoegangHet transport van gegevens van een computergeheugen naar een anderelocatie zonder dat daar de interventie van de centrale verwerkings-eenheid voor nodig is.

direct wave directe golfEen golf die van een zendeenheid naar een ontvangsteenheid propa-geert zonder dat deze golf door de ionosfeer of de aarde wordtgereflecteerd.

discharge (to) ontladenHet uitputten of het afvoeren van de elektriciteit uit eenenergiebron zoals een batterij of een condensator. De term heefteveneens betrekking op een plotselinge en hevige stroomdoorgang ofstroomafvoer.

discharge current ontlaadstroom

126

1. De stroom die uit een condensator wegvloeit.2. De stroom die uit een (voedings)cel van, bijvoorbeeld, een

batterij vloeit.

discharge phenomena ontladingsverschijnselenDe effecten die betrekking hebben op de elektrische ontladingen ingassen zoals het oplichten van een gasbuis.

discharger ontlader1. Een hulpmiddel dat voor een kortsluiting in ontladingscondensa-

toren zorgt.2. Een vonkbrug of andere eenheid die voor een automatische

ontlading in een overbelaste condensator zorgt.

discharge rate ontladingssnelheidDe stroom die een batterij gedurende een bepaalde periode betrouw-baar kan leveren. Dit wordt uitgedrukt in milliampères, ampères,milliampère-uren, of ampère-uren.

disconnect (to) uitschakelen1. Het verbreken van een verbinding hetgeen een onderbreking van de

werking van een circuit tot gevolg heeft.2. Een schakelaar uitzetten.

discontinuity discontinuïteit1. Een breuk in een verbinding(slijn).2. Een niet-continue functie.

discontinuous function discontinuë functieEen functie die niet continu is over het gehele bereik van dewaarde van een onafhankelijke variabele, maar die op een bepaaldewaarde van die variabele een discontinuïteit vertoont. Zo is defunctie y = tan(x) discontinu in het punt x = %/2. In dat punt isde functie niet gedefinieerd.

discrete discreet1. Compleet en onafhankelijk. Dit in tegenstelling tot 'deel van

iets uitmakend'.2. Samengesteld uit individuele, afzonderlijke delen.

discrete capacitor discrete condensatorCondensator die onafhankelijk is, in plaats van elektrisch te zijngespreid.

discrete circuit discreet circuitEen circuit dat uit discrete componenten bestaat zoals weerstanden,condensatoren, diodes en transistoren die geen deel van eengeïntegreerde schakeling uitmaken.

discrete component discreet componentEen onafhankelijke eenheid die een bepaalde elektrische eigenschap

127

heeft die, bijvoorbeeld, op een bepaalde en specifieke plaats ineen circuit kan worden geconcentreerd. Een discreet component isspeciaal voor dat doel ontworpen en kan onafhankelijk bestaanzonder een combinatie met andere componenten te moeten vormen.

discrete device discrete eenheidElk component of elke eenheid die als een onafhankelijke eenheidkan werken.

discrete element discreet elementEen discrete eenheid die deel van een groter systeem uitmaakt.

discrete inductor discrete inductorEen inductief component dat geheel onafhankelijk is, in plaats vandat het elektrisch is gespreid.

discrete resistor discrete weerstandEen resistief component dat geheel onafhankelijk is, in plaats vandat het elektrisch is gespreid.

discrimination discriminatie1. Een duidelijk onderscheid tussen elektrische grootheden die

verschillende waarden hebben.2. De demodulatie van een FM-signaal, dat wil zeggen het afleiden

van een AF-signaal uit dit FM-signaal dat overeenkomt met defrequentievariaties in de FM-draaggolf.

discriminator discriminatorEen FM-detector waarin twee diodes vanuit een speciale IF-transfor-mator worden aangedreven. Het circuit is zodanig gebalanceerd dathet geen uitvoer oplevert indien het ontvangen signaal de waardevan de draaggolffrequentie heeft, maar het levert een zekereuitvoer op indien de draaggolf boven of onder die waarde gaatvariëren.

disintegration desintegratie1. Het destructieve uiteenvallen van een stof.2. De emitterende laag van de kathode van een buis afstrippen of

verwijderen.3. Het afbreken van een radio-actieve stof.

disintegration constant desintegratieconstanteDe verhouding tussen het aantal atomen van een radio-actieve stofdat per seconde afbreekt (desintegreert) en het totale aantalatomen in die stof. Deze constante wordt voorgesteld door deGriekse letter � (lambda).

disintegration voltage desintegratiespanningDe anodespanning waarbij de kathode van een gasbuis het elektronen-emitterende materiaal begint te verliezen. Ten behoeve van deveiligheid en de levensduur van de buis moet de operationele

128

anodespanning tussen de ionisatiewaarden en de desintegratiewaardenin blijven liggen.

disjunction disjunctieDe logische OF-bewerking.

disk 1. schijf; 2. diska. Een platte cirkelvormige schijf.b. Een grammofoonplaat.c. Een magnetische schijf.

disk rectifier schijfgelijkrichterEen gelijkrichter die met behulp van halfgeleidermateriaal(koperoxide, selenium, magnesiumkopersulfaat, germanium) isgeproduceerd en waarin het actieve materiaal op een metalen schijfis neergeslagen.

disk resistor schijfweerstand1. Een weerstand die bestaat uit een resistieve stof die op een

metalen schijf is neergeslagen.2. Een schijf resistief materiaal. De elektroden zijn hier op de

oppervlakken van de schijf gegalvaniseerd.

dispersion 1. verstrooiing; 2. (ver)spreidinga. De eigenschap van een stof die energie op bepaalde golflengten

met verschillende snelheden laat passeren.b. Het scheiden van een golf in de verschillende componentfrequen-

ties van die golf (op dezelfde wijze als wit licht door eenprisma in de kleuren van het spectrum wordt verspreid).

c. Het verstrooien van een elektronenstraal indien het een obstakeltreft.

d. Een suspensie van kleine gescheiden deeltjes die zich in eenandere stof bevinden.

displacement 1. verplaatsing; 2. verschuivinga. De wijziging van de positie van een punt, een deeltje, een

figuur, een lichaam enzovoort.b. De verplaatsing van iets over een gespecificeerde afstand.

displacement current verplaatsingsstroom1. Een wisselstroom die verhoudingsgewijs overeenkomt met de

snelheid van de verandering van een elektrisch veld.2. De stroom die een condensator binnenstroomt onmiddellijk nadat

er een spanning op aan is gelegd. De verplaatsingsstroom blijftdaarna met een constant verminderende waarde toevloeien totdatde condensator geheel is opgeladen.

display weergaveEen visueel waarneembare presentatie van informatie zoals gegevensdie de invoer voor een computer vormen, een antwoord dat nabepaalde bewerkingen door een computer wordt afgeleverd, de waarde

129

van een gemeten grootheid, of een plot van een variabele.

display-storage tube geheugenbeeldbuisEen speciale kathodestraalbuis waarin patronen en andere informatiekunnen worden opgeslagen voor een latere consultatie. De buis heefttwee elektronenkanonnen: een schrijfkanon en een leeskanon.

display unit 1. monitor; 2. visualiseringsstationEen eenheid die informatie zichtbaar of in een leesbare of visueelinterpreteerbare vorm presenteert. Daaronder vallen analoge endigitale meters, kathodestraalbuizen, printers, grafische weergave-apparatuur enzovoort.

dissipation dissipatieHet verbruik van energie zonder dat dit op nuttige wijze wordtbesteed. Dit gaat meestal gepaard met de generatie en afgifte vanwarmte.

dissipation constant dissipatieconstanteVoor een thermistor (temperatuurgevoelige weerstand) heeft dezeterm betrekking op de verhouding tussen de verandering in dedissipatie van het vermogen en een daarmee overeenkomende verande-ring van de lichaamstemperatuur. De dissipatieconstante wordtvoorgesteld door de Griekse letter .

dissipation factor dissipatiefactor1. Voor een diëlektrische stof of materiaal is dit de tangens van

de diëlektrische verlieshoek.2. Voor een impedantie is dit de verhouding tussen de weerstand en

de reactantie.

distorted sine wave vervormde sinusgolfEen golf die op een sinusgolf lijkt, maar er niet geheel meeovereenkomt in verband met de aanwezigheid van harmonischen.

distortion vervormingDe afwijking in een golfvorm van een signaal, hoe gering die ookmag zijn. De term verwijst eveneens naar een additionele afwijkingvan een signaal dat een minder ideale golfvorm heeft indien het eencircuit passeert. Bepaalde vervormingen worden door de signaalgene-rator zelf veroorzaakt, andere zijn het gevolg van de circuits ende eenheden die het signaal doorgeven.

distributed gedistribueerd1. Iets dat uit een meetbare tijdsperiode, een meetbaar gebied, of

meetbaar volume bestaat.2. Iets dat niet op één bepaalde plaats of plaatsen geconcentreerd

is.

distributed amplifier gedistribueerde versterkerEen niet afgestemde breedbandversterker (VHF of UHF) waarvan de

130

vacuümbuizen langs parallelle, kunstmatige vertragingslijnen zijngeplaatst (gedistribueerd). Deze vertragingslijnen bestaan uitspoelen die een combinatie met de ingangs- en uitgangscapacitantiesvan de buizen vormen en als zodanig werken. Het toevoegen vanbuizen doet de versterking van deze opstelling toenemen. Gedistri-bueerde versterkers zijn goed bruikbaar en nuttig als voorverster-kers voor TV-ontvangsttoestellen.

distributed capacitance gedistribueerde capacitantieCapacitantie die door een component of systeem is verspreid, inplaats van dat deze op een bepaalde plaats is geconcentreerd. Hetis het tegenovergestelde van een discrete capacitantie.

distributed component gedistribueerd componentEen elektrische eigenschap die door een circuit of eenheid (in welkgeval het secundair is) ligt verspreid, in plaats van dat deze ineen bepaald punt is geconcentreerd zoals dat bij een discreetcomponent het geval is. Gedistribueerde componenten sluipen vaakonbedoeld een circuit of eenheid binnen en zijn vaak onvermijde-lijk. Ze kunnen echter ook een nuttige functie vervullen.

distributed inductance gedistribueerde inductantieEen inductantie die door een component of systeem is verspreid, inplaats van dat deze op een bepaalde plaats is geconcentreerd zoalsdat, bijvoorbeeld, met een spoel het geval is.

distributed network gedistribueerd netwerk1. Een netwerk waarin de elektrische eigenschappen zoals resisten-

tie, inductantie en capacitantie, over een meetbare tijdsperi-ode, een meetbaar gebied of volume zijn gedistribueerd.

2. Een netwerk waarvan de kenmerken niet afhankelijk zijn van defrequentie binnen een gegeven gebied.

distributed resistance gedistribueerde resistentieEen resistentie die door een component, circuit of eenheid isverspreid, in plaats van dat deze op een bepaalde plaats isgeconcentreerd zoals dat, bijvoorbeeld, met een resistentie hetgeval is.

distributing amplifier distribuerende versterkerEen versterker met één enkele ingang en twee of meer uitgangen dievan elkaar zijn geïsoleerd. De versterker distribueert signalennaar verschillende punten of plaatsen.

distribution distributie1. De selectieve verdeling, aflevering, toevoer, voorziening

enzovoort van een grootheid of grootheden, zoals stroomdistri-butie.

2. Het aantal malen dat in een statistische analyse bepaaldewaarden van een variabele voorkomen.

131

distributor verdeler1. Een elektronische commutator.2. Een roterende schakeleenheid die uit een roterende schijf en een

aantal contacten die in een cirkel zijn geplaatst, bestaat. Bijhet ronddraaien van de schijf wordt een spanning op een aantalpunten van een circuit aangelegd. Een dergelijke verdeler lijktop de verdeelkop van het ontbrandingssysteem van de motor in eenauto.

disturbance verstoringEen ongewenste variatie in of interferentie met een elektrische offysieke grootheid.

dither 1. trilling; 2. bevinga. Vibratie.b. De toestand van iets dat trilt, bijvoorbeeld het trillen van de

wijzer(naald) van een meetinstrument of het beven van hettraject of spoor op een oscilloscoop.

divergence divergentie1. Uiteenlopen, het steeds verder van elkaar verwijderen van lijnen

of stralen.2. Wiskundige bewerking die wordt afgekort met 'div'.3. Een wiskundige rij die geen limiet heeft.4. Een wiskundige reeks waarvan de partiële sommen geen limiet

hebben.

divided circuit gedeeld circuitEen parallel circuit.

divided equipment gedeelde apparatuurEen systeem bestaande uit modulaire elektronische componenten diemet behulp van (speciale) kabels en bekabelingen onderling zijnverbonden. Een eenvoudig voorbeeld vormt de radio met een externevoedingsbron (het net) en externe luidsprekers.

dividend deeltalDe grootheid die in een wiskundige deling moet worden verdeeld,gedeeld of opgedeeld.

division (ver)deling1. Frequentie(ver)deling.2. Spannings- of voltage(ver)deling.3. De verdeling van een grootheid in een aantal gelijke delen. Die

delen worden door de deler gedefinieerd.

divisor delerDeze term geeft in een wiskundige deling het aantal delen aanwaarin een andere term (het deeltal) moet worden verdeeld ofopgedeeld.

132

dolby dolbyEen elektronische methode die wordt toegepast bij de verbeteringvan de kwaliteit van het geluidsniveau van af te spelen magnetischebanden. De versterking komt tot stand tijdens het opnemen vangeluiden die een gering geluidsniveau hebben. Tijdens het afspelenwordt deze versterking weer gereduceerd naar het oorspronkelijkeniveau. Ray M. Dolby (geboren in 1933) is een Amerikaans ingenieur.

domain domein1. Een gebied in magnetisch materiaal met een magnetisering in één

bepaalde richting.2. Een gebied in ferro-elektrisch materiaal dat een polarisatie in

één richting kent.3. Een gebied waartoe een variabele of een bepaald onderwerp

behoort.

domestic electronics huishoud-elektronicaDe tak van de elektronica die zich bezig houdt met toestellen,automatische besturingen, beveiligingsapparatuur, communicatie-eenheden, amusements- en vrije-tijdsapparatuur, educatievesystemen, en alle andere apparaten, instrumenten en systemen diedoor de consument kunnen worden aangeschaft en in een huishoudingkunnen worden toegepast en/of gebruikt.

dominant dominantieDe eigenschappen of kenmerken van een grootheid waarvan de invloedin de statistische analyse overheersend is, zelfs bij de aanwezig-heid van andere grootheden die in die analyse worden gehanteerd ofvoorkomen.

dominant wave dominante golfDe golf die in een golfpijp de laagste afknijpfrequentie heeft.

dominant wavelength dominante golflengteDe overheersende golflengte in het licht dat een bepaalde kleurveroorzaakt.

donor donorEen verontreiniging die rijk is aan elektronen en die aan eenhalfgeleider wordt toegevoegd om daar een n-type halfgeleider vante maken. Het wordt zo genoemd omdat het de overtollige elektronenafstaat (weggeeft).

donor atom donoratoomEen atoom met overtollige elektronen.

dopant 1. doteerstof; 2. doopstofEen verontreiniging die in bepaalde strikt gecontroleerde enafgemeten hoeveelheden aan een halfgeleider wordt toegevoegd voorde vervaardiging van n-type en p-type halfgeleiders.

133

dope (to) doterenVerontreinigingen aan halfgeleidermateriaal toevoegen. Dit wordtgedaan bij de vervaardiging van n-type of p-type halfgeleiders die,afhankelijk van de doteerstof en de hoeveelheid verontreinigingen,verschillende geleidingsmogelijkheden krijgen. Over het algemeengeldt dat hoe groter de hoeveelheid toevoegingen, hoe groter degeleiding zal zijn.

doped junction gedoteerde junctieEen junctie in een halfgeleidereenheid die wordt vervaardigd dooreen doteerstof aan de gesmolten massa van het halfgeleidermateriaaltoe te voegen.

dot punt1. Eén van de kleine rode, groene, of blauwe gefosforiseerde

puntjes op het kleurenbeeldscherm van een televisietoestel.2. Een kleine hoeveelheid stof die in een halfgeleider een

gelegeerde junctie vormt.3. Het snijpunt van twee lijnen in een schema dat aangeeft dat in

dat punt twee verbindingen onderling contact maken.

dot matrix puntenmatrixEen rechthoekige matrix van kleine gebieden waarvan sommige wordengevuld en op die wijze alfanumerieke tekens en andere leestekensvormen. De puntenmatrix wordt in printers en bepaalde beeldschermenmet puntrasters toegepast.

dot product scalair productHet product (ab) van twee vectoren (a en b). Het product heeft eenscalaire waarde (getalswaarde) die overeenkomt met het product vande lengtes van a en b vermenigvuldigd met de cosinus van de hoektussen de twee vectoren.

double-anode diode twee-anode diodeEen halfgeleiderdiode die twee anoden en een gemeenschappelijkekathode heeft.

double-base junction transistor dubbele-basisjunctietransistorEen junctietransistor die de normale emitter-, basis-, en collec-torelektroden heeft, plus twee basisverbindingen die aan beidezijden van het basisgebied zijn gelegen. De additionele basisver-binding werkt als een vierde elektrode waar de stuurspanning opwordt aangelegd. Deze transistor wordt ook wel tetrodetransistorgenoemd.

double channel duplex tweevoudig uitgevoerd duplexkanaalTweewegcommunicatie via twee onafhankelijke kanalen. Een stationzendt via het ene kanaal uit en het andere station op het anderekanaal. Het resultaat is een communicatie die conversationeel is enwaarin de ene gebruiker of operateur de andere op ieder moment kanonderbreken; het ontvangstgedeelte van de beide stations zijn

134

altijd operationeel.

double channel simplex tweevoudig uitgevoerd simplexkanaalEen communicatiesysteem waarin twee kanalen worden gebruikt. Eenstation zendt via het ene kanaal uit en het andere station op hetandere kanaal. Interrupties zijn niet mogelijk aangezien bij hetuitzenden van berichten het ontvangstgedeelte van het station isgeblokkeerd.

double conversion dubbele conversieTwee complete conversies in een super zwevingssysteem (heterodynesysteem). Zo kan, bijvoorbeeld, een 7 MHz signaal eerst wordenomgezet naar een tussensignaal met een frequentie van 1550 KHz endit kan op haar beurt weer worden geconverteerd in een tweedetussensignaal met een frequentie van 455 KHz. Deze werkwijzevoorziet in een goede signaal/beeldverhouding met grote selectivi-teit.

double-current generator dubbele dynamo1. Een dynamo-achtige generator die een wissel- en gelijkstroom met

behulp van één ankerwinding levert.2. Een roterende generator die een gelijkstroom als voeding heeft

en een wisselstroom opwekt.

double ionization dubbele ionisatieEen ionisatie die het gevolg is van een elektron dat met een ionbotst. Zo kan, bijvoorbeeld, een neutraal atoom in een gas met eenelektron botsen en het gevolg daarvan is dat een elektron uit hetatoom wordt gestoten. Het atoom wordt nu een positief ion. Dit kannu weer door een elektron worden gebombardeerd waarbij weer eenelektron wordt vrijgemaakt enzovoort.

double modulation dubbele modulatieHet gebruik van een gemoduleerde draaggolf om een andere draaggolfdie een verschillende frequentie heeft, te moduleren.

double-pulse wave dubbele-pulsgolfEen wisselstroomgolf die binnen één cyclus twee opeenvolgendepositieve bulten heeft die gevolgd worden door twee negatievebulten. De uitgangsspanning van een varistorbrug heeft eendergelijke golfvorm.

doubler verdubbelaar1. Een circuit of eenheid met behulp waarvan een frequentie met een

factor twee kan worden vermenigvuldigd.2. Een circuit of een eenheid waarmee een spanning kan worden

verdubbeld.

double sideband: DSB dubbele zijbandDe aanwezigheid van beide zijbanden in een gemoduleerd signaal.

135

double signal dubbel signaalBij de ontvangst van een signaal heeft de term betrekking op deeigenschap dat beide zijden van de frequentiedrager een signaalhebben. De twee signalen representeren de som en het verschil vanhet lokale oscillatorsignaal en het in werkelijkheid ontvangensignaal. Aangezien deze twee signalen exacte kopieën van elkaarzijn waarbij de ene ten opzichte van de andere 'op zijn kop' staat,vervuilt deze eigenschap het ontvangen spectrum en degradeert deselectiviteit en de gevoeligheid van het ontvangststation.

double-tuned circuit dubbel uitgevoerd afstemcircuitEen circuit, zoals een versterker of een filter, dat van gescheideningangs- en uitgangsafstemcircuits gebruik maakt.

doubling verdubbeling1. De generatie van de tweede harmonische van een signaal.2. Een niet bedoelde simultane transmissie in de conversatie tussen

twee gebruikers. Dit resulteert in gemiste informatie.3. De vervorming in een luidspreker die een grote hoeveelheid

tweede-harmonischen oplevert.

downlink neergaande verbindingHet signaal dat van een satelliet naar de aarde wordt verzonden.Dit geschiedt meestal met een frequentie die verschilt van hetsignaal dat in de opwaartse verbinding (de uplink) wordt gebruikt.

down time uitvaltijdDe periode gedurende welke elektronische apparatuur geheelonbruikbaar is.

downward modulation subtractieve modulatieModulatie waarin het gemiddelde component van een draaggolf tijdensde modulatie kleiner wordt. Een voorbeeld hiervan is de amplitude-modulatie van een zender. De antennestroom wordt hier tijdens demodulatie kleiner.

drag dreg1. Een tegenwerkende kracht (bijvoorbeeld een wrijvingskracht) die

van invloed is op een lichaam dat in contact komt met een anderbewegend of stilstaand lichaam.

2. Een tegenwerkende kracht die het gevolg is van een magnetischveld of een andere gelijksoortige oorzaak.

drain afvoer1. De stroom of het vermogen dat aan een signaal of een voedings-

bron wordt onttrokken of daarvan wordt afgevoerd.2. De eenheid die de stroom of het vermogen van het signaal of de

voedingsbron, genoemd onder punt 1, absorbeert.3. De afvoerelektrode van een veldeffecttransistor; deze komt

overeen met de plaat van een buis of de collector van eenbipolaire transistor.

136

drift drift1. De beheerste of bestuurde en gerichte beweging (verplaatsing)

van ladingdragers in een geleider of een halfgeleider. Dit ishet gevolg van een aangelegd elektrisch veld.

2. Een meestal gelijkmatig verlopende en ongewenste verandering ineen grootheid zoals een stroom. Dit is het gevolg van versto-rende factoren zoals temperatuur of ouderdom.

drift current driftstroomDe stroom die in een halfgeleider het gevolg is van ladingdragersdie zich onder invloed van een elektrisch veld verplaatsen. Deladingdragers zijn elektronen in n-type materiaal en gaten in p-type materiaal.

drift speed gemiddelde driftsnelheidDe gemiddelde snelheid van elektronen of ionen die zich door of ineen medium verplaatsen.

drift velocity driftsnelheidDe netto snelheid van een ladingdrager (elektron, gat, ion) in derichting van het veld dat in het geleidende materiaal is aangelegd.

drive 1. sturing; 2. aandrijfmechanisme1. De excitatie veroorzaakt door een ingangssignaal.2. Een eenheid die een opname- en weergavemedium (transportmecha-

nisme van een magnetische schijf of floppy-disk) doet werken.

drive (to) 1. aansturen; 2. aandrijvenExciteren, dat wil zeggen iets van een ingangssignaal, stroom,vermogen, energie, of spanning voorzien.

drive circuit stuurcircuit1. Een circuit dat wordt gebruikt voor de aandrijving (excitatie)

van een motor.2. Een stuurversterker.

drive control stuurregelkringDe potentiometer in een TV-toestel die wordt gebruikt om deamplitude van de horizontale puls met het niveau van het lineairedeel van de zaagtandgolf van de aftaststroom op elkaar af testemmen.

drive pulse stuurpulsEen puls die in digitale computers een cel in een geheugenbankmagnetiseert.

driver 1. stuurschakeling; 2. stuurtrapa. Een eenheid die een andere eenheid van een voldoende grote

hoeveelheid (signaal)energie voorziet om het naar behoren telaten functioneren.

b. Een trap in een vermogensversterker (buis of transistor) die een

137

versterkertrap met een groter vermogen van energie voorziet.c. Een trap in een digitale computer die de uitgangsstroom of het

vermogen van een andere trap doet toenemen.

driver element stuurelementHet element in een antenne dat direct door de voedingskabel wordtgeëxciteerd. De andere elementen zijn parasitische elementen.

driver impedance stuurimpedantie1. De uitgangsimpedantie van een stuurtrap.2. De impedantie zoals die vanuit de aansturende trap van een

versterker, via de stuurtransformator, naar de stuurtrap wordtgezien. Dit is de vectorsom van de stuurreactantie en -resisten-tie.

driver inductance stuurinductantieDe term heeft in de stuurtransformator van een versterker betrek-king op de inductantie zoals die in de transformator vanuit deaansturende trap naar de stuurtrap wordt gezien.

driver resistance stuurresistentieDe term verwijst in de stuurtransformator van een versterker naarde resistentie zoals die in de transformator vanuit de aansturendetrap naar de stuurtrap wordt gezien.

driver stage stuurtrapEen versterkertrap waarvan de belangrijkste functie uit eenexcitatie (stroom, vermogen, of spanning van het ingangssignaal)van de volgende trap bestaat.

driver transformer stuurtransformatorDe transformator die een stuurtrap met een (andere of volgende)stuurtrap koppelt.

driver transistor stuurtransistorEen transistor die deel uitmaakt van een stuurtrap of die in eenstuurtrap is opgenomen.

driving current stuurstroomDe stroom van een ingangssignaal die nodig is voor het verkrijgenvan een bepaalde uitvoer (een bepaald uitgangssignaal) van eenaangestuurde (aangedreven) eenheid. Bijvoorbeeld, in de gelijk-stroom-versterkingstrap van een bepaalde transistor produceert 1 mAvan de basis-stuurstroom een collector-uitgangsstroom van 150 mA.

driving power stuurvermogenHet vermogen van een ingangssignaal dat nodig is voor het verkrij-gen van een bepaalde uitvoer (een bepaald uitgangssignaal) van eenaangestuurde (aangedreven) eenheid.

driving voltage stuurspanning

138

De spanning van een ingangssignaal die nodig is voor het verkrijgenvan een bepaalde uitvoer (een bepaald uitgangssignaal) van eenaangestuurde (aangedreven) eenheid.

drop 1. aftakking; 2. val1. In draadcommunicaties verwijst de term naar de lijn die een

telefoonkabel met het huis of het gebouw van een abonneeverbindt.

2. Spanningsval.

dropout 1. verlies; 2. dropout1a. De variatie van het signaalniveau van gereproduceerde en op

magnetische band vastgelegde gegevens in digitale computers.Dit kan fouten in de reproductie van de gegevens veroorzaken.

1b. Het bitverlies tijdens een lees- of schrijfopdracht waarin eenmagnetisch opslagmedium is betrokken.

2a. De opening van een relais of stroomonderbreker.2b. Een speciaal beeld dat bij de productie van monolitische

circuits op een bepaald punt van een fotomasker wordt ge-plaatst.

dropout current afvalstroomZie afvalwaarde (dropout value).

dropout value afvalwaardeHet niveau van de stroom, spanning, vermogen enzovoort dat aan eeneenheid, zoals een stroomonderbreker, wordt afgedragen.

dropout voltage afvalspanningZie afvalwaarde (dropout value).

dropping resistor spanning verlagende weerstandEen weerstand die een spanningsverlaging tot stand brengt dieovereenkomt met de afvalspanning door de weerstand zelf. Bijvoor-beeld, een 1 kilo-ohm weerstand die in serie met een 45 voltbatterij is geschakeld en een stroom van 10 mA heeft, zorgt vooreen spanningsval die gelijk is aan 10 V (IR = 0,01x1000) en alszodanig de spanning van 45 V naar 35 V doet verminderen.

dry cell droge celEen batterij- of accucel waarvan de elektrolyt uit een gel of eenpasta bestaat.

dry circuit droog circuitEen circuit waarin de maximale spanning 50 mV en de maximale stroom200 mA is.

dry electrolytic capacitor droge elektrolytische condensatorEen elektrolytische condensator waarvan de elektrolyt een pasta ofeen vaste stof is.

139

dual 1. dubbelwaardig; 2. duaala. Een combinatie van twee componenten in één enkele behuizing. De

componenten zijn meestal goed bij elkaar passend.b. Een eenheid of een circuit dat zich op dezelfde wijze gedraagt

als een andere eenheid of circuit, maar dat met componentenen/of parameters functioneert die elkaars tegenhangers zijn. Zokan een stroomversterker als een duale eenheid van een span-ningsversterker worden beschouwd, en een veldeffecttransistorals die van een bipolaire transistor.

dual capacitor duale condensatorTwee vaste condensatoren die in één behuizing zijn ondergebracht.Soms hebben ze een gemeenschappelijke condensatorplaat.

dual diode duale diodeEen combinatiebuis die uit twee diode-secties bestaat en in éénenkele behuizing zijn geplaatst. Andere benamingen voor een dualediode zijn duodiode en duplex diode.

dual gate duale poort1. Een digitale geïntegreerde schakeling die twee poorten heeft.2. Twee poorten bezittend.

dual gate FET dubbelpoort-FETEen veldeffecttransistor met twee poortelektroden (ingangselektro-den).

dual gate MOSFET dubbelpoort-MOSFETEen metaaloxide-halfgeleider veldeffecttransistor met twee poorte-lektroden (ingangselektroden).

dual-inline package: DIP DIL-behuizingEen platte IC-behuizing (verpakking) die lipjes langs beide zijdenvan de behuizing heeft die als aansluitpunten worden gebruikt.

duality dualiteitDe toestand van iets dat als duaal (dubbelwaardig of dubbeluitgevoerd) kan worden beschouwd. De dualiteit is soms eenhulpmiddel bij het ontwerp van bepaalde circuits waarin complemen-taire parameters voor moeten komen, zoals circuits die zowel opbasis van elektrische stromen als op basis van voltages moetenkunnen werken.

dual operation duale bewerkingDe bewerking die in de digitale logica alle bits doet inverteren.Alle enen worden door nullen vervangen en omgekeerd.

dual pentode duale pentodeEen combinatiebuis die uit twee pentode-secties bestaat die in éénenkele behuizing zijn ondergebracht.

140

dual potentiometer duale potentiometerEen samenstelling (assemblage) van twee potentiometers.

dual resistor duale weerstandEen samenstelling (assemblage) van twee weerstanden.

dual triode duale triodeEen combinatiebuis die uit twee triode-secties bestaat die in éénenkele behuizing zijn ondergebracht.

duct 1. nauwe tunnel; 2. kokera. Een nauw propagatiepad waarin soms microgolven worden voortge-

plant. Dit is het gevolg van ongewone atmosferische omstandighe-den.

b. Een pijp, buis, of kanaal waarin (verbindings)kabels en dradenworden gelegd.

ducting opsluitingHet opsluiten van een radiogolf in een nauwe tunnel tussen tweelagen van de atmosfeer of tussen een atmosferische laag en deaarde.

dummy 1. dummy; 2. niet-operationeel model1. Een niet werkend component.2. Een niet-operationeel model of deel van een apparaat dat meestal

met behulp van 'dummy' (niet-operationele) componenten wordtgerealiseerd. Dit wordt onder andere gedaan bij de ontwikkelingvan de layout van een circuit.

dummy component niet-functioneel component1. Een niet-operationeel of niet werkend component dat wordt

gebruikt bij het ontwerp van een layout of een behuizing.2. Een niet-functionerend component dat foutief of met frauduleuze

bedoelingen in een deel van een circuit of apparaat is opgeno-men. Bijvoorbeeld, een niet-bedrade transistor in een ont-vangstcircuit. In de begintijd van de transistor kwam het nog aleens voor dat te veel en onnodige transistoren in een radio-ontvangsttoestel werden geplaatst. Een radio met 10 transistorenbracht meer geld op dan een radio met 8.

dummy resistor niet-functionerende weerstandEen vermogensweerstand die als een niet-functionele belasting wordtgebruikt.

dump (to) dumpen1. De gedeeltelijke of gehele overdracht van de inhoud van een

geheugen naar een perifeer apparaat of ander (bijvoorbeeldsecundair) geheugen.

2. Het opzettelijke of onopzettelijke uitschakelen van de gehelestroomvoorziening van een computer, daarbij alle gegevensverliezend die in de RAM zijn opgeslagen.

141

duodecimal duodecimaal1. Twaalf mogelijkheden, toestanden, keuzes enzovoort bezittend.2. Een duodecimaal getal.

duodiode duale diodeZie duale diode (dual diode).

duplex 1. duplex; 2. tweevoudiga. Een communicatiewijze waarin twee kanalen worden gebruikt, zodat

beide gebruikers elkaar in een conversatie op elk willekeurigtijdstip kunnen onderbreken.

b. De gelijktijdige overdracht (transmissie) van twee berichten viaéén enkel circuit.

duplex cable duplexkabelEen geleidende kabel die uit een getwist aderpaar van geïsoleerdegeslagen draden bestaat.

duplex channel duplexkanaalEen kanaal dat wordt gebruikt voor communicatieverbindingen metbehulp van duplexkabels of radio-duplexverbindingen.

duplex computer system dubbel computersysteemEen computerinstallatie die uit twee computersystemen bestaat. Dedubbele uitvoering dient als waarborg tegen het uitvallen van eenvan de twee. Beide systemen moeten dus als backup-systeem voor deandere worden gezien.

duplex operation duplexverwerkingDe gelijktijdige werking van een zendeenheid en een ontvangsteen-heid op twee verschillende locaties. Deze werkwijze is zonderinterferenties mogelijk indien twee goed gescheiden draagfrequen-ties worden gebruikt.

duplex system duplexsysteemEen systeem dat is opgebouwd uit twee identieke delen waarbij elkdeel de gespecificeerde functies uit kan voeren terwijl het anderestandby is.

duralumin duraluminiumEen legering van koper, aluminium, magnesium, mangaan, en silicium.De legering is sterk en heeft een gering gewicht.

dynamic base current dynamische basisstroomHet wisselstroomcomponent van de basisstroom in een bipolairetransistor.

dynamic base resistance dynamische basisweerstandDe dynamische weerstand van de basis in een bipolaire transistor.

dynamic base voltage dynamische basisspanning

142

Het dynamische wisselspanningscomponent van de spanning van debasis in een bipolaire transistor.

dynamic behaviour dynamisch gedragHet gedrag van een eenheid of een systeem waarin gedurende eenbepaalde tijdsperiode deeltjes zich verplaatsen of in bewegingzijn.

dynamic cathode current dynamische kathodestroomHet wisselstroomcomponent van de kathodestroom in een elektro-nenbuis.

dynamic cathode resistance dynamische kathodeweerstandDe dynamische weerstand van de kathode in een elektronenbuis.

dynamic cathode voltage dynamische kathodespanningHet wisselspanningscomponent van de kathodespanning van eenelektronenbuis.

dynamic characteristic dynamische eigenschapDe eigenschappen die verband houden met of gerelateerd zijn aan dewerking van een eenheid of circuit onder normale wisselstroom-condities. Deze eigenschappen zijn verschillend van de statischeeigenschappen van die eenheid of dat circuit. Bijvoorbeeld, dedynamische emitterstroom versus de statische emitterstroom.

dynamic check dynamische controle1. Een test die onder de normale verwerkingscondities van een

eenheid of een circuit wordt uitgevoerd.2. Een test die wordt uitgevoerd met een wisselstroomsignaal of

wisselspanning, in plaats van gebruik te maken van een signaalof spanning die op een gelijkstroom is gebaseerd.

dynamic collector current dynamische collectorstroomHet wisselstroomcomponent van de collectorstroom in een bipolairetransistor.

dynamic collector resistance dynamische collectorweerstandDe dynamische resistentie van de collector in een bipolairetransistor.

dynamic collector voltage dynamische collectorspanningHet wisselspanningscomponent van de collectorspanning in eenbipolaire transistor.

dynamic deviation dynamische afwijkingHet verschil tussen een ideale uitvoer en de werkelijke uitvoer vaneen circuit of eenheid en waarin de invoer uit een referentie-invoer bestaat die met een constante snelheid verandert en die geentransiënten bevat.

143

dynamic drain current dynamische afvoerstroomHet wisselstroomcomponent van de afvoerstroom in een veldeffect-transistor.

dynamic drain resistance dynamische afvoerweerstandDe dynamische weerstand van de afvoer(elektrode) in een veldeffect-transistor.

dynamic drain voltage dynamische afvoerspanningHet wisselspanningscomponent van de spanning van de afvoer(elektro-de) in een veldeffecttransistor.

dynamic emitter current dynamische emitterstroomHet wisselstroomcomponent van de emitterstroom in een bipolairetransistor.

dynamic emitter resistance dynamische emitterweerstandDe dynamische weerstand van de emitter in een bipolaire transistor.

dynamic emitter voltage dynamische emitterspanningHet wisselspanningscomponent van de spanning in de emitter in eenbipolaire transistor.

dynamic flip-flop dynamische flip-flopEen flip-flop waarin een wisselstroomsignaal circuleert. De eenheidkan echter met behulp van een bepaalde puls worden aan- ofuitgeschakeld.

dynamic gate voltage dynamische poortspanningHet wisselspanningscomponent van de poortspanning in een veldef-fecttransistor.

dynamic grid voltage dynamische roosterspanningHet wisselspanningscomponent van de spanning van het stuurroosterin een elektronenbuis. Dit is de spanning van het wisselstroom-ingangssignaal in een versterker met een gemeenschappelijke kathodeof kathodevolger.

dynamic impedance dynamische impedantieDe dynamische weerstand van een eenheid. Dit is het tegengesteldevan de statische weerstand.

dynamic noise suppressor dynamische ruisonderdrukkerEen eenheid waarmee de ruis kan worden beperkt en die uit een AF-filter bestaat waarin de bandbreedte proportioneel is met desterkte van het signaal, dat wil zeggen deze wordt onder invloedvan de signaalamplitude automatisch gevarieerd.

dynamic regulation dynamische stabiliseringDe wisselende responsie van een automatisch-gestabiliseerd systeemzoals een spanningsafhankelijke voedingsbron. De dynamische

144

stabilisering wordt bepaald op basis van de hersteltijd nadat eenmaximale overschrijding heeft plaatsgevonden indien de waarde vande belasting of de lijn plotseling wordt gewijzigd.

dynamic regulator dynamische regelaarEen circuit of een eenheid die voor een dynamische stabiliseringzorg draagt.

dynamics dynamicaDe studie van lichamen, ladingen, velden, krachten, gemeenschappen,instellingen enzovoort die in beweging zijn.

dynamic transistor tester dynamische transistortester1. Een instrument voor het controleren van de wisselstroom-bèta van

een transistor, in plaats van de (eenvoudiger) gelijkstroom-bèta.

2. Een instrument waarmee de toestand van een transistor die deeluitmaakt van een eenvoudige oscillatorkring, kan worden bepaald.

3. Een instrument dat de responsiekromme of een familie vandergelijke krommen op het scherm van een gekalibreerde oscillo-scoop zichtbaar maakt.

dynamic tube tester dynamische buistesterEen instrument dat de dynamische eigenschappen van elektronenbuizencontroleert, in plaats van dat het de statische eigenschappen ervanverifieert.

dynamo dynamoEen mechanische generator van elektriciteit. Een dynamo typeertzich door het feit dat het een roterende machine is.

dyne: d dyneEen eenheid van arbeid. Eén dyne (10

-5 newton) is de kracht die een

massa van 1 gram een versnelling van 1 centimeter per seconde-kwadraat geeft.

dynistor dynistorEen halfgeleiderdiode die blijft geleiden nadat de voorwaartsgerichte spanning tot onder de drempelwaarde is gereduceerd. Omdeze geleiding af te stoppen, dient een tegengestelde spanning opde diode te worden aangelegd. De dynistor wordt in schakeltechnie-ken en -systemen toegepast.

dynode dynodeEen schuin geplaatste elektrode in een fotoversterkerbuis die eenelektronenstraal, gegenereerd door een lichtgevoelige kathode,opvangt en deze reflecteert naar een andere dynode enzovoort totaan de (collector)plaat die een hoge spanning heeft. Verschillendedynoden zijn rondom de binnenomtrek van de buis gepositioneerd.Daarbij ontvangt elke dynode de gereflecteerde straal van devoorgaande dynode en voegt daar secundaire elektronen tijdens de

145

reflectie van de straal naar de volgende dynode aan toe. Op dezewijze is de emissie van elektronen van de lichtgevoelige kathodetegen de tijd dat de straal de plaatelektrode bereikt aanmerkelijkversterkt.

E

e e1. Symbool voor spanning of voltage.2. Afkorting van emitter.3. Symbool voor elektrische lading.4. Aanduiding van het natuurlijke getal 2,71828.5. Afkorting van erg.

E E1. Symbool voor spanning of voltage.2. Afkorting van emitter.3. Symbool voor elektrische lading.4. Symbool voor het voorvoegsel exa (10

18).

5. Symbool voor energie.

earphone 1. oortelefoon; 2. koptelefoona. Een normale koptelefoon met ontvangsteenheid.b. Een kleine geluidsversterkende eenheid die in de gehoorgang kan

worden geplaatst.c. Een kleine oortelefoon met ontvangsteenheid die in de gehoorgang

kan worden geplaatst.

earth currents aardstromen1. Elektrische stromen die door de aarde worden geïnduceerd door

stromen die door ondergrondse of onderzeese kabels vloeien.2. Elektrische stromen die door de aarde tussen aardverbindingen of

elektrische instrumenten vloeien.

earthed conductor geaarde geleiderDraad, leiding of ader die elektrische stroom geleid en aan deaarde verbonden is.

earth ground aarde1. Een verbinding met een elektrode van een circuit die in de grond

is geplaatst (begraven) en wel op een zodanige wijze dat eengoede geleiding tussen een punt van een circuit en de aarde zelfplaats kan vinden.

2. Een stang die in het grondoppervlak van de aarde is gedreven endie als een gemeenschappelijke circuitverbinding met de aardekan worden gebruikt.

earth's magnetic field magnetisch veld van de aardeHet natuurlijke magnetische veld van de aarde waarvan de veldlijnenvan de magnetische noordpool naar de magnetische zuidpool lopen.Deze magnetische polen vallen niet samen met de geografische polen

146

van de aarde.

ebonite ebonietHard rubber dat als een isolator kan worden gebruikt. De diëlektri-sche constante van dit materiaal is 2,8 en de diëlektrische sterktevarieert van 30 tot 110 KV/mm.

eccentricity excentriciteit1. De conditie waarbij iets bedoeld of onbedoeld uit het centrum of

midden ligt of is komen te liggen. Dit dient vaak in acht teworden genomen bij een potentiometer, servomechanismen, endraaischijven.

2. De conditie van de niet-concentrische spiraalvormige groeven ineen grammofoonplaat of compact-disc.

echo echo1. Een signaal dat naar het punt van oorsprong terug wordt gekaatst

(gereflecteerd).2. Een teruggekaatst of vertraagd signaal dat na het hoofdcomponent

van het signaal op een bepaalde plaats aankomt.3. De blip op een radarscherm. Dit geeft de aanwezigheid van een

object, (onweers)buien, of hevige zeegang aan.4. De reflectie van een signaal in een telefoonlijn. Deze wordt

veroorzaakt door een onjuiste impedantie-afstemming.

echo chamber echokamerEen galmkamer, een elektronische opname-eenheid, of een kamer dievoor akoestische testen of voor het simuleren van sonische vertra-gingen wordt gebruikt.

echo interference echo-interferentieDe radio-interferentie die het gevolg is van een gereflecteerdsignaal dat iets na het directe signaal arriveert.

echo suppression echo-onderdrukkingEen eenheid in een telefooncircuit die teruggekaatste golven smoorten daarbij de hoorbare echo minimaliseert.

echo wave echogolfEen teruggekaatste golf zoals een radiogolf, die afwisselend tussenhet aardoppervlak en de ionosfeer wordt gereflecteerd.

eddy current wervelstroomEen wervelende stroom die in een geleidend materiaal of geleidendestof door een veranderend magnetisch veld wordt geïnduceerd enmeestal een parasitaire stroom is. Een dergelijke stroom zou,bijvoorbeeld, in de ijzeren kern van een transformator op kunnentreden.

eddy-current loss eddy-stroomverliesVermogensverlies dat het gevolg is van wervelende stromen die in

147

circuits die dicht bij een wisselstroomveld liggen, wordengeïnduceerd.

edge connector randconnectorEen aansluitblok met een aantal contacten die aan de rand van eenprentpaneel zijn aangebracht en dat een gemakkelijke aansluiting(insteking) in een moederbord of andere eenheid of circuit mogelijkmaakt.

edge effect randeffectDe verlenging van de elektrische krachtlijnen tussen de buitensteranden van condensatorplaten; dit deel van het veld tussen deplaten draagt (hoewel gering) bij aan de capacitantie van decondensator. Omdat de krachtlijnen zich niet beperken tot de ruimtetussen de platen kunnen ze een capacitieve koppeling met externeobjecten veroorzaken.

effective ampere effectieve ampèreDe effectieve stroom van 1 ampère.

effective bandwidth effectieve bandbreedteDe bandbreedte van een ideaal banddoorlaatfilter dat bij eenreferentie- of standaardfrequentie dezelfde transmissiesnelheidheeft als het actuele banddoorlaatfilter. Dit heeft verder dezelfdestroom- en spanningskarakteristieken.

effective capacitance effectieve capacitantieDe werkelijke capacitantie tussen twee punten in een circuit.

effective conductance effectieve geleidingDe geleiding die tussen twee parallelle zijden van een eenheidsku-bus van een bepaald materiaal wordt gemeten.

effective current effectieve stroomDe wortel uit het gemiddelde van de kwadraten van de waarden vaneen wisselstroom. Voor een sinusvormige stroom is de effectievestroom 0,707 maal de maximale waarde van de stroom.

effective energy effectieve energieDe term heeft voor elektromagnetische straling betrekking op degolflengte of de frequentie van de homogene straling die ondergelijksoortige omstandigheden in dezelfde verhouding wordtgeabsorbeerd of gereflecteerd als de stralingsbundel; deze kan uitverschillende golflengten zijn opgebouwd.

effectively grounded effectief geaardDe situatie die bestaat indien een object met behulp van eenverbinding met een uiterst geringe weerstand met de aarde of hetgedeelte van een circuit met een lage potentiaal is verbonden.

effective resistance effectieve resistentie

148

1. De som van de werkelijke weerstand van het circuit en degereflecteerde weerstand van de belasting in een gekoppeldcircuit.

2. De effectieve weerstand van een antenne.

effective speed of transmission effectieve transmissiesnelheidDe transmissiesnelheid (in tekens per minuut, bits per secondeenzovoort) die gedurende een bepaalde periode in stand kan wordengehouden.

effective thermal resistance effectieve temperatuurweerstandDe effectieve stijging van de temperatuur (in graden per watt vande dissipatie) van een halfgeleiderjunctie die uitgaat boven dievan een externe en in evenwicht zijnde referentietemperatuur.

effective time effectieve tijdDe tijd waarbinnen nuttige arbeid kan worden verricht of hetgespecificeerde werk kan worden uitgevoerd.

effective value effectieve waardeDe wortel uit het gemiddelde van de kwadraten van de componentenvan een wisselstroom. De effectieve waarde die door een wissel-stroom in een zuivere weerstand wordt geproduceerd heeft hetzelfdeverwarmingseffect als de equivalente gelijkstroom.

effective volt effectieve voltEen effectieve potentiaal van 1 volt.

effective voltage effectieve spanningDe wortel uit het gemiddelde van de kwadraten van de componentenvan een wisselspanning. Voor een sinusvormige spanning is dit 0,707maal de maximale waarde van de spanning.

effective wavelength effectieve golflengteDe golflengte uitgedrukt in termen van de gemeten frequentie en deeffectieve propagatietijd.

Einstein equation vergelijking van EinsteinDe massa-energie vergelijking waarin de relatie tussen massa enenergie wordt uitgedrukt: E = mc2, waarin E de energie (in ergs),m de massa (in grammen), en c de snelheid van licht in vacuüm (incentimeters per seconde) is. Albert Einstein was een Duits-Ameri-kaanse natuurkundige die leefde van 1879 tot 1955.

Einstein shift Einstein-verschuivingDe afname van de frequentie en het verlies aan energie dat deeltjesondervinden indien ze in de invloedssfeer van een aantrekkings-kracht komen.

elastance elastantieDe reciproque van capacitantie. Het is het tegengestelde van een

149

condensator die wordt opgeladen.

elastic collision elastische botsingEen botsing tussen twee deeltjes waarin geen van beide energieverliest hoewel ze van hun normale baan worden afgeleid.

elasticity elasticiteit1. De potentie van een lichaam om de oorspronkelijke vorm weer aan

te nemen nadat deze vervormd is geworden.2. Elektrische elasticiteit. Dit is de verhouding tussen de

elektrische kracht(en) en de verplaatsing.

elastic wave elastische golfEen golf in een elastisch medium zoals lucht en water; dat wil duszeggen een golf die met mechanische middelen kan worden gegene-reerd.

electric elektrisch1. Betrekking hebbende op elektriciteit en alle manifestaties

daarvan.2. Elektrostatisch.

electrical angle elektrische hoekDe hoek van een roterende vector die een wisselstroom of wissel-spanning representeert. De hoek doorloopt het gehele spectrum van0 tot 360 graden tijdens een volledige cyclus van de roterendebeweging. Voor de sinusgolf van een wisselstroom geldt dat de hoek90 graden (%/2 radialen) voor het positieve maximum is, 270 graden(3%/2 radialen) voor het negatieve maximum, en 0, 180, en 360graden voor nul. (180 graden komt overeen met % radialen).

electrical attraction elektrische aantrekkingDe aantrekking tussen twee tegengesteld geladen lichamen ofdeeltjes.

electrical bias elektrische biasEen stroom die in de spoel van een relais aanwezig blijft om hetrelais gedeeltelijk gesloten te houden. Zie ook mechanische bias(mechanical bias).

electrical conduction elektrische geleidingDe beweging van stroomdragers door een stof of materiaal. De matevan de geleiding wordt bepaald door het geleidende vermogen van destof of het materiaal.

electrical coupling elektrische koppelingHet onderling koppelen van twee of meer circuits met behulp van deeffecten van een elektrisch veld.

electrical degree elektrische graad1. De term verwijst in een periodieke golf naar de tijdsduur die

150

overeenkomt met het 1/360ste deel van de tijd die nodig is omeen complete cyclus te doorlopen.

2. In de ruimte heeft de term betrekking op 1/360ste van degolflengte in het medium waardoor de elektromagnetische energiewordt gepropageerd.

electrical diagram elektrisch schemaDiagram met de logische rangschikking van de functies en/of onder-delen van een elektrische schakeling.

electrical discharge elektrische ontladingDe stroom die uit een spanningsreservoir, zoals een batterij of eencondensator, vloeit.

electrical distance elektrische afstandDe afstand in termen van de tijd die een elektromagnetische golfnodig heeft om de afstand tussen twee punten in de vrije ruimte teoverbruggen.

electrical efficiency elektrische efficiëntieDe verhouding tussen de uitvoer van een elektrische eenheid en deinvoer daarvoor. Deze efficiëntie kan in de vorm van een decimaalgetal of percentage worden uitgedrukt. Zo wordt, bijvoorbeeld, vooreen vacuümbuis de vermogensefficiëntie, die gelijk is aan100(Pu/Pi), in procenten uitgedrukt. Het ingangsvermogen is hier Pi

en het uitgangsvermogen Pu.

electrical filter elektrisch filterEen elektrisch doorlaat-, hoogdoorlaat-, of laagdoorlaatfilter.

electrical load elektrische belastingEen eenheid die verbonden is met een elektriciteitsbron (generator,versterker, netwerk enzovoort).

electrically connected elektrisch verbondenVia een direct pad zoals een draad, weerstand, inductantie, ofcapacitantie verbonden zijn.

electrically variable inductor elektrisch variabele inductorEen inductor waarvan de waarde omgekeerd evenredig varieert met hetniveau van de gelijkspanning die door de inductor of die door eenhulpwikkeling van dezelfde kern van de inductor vloeit.

electrically variable resistor elektrisch variabele weerstandEen varistor. Zie ook spanningsafhankelijke weerstand (voltage-dependent resistor).

electrical network elektrisch netwerkEen circuit dat twee of meer componenten (waaronder generatoren enbelastingen) bevat. Deze componenten zijn meestal in een bepaaldpatroon gerangschikt.

151

electrical noise elektrische ruisExtern aanwezige of gegenereerde ongewenste stromen of spanningendie met de gewenste elektrische grootheden interfereren.

electrical polarity elektrische polariteitHet duidelijk waarneembare verschil in de elektrificatie. Ditverschil wordt aangegeven met positief (+) en negatief (-). Eennegatieve elektrificatie wordt door een overmatige hoeveelheid aanelektronen gekenmerkt en een positieve elektrificatie door eengebrek aan negatieve elektronen.

electrical resistance elektrische weerstandHet stroomvertragende effect dat alle geleiders in meer of mindersterkere mate vertonen.

electrical rule checking: ERC toetsing van de elektrische ont-werpregelsProces waarbij wordt nagegaan in hoeverre het ontwerp van een(elektrische) schakeling voldoet aan de aan die schakeling gestelde(elektrische) ontwerpregels.

electrical system elektrisch systeem1. De algehele configuratie van elektrische elementen in een

opstelling van apparaten.2. Het bedradingssysteem dat de voeding voor een aantal eenheden

verzorgt.3. Eén van de vier verschillende methoden waarmee elektrische

eigenschappen kunnen worden gekwantiseerd: meter-kilogram-seconde (mks), centimeter-gram-seconde (cgs) elektromagnetisch,cgs elektrostatisch, en het internationale eenhedenstelsel (SI).

electrical transducer elektrische omvormer1. Een omvormer die een niet-elektrisch verschijnsel omzet in een

daarmee verhoudingsgewijs overeenkomende stroom, spanning, offrequentie.

2. Een omvormer die een bepaalde vorm van elektriciteit omzet ineen andere vorm van elektriciteit. Bijvoorbeeld, een omvormerdie wordt aangedreven door een gelijkspanning en een wisselspan-ning aflevert waarvan de frequentie evenredig is met die van degelijkspanning.

electrical unit elektrische eenheidEen standaard die wordt gebruikt voor het meten van een elektrischegrootheid zoals volt, ampère, watt, ohm enzovoort.

electrical wavelength elektrische golflengteDe afstand waarover een magnetische golf zich voortplant in de tijddie nodig is om een cyclus te doorlopen. In de vrije ruimte is deelektrische golflengte (in meters) gelijk aan 300 gedeeld door defrequentie (in megahertz). In andere media kan de golflengte korterzijn. Dit hangt af van de snelheidsfactor.

152

electrical zero elektrische nul1. Een punt met een nul-uitvoer of minimale uitvoer als gevolg van

de adjustering of de afregeling van een brug of een ander op-nul-zettend circuit.

2. De positie in een synchro waarop de amplitudes en tijdfase vande uitgangen zijn gedefinieerd.

electric analogue elektrisch analogonWiskundige formulering van een elektrische schakeling of netwerkmet behulp waarvan die schakeling of dat netwerk kan worden door-gerekend.

electric breakdown elektrische storing1. De meestal plotselinge ionisatie van een gas door een elektrisch

veld. Dit veroorzaakt een sterke stroom die door het gas gaatvloeien.

2. Het (destructieve) lek raken van een diëlectricum. Dit is hetgevolg van de krachten die een grote spanning op het diëlec-tricum uitoefenen.

3. De meestal niet-destructieve abrupte toename in de stroom vaneen halfgeleiderjunctie bij een grote sperspanning.

electric charge elektrische ladingPotentiaalenergie bij de elektrificatie van een lichaam of eencomponent. Voor een condensator met een capacitantie van C faradwaarop een spanning van E volt wordt aangelegd, is de lading Q incoulombs gelijk aan CE.

electric circuit elektrisch circuitEen netwerk bestaande uit onderling verbonden componenten eneenheden waarin meestal een elektrische voedingsbron is opgenomen.

electric conduction elektrische geleidingDe beweging van stroomdragers door een geleider.

electric current elektrische stroomHet verschijnsel waarbij elektronen zich op een gerichte wijze dooreen stof of vacuüm bewegen. In halfgeleidermateriaal kan deelektrische stroom zowel het gevolg zijn van de beweging van gatenals die van elektronen. Dit hangt van de eigenschappen van dehalfgeleider af. In een gas of elektrolyt wordt de stroom door debeweging van ionen veroorzaakt.

electric displacement elektrische verplaatsingDe beweging van een lichaam of deeltje als reactie op een elektri-sche stroom of als gevolg van een elektrische veld.

electric field elektrisch veld1. Het totaal aan krachten dat zich tussen een positieve en een

negatieve lading bevindt. In een elektrisch veld wordt op elkewillekeurige elektrische lading een kracht uitgeoefend.

153

2. De ruimte die een elektrische lading of een geladen lichaamomgeeft en waarin elektrische energie aanwezig is. De ruimte isgevuld met elektrische krachtlijnen.

electric field strength elektrische veldsterkte1. De amplitude van het elektrische component van het veld in een

elektromagnetische golf. Deze wordt in volt per meter uitge-drukt.

2. Diëlektrische sterkte.

electric flux elektrische fluxHet krachtenveld rondom een elektrische lading of een elektrischgeladen lichaam.

electric flux density elektrische fluxdichtheidHet aantal krachtlijnen in een elektrisch veld per eenheid vanoppervlak. Dit wordt meestal uitgedrukt in coulombs per vierkantemeter.

electric flux lines elektrische krachtlijnenDe richting van het elektrische veld in de nabijheid van een objectdat van een lading is voorzien. Het veld wordt met de benaming'fluxlijnen' of 'krachtlijnen' geïdentificeerd, waarbij iedere lijneen bepaalde elektrische veldintensiteit vertegenwoordigt. Hoedichter de lijnen bij elkaar liggen, hoe sterker het veld in eengegeven gebied is.

electric forces elektrische krachtenDe krachten die door elektrische ladingen of elektrische veldenworden uitgeoefend.

electric generator elektrische generatorEen eenheid waarmee elektriciteit kan worden opgewekt. Accu's,batterijen, oscillatoren, zonnecellen, dynamo's en thermo-elektri-sche instrumenten worden allen tot deze categorie gerekend.

electricity elektriciteit1. Het verschijnsel dat het gevolg is van stationaire of bewegende

elektrische ladingen.2. De tak van de natuurkunde die zich bezig houdt met de eigen-

schappen en verschijnselen van elektriciteit en de opwekkingdaarvan.

electric lines of force elektrische krachtlijnenKrachtlijnen die geassocieerd zijn met een elektrische lading enhet elektrische veld van die lading vormen.

electric moment elektrisch momentHet maximale koppel dat op een elektrische tweepolige eenheid ineen elektrisch veld met een veldsterkte waarvoor een eenheid vanveldintensiteit geldt, wordt uitgeoefend.

154

electric motor elektromotorEen machine die elektrische energie omzet in mechanische acties. Demeest voorkomende uitvoering van een dergelijke machine bestaat uiteen anker dat tussen de polen van een magneetveld kan roteren.Mechanische energie wordt dan overgebracht op de roterende as vanhet anker.

electric polarization elektrische polarisatie1. De oriëntatie van krachtlijnen in een elektrische veld.2. De oriëntatie van het elektrische-veldcomponent in een elektro-

magnetische veld.

electric power: P elektrisch vermogenDe mate waarin elektrische energie wordt verbruikt. Vermogen isenergie per tijdseenheid; in de context van elektriciteit wordt dituitgedrukt als het product van stroom en spanning (P = IV). Voorwat betreft de warmteverliezen wordt dit meestal uitgedrukt in deformule I2R (het product van de resistentie en het kwadraat van destroomsterkte).

electric radiation elektrische stralingDe straling van energie die door elektrische golven wordt veroor-zaakt.

electric signal elektrisch signaalTijdsafhankelijke elektrische stroom, puls of impuls.

electric transducer elektrische omvormerEen omvormer die op niet-elektrische energie reageert en dan eenverhoudingsgewijs even grote elektrische stroom of spanningaflevert.

electric tuning elektrische afstemmingEen methode waarmee de frequentie van een ontvanger, zender,zend/ontvangstapparaat, of oscillator kan worden afgestemd zonderdat daarbij van mechanische middelen gebruik behoeft te wordengemaakt. Een voorbeeld van een dergelijke afstemming levert devaractordiode waarvan de capacitantie met de spanning mee varieert.

electric vector elektrische vectorDe vector die in een elektromagnetisch veld het elektrischecomponent vertegenwoordigt. Deze staat loodrecht op de magnetischevector.

electrification elektrificatie1. Een elektrische lading in een lichaam opwekken of genereren. Een

voorbeeld hiervan is de elektrische energie die in een glazenstang wordt opgewekt door daar met een zijden doek langs tewrijven.

2. Een elektrische dienst verlenen.3. De conversie van een zuiver mechanisch systeem in een elektrisch

155

of elektromagnetisch systeem.

electroacoustic elektro-akoestischDe combinatie van elektriciteit en geluid. Zo zijn luidsprekers enmicrofoons elektro-akoestische instrumenten.

electroacoustic device elektro-akoestische eenheidEen eenheid die energie overdraagt door dit van een elektrischevorm om te zetten in een akoestische vorm.

electroacoustic transducer elektro-akoestische omvormerEen omvormer die geluidstrillingen omzet in elektrisch pulsen ofomgekeerd elektriciteit omzet in geluid.

electrochemical transducer elektrochemische omvormerEen omvormer die chemische reacties omzet in elektrische groothe-den, of omgekeerd.

electrochemistry elektrochemieDe tak van de chemie die zich bezig houdt met chemische (re)actiesdie het gevolg zijn van de werking of invloed van elektriciteit opbepaalde stoffen, alsmede de elektrische effecten die doorchemische reacties worden geproduceerd.

electrode elektrodeEen lichaam, punt, of terminal (aansluitpoort) in een eenheid ofeen circuit die elektriciteit levert of die van elektriciteit wordtvoorzien. Een positieve elektrode is een anode; een negatieveelektrode is een kathode.

electrode admittance elektrode-admittantieDe admittantie (toelating) die een wisselstroom die door eenelektrode vloeit, ondervindt; deze eigenschap is een eigenschap vande elektrode zelf en is de reciproque van de elektrode-impedantie.

electrode capacitance elektrodecapacitantieDe capacitantie tussen een elektrode en een referentie-eenheid,zoals de aarde of een andere elektrode.

electrode characteristic elektrodekarakteristiekDe wiskundige functie van de elektrodestroom ten opzichte van deelektrodespanning.

electrode conductance elektrodegeleidingDe geleiding die een stroom die door een elektrode vloeit, onder-vindt; deze eigenschap is uitsluitend een eigenschap van deelektrode zelf en is de reciproque van de resistentie van deelektrode.

electrode current elektrodestroomStroom die een elektrode binnentreedt of verlaat.

156

electrode dissipation elektrodedissipatieHet vermogen dat de elektrode in de vorm van warmte verliest.

electrode efficiency elektrode-efficiëntieIn een elektrolytische cel heeft de term betrekking op de verhou-ding tussen de opbrengst van het metaal dat wordt neergeslagen enhet maximaal mogelijke theoretische veld. Deze waarde varieerttussen 0 en 1, of 0% en 100%.

electrode impedance elektrode-impedantieDe impedantie die een wisselstroom die door een elektrode vloeit,ondervindt; dit is een eigenschap van de elektrode zelf en is dereciproque van de elektrode-admittantie.

electrodeposit elektrodeneerslag1. Het proces waarin een stof met behulp van elektriciteit wordt

neergeslagen.2. Een neerslag of afzetting op een elektrode. Dit geschiedt met

behulp van een galvanisatie- of elektroforese-proces.

electrode resistance elektrodeweerstandDe resistentie die een stroom die door een elektrode vloeit,ontmoet; dit is een eigenschap van de elektrode en is de reciproquevan de elektrodegeleiding.

electrode voltage elektrodespanningHet spanningsverschil tussen een elektrode en een referentiepunt,zoals de aarde of een andere elektrode.

electrodynamic elektro-dynamischDe term heeft betrekking op elektriciteit die in beweging is, zoalsde beweging van een stroom en de daarbij ontwikkelde elektrische enmagnetische velden.

electrokinetic energy elektrokinetische energieDe energie van elektriciteit die in beweging is. Een elektrischestroom of een stroom elektronen zijn manifestaties van elektrokine-tische energie.

electrokinetics elektrokineticaEen tak van de elektriciteitsleer die zich bezig houdt met (1) hetgedrag van in beweging zijnde geladen deeltjes en lichamen, en (2)de opwekking van statische ladingen. Onderwerpen die in dezecategorie vallen zijn de elektrolyse, elektroforese, en elektro-osmose.

electroluminescence elektroluminescentieDe mogelijkheid van bepaalde fosforsamenstellingen om continu lichtte kunnen emitteren indien er een wisselspanning op aan is gelegd.

electrolysis elektrolyse

157

Het proces waarbij een stroom door een geleidende oplossing(elektrolyt) vloeit en daarbij een chemische reactie in deoplossing en de elektroden veroorzaakt.

electrolyte elektrolytEen stof die in een oplossing ioniseert. Elektrolyten geleidenelektriciteit en zijn in accu's en batterijen onmisbaar voor deproductie van elektriciteit. De opwekking van die elektriciteitgeschiedt met behulp van chemische reacties.

electrolytic conduction elektrolytische geleidingEen elektrische stroom die door een elektrolyt vloeit. Dit is eenproces dat wordt gekenmerkt door: (1) positieve ionen die naar denegatieve elektrode vloeien alwaar ze elektronen verkrijgen; (2)negatieve ionen die naar de positieve elektrode vloeien en daarlosse elektronen verliezen; en (3) stroom die in een extern circuitvloeit en derhalve uit de conventionele elektronenstroom bestaat(de stroom in de elektrolyt is een beweging of verplaatsing vanionen).

electrolyze (to) elektroliserenIets aan een elektrolytisch proces onderwerpen.

electromagnet elektromagneetElke eenheid die alleen dàn magnetische eigenschappen vertoontindien er een stroom doorheen wordt geleid.

electromagnetic attraction elektromagnetische aantrekking1. De aantrekking van ijzer of staal door een elektromagneet.2. De aantrekking van een elektromagnetische pool door de tegen-

overgestelde pool van een andere elektromagneet (de noordpooltrekt de zuidpool aan, en omgekeerd). Een eenheidspool trekt eenandere eenheidspool die op een afstand van 1 cm van elkaarverwijderd zijn aan met een kracht van 1 dyne.

electromagnetic communications elektromagnetische communicaties1. Communicaties die gebruik maken van een combinatie van elektri-

sche en magnetische verschijnselen. Dit omvat onder anderedraadtelegrafie, draadtelefonie, radiotelegrafie, radiotelefo-nie, facsimile (radio en draad), en televisie (radio en draad).

2. Elektronische communicaties die op elektromagnetische golvenzijn gebaseerd, zoals radiocommunicaties.

electromagnetic compatibility: EMC elektromagnetische compa-tibiliteit1. Apparaten die elektromagnetisch compatibel zijn hebben geen hin-

der van interferentie (obstructie) veroorzaakt door elektrische,magnetische of elektromagnetische velden.

2. De term heeft in radiocommunicaties betrekking op het feit dateen eenheid of apparatuur redelijk ongevoelig is voor deeffecten van elektromagnetische velden.

158

electromagnetic component elektromagnetisch component1. Het magnetische component van een elektromagnetische golf. Deze

staat loodrecht op het elektrische component van die golf en kanworden beschouwd als het stroomcomponent ervan.

2. Een eenheid die werkt onder invloed van elektromagnetisme zoalseen relais met één of meer spoelen.

electromagnetic constant elektromagnetische constanteDe propagatiesnelheid van elektromagnetische golven. Dit is desnelheid van het licht in vacuüm of 299.792.459 meters per seconde.

electromagnetic deflection elektromagnetische afbuigingDe afbuiging in bepaalde TV-buizen en sommige oscillatoren van deelektronenstraal door de magnetische velden van externe horizontaleen verticale afbuigspoelen.

electromagnetic energy elektromagnetische energieEnergie die zich manifesteert in de vorm van elektrische enmagnetische velden. Een zich propagerende radiogolf in de ruimteheeft elektrische en magnetische componenten waartussen energieoscilleert.

electromagnetic environment elektromagnetische omgevingEen gebied waarin elektrische en magnetische velden aanwezig zijn.

electromagnetic field elektromagnetisch veldEen combinatie van elektrische en magnetische velden. In elk puntstaan de elektrische krachtlijnen loodrecht op de magnetischekrachtlijnen. Het veld propageert in een richting die loodrechtstaat op zowel de elektrische als de magnetische krachtlijnen, dusloodrecht op het vlak dat door beide velden is gedefinieerd. Deoscillatiefrequentie kan dermate gering zijn dat het slechts eenfractie van 1 hertz is. Er is geen maximum gespecificeerd.

electromagnetic flux elektromagnetische fluxDe magnetische krachtlijnen die een spoel of een geleider waardoorheen of waarin een elektrische stroom vloeit, omgeven.

electromagnetic force elektromagnetische krachtDe kracht die een geleider uit de positie van die geleider in eenmagnetisch veld doet verplaatsen indien het een stroom geleidt.

electromagnetic induction elektromagnetische inductieDe inductie van een spanning in een circuit of een geleider. Ditgeschiedt door een wisselstroom in een nabijgelegen ander circuitof geleider aan te leggen.

electromagnetic interference elektromagnetische interferentieVerstoringen van elektrische apparatuur die door elektromagnetischevelden en afkomstig van externe apparatuur zijn, worden veroor-zaakt.

159

electromagnetic mass elektromagnetische massaDe massa waarvan wordt aangenomen dat een bewegende elektrischelading deze massa bezit.

electromagnetic momentum elektromagnetisch momentumHet momentum (impuls) van een bewegende elektrische ladingvergeleken met dat van andere in beweging zijnde materie. Hetelektromagnetisch momentum is het product van de elektromagnetischemassa en de snelheid van de lading.

electromagnetic pulse elektromagnetische pulsIn de elektromagnetische inductie verwijst de term naar deverplaatsing van een elektron in een geleider onder invloed van hetmagnetische veld.

electromagnetic radiation elektromagnetische stralingDe propagatie van elektromagnetische energie in de ruimte.Elektromagnetische straling (golven) verplaatsen zich met delichtsnelheid.

electromagnetics elektromagneticaDe theorie en toepassing van elektromagnetisme.

electromagnetic waves elektromagnetische golvenGolven die in een geleider of in de ruimte worden geproduceerd alsgevolg van oscillaties van elektrische ladingen. Dergelijke golvenhebben elektrische en magnetische componenten die loodrecht opelkaar staan.

electromagnetism elektromagnetisme1. Magnetisme dat het gevolg is van een elektrische stroom die door

een spoel vloeit die rondom een ijzeren kern is gewikkeld.2. Elektromagnetica.

electromechanical elektromechanischEen term die wordt gebruikt om eenheden of toepassingen tebeschrijven waarin elektrische energie wordt omgezet in mechanischeenergie of omgekeerd. Voorbeelden van elektromechanische eenhedenzijn de elektromotor en de dynamo.

electromechanical amplifier elektromechanische versterkerEen versterker die een elektrisch ingangssignaal omzet in eenmechanische beweging (trilling of rotatie) en dit daarna weer terugconverteert naar een elektrisch uitgangssignaal dat een groterespanning, stroom, of vermogen heeft dan het oorspronkelijkeingangssignaal.

electromechanical energy elektromechanische energieDe energie die door een inductor of een condensator in eenelektromechanische eenheid wordt opgeslagen.

160

electromechanical oscillator elektromechanische oscillatorEen oscillator die uit een elektromechanische versterker met eenregeneratieve terugkoppeling bestaat.

electromechanical transducer elektromechanische omvormer1. Een omvormer die mechanische signalen in elektrische signalen

vertaalt (of omgekeerd) zonder tussenkomst van elektronischeeenheden (buizen, transistoren enzovoort).

2. Een speciale triode waarvan een naald met de plaat van de triodeis verbonden en buiten de behuizing van de triode uitsteekt.Druk op de top van de naald doet de plaat bewegen en daarmee deruimte tussen plaat, rooster, en kathode veranderen. Hiermeeworden de elektrische eigenschappen van de triode gewijzigd endeze kan als zodanig als een versterkende eenheid fungeren. Hetuitgangssignaal van de buis is voor een standaard-ingangssignaalproportioneel met de uitgeoefende druk. De buis kent veeltoepassingen zoals het controleren van de ruwheid van eenoppervlak.

electromechanics elektromechanicaDe theorie en toepassing van elektromechanische eenheden.

electromedical equipment elektromedische apparatuurElektrische of elektronische apparatuur die bij medische diagnosesen behandelingen wordt gebruikt.

electrometallurgy elektrometallurgieDe tak van de metallurgie die zich bezig houdt met het gebruik vanelektriciteit om metalen te scheiden of te veredelen, dan welelektriciteit als warmtebron voor metallurgische processen tebenutten.

electrometer elektrometerEen speciaal ontworpen uiterst gevoelige elektronische voltmeterwaarmee extreem lage voltages en, indirect, extreem kleine stromenkunnen worden gemeten. De elektrometer wordt soms als galvanometergebruikt.

electromotion voortbeweging door elektriciteit(Voort)bewegingen die met behulp van elektrische ladingen ofelektronen worden gerealiseerd.

electromotive force: emf elektromotorische krachtElektrische druk; de potentiaal die er voor zorgt dat elektronendoor een circuit gaan stromen.

electromotor elektromotorEen generator of motor. Dit hangt af van de context waarin de termwordt gebruikt.

electron elektron

161

Een subatomair deeltje dat de eenheid van negatieve elektrischelading bevat (draagt). Het elektron heeft een massa van 9,109.10

-31

kilogram en bezit (draagt) een lading van 1,602.10-19 coulomb.

electron beam elektronenstraal1. De bundel elektronen die door een elektronenkanon in een

kathodestraalbuis wordt gegenereerd.2. De elektronen die zich tussen de plaat en de kathode in een

elektronenbuis bewegen.

electron-beam generator elektronenstraalgenerator1. Een elektronenkanon.2. Een buis, zoals een klystron, waarin de snelheidsmodulatie van

de elektronenstraal buitengewoon hoge radiofrequenties gene-reert.

electron-beam pattern generator elektronenbundel-patroongeneratorEen apparaat dat gegevens, die in CAD- en CAM-programma's wordengegenereerd, gebruikt om een reticle te vervaardigen waarmee laterhet masker van een geïntegreerde schakeling wordt vervaardigd. Depatroongenerator belicht het reticle van de geïntegreerde schake-ling door gebruik te maken van een elektronenbundel middels detechniek van de rasteraftasting.

electron-beam tube elektronenstraalbuisDe term verwijst naar elektronenbuizen zoals klystrons, oscillo-scoopbuizen en TV-buizen waarin een elektronenstraal wordtgegenereerd en bestuurt.

electron cloud elektronenwolkEen hoeveelheid vrije elektronen in een vacuüm of vast lichaam.

electron coupling elektronenkoppelingEen koppeling die met behulp van de elektronenstraal in eenvacuümbuis tot stand komt (of wordt gebracht).

electron diffraction elektronenbuigingIndien een elektronenstraal een kristal passeert, treedt eenbuiging van de straal op omdat de elektronen een golflengte hebbendie door de constante van Planck wordt bepaald. Dit effect komteveneens voor bij andere deeltjes zoals neutronen, protonen, ofalfa-deeltjes.

electron emission elektronenemissieDe afgifte van elektronen door een stof in de onmiddellijkenabijheid van die stof. Afhankelijk van de stof kan deze elektro-nenemissie worden geïnitieerd door warmte, licht, wringing,botsingen met andere elektronen, een veld met een grote spanning,en andere acties of verschijnselen.

electron gun elektronenkanon

162

Een samengestelde elektrode voor de generatie van een elektronen-straal in vacuüm. Het kanon bestaat in een kathodestraalbuis uiteen verhitte kathode, en stuurelektrode, versnellingselektroden (deelektroden waarvan de op deze elektroden aangelegde spanning desnelheid van de elektronen bepaalt), en een focusseerelektrode.

electronic elektronischBeschrijvende notatie van elk systeem of netwerk van systemenwaarvan de werking door het gebruik van niet-mechanische verster-kers of schakeleenheden zoals buizen, transistoren, thyristors engeïntegreerde schakelingen wordt bepaald.

electronic adder elektronische optellerEen buis of transistorkring (zoals een operationele versterker) diekan worden gebruikt voor de uitvoering van rekenkundige optellin-gen. In een dergelijk circuit is de signaal-uitgangsamplitude desom van de signaal-ingangsamplitudes.

electronic aid elektronische hulpEen elektronische eenheid of elektronisch circuit dat de werkingvan een niet-elektronische eenheid of systeem ondersteunt. Zo iseen pH-meter een elektronische hulp bij chemische onderzoekingen.

electronic breadboard elektronische broodplank1. Een dun en meestal niet-metalen bord of kaart dat van gaten is

voorzien en met behulp waarvan snel een samenstelling vanelektronische circuits kan worden vervaardigd voor test- enevaluatiedoeleinden.

2. Elk prototype van een circuit dat handmatig is bedraad entijdens de experimentele fase van de ontwikkeling van eenproduct wordt opgebouwd.

electronic circuit elektronisch circuitEen elektrisch circuit dat actieve elektronische componenten (zoalshalfgeleiders, buizen enzovoort) bevat. Dit in tegenstelling toteen circuit dat slechts passieve elementen (zoals weerstanden,schakelaars enzovoort) bevat.

electronic component elektronisch componentBouwsteen die in de elektronica wordt gebruikt (weerstand, tran-sistor, condensator, diode, geïntegreerde schakeling).

electronic conduction elektronische geleidingDe geleiding van elektriciteit, dat wil zeggen het vloeien van eenelektrische stroom door de geleider. Dit kan worden gezien als deverplaatsing van vrije elektronen tussen de atomen van een gelei-der.

electronic counter-counter measures: ECCM elektronische tegen-tegenmaatregelenProcedures die de elektronische tegenmaatregelen van een tegenstan-

163

der storen of hinderen.

electronic counter-measures: ECM elektronische tegenmaatregelenHet creëren van interferenties met de radio- en radaruitzendingenvan tegenstanders. Dit geschiedt meestal met behulp van elektroni-sche middelen.

electronic data processing: EDP elektronische gegevensverwerkingZie elektronische informatieverwerking (electronic informationprocessing).

electronic device elektronische eenheidElke eenheid die met behulp van de geleiding van ladingdragerswerkt.

electronic digital computer elektronische digitale computerEen digitale computer die geheel en uitsluitend met elektronischeeenheden en systemen functioneert. Dit in tegenstelling totcomputers die met elektromechanische eenheden, zoals relais inplaats van flip-flops, zijn uitgerust.

electronic divider elektronische deler1. Een elektronische eenheid waarmee rekenkundige delingen kunnen

worden uitgevoerd. In een digitale computer kan een deler uiteen serie flip-flops bestaan. Deze produceren elk één enkeleuitvoer voor twee ingangssignalen. In een analoge computer is deamplitude van het uitgangssignaal gelijk aan het quotiënt van deamplitudes van twee ingangssignalen.

2. Een frequentiedeler.3. Een spanningsdeler die actieve componenten in plaats van

weerstanden heeft.

electronic gate elektronische poortEen logische poort die met behulp van elektronische middelen werkt.

Electronic Industries Association EIASamenwerkingsverband tussen de fabrikanten van elektrische enelektronische apparatuur. Binnen deze organisatie zijn veelindustriële standaarden ontwikkeld, waarvan een groot deel doorinternationale standaardisatie-instituten is overgenomen en (somsmet verbeteringen) aangepast. De EIA heeft met name een aantalstandaarden op het gebied van computerverbindingen met randappara-tuur en eindstations ontwikkeld.

electronic information processing elektronische informatiever-werkingHet gebruik van elektronische apparatuur voor het uitvoeren vanwiskundige en administratieve bewerkingen op gegevens die deapparatuur in de vorm van elektrische signalen wordt aangeboden.

electronic integrator elektronische integrator

164

Een buis of transistor (zoals een operationele versterker) waarmeewiskundige integraties kunnen worden uitgevoerd.

electronic jamming elektronische (ver)storingDe opzettelijke transmissie van elektromagnetische energie met hetdoel de werking van een eenheid of systeem te verstoren.

electronic lens elektronische lensEen eenheid die een elektronenstraal op scherpte stelt (focusseert)en dat op een wijze doet die gelijk is aan het op scherpte stellenvan lichtstralen in een glazen lens.

electronic lock elektronisch slotEen slot dat slechts kan worden geopend met behulp van een speciaalgecodeerde serie signalen. Deze signalen dienen de juiste amplitu-de, frequentie, breedte, modulatie enzovoort te hebben.

electronic mail: e-mail elektronische postBerichtenverkeer waarbij gebruik wordt gemaakt van de elektronische(digitale) overdracht van gegevens.

electronic multiplier elektronische vermenigvuldiger1. Een eenheid waarvan het uitgangssignaal gelijk is (of verhou-

dingsgewijs gelijk is) aan het (rekenkundige) product van tweeingangssignalen.

2. Een elektronenversterker.

electronic power supply elektronische voeding(sbron)Een voedingsbron (wisselstroom, gelijkstroom, of combinatie vandeze twee) waarbij buizen of transistoren voor de stabilisatie ende regeling van de uitvoer worden gebruikt.

electronic product elektronisch productElke commercieel beschikbare elektronische eenheid die door deconsument, het bedrijfsleven, of de regering van elk willekeurigland kan worden ingekocht.

electronic rectifier elektronische gelijkrichterEen gelijkrichter waarin buizen en halfgeleiders worden toegepastom de wisselstroom om te zetten in gelijkstroom. Dit type gelijk-richter onderscheidt zich van elektromagnetische en elektrolytischegelijkrichters.

electronic relay elektronisch relais1. Een schakelcircuit waarin één of meer transistoren of buizen

zijn toegepast. Deze verzorgen de functie van het relais zonderdat daarbij van mechanische bewegingen sprake is.

2. Een elektronisch component dat bij de daarvoor correcte ofgeschikte poortsignalen een schakelfunctie uit kan voeren.

electronic resistor elektronische weerstand

165

Het interne plaat-kathode circuit van een vacuümbuis, het internecollector-emitter circuit van een bipolaire trap van een circuitmet een gemeenschappelijke emitter, of het interne afvoer-broncircuit van een veldeffecttransistor. Deze werken alle drie als eenweerstand waarvan de weerstandswaarde kan worden gevarieerd.

electronics elektronicaDe tak van de elektriciteitsleer die zich bezig houdt met hetgedrag en de toepassing van buizen en halfgeleidereenheden en decircuits waarin deze worden gebruikt.

electronic switch elektronische schakelaar1. Een niet-mechanische eenheid, zoals een flip-flop of een poort,

waarvan de aan/uit eigenschappen kunnen worden gebruikt voor hetopenen en sluiten van een elektronisch circuit.

2. Een eenheid die het poorten van buizen of transistoren en het opvolgorde plaatsen van circuits gebruikt om afwisselend verschil-lende signalen aan de ingang van een oscilloscoop aan te bieden.Dit maakt het gelijktijdig bekijken van de signalen mogelijk.

electronic timer elektronische timerEen elektronisch circuit of eenheid voor de automatische timing vaneen proces of een te observeren verschijnsel of gebeurtenis. Demeeste elektronische timers zijn op de tijdconstante van eenstabiele RC-kring gebaseerd.

electronic tuning elektronische afstemmingHet variëren van de resonantiefrequentie van een circuit of eeneenheid. Dit geschiedt door de instelspanning of -stroom van eenaansturend elektronisch component te wijzigen.

electron magnetic moment magnetisch moment van een elektronDe energie per eenheid van fluxdichtheid in een elektron. Dit is9,284832x10

-24 joule per tesla.

electron mass elektronenmassaDe hoeveelheid materie die, naar wordt aangenomen, een zich in derusttoestand bevindend elektron bezit. Deze massa is 9,109534x10

-31

kilogram.

electron microscope elektronenmicroscoopEen microscoop waarin licht als de verlichtingsbron is vervangendoor een elektronenstraal die door elektromagnetische lenzen opscherpte wordt gesteld (wordt gefocusseerd). De elektronenmicro-scoop is aanzienlijk sterker dan de krachtigste optische micro-scoop.

electron motion elektronenbeweging1. De beweging van elektronen in een geleider, halfgeleider, of de

ruimte. De beweging is een gevolg van elektrische of magnetischeaantrekkingen of afstotingen.

166

2. De beweging van een elektron als een geladen massa. In eenelektrisch veld lijkt deze beweging op die van de vrije val vaneen object onder invloed van een zwaartekrachtveld.

electron-multiplier tube elektronenversterker1. Een buis die een serie na elkaar plaatsvindende emissies

gebruikt voor de verdere versterking van de stroom.2. Een dynode.

electron stream elektronenstraal1. De bundel elektronen die door een elektronenkanon in een

kathodestraalbuis wordt gegenereerd.2. De elektronen die zich tussen de plaat en de kathode in een

elektronenbuis verplaatsen.

electron theory of matter elektronentheorie van de materieDe algemeen geldende opvatting is dat alle materie uit atomenbestaat die elektronen bezitten die in discrete banen om eencentrale nucleus bewegen. De eigenschappen van de materie wordenbepaald door het aantal elektronen in een atoom. De deeltjes van(in) het atoom hebben een grote cohesie omdat de netto positievelading van de nucleus gelijk is aan de totale negatieve lading vande elektronen. Elektronen in de buitenste banen zijn echter lossergebonden en kunnen in de vorm van vrije elektronen aan de invloedvan de nucleus ontsnappen en het atoom onder bepaalde omstandighe-den verlaten. Vrije elektronen komen in geleiders in groteaantallen voor. In isolatoren zijn ze niet aanwezig.

electron tube elektronenbuisEen meestal gemakkelijk te vervangen leeggepompte of met gasgevulde ruimte waarin elektronen worden geëmitteerd en gestuurd. Deemissie vindt meestal met behulp van een verhitte kathode plaats ende besturing door een spanning die op een roosterelektrode wordtaangelegd.

electron velocity elektronensnelheidDe snelheid die een elektron dat zich tussen twee punten met eenpotentiaalverschil verplaatst, krijgt. Die snelheid is de worteluit twee maal het potentiaalverschil gedeeld door de massa van hetelektron.

electron-wave tube elektronengolfbuisEen buis, zoals een klystron of een lopende-golfbuis, waarinelektronen die zich met verschillende snelheden verplaatsen, opelkaar reageren en daarbij de elektronenstraal moduleren.

electro-optics elektro-opticaDe tak van de elektronica die zich met onderling gerelateerdeelektrische en optische verschijnselen bezig houdt, zoals lichtver-sterking, lichtgeneratie, lasertechnieken enzovoort. De elektro-optica bemoeit zich ook met díe elektronische verschijnselen die

167

een zekere verwantschap tonen met optische verschijnselen zoalselektronische focussering, reflectie, breking, buiging enzovoort.

electrophoresis elektroforeseDe beweging van diëlektrische deeltjes door een vloeistof waarin zezijn opgelost. De beweging is het gevolg van een elektrisch velddat tussen de elektroden die in de oplossing zijn geplaatst, wordtaangelegd.

electrophotography elektrofotografieDe vervaardiging van foto's met behulp van elektriciteit.

electrophotometer elektrofotometerEen lichtgevoelige meter voorzien van een foto-elektrische sensoren een meter. Over het algemeen bevat deze meter geen versterker.

electroplate galvanische bedekkingEen metalen bedekking (coating) die met behulp van een elektrolyse-proces op een ander materiaal is neergeslagen (opgedampt).

electroplate (to) galvaniserenEen metaalachtige stof op het oppervlak van een ander materiaal ofandere stof hechten. Dit wordt gedaan met behulp van een elektroly-se-proces.

electroplating galvaniseringZie galvaniseren (to electroplate).

electroscope elektroscoopEen instrument waarmee elektrische ladingen en velden kunnen wordenaangetoond. In de algemeen voorkomende vorm zijn een paar goudblad-strippen aan het uiteinde van een metalen stang in een glazen buisof pot opgehangen. Indien deze pot in de nabijheid van een geladenobject wordt geplaatst, zullen de strippen elkaar gaan afstoten enzich van elkaar gaan verwijderen.

electrostatic elektrostatischDe term verwijst naar stationaire elektrische ladingen en velden ende toepassing daarvan.

electrostatic component elektrostatisch componentHet elektrische component van een elektromagnetische golf. Dezestaat loodrecht op het elektromagnetische component van die golf enkan als het spanningsdeel (het voltagecomponent) van de golf wordenbeschouwd.

electrostatic deflection elektrostatische afbuigingDe afbuiging van de elektronenstraal in oscilloscoopbuizen. Ditwordt bewerkstelligt door de elektrostatische velden die tussenhorizontale en verticale afbuigplaten kunnen worden aangelegd.

168

electrostatic discharge: ESD elektrostatische ontladingEen elektrische ontlading die optreedt als een statisch geladenvoorwerp plotseling in contact wordt gebracht met, bijvoorbeeld, deaarde.

electrostatic field elektrostatisch veldEen stationair elektrische veld.

electrostatic flux elektrostatische fluxDe flux die rondom een elektrische lading of een geladen lichaamaanwezig is.

electrostatic hysteresis elektrostatische hysteresisDe tendens van bepaalde diëlektrische materialen (speciaal ferro-elektrische stoffen) te verzadigen en een deel van hun polarisatievast te houden indien een wisselstroomveld waarin ze zijn ge-plaatst, van polariteit verandert. Dit heeft een situatie totgevolg waarin de lading achter blijft bij de kracht die het opladenvan het diëlectricum verzorgt.

electrostatic induction elektrostatische inductieDe lading die een lichaam verwerft indien het in een elektrischveld wordt geplaatst.

electrostatic plotter elektrostatische plotterPlotter waarbij het beeld tot stand komt door het elektrostatischladen van een oppervlak op díe plaatsen waar het beeld moet worden'getekend'. De geladen plaatsen worden vervolgens met een tonergekleurd. Het beeld vertoont een rasterstructuur.

electrostatic potential elektrostatische potentiaalDe potentiaalenergie die in een elektrisch veld wordt gerepresen-teerd door de spanning tussen de twee elementen die de oorzaak vanhet veld zijn, of tussen elk paar punten in een dergelijk veld.

electrostatic printer elektrostatische printerEen randapparaat van een computer waarin het printmedium, een zeerfijne stof, met behulp van een verhitting met het papier wordtversmolten. Het papier is overeenkomstig de af te drukken informa-tie geladen.

electrostatic unit: esu eenheid van elektrostaticaEen maateenheid in het elektrostatische cgs-systeem.

electrostatic voltmeter elektrostatische voltmeterEen voltmeter die de aantrekkingskracht tussen twee dicht bijelkaar geplaatste platen, waarvan de ene stationair is en de andereronddraait, gebruikt. Op deze platen wordt de onbekende spanningaangelegd. Een wijzer, die aan de ronddraaiende plaat is bevestigd,beweegt zich langs een schaalverdeling. Een spiraalvormige veerzorgt ervoor dat de ronddraaiende plaat in de ruststand (het punt

169

dat een nul-spanning op de schaal aangeeft) terugkeert indien despanning wordt weggenomen.

electrovalence elektrovalentie1. Het aantal ladingen dat door een atoom dat elektronen ontvangt,

kan verkrijgen en omgekeerd, het aantal ladingen dat een atoomdat elektronen kwijtraakt, verspeelt.

2. De valentie die het gevolg is van de overdracht van elektronentussen atomen en de daaruit voortvloeiende aanmaak van ionen.

element element1. Een elektrode.2. Een circuitcomponent.3. Een fundamentele en unieke stof waarvan de atomen slechts uit

één bepaalde soort bestaan (voorbeelden hiervan zijn aluminium,koolstof, silicium, zwavel). Er bestaan meer dan 100 elementenwaarvan sommige door de mens zijn gecreëerd. Elementen kunnenmet elkaar worden gecombineerd en vormen dan verbindingen.

4. Een circuit, zoals een EN-poort, dat als een eenheid kan wordenbeschouwd omdat het een speciale functie uit kan voeren.

5. Een deel van een bepaalde categorie in de informatietechnologiedie niet verder kan worden onderverdeeld zoals een woordelement(bit) of een bestandselement (record).

elementary charge elementaire ladingDe elektrische lading van een elektron. Deze is gelijk aan1,602189.10

-19 coulomb.

elementary particle elementair deeltjeEen zeer klein geladen of ongeladen deeltje in een atoom zoals eenelektron, proton, neutron, meson enzovoort.

emission emissie1. Het afstoten van deeltjes, in het bijzonder elektronen, vanaf of

vanuit een bepaalde stof of materiaal.2. Golven die van een bepaalde bron worden uitgestraald, zoals dat

het geval is vanaf een antenne of een versterkertrap.3. Het uitzenden of uitstralen van elektromagnetische energie,

elektrische energie, magnetische energie, of stralingsenergie.

emission current emissiestroomDe stroom in een elektronenbuis die uitsluitend het gevolg is vande emissie van elektronen door de kathode. Dit vindt plaats zonderenige hulp van een externe (plaat)batterij.

emission frequency emissiefrequentie1. De draagfrequentie in communicaties van het overgedragen signaal

zoals dat, bijvoorbeeld, door een antenne wordt uitgestraald ofdoor een transmissielijn wordt ontvangen.

2. De werkelijke frequentie of frequentiebereik van een signaalzoals het wordt uitgezonden, overgedragen, of uitgestraald. Dit

170

kan al dan niet de draagfrequentie zijn.3. De frequentie van de energie in een emissieband of de emissie-

banden in een spectrum.

emission power emissievermogen1. De snelheid waarmee energie van een object wordt uitgestraald.2. Het vermogen van de uitvoer van een zendstation of zendeenheid.

emission spectrum emissiespectrumHet stralingsspectrum van een stof die energie emitteert, zoals hetlichtspectrum van een witgloeiend metaal (een metaal dat warmer isdan 1200 graden Celsius).

emission wavelength emissiegolflengte1. De golflengte van de draaggolf van een uitgezonden (overgedra-

gen) signaal zoals dat, bijvoorbeeld, door een antenne wordtuitgestraald of door een transmissielijn wordt ontvangen.

2. De werkelijke golflengte of golflengtebereik van een signaalzoals het wordt uitgezonden, overgedragen, of uitgestraald. Ditkan al dan niet de golflengte van de draaggolf zijn.

3. De golflengte van de energie in een emissieband of de emissie-banden in een spectrum.

emitted electron geëmitteerd elektronEen elektron dat het atoom van een bepaalde stof heeft verlaten enin de ruimte die dat atoom omgeeft, is ontsnapt of een nabijgelegenatoom van een andere stof is binnengedrongen (of daardoor isaangetrokken). Elektronen worden door hete lichamen, door lichtgevoelig gemaakte fotogeleiders, en andere agentia geëmitteerd.

emitter emitter1. Een lichaam dat deeltjes of golven ontlaadt.2. Het gebied of het element in een halfgeleidereenheid van waaruit

stroomdragers in die eenheid worden geïnjecteerd. In het symboolvan een transistor is dit de elektrode die van een pijl isvoorzien.

emitter-base junction emitter-basisjunctieHet grensgebied in een bipolaire transistor tussen de basis en deemittergebieden.

emitter bias emitterbiasDe emitterstroom of -spanning die moet worden aangelegd ofonderhouden voor het realiseren en/of in stand houden van derusttoestand van de transistor.

emitter-coupled logic: ECL emitter-gekoppelde logicaEen bipolaire vorm van digitale logica. Het bestaat uit eentechniek waarbij de transistoren in het niet-(over)verzadigde ge-bied werken. Hiermee kunnen zeer snelle schakeltijden worden gere-aliseerd.

171

emitter current emitterstroomDe stroom in de emitterelektrode van een bipolaire transistor.

emitter follower emittervolgerEen transistorversterker waarin het ingangssignaal door de basiswordt ontvangen, terwijl het uitgangssignaal vanuit de emitterweer-stand afkomstig is. Het circuit is analoog aan dat van eenkathodevolger van een buis.

emitter resistance emitterweerstand1. De weerstand van de emitterelektrode in een bipolaire transis-

tor.2. De externe weerstand die met het aansluitpunt van de emitter (de

emitterterminal) van een transistor is verbonden.

emitter voltage emitterspanningDe spanning in de emitterelektrode van een bipolaire transistor.

empirical design empirisch ontwerpHet ontwerp van elektronische circuits met behulp van de methodevan de 'natte vinger' of het 'vallen en opstaan'. Deze wijze vanontwerpen is tot op zekere hoogte eveneens gebaseerd op intuïtiesdie in de ervaring bij het ontwerpen van circuits is ontstaan. Ditkan ook worden gekarakteriseerd als praktisch ontwerp in plaats vantheoretisch ontwerp.

enable (to) activerenDe werking van een circuit of eenheid initiëren of activeren dooreen puls of een startsignaal aan het circuit of de eenheid aan tebieden.

enable pulse initiatiepuls1. Een puls die de werking van een circuit of eenheid initieert.2. Een binaire puls die een schrijfpuls versterkt om een magneti-

sche kern van toestand te doen veranderen.

enabling gate activeringspoortEen digitale eenheid die de lengte van een puls voor specialetoepassingen regelt.

enclosure behuizing1. Een kast, kabinet of andere verpakking voor elektronische

apparatuur zoals een ontvanger, zender, of testapparaat.2. Een speciaal ontworpen kast voor een luidspreker.

encode (to) coderen1. Signalen of gegevens omzetten in een gewenste vorm. Zie ook code

en coderen (to code).2. Een zender voorzien van een toon-producerende eenheid.3. Een coderingssysteem voor een groep zenders/ontvangers in een

communicatienetwerk ontwerpen en toepassen.

172

encoder codeerorgaan1. Een analoog-naar-digitaal of digitaal-naar-analoog omzetter.2. Een elektromechanische eenheid voor het vertalen van de

hoekpositie van een ronddraaiende as in een daarmee corresponde-rende serie digitale pulsen.

3. Een eenheid die kan worden gebruikt voor het coderen vangegevens.

4. Een machine met een toetsenbord bestemd voor het afdrukken vantekens die door OCR-apparatuur kunnen worden gelezen.

5. Een toongenerator voor zenders in een communicatienetwerkwaarmee deze tevens als ontvangsteenheden dienst kunnen doen.

end point eindpunt1. Dit is in een precisie-potentiometer de positie van de as tussen

de laatste en eerste meetposities.2. Het punt waarop de levensduur van een eenheid is beëindigd of

tot een einde komt.3. Het punt waarop een tijdsinterval of een serie bewerkingen

eindigt.4. Het moment waarop in een cel van een batterij of accu de

zuurdichtheid van de elektrolyt zodanig is dat de cel moetworden opgeladen.

energize (to) bekrachtigenVermogen en ingangssignalen op een circuit of een eenheid aanleggenrespectievelijk invoeren.

energy energie1. Het vermogen een bepaalde arbeid te kunnen verrichten. Vormen

van energie zijn: elektrische, mechanische, en chemischeenergie.

2. De arbeid die door elektrisch vermogen wordt verricht. Deeenheid die door elektriciteitsbedrijven wordt gehanteerd ishier kilowatt-uur (KWu). Hierbij is de energie in KWu gelijk aanPt, waarin P het vermogen in kilowatts en t de periode (uren) isgedurende welke dat vermogen wordt gebruikt.

energy barrier energiebarrièreDe natuurlijke potentiaalgradiënt in een halfgeleiderjunctie. Bijafwezigheid van een aangelegde spanning voorkomt de gradiënt, dieoverigens niet aan de buitenkant kan worden gemeten, een totaleinteractie tussen n-type en p-type materialen.

energy consumption energieverbruikDe energie die door een eenheid of een systeem wordt gebruikt(verbruikt). Die energie wordt over het algemeen niet verspild,maar wordt omgezet. Indien een elektronische eenheid energiegebruikt, wordt deze dus over het algemeen omgezet in arbeid enwarmte.

energy level energieniveau

173

Een toestand of conditie met constante energie zoals, naar wordtaangenomen, de toestand van de energieniveaus die een elektron ineen atoom bezit.

energy loss energieverliesDe energie die onherroepelijk binnen een systeem verloren raakt.Deze energie wordt niet omgezet in nuttige arbeid.

energy of a charge energie van een ladingHet energieniveau van een elektrostatische lading. Deze is QV/2erg, waarbij Q de hoeveelheid elektriciteit en V de potentiaal is.

energy-storage device energie-bewarende eenheid1. Een condensator.2. Een klein elektrochemisch component dat een hoge capacitantie

bezit en een geringe lekspanning heeft. Het wordt in een aantaltoepassingen gebruikt, waaronder het verzorgen van de timing metlangdurige intervallen en het filteren van voedingsbronnen. Deactieve ingrediënten van deze eenheid bestaan uit samengeperstepoeders.

energy-store capacitor energie-bewarende condensatorEen meestal hoogwaardige condensator die primair wordt gebruikt omde lading op te slaan waarmee een lamp (zoals een flitslamp) eenvonk over doet springen, een vonkontlading creëert, of een gelijk-soortige functie uitvoert.

entropy entropie1. In alle gesloten fysieke systemen heeft de term betrekking op de

energie die verspild wordt (is). Volgens de tweede wet van dethermodynamica kan warmte nooit geheel in arbeid worden omgezet.

2. In communicaties heeft de term betrekking op de hoeveelheidinformatie in een bericht. Dit is gebaseerd op log(n), waarin nhet aantal aan mogelijk gelijkwaardige berichten is.

3. De inerte en uniforme toestand van materie en energie.

entry 1. entry; 2. ingangsadres1a. Een eenheid van computerinvoer- of -uitvoerinformatie.1b. Een gegevensitem in een tabel of lijst.1c. Een statement in een computer-bronprogramma.2. Het adres van de eerste instructie in een computerprogramma.

envelope 1. omhullende; 2. enveloppe1. De denkbeeldige lijn in een grafiek die de opeenvolgende pieken

van een wisselstroomsignaal verbindt. In de grafiek van eenamplitude-gemoduleerd signaal reproduceert deze lijn dewisselstroom-modulatiegolf.

2b. Zie punt 1.2b. De omhulling (behuizing) van een elektronenbuis of de behuizing

van een transistor.

174

epitaxy epitaxieDe toestand of conditie waaronder atomen in een dunne film van opkristalgroei gebaseerd halfgeleidermateriaal op het oppervlak vaneen zelfde type wafel hun karakteristieke alignement vervolgen.

equalization vereffeningDe toepassing van een circuit of een eenheid om de frequentieres-ponsie van een lijn, versterker, of andere eenheid uniform te makenover een gegeven frequentiebereik, of om die responsie naarbelieven te modificeren.

equalizer vereffeningsorgaanEen circuit of eenheid, zoals een gecompenseerde verzwakker,waarmee een vereffening kan worden gerealiseerd.

equimolecular equimoleculairHetzelfde aantal moleculen bezittend.

equipment 1. apparatuur; 2. apparaat1. Apparaten of componenten die voor een bepaalde functie, een

bepaald doel, of een bepaalde werkwijze zijn bestemd zoalsontvangstapparatuur, zendapparatuur, transmissieapparatuurenzovoort.

2. Een functionele elektronische eenheid zoals een testapparaat,ontvanger, geheugeneenheid enzovoort. De term wordt hier inenkelvoud gebezigd: het apparaat.

equipment chain apparatuurketenEen systeem dat uit een serie onderling verbonden circuits bestaat.Alle circuits moeten functioneel en operationeel zijn om de ketente kunnen laten werken.

equipotential equipotentiaalDezelfde potentiaal of spanning bezittend.

equipotential line equipotentiaallijnDe meetkundige plaats (een denkbeeldige lijn) van punten die tussentwee geladen platen dezelfde potentiaal ten opzichte van die platenhebben.

equipotential surface equipotentiaalvlakEen vlak waarin alle punten dezelfde elektrische potentiaalbezitten.

equivalence 1. equivalentie; 2. gelijkwaardigheidDe conditie die bestaat indien een bepaald netwerk door een anderkan worden gesubstitueerd zonder dat daarbij stromen, impedanties,en spanningen aan of in de terminals van het netwerk wordenverstoord.

equivalent capacitance gelijkwaardige capacitantie

175

De waarde van een enkelvoudig geconcentreerde capacitantie diehetzelfde effect heeft als een in een circuit gedistribueerdecapacitantie.

equivalent circuit gelijkwaardig circuitEen circuit dat voor analysedoeleinden wordt gebruikt en datdezelfde stroom-, impedantie-, fase- en spanningsrelaties bezit alseen ingewikkelder circuit dat het vervangt. Zo kan een circuit datuit vier serie/parallel geschakelde weerstanden bestaat, wordenvervangen door een equivalent circuit dat slechts een enkeleweerstand heeft. Deze weerstand komt overeen met de vier weerstan-den van het vervangen circuit.

equivalent conductance gelijkwaardige geleidingDe geleiding van een oplossing die een hoeveelheid van 1 gram vanhet equivalent van de oplossing bevat in de ruimte tussen elektro-den die 1 cm van elkaar verwijderd zijn.

equivalent diode gelijkwaardige diode1. Een hypothetische diode die een triode voorstelt voor zover het

de gecombineerde effecten van de rooster- en plaatladingenbetreft. In bepaalde circuitanalyseprogramma's vervangt dezedenkbeeldige diode de triode.

2. Een gesimuleerde diode. Een voorbeeld hiervan treedt op indienhet rooster van een vacuümbuis een positieve bias heeft tenopzichte van de kathode. Het rooster werkt dan als de plaat vaneen diode en veroorzaakt een gelijkrichting.

equivalent grid voltage gelijkwaardige roosterspanningDit is voor een elektronenbuis de verhouding (EG + EP/µ), waarin EG

de roosterspanning, EP de plaatspanning en µ de versterkingsfactoris.

equivalent impedance gelijkwaardige impedantie1. De waarde van een enkelvoudige geconcentreerde impedantie die

hetzelfde effect heeft als een in een circuit gedistribueerdeimpedantie.

2. Een impedantie die stroom met dezelfde sterkte en fase onttrektals een impedantie die het vervangt. Zo zou een serie impedan-ties equivalent met een gegeven parallelle impedantie kunnenzijn.

equivalent inductance gelijkwaardige inductantieDe waarde van een enkelvoudige geconcentreerde inductantie diehetzelfde effect heeft als een in een circuit gedistribueerdeinductantie.

equivalent network equivalent netwerkEen netwerk dat een ingewikkelder netwerk kan vervangen. Ditgebeurt meestal om analyses uit te voeren.

176

erase (to) wissenEen signaal uitwissen of verwijderen. Dit geldt vooral de geregis-treerde of opgenomen signalen in een magnetische band of het beeldin een geheugenbuis.

erase oscillator wis-oscillatorEen oscillator met een hoge frequentie (30 tot 80 KHz) die in eentape-recorder de stroom levert waarmee de informatie op de band kanworden gewist.

erase signal wissignaalEen signaal dat op een band of schijf opgenomen informatie(gegevens, geluid, beelden) wist.

erg: e ergEen eenheid van arbeid. Het is de arbeid die door een kracht van 1dyne (10

-5 newton) over een afstand van 1 centimeter wordt verricht.

error fout1. Het verschil in berekeningen en metingen tussen de juiste waarde

en een berekende of geregistreerde waarde.2. Het verschil in elektronische circuits tussen een vereist (of

referentie) signaalniveau en het werkelijke signaalniveau. Ditgeldt vooral elektronische circuits in automatische besturings-systemen.

error current foutstroomEen foutsignaal dat een terugkoppelstroom voor het automatischcorrigeren van een systeem is.

error detector foutopsporingsorgaanEen sensor die op een foutsignaal reageert en daarbij een signaalgenereert dat evenredig is met de fout.

error diagnostics foutendiagnostiekHet detecteren van fouten en het aanwijzen van de plaats(en) waardie fouten (hoogstwaarschijnlijk) optreden of zijn opgetreden.Geavanceerde technieken geven eveneens suggesties voor hetverbeteren van de fouten.

error range foutenmargeHet bereik van de waarden waarin fouten op (kunnen) treden.

error rate foutenfrequentieDe verhouding in gegevenstransmissies tussen foutief overgedragengegevens en het totaal overgedragen gegevens.

error ratio foutverhouding1. Het aantal onjuiste tekens in een ontvangen bericht gedeeld door

het totale aantal overgedragen tekens. Deze verhouding kan alseen fractie (tussen 0 en 1) of een percentage (tussen 0% en

177

100%) worden voorgesteld.2. Een maat van de vervorming bij de digitale signaaloverdracht.

Dit is het aantal onjuist ontvangen bits gedeeld door het totaleaantal ontvangen bits.

error signal foutsignaalEen uitgangssignaal in een servosysteem waarvan de waarde verhou-dingsgewijs overeenkomt met het verschil tussen de werkelijkeoperationele grootheid van het systeem en een standaard referentie-grootheid. Het signaal wordt naar de ingang van het systeemteruggekoppeld voor een automatische correctie.

error voltage foutspanningEen foutsignaal dat een terugkoppelspanning voor het automatischcorrigeren van een systeem is.

etch (to) etsen1. Het met behulp van chemische processen wegpoetsen van een metaal

met het doel op die wijze een bepaald patroon te vormen zoalsdat in een geëtst circuit gebeurt.

2. Het verdunnen van een kwartskristallen plaat door langzaam éénof beide zijden van de plaat met fluorwaterstofzuur te eroderen.Hiermee kan de frequentie van de plaat zeer nauwkeurig wordenafgestemd.

etched circuit geëtst circuitEen circuit dat wordt geproduceerd door de metalen bekleding(coating) van een substraat te etsen. Hiermee ontstaat het gewenstepatroon van de geleiders en de aansluitpunten (terminals) waaroplater discrete componenten kunnen worden gesoldeerd of gelijmd.

ether ether1. Een niet-viskeuze vloeistof waarvan men eens dacht dat dit de

ruimte zou vullen. Er kunnen golven (radio, licht enzovoort) inworden gepropageerd.

2. Een vluchtige vloeistof die af en toe als een oplosmiddel in deelektronica wordt toegepast.

evacuation verwijderingDe verwijdering van lucht of andere gassen uit een buis of kamer.Dit geldt speciaal het afvoeren van lucht uit een vacuümbuis.

evaporation verdamping1. Een techniek die wordt toegepast bij de elektrische depositie

(neerslag) van een film van een geselecteerde stof of materiaalop een oppervlak. Een draad van het metaal dat moet wordenneergeslagen wordt door een elektrische stroom in een vacuüm-ruimte verhit, waarna de deeltjes van de draad zich naar hetnabijgelegen object verplaatsen waarop ze als een film condense-ren. In een andere techniek wordt het metaal dat moet wordenneergeslagen, op of rondom een draad van een ander metaal

178

gewikkeld.2. De elektronenemissie die door een verhitte kathode wordt

bewerkstelligd.

even line even (beeld)lijnEen van een even nummer voorziene beeldlijn van het totale aantal(even en oneven genummerde) horizontale beeldlijnen van een TV-beeld.

even parity check even-pariteitscontroleEen controle waarin de aanwezigheid van een even aantal enen ofnullen in een groep bits wordt geverifieerd.

event 1. evenement; 2. gebeurtenisIets dat van invloed op een bestand, werkwijze, proces enzovoortis.

event counter evenementtellerElke eenheid die het aantal gespecificeerde evenementen ofgebeurtenissen die in een bepaalde tijdsperiode voorkomen ofoptreden, telt.

excess electron overvloedig elektron1. Een elektron dat, indien het aan een atoom wordt toegevoegd, in

een negatief ion resulteert.2. Een elektron dat het resultaat is van het toevoegen van een

donor-verontreiniging aan een halfgeleidermateriaal.

exchange telefooncentraleEen centrale in een telefonienetwerk.

exchange (to) uitwisselen1. Het uitwisselen van gegevens waarbij gebruik wordt gemaakt van

een tweewegdatatransmissiesysteem.2. De inhoud van twee geheugenbanken onderling verwisselen.

excitation excitatie1. Het leveren of aanleggen van een stuurstroom, stuurvermogen, of

stuurspanning.2. Het ingangssignaal voor de stuurstroom, het stuurvermogen, of de

stuurspanning.

excitation current excitatiestroom1. De roosterstroom in een geëxciteerde buistrap, of de ingangs-

elektrodestroom in een geëxciteerde transistortrap.2. De stroom die door het circuit van de excitatie-anode van een

kwikbuis vloeit.3. De stroom die door het bekrachtigingscircuit van een wissel-

stroomgenerator vloeit.4. De shuntveldstroom in een motor.

179

excitation energy excitatie-energie1. De energie van een nucleus in een transmutatie indien protonen

die een geringere energie dan de maximale energie hebben, vanuiteen atoom zijn geëmitteerd.

2. Elektrische energie voor een omvormer.

excitation voltage excitatiespanning1. De signaalspanning die nodig is voor het realiseren van een

excitatie of waarmee een excitatie kan worden gerealiseerd.2. De waarde van de stuurspanning.

excited state geëxciteerde toestandDe toestand van de nucleus in een transmutatie indien protonen dieeen geringere energie dan de maximale energie hebben, vanuit eenatoom zijn geëmitteerd. De energie van de protonen is in dit gevalgroter dan de grondtoestand.

exciter bekrachtiger1. Een versterker of een oscillator die de ingangs(stuur)stroom

voor radiozendstations of andere gelijksoortige apparatuurlevert.

2. Een kleine gelijkstroomgenerator die de gelijkstroom voor develdwikkeling van een wisselstroomgenerator levert.

3. Een inductiespoel.

exciting current exciterende stroom1. De uitgangsstroom die door de bekrachtiger van een generator

wordt opgewekt.2. De veldstroom van een dynamo-achtige generator.3. De primaire stroom in een onbekrachtigde transformator.

exciting voltage exciterende spanning1. De spanning van een ingangssignaal.2. De spanningsamplitude van het ingangssignaal voor een vermogens-

versterker.3. De uitgangsspanning van een bekrachtiger.

exclusive-NOR equivalentieEen logische functie waarvan de uitgang 1 is indien beide ingangen1 of 0 zijn, en de uitgang 0 is indien één ingang 0 is en de andere1.

exclusive-OR: XOR non-equivalentieEen logische functie waarvan de uitgang 1 is indien één van de tweeingangen 1 is, maar 0 is indien beide ingangen 1 of beide ingangen0 zijn.

expand (to) vergroten1. Het bereik van een signaalamplitude vergroten.2. De schaal van een meter vergroten (uitbreiden).3. Een spoor op een oscilloscoop breder maken (of een deel ervan

180

vergroten).

expander expansieorgaanEen circuit dat de automatische vergroting van de amplitude van eengrootheid verzorgt. Een typisch voorbeeld van een dergelijk orgaanis het volume-expansieorgaan dat de amplitude van sterke signalenvergroot maar een verwaarloosbaar effect op zwakke signalen heeft.

expansion expansieDe automatische toename in de versterking van sterke signalen en deafname daarvan in zwakke signalen.

experiment experimentEén test of een serie zorgvuldig geplande testen die onder goedgeleide en beheerste omstandigheden en condities worden uitgevoerdmet het doel gegevens te verzamelen of prestaties te meten.

experimental model experimenteel modelEen prototype van een elektronisch circuit of elektronische eenheiddie uitsluitend voor operationele onderzoekingen en testen wordtgebruikt of waarmee de theorie en het ontwerp van een elektronischcircuit of elektronische eenheid kan worden geëvalueerd.

exponent exponentEen getal dat als een bovenschrift wordt geschreven en de machtaangeeft waartoe een ander getal (de basis of het grondtal) moetworden verheven.

exponential exponentieel1. Een basis of grondtal (zoals het natuurlijke getal e) dat door

een exponent kan worden gemodificeerd.2. Betrekking hebbende op een verandering van de waarde zoals dat

door een exponent wordt aangegeven, bijvoorbeeld het gebruik vanincrementen in de vergelijking x = y

2 voor de weergave van een

exponentiële kromme.

exponential function exponentiële functieEen functie (zoals ex) die exponentieel varieert.

exponential waveform exponentiële golfvormElke golfvorm waarin de mate waarmee de amplitude verandert zichdirect of omgekeerd verhoudt tot de momentane amplitude. Deabsolute waarde van de afgeleide van een dergelijke golfvorm isgelijk aan de absolute waarde van de momentane amplitude vermenig-vuldigd met een constante die afhankelijk is van de eenheden waarinde amplitude wordt uitgedrukt.

expression 1. uitdrukking; 2. expressieEen wiskundige of logische uitdrukking die symbolisch wordtweergegeven zoals A + B.

181

extension cable verlengkabelEen flexibele en meestal concentrische kabel met een geringeweerstandswaarde voor het koppelen van delen van een circuit aandelen van een ander circuit. Verlengkabels bezitten een grotevariëteit aan eindconnectoren.

extension cord verlengsnoerEen flexibel snoer voorzien van een stekker aan het ene einde eneen contrastekker of contra-aansluitvoetje aan het andere.

external capacitor externe condensatorEen hoogwaardige condensator die extern aan een oscillator ofzwaaigenerator is verbonden voor het verlagen van diens frequentie.

external circuit extern circuitEen circuit of deelcircuit dat buiten de hoofdapparatuur isopgesteld en daarmee verbonden is.

external controls externe besturingsorganen1. Besturingsorganen die verbonden zijn met een hoofdcircuit maar

daar niet in zijn ondergebracht.2. Handmatig of met behulp van schroevedraaiers af te stellen

regelaars of regelkringen die op het paneel van de apparatuurzijn gemonteerd, in plaats van dat ze in de behuizing van deapparatuur of aan de achterkant van het paneel zijn aangebracht.

external feedback externe terugkoppelingEen negatieve of positieve terugkoppeling die via een afzonderlijkpad buiten en rondom het hoofdcircuit plaats vindt.

external impedance externe impedantieBelastingsimpedantie, met andere woorden een impedantie die aan deuitgangsterminals van een generator of een versterker is gekoppeld.

external memory extern geheugenEen geheugeneenheid die niet in de behuizing (het frame) van eencomputer is ondergebracht.

extract (to) extraheren1. Een signaal of grootheid uit een product, waarvan het deel

uitmaakt, of de bron verwijderen. Bijvoorbeeld, de vijfdeharmonische uit een complex signaal verwijderen.

2. Een factor afleiden, zoals het uitvoeren van een worteltrekking.3. Bepaalde klassen informatie van een geaggregeerde verzameling

informatie scheiden of daaruit afleiden.

extrapolation extrapolatieDe schatting van waarden die zich buiten het gebied van debeschikbare gegevens bevinden. Daarbij wordt aangenomen dat decondities die gelden voor de bekende gegevens ook van toepassingzullen zijn op de geschatte gegevens.

182

extremely high frequency: EHF extreem hoge frequentieEen frequentie die in het bereik van 30 GHz tot 300 GHz ligt. Ditis een frequentie die zich nabij de bovengrens van het radiofre-quentiespectrum bevindt.

extremely low frequency: ELF extreem lage frequentieEen frequentie in het bereik van 30 Hz tot 300 Hz. Het ligt binnenhet geluidsspectrum maar wordt niet voor geluidstoepasingengebruikt.

extrinsic conductance extrinsieke geleidingDe geleiding die in stoffen het gevolg is van verontreinigingen ofbepaalde omgevingsfactoren.

F

f f1. Afkorting van femto (10

-15).

2. Symbool voor frequentie.3. Symbool voor functie.

F F1. Symbool voor kracht (Force).2. Afkorting van Fahrenheit.3. Afkorting van Farad.4. Afkorting van Fermi.

face 1. (boven)vlak; 2. voorzijdea. Een plat kristallen oppervlak waarvan zowel de oriëntatie als de

positie van dat vlak ten opzichte van de andere vlakken van hetkristal zijn gedefinieerd.

b. De zijde van de beeldbuis die naar de kijker toe is gericht.c. De plaat met de schaalverdeling van een meter.

facsimile: fax facsimileDe transmissie en de ontvangst van afbeeldingen, tekst, anderegrafische voorstellingen enzovoort met behulp van radiogolven ofeen draadverbinding.

fading fadingHet regelmatig wegvallen of verslechteren van een signaal op hetpunt waar dat signaal moet worden opgevangen. Deze fading is hetgevolg van de verschillende trajecten die de diverse delen van degolf volgen op hun weg van het punt van verzending naar het puntvan ontvangst. Componenten van de golf arriveren dan met verschil-lende relatiepatronen voor wat de fase betreft. Daarbij versterkensommige componenten elkaar en sluiten anderen elkaar uit.

failure storingDe toestand waarin een circuit, systeem, of eenheid zich bevindtindien het niet naar behoren werkt.

183

failure mode fouttoestandDe specifieke wijze waarin een storing van apparatuur of eenmethode zich manifesteert.

false error valse foutEen situatie waarin een computer of systeem regelmatig foutievesignalen en waarschuwingen produceert terwijl er van storingen offouten geen sprake is.

family familieElke groep componenten, circuits, statische gegevens, kenmerkenenzovoort die in een zekere klasse zijn ondergebracht in verbandmet een bepaalde gemeenschappelijke eigenschap, een zekereverwantschap, een bepaalde toepassing, of iets dergelijks.Voorbeelden zijn: een IC-familie, een familie krommen, een familievergelijkingen, een computerfamilie enzovoort.

fanin fanin1. Een aantal ingangen die in een ingangspoort of -terminal

samenkomen.2. Het aantal parallelle ingangen of invoersignalen dat een logisch

circuit of element maximaal kan verwerken.

fanin circuit fanin-circuitEen circuit dat een aantal invoerkanalen of -lijnen heeft die opéén gemeenschappelijke ingangspunt tezamen komen.

fanout fanout1. Eén gemeenschappelijke uitgangsterminal of -poort die een aantal

uitvoerkanalen of -lijnen van vermogen of signalen kan voorzien.2. Het maximale aantal parallelle schakelingen dat via de uitgang

van een logisch circuit kan worden aangestuurd. Dit is afhanke-lijk van het uitgangsvermogen.

3. Het aantal uitgangen dat door een logisch circuit van vermogenof signalen kan worden voorzien.

fanout circuit fanout-circuitEen circuit waarin een aantal uitvoerlijnen een gemeenschappelijkeuitgangsterminal of -poort verlaten.

farad: F faradDe grondeenheid van capacitantie. Een condensator heeft eencapacitantie van 1 farad indien een lading van 1 volt in diecondensator per seconde een stroom van 1 ampère produceert.

faraday faradayEen elektrische grootheid die ongeveer gelijk is aan 9,65.10

4

coulomb. Dit is de hoeveelheid elektriciteit die in een elektrolysenodig is om 1 gram atoomgewicht van een monovalent of univalentelement vrij te maken. De hiermee overeenkomende en geprefereerdeSI-eenheid is de coulomb. Michael Faraday (1791- 1867) was een

184

Engels natuur- en scheikundige.

fatigue vermoeidheid1. De degradatie van de prestatie van lichamen of materialen die

zich in de loop van de tijd openbaart.2. De eigenschap van lichamen en materialen die onder voortdurende

druk staan of waarop constante krachten worden uitgeoefend omzich te vervormen, te verzwakken, of te breken.

fault fout1. Een defect punt of gebied in een circuit of eenheid.2. Een defect in een circuit of een eenheid.

feed voedingDe methode waarmee een circuit of eenheid van een signaal ofvermogen wordt voorzien (daarmee wordt gevoed).

feed (to) voeden1. Een circuit of een eenheid van vermogen of een signaal voorzien.2. Een computer van gegevens voor verdere verwerking voorzien.

feedback terugkoppelingDe transmissie van een stroom of spanning vanaf de uitgang van eencircuit of eenheid terug naar de ingang, alwaar het het ingangssig-naal beïnvloedt met het doel de werking van het circuit of deeenheid aan te passen, te wijzigen, te modificeren enzovoort. Deterugkoppeling is positief indien het in fase is met de invoer, ennegatief indien dat niet het geval is.

feedback (to) terugkoppelenHet resultaat van een functie of proces vanuit een bepaald punt vaneen serie bewerkingen aan een ander punt toevoegen; deze methodestelt een systeem in staat de eigen acties te controleren eneventueel noodzakelijk geachte modificaties of correcties aan tebrengen.

feedback attenuation terugkoppeldempingDe demping van het voltage van de uitgang naar de ingang in eenoperationele versterker.

feedback control teruggekoppelde regeling1. Een variabel component (potentiometer, variabele condensator)

dat wordt gebruikt om het niveau van de terugkoppelstroom ofterugkoppelspanning aan te passen.

2. Het regelen of besturen van de prestaties van een circuit metbehulp van een teruggekoppeld proces.

feedback loop terugkoppellusHet deel van een circuit dat een teruggekoppelde regeling in hetcircuit van een operationele versterker verzorgt.

185

feedback path terugkoppelwegEen traject of pad waarlangs een positieve of negatieve terugkoppe-ling in een circuit plaats kan vinden. De terugkoppeling kanopzettelijk tot stand worden of zijn gebracht of kan ongewenstzijn.

feeded through hole doorvoergatEen meestal geleidend gat in een prentpaneel of prentbord waardoorheen de uitlopers van discrete componenten kunnen wordengestoken die daarna worden afgeknipt en gesoldeerd.

feeder voedingslijn1. Een geleider of een geleiderpaar dat het transport van de

elektrische stroom van een bepaald punt naar een ander puntmogelijk maakt.

2. De transmissielijn die een zendapparaat met de antenne verbindt.

feeder cable voedingslijnEen communicatielijn die vanuit een centrale eenheid of centraalstation langs de primaire route of van de hoofdvoedingslijn in eensecundaire route verbindingen met distributielijnen tot standbrengt.

feedthrough doorvoer1. De meestal ongewenste transmissie van een signaal door een

circuit zonder dat dit signaal door het circuit wordt verwerkt.Dit kan, bijvoorbeeld, het gevolg zijn van een onvermijdbarecapacitieve koppeling.

2. De contractie van een doorvoercomponent.

feedthrough component doorvoercomponentEen passieve eenheid die permanent op een bord of plaat isbevestigd zoals, bijvoorbeeld, een doorvoerisolator.

feedthrough insulator doorvoerisolatorEen isolator die stevig in een gat in een muur, een bord, eenplaat, of een chassis is bevestigd. In het centrum van dezedoorvoerisolator bevindt zich een gat waardoorheen een geleider,kabel, draad enzovoort kan worden gevoerd.

feedthrough terminal doorvoerterminalEen terminal (eindaansluiting) die stevig in een gat in een chassisof in een muur is aangebracht; het bestaat uit een schroef die dooreen doorvoerisolator steekt. Aan beide uiteinden van de schroefkunnen verbindingen worden gemaakt.

female plug contrastekkerEen stekker waarvan de contactpunten uit openingen bestaan waarinde tanden van een passende stekker kunnen worden gestoken.

femto: f femto

186

Een voorvoegsel dat de factor 10-15 representeert. Zo is één

femtofarad 10-15 farad.

fermi: F fermiEen kleine lengte-eenheid en eenheid van golflengte. 1 fermi komtovereen met 10

-15 meter. Enrico Fermi (1901 -1954) was een Italiaan-

se kernfysicus.

fermium fermiumEen radio-actief metaalelement dat kunstmatig wordt geproduceerd.Het atoomgetal van fermium is 100 en het atoomgewicht 253.

ferrite ferrietEen magnetisch materiaal met een grote weerstand dat hoofdzakelijkuit ijzeroxide en één of meer andere stoffen bestaat. Nadat het inpoedervorm is omgezet en gesinterd, manifesteert ferriet een geringeddy-stroomverlies bij hoge frequenties en is derhalve een geschiktmateriaal voor de kernen van inductoren en schakelelementen. Hetwordt eveneens voor afbuigeenheden in TV-toestellen gebruikt,alsmede in het materiaal voor miniatuurantennes.

ferrite core ferrietkernEen spoel of kern van een schakelelement dat van ferriet isgemaakt.

ferrite core memory ferrietkerngeheugenEen magnetisch geheugen waarin ferrietkernen onderling met elkaarzijn verbonden door een netwerk van ingangs- en uitgangsdraden.

ferrite switch ferrietschakelaarEen eenheid die de stroom van het vermogen door een golfpijpregelt. De vector van het elektrische veld is gedraaid, hetgeen eengrotere demping tot gevolg heeft indien de eenheid wordt bekrach-tigd. Er is weinig of geen demping indien de eenheid niet wordtbekrachtigd.

ferroelectric ferro-elektrisch1. Ferro-elektriciteit leverend.2. Een ferro-elektrische stof.

ferroelectric capacitor ferro-elektrische condensatorEen condensator waarin een ferro-elektrische stof het diëlectricumvormt.

ferroelectric flip-flop ferro-elektrische flip-flopEen flip-flop die gebaseerd is op de hysteresis van een ferro-elektrische condensator.

ferroelectricity ferro-elektriciteitElektrische polarisatie in bepaalde kristallijne stoffen. Heteffect komt overeen met de magnetisering van een ferro-elektrische

187

stof door een magnetisch veld.

ferroelectric material ferro-elektrische stofEen niet-lineaire diëlektrische stof (of materiaal) waarmeeelektriciteit kan worden opgewekt. Voorbeelden hiervan zijn onderandere bariumtitanium, bariumstrontiumtitanium, en kalium-dubbelwa-terstoffosfaat.

ferromagnetic ferromagnetisch1. Een soort stof die een magnetisch veld redelijk gemakkelijk

geleidt.2. Een soort stof waarin een magnetisch veld een verandering van de

spanning veroorzaakt. Dit heeft op haar beurt weer een meetbarestroomdoorgang tot gevolg.

ferromagnetic material ferromagnetische stofSterk magnetische stof, zoals ijzer.

fiber 1. vezel; 2. fibera. Een taai gevulcaniseerd isolerende stof met een diëlektrische

constante van 2,5 tot 5 en een diëlektrische sterkte van 2KV/mm.

b. Een licht geleidende doorzichtige draad.

fiberoptics 1. vezeloptica; 2. glasvezelopticaa. Geëxtrudeerde stoffen, zoals bepaalde plastic draden, waarin

lichtgolven kunnen worden gepropageerd.b. De kunst en wetenschap betreffende de ontwikkeling en het

gebruik van eenheden genoemd onder 1.c. Een transmissiemedium dat licht als een digitale informatiedra-

ger gebruikt; het maakt het mogelijk honderdduizenden telefoon-gesprekken per enkele drager te transporteren. De belangrijkstevoordelen zijn de ongevoeligheid voor elektromagnetischeinterferentie en de grote transmissiesnelheden.

field veld1. Een massa of een ruimte waarin een kracht werkt.2. De helft van een televisiebeeld.3. De opdeling van een bestandsrecord dat een bepaalde eenheid van

informatie bevat.4. Kleinste gegevenseenheid in een database waarnaar kan worden

verwezen.

field bus veldbusEen standaard voor een bus bestemd voor het koppelen van, bijvoor-beeld, aftasters, aandrijvers (actuators) en andere besturings-eenheden aan een procesbesturingssysteem.

field coil veldspoel1. De wikkeling(en) rondom de veldpool van een motor of generator.2. De wikkeling(en) rondom de pool van een elektrodynamische

188

luidspreker.3. De hoofdspoel van een relais.4. De vaste spoel in een elektrodynamometer.

field direction veldrichtingDe richting waarin een elektrisch of een magnetisch veld haarkracht uitoefent.

field effect veldeffectHet verschijnsel waarin de stroom van de stroomdragers in eenmassief lichaam (en daarmee eveneens de weerstand in het materiaalvan dat lichaam) door een extern elektrische veld wordt geregeld(beheerst).

field-effect transistor: FET veldeffecttransistorEen monolitische halfgeleider die als een versterkereenheidfunctioneert en waarin een stuur- of poortelektrode met een groteimpedantie de stroom van de stroomdragers door een kleine staafsilicium (het kanaal) regelt. De ohmische verbindingen die aan deuiteinden van het kanaal worden gemaakt vormen de bron- en deafvoerelektroden.

field-effect tube veldeffectbuisEen soort vacuümbuis waarin het stuurrooster door een poort isvervangen. Deze onttrekt stroom van de kathode. De poort heeft eenpositieve lading.

field emission veldemissie1. Algemeen: het vrijkomen of vrijmaken van elektronen uit een

vloeistof of een vast lichaam dat ontstaat indien over hetoppervlak van de vloeistof of het lichaam een sterk elektrischveld wordt aangelegd.

2. De toename van de emissie van de elektronen in een buisdiode diegroter is dan de verzadigingswaarde. Dit is het gevolg van eenintensief elektrisch veld dat tussen de plaat en de kathode,onder invloed van een grote spanning, gaat ontstaan.

field ionization veldionisatieDe tendens die atomen hebben om in een gas dat in een sterkelektrisch veld is geplaatst, te ioniseren. De ionisatie vindt hetsterkst plaats nabij de polen van het elektrische veld.

field magnet veldmagneet1. De permanente magneet in een dynamische luidspreker.2. Een soortgelijke magneet in een oortelefoon, koptelefoon,

generator, microfoon, motor, pickup van een grammofoon, omvormerenzovoort.

field resistor veldweerstandEen resistief component dat uit een geïsoleerd lichaam met eendunne laag geleidende stof bestaat.

189

field scan veldaftastingEen soort televisieaftasting (scanning) waarin de lijnen afwisse-lend worden afgetast.

filament gloeidraadDe dunne draad in een vacuümbuis of gloeilamp die door eenelektrische stroom wordt verhit. De draad emitteert dan elektronen,licht, en warmte. De gloeidraad is de kathode in een gloeidraad-achtige buis, maar deze dient slechts om de kathode indirect teverhitten indien de buis een indirect verhitte buis is.

filament emission gloeidraademissie1. Elektronen die direct door de gloeidraad in een elektronenbuis

worden geëmitteerd.2. De emissie die bij het proces dat onder 1. is genoemd, plaats

vindt.

filament voltage draadspanningDe spanning in (over) de gloeidraad van een elektronenbuis.

filament winding draadwikkelingDe spoel in een vermogens-, voedings-, of krachttransformator diehet verwarmingsvermogen voor de gloeidraad van een buis levert.

film capacitor filmcondensatorEen condensator waarin de elektroden op de oppervlakken van eendunne film plastic of ander diëlektrisch materiaal of diëlektrischestof zijn neergeslagen, verdampt, of daarop in de vorm van eendunne laag zijn aangebracht.

film resistor laagweerstandEen weerstand waarvan het resistieve materiaal uit een dunne filmbestaat (bijvoorbeeld tinoxide) dat op een substraat is neergesla-gen.

filter filter1. Een circuit of een eenheid die één bepaalde frequentie of

frequentieband doorlaat en anderen blokkeert.2. Een LC- of RC-kring die de rimpel uit de uitvoer van een

gelijkrichter verwijdert.3. Een doorzichtige schijf met bepaalde optische eigenschappen die

voor de lens van een camera wordt geplaatst. Hiermee kan eenspecifiek fotografisch effect worden gecreëerd.

4. Een teken dat een zodanig patroon vormt dat daarmee de elimina-tie of de selectie van tekens in een ander patroon kan wordengeregeld.

5. Een eenheid of een programma dat informatie volgens bepaaldespecificaties doet scheiden.

6. Een machinewoord dat de elementen specificeert die in een andermachinewoord moeten worden verwerkt.

190

filter attenuation filterdempingHet vermogens-, stroom-, of spanningsverlies, uitgedrukt indecibels, dat in de doorlaatband van een keuzefilter plaats vindt.

filter capacitor filtercondensatorEen condensator die een golffilter of voedingsfilter van eencapacitieve reactantie voorziet en eveneens de gelijkstroomblokkeert.

filter choke smoorspoelEen inductor die een golffilter of een voedingsfilter van eeninductieve reactantie voorziet terwijl het een relatief gemakkelij-ke geleiding van de gelijkstroom toelaat.

filter crystal filterkristalEen piëzo-elektrisch kristal dat in een kristalresonator wordttoegepast.

filter tube filterbuisEen vacuümbuis die als vervanging voor een smoorspoel in eenhoogspanning-voedingsfilter kan dienen. Een klein deel van derimpel in de ongefilterde gelijkstroom wordt op het rooster van debuis aangelegd en wordt daar versterkt. De versterkte rimpelverschijnt in de fase die de rimpel in de oorspronkelijke gelijk-stroom verwijdert.

final amplifier eindversterkerDe laatste versterker in een cascade van versterkertrappen.

finite eindigDe term heeft betrekking op datgene dat gedefinieerde grenzen ofeen gespecificeerde limiet bezit.

finite series eindige rijEen wiskundige rij die een beperkt aantal termen bezit zoals a2 +2ab + b2

.

firing 1. ontsteking; 2. activering; 3. ontladinga. De ionisatie van een schakelbuis die een geleiding tot gevolg

heeft.b. De puls die de inductie in een ionisatie-schakeleenheid doet

starten.

firing point 1. ontstekingspunt; 2. ontladingspuntHet ionisatiepunt van het gas in een elektronenbuis; dit is hetpunt waarop de stroom begint te vloeien.

first harmonic eerste harmonischeDe grondfrequentie in een complexe golfvorm waarvan meerdereharmonischen (kunnen) worden afgeleid.

191

first law of thermodynamics eerste wet van de thermodynamicaWarmte kan in mechanische arbeid worden omgezet en omgekeerd.

fission splijtingHet splijten van de nucleus van een atoom in kleinere delen. Ditgeschiedt tijdens een kernreactie.

fitting fittingEen eenheid waarmee een draad of een kabel mechanisch op of in eenbepaalde plaats kan worden bevestigd.

fix (to) 1. herstellen; 2. fixeren1. Iets met succes in de elektronica repareren.2. Een prentpaneel dat wordt geproduceerd tijdens het productiepro-

ces aan een chemische verbinding of enig ander medium blootstel-len als gevolg waarvan een fotografische actie permanent wordtgestopt.

fixed capacitor vaste condensatorEen niet-regelbare condensator. Deze heeft slechts één enkele niet-veranderbare waarde.

fixed component vast componentElk component dat slechts één enkele waarde heeft, zoals een vastecondensator of een vaste weerstand.

fixed inductor vaste inductorEen niet-instelbare inductor. Deze heeft slechts één enkele niet-veranderbare waarde.

fixed logic vaste logicaDe term heeft betrekking op computers of randapparaten waarvan delogica slechts kan worden gewijzigd door verbindingen te wijzigenof componenten te vervangen.

fixed resistor vaste weerstandEen niet-regelbare weerstand. Deze heeft slechts één enkele niet-veranderbare waarde.

flash lichtflits1. De lichtflits van een fototoestel met flitslamp.2. Een overslag of vonkbrug (flashover).

flash (to) ontvlammenEen metaal (zoals magnesium) in een elektronenbuis, waaruit delucht moet worden verdreven, verdampen om gassen te kunnenabsorberen.

flash delay flitsvertragingEen eenheid die automatisch de werking van een flitsbuis tot aaneen van te voren bepaald moment opschort. Dit is, bijvoorbeeld, het

192

moment waarop een voorwerp op een bepaald punt voor de lens van decamera verschijnt.

flashover 1. overslag; 2. vonkbrugDe plotselinge ontlading van elektrische energie tussen elektrodenof geleiders. Dit gaat vaak vergezeld van licht of een lichtflitsen is meestal het gevolg van een overmatig grote lading.

flashtube flitsbuisEen rechte of gespiraliseerde glazen buis die met gas is gevuld envan elektroden is voorzien. Indien op die elektroden een hogespanning wordt aangelegd, produceert de buis een heldere licht-flits.

flat cable 1. connectorkabel; 2. lintkabelEen kabel waarvan de flexibele geleiders in een flexibel isolerendplat lint of plastic naast elkaar zijn geplaatst die met elkaarzijn versmolten.

flat pack flatpackEen behuizing voor vlakmontage, dat wil zegen een behuizing van eengeïntegreerde schakeling die uit een vierkante of rechthoekigeplatte behuizing bestaat waarvan de uitlopers of verbindingspennenvanuit de zijden van de behuizing steken.

flexcode flexcodeEen diode die flexibel is, dat wil zeggen een diode waarvan dejunctie kan worden omgekeerd zonder de verbindingen van de diodemet de overige apparatuur te moeten verwisselen. De resistentie vande diode is van de voorwaartsgerichte in de achterwaarts gerichteweerstandswaarde, en omgekeerd, te wijzigen.

flicker flikkeringHet effect dat door het verschijnen, verdwijnen, en opnieuwverschijnen, of het toenemen en afnemen van de frequentie van deintensiteit van licht wordt veroorzaakt.

flicker effect flikkereffectRuis in een elektronenbuis die wordt veroorzaakt door grote enfoutieve variaties in de emissiestroom. Dit kan een gevolg van eenonregelmatige coating van de kathode zijn.

flicker frequency flikkerfrequentieHet aantal malen dat de flitsende oplichting van een (beeld)schermbij het projecteren van een film per tijdseenheid plaats vindt. Ditis in conventionele systemen 48 maal per seconde. Dat is twee maalde framesnelheid aangezien het scherm voor ieder frame twee maalblank wordt, namelijk één maal tijdens het positioneren van hetframe en één maal gedurende de projectie van het frame.

flint glass flintglas

193

Een hard en helder glas met een diëlektrische constante van 7 tot9,9 en een diëlektrische sterkte van 30 tot 150 KV/mm.

flip-flop flip-flop1. Een bistabiele multivibrator.2. Een relais met twee positioneringsmogelijkheden die bij de

ontvangst van bedieningspulsen zich in afwisselende positiesschakelt.

floating grid drijvend roosterEen stuurrooster van een vacuümbuis dat niet verbonden is met enigpunt van het circuit waarlangs het signaal passeert.

flow stroom1. De beweging van stroomdragers. Dit geschiedt onder invloed van

een elektrische veld.2. De hoek van geleiding.3. Een serie niet onderling gerelateerde gebeurtenissen in het

verloop van een bepaalde tijdsperiode.

flow direction stroomrichtingDe wijze waarop vroegere en volgende evenementen in een stroomdia-gram van elkaar worden onderscheiden; dit wordt onder andere gedaanmet behulp van pijlen of vloeilijnen die de evenementen op eenzodanige wijze met elkaar verbinden dat het blad waarop hetstroomschema wordt afgebeeld, van boven naar beneden en van linksnaar rechts kan worden gelezen en geïnterpreteerd.

fluid logic niet-elektronische logicaLogische bewerkingen die met behulp van het variëren van de stroomen de druk van gassen of vloeistoffen in een circuit of kanalenworden uitgevoerd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de eigenschap-pen en wetten die voor de pneumatiek en de hydraulica gelden.

fluorescence fluorescentieDe eigenschap van bepaalde stoffen om te gaan gloeien indien zedoor een bepaalde stimulus, zoals licht of een elektronenstraal,worden geëxciteerd.

fluorescent materials fluorescerende stoffenStoffen die (op)gloeien indien ze worden bestraald, maar waarbijdit gloeien stopt zodra de oorzaak van de excitatie wordt weggeno-men. Dit is, bijvoorbeeld, het geval met de fosfor-bekledingslaag(de coating) van de schermen van kathodestraalbuizen.

fluorescent screen fluorescerend schermEen doorschijnende of licht doorlatende (glazen) plaat (zoals hetuiteinde van een kathodestraalbuis of fluoroscoop) die bedekt ismet een laagje fosfor dat opgloeit indien het door een elektronen-straal of een röntgenstraal wordt getroffen.

194

fluorine fluorEen gasachtig element uit de halogeen-familie. Het heeft eenatoomgetal van 9 en een atoomgewicht van 19.

fluoroscope fluoroscoopEen eenheid die wordt gebruikt voor de bestudering van bepaaldeeffecten van röntgenstralen.

flutter flutter1. Een snelle fluctuatie van de signaalsterkte die wordt veroor-

zaakt door het afstemmen en ontstemmen van de oscillatortrap.Dit is het gevolg van een slechte afregeling van de gelijk-stroomvoeding.

2. Herhaalde fluctuaties in de uitvoer van een geluidsweergave-apparaat.

flutter rate fluttersnelheidDe frequentie van flutter uitgedrukt in cycli per seconde.

flux flux1. De krachtlijnen waarvan wordt aangenomen dat deze zich in alle

richtingen vanuit een elektrische lading (elektrische flux) ofeen magnetische lading (magnetische flux) uitstrekken.

2. De flux door een oppervlak is het product van de elektrische ofmagnetische veldsterkte, de grootte van het oppervlak en desinus van de hoek die de veldlijnen met het oppervlak maken.

3. Een substantie die wordt gebruikt om versmeltingen te verge-makkelijken. Dit is, bijvoorbeeld, het materiaal waarmee oxydenvan oppervlakken die in een soldeerproces aan elkaar moetenworden gevoegd, kunnen worden verwijderd. De flux verminderteveneens de oppervlaktespanning van gesmolten soldeer en vanmateriaal dat aan een soldeerproces moet worden onderworpen. Hetbedekt dat materiaal op zodanige wijze dat heroxydatie gedurendehet soldeerproces wordt voorkomen.

4. Het aantal fotonen dat een oppervlak gedurende een bepaaldetijdsperiode passeert.

flux density 1. fluxdichtheid; 2. krachtlijnendichtheidDe dichtheid waarin magnetische krachtlijnen zich in een bepaaldgebied manifesteren. Het is een maat van de concentratie van demagnetische krachtlijnen.

flux linkage fluxkoppelingHet passeren van krachtlijnen, die door een bepaald componentworden gegenereerd, door een ander component en wel op een zodanigewijze dat de massa van dat andere component de meeste krachtlijneninsluit of omsluit.

fluxmeter fluxmeterEen instrument waarmee de dichtheid van de magnetische flux kanworden gemeten.

195

FM-AM FM-AMDe term heeft betrekking op apparatuur die òf met amplitude-gemoduleerde òf met frequentie-gemoduleerde signalen kan werken.

FM-AM multiplier FM-AM versterkerEen frequentie-versterkingsmethode waarin zowel amplitudemodulatieals frequentiemodulatie van de draaggolf wordt toegepast.

focal length brandpuntsafstandDe afstand van het middelpunt van een lens tot aan het hoofdbrand-punt.

focus brandpuntHet punt waarin stralen convergeren.

focus (to) 1. focusseren; 2. focussen; 3. scherp stellenStralen naar een convergentiepunt dirigeren.

focus electrode brandpuntelektrodeZie focusseerelektrode (focusing electrode).

focus grid focusseerrooster1. De focusserende elektrode in een elektrostatisch TV-toestel.2. De focusserende elektrode in een buis van een oscilloscoop.

focusing focusseringEen straal deeltjes of energie in een gemeenschappelijk punt samenlaten komen. Dit kan worden gerealiseerd met behulp van lenzen ofreflecterende eenheden. Focussering is mogelijk voor akoestischegolven, elektromagnetische golven, en theoretisch elke verstoringdie door een medium wordt gepropageerd.

focusing electrode focusseerelektrodeDe interne elektrode (rooster of ring) die wordt gebruikt om deelektronenstraal in een elektronenstraalbuis te focusseren. Dezeelektrode wordt ook wel de brandpuntelektrode (focus electrode)genoemd.

focusing magnet focusseermagneetEen permanente magneet die wordt toegepast bij de focussering vande elektronenstraal in een kathodestraalbuis.

foil capacitor foliecondensatorEen condensator waarvan de platen uit metalen strippen bestaan diedoor een diëlektrische film zijn gescheiden.

foil conductor foliegeleiderEen geleider in de vorm van een strip metaalfolie in plaats van eendraad.

follower volger

196

Een enkeltrapsversterker die door de volgende eigenschappen wordtgekenmerkt: een nul-fase(stroom)omkering, een onversterkte ofkleinere spanningsversterking, en een impedantie-omlaagtransforma-tie.

follower drive volger-aandrijfmechanismeHet aandrijfmechanisme in een servosysteem dat het hoofdaandrijf-mechanisme mechanisch volgt.

foot-candle: fc voetkaarsDe eenheid van luminantie of verlichting. Het is de lichtinval dieafkomstig is van een lichtbron die 1 candela (kaars) lichtuitstraalt op een oppervlak van 1 vierkante voet waarbij ieder puntvan dat oppervlak 1 voet van de lichtbron verwijderd is. Het komtovereen met 10,76 lux. De voetkaars was lange tijd de eenheid vanluminantie. De internationale standaarden geven thans echter devoorkeur aan het gebruik van de lux.

foot-lambert: fl voetlambertEen eenheid van helderheid. Het is de eenheid van helderheid vaneen oppervlak dat 1 lumen per vierkante voet licht reflecteert ofuitstraalt (emitteert) en komt overeen met 3,426 nit (of 3,426candela's per vierkante meter). De voetlambert was lange tijd deeenheid van helderheid, maar is thans in de internationalestandaarden vervangen door de nit.

footprint voet(af)drukZichtbaar gemaakte (grafische) patronen van eilanden of gaten aan-gevend waar onderdelen of eenheden op een substraat fysiek zijnaangebracht. De voetdruk kan gebieden, die voor elektrische verbin-dingen en voor de fysieke montage worden gebruikt, omvatten.

fork oscillator vorkoscillatorEen AF-oscillator die door een stemvork wordt bestuurd. Deafmetingen van de vork bepalen de frequentie van de trilling en dusde frequentie van de oscillator.

form vorm1. De kern of het frame waaromheen een inductor is gewikkeld.2. Een matrijs of een mal die in het fabricageproces van geome-

trische, parametrische, gebeeldhouwde, of andere niet-wiskundigof semi-wiskundig gedefinieerde vormen wordt gebruikt.

formaldehyde formaldehydeEen kleurloos gas met een doordringende geur die als een samenstel-ling in veel bekende isolerende stoffen en materialen voorkomt.

forward-backward counter voorwaarts/achterwaarts-tellerEen teller die in de voorwaartse richting optellingen uitvoert enin de achterwaartse richting aftrekkingen verzorgt.

197

forward bias doorlaatvoorspanningDoorlaatspanning of -stroom in een transistor of halfgeleiderdiode.

forward characteristic doorlaatkrommeDe stroom/spanningresponsie van een halfgeleiderjunctie die eendoorlaatvoorspanning (een grote geleiding) heeft.

forward conduction doorlaatgeleidingDe grotere geleiding in een pn-junctie die een doorlaatvoorspanningheeft.

forward current doorlaatstroomDe toegenomen stroom in een pn-junctie die een doorlaatvoorspanningheeft.

forward power doorlaatvermogen1. Het vermogen dat in een transmissielijn de eenheid die dat

vermogen opwekt, verlaat. Dat vermogen kan door een directionelewattmeter op die plaats worden gemeten.

2. Het vermogen dat aan het einde van een transmissielijn arri-veert.

forward resistance doorlaatweerstandDe geringere resistentie van een pn-junctie met een doorlaatvoor-spanning.

forward voltage spanning in de doorlaatrichtingEen spanning waarvan de polariteit een maximale stroom door een pn-junctie doet vloeien.

forward voltage drop spanningsval in de doorlaatrichtingDe spanning in (over) een halfgeleiderjunctie die een voorspanningin de doorlaattoestand (hoge geleiding) heeft.

four-dimensional continuum vier-dimensioneel continuüm1. Het ruimte/tijd-continuüm in de relaviteitstheorie. Er zijn in

dit continuüm drie ruimtelijke dimensies en een vierde dimensiedie door de tijd wordt bepaald. Een punt in dit vier-dimensiona-le stelsel wordt dus door drie ruimtelijke coördinaten en ééntijdcoördinaat voorgesteld.

2. Elk continuüm dat vier en niet meer dan vier coördinaten behoeftom de positie van een punt te definiëren.

Fourier analysis FourieranalyseDe analyse waarbij met behulp van Fourierreeksen de grondharmoni-sche en de hogere-orde harmonischen van een complexe golf kunnenworden geëvalueerd. Jean Baptiste Joseph Fourier was een Franswiskundige die leefde van 1768 tot 1830.

Fourier series FourierreeksenEen wiskundige reeks die aantoont hoe elke periodieke functie als

198

een combinatie van sinus- en cosinustermen kan worden weergegeven;elke complexe golf (zoals een vierkante golf) bestaat uit eengrondharmonische en andere harmonische componenten die eensinusvorm hebben. De reeks laat zich als volgt schrijven: y = f(x)= A0/2 + A1cosx + A2sin2x + A3cos3x + ......... + B1sinx + B2sin2x +B3sin3x + ......

four-space vier-dimensionale ruimte1. Een wiskundige ruimte waarin vier coördinaten (w,x,y,z) nodig

zijn om een punt in deze ruimte eenduidig te kunnen definiëren.2. Een drie-dimensionale ruimte waaraan de tijd als vierde dimensie

is toegevoegd. De coördinaten zijn hier (x,y,z,t).

fractional gain minuscule versterkingEen versterking die kleiner is dan 1. Een bekend voorbeeld van dezeversterking is de overdrachtsfunctie van een kathodevolger of eenemittervolger. Zie volger (follower).

frame 1. beeld; 2. frame1. Eén enkel compleet televisiebeeld. Dit wordt ook wel raster-

beeld genoemd.2a. De rij bits over de breedte van een magnetische band of

papierband.2b. Eén serie (cyclus) van een steeds terugkerende serie pulsen.2c. Een cyclus (of cyclische woordgroep) in bepaalde pulsmodulatie-

technieken.

frame frequency beeldfrequentieHet aantal beelden (frames) in een speelfilm dat per tijdseenheidde lens van de camera of de filmprojector passeert.

frame grid frameroosterEen rechthoekig rooster in een elektronenbuis dat uit dicht naastelkaar gepositioneerde draden bestaat. Deze constructie levert eenfijner rooster op dan mogelijk is met een concentrisch rooster enzorgt voor kortere overdrachtstijden en een verbeterde plaatstroom-besturing.

frame of reference referentiekaderGeometrische relaties die worden gebruikt om de plaats van eenlichaam in de ruimte aan te geven.

framing afstelling1. De synchronisatie van de verticale componenten van een videosig-

naal. Deze synchronisatie moet er voor zorgen dat de bovenste enonderste beeldlijnen van de overgedragen en ontvangen beelden opelkaar aansluiten.

2. Het proces waarin de boven- en onderkanten van de beelden in eenspeelfilm goed op het scherm waarop de film wordt geprojecteerd,zijn afgesteld.

3. Het afstellen (uitlijnen) van de tekens in een digitale

199

alfanumerieke gegevensoverdracht.

free carrier vrije (lading)dragerEen vrij elektron of het gelijkwaardige gat in halfgeleidermateri-aal.

free charge vrije ladingHet deel van de lading in een geleider dat, indien het niet dooreen nabijgelegen lading wordt beïnvloed, naar de aarde zalontsnappen als de geleider is geaard.

free electron vrij elektronEen elektron dat zich in één van de buitenste banen van een atoombevindt en dat slechts een geringe binding met het atoom heeft.Omdat vrije elektronen aan de aantrekking van de nucleus van eenatoom kunnen ontsnappen, kunnen ze tussen atomen gaan drijven envormen daarmee de basis van de elektrische stroom.

free impedance vrije impedantieDe ingangsimpedantie van een omvormer die door een ideale kortge-sloten belasting wordt geproduceerd.

frequency band frequentiebandEen gegeven frequentiebereik dat meestal voor een bepaaldetoepassing is bestemd, zoals de band voor normale radio-uitzendin-gen.

frequency bias frequentiebiasEen opzettelijke wijziging van de frequentie van een overgedragensignaal.

frequency bridge frequentiebrug1. Elke wisselstroombrug die slechts bij één enkele frequentie kan

worden geneutraliseerd door een gegeven stel waarden van de armvan de brug.

2. Een brug die wordt gebruikt om onbekende frequenties te meten.

frequency calibrator frequentiekalibratorEen eenheid, zoals een kristaloscillator, die een signaal met eenzeer precieze frequentie genereert waarmee andere signalen kunnenworden vergeleken.

frequency channel frequentiekanaalEen betrekkelijk smal segment van een frequentieband dat aan eenstation dat specifieke diensten verricht, is toegewezen.

frequency control frequentieregelaar1. Een instelbaar component (potentiometer, variabele condensator,

en variabele inductor) waarmee de frequentie of de frequentie-responsie van een circuit kan worden geregeld.

2. Een eenheid, zoals een kwartskristal of een stemvork, die de

200

frequentie van een oscillator automatisch instelt of regelt.

frequency converter frequentieomvormer1. Een actieve of passieve eenheid waarmee de frequentie van een

signaal kan worden geconverteerd.2. Het mengorgaan in een superheterodyne circuit.

frequency deviation frequentieafwijking1. De mate waarin een frequentie van een voorgeschreven waarde

afwijkt. Indien de frequentie van een 1 KHz oscillator tussen990 en 1010 Hz varieert, is de afwijking ±10 Hz.

2. De waarde f2 - f1 in elke zwevingsfrequentie. Hierbij is f2 dehogere frequentie en f1 de lagere.

frequency distortion frequentievervormingEen soort vervorming waarin de versterking van bepaalde frequentiesverschilt van dat van andere frequenties.

frequency divider frequentiedelerEen circuit of eenheid waarvan de uitgangsfrequentie een fractie isvan de ingangsfrequentie.

frequency-division multiplex multiplexverwerking met frequentie-verdelingEen soort gelijktijdige transmissie van meerdere signalen waarineen enkelvoudige draaggolf door twee of meer signalen tegelijker-tijd wordt gemoduleerd.

frequency drift frequentieschommelingOngewenste schommeling van de frequentie van een signaal tenopzichte van de bedoelde frequentie of kanaal. De schommeling wordtuitgedrukt in hertz.

frequency meter frequentiemeterEen instrument waarmee een wisselstroomfrequentie kan wordengemeten.

frequency modulation: FM frequentiemodulatieEen modulatiemethode waarin de frequentie van de draagspanningwordt gevarieerd met de frequentie van de modulerende spanning. Hetbedrag van die variatie wordt door de amplitude van het modulerendesignaal bepaald.

frequency modulator frequentiemodulator1. Een circuit of een eenheid, zoals een reactantiebuis of een

daarmee overeenkomende transistor, die de frequentie van eenoscillator kan moduleren.

2. Het modulatiedeel van een FM-zendeenheid.

frequency multiplier frequentievermenigvuldigerEen circuit of een eenheid waarvan de uitgangsfrequentie een

201

veelvoud van de ingangsfrequentie is.

frequency overlap frequentieoverlapping1. Een gemeenschappelijke band frequenties tussen twee naast elkaar

liggende kanalen in een communicatiesysteem.2. Een gemeenschappelijk frequentiegebied tussen twee aangewezen of

toegekende banden.3. Een conditie waarin delen van de zijbanden van twee kanalen

hetzelfde frequentiebereik bezetten.

frequency range frequentiebereik1. De grenzen van een frequentietransmissie van een systeem

waarbuiten het vermogen van het systeem tot onder een gespecifi-ceerde tolerantie wordt gedempt.

2. De frequentieband of -banden waarbinnen een ontvangsteenheid kanfunctioneren.

frequency response frequentieweergaveEen prestatiekromme waarin de werking van een eenheid of eencircuit over een gespecificeerd bereik signaalfrequenties wordtweergegeven zoals, bijvoorbeeld, de versterking/frequentiekrommevan een versterker.

frequency scanning frequentiescanning1. Een regelbare fluctuatie van de frequentie van een zender in een

communicatiesysteem.2. Een vorm van een gelijktijdige digitale controle van twee of

meer kanalen in een programmeerbare digitale communicatieont-vangsteenheid.

3. De verandering van de frequentieresponsie in een spectrumanaly-se-apparaat.

frequency separator frequentiescheiderHet circuit in een TV-toestel dat de synchronisatiepulsen van dehorizontale en verticale scanning van elkaar scheidt.

frequency-shift keying modulatie met frequentieverschuivingHet wijzigen van een zendtoestel voor telegrafische of teletype-communicaties door de draaggolffrequentie over een bereik van eenpaar honderd hertz te verschuiven.

frequency span frequentie-intervalHet verschil f2-f1 waarbij f1 de kleinste frequentie in een gegevenfrequentiebereik en f2 de grootste frequentie is.

frequency spectrum frequentiespectrumAlle elektromagnetische straling, van de langste tot aan de kortstegolflengte, die binnen gespecificeerde grenzen ligt.

frequency spread frequentiespreidingDe verhouding f2/f1 waarbij f1 de kleinste frequentie in een gegeven

202

frequentiebereik en f2 de grootste frequentie is.

frequency standard frequentiestandaardEen signaalbron met een zeer nauwkeurig afgestemde frequentie diewordt gebruikt voor de kalibratie van andere signaalbronnen.

frequency sum frequentiesomDe som f2+f1 waarbij f1 de kleinste frequentie in een gegevenfrequentiebereik en f2 de grootste frequentie is.

frequency tolerance frequentietolerantieHet bedrag waarmee een frequentie van de gespecificeerde waarde afmag wijken. De tolerantie kan worden uitgedrukt als ± a procent vande gespecificeerde waarde, ± zo veel delen per miljoen; of ± eenaantal frequentie-eenheden (hertz of fracties van een hertz). Bij-voorbeeld: 1 MHz±10 Hz.

frequency translation frequentievertaling1. De conversie van een gegeven frequentieband van een bepaald deel

van het elektromagnetische frequentiespectrum naar een ander,zonder daarbij de werkelijke scheiding van de kanalen of detotale breedte van de band geweld aan te doen.

2. Frequentieconversie.

frequency transmission frequentietransmissieHet propageren van een frequentie of een band met frequentiesvanuit een mengsel frequenties die door een filter of een andercircuit worden overgedragen.

Fresnel number FresnelgetalEen maat van de relatieve effecten van de breking in een optischelens. Het Fresnelgetal is gelijk aan de straal van de lens gedeelddoor het product van de lichtgolf en de brandpuntsafstand van delens. Deze dienen allen in dezelfde lengte-eenheid te wordenuitgedrukt. Augustin Jean Fresnel (1788 -1827) was een Fransingenieur.

friction wrijvingDe weerstand die een mechanische beweging ondervindt indien eenbepaald materiaal tegen een ander wordt gedrukt of langs een anderwordt verplaatst. Wrijving is één van de eerste bronnen van door demens gecreëerde elektriciteit.

front end front-eindHet conversiegedeelte van een superheterodyne ontvanger zoals,bijvoorbeeld, de RF-versterker, de eerste detector, en een lokaleoscillator.

front-to-back ratio voor-achter-verhouding1. De verhouding in een halfgeleiderjunctie tussen de voorwaartse

(positieve) stroom en de achterwaarts gerichte (negatieve)

203

stroom bij dezelfde spanningswaarde.2. De verhouding van de voorwaarts gerichte signaalsterkte en de

achterwaarts gerichte signaalsterkte in een gerichte antenne.

full-duplex system volduplex systeemEen gegevenscommunicatiesysteem dat gegevens in beide richtingentegelijkertijd overdraagt.

full-load current volle-last stroomDe uitgangsstroom die afkomstig is van een bron indien de belastingmaximaal is.

full-load power volle-last vermogenHet vermogen dat een bron levert indien de belasting maximaal is.

full-load voltage volle-last spanningDe uitgangsspanning van een bron indien deze het volledige vermogenlevert, dat wil zeggen indien de belasting maximaal is.

full scale volledig1. Het volledige operationele bereik van een instrument.2. De uitvoer van een omvormer als functie van de grootst mogelijke

toegestane invoerstimulus.

full-scale current maximale stroomDe maximale stroom die aan de uitgang van een digitaal-analoogom-zetter wordt geregistreerd.

full-scale frequency maximale frequentieDe maximale frequentie waarmee een spanning-frequentieomvormer kanwerken en daarbij binnen de specificaties blijft. Deze frequentiewordt uitgedrukt in hertz (Hz) of kilohertz (KHz).

function functie1. Een variabele (x) die op een zodanige wijze aan een tweede

variabele (y) is gerelateerd dat de waarde van de tweedevariabele steeds in termen van de eerste kan worden uitgedrukt.Indien kan worden gesteld dat y een functie van x is, wordt dezerelatie geschreven als y = f(x).

2. De wiskundige uitdrukking waarbij van bepaalde symbolen, die derelaties tussen variabelen bepalen, gebruik wordt gemaakt. Zo isde uitdrukking x + y = z een functie van de variabelen, x, y, enz.

3. Het gedrag en de toepassing waarvoor een eenheid of een systeemis ontworpen.

4. Deel van een computeropdracht. Hierin is gespecificeerd welkebewerking moet worden uitgevoerd.

functional design functioneel ontwerpOntwerpspecificaties die een beschrijving bevatten van de onderlin-ge relaties van en interacties tussen de systeemelementen en wat

204

het logische ontwerp van de systeemelementen zal zijn.

functional diagram functioneel schemaEen schematische voorstelling van het functionele ontwerp.

functional test functionele testEen test van de prestaties van een eenheid of een circuit. Met dezetest wordt nagegaan of de eenheid of het circuit zich gedraagtzoals het zich in de omgeving waarin het zal worden gebruikt oftoegepast, zou moeten gedragen.

function generator functiegenerator1. Een signaalgenerator die een uitvoer heeft die uit één van

verschillende te kiezen golfvormen (sinus, vierkant, driehoekenzovoort) en frequenties bestaat.

2. Een analoog computercircuit dat een variabele produceert diegebaseerd is op een wiskundige functie en één of meer invoerva-riabelen.

fundamental component grondcomponentDe grondfrequentie van een complexe golf.

fundamental frequency grondfrequentieDe kleinste frequentie in een complexe golf.

fundamental unit grondeenheidDe basiseenheid van een absoluut eenhedenstelsel.

fundamental wave grondgolfDe grondharmonische van een golf. Dit is de golf met de kleinstefrequentie.

fundamental wavelength grondgolflengteDe golflengte die bij de grondfrequentie behoort.

fuse zekeringEen veiligheidsorgaan die uit een draad of een metaal met een laagsmeltpunt bestaat. Indien de stroom die door de zekering vloeit,een bepaalde gespecificeerde (veilige) waarde overschrijdt, zal degegenereerde warmte de draad doen smelten en het circuit openen enop die wijze de apparatuur tegen beschadigingen beveiligen.

fusion kernfusieHet samensmelten van de nuclei van twee atomen in een nucleairereactie. Dit gaat gepaard met een enorme warmte-ontwikkeling.

G

g g1. Symbool voor zwaartekracht (gravity).2. Symbool voor geleiding.

205

3. Afkorting van gram.4. Onderschrift voor poort (gate).

G G1. Symbool voor geleiding.2. Afkorting van giga.3. Symbool voor de constante van de zwaartekracht.4. Afkorting van generator.5. Symbool voor poort (gate).

gain versterkingZie versterking (amplification).

gain control versterkingsregeling1. Het instellen, bijstellen of aanpassen van de versterking van

een versterker.2. Een potentiometer die wordt gebruikt om de versterking van een

versterker te regelen.

gain function versterkingsfunctieEen functie tussen twee stromen of spanningen in een circuit waarinvan een versterking sprake is.

gain reduction versterkingsafnameDe afname van de versterking in een versterker. Dit treedt op bijextreem hoge en lage frequenties.

gain stability versterkingsstabiliteitDe mate waarin de versterking van een systeem tijdens veranderingenvan de waarden van bepaalde factoren (temperatuur, voeding, belas-ting enzovoort) constant blijft.

gallium galliumEen element met atoomgetal 31 en atoomgewicht 69,72. Gallium is éénvan de elementen van de verbinding galliumarseen, die in halfgelei-ders wordt toegepast.

gallium arsenide galliumarseenEen verbinding van gallium en arsenicum die als materiaal voorhalfgeleiders wordt gebruikt.

gallium-arsenide diode galliumarseendiodeEen diode waarvan de geleidende stof bewerkt galliumarseen is.

galvanic cell galvanische celAlgemene term voor elke elektrochemische primaire cel van een accuof batterij. De term 'galvanisch' is afgeleid van de naam van LuigiGalvani (1727 - 1798) een Italiaans natuurkundige.

galvanic current galvanische stroomEen zeer kleine gelijkstroom zoals door ongelijksoortige metalen

206

die in een zuur zijn geplaatst, wordt opgewekt. Een ander typegalvanische stroom is de stroom die door de reacties van zenuwen inlevende weefsels wordt gegenereerd.

galvanometer galvanometerEen gevoelige meter van elektrische stromen (en soms van spannin-gen) die in verschillende elektrische metingen en testen en zeerspecifiek als een nulindicator in bruggen wordt gebruikt.

gamma gamma1. Een eenheid van de dichtheid van de magnetische flux.2. De hoofdletter gamma () van het Griekse alfabet is het symbool

van de reciproque inductantie.3. De kleine letter gamma (�) van het Griekse alfabet wordt veel

gebruikt om met � en � hoeken aan te duiden.4. Een getal dat wordt gebruikt om de mate van het contrast op een

TV-scherm of in fotografische afdrukken te representeren.

gamma rays gammastralenStralen die door radioactieve stoffen worden geëmitteerd. Deze zijnte vergelijken met röntgenstralen. De laatsten hebben echter eenkortere golflengte.

gang (to) verenigenEen stel componenten (schakelaars, potmeters) mechanisch bij elkaarvoegen of plaatsen en wel op een zodanige wijze dat ze met eenenkele knop kunnen worden bediend.

gap tussenruimte1. De ruimte tussen twee elektroden.2. Een eenheid die hoofdzakelijk uit van elkaar gescheiden

elektroden bestaat en die als zodanig een opening vormen;bijvoorbeeld een ontstekingsbrug (spark gap).

3. Een relatief nauwe opening die in ijzeren kernen wordt aange-bracht voor een onderbreking in een magnetisch circuit.

4. De opening tussen tegenovergestelde polen van een bandrecorder.

gas gasEén van de toestanden van de materie. Een gas wordt gekenmerkt doorde sterk verspreidde moleculen die voortdurend in beweging zijn enin een container of vat met een willekeurige vorm kunnen wordenopgeslagen. Een gas is samendrukbaar en kan op redelijk eenvoudigewijze in een vloeistof worden omgezet.

gas amplification gasversterkingIn een eenheid die straling meet, is dit de verhouding in decibelstussen de aanwezige lading en de lading die in het gas wordtgeproduceerd.

gas cell gaselementEen element (cel) waarvan de werking afhankelijk is van de

207

absorptie van het gas door de elektroden.

gas current gasstroomDe roosterstroom in een vacuümbuis die door de aanwezigheid van eengas wordt veroorzaakt.

gas detector gasdetectorEen eenheid die kan worden gebruikt voor het aantonen van deaanwezigheid van verschillende gassen in de lucht.

gas diode gasdiodeEen buisdiode die gedeeltelijk met een gas is gevuld. Dat gasioniseert tijdens de werking van de buis en vergroot de anodestroom(plaatstroom).

gas-filled cable met gas gevulde kabelEen kabel, zoals een coaxiale kabel, die met gas (bijvoorbeeldstikstof) is gevuld. Het gas dient als een diëlectricum en voorkomteveneens de vorming van vocht in de kabel.

gas noise gasruisElektrische ruis die het gevolg is van de niet-gewenste verplaat-singen van gasmoleculen in een gasbuis of een defecte vacuümbuis.

gas triode gastriode1. Een thyratron.2. Een buis die uit drie elementen bestaat, een koude kathode

heeft, en met gas is gevuld.

gas tube gasbuisEen elektronenbuis die een kleine hoeveelheid gas onder lage drukbevat. Dit gas ioniseert tijdens de werking van de buis.

gate 1. poort; 2. stuurelektrode1a. Een eenheid of een circuit dat geen uitvoer heeft zolang het

niet door één of meer activerende signalen is gaan werken, oftotdat een ingangssignaal een gespecificeerde drempelamplitudeheeft overschreden.

1b. Een signaal dat de doorgang van andere signalen door eencircuit initieert.

1c. Logische schakeling met een logisch element met één uitgang entwee (en soms meer) ingangen. Het logische element kan logischefuncties uitvoeren.

1d. De elektrode van een unipolaire transistor waarmee de stroom-sterkte die daar doorheen vloeit, kan worden gestuurd. Zie ookpunt 2 van deze term.

1e. De uitgang van een klein plaatselijk netwerk die met een lokaalnetwerk is verbonden en tevens de functie van een protocolom-zetter kan verrichten.

2. De stuurelektrode van een veldeffecttransistor of een thyris-tor.

208

gate amplifier poortversterkerEen versterker waarvan de invoer op effectieve wijze door poortsig-nalen aan- en uit wordt geschakeld.

gate array 1. gate-array; 2. poortmatrixa. Elementaire poorten die in een matrix op een chip zijn gerang-

schikt; de poorten kunnen tijdens de fabricage onderling wordenverbonden en afhankelijk van de gemaakte verbindingen eeneenheid vormen die bepaalde functies uit kan voeren.

b. Een geïntegreerde schakeling waarin van te voren gedefinieerdepatronen, bestaande uit transistoren, in rijen en kolommen zijngeplaatst. De gewenste schakeling wordt verkregen door dezetransistoren met elkaar te verbinden en op die wijze poorten enandere primitieve elementen te creëren. Gate-arrays zijnrelatief goedkoop en snel te fabriceren maar vereisen een groteroppervlak dan de geïntegreerde schakelingen die via standaardcellen of geheel klant-specifiek worden ontworpen en gefabri-ceerd.

gate assignment poorttoewijzingDat deel van het fysieke ontwerpproces waarin logische cellen aanfysieke elementen, bestaande uit één of meer poorten, worden toe-gekend. Na het plaatsen van deze elementen op het daarvoor bestemdesubstraat kan men de poorten eventueel andere toewijzingen geven omdaarmee de verbindingsmogelijkheden tussen de poorten te vergroten.

gate circuit 1. poortcircuit; 2. stuurcircuit; 3. stuurkring1. Een elektronisch schakelcircuit of elektronische schakelkring.2. Het circuit dat met de poortelektrode van een veldeffecttransis-

tor is geassocieerd.

gate-controlled switch poortgestuurde schakelaarEen eenheid die kan worden vergeleken met een silicium-gestuurdegelijkrichter of thyristor. Een negatieve stroom die op de poortwordt aangelegd, schakelt de eenheid uit.

gate current 1. poortstroom; 2. stuurstroomDe stroom die door het poortcircuit (stuurkring) van een halfgelei-dereenheid vloeit. De stroom is eindig in siliciumgelijkrichters(SCR's) en thyristors, maar is praktisch nul in veldeffecttransis-toren met geïsoleerde poorten.

gated buffer poortbufferEen stuurschakeling met een lage spanning en een grote stroomdoor-gang. De poortbuffer wordt in multivibratorcircuits toegepast.

gated flip-flop poortflip-flopEen flip-flop waarin de beide uitgangen onmogelijk tegelijkertijdlaag kunnen zijn.

gate-drain voltage 1. poortafvoerspanning; 2. stuurafvoerspanning

209

De maximale spanning in een veldeffecttransistor die tussen destuurelektrode en de afvoerelektroden voor mag komen.

gate electrode stuurelektrodeDe stuurelektrode van een veldeffecttransistor of een thyristor.

gate-equivalent circuit poort-equivalente schakelingDe term geeft de relatieve complexiteit van een digitale schakelingweer. Deze complexiteit wordt uitgedrukt in het aantal individuelepoorten die onderling moeten worden verbonden om de logischefunctie van die digitale schakeling uit te kunnen voeren.

gate impedance 1. poortimpedantie; 2. stuurimpedantie1. De impedantie van de poortwikkeling van een magnetische

versterker.2. De impedantie van de stuurelektrode van een veldeffecttransistor

ten opzichte van de andere elektrode die als de retourelektrodefungeert.

gate level model poortniveaumodelModel van een schakeling die uitsluitend uit poorten (bijvoorbeeldNIET-EN poorten) bestaat. Bepaalde simulatieprogramma's makengebruik van dit soort modellen.

gate level simulation poortsimulatieSimulatie uitgevoerd op het model van een logische schakeling dieis opgebouwd uit primitieve elementen (poorten).

gate pulse poortimpuls1. Een puls die op de stuurelektrode wordt aangelegd en dient om

een poortgestuurde halfgeleidereenheid te activeren.2. Een aandrijfpuls in een poortcircuit of stuurkring.3. Impuls met een bepaalde breedte (of duur), die de invoer of de

uitvoer van een poort vormt.

gate signal 1. poortsignaal; 2. stuursignaal1. Het ingangs- of stuursignaal dat op de poort- of stuurelektrode

van een halfgeleidereenheid wordt aangelegd.2. Een aandrijfsignaal in een poortcircuit of stuurkring.

gateswap poortverwisselingVerwisseling van de poorten van een elektronische functie.

gate terminal 1. stuurterminal; 2. poortterminal; 3. poort-aansluiting1. De terminal (het aansluitpunt) die met de stuurelektrode in een

veldeffecttransistor is verbonden.2. De terminal (of terminals) die met de ingang of ingangen van een

digitaal netwerk is of zijn verbonden.3. Zie punt 2.

210

gate tube poortbuisElke elektronenbuis die zodanig is geconstrueerd of op een zodanigewijze werkt dat de buis slechts dàn geleidt indien er tweeonafhankelijke stuursignalen tegelijkertijd op worden aangelegd.

gateway gatewayEen eenheid via hetwelk aansluitingen tot een lokaal netwerk kunnenworden gemaakt. Die aansluitingen geven toegang tot verschillendetypes netwerken.

gating poorten1. Het doen of laten uitvoeren van een proces waarin één bepaald

signaal een ander (of een deel van een ander) gedurende eengespecificeerd interval aan- of uitschakelt.

2. Het selecteren van een deel van een golf ten behoeve van hetkunnen doen van waarnemingen of voor het uitvoeren van regel- ofbesturingsactiviteiten.

gauge 1. meter; 2. dikte1. Een meter (meetinstrument).2. De dikte van plaatmetaal (bijvoorbeeld 10 gauge).

gauge (to) 1. ijken; 2. meten; 3. schattena. Een systeem waarmee de eigenschappen van een draad kunnen worden

gespecificeerd.b. Het ijken, meten, of schatten van de gegevens en eigenschappen

van draden.

gauss gaussDe eenheid van de magnetische fluxdichtheid. 1 gauss komt overeenmet 1 fluxlijn (krachtlijn) per vierkante centimeter. De geprefe-reerde eenheid van de magnetische fluxdichtheid is de tesla (webersper vierkante meter). 1 gauss is gelijk aan 10

-4 tesla.

Gauss' theorem theorema van GaussOver ieder gesloten oppervlak binnen een elektrisch veld is detotale flux 4% maal de ingesloten hoeveelheid elektriciteit. DeDuitse wis- en sterrenkundige Karl Friedrich Gauss leefde van 1777- 1855.

gear 1. apparatuur; 2. tandwiel1. Algemene term voor elektronische apparatuur.2. Een wiel voorzien van tanden.

general-purpose component universeel componentEen component dat is ontwikkeld voor of dat kan worden gebruikt ineen groot aantal toepassingen. Zo is, bijvoorbeeld, een universelegermaniumdiode als een detector, metergelijkrichter, begrenzer,piekbegrenzer, AGC-gelijkrichter enzovoort te gebruiken.

general-purpose computer universele computer

211

Een computer die geschikt is om voor een zeer groot aantaltoepassingen te worden gebruikt. Dat geldt eveneens voor toepassin-gen waarvoor de computer eigenlijk niet is (was) ontworpen.

general-purpose diode universele diodeEen klein-signaal halfgeleiderdiode die voor een grote verscheiden-heid aan toepassingen kan worden gebruikt zoals detecteren,gelijkrichten, begrenzen, logisch schakelen enzovoort.

general-purpose transistor universele transistorEen transistor die in verschillende toepassingen kan wordengebruikt, zoals geluidsversterkingen, oscillaties, detectiesenzovoort.

generation 1. generatie; 2. opwekkinga. Het creëren van een signaal met behulp van een generator.b. De opwekking van energie of vermogen.

generator generator1. Iedere willekeurige signaalbron.2. Een ronddraaiende machine waarmee een wissel- of gelijkstroom

kan worden opgewekt.3. Een elektronische eenheid voor de omzetting van een gelijkspan-

ning in een wisselspanning met een gegeven frequentie ofgespecificeerde golfvormen.

4. Een routine in een computer die een programma produceert dat alseen specifieke versie van bepaalde series geparameteriseerdecomputerbewerkingen kan worden beschouwd. Voorbeelden hiervanzijn een sorteringsgenerator, een codegenerator enzovoort.

generator efficiency generatorefficiëntieDe verhouding tussen het verbruikte vermogen en het afgeleverdevermogen van een generator. Dit wordt meestal in procenten uitge-drukt.

generic generiekEen bepaalde vorm waarin software wordt gepresenteerd. Verschillen-de gespecialiseerde softwarepakketten kunnen uit een generieke vormworden afgeleid.

geodesic geodetischDe kortste lijn tussen twee punten in een vlak.

geodesy aardmeetkundeDe tak van de toegepaste wiskunde die zich met de maten en hetopmeten van geometrische grootheden van het aardoppervlak bezighoudt.

geostationary orbit geostationaire baanEen baan waarin een object met de aarde meedraait en hiermee dus opeen bepaalde plaats ten opzichte van een punt op aarde gefixeerd

212

blijft.

geostationary satellite geostationaire satellietEen satelliet die zich in een geostationaire baan rondom de aardebevindt.

germanium germaniumEen metaalelement met atoomgetal 32 en atoomgewicht 72,6. Germaniumwordt in halfgeleiderdioden, fotocellen, gelijkrichters, entransistoren toegepast.

germaniumdiode germaniumdiodeEen diode waarin het halfgeleidermateriaal uit speciaal bewerktgermanium bestaat.

germanium dioxide germaniumdioxideEen grijs-wit poeder. Het wordt in een atmosferische omgevingsge-steldheid van waterstof of helium gereduceerd en levert daarbijgermanium, een halfgeleiderstof op.

germanium rectifier germaniumgelijkrichterEen gelijkrichter die een pn-junctie van germanium heeft.

germanium transistor germaniumtransistorEen transistor waarin het halfgeleidermateriaal uit germaniumbestaat. Een dergelijke transistor heeft een lagere interneweerstand en grotere temperatuurschommelingen dan de siliciumtran-sistor.

giga gigaEen voorvoegsel dat een miljard (10

9) betekent.

gigahertz: GHz gigahertzEen eenheid van frequentie. 1 GHz is gelijk aan 10

9 Hz.

gilbert gilbertEen eenheid van elektromotorische kracht. De SI-eenheid vanelektromotorische kracht is de ampère. 1 gilbert komt overeen met0,7958 ampère. De eenheid is genoemd naar William Gilbert (1540 -1603), een Engels natuurkundige.

glass glasEen harde, breekbare, amorfe en meestal doorzichtige stof die voorhet overgrote deel uit siliciumdioxide bestaat. Glas wordt in eenzeer groot aantal toepassingen in de elektronica gebruikt. Er zijndiverse soorten glas die allen verschillende elektrische eigen-schappen hebben. De diëlektrische constante van glas kan, bijvoor-beeld, variëren van 4 tot 10 en de diëlektrische sterkte van 20 tot300 KV/mm.

glow discharge glimontlading

213

De oplichtende elektrische ontlading die het gevolg is van dedoorgang van stroom door een geïoniseerd gas in een gedeeltelijkluchtledige buis. De kleur van de glim is afhankelijk van hetspecifieke gas dat wordt gebruikt.

gold goudEen kostbaar metaalelement met atoomgetal 79 en atoomgewicht 197.Elektrische contacten die een geringe RF-resistentie moeten hebben,worden vaak met goud bekleed.

gold doping gouddoteringDe diffusie van goud in de basis- en collectorgebieden van eengediffundeerde mesa-transistor; dit verkort de opslagtijd van dedrager.

go-no test goed/fout testEen test die slechts een indicatie geeft van het feit of eencircuit of eenheid al dan niet werkt. Dit leidt over het algemeentot een acceptatie of een verwerping van het geteste object.

grad gradEen eenheid van hoekmeting die overeenkomt met 0,9 (hoek)graad.

gradient gradiënt1. De mate waarin een variabele grootheid toeneemt of afneemt.2. De verandering in sterkte als functie van de plaats in, bijvoor-

beeld, een elektrisch of een magnetisch veld.3. Wiskundige bewerking aangeduid met de operator: grad.

gram: g gram1. Een massa-eenheid die gelijk is aan 10

-3 kg.

2. Een achtervoegsel met de betekenis dat iets wordt geregistreerdof vastgelegd zoals in radiogram, telegram, elektrocardiogramenzovoort.

gram atomic weight gram-atoomgewichtDe massa van een element die gelijk is aan het atoomgewicht van hetelement. Voor koper, met een atoomgewicht van 63,54, geldt dat 1gram atoomgewicht gelijk is aan 63,54 gram.

gram-calorie: gm-cal gram-calorieDe hoeveelheid warmte die nodig is om de temperatuur van 1 gramwater met 1 graad Celsius te verhogen.

gram-centimeter: gm-cm gram-centimeterEen cgs-eenheid. 1 gm-cm is de arbeid die door een kracht van 1gram over een afstand van 1 centimeter wordt verricht.

granularity korreligheid1. De kleinste toename van of in een digitale eenheid die nog kan

worden waargenomen of gemeten.

214

2. De ondergrens van de weergave van details in een reproductiesys-teem.

graphite grafietEen zachte vorm van koolstof die op uitgebreide schaal in deelektronica wordt toegepast. De stof wordt gebruikt in weerstanden,antennes, dempingseenheden, contacten, bekledingen (coatings) vanelektronenbuizen, de platen in vacuümbuizen enzovoort.

graticule rasterGekalibreerd raster (maas) zoals dat, bijvoorbeeld, op de voorkantvan het scherm van een oscilloscoop kan zijn aangebracht.

grating traliewerkEen doorzichtige plaat die een groot aantal dicht bij elkaar ge-plaatste zeer dunne lijnen bevat. Deze liggen op even grote afstandvan elkaar. Een breking die door een dergelijk tralie- of rooster-werk wordt veroorzaakt, produceert een lichtspectrum.

gravitational constant zwaartekrachtcoëfficiëntDe versnelling die het gevolg is van de aantrekking van een massa-eenheid over een lengte-eenheid.

gravity zwaartekracht1. De universele aantrekkingskracht tussen lichamen. Dit geldt

speciaal de aantrekkingskracht die de massa van de aarde op demassa van lichamen uitoefent en de oorzaak van het gewicht vandie lichamen is.

2. De versnelling veroorzaakt door de zwaartekracht. Deze is 9,754meter per seconde (m/s).

gray scale grijsschaalEen referentieschaal die bij de zwart-wit TV-ontvangers werdgebruikt en die uit verschillende gedefinieerde niveaus vanhelderheid bestaat.

grid rooster1. De primaire stuurelektrode in een elektronenbuis. Het rooster is

meestal een spoel of een maas, maar andere vormen komen eveneensvoor. Dit wordt ook wel het stuurrooster (control grid) genoemd.

2. Elke elektrode in een buis die tussen de kathode en de anode isgeplaatst.

3. Een netwerk van twee paar evenwijdige lijnen die op gelijkeafstand van elkaar liggen. Het ene paar staat over het algemeenloodrecht op het andere paar.

4. Een schaal die bij de optische herkenning voor meettekens wordtgebruikt.

grid capacitor roostercondensator1. Een condensator die in serie met het rooster van een buis is

geschakeld en die voor bepaalde blokkeringen wordt gebruikt.

215

2. Een omleidingscondensator (bypass capacitor) in een bepaald typeversterker.

3. De condensator in een roostertankcircuit van een bepaald typeoscillatorbuis of versterkerbuis.

grid circuit roosterkringHet externe circuit dat met het stuurrooster van een elektronenbuisis geassocieerd.

grid control roosterbesturingDe besturing of de regeling van de plaatstroom (anodestroom) doorde roosterspanning in een vacuümbuis of met gas gevulde elektronen-buis.

grid control ratio roosterbesturingsverhoudingVoor een thyratron geldt dat dit de verhouding tussen de anodespan-ning en de aanloopspanning van het rooster is.

grid current roosterstroomDe stroom die tussen het stuurrooster en de kathode in eenelektronenbuis vloeit.

grid dissipation roosterdissipatie1. Het vermogen dat als warmte in het roostercircuit van een

vacuümbuis-versterker wordt ontwikkeld of afgegeven.2. Het maximale vermogen dat een buis veilig als warmte in het

rooster kan ontwikkelen.

grid emission roosteremissieDe emissie van elektronen of ionen door het stuurrooster van eenelektronenbuis.

grid excitation roosterexcitatieDe signaalspanning of het signaalvermogen dat op een stuurroostervan een vacuümbuis in een versterker, detector, of stuurkring wordtaangelegd.

grid impedance roosterimpedantieDe interne impedantie van het rooster-kathodepad in een elektronen-buis.

grid mesh 1. roosterstructuur; 2. roostermaasDe mechanische structuur van een rooster, bijvoorbeeld een metalenscherm of een netwerk dat uit (metaal)gaas bestaat.

grid resistor roosterweerstand1. Een weerstand met hoge weerstandswaarde die tussen het stuur-

rooster en de aarde in een vacuümbuis is geschakeld.2. Een omleidingsweerstand (soms).

grid tank roostertank

216

Een resonerende LC-kring die in het stuurrooster van een vacuümbuisfunctioneert.

grid voltage roosterspanningDe gelijkstroom-aanloopspanning die op het stuurrooster van eenelektronenbuis wordt aangelegd.

ground aarde1. De aarde voor zover deze betrekking heeft op elektriciteit en

magnetisme.2. Een elektrische verbinding met de aarde.3. Het (meestal negatieve) retourpunt in een circuit.4. Een kortgesloten verbinding met de aarde of met een retourpunt

van een circuit.5. Een kortgesloten verbinding met het metalen chassis, de kast, of

de behuizing van apparatuur.

ground absorption aardabsorptieDe absorptie en het daarmee gepaard gaande verlies van stralings-energie door de aarde.

ground bus aardbusDe gemeenschappelijke geaarde geleider waarmee verschillende delenvan een systeem zijn verbonden en op die wijze een compleet(gesloten) circuit vormen.

ground conductivity aardgeleidingHet gemak waarmee de aarde elektrische stroom geleidt. Zout waterheeft de beste geleiding; donkere en vochtige aarde en vers watergeleiden redelijk tot goed. Een zanderige grond heeft de slechtsteaardgeleiding. Deze geleiding kan worden uitgedrukt in siemens,millisiemens of microsiemens per meter.

ground connection aardverbindingEen verbinding met de aarde die een geringe weerstand heeft.

ground current aardstroom1. Een elektrische stroom die vanuit apparatuur naar de aarde

vloeit.2. Een elektrische stroom die tussen twee punten door de aarde

vloeit.3. Een stroom in de normale (laagspannings)lijn van een circuit.

ground detector 1. aarddetector; 2. aardsluitingsaanwijzerEen eenheid die aangeeft of een bepaald punt in een circuit al danniet een directe aardverbinding heeft.

grounded system geaard systeemEen stel elektrische geleiders of een transmissielijn waarin ééngeleider doelbewust geaard is.

217

ground environment 1. omgevingscondities van de aarde; 2.grondinstallaties1a. De eigenschappen van de aarde op een specifieke plaats op aarde

in termen van elektrische geleiding en verlies.1b. De eigenschappen van de aarde in de nabijheid van een ongeba-

lanceerde antenne.2. Het stelsel grondstations dat de luchtvaart begeleidt en

ondersteunt.

grounding electrode geaarde elektrodeEen eenheid, zoals een in de aarde geplaatste plaat of staaf,waarmee verbindingen met een geringe weerstand met de aarde kunnenworden gemaakt.

ground insulation aardisolatieIsolatie die tussen dicht bij elkaar opgestelde geactiveerde engeaarde delen is aangebracht, zoals de wikkelingen van eentransformator en metalen kernen.

ground noise aardruis1. Elektrische ruis die het gevolg is van een foutieve aardverbin-

ding.2. Achtergrondruis.3. Elektrische ruis die wordt veroorzaakt door fluctuaties in de

aardstroom. Dit komt vooral voor in de draadverbindingen vantelefoniesystemen.

ground plate aardplaatEen metalen plaat die in de aarde is begraven en als een aardver-binding met een geringe weerstand kan fungeren.

ground-reflected wave met de aarde gereflecteerde golfEen component van een radiogolf die het gevolg van grondreflectiesvan golven is.

ground resistance aardresistentieDe gelijkstroom-resistentie van een verbinding met de aarde, of deresistentie tussen twee punten door de aarde. De grootte van deweerstandswaarde hangt van verschillende factoren af: de samenstel-ling van de grond, de vochtigheid, het gebied dat contact met deaarde maakt enzovoort.

ground return retour door de aarde1. Het punt of het pad dat wordt gebruikt voor de retourverbinding

van een circuit met de aarde.2. Echo's die bij het gebruik van radar door het oppervlak van de

aarde terug worden gekaatst.

ground-return circuit retourcircuit via de aardeEen circuit, zoals een enkeldraads-telefoonlijn waarin de aarde deene poot van het circuit vormt.

218

ground rod aardstangEen sterke metalen stang of staaf die diep in de grond wordtgedreven en als een verbinding met de aarde kan fungeren.

ground state grondtoestandHet niveau dat het geringste energieverbruik kent van allemogelijke toestanden en situaties die in het systeem voorkomen ofin het systeem kunnen ontstaan.

ground wave bodemgolf1. Een radiogolf die zich langs het oppervlak van de aarde

voortplant.2. Een schokgolf die zich door de aarde voortplant.

ground wire aardleidingEen geleider tussen apparatuur en een aardverbinding. Deze kanworden gebruikt voor het completeren van een circuit of voor hetvergroten van de veiligheid.

group groep1. Een serie geheugenlocaties in een computer die een specifiek

record of specifieke records bevat.2. De gegevens in de locaties genoemd onder 1.

group velocity groepsnelheidDe snelheid waarmee een groep golven of pulsen wordt gepropageerd.

grown diode getrokken diodeEen soort halfgeleiderdiode die wordt gevormd door een p-laagmateriaal in n-materiaal (of een n-laag in een p-laag) te groeienwanneer het enkelvoudige kristalmateriaal uit de gesmolten massawordt getrokken.

grown junction getrokken junctieEen pn-junctie die wordt geproduceerd door verschillende hoeveelhe-den verontreinigingen aan een kristal toe te voegen terwijl het uitgesmolten halfgeleidermateriaal wordt getrokken.

guarded input beveiligde ingangEen inrichting van een ingangsterminal waarin een derde terminal,die op een daarvoor geschikte spanning wordt gehouden, het geheleingangscircuit afschermt.

guard terminal veiligheidsterminalDe derde terminal in een beveiligde ingang.

guard wire 1. beveiligingskabel; 2. vangdraadEen geaarde kabel of draad die een gebroken hoogspanningskabel opmoet vangen en aarden.

gutta percha guttapercha

219

Een harde rubberachtige organische isolerende stof met eendiëlektrische constante van 3,3 tot 4,9 en een diëlektrischesterkte van 203 tot 508 KV/inch.

H

h h1. Afkorting van het voorvoegsel hecto.2. Symbool voor de constante van Planck.3. Afkorting van uur (hour).

H H1. Symbool voor de magnetische veldsterkte.2. Afkorting van horizontaal.3. Symbool voor henry.4. Symbool voor harmonische.

hafnium hafniumEen metaalelement met atoomgetal 72 en atoomgewicht 178,5. Hafniumemitteert elektronen zeer gemakkelijk.

half-add halve optellingDe som van twee binaire bits waarin de overdracht van het extra bitniet plaats vindt. De resultaten van deze halve optelling zijn: 0 + 0 = 0; 0 + 1 = 1; 1 + 0 = 1; 1 + 1 = 0.

half-adder halve optellerEen opteller in digitale systemen die de twee binaire bits die bijelkaar moeten worden opgeteld verwerkt, maar niet in staat is eenoverdrachtssignaal (de 'carry') te creëren.

half-bridge halve brugEen brug-gelijkrichter die twee diodes in twee armen en weerstandenin de andere twee armen heeft.

half-cycle halve cyclusDe helft van een volledige wisselstroom-golf, dat wil zeggen een degolf over 180 graden.

half-duplex channel half-duplex kanaalEen communicatiekanaal in een half-duplex systeem.

half-duplex system half-duplex systeemEen systeem dat in de gegevenscommunicatie gegevens in beiderichtingen kan transporteren, maar dat dit niet gelijktijdig(simultaan) doet.

half wave 1. halve golf; 2. halve golflengteDe helft van een volledige golf, dat wil zeggen een volledigoplopend en afvallend deel van de golf in één richting. Degrafische voorstelling hiervan komt overeen met die van een halve

220

cyclus.

half-wave plate halve-golfplaatEen dun en doorschijnend stuk kwarts of mica dat precies de juistedikte heeft om een faseverschil van 180 graden tussen normale enabnormale lichtstralen die dat materiaal belichten, te veroorzaken.

half-wave rectifier 1. eenfasegelijkrichter; 2. enkelzijdigegelijkrichter; 3. halve-golfgelijkrichterEen gelijkrichter die een halve cyclus van de gelijkstroomuitvoervoor iedere halve cyclus van de aangelegde wisselspanning aflevert.Omdat de opeenvolgende halve cycli van de gelijkstroom 180 gradenvan elkaar zijn verwijderd, hebben ze dezelfde polariteit.

halide 1. haloïde; 2. halogeenzout; 3. halideEen halogeenverbinding. Voorbeelden hiervan zijn natriumjodide datals een flonkerend kristal wordt gebruikt, en ammoniumchloride(salmiak) dat als de elektrolyt in een droge cel dienst doet.

halide crystal haloïdekristalEen kristal dat uit een halogeenverbinding bestaat en dat kanworden gebruikt voor het ontdekken van radio-activiteit.

halogen halogeenEen groep van vijf zeer actieve niet-metaalelementen die dezelfdechemische eigenschappen hebben. Dit zijn: astaat, bromium, chloor,fluor, en jodium.

Hamming code Hamming-codeEen foutencorrigerende code die in digitale communicatiecircuitswordt toegepast. Richard Wesley Hamming is een Amerikaanse computerspecialist (geboren in 1915).

handshaking aansluitingsbevestiging1. Een bestuurde, periodieke uitwisseling van synchronisatiepulsen

tussen een digitale zendeenheid en ontvanger.2. Een foutencorrectiemethode in een digitaal communicatiesysteem.

De ontvanger detecteert niet-standaard en onwaarschijnlijkegegevensuitwisselingen en instrueert de zender deze te herhalenzodat ze een tweede maal kunnen worden gecontroleerd.

hard magnetic material sterk magnetische materialenMagnetische materialen of stoffen die een hoge retentie bezitten,dat wil zeggen dat ze de magnetisatie niet snel verliezen.

hardness hardheid1. De eigenschap van een materiaal of stof penetraties, vervormin-

gen en krassen te kunnen weerstaan.2. De penetratiemogelijkheid van röntgenstralen.

hard rubber hardrubber

221

Een harde vorm van gevulcaniseerd rubber dat in het verleden opuitgebreide schaal werd toegepast als isolatoren en vormgevendmateriaal voor elektronische hardware (schijven, knoppen, insteek-voetjes, contactbussen enzovoort). Het is vervangen door plastic.De diëlektrische constante en diëlektrische sterkte van hardrubberkomen overeen met dat van bakeliet.

hard vacuum hardvacuümEen bijna ideaal vacuüm, dat wil zeggen een medium dat in feitegeen atomen of sub-atomaire deeltjes bezit.

hardware 1. hardware; 2. apparatuur1. Elektronische circuitcomponenten en daarbij behorende fittingen

en andere aansluitmiddelen.2. Dat deel van een computersysteem dat de apparatuur omvat waarin

rekenkundige, logische en andere administratieve bewerkingenworden uitgevoerd.

hardware compatibility apparatuur-compatibiliteitVoorziet in de mogelijkheid om apparatuur van verschillende merkenzonder noemenswaardige ingrepen te koppelen.

hardware description language: HDL apparatuurbeschrijvingstaalSymbolische, grafische of gecombineerd symbolische en grafischevoorstelling van een (elektronisch) apparaat of schakeling.

hardware simulator hardwaresimulatorProgrammeerbare specifieke apparatuur die wordt toegepast om hetgedrag van een compleet ander elektronisch systeem of schakeling nate bootsen. Hardware simulatoren kunnen logische en foutsimulaties10 tot 100 maal sneller uitvoeren dan vergelijkbare simulatiepro-gramma's die op algemeen bruikbare computers of werkstations zijngeïmplementeerd.

hardwired vast bedraadEen circuit dat direct stroom via een compleet en gesloten pad kangeleiden.

hard-wired link bedrade koppelingTechniek bij systemen die door middel van een vaste verbinding (fy-sieke koppeling) met elkaar zijn verbonden.

harmonic: H harmonische1. Een component van een signaal in een complexe golf waarvan de

frequentie een veelvoud van de grondfrequentie is.2. Sinus- of cosinusvormige golf of trilling. Een harmonische bezit

slechts één bepaalde periode of frequentie.

harmonically related bands harmonische bandenDe frequentiebanden die in communicatiesystemen zodanig zijngerangschikt dat de frequenties in de ene band harmonischen van de

222

frequenties in een andere band zijn. Een voorbeeld van dergelijkebanden zijn de 4,1 tot 4,3 MHz band en de 8,2 tot 8,6 MHz band.

harmonic amplifier harmonische versterkerEen versterker die wordt gebruikt om de amplitude van zwakkeharmonischen te vergroten.

harmonic analysis harmonische analyse1. De evaluatie van de harmonische samenstelling van een complexe

golf.2. Fourieranalyse.

harmonic attenuation harmonische dempingDe verkleining van de amplitude van harmonische componenten in eencomplexe golf. Dit geschiedt met behulp van filters, specialeversterkers, of andere verwerkingstechnieken.

harmonic detector harmonische detectorEen detector die zodanig is afgestemd dat het op de harmonische vaneen signaal reageert.

harmonic distortion harmonische vervorming1. De generatie van harmonischen door het circuit of de eenheid

waardoor het signaal wordt verwerkt.2. De vervorming van het oorspronkelijke signaal dat een gevolg is

van de onder punt 1. genoemde oorzaak.3. De onevenredige reproductie van de harmonische componenten van

een signaal.

harmonic distribution harmonische verdelingEen verdeling die zich door het gehele spectrum manifesteert als deharmonischen van een bepaalde frequentie.

harmonic elimination harmonische eliminatieDe algehele verwijdering van één of meer harmonischen uit eencomplexe golf. Dit geschiedt met behulp van filters of anderebewerkingsmethodieken.

harmonic frequency harmonische frequentie1. Een frequentie in een complexe golf die een geheel veelvoud van

de grondfrequentie is.2. Een frequentie die een geheel veelvoud van een andere referen-

tiefrequentie is.

harmonic interference harmonische interferentieDe interferentie die door de harmonischen van radio- of testsigna-len wordt veroorzaakt.

harmonic mean harmonisch gemiddeldeEen gemiddelde waarde van de reciproquen van verschillendegrootheden. Het harmonisch gemiddelde van de reeks a,b,c,d....k is

223

n/(1/a + 1/b + 1/c + 1/d +.......+ 1/k). Hierin is n het aantaltermen van de reeks.

harmonic oscillator harmonische oscillator1. Een kristaloscillator die met behulp van een stemvork de

grondfrequentie bepaalt. De uitgang kan een oneven of evenharmonische van de deze frequentie zijn.

2. Een frequentievermenigvuldiger.3. Een niet-lineair circuit dat in een kalibrator wordt toegepast

om markeringen of merktekens op de gehele veelvouden van degrondfrequentie te genereren.

harmonic ratio harmonische verhouding1. De verhouding in een complexe golf tussen de energie van een

(hogere-orde) harmonische en de totale signaalenergie. Delaatste is de energie van de grondharmonische en alle andereharmonischen tezamen.

2. De verhouding in een complexe golf tussen de energie van een(hogere-orde) harmonische en de energie van de grondharmonische.

harmonic resonance harmonische resonantieDe resonantie van een antenne of een circuit die een geheelveelvoud van de aangelegde signaalresonantie is.

Hay bridge Hay-brugEen wisselstroombrug voor het meten van de inductantie en deverhouding tussen reactantie en resistentie van een inductor. Dezegrootheden worden uitgedrukt in termen van resistentie, frequentie,en een standaard capacitantie.

hazard gevaarEen gevaarlijk of mogelijk gevaarlijk circuit, eenheid, materiaal,methode, situatie, of systeem.

header 1. montage in voetje; 2. aanhef1. Een meestal glazen schijf of wafel waar doorheen één of meer

aansluitingen lopen die daarin volledig zijn opgesloten(verzegeld). Een dergelijke constructie kan, bijvoorbeeld,worden gebruikt als de onderkant van de ballon van een minia-tuurbuis, of als de terminal van een miniatuurspoel, -filter, ofgelijksoortig component.

2. Een gegevensverzameling die vóór andere verzamelingen wordtgeplaatst en deze identificeert. In de aanhef kunnen eventueelook besturingsgegevens, die betrekking hebben op de geïdentifi-ceerde gegevensverzamelingen, zijn opgenomen.

header capacitance capacitantie van een montage in voetjeDe capacitantie tussen de aansluitingen van een montage in voetje.

headphone 1. oorschelp; 2. oortelefoonEen omvormer (miniatuur luidspreker) die tegen het oor wordt

224

gedragen om (1) naar muziek te kunnen luisteren zonder anderendaarbij te storen, en (2) voor het volgen van directe uitzendingenof opgenomen materiaal zonder daarbij door anderen of omgevingsla-waai te worden gestoord.

headset koptelefoonEen eenheid die meestal uit twee oorschelpen, een hoofdband, en eenflexibel snoer bestaat.

hearing aid gehoorapparaatEen miniatuur AF-eenheid voor de versterking van geluid voor hendie hardhorend zijn. Een gehoorapparaat bestaat uit een microfoon,een versterker, en een reproductieorgaan (een oorschelp of been-geleidende omvormer).

hearing aid battery hoorbatterijEen kleine batterij die speciaal ontworpen is om in gehoorapparatente worden gebruikt. Een dergelijke batterij bestaat meestal uitlithium of een ander type materiaal dat een langere levensduur eneen lage stroomafvoer heeft.

heat 1. warmte; 2. hitteEen speciale vorm van energieoverdracht (door geleiding, convectie,of straling) tussen twee lichamen die verschillende temperaturenhebben. De hoeveelheid van dit type overgedragen energie wordtuitgedrukt in graden, BTU's, calorieën, joules, of kelvins.

heater current verwarmingsstroomDe stroom die door het verwarmingselement van een elektronenbuis ofeen thyristor vloeit.

heater power verwarmingsvermogenHet vermogen dat door het verwarmingselement van een elektronenbuisof een thyristor wordt verbruikt.

heater voltage verwarmingsspanningDe spanning in het verwarmingselement van een elektronenbuis of eenthyristor.

heat gradient warmtegradiëntHet temperatuurverschil tussen twee punten van een lichaam of eenoppervlak.

heat loss warmteverlies1. Het verlies aan warmte veroorzaakt door geleiding, convectie of

straling afkomstig van een warm of verhit lichaam.2. Vermogensverlies dat het gevolg is van het verwarmingseffect van

een elektrische stroom.

heat remover warmte-afvoereenheid1. Warmteput; warmte-opnemer; koellichaam; warmte-afvoerlichaam;

225

warmte-afleider; warmtegeleidingsklem.2. Een koelsysteem dat met gestuwde lucht of vloeistof werkt.

heat unit eenheid van warmte1. British thermal unit (BTU).2. Calorie.3. Kelvin.

heavy hydrogen zwaar waterEen isotoop van waterstof. De term is van toepassing op deuteriumen tritium.

heavy metal zwaar metaalEen metaal dat een specifieke aantrekkingskracht van 5,0 of meerheeft. Voorbeelden: ijzer (7,85 tot 7,88), lood (11,3), nikkel (8,6tot 8,9), kwik (13,6), platina (21,4).

hecto: h hectoEen voorvoegsel dat een honderdvoud (10

2) aangeeft.

hectometric wave hectometrische golfEen lange elektromagnetische golf (100 tot 1000 meters of 300 KHztot 3 MHz).

hectowatt: hW hectowattEen eenheid van vermogen die gelijk is aan 100 watt.

helical line schroeflijnDe spiraallijn of schroefwinding in een oscillator met eenachterwaarts gerichte golf of in een lopende-golfbuis.

helium heliumEen gaselement met atoomgetal 2 en atoomgewicht 4,003.

helium group heliumgroepDe zes edele gassen in groep 0 van de tabel van het periodiekestelsel. Dit zijn argon, helium, krypton, neon, xenon, en radon.

helix 1. schroefwinding; 2. spiraallijn1. Een spoel met een eenlaagswikkeling.2. Datgene dat spiraalvormig is.3. De spiraal-transmissielijn in een oscillator met een achter-

waarts gerichte golf of in een lopende-golfbuis.

henry: H henryDe eenheid van inductantie. Dit is de inductantie in een geslotencircuit waarin 1 volt wordt gegenereerd door een stroom die opuniforme wijze met 1 ampère per seconde verandert. De eenheid isgenoemd naar Joseph Henry (1799 - 1878), een Amerikaans natuurkun-dige.

226

heptode heptodeEen buis met zeven elementen: anode, kathode, primaire stuurelek-trode, en vier hulpelementen (dit zijn meestal roosters).

hermaphroditic plug hermaphroditische stekkerEen stekker die de tanden van een stekker en de verzonken (insprin-gende) contacten van een contrastekker heeft.

hertz: hz hertzDe eenheid van frequentie van periodieke verschijnselen zoalswisselstromen of pulserende stromen. 1 hertz is gelijk aan 1 cyclusper seconde. De eenheid is genoemd naar de Duitse natuurkundigeHeinrich Rudolf Hertz (1857 - 1894).

Hertz vector Hertz-vectorEen enkelvoudige vector die het elektromagnetische veld met demagnetische en de elektrische componenten van een radiogolfspecificeert.

heterodyne 1. heterodyne; 2. zwevingstoestel1a. Eén specifiek wisselstroomsignaal met een ander laten trillen

(zweven) om daarmee signalen met zwevingsfrequenties teproduceren.

1b. Fluitende zwevingstoon.2. Een toestel waarmee radiosignalen worden gecombineerd. Het doel

hiervan is een gesommeerd of gedifferentieerd signaal teproduceren dat verder kan worden bewerkt of verwerkt.

heterodyne detector heterodyne detector1. Een detector dat een radiosignaal hoorbaar maakt door het met

het RF-signaal van een lokale oscillator te laten zweven.2. Een superheterodyne circuit.3. Een combinatie van een lineaire detector en een lokale RF-

oscillator die wordt gebruikt om de frequentie van testsignalente detecteren en te meten.

heterodyne frequency heterodyne frequentieDe frequentie van de zwevingstoon die wordt verkregen door eensignaal met een ander te laten zweven.

heterodyne oscillator heterodyne oscillatorEen signaalgenerator waarvan de uitvoer het zwevingsproduct van deuitgangen van twee interne oscillatoren is. De uitgangsfrequentiekan de som of het verschil van de beide oscillatiefrequenties zijn.Dit wordt bepaald door het filteren of afstemmen van de uitvoer.

heterodyne repeater heterodyne herhalingsorgaanEen herhalingsorgaan waarin de ontvangen signalen in een anderefrequentie worden omgezet alvorens ze over te dragen. De meesteherhalingsorganen zijn van dit type.

227

heterogeneous heterogeenEen groep objecten of eenheden die verschillende eigenschappenhebben.

heterolysis heterolyseHydrolyse van een verbinding in twee tegengesteld geladen ionen.

hexode hexodeEen buis met zes elementen: anode, kathode, primaire stuurelektro-de, en drie hulpelektroden.

high hoog1. Iets dat bovengronds is geplaatst en een bepaalde spanning of

potentie heeft.2. De aan-, waar-, of 1-toestand van een logische eenheid.3. Betrekking hebbende op het bovenste, grootste of hoogste deel

van een bepaald bereik.4. Gekenmerkt door een groter dan normale responsie of prestatie.

high band hoge band1. De hogere of hoogste frequentieband die in communicaties,

testen, of verwerkingen in situaties wordt gebruikt waarinmeerdere banden aanwezig of bruikbaar zijn.

2 De VHF-televisiekanalen 7 tot en met 13.3. Het bereik van de communicatiefrequenties van ongeveer 144 MHz

tot ongeveer 170 MHz. Het bereik van de lage band ligt tussenongeveer 30 tot ongeveer 70 MHz.

high-energy particle deeltje met hoge energieEen subatomair deeltje dat in een versneller een zeer grotesnelheid heeft gekregen.

high fidelity: hifi natuurgetrouwDe term heeft betrekking op een audio-frequentiesysteem datgeluiden zeer natuurgetrouw weergeeft. Dit wordt onder anderegekenmerkt door zeer geringe vervormingen van de signalen en eenzeer brede frequentieresponsie.

high frequency 1. hoge frequentie; 2. hoogfrequentDe term heeft betrekking op frequenties in de 3 tot 30 MHz band(golflengten van 10 tot 100 meter).

high frequency bias hoogfrequentbiasEen hoogfrequent sinusvormig signaal in een bandopname-apparaat datop het op te nemen signaal wordt gesuperponeerd. Dit verbetert delineariteit en het dynamische bereik.

high-level input current hoog-niveau ingangsstroomEen test die wordt gebruikt om de inter-transistor lekkage in eengeïntegreerd circuit met meervoudige emitteringangen te controle-ren.

228

high-level modulation hoog-niveau modulatieDe introductie van het geluid in de laatste trap van de RF-verster-king in een AM-zender. Dit wordt gedaan om een 100% modulatie vanhet uitsturingssignaal (full-power signal) te verkrijgen.

high-level output current hoog-niveau uitgangsstroomEen test die wordt gebruikt om de aandrijfmogelijkheid van deuitgang van een geïntegreerd circuit en de fanout daarvan tecontroleren.

high-pass filter hoogdoorlaatfilterEen golffilter dat (met slechts een geringe demping) frequentiesboven een kritische (afkap)frequentie doorlaat en frequenties diedaaronder liggen, blokkeert. Dergelijke filters kunnen LC-filters,RC-filters, of combinaties van deze twee zijn.

high-pass filter method hoogdoorlaat-filtermethodeEen methode waarmee de volledige harmonische vervorming (uitgedruktin percentages) kan worden gemeten. Dit geschiedt met behulp vaneen hoogdoorlaatfilter waarin de harmonischen van de grondharmoni-sche worden gescheiden en de uitgangsspanning van het filter wordtgemeten. Deze wordt met de ingangsspanning vergeleken.

high-performance groot prestatievermogenBetrekking hebbende op apparaten die zijn ontwikkeld om continu inbedrijf te zijn en die een maximale betrouwbaarheid dienen tehebben.

high Q hoge QVoor een component of een circuit betekent deze term een grotewaarde van de verhouding X/R (reactantie en resistentie). Dit iseen relatieve term aangezien een specifieke numerieke waarde van Qals groot wordt beschouwd in de ene situatie en laag kan zijn inandere omstandigheden.

high-speed flip-flop zeer snelle flip-flopEen flip-flop die een zeer korte inschakel- en uitschakeltijdheeft.

high-speed oscilloscope zeer snelle oscilloscoopEen oscilloscoop met een uitstekende hoogfrequentresponsie. Dezeoscilloscoop is daarom bijzonder geschikt om zeer snelle pulsengetrouw weer te geven.

high-speed relay zeer snel relaisEen relais met een korte maaktijd of afbreektijd.

high-vacuum tube hoogvacuümbuisEen elektronenbuis waarvan de behuizing praktisch geheel luchtledigis gemaakt en waarin opgesloten gassen uit de interne elektrodenzijn verdreven en door betere stoffen zijn geabsorbeerd.

229

high voltage hoogspanning1. Een spanning die aanzienlijk hoger is dan die welke gewoonlijk

in een bepaalde applicatie wordt gebruikt. De term heeft eenvergelijkende betekenis aangezien een paar honderd volt hoog ineen bepaalde situatie kan zijn en laag in een andere.

2. De spanning in een kathodestraalbuis die de elektronen van deelektronenstraal versnelt.

3. De beeldscherm-anodespanning in een TV-toestel.

hit trefferHet toevallig samenvallen van twee pulsen.

hold (to) (vast)houden1. Gegevens in een opslagorgaan of geheugen bewaren nadat deze in

een andere locatie of andere eenheid gedupliceerd zijn geworden.2. Een momentane stopzetting van een bewerking, verwerking, of

proces.3. Een besturingsorgaan in een TV-toestel dat de verticale of

horizontale synchronisatie stabiliseert.

hold current houdstroomDe minimale stroom die een normaal geopend relais zal sluiten ofeen gesloten relais kan openen.

hold electrode houdelektrodeDe elektrode in een kwikschakelaar die voortdurend contact met hetkwik maakt.

holding anode houdanodeDe hulpelektrode in een kwikbooggelijkrichter.

holding circuit houdcircuitEen aparte schakelaar in een elektromechanisch relais die, indienze wordt bekrachtigd, het relais geactiveerd houdt.

hold mode houdtoestandEen conditie waarin de uitgangstoestand van een digitaal logischcircuit ongewijzigd blijft indien de ingangssignalen wordenweggenomen.

hold time houdtijd1. De tijd waarin een las zich bij het solderen van weerstanden kan

verharden.2. De tijd waarin in digitale communicaties een signaal bij een

bepaalde invoer in stand wordt gehouden nadat de toestand bijeen andere gespecificeerde invoer gewijzigd is.

hole gat1. De ruimte die in het atoom van een halfgeleider is ontstaan als

gevolg van het verlies van een elektron. Indien een elektronverloren raakt, en daarmee dus ook de negatieve lading, laat dit

230

een gat achter dat een gelijkwaardige positieve lading represen-teert en dat, net als dit het geval is bij een elektron, zichkan verplaatsen en zich daarmee als een stroomdrager gedraagt.

2. Het gat in een chassis of paneel waar doorheen draden kunnenworden geleid of waarin of waarop componenten kunnen wordenbevestigd.

hole conduction gatengeleidingDe elektrische geleiding in halfgeleidermateriaal.

hole current gatenstroomDe stroom van zich schijnbaar verplaatsende gaten in halfgeleider-materiaal.

hole-electron pair gat-elektronpaarEen gat en een daarbij behorend elektron in een halfgeleider. Elkelektron heeft in de geleidingsband een tegenhanger in de valentie-band, dit is dus een lege plaats (gat) die door de verplaatsing ofde beweging van een elektron naar de geleidingsband is achtergela-ten.

holmium holmiumEen metaalelement uit de groep van de zeldzame aarden. Het elementheeft een atoomgetal van 67 en een atoomgewicht van 164,94. Holmiumvormt sterk magnetische verbindingen.

hologram hologramDe weergave van een golffront dat met behulp van de holografie totstand is gekomen. Door de frequentie van het licht, dat door eenhologram wordt uitgestraald, te veranderen, kunnen verschillendeaanzichten en vergrotingen van het beeld worden verkregen.

holography holografieEen methode waarmee een golffront van een object dat door eenlaserstraal is belicht, kan worden geproduceerd. Het resultaat iseen interferentiepatroon dat, indien het opnieuw wordt belicht, eenbeeld vertoont dat verbluffend veel op een drie-dimensionaal beeldlijkt.

homogeneous homogeen1. Een uniforme structuur bezittend; gelijksoortig en/of gelijk-

waardig op alle punten.2. Uit verschillende identieke elementen opgebouwd.

homogeneous field homogeen veldEen veld waarin de krachtlijnen in een vlak door één bepaald puntgaan.

homolysis homolyseDe decompositie van een verbinding in een paar neutrale atomen ofradicalen.

231

homomorphism homoformismeDe aanwezigheid van een één-op-één relatie tussen de elementen vantwee verzamelingen.

horizontal amplification horizontale versterkingEen versterking die door het horizontale kanaal van een eenheidwordt verzorgd zoals dat het geval is in een oscilloscoop, eenelektrocardiograaf, of TV-ontvanger.

horizontal amplifier horizontale versterkerEen circuit of een eenheid die de horizontale versterking verzorgd.

horizontal deflection coils horizontale afbuigspoelenDe spoelen in een afbuigkoppel die er voor zorgen dat het elektro-magnetische veld de elektronenstraal in een buis van een magnetischafgebogen oscilloscoop of TV-buis horizontaal afbuigt.

horizontal deflection plates horizontale afbuigplatenEen stel platen in de buis van een oscilloscoop (en sommige oudereTV-buizen) die de horizontale afbuiging verzorgen.

horizontal frequency horizontale frequentieDe horizontale aftast- of scanfrequentie in televisiecircuits. Ditis de frequentie waarmee de horizontale lijnen worden geschreven.

horizontal gain horizontale versterkingDe algehele versterking bij een gespecificeerde frequentie van hethorizontale kanaal van een oscilloscoop of grafisch weergave-apparaat.

horizontal polarization horizontale polarisatieDe oriëntatie van de elektromagnetische golven waarvan het elektro-statische component horizontaal is.

horizontal scanning lijnaftasting1. De laterale zwaaibeweging van een elektronenstraal in een

kathodestraalbuis.2. Het bemonsteren van de waarden langs de X-as in een zich

herhalende of niet-repeterende zwaaibeweging of verplaatsinglangs die as.

horizontal sweep lijnafbuiging1. De afbuiging van een stip in een kathodestraalbuis. De stip

beweegt als het ware heen en terug over het scherm.2. Het circuit dat de lijnaftasting verzorgt.

horizontal sweep frequency lijnafbuigfrequentieDe frequentie waarmee de lijnafbuiging plaats vindt. Zie ookhorizontale frequentie (horizontal frequency).

hot 1. heet; 2. warm

232

a. Verhit.b. Elektrisch functionerend.c. Bovengronds; niet geaard.

hot carrier hete ladingdragerEen stroomdrager (elektron of gat) in een halfgeleider waarvan deenergie groter is dan die van de meeste dragers die men over hetalgemeen in hetzelfde materiaal tegenkomt.

hot cathode heetkathodeEen kathode in een elektronenbuis die direct of indirect wordtverhit.

hot junction hete junctieDe verhitte junctie in een thermokoppelkring met twee juncties.

hot plate verwarmingsplaatEen metalen eenheid die meestal met behulp van elektriciteit wordtverhit en doorgaans wordt gebruikt voor het uitvoeren van bepaaldeexperimenten.

hot resistance hete weerstandDe weerstand van een component gedurende de werking van deweerstand, dat wil zeggen nadat de weerstand door de omgevingstem-peratuur of door de interne vermogensdissipatie een hogeretemperatuur heeft verkregen.

hot spot 1. hete plek; 2. kritieke plek1. Een gebied in een circuit of een component waarvan de tempera-

tuur hoger is dan die van de onmiddellijke omgeving, bijvoor-beeld een gloeiende plek op de plaat van een vacuümbuis.

2. Een geografische locatie waarin de ontvangst van communicatie-signalen aanzienlijk beter is dan in de andere nabijgelegenplaatsen of waarin het verzonden signaal sterker lijkt te zijndan de signalen die vanuit dichtbij gelegen plaatsen wordenverstuurd.

hue control kleurtoonregelingDe regeling van de tint in een TV-ontvangsttoestel. Met dekleurtoonregeling kan de golflengte van de kleuren worden afge-steld. Dit heeft geen invloed op de helderheid van het beeld.

hum (ge)brom1. Een geluid met een lage toonhoogte.2. Het niet hoorbare effect van het zoemen voor zover het interfe-

renties betreft, zoals de verplaatsingen van de horizontalebalken op een televisiescherm.

hum field bromveldHet magnetische veld rondom een geleider dat de oorzaak van eenwisselstroom met een bromfrequentie is.

233

hum interference brominterferentieElektrische interferentie die van een bromveld afkomstig is.

hum modulation brommodulatieDe modulatie die door brominterferentie wordt veroorzaakt.

hybrid hybrideDe beschrijving van een eenheid die een nevenproduct of bijproductvan andere eenheden is, of een eenheid die ongelijksoortigetechnologieën bevat.

hybrid active circuit hybridisch actief circuitEen actief circuit (versterker, oscillator, schakelaar) dat eencombinatie van twee niet gelijksoortige actieve eenheden bevat,zoals een transistor en een buis.

hybrid coil hybride spoelEen specifiek soort brugtransformator die in de draadtelefoniewordt gebruikt en waarmee zelf-oscillaties in een doorgeefver-sterker die in twee richtingen functioneert, kan worden voorkomen.

hybrid computer hybride computerEen computersysteem waarin zowel analoge als digitale techniekenzijn verwerkt.

hybrid electromagnetic wave hybridische elektromagnetische golfEen elektromagnetische golf waarvan de vectoren van de elektrischeen magnetische velden beide in de richting van de voortplanting vande golven wijzen.

hybrid integrated circuit: HIC hybridische geïntegreerde schake-lingEen geïntegreerde schakeling die zowel geïntegreerde technieken alsdiscrete miniatuurcomponenten bevat, dat wil zeggen waarin zowel demonolitische als de dunne-filmtechnieken zijn gecombineerd.

hybrid junction hybride junctieEen eenheid met vier terminals zoals een weerstandskring, eenspeciale transformator, of een golfpijpmontage waarin een signaaldat op één paar terminals wordt aangelegd zich splitst en slechtsop één van de twee aangrenzende terminals verschijnt.

hybrid microcircuit hybridisch microcircuitEen microcircuit dat gediffundeerde of dunne-film elementen, dieverbonden zijn met afzonderlijke chip-elementen, bevat.

hydroacoustic hydro-akoestischDe term heeft betrekking op het geluid dat vloeistoffen maken dieonder druk zijn gaan stromen.

hydroelectric hydro-elektrisch

234

De term verwijst naar de opwekking van elektriciteit met behulp vanwaterkracht.

hydrogen waterstofEen gaselement met atoomgetal 1 en atoomgewicht 1,008. Waterstofwordt zeer veel toegepast bij de processen die worden gebruikt voorde productie van het materiaal voor halfgeleiders en komt verder inde behuizingen van bepaalde thyratrons voor.

hydrogen atom waterstofatoomEen enkelvoudig atoom van het waterstof element. Het is een uitersteenvoudig atoom met 1 elektron en 1 proton.

hydrolysis hydrolyseHet proces waarin chemische stoffen in een wateroplossing geïoni-seerd worden en elektrolyten produceren.

hygristor hygroweerstandEen weerstand waarvan de resistentie van de vochtigheid afhangt.Een veel toegepaste applicatie is die waarin de relatieve vochtig-heid van de lucht wordt gemeten.

hygrostat hygrostaatEen relais of schakeleenheid die gevoelig is voor de vochtigheid.

hysteresis hysteresis1. De eigenschap van een magnetische stof te verzadigen en een deel

van dat magnetisme vast te houden, zelfs nadat een magnetischveld veroorzaakt door een wisselstroom van polariteit isveranderd. Dit heeft tot gevolg dat de magnetisatie naijlt tenopzichte van de magnetiserende kracht.

2. Een soortgelijke elektrostatische werking in een ferro-elek-trische en diëlektrische stof.

3. Een conditie waarmee een variabele grootheid met een snelheidafneemt die verschillend is van de snelheid waarmee diegrootheid toeneemt. De grafiek hiervan toont een kromme met tweelijnen. Defecte halfgeleiderdioden vertonen soms een dergelijkedubbele lus.

hysteresis coefficient hysteresiscoëfficiëntDe energie (uitgedrukt in ergs) die gedurende 1 magnetisatiecyclusin een monster van 1 cm

3 ijzer dissipeert.

hysteresis constant hysteresisconstanteHet hysteresisverlies per magnetisatiecyclus van een ferromagne-tisch stof en uitgedrukt in ergs per kubieke centimeter van diestof.

hysteresis curve hysteresiskrommeEen kromme waarin het gedrag van de hysteresis is weergegeven.

235

hysteresis error hysteresisfoutHet verschil in de aanwijzing van een meter tussen de toenemende enafnemende stroom. Dit effect wordt door de hysteresis in de ijzerendelen van de meter veroorzaakt.

hysteresis loss hysteresisverliesVermogensverlies dat door de hysteresis in een magnetische stof(zoals ijzer) wordt veroorzaakt indien het aan een wisselendmagnetisch veld wordt blootgesteld. Het verlies kenmerkt zich doorde ontwikkeling van warmte.

I

i i1. Symbool voor �-1.2. Symbool voor een eenheidsvector die evenwijdig is met de X-as.3. Symbool voor invallende lichtstraal.4. Symbool voor momentane stroom.

I I1. Symbool voor stroom.2. Symbool voor intrinsieke halfgeleider.

IC tester IC testerEen instrument waarmee de werking van een geïntegreerde schakelingkan worden getest.

ideal capacitor ideale condensatorEen condensator die geen diëlektrisch verlies heeft en eenconstante waarde van de capacitantie bij alle wisselstroomfrequen-ties bezit.

ideal component ideaal componentEen theoretisch component waarvan wordt aangenomen dat dit geenexterne eigenschappen bezit. Men spreekt in dat geval van eenzuivere inductantie, capacitantie, of resistentie.

ideal inductor ideale inductorEen inductor die geen verlies heeft en een constante waarde bijalle wisselstroomfrequenties bezit.

identity element equivalentie-elementEen logisch element dat bij de ontvangst van twee ingangssignaleneen uitgangssignaal aflevert dat alleen dan 1 is, indien deingangssignalen hetzelfde binaire niveau of dezelfde binairetoestand hebben. Ze dienen dus beide 0 of 1 te zijn.

idle time leeglooptijdDe periode gedurende welke apparatuur niet wordt gebruikt. Ditondanks het feit dat de apparatuur in goede operationele staatverkeert.

236

idling current ruststroomDe stroom die in een eenheid gedurende een standby-periode vloeit.De ruststroom is het tegenovergestelde van de operationele stroomof arbeidsstroom.

idling frequency rustfrequentieHet verschil in een parametrische versterker tussen de signaalfre-quentie en de pompfrequentie.

idling power rustvermogenHet vermogen dat een apparaat dat buiten bedrijf is, van devoedingsbron ontvangt.

idling voltage rustspanningDe spanning die een niet werkende eenheid nodig heeft, of die ineen dergelijke eenheid wordt gemeten. Dit is het tegenovergesteldevan de werkspanning.

igniter electrode ontsteker-elektrodeEen elektrode in een ignitron (gasontladingsbuis) die contact maaktmet de kwikpoelkathode; het realiseert de geleiding in elke cyclusop de juiste momenten.

ignitron 1. gasontladingsbuis; 2. ignitronEen gelijkrichtbuis voorzien van een kom met kwik waarin eenhulpelektrode (de ontsteker) contact maakt met de kwikpoelkathode.Ionisatie in de buis wordt door een kleine stroom die tussen deontsteker en de kom met kwik begint te vloeien, geïnitieerd. Ditveroorzaakt een kleine vonk die zich snel tussen de anode en dekathode uitbreidt.

illuminance verlichtingssterkteDe lichtflux die op een gebied ter grootte van een oppervlakte-eenheid valt. Dit wordt uitgedrukt in lux (lumen per vierkantemeter).

illumination verlichting1. Licht2. De toestand waarin iets verkeert indien het verlicht wordt.

image 1. afbeelding; 2. beeld; 3. plaatjea. Een ongewenst signaal in een superheterodyne circuit dat aan het

gewenste signaal is gerelateerd.b. Een weergave op het beeldscherm van een TV-toestel.c. Een patroon op het scherm van een oscilloscoop.d. Een duplicaat van een geheugengebied dat zich in een ander deel

van het geheugen van een computer of zich op een ander opslagme-dium bevindt.

image converter beeldconverter

237

1. Een eenheid die een onzichtbaar beeld omzet in een zichtbaarbeeld. Een voorbeeld van een dergelijke eenheid is de snooper-scoop die infrarood licht omzet in zichtbaar licht.

2. Een buis die als een beeldconverter werkt.

image interference beeldinterferentieEen soort interferentie die optreedt bij superheterodyne circuitsen die het gevolg is van het feit dat het beeld dezelfde frequentieheeft als de frequentie van een gewenst signaal. Zie ook afbeelding(image) punt 1.

image potential beeldpotentiaalDe spanningsenergie van een geladen deeltje dat zich op een gegevenafstand van een metalen oppervlak bevindt. Dat oppervlak werkt opdezelfde wijze als een spiegel zodat een gereflecteerd beeld vanhet object, dat een even grote lading maar een tegenovergesteldedichtheid heeft, aan de andere zijde van het oppervlak wordtgevormd.

imaginary component imaginair componentHet imaginaire deel van een complex getal.

imaginary number imaginair getalDe vierkantswortel van een negatief getal, of elke uitdrukking diedeze wortel bevat, zoals 8�-7.

immitance immitantieEen samentrekking van delen van de woorden 'impedantie' en'admittantie'. Een voorbeeld van het gebruik van dit acroniem iseen negatief immitantiecircuit.

impedance impedantieDe algehele oppositie die een wisselstroom in een circuit of eeneenheid ondervindt. Deze wordt voorgesteld door het symbool Z. Deimpedantie is de vectorsom van de resistentie (R) en de reactantie(X): Z = �(R

2 + X

2).

impedance arm impedantiearmDe tak van het netwerk dat één of meer impedanties bevat. Dit tenopzichte van een arm die slechts een resistentie of (hoofdzakelijk)een reactantie bezit.

impedance bridge impedantiebrug1. Een wisselstroombrug die wordt gebruikt om de resistentie,

inductantie, capacitantie, en weerstand biedende componenten diemet inductoren en condensatoren zijn geassocieerd, te meten.

2. Een uit een halve brug bestaande wisselstroomkring waarin eenonbekende impedantie wordt vergeleken met een bekende resisten-tie.

3. Het circuit van een RF-brug waarvan een element de impedantiedirect in ohms afleest.

238

impedance drop impedantievalDe complexe som van de val van de resistentie en de reactantie ineen wisselstroomkring.

impedance ground aardimpedantieEen aardverbinding waarin de impedantie van de werkfrequentie dooreen netwerk van weerstanden, condensatoren, en/of inductoren wordtbepaald.

impedance ratio impedantieverhoudingHet quotiënt van twee impedanties die op een bepaalde manier en ineen gegeven situatie een onderlinge relatie bezitten.

impedance transformer impedantieomvormer1. Een omvormer of transformator die een impedantie in een andere

waarde omzet.2. Een kathodevolger, emittervolger, of bronvolger die hoofdzake-

lijk wordt gebruikt om een hoge impedantie op een lagere af testemmen.

3. Een kortgesloten deel van een transmissielijn die wordt gebruiktom impedanties om te zetten in radiofrequenties of om impedan-ties en radiofrequenties op elkaar af te stemmen.

implosion implosieDe implosie (naar binnen gerichte ontploffing) van een luchtledigeomhulling of behuizing zoals die van een elektronenbuis. Het is hettegenovergestelde van een explosie, een naar buiten gerichteontploffing.

impressed voltage aangelegde spanningDe spanning die op een circuit of eenheid wordt aangelegd ofdaaraan wordt opgelegd.

impulse excitation stootopwekkingEen tankcircuit met één enkele puls aandrijven en het daarna met deeigen frequentie laten oscilleren totdat een andere puls arriveert.

impulse frequency impulsfrequentieHet aantal pulsperioden per seconde dat in een digitale telefoonovereenkomt met een ingetoetst (gedraaid) nummer en door depulsveren wordt gegenereerd.

impulse noise impulsruisElektrische ruis die het gevolg is van pulsen met een korte duurzoals die welke door automobielontstekingen worden veroorzaakt.

impulse ratio impulsverhoudingDe verhouding Ep/Es, waarin Ep de doorslagspanning (of vonkbrugspan-ning) is die door een impuls wordt veroorzaakt en Es de daarmeeovereenkomende spanning in de piek van de cyclus van de vermogens-frequentie.

239

impurity verontreinigingEen stof die aan een intrinsieke halfgeleider wordt toegevoegd endaarmee de elektrische eigenschappen van die halfgeleider doetveranderen.

impurity atom doteringsatoomIn verwerkt halfgeleidermateriaal is dit een atoom van eendoteringsstof die òf eigenschappen van het n-type òf van het p-typeaan de intrinsieke halfgeleider toevoegt.

impurity ion doteringsionEen ion in een kristal dat zich in de ruimte tussen twee atomenbevindt, of dat de plaats van een atoom inneemt.

impurity material doteringsstofEen stof die in een halfgeleidermateriaal wordt geïntroduceerd methet doel de intrinsieke elektrische eigenschappen van die halfge-leider te veranderen.

incident power inherent vermogenHet vermogen dat in een transmissielijn het einde van die lijnbereikt.

incident ray invallende straalDe straal die het oppervlak van een reflecterend, brekend, ofabsorberend lichaam raakt.

incident wave inherente golf1. Een golf die naar de ionosfeer wordt gepropageerd.2. Een golf die een verandering (bijvoorbeeld in dichtheid) in een

propagatiemedium of het overgangspunt tussen media ontmoet.

in-circuit tester: ICT in-circuit testerEen instrument waarmee componenten in een circuit kunnen wordengecontroleerd zonder dat men deze uit het circuit behoeft teverwijderen of de verbindingen in het circuit dient te verbreken.

incoherent light incoherent lichtElektromagnetische straling in het zichtbare spectrum waarin degolven niet met elkaar in fase zijn en mogelijk meer dan ééngolflengte hebben.

incoming inspection ingangscontroleDe inspectie van apparatuur en materialen op de plaats waar of hetmoment waarop ze in de fabriek (of laboratorium) worden ontvangen.

increment 1. verhoging; 2. incrementa. Het verschil tussen twee opeenvolgende waarden van een variabe-

le.b. Een geringe waardeverandering.c. Een grootheid die bij een andere grootheid moet worden opgeteld.

240

d. Het verschil van de waarden die twee opeenvolgende streepjes opde schaal van een meter aangeven of representeren.

index index1. Een referentielijn, of -punt zoals de index van een bestand.2. Een exponent in een wiskundige uitdrukking.3. De verhouding van twee grootheden zoals de brekingsindex.4. Een tabel met verwijzingen in het geheugen van een computer. Een

dergelijke index kan worden aangeroepen of er kan naar wordenverwezen om de adressen van andere gegevensitems te kunnenvinden.

5. Een nummer dat wordt gebruikt om een bepaald item in een rij ofmatrix met items te kunnen vinden.

indicator indicator1. Meter.2. Monitor.3. Waarschuwingsinrichting.4. Een eenheid die onder bepaalde omstandigheden een waarde krijgt

zoals de foutaanduiding in een computer bij een deling door nul.

indirect coupling indirecte koppelingEen capacitieve en inductieve koppeling. Dit in tegenstelling toteen directe koppeling.

indirect ground indirecte aardeEen niet bedoelde aardverbinding of een aardverbinding die totstand komt door een niet rechtstreeks gecreëerd pad.

indirect wave indirecte golf1. Een golf die bij communicaties in een ontvangststation aankomt

nadat het een bepaalde weg met reflecties, brekingen, of beideheeft afgelegd.

2. Een golf die vanaf een bepaald object, zoals de maan of destaart van een komeet, is of wordt gereflecteerd.

3. Een golf die via een satelliet wordt ontvangen, maar oorspronke-lijk van een andere plaats op aarde afkomstig is.

induced geïnduceerdIets dat onder invloed van een magnetisch of elektrisch veld totstand is gekomen.

induced charge geïnduceerde ladingEen elektrische lading die in een bepaald lichaam door eenelektrisch veld dat een andere lading omgeeft, is of wordt gegene-reerd.

induced current geïnduceerde stroomEen wisselstroom die in een bepaald circuit wordt opgewekt door hetwisselende magnetische veld van een ander circuit.

241

induced voltage geïnduceerde spanningEen wisselspanning die over een circuit (meer in het bijzonder eenspoel) wordt aangelegd door een wisselend magnetisch veld van eenander circuit.

inductance inductantieDe inertiale eigenschap (traagheid) in een geleider, eenheid, ofcircuit, die wordt veroorzaakt door een geïnduceerde tegengesteldespanning en de doorgang van de stroom tegenwerkt indien eenspanning wordt aangelegd. Het werkt een verandering in de stroom,die reeds tot stand was gebracht of gekomen, tegen.

inductance-capacitance: LC inductantie-capacitantie1. De term heeft betrekking op een circuit, een combinatie van

inductantie en capacitantie (zoals een LC-filter), een parallelresonerend circuit, of een in serie resonerend circuit.

2. Betrekking hebbende op een eenheid die wordt gebruikt voor hetmeten van inductantie en capacitantie zoals een LC-brug of eenLC-meter.

inductance-capacitance-resistance: LCR inductantie-capacitantie-resistentie1. Betrekking hebbende op een circuit, of een combinatie van

inductantie, capacitantie en resistentie.2. Verwijzende naar een eenheid die kan worden gebruikt voor het

meten van inductantie, capacitantie, en resistentie zoals eenLCR-brug of een LCR-meter.

induction inductie1. De mogelijkheid die een wisselstroom, een pulserende stroom of

een op andere wijze veranderende stroom in een circuit heeft omeen stroom in een nabijgelegen circuit te genereren. De circuitsbehoeven niet fysiek met elkaar verbonden te zijn, maar dienenmet behulp van de magnetische krachtlijnen elkaar te kunnenbeïnvloeden.

2. Het verschijnsel waarin een lichaam elektrisch geladen wordtdoor het veld van een nabijgelegen geladen lichaam.

3. Het verschijnsel dat in een spoel een elektrische spanning kanworden gegenereerd. Deze spanning is gelijk aan het product vanhet aantal windingen, het oppervlak van de spoel dat loodrechtop de spoel staat en de verandering per seconde van de flux.

4. Denkvoortgang of kennisafleiding van het bijzondere naar hetconcrete of wel van het minder algemene naar het algemene.

induction coil inductiespoelEen speciale hoogspanning-optransformator die een open kern en eenvibrator-onderbreker met de primaire wikkeling heeft. Deze laatstedraagt gelijkstroom van een batterij of accu over. De stroom wordtin korte pulsen door de onderbreker opgesplitst, waarbij een hogewisselspanning in de secundaire wikkeling wordt gegenereerd.

242

induction welding inductielassenEen lasproces waarin de verwarmingsstroom, die in of door hetwerkstuk vloeit, door een elektromagnetisch veld wordt geïnduceerd.

inductive capacitor inductieve condensatorEen gewikkelde condensator waarin de inductantie van de rol wordtgeregeld. Een dergelijke condensator is nuttig in compacte filtersen in een omleiding met een enkelvoudige frequentie waarbij deinductie- en weerstandscomponenten door de condensator wordengeleverd.

inductive circuit inductief circuit1. Een circuit waarin de inductantie domineert.2. Een (theoretisch) circuit dat slechts een inductantie bevat.

inductive coupling inductieve koppelingDe overdracht van energie tussen twee inductoren (of inductieveeenheden) door een gekoppeld elektromagnetisch veld.

inductive element inductief elementElement dat een inductiespanning op kan wekken (bijvoorbeeld eenspoel).

inductive logic inductieve logicaEen vorm van logica waarin wordt aangetoond dat een bepaaldeconclusie in bepaalde omstandigheden waarschijnlijk of aannemelijkis.

inductive transducer inductieve omvormerEen omvormer waarin een waargenomen verschijnsel een verandering inde inductantie veroorzaakt. Deze zorgt op haar beurt voor eenproportionele verandering van de uitgangsstroom, uitgangsspanning,uitgangsfrequentie enzovoort.

ineffective time niet-effectieve tijdDe periode waarin een normaal functionerende eenheid niet effectiefwordt gebruikt in verband met leegloop, vertragingen van de aanvoervan gegevens of producten, of andere externe omstandigheden.

inert gas edelgasEen gas dat niet onmiddellijk met andere elementen chemischreageert. Edelgassen zijn argon, helium, krypton, neon en xenon.Dergelijke gassen worden meestal in hermetisch afgesloten eenhedengebruikt om een mogelijke corrosie te vertragen.

inertia in electric circuit traagheid in een elektrisch circuitDe situatie waarin een circuit inductantie bezit, en waarin eenstroom naijlt ten opzichte van een aangelegde spanning. De laatstevorm van traagheid is analoog met die van de mechanische traagheid.

inertial delay traagheidsvertraging

243

De vertraging van een (elektronisch) signaal veroorzaakt door demassatraagheid van het materiaal waarin het signaal zich moet ver-plaatsen.

information informatie1. De algemene benaming voor interpreteerbare of begrijpelijke

gegevens of communicaties. Uitgesloten van deze definitie zijnsymbolen en signalen die worden gebruikt om informatie tebeschrijven, te presenteren en op te slaan.

2. Het resultaat van een gegevensverwerking, dat wil zeggen,datgene dat uit een compilatie of analyse ontstaat.

infrared infraroodDe onzichtbare stralen waarvan de frequenties juist iets kleinerzijn dan die van het zichtbare rood. Het infrarode spectrum strektzich uit van 1 tot 4,3.10

2 THz.

infrared diode infrarode diodeEen halfgeleiderdiode die infrarode stralen emitteert. Deze ismeestal van galliumarseen gemaakt.

infrared spectrum infrarood spectrumHet deel van het elektromagnetische spectrum waarin infrarodestraling voorkomt.

infrasonic infrasoonBetrekking hebbende op frequenties die kleiner zijn dan defrequenties die het menselijke gehoororgaan waar kan nemen.

inharmonic distortion niet-harmonische vervormingVervorming waarin de frequenties van vreemde of externe componentengeen harmonische relatie met de grondfrequentie hebben.

inherent component inherent componentEen (meestal bijzondere) eigenschap van een eenheid die het gevolgis van de interne samenstelling en eigenaardigheden. Zo kan eeninductor een inherente capacitantie, en een condensator eeninherente resistentie hebben.

inhibit (to) 1. beletten; 2. sperren1. Het voorkómen van een actie of het blokkeren van de invoer van

gegevens met behulp van een speciale blokkeringspuls in digitalecomputers en logische eenheden.

2. Een actie of een proces vertragen.

inhibitor 1. vertrager; 2. remmer; 3. inhibitora. Een eenheid of een circuit dat een blokkeringspuls produceert.b. Een mengmiddel of toevoegsel, zoals een organische vloeistof,

dat het verharden van een stof of samenstelling vertraagt.

initial drain initiële afvoer

244

De stroom die door een batterij of een accu(cel) bij de nominalespanning wordt afgedragen.

injection injectie1. Het toevoegen van een signaal aan of in een circuit of eenheid.2. De toevoeging van stroomdragers (elektronen of gaten) aan een

halfgeleider.

inlead inlaatHet deel van de elektrode dat door de behuizing, de omkasting, ofhet (glazen of plastic) omhulsel van een eenheid gaat (de behuizingvan een buis, de transistorbasis enzovoort).

in phase in-faseDe toestand waarin wisselende of pulserende golven of verschijnse-len van dergelijke golven op alle punten van die golven met elkaarin de pas lopen.

in-phase current infase-stroomEen resistieve stroom in een wisselstroomkring, dat wil zeggen eenstroom die in fase is met de spanning.

in-phase voltage infase-spanningEen spanning die met een andere (referentie)spanning in fase is.

input 1. invoer; 2. inganga. De aansluitingen (terminals) van een eenheid of een circuit

waaraan energie of informatie wordt overgedragen.b. Informatie of energie die aan een circuit of een eenheid wordt

afgedragen.

input (to) invoerenEnergie of informatie aan een circuit of een eenheid overdragen ofafleveren.

input admittance ingangsadmittantieDe interne admittantie van een circuit of een eenheid zoals dievanaf de ingangen (ingangsterminals) wordt gezien. Dit is dereciproque van de ingangsimpedantie.

input bias current ingangsinstelstroomDe ingangsinstelling die een operationele versterker nodig heeft.

input capacitance ingangscapacitantie1. De interne capacitantie van een circuit of een eenheid zoals die

vanaf de ingangsterminals wordt gezien.2. De roosterkathode-capacitantie van een elektronenbuis.

input capacitor ingangscondensator1. In een circuit met een capacitantiekoppeling is dit de ingangs-

koppelingscondensator.

245

2. De eerste condensator in een filter met een condensator-ingang,dat wil zeggen de condensator die zich elektrisch gezien hetdichtst bij de uitgangselektrode van de gelijkrichter bevindt.

input circuit invoercircuitHet circuit of deelcircuit dat de invoer voor een netwerk of eeneenheid verzorgt. Zie invoer/ingang (input) en ingangsterminals(input terminals).

input conductance ingangsgeleidingDe interne geleiding van een circuit of een eenheid zoals dezevanaf de ingangsterminals wordt gezien.

input current 1. ingangsstroom; 2. intreestroom; 3. invoerstrooma. De stroom die aan een circuit of eenheid wordt geleverd of het

circuit of de eenheid binnentreedt.b. De stroom die in (naar) het ingangsgedeelte of de elektrode van

een circuit of eenheid vloeit.

input device invoereenheid1. Een eenheid, zoals een ingangstransformator, die energie of

informatie aan een ander circuit of andere eenheid doorgeeft(koppelt).

2. Een eenheid waarvan een andere eenheid gegevens ontvangt.

input impedance ingangsimpedantieDe interne impedantie van een circuit of een eenheid zoals dezevanaf de ingangsterminals wordt gezien.

input/output: I/O invoer/uitvoer1. Gegevens die toegeleverd worden aan, of afgeleverd worden door

een computer.2. Een terminal (aansluitpunt, aansluitstation) van een eenheid

waar gegevens naar toe worden getransporteerd, of waar deze vanworden ontvangen.

input power ingangsvermogen1. Het vermogen dat de ingangsterminals van een circuit of een

eenheid ontvangen.2. Het operationele vermogen van een circuit of een eenheid.

input resistance ingangsweerstandDe interne resistentie van een circuit of een eenheid zoals dievanaf de ingangsterminals wordt gezien.

input resonator ingangsresonatorDe resonator in een snelheid-gemoduleerde buis waarin het bundelenvan elektronen plaats vindt.

input signal ingangssignaalHet signaal (stroom, spanning, vermogen) dat de ingangsterminals

246

van een circuit of een eenheid voor verdere verwerking ontvangen.

input tank ingangstankHet rooster in een dubbel uitgevoerde trap van een LC-buis van eenzender, een vermogensgenerator, het rooster (in een buis), of detank van de basisingang (in een transistor) waarin het ingangs-signaal wordt geresoneerd.

input terminals ingangsterminalsTerminals (dit is meestal een paar) die met het ingangs- ofinvoergedeelte van een circuit of een eenheid zijn geassocieerd.

input transformer ingangstransformatorDe ingangskoppelingstransformator die een signaalspanning of eensignaalvermogen aan het ingangscircuit van een netwerk of eeneenheid aflevert.

input unit invoereenheidDe eenheid of het circuit in een digitale computer dat informatievan de perifere organen of eenheden ontvangt.

input voltage ingangsspanning1. De spanning die op een circuit of een eenheid wordt aangelegd.2. De spanning over het invoergedeelte of de elektrode van een

circuit of een eenheid.

insertion gain invoegversterkingDe versterking in een circuit of een systeem die het gevolg is vande versterker die aan het circuit of systeem wordt toegevoegd ofdaarin wordt ondergebracht. Deze invoegversterking wordt gewoonlijkuitgedrukt in decibels.

insertion loss invoegverliesHet verlies aan energie dat ontstaat indien bepaalde eenheden ofdeelcircuits (zoals filters) in een circuit worden geplaatst ofdaarin worden opgenomen. Dit verlies wordt meestal in decibelsuitgedrukt.

insertion resistance invoegweerstandDe resistentie van een component of instrument dat in een circuitwordt opgenomen. Zo wordt de interne resistentie van een micro-ampèremeter een invoegweerstand in het circuit waaraan de meterwordt gekoppeld.

instability instabiliteitDe inconsistentie in de werking van een circuit of een eenheid, inde parameters van een eenheid, of in een elektrische grootheid. Eeninstabiliteit kan aan een aantal oorzaken worden toegeschreven:temperatuur, belasting, leeftijd, vochtigheid, negatieve weerstand,en radio-activiteit.

247

instant momentHet tijdstip waarop een gebeurtenis plaats vindt of een grootheideen bepaalde waarde bereikt.

instantaneous 1. momentaan; 2. ogenblikkelijkOp een bepaald moment of tijdstip plaatsvindend.

instantaneous amplitude momentane amplitudeDe amplitude in ampères, volts, of watts van een signaal waarvanhet tijdstip van die amplitude is gespecificeerd of het tijdstipwaarop deze moet worden geregistreerd.

instantaneous current momentane stroomDe waarde van een wisselstroom op een bepaald moment in de cyclus.Voor een sinusvormige stroom is deze Ii = Im.sin6t, waarin Im demaximale stroom, Ii de momentane stroom en t de tijd is.

instantaneous power momentaan vermogenIn een amplitude-gemoduleerde golf is dit het vermogen op elkmoment van de gemoduleerde cyclus. In een volledig gemoduleerde(100%) AM-golf varieert het momenteel vermogen tussen 0 en viermaal het ongemoduleerde draagvermogen.

instantaneous sample momentaan monsterEen meting die met behulp van de momentane bemonstering wordtverkregen.

instantaneous sampling momentane bemonsteringHet meten van de amplitude van een golf op een gegeven moment.

instantaneous voltage momentane spanningDe waarde van een wisselspanning op een bepaald moment in decyclus. Voor een sinusvormige spanning is deze Ei = Em.sin6t, waarinEm de maximale stroom, Ei de momentane stroom en t de tijd is.

Institute of Electrical and Electronic Engineers IEEEHet IEEE is de grootste beroepsorganisatie in de wereld en isopgericht ter stimulering van de theorievorming, de toepassingen ende standaardisatie op elektrisch, elektronisch, elektro-technischen computergebied. Daaronder vallen ook telecommunicatie ennetwerken. De IEEE biedt haar diensten aan aan ingenieurs,wetenschappers en professionele beoefenaars van deze en andereberoepen in ongeveer honderdvijftig landen.

instrument instrumentEen eenheid voor het meten van elektrische grootheden of prestatiesvan elektronische apparatuur. Sommige instrumenten, zoals meters,geven een onmiddellijke indicatie van de meting; anderen, zoalsbruggen, moeten worden in- of afgesteld waarbij de gemetengrootheden met behulp van één of meer van deze in- of afstellingenkunnen worden bepaald.

248

insulant isolatiestofEen isolerende stof: droge lucht, papier, hout, bakeliet enzovoort.

insulated geïsoleerdMateriaal dat met behulp van een isolatiestof van geleiders isgeïsoleerd.

insulation isolatie1. Een stof of materiaal dat in het meest ideale geval geen

elektriciteit geleidt; het kan daarom voor isolatiedoeleinden enbescherming van componenten en geleidende circuits wordengebruikt. Opmerking: geen enkele stof of materiaal is geheelniet-geleidend.

2. Elk object of lichaam dat uit isolerend materiaal is vervaar-digd.

integrate (to) integreren1. De functie van de wiskundige of elektrische integratie toepas-

sen.2. Een circuit op een stuk halfgeleiderwafel construeren.3. Functies, bewerkingen, machines, gegevens, organisaties

enzovoort in een groter coherent en consistent geheel plaatsenof onderbrengen.

integrated geïntegreerd1. In één groter coherent geheel geplaatst.2. Op één enkel stuk materiaal, zoals een halfgeleiderwafel,

geconstrueerd.

integrated amplifier geïntegreerde versterkerEen AF-versterker die een pre-versterkingseenheid, een tussenlig-gende versterkingseenheid, en een uitgangsversterker die allen opéén enkel chassis zijn geplaatst of ondergebracht, bezit.

integrated capacitor geïntegreerde condensatorEen vaste condensator in een geïntegreerde schakeling waarin een'plaat' de laag is van een stof die in het substraat is gediffun-deerd; het diëlectricum een dunne oxidefilm is die op de eerstelaag is gegroeid; en de andere plaat een metaallaag is die op deoxidefilm is neergeslagen.

integrated circuit: IC geïntegreerde schakelingEen circuit waarvan de componenten en de verbindingspaden wordengemaakt met behulp van het bewerken (etsen, diffunderen, trekken,groeien) van specifieke gebieden van een chip of een halfgeleider-materiaal zoals silicium. Geïntegreerde schakelingen worden aan dehand van de toegepaste vervaardigingstechnieken of -methodengeclassificeerd.

integrated electronics geïntegreerde elektronicaDat deel van de elektronica dat zich bezig houdt met het ontwerp en

249

de vervaardiging van geïntegreerde schakelingen.

integration integratie1. Het vinden of het bepalen van een functie indien de afgeleiden

ervan bekend of gegeven zijn.2. Het samenbrengen van afzonderlijke doch bij elkaar behorende

functies, fabricagetechnieken, gegevens, middelen, organisaties,mensen enzovoort in één groter, coherent en consistent geheel.

integrator integrator1. Een RC-netwerk met vier terminals (weerstanden, shuntcondensa-

tor) waarvan de uitgangsspanning evenredig is met de tijdinte-graal van de ingangsspanning.

2. Een operationele versterker waarin de uitgangsspanning Eu gelijkis aan (1/RC),E1dt, waarin E1 de ingangsspanning, R de ingangs-weerstand, C de terugkoppelweerstand en dt de tijddifferentieis. De integratie vindt over t tijdseenheden plaats.

3. Een eenheid die een uitgangsvariabele heeft waarvan de waarde òfproportioneel is met de integraal van een variabele ten opzichtevan een andere òf evenredig is met een ingangsvariabele tenopzichte van de verstreken tijd.

intelligent signal intelligent signaal1. Een signaal dat gegevens of informatie bevat en overdraagt.2. De modulerende golfvorm in een communicatieoverdracht of

uitzending.

intelligent terminal intelligente terminalEen computerterminal (werkstation, eindstation, perifeer apparaat)dat verwerkingsmogelijkheden heeft.

intensity modulation intensiteitsmodulatie1. Modulatie van de intensiteit van de elektronenstraal in een

kathodestraalbuis. Dit wordt ook wel de modulatie van de Z-asgenoemd.

2. Soms verwijst de term naar de modulatie van het videosignaal ineen TV-toestel.

interaction interactieDe (soms gelijktijdige) invloed van een bepaald circuit of bepaaldeeenheid op het gedrag van een ander. Inductie kan als een vorm vaninteractie worden beschouwd.

interbase current interbasisstroomDe stroom tussen de bases van een tweelagentransistor.

interbase resistance interbasisweerstandDe interne resistentie tussen de bases van een tweelagen- of uni-junctietransistor.

interchangeability verwisselbaarheid

250

De mogelijkheid om een bepaald component van een circuit of eeneenheid direct met een ander component te kunnen verwisselen zonderdaarbij de functionaliteit of de werking van het circuit of deeenheid te wijzigen.

interconnection verbinding1. Een gemeenschappelijke verbinding van of tussen afzonderlijke

circuits.2. De verbinding van of tussen twee of meer afzonderlijke systemen

die vermogen genereren.

interface 1. interface; 2. koppeling; 3. koppelvlaka. De plaats of de regio waar vlakken of gebieden in een stof of

materiaal tegen elkaar liggen (elkaar als het ware ontmoeten).De vlakken kunnen onderling gekoppelde of te koppelen eenhedenzijn of entiteiten in een systeem van schakeleenheden of -cir-cuits zijn, die met elkaar zijn verbonden.

b. De koppeling tussen een centraal systeem en een perifeerapparaat van dat systeem op een zodanige wijze dat het centralesysteem zonder problemen met het perifere apparaat kan communi-ceren.

c. De inrichting en de procedures waarin is gespecificeerd op welkewijze de mens met een computer of ander interactief systeem metdie computer of dat systeem kan communiceren.

interface board aansluitkaartPrentmontage-eenheid bestemd voor het aansluiten van digitale ofanaloge apparatuur aan een (proces)computer of een microcomputer.

interference interferentieHet verstorende effect van elk ongewenst signaal.

interference attenuator interferentiedempingEen eenheid of een werkwijze die de interferentieamplitude af doetnemen.

interference eliminator interferentie-zeefschakelingEen filter, sperkring, of gelijksoortige eenheid die interferentie-signalen verwijdert.

interlace (to) vervlechtenDe uitvoering van een proces waarbij delen van de gegevens inalternatieve locaties van een magneetband, magneetschijf, trommelof enig ander type geheugen worden geplaatst.

interleaving 1. verscherving; 2. simultane verwerkinga. Het gelijktijdig benaderen van twee of meer bytes of gegevens-

stromen van verschillende geheugeneenheden.b. Het afwisselen van twee of meer bewerkingen of functies door

overlappend gebruik te maken van één verwerkingsfaciliteit.c. De transmissie van pulsen van twee of meer digitale bronnen in

251

een in de tijd verdeelde volgorde over één enkel pad. Detechniek kan worden gebruikt in samenhang met foutencorrigerendecoderingen om het aantal fouten te verminderen die zich in decommunicatiekanalen als signaalstoten van fouten manifesteren.

d. Het toevoegen van segmenten in de multiprogrammering van eenbepaald programma in een ander programma op een zodanige wijzedat beide tegelijkertijd en zo effectief mogelijk kunnen wordenuitgevoerd.

intermediate frequency: IF tussenfrequentieDe frequentie in een superheterodyne circuit van het signaal dathet gevolg is van het laten zweven van het ingangssignaal met hetsignaal dat door de lokale oscillator wordt geproduceerd.

intermittent condition intermitterende conditieEen defect in een systeem, eenheid, of circuit dat een intermitte-rende werking veroorzaakt.

intermittent operation intermitterende (be)werkingEen (be)werking die wordt gekenmerkt door vaak langdurige periodenwaarin de (be)werking is onderbroken. Intermitterende (be)werkingenzijn vaak willekeurig, terwijl aan/uit-(be)werkingen een regelmatigverloop te zien geven.

intermittent signal intermitterend signaalEen onderbroken signaal dat het gevolg is van een intermitterendewerking van een circuit of een eenheid.

intermodulation: IM intermodulatieDe (meestal ongewenste) modulatie van een bepaald signaal door eenander. Dit wordt veroorzaakt door de niet-lineaire verwerking vande signalen door het systeem.

internal absorption interne absorptieDe verhouding tussen de flux die door een stof wordt geabsorbeerden de flux die het intree-oppervlak van de stof verlaat. De energiedie op het intree-oppervlak wordt gereflecteerd wordt niet gerekendeen deel van de interne absorptie te zijn.

internal amplification interne versterkingDe term verwijst in een radioactieve telbuis naar de stroomver-betering die het gevolg is van de cumulatieve ionisatie die dooreen ioniserend deeltje wordt geïnitieerd.

internal connection interne verbindingIn een vacuümbuis heeft de term betrekking op het benoemen van eenbasispen die met de elektrode in de buis is verbonden; deze wordtzo genoemd om er voor te waarschuwen deze niet met een externcircuit te verbinden of om aan te geven dat een externe verbindinghier niet behoeft te worden gemaakt.

252

internal impedance interne impedantieDe impedantie in een eenheid of een circuit. Dit in tegenstellingtot de impedantie die van buitenaf aan de impedantie wordttoegevoegd.

internal noise interne ruisElektrische ruis die in een circuit wordt gegenereerd. Dit integenstelling tot ruis die door andere (externe) eenheden ofcircuits wordt veroorzaakt.

internal resistance interne weerstandDe weerstand van een eenheid. Dit in tegenstelling tot de toege-voegde resistentie.

international coulomb internationale coulombEen eenheid van de elektrische kwantiteit die gelijk is aan 0,99985absolute coulomb (abcoulomb).

International Electrotechnical Committee IECDe IEC is een internationale organisatie voor de normalisatie vanelektrotechnische apparatuur, toepassingen, producten en diensten.De IEC is een bundeling van nationale normalisatie- en standaardi-satie-instituten in een groot aantal landen. Er wordt nauw metdiverse commissies van de ISO op overlappende gebieden, zoals detelecommunicatie en de informatica, samengewerkt.

international farad internationale faradEen eenheid van capacitantie die gelijk is aan 0,99952 absolutefarad.

international henry internationale henryEen eenheid van inductantie die gelijk is aan 1,00018 absolutehenry.

international joule internationale jouleEen eenheid van energie die gelijk is aan 1,00018 absolute joule.

international ohm internationale ohmEen eenheid van elektrische weerstand die gelijk is aan 1,00048absolute ohm. De overige internationale eenheden worden van dezewaarde afgeleid.

International Organization for Standardization ISODe in 1946 opgerichte ISO is een onafhankelijke overkoepelendeorganisatie waarin wereldwijd bijna honderd nationale normalisatie-organisaties samenwerken. Voor Nederland is het NederlandsNormalisatie Instituut (NNI) lid van het ISO. ISO publiceertstandaarden voor een groot aantal producten en processen, waaronderinterfaces en connectoren. Binnen de ISO zijn ongeveer tweehonderdTechnische Commissies actief. Iedere Technische Commissie bestaatzelf weer uit een aantal gespecialiseerde subcommissies.

253

International System of Units: SI Internationaal EenhedenstelselDit internationale stelsel van eenheden is in 1960 vastgesteld. Indit stelsel worden eenheden zoals de meter (m), de kilogram (kg),de seconde (s), de kelvin (K), de ampère (A), en de candela (cd)rigoureus gedefinieerd. Sommige eenheden hebben speciale namenzoals newton, weber, celsius, fahrenheit, tesla enzovoort.

International Telecommunications Union: ITU InternationaleTelecommunicatie UnieEen internationale organisatie die zorg draagt voor de standaardi-satie van communicatiepraktijken en -procedures. De ITU is eenonafhankelijk lichaam dat los van regeringen en regeringsinstantiesopereert.

international volt internationale voltEen eenheid van elektrische spanning die gelijk is aan 1,00033absolute volt.

international watt internationale wattEen eenheid van vermogen die gelijk is aan 1,00018 absolute watt.

interrupted continuous wave: ICW onderbroken continue golfEen continue golf die op regelmatige tijdstippen is (wordt)onderbroken zoals het met regelmatige tussenpozen afkappen van eengolf.

intersection 1. intersectie; 2. snijpunt1. De logische EN-bewerking.2. Het punt dat twee lijnen die niet parallel aan elkaar zijn of

samenvallen, gemeenschappelijk hebben.

interstage capacitor 1. koppelcondensator; 2. tussencondensatorEen condensator die wordt gebruikt om twee trappen van een circuitmet elkaar te verbinden.

interstage diode 1. koppeldiode; 2. tussendiodeEen halfgeleiderdiode die als koppeling tussen twee trappen van eencircuit wordt gebruikt.

interstage transformer 1. koppeltransformator; 2. tussentrans-formatorEen transformator die als koppeling tussen (of in) een netwerkwordt gebruikt.

interval intervalHet bedrag, de waarde, de grootte enzovoort van de scheiding tussenopeenvolgende punten, gebeurtenissen, grootheden, tijdstippenenzovoort.

intrinsic conduction eigengeleidingDe stroom van de gat-elektronparen in een intrinsieke halfgeleider

254

(eigenhalfgeleider) die in een elektrisch veld is geplaatst.

intrinsic semiconductor eigenhalfgeleiderEen halfgeleider waarvan de eigenschappen gelijk zijn aan die vaneen zuiver kristal, zuiver materiaal, of zuivere stof. In dietoestand is de halfgeleider praktisch gesproken een isolator.

inverse invers1. Tegengesteld.2. Een tegengesteld teken bezittend, zoals een negatieve stroom of

spanning ten opzichte van een positieve stroom of spanning.3. Een tegengestelde bewerking. Zo is optellen de inverse van

aftrekken, en integreren de inverse van differentiëren.

inverse impedance inverse impedantieImpedanties (Z1 en Z2) die de reciproque zijn van een andereimpedantie (Z3) en voldoen aan de relatie Z1.Z2 = (Z3)

2.

inverse voltage inverse spanning1. De negatieve spanning aan de anode van een gelijkrichter

gedurende de negatieve halve cyclus van een wisselspanning aande ingang.

2. De spanning in een filtercondensator van een voeding gedurendede negatieve halve cyclus van de wisselspanning aan de ingang.

3. De omgekeerde spanning van een halfgeleiderjunctie.

inverter 1. gelijkstroom-wisselstroomomzetter; 2. inverter1. Een eenheid die gelijkstroom omzet in wisselstroom.2a. Een logisch circuit dat een uitgangspuls aflevert dat een

negatie van de ingangspuls is.2b. Apparaat dat een signaal, gecodeerd in een bepaalde vorm, omzet

in een signaal van een andere vorm.

inverting adder opteller met polariteitsomkeringEen analoog optelcircuit dat voorzien is van een versterker die defase 180 graden kan verschuiven.

inverting amplifier versterker met polariteitsomkeringEen versterker die een faseverschuiving van 180 graden tussen deingang en de uitgang realiseert.

iodine jodiumEen niet-metaalelement uit de halogeenfamilie. Het element heeftatoomgetal 53 en atoomgewicht 126,91.

ion ionEen geladen atoom, dat wil zeggen een atoom dat één of meerelektronen heeft verworven of één of meer elektronen kwijt isgeraakt.

ionic conduction ionengeleiding

255

Geleiding, zoals in een gas of een elektrolyt, die door deverplaatsing van ionen (positieve naar de kathode, negatieve naarde anode) wordt veroorzaakt.

ionic crystal ionenkristalEen kristal waarvan de interne structuur door de elektrischekrachten tussen ionen in stand wordt gehouden.

ionic current ionenstroomDe stroom die door de verplaatsing van ionen in een gas ofvloeistof wordt veroorzaakt.

ionic semiconductor ionenhalfgeleiderEen halfgeleider waarin de stroomdrager een ion is. Dit integenstelling tot een halfgeleider waarin de stroomdragers elektro-nen en gaten zijn.

ionization ionisatieHet verlies of de winst van één of meer elektronen in een atoom.

ionize (to) ioniserenDe elektronen in een stof (voornamelijk een gas) vrij tussen atomenlaten verplaatsen.

ionized gas geïoniseerd gasEen gas waarin de atomen onder invloed van een sterk elektrischveld of straling, positieve of negatieve ionen zijn geworden.

ionosphere ionosfeerDe uit vele lagen bestaande schil van geïoniseerde deeltjes die deaarde omgeeft. Deze laag is verantwoordelijk voor de absorptie,reflectie, en breking van radiogolven.

ionospheric layers ionosferische lagenDe lagen van de ionosfeer: de D-laag (op een hoogte van ongeveer 50km), de E-laag (ongeveer 220 km), en de F-laag (320 km). De F-laagsplitst zich gedurende de dag in twee lagen.

ionospheric propagation ionosferische voortplantingDe voortplanting van radiogolven als gevolg van reflecties enbrekingen door de ionosfeer.

iridium iridiumEen metaalelement uit de platinagroep. Het atoomgetal van iridiumis 77 en het atoomgewicht 192,2.

iron ijzerEen magnetisch metaalelement met atoomgetal 26 en atoomgewicht55,85. Ijzer (en de specifieke vorm daarvan zoals staal) iswellicht het meest gebruikte materiaal in magnetische circuits.

256

iron magnet ijzeren magneetEen permanente magneet die uit gemagnetiseerd ijzer of een legeringvan ijzer en nikkel bestaat.

iron oxide ijzeroxideEen verbinding van ijzer en zuurstof (roest). Er bestaan verschil-lende vormen van ijzeroxide, afhankelijk van het aantal ijzer- enzuurstofatomen die in het molecule ervan voorkomen.

irregularity onregelmatigheid1. De niet-uniforme toestand waarin iets verkeert, of de toestand

waarin iets fluctueert in plaats van constant is.2. Een afwijking van de normale operationele condities.3. Niet-uniformiteit in een oppervlak.4. Een niet-uniforme verdeling van materie.5. Een niet-uniforme distributie van gegevens.

isobar isobaar1. Een atoom waarvan de nucleus hetzelfde gewicht heeft als dat van

een ander atoom maar een verschillend atoomgetal heeft.2. Een lijn die punten met dezelfde atmosferische druk in een

weerkaart verbindt.

isochrone isochroonEen lijn die in een kaart punten verbindt die gelijke tijdverschil-len voor wat betreft de radio-ontvangst hebben.

isochronous isochroonIn het bezit zijn van identieke resonerende frequenties ofgolflengten.

isoelectric iso-elektrischEen spanningsverschil van nul hebbend.

isoelectronic iso-elektronischHetzelfde aantal elektronen bezittend.

isolated geïsoleerd1. Elektrisch geïsoleerd.2. Op een zodanige wijze van elkaar gescheiden zijn dat er van

interacties geen sprake kan zijn.

isolating capacitor 1. spercondensator; 2. scheidingscondensatorEen condensator die in een circuit is opgenomen om een wissel-stroomsignaal wel door te laten maar een gelijkstroomsignaal niet.

isolating diode scheidingsdiodeEen diode die, vanwege de geleiding in één bepaalde richting, wordtgebruikt om signalen in één richting te laten passeren en signalenin de andere richting te blokkeren.

257

isolating resistor scheidingsweerstandEen weerstand die in serie met het ingangscircuit van een voltmeterof een oscilloscoop is geschakeld om het instrument tegen hetopvangen van onverwachte destructieve signalen te beschermen.

isolating transformer scheidingstransformatorEen vermogenstransformator (meestal met een 1:1 transformatie) diewordt gebruikt om apparatuur van een directe verbinding met devoedingslijn af te schermen.

isolation isolatieDe inrichting of de werkwijze van een circuit op een zodanige wijzedat signalen in een bepaald deel van dat circuit andere delen nietbeïnvloeden.

isoplanar isoplanairEen configuratie van een geïntegreerde schakeling die zodanig isvervaardigd dat daarin isolerende barrières of metaaloxiden langsde bipolaire elementen zijn gegenereerd.

item item1. Component.2. Elk willekeurig aantal gelijksoortige of identieke componenten,

circuits, of systemen.

iteration iteratieDe herhaling van een serie rekenkundige bewerkingen met het doeleen oplossing voor een bepaald probleem te vinden.

iterative impedance iteratieve impedantieIn een netwerk dat uit identieke, in een cascade-opstellingbestaande secties bestaat, verwijst deze term naar de ingangsimpe-dantie van een bepaalde sectie die gelijk wordt gemaakt aan deuitgangsimpedantie van de voorafgaande sectie.

J

j jDe wortel uit het getal -1. Dit is het symbool van het imaginairegetal in toepassingen anders dan die van de elektronica.

J J1. Symbool voor joule.2. Symbool voor stekerbus (jack).

jack stekerbusEen plug of stekker wordt in een stekerbus (een bus met contrastek-kers) gestoken om een verbinding tot stand te brengen of wordtdaaruit verwijderd om de verbinding te verbreken.

jacket 1. mantel; 2. huls

258

a. Een term die soms wordt gebruikt voor een beschermende laag ofeen beschermende doos.

b. Een isolerende buitenwand of omhulling rondom een componentzoals een condensator.

c. De warmte-uitstralende of watergeleidende behuizing die voor hetkoelen van een voedingsbuis wordt gebruikt.

jamming storingDe doelbewuste toepassing van tegenmaatregelen zoals het verzendenvan interfererende signalen die de verstoring van communicaties totdoel hebben.

J-K flip-flop J-K flip-flopEen trap in een transistor-weerstand flip-flop die zelfs eenuitgangssignaal produceert indien beide ingangen zich in delogische één-toestand bevinden. De flip-flop wordt zo genoemd omdatde ingangsterminals met de hoofdletters J en K zijn benoemd.

join verenigingDe logische OF-bewerking.

join (to) verenigenHet toepassen van de logische OF-bewerking.

joined actuator aaneengeschakelde aandrijverEen soort meervoudige stroomonderbreker waarin het openen van éénbepaald circuit het openen van alle circuits tot gevolg heeft.

joint circuit knooppuntcircuitEen communicatiecircuit dat door twee of meer diensten wordtgedeeld.

joint communications gedeelde communicatiesCommunicatiefaciliteiten die door meer dan één bepaalde dienst uithetzelfde land worden gebruikt.

jolt schok1. Alledaagse uitdrukking voor 1 kilovolt.2. Alledaagse uitdrukking voor elektrische schok.3. Alledaagse uitdrukking voor een plotselinge overgang of

verandering.4. Een alledaagse uitdrukking voor een ontlading zoals die bij

bliksem plaats vindt.

Josephson effect effect van JosephsonHet verschijnsel dat door Brian Josephson werd voorspeld en waarineen stroom over de ruimte tussen de toppen van twee supergeleiders,die dicht bij elkaar worden geplaatst, vloeit en daarbij eenhoogfrequente golf genereert. Brian David Josephson (geboren in1940) is een natuurkundige afkomstig uit Wales.

259

joule jouleDe SI-eenheid van arbeid. Een joule representeert de arbeid diedoor een kracht van 1 newton wordt verricht indien deze over eenafstand van 1 meter in de richting van de kracht wordt verplaatst.

Joule's law wet van JouleDe hoeveelheid warmte die door een stroom wordt geproduceerd diedoor een circuit met een constante resistentie vloeit. Deze isevenredig met het kwadraat van de stroom. James Prescott Joule(1818 - 1889) was een beroemd Engels natuurkundige en van oorsprongbierbrouwer.

jump (to) overspringenEen tijdelijk circuit rondom een component of een ander circuitaanbrengen.

jumper 1. geleiderbrug; 2. jumperEen korte geleidende draad die meestal flexibel is, geïsoleerd is,en van bevestigingsklemmetjes kan zijn voorzien. Een jumper wordtgebruikt om een tijdelijke verbinding tussen circuits of componen-ten aan te brengen.

junction junctie1. Een verbinding tussen twee geleiders.2. Het gebied van het contact tussen twee geleidende stoffen van

het tegenovergestelde type in een halfgeleider, bijvoorbeeld eenpn-junctie.

3. Een golfpijpfitting die wordt gebruikt om een tak van degolfpijp onder een bepaalde hoek aan het hoofdbestanddeel van degolfpijp te koppelen.

junction capacitance sperlaagcapacitantieDe interne capacitantie in een halfgeleiderjunctie over het gehelegebied van de junctie; dat is speciaal van belang indien de junctieomgekeerd gebiased is (een omgekeerde instelstroom heeft).

junction diode lagendiodeEen halfgeleiderdiode die ontstaat indien een n-type gebied met eenp-type gebied van een wafel halfgeleidermateriaal (germanium ofsilicium) wordt samengevoegd.

junction loss junctieverlies1. Het verlies dat in de verbindingspunten van een telefooncircuit

optreedt.2. Het verlies in een pn-junctie van een halfgeleider.3. Het verlies dat in een elektrische verbinding als gevolg van een

slechte verbinding tussen draden of circuits optreedt.

junction point 1. knooppunt; 2. splitsingspunt1. Een punt waarin twee of meer geleiders, componenten, of circuits

in een elektrische verbinding tezamen komen.

260

2. Het punt in een computerprogramma of -routine waarin eenbepaalde selectie uit verschillende keuzemogelijkheden moetworden gemaakt.

junction transistor 1. lagentransistor; 2. junctietransistor1. Een transistor waarin de emitter en de collector uit juncties

tussen p- en n-halfgeleidergebieden bestaan.2. Transistor met één junctie. De junctietransistor is uitgevonden

en ontwikkeld door William Shockley (1910 - 1989), een natuur-kundige die in de veertiger en vijftiger jaren een belangrijkaandeel had in de ontwikkeling van de halfgeleidertechnieken.Zie daarvoor ook de puntcontacttransistor (point-contacttransistor).

juxtaposed elements naast elkaar geplaatste elementenComponenten die naast elkaar zijn geplaatst of gemonteerd.

juxtaposed images naast elkaar geplaatste beeldenBeelden die op het scherm van een kathodestraalbuis met tweeelektronenstralen voorkomen en dicht bij elkaar zijn geplaatstzonder elkaar op enig punt te overlappen.

K

k k1. Afkorting voor kilo.2. Symbool voor diëlektrische constante.3. Afkorting van kilo-ohm.4. Algemeen gebruikt symbool voor constante.

K K1. Algemeen gebruikt symbool voor constante.2. Symbool voor Kelvin.3. Symbool voor kathode.4. Symbool voor een geheugenopslag van 1024 bits.

Kellie bond KelliebindingDe junctie van twee op elkaar aansluitende of passende geleidendeoppervlakken die met behulp van een hechtmiddel met elkaar zijnverbonden en een verwaarloosbare thermische en elektrischeweerstand bezitten. William Kelly (1811 - 1888) was een Amerikaansmetaalkundige.

Kelvin: K KelvinDe SI-eenheid van de thermodynamische temperatuur. 1 K is gelijkaan 1/273,16 van de temperatuur van bevriezend water. Lord WilliamThomson Kelvin (Iers natuurkundige) leefde van 1824 tot 1907.

Kelvin contact Kelvin-contactenElektrische contacten die zodanig zijn ontworpen dat ze het effectvan de aansluitweerstand, die van invloed kan zijn op de nauwkeu-

261

righeid van metingen, elimineren. Twee aansluitingen gaan door elktestpunt waarbij één van de aansluitingen het testsignaal geleidten het andere direct met het meetapparaat is verbonden.

kenotron kenotronDe term verwijst meestal naar een buisdiode-gelijkrichter met eengroot vacuüm.

kernel 1. kern; 2. kernelEen lijn binnen een elektrische geleider waarin geen magnetischveld aanwezig is. Dit is over het algemeen een lijn nabij hetcentrum van de geleider.

Kerr effect Kerr-effectDe tendens van bepaalde diëlektrische materialen om in eenelektrisch veld op tweevoudige wijze te breken. Ze vertonen in eendergelijke omstandigheid dus een dubbele breking. Het effect isgenoemd naar John Kerr (1824 - 1907), een Schots natuurkundige.

key 1. sleutel; 2. toets1a. Een speciale handmatig bediende schakelaar die wordt gebruikt

om een circuit te openen en te sluiten. Met een dergelijke(sein)sleutel kunnen morse-signalen worden gegenereerd.

1b. Een pen of extra voorziening die helpt om op gemakkelijke wijzeeen buis of een ander inplugbaar component in een houder ofcontactdoos te schuiven of te steken.

1c. Een getal of een aantal getallen dat wordt gebruikt om eencomputerrecord te lokaliseren of te identificeren.

2. De aanslagtoets van een toetsenbord van een computer of enigander paneel met toetsen dat meestal op dat van een schrijfma-chine lijkt.

keyboard toetsenbordEen serie rijen met genummerde of van letters en leestekensvoorziene aanslagtoetsen. Een dergelijk toetsenbord lijkt veel opdat van een schrijfmachine en wordt gebruikt om informatie aan eencomputer, telegraaf, teletypeschrijver, of automatisch besturings-systeem over te brengen, toe te voegen, of in te voeren.

keyed interval gesleuteld intervalIn een transmissiesysteem dat periodiek wordt gemoduleerd verwijstdeze term naar een interval dat met een verandering van de toestandaanvangt en een tijdsduur heeft die gelijk is aan de kortste tijddie tussen twee toestandswijzigingen in ligt.

keying moduleringDe modulatie van een signaal (dat in intervallen met variabeletijdsperioden wordt opgebroken) door de frequentie van dat signaalregelmatig te variëren of door de signaalamplitude periodiek temoduleren.

262

keying frequency sleutelfrequentie1. In een gemoduleerde CW-radiozender (zender die met een continue

golf uitzendt) is dit de geluidsfrequentie (de toon) van depunt- en de streepsignalen. Dit in tegenstelling tot dedraagfrequentie.

2. De overdrachtssnelheid in de CW-radiotelegrafie.3. Het aantal malen per seconde dat een signaal met een zwarte lijn

optreedt bij het aftasten (scannen) van een object in eenfacsimilesysteem.

keying transients intoets-overgangen1. Overgangen die het gevolg zijn van het intoetsen bij een

radiotelegrafiezender of het circuit van een draadtegelegrafie-toestel.

2. Gelijksoortige overgangen die het gevolg zijn van het herhaalde-lijk openen en sluiten van een circuit.

key pulse intoetspulsEen signaleringssysteem in de telefonie waarin de gewenste nummersaan het systeem worden ingevoerd door met die nummers corresponde-rende toetsen of drukknoppen in te drukken.

key station sleutelstationHet hoofd(besturings)station in een communicatie- of besturingsnet-werk.

kick kick1. (Reactie)starter.2. Een abrupt optredende elektrische schok.

kick (to) kickenIets plotseling in werking stellen zoals het geval kan zijn bij hetmet kracht uitgevoerd sluiten van een schakelaar of de snelletoepassing van een aandrijvende puls.

kickback terugslag1. De eigenschap van een hoogfrequente condensator om via de

secundaire wikkeling van de voedingstransformator te ontladen,iets dat beschadigingen kan veroorzaken.

2. De tegengestelde elektromotorische kracht die in een inductoroptreedt indien de stroom wordt onderbroken.

killer circuit doofcircuit1. Een circuit dat bepaalde functies van een systeem ongedaan maakt

zoals het geluidssysteem in een TV-ontvangstapparaat.2. Een circuit dat responsies op de zijlob-signalen in een

repeteerapparaat (repeater) of transponder voorkomt.

kilo: k, K kiloEen voorvoegsel dat duizend(en) betekent.

263

Kirchhoff's first law eerste wet van KirchhoffDe som van de (elektrische) stromen die een punt van een circuitverlaten, is gelijk aan de som van de stromen die dat circuitbinnentreden.

Kirchhoff's laws wetten van KirchhoffTwee wetten die van toepassing zijn op het gedrag van bepaaldeelektrische netwerken. Gustav Robert Kirchhoff was een Duitsnatuurkundige die leefde van 1824 tot 1887.

Kirchhoff's second law tweede wet van KirchhoffDe algebraïsche som van alle spanningsvallen in een circuit (metinbegrip van de spanningen van de voeding) is gelijk aan nul.

kit gereedschapskistEen aantal componenten behorend bij een bepaald apparaat ofsysteem, reserve-onderdelen (draden, hardware), en instructies diebestemd zijn voor het assembleren van een elektronische eenheid ofapparaat.

klystron 1. klystron; 2. inhaalbuis1. Een microgolfbuis waarvan de werking gebaseerd is op de

snelheidsmodulatie van een elektronenstraal.2. Inhaalbuis voor het opwekken en/of versterken van microgolven.

klystron amplifier 1. klystronversterker; 2. inhaalbuisversterkerEen microgolfversterker waarin een klystron wordt toegepast.

knob knop1. Een gewoonlijk ronde en geïsoleerde hand(draai)schijf die wordt

gebruikt voor het instellen van een variabel elektronischcomponent zoals een potmeter, een variabele condensator, of eenelektrische draaischijf.

2. Een massieve ronde isolator die meestal een geringe diame-ter/hoogte-verhouding heeft.

3. Een kleine bolvormige of staafvormige elektrode.

knot knoopDe eenheid van snelheid die overeenkomt met 1 zeemijl per uur. Eensnelheid van 1 knoop komt overeen met 1,852 kilometer per uur.Knopen en zeemijlen worden op grote schaal in de zeevaart enluchtvaart toegepast.

kryptol kryptolEen mengsel van klei, grafiet, en siliciumcarbide (carborundum).Het wordt gebruikt in verwarmingselementen in verband met degeringe resistentie van dit mengsel.

krypton kryptonEen edel gaselement met atoomgetal 36 en atoomgewicht 83,80.Krypton komt in de atmosfeer in geringe hoeveelheden voor.

264

Ku band Ku-bandEen band met microgolf-frequenties tussen ongeveer 12 en 18 GHz.

L

l l1. Symbool voor lengte.2. Afkorting van liter.3. Onder-index voor laag.4. Afkorting van lumen.

L L1. Symbool voor inductantie.2. Afkorting van laag.3. Symbool voor Laplace-transformatie.

labyrinth speaker labyrintweergeverEen luidspreker waarvan de behuizing (een houten kast) een gebogenpijp of een akoestische transmissielijn (achter de luidspreker)bevat en de binnenzijden met een geluidsabsorberende stof zijnbekleed. Indien de pijp, die een open einde heeft, de helft is vande golflengte van de frequentie die wordt voortgebracht, zal hetgeluid dat uit het open einde treedt in fase zijn met het geluiddat uit de voorkant van de luidspreker wordt voortgebracht, eensituatie die het geluid versterkt. Aangezien er geen plotselingeverandering in de druk optreedt op het moment dat het geluid depijp verlaat, produceert de pijp geen anti-resonantie.

laced wiring ingesnoerde bedradingCircuitbedrading waarin draden of kabels naast elkaar in bundelszijn geplaatst. Die bundels zijn met een rijgsnoer aan elkaarbevestigd.

lacquer-film capacitor lakfilm-condensatorEen vaste condensator met een diëlectricum dat uit een film vanplastic bestaat. De film wordt in de vorm van een vloeibare lak opde metalen folie aangebracht.

ladder diagram basisbedradingsschemaEen bedradingsschema van een elektrisch of elektronisch systeemwaarin alle onderdelen en eenheden tussen verticale lijnen, die devoedingsbronnen representeren, zijn getekend. Een basisbedradings-schema bevat onderdelen, logische elementen, dradennetten en tekst.

ladder-type attenuator laddersignaalverzwakkerEen signaalverzwakker die uit een laddernetwerk bestaat en die isuitgerust met een schakelkring of -circuit voor het selecteren vande uitvoer die in de verschillende secties van de eenheid plaatskan vinden.

lag 1. vertraging; 2. naloop; 3. naijling

265

In berekeningen betreffende de fase van wisselstroomsignalen heeftde term betrekking op de mate waarin een grootheid een andere in detijd naijlt; bijvoorbeeld, spanningen die de stroom in een zuiverecondensator 90 graden naijlen.

lagging current nalopende stroomEen stroom die de spanning (in de tijd) volgt.

lagging load nalopende belastingEen belasting waarin de stroom de spanning naijlt zoals in eeninductieve belasting.

lambda lambdaDe elfde letter van het Griekse alfabet. De hoofdletter lambda (�)is het symbool voor de equivalente geleiding en magnetischegeleidbaarheid (permeantie). De kleine letter lambda (�) is hetsymbool voor de verzwakkingsconstante, ladingsdichtheid, lineari-teit, desintegratieconstante, en golflengte.

lambda wave lambdagolfEen elektromagnetische verstoring die zich langs het oppervlak vaneen object verplaatst. Een voorbeeld van een dergelijke golf is dekarakteristiek van de oppervlaktegolf van een laagfrequentepropagatie.

lambert lambertDe cgs-eenheid van verlichting. Een lambert is gelijk aan dehelderheid van een ideaal diffunderend oppervlak dat licht met desnelheid van 1 lumen per vierkante centimeter uitstraalt ofreflecteert. De SI-eenheid van verlichting is de candela pervierkante meter (cd/m

2); 1 lambert is gelijk aan 10

4 cd/%m

2. De

eenheid is genoemd naar Johann H. Lambert (1728 -1777), een Duitswiskundige en filosoof en de grondlegger van de fotometrie.

laminated contact gelaagd contactEen schakelcontact dat uit een aantal lagen bestaat en waarvan elkelaag een contact met een geleidende tegenhanger kan maken.

lamination lamel1. Een relatief dun metalen plaatje dat in een gewenste vorm is

gesneden of geknipt en wel op een zodanige wijze dat het metandere plaatjes van hetzelfde type een gelaagde kern of poolvormt.

2. Een betrekkelijk dun plaatje plastic dat met andere gelijksoor-tige plaatjes wordt gebonden en verhit en op die wijze een plaatof een vorm oplevert die een gewenste dikte en sterkte heeft.

lamp lampEen eenheid die elektrische energie omzet in licht. De term omvateen aantal eenheden: booglamp, fluorescerende buis, kwikdamplamp,neonlamp enzovoort.

266

lanthanum lanthaanEen metaalelement uit de groep van de zeldzame-aarden. Het heefteen atoomgetal van 57 en een atoomgewicht van 138,92.

lap lapEen eenheid die wordt gebruikt voor het slijpen van piëzo-elektri-sche kristallen. Daarmee kan een gewenste frequentie wordenverkregen.

Laplace transform Laplace-transformatieEen methode die het werk dat gepaard gaat met het oplossen vanbepaalde differentiaalvergelijkingen, vereenvoudigt door dezevergelijkingen met meer eenvoudige algebraïsche methoden tebewerken.

lap winding luswikkelingEen wikkeling in het anker van een motor of een generator waarbijde tegenovergestelde einden van iedere spoel met de naastgelegensegmenten van de stroomomkeerder zijn verbonden.

large-scale integration: LSI grootschalige integratieDe integratie op één enkele chip van meer dan honderd transistorendie verschillende afzonderlijke maar onderling gerelateerdecircuitfuncties verrichten.

large signal grootsignaalEen signaal met een betrekkelijk grote amplitude die een zodaniggroot deel van de bewerkingseigenschappen van een eenheid bestrijktdat het signaal over het algemeen ook de niet-lineaire delen van deeigenschappen van de eenheid tegenkomt.

large-signal voltage gain grootsignaal-spanningsversterkingDe spanningsversterking in een geïntegreerde versterker (IC-versterker) onder open-luscondities. Deze wordt gedefinieerd alshet verschil in de uitgangsspanning gedeeld door het verschil in deingangsspanning en wordt uitgedrukt in volts per millivolt of voltsper microvolt.

Larmor orbit larmorbaanHet pad dat een geladen deeltje in een constant magnetisch veldvolgt. In verband met de interactie tussen het externe veld en hetveld dat door het deeltje wordt gegenereerd, volgt het deeltje eencirkelvormige baan.

laser laserLaser is het acroniem voor light amplification by stimulatedemission of radiation. Dit is een eenheid die coherente straling inhet bereik van het zichtbare licht, dat wil zeggen een straling dietussen 7500 en 3900 angstrom ligt, produceert. Bepaalde eenhedendie coherente straling in het infrarode, ultraviolette, of röntgen-straal-deel van het spectrum produceren, worden eveneens als lasers

267

geïdentificeerd. Lasers kunnen continue of gepulseerde lasers zijnen worden gekenmerkt door coherente, monochromatische emissies. Deintensiteit varieert van een paar milliwatt of zelfs microwatt totduizend of een miljoen watt.

laser beam laserstraal1. De straling van een laser en wel speciaal de straling die een

geringe divergentie heeft. Dat betekent dat de straling zichniet over een groot gebied verspreidt.

2. Een bundel zuiver evenwijdige lichtstralen met één specifiekegolflengte. Een laserstraal wordt gebruikt voor het vastleggen,overbrengen en uitlezen van gegevens.

laser diode laserdiodeEen halfgeleiderdiode (meestal van het type galliumarseen) datcoherent licht verspreidt indien een spanning op de terminals vande diode wordt aangelegd.

laser disk laserplaatEen plaat of schijf waarbij gebruik van een laserstraal wordtgemaakt om de informatie (beeld, geluid) op de schijf te plaatsenen daaruit te onttrekken.

laser optical videodisc system laser-optisch beeldplaatsysteemEen systeem waarin een laser met lage energie beeld- en geluidsin-formatie uit een beeldplaat leest en dit overbrengt naar een TV-ontvangsttoestel.

latch grendel1. Een terugkoppellus in een symmetrisch digitaal circuit (zoals

een flip-flop). Deze wordt gebruikt om een toestand in stand tehouden.

2. Een eenvoudig opslagelement dat een eenheid met twee poortenheeft.

latch (to) vergrendelenHet handhaven van een gesloten toestand in een paar relaiscontactennadat deze door een elektrische puls zijn bekrachtigd.

latency latentietijd1. De tijd die een digitale computer nodig heeft om informatie

vanuit het geheugen te halen.2. De toegangstijd verminderd met de woordtijd in een serieel

opslagsysteem.

latent image latent beeld1. Een in een geheugenbuis opgeslagen beeld dat nog niet zichtbaar

is.2. Het beeld dat na de ontwikkeling van een fotografische film of

fotografisch papier zal verschijnen.

268

latitude effect breedte-effectHet effect van de afname van het aantal geladen deeltjes (andersdan fotonen) van het aard-magnetisch veld dat het oppervlak van deaarde in de nabijheid van de equator bereikt, vergeleken met hetaantal geladen deeltjes dat het aardoppervlak op andere breedtenbereikt.

lattice 1. raster; 2. rasterwerk; 3. roostera. Het geordende interne patroon (matrix) van de atomen in een

kristal.b. Een meestal symmetrische rangschikking van componenten in een

netwerk zoals in een signaalverzwakkingscircuit of een brug-circuit.

law wet1. Een wetenschappelijke wet is een algemene en verifieerbare

verklaring die het gedrag van entiteiten of de relaties tussenverschijnselen of concepten beschrijft. Een dergelijke wet ishet resultaat van inductieve redeneringen die aan de hand vanveel waarnemingen en beheerste experimenten kunnen wordengemaakt; bijvoorbeeld de eerste wet van de thermodynamica, dewetten van Kirchhoff, de wet van Ohm.

2. De wijze waarop een afhankelijke variabele zich wijzigt. Ditkan, bijvoorbeeld, worden afgelezen uit een responsiekromme.

law of averages wet van de gemiddeldenDe wet die in de statistiek en de waarschijnlijksheidsleer steltdat in het geval van een monster van veel gebeurtenissen ofverschijnselen, de waarde van de numerieke waarschijnlijkheid beterwordt benaderd dan indien het monster een kleine hoeveelheidgebeurtenissen bevat.

law of charges wet van ladingenOngelijke ladingen trekken elkaar aan en gelijke ladingen stotenelkaar af.

law of large numbers wet van de grote getallenDe wet stelt in de statistiek en de waarschijnlijksheidsleer dat ineen groot monster het gemiddelde van het monster het gemiddelde vande populatie benaderd. Dit wordt vaak foutief de wet van degemiddelden genoemd.

law of magnetism wet van het magnetismeOngelijke magnetische polen trekken elkaar aan en gelijke magneti-sche polen stoten elkaar af.

law of normal distribution wet van de normale verdelingDe wet van Gauss van de frequentieverdeling van een zich herhalendefunctie beschrijft de waarschijnlijkheid van de afwijkingen van hetgemiddelde.

269

layer laag1. Een complete spoelwikkeling in één vlak, dat wil zeggen de

wikkelingen worden naast elkaar gelegd en niet op elkaar.2. Een gebied met unieke elektrische eigenschappen in een halfge-

leider zoals dat het geval is in een n-laag.

layout 1. rangschikking; 2. layoutDe rangschikking van de componenten op een chassis, een prentpa-neel, een prentmontage-eenheid, een paneel, een moederbordenzovoort.

lead 1. draad; 2. verbindingsdraad; 3. voorloop; 4. lood1. Een geleider (meestal een draad, kabel of snoer) dat afkomstig

is van of toegaat naar een terminal (aansluitpunt) of elektrode.2. Zie punt 1.3. In berekeningen die de fase betreffen, verwijst de term naar de

mate waarin een bepaalde grootheid aan een andere voorafgaatzoals de stroom die in een zuivere capacitantie 90 gradenvoorloopt op de spanning.

4. Een metaalelement met atoomgetal 82 en atoomgewicht 207,21. Loodwordt gebruikt als een beschermend materiaal tegen nucleairestraling en wordt ook verder op grote schaal in de elektronicatoegepast.

lead-acid battery loodzwavelzuuraccuEen accu waarin de cellen loodplaten bevatten die in een elektrolyt(zwavelzuur) zijn opgehangen of ondergedompeld. De positieve plaatbevat loodperoxide en de negatieve plaat loodspons.

leading edge 1. voorflank; 2. intreespits1. De stijgende flank van een puls.2. De zijde van een ponskaart die het eerst de leibaan van een

kaartponsmachine bereikt.

lead sulphate loodsulfaatEen isolerende verbinding die in de cel van een loodzwavelzuuraccuwordt gevormd als gevolg van de chemische reactie tussen het loodvan de platen en het elektrolyt van zwavelzuur. Indien het sulfaatgedurende het opladen van de accu niet wordt afgebroken, zal hetuiteindelijk de cel onbruikbaar maken.

lead sulphide loodsulfideEen verbinding van lood en zwavel die als een lichtgevoelige stofin bepaalde fotogeleidende cellen wordt gebruikt.

leak lek1. Het verlies van energie in een pad dat niet voor geleiding

bestemd was.2. Een punt van waaruit het verlies afkomstig is of waar het

verlies ontstaat.

270

leakage lekkage1. De kleine stroom die door een elektrische isolator vloeit.2. Het elektromagnetische veld dat door een voedingslijn die

theoretisch een afscherming van 100 procent heeft, wordtuitgestraald of opgevangen.

leakage current lekstroom1. De ruststroom die over een halfgeleiderjunctie met een omgekeer-

de bias vloeit.2. Elektrische stroom die ontstaat door de aanwezigheid van een

parasitaire weerstand.3. Een stroom van vrije elektronen en gaten door een junctie van

een halfgeleider in de niet doorlatende richting.

leakage inductance lekinductieDe zelfinductie die het gevolg van een bindingsflux is.

leakage reactance lekreactantieDe inductieve reactantie die het gevolg is van de lekinductie inhet primaire of secundaire circuit van een transformator.

leakage resistance lekweerstand1. De ohmische weerstand in een niet geheel perfecte isolator. Deze

kan worden berekend door de spanning over de isolator te delendoor de stroom die door de isolator vloeit.

2. Het quotiënt van de spanning en de stroom in een halfgelei-derjunctie met een omgekeerde bias.

leakage resistor lekweerstandParasitaire weerstand die de oorzaak is van het weglekken van eenlading in een elektrisch of elektronisch netwerk (schakeling).

Lecher wires lecherdradenEen deel van een circuit dat uit twee parallelle draden of stangenbestaat die aan het ene einde door een verbindingslus met elkaarzijn verbonden en aan het andere einde open zijn. Een kortsluitingveroorzakende stang of staaf wordt langs de draden bewogen. Daarmeewordt de effectieve lengte van het circuit gevarieerd. Radiofre-quentie-energie wordt via de lus aan het circuit toegevoegd,terwijl de staaf langs de verschillende responsiepunten van hetcircuit glijdt. De frequentie kan worden bepaald door de afstandtussen de aangrenzende responsiepunten te meten. De draden zijngenoemd naar Ernst Lecher (1856 - 1926), een Oostenrijks natuurkun-dige.

leg 1. poot; 2. arm; 3. tak1. Elk duidelijk te onderscheiden pad in een circuit of een

netwerk.2. Zie punt 1.3a. Een pad in een routine of subroutine van een computerprogramma.3b. Zie punt 1.

271

length lengte1. Het aantal bits of tekens in een record, woord, of andere

gegevenseenheid.2. De dimensie tussen het begin- en eindpunt van een eenheid,

circuit, lijn enzovoort.

level niveau1. De werkamplitude.2. De drempelamplitude.3. Een functioneel plateau of echelon.

level control niveaubesturing1. Het regelen (afstellen) van een amplitude of drempel.2. Een potentiometer of ander variabel component dat wordt gebruikt

voor het regelen of het afstellen van de amplitude of de drempelvan een grootheid.

lever switch hefboomschakelaar1. Een schakelaar voor het snel openen en sluiten van een circuit.2. De sleutel van een radiotelegrafiesysteem.

licrystal licrystalVloeibaar kristal. Acroniem afgeleid van de woorden vloeistof(liquid) en kristal (crystal).

light lichtZichtbare elektromagnetische straling die optreedt in de banden metgolflengtes van 0,65 µm (rood licht) tot aan 0,41 µm (violetlicht). Soms worden infrarood en ultraviolet aan de definitie vanlicht toegevoegd.

light activated silicon control switch: LASCS licht-geactiveerderegelschakelaar van siliciumEen pnpn-eenheid die tegelijkertijd als fotocel en als elektroni-sche schakelaar kan werken.

light amplifier lichtversterkerEen versterker die uit een vaste stof bestaat en die een elektrolu-miniscerende cel als invoerorgaan en een fotocel als uitvoerorgaanheeft, dan wel een invoer- en uitvoerorgaan bezit die een soortge-lijke functie hebben. De eenheid is feitelijk een opto-elektroni-sche koppelaar met versterkingseigenschappen.

light cable lichtkabelEen kabel die uit zeer veel dunne glasvezels (lichtdraden) bestaatdie onderling, voor wat betreft de overdracht van licht, zijngeïsoleerd. Door deze draden kan licht worden getransporteerd tenbehoeve van communicatie- of besturingsdoeleinden.

light-emitting diode: LED lichtgevende diodeEen halfgeleiderdiode die zichtbaar licht (geel, groen of rood)

272

emitteert indien het een doorlaatvoorspanning krijgt.

light meter lichtmeterEen instrument waarmee de intensiteit van licht kan worden gemeten.Een dergelijk apparaat bestaat meestal uit een fotocel die in serieis geschakeld met een microampèremeter. Bepaalde apparaten zijnuitgerust met een gelijkstroomversterker om de gevoeligheid van demicroampèremeter te vergroten.

light microsecond licht-microsecondeDe eenheid van elektrische afstand; de afstand die het licht in devrije ruimte in 1 µs aflegt (ongeveer 300 meter).

light modulation lichtmodulatieHet variëren van de intensiteit van een lichtstraal. Dit geschiedtmet behulp van een modulerend signaal.

light modulator lichtmodulatorEen eenheid waarmee een lichtstraal met behulp van een elektrischsignaal kan worden gemoduleerd.

light pen lichtpenEen sonde die een kleine fotogevoelige cel aan het uiteinde bevat.De top van de lichtpen wordt in aanraking gebracht het scherm vaneen kathodestraalbuis en daarmee wordt de elektronenstraal afgetastop het moment dat deze het punt van aanraking passeert.

light-sensitive cathode lichtgevoelige kathodeEen kathode die elektronen afstoot (emitteert) indien de kathodeaan licht wordt blootgesteld.

light-sensitive diode lichtgevoelige diodeEen halfgeleiderdiode die als een fotogeleidende cel kan wordengebruikt. Dergelijke diodes komen in twee soorten voor: junctiedio-des en puntcontactdiodes.

light-sensitive material lichtgevoelige stofEen fotogeleidende of foto-emitterende stof.

light-sensitive tube lichtgevoelige buis1. Een fotobuis.2. Een elektronenbuis waarvan de werking door het blootstellen van

de buis aan licht defect is geraakt.

light sensor lichtsensor1. Een lichtgevoelige eenheid zoals een fotocel, fotodiode,

fototransistor, of fotobuis.2. Een lichtgevoelige stof zoals cesium, seleniumsilicium,

cadmiumselenide, of loodsulfide.

light source lichtbron

273

Elke eenheid of elk verschijnsel dat licht genereert. In bepaaldeomstandigheden wordt de bron als een punt beschouwd.

light-year lichtjaarDe term heeft betrekking op een lengte-eenheid die gelijk is aan deafstand die licht in 1 jaar in vacuüm aflegt. Deze komt overeen met9,46055.10

9 kilometer.

limit 1. grens; 2. limiet1a. De laagste of hoogste frequentie in een frequentieband.1b. De bovenste en onderste extrema in een prestatiebereik of

waardebereik.2. In de wiskunde is dit een vaste waarde die door een grootheid

wordt benaderd.

limiter begrenzerEen eenheid of een circuit waarvan de amplitude van het uitgangs-signaal zich op een vooraf vastgestelde waarde of niveau handhaaft,ondanks mogelijk grote variaties in de amplitude van het ingangs-signaal.

limiting amplifier grensversterkerEen versterker die het uitgangssignaal automatisch op een voorge-schreven waarde instelt en handhaaft.

limiting current grensstroomDe grootste stroom in de elektrolyse die onder bepaalde conditiesvan de ionenconcentratie nog geleidt. Deze stroom hangt af van hetelektrolytische materiaal, de dichtheid, de stof van de elektrode,en de omvang van de elektrolytische cel.

line lijn1. Een draad of draden waar doorheen elektrische energie kan worden

getransporteerd.2. Een in de lengterichting gedefinieerde baan waarin een kracht

zoals een elektrische of magnetische kracht, in een bepaaldevorm kan worden weergegeven zoals dat, onder andere, het gevalis bij een elektrische of magnetische krachtlijn.

line amplifier lijnversterkerEen versterker in een telefoonlijn of gelijksoortig kanaal, of eenversterker die een dergelijke lijn bekrachtigd.

linear lineair1. In de vorm van een rechte lijn.2. Op de manier van een rechte lijn. Een lineaire responsie is een

responsie waarvan een bepaalde grootheid direct met een anderegrootheid varieert; de grafische voorstelling van een dergelijkeresponsie is een rechte lijn met een constante helling.

3. De kenmerkende eigenschap van een signaal dat een replica is vaneen ander signaal, bijvoorbeeld het uitgangssignaal van een

274

versterker die dezelfde golfvorm heeft als die van het ingangs-signaal.

linear accelerator lineaire versnellerEen versneller waarin deeltjes worden gedwongen om zich in eenlange buis in een rechte lijn te verplaatsen. Dit in tegenstellingtot cyclotrons waarin deeltjes zich in cirkelvormige banenverplaatsen.

linear amplifier lineaire versterker1. Een versterker waarin een lineaire relatie tussen de ingangs- en

uitgangsparameters bestaat.2. Een bepaalde voedingsversterker met een radio-frequentie die een

AM-signaal versterkt.

linear circuit lineair circuit1. Een circuit waarvan de uitgang een getrouwe weergave van de

ingang is.2. Een circuit waarvan de prestaties lineair zijn.

linear function lineaire functie1. In de cartesische twee-dimensionale ruimte heeft de term

betrekking op een functie van de vorm y = ax + b, waarin hetcoördinatenpaar door (x,y), de hoek door a, en het snijpunt vande lijn met de Y-as door b wordt voorgesteld.

2. Elke functie waarvan de grafiek in het cartesische coördinaten-stelsel als een rechte lijn kan worden voorgesteld.

linear integrated circuit lineair geïntegreerd circuitEen geïntegreerde schakeling die voor de volgende bewerkingen isontworpen: versterking, oscillatie, niet-digitale regulatie,analoge instrumentatie, en andere gelijksoortige toepassingen.

linear modulation lineaire modulatie1. Modulatie waarin de momentane amplitude van het ingangssignaal

direct evenredig is met de momentane amplitude van het uitgangs-signaal.

2. Modulatie waarin de momentane amplitude van het ingangssignaalomgekeerd evenredig is met de momentane amplitude van hetuitgangssignaal.

3. Modulatie waarin de momentane amplitude van het ingangssignaaldirect evenredig is met de frequentie- of de fase-afwijking vanhet uitgangssignaal.

linear motor lineaire motorEen motor waarin de stator en de rotor parallel en recht zijn.

linear oscillator lineaire oscillatorEen oscillator waarvan de amplitude van de wisselstroom aan deuitgang lineair met de gelijkstroom aan de ingang varieert.

275

linear scale lineaire schaalEen schaal waarin alle verdelingen dezelfde differentie(waarde)hebben en op even grote afstanden van elkaar zijn aangebracht.

linear transformer lineaire transformatorEen RF-transformator die uit een kwartgolf-sectie van een transmis-sielijn bestaat.

line balance lijnovereenkomstDe mate van de elektrische overeenkomst tussen transmissielijnen oftussen een geleider en de aarde.

line circuit lijncircuitDe relaisapparatuur van een telefoniesysteem dat geassocieerd ismet stations die via een schakelpaneel worden opgeroepen en/ofverbonden.

line code lijncodeEen code tussen de cijfers van verwerkingsapparatuur en de pulsendie de cijfers in een lijntransmissie representeren.

line current 1. netstroom; 2. lijnstrooma. De stroom die van een voedingslijn naar de apparatuur vloeit.b. De stroom in een transmissielijn.c. De stroom die in een parallel-resonerend circuit vloeit.

line driver lijnaandrijverEen IC die logische signalen via lange lijnen kan propageren.

line drop lijn-spanningsvalDe spanningsval in een lijn die een eenheid van energie voorziet.

line filter lijnfilterEen circuit bestaande uit één of meer inductoren en condensatorendie tussen een door wisselstroom aangedreven eenheid en devoedingslijn is geplaatst om de ruis in de lijn te dempen.

line frequency lijnfrequentie1. De frequentie van de spanning in een voedingslijn (50 Hz in

Europa, 60 Hz in de USA).2. De snelheid waarmee de horizontale lijnen in een TV-beeld worden

gegenereerd of afgetast.

line loss 1. lijnverlies; 2. leidingverliesDe som van de energieverliezen in een transmissielijn.

line of force krachtlijn1. Een lijn die de punten met gelijke veldsterkten rondom een

elektrische lading of een geladen lichaam verbindt. Zie flux.2. Een lijn die de punten met gelijke veldsterktes rondom een

magnetische pool of een gemagnetiseerd lichaam verbindt.

276

line switch lijnschakelaar1. De hoofd-voedingslijnschakelaar.2. De schakelaar die in (een deel van) elektronische apparatuur het

circuit naar of van de inkomende voedingslijn opent en sluit.

line voltage lijnspanning1. De spanning van een voedingslijn.2. De spanning tussen de conductoren (geleiders) van een transmis-

sielijn.

link link1. De kleine koppelspoel die in verbindingskoppelingen wordt

toegepast.2. Een communicatiepad tussen twee radiofaciliteiten. De koppeling

heeft tot doel het bereik van één van de twee te vergroten.3. Een spronginstructie in een digitale computer of het adres

waarin een dergelijke instructie is geplaatst.

linkage 1. binding; 2. koppelinga. De koppeling tussen afzonderlijke geleiders of eenheden die met

behulp van elektrische of magnetische krachtlijnen tot standkomt.

b. Een verbinding tussen de mechanische delen van een mechanischeanaloge computer waarmee rekenkundige bewerkingen kunnen wordenuitgevoerd.

link coupling verbindingskoppelingEen koppeling met een lage impedantie die via een kleine ingangs-of uitgangsspoel, die door een getwist aderpaar of een coaxialelijn wordt gevoed, tot stand komt.

liquid vloeistofDe toestand van materie die door de beweging van moleculen dietussen die van gassen en vaste stoffen in ligt, wordt gekenmerkt;vloeistoffen hebben de mogelijkheid om de vorm aan te nemen van dehouders (containers, flessen, vaten) waarin ze worden opgeslagen enzijn verder enigszins samendrukbaar.

liquid crystal vloeibaar kristalEen vloeistof dat bepaalde eigenschappen van een kristal bezit.

liquid crystal display: LCD vloeibare kristalafbeeldingEen weergave-eenheid in tellers, rekenmachines, digitale meters enklokken, waarin ieder cijfer door stripjes materiaal met eenvloeibaar kristal wordt gevormd.

liquid laser vloeibare laserEen laser waarin het actieve materiaal uit een vloeistof bestaat.

liquid-pressure control hydraulische besturingEen servosysteem dat automatisch de druk van de vloeistof in pijpen

277

of andere kanalen handhaaft of corrigeert.

liter: l literEen metrische volume-eenheid. Een liter is het volume van 1kilogram water bij 4 graden Celsius onder een druk van 1 pascal.

lithium lithiumEen metaalelement uit de alkali-groep. Lithium heeft als atoomgetalhet getal 3 en heeft een atoomgewicht van 6,940. Lithium wordttoegepast in batterijen en accu's.

lithium cell lithiumcelEen primaire cel waarin het anode-element uit lithium bestaat. Deelektrolyt is een organische stof zonder water. De nominalespanning is 2,8 volt. Een lithiumcel heeft een redelijk langelevensduur.

live levend1. Elektrisch geactiveerd, dat wil zeggen een spanning of stroom

bezittend.2. Een radio- of TV-uitzending die plaats vindt op het moment van

de werkelijke uitvoering van een evenement.3. Akoestisch reflecterend zoals dat het geval is in een levende

ruimte (dit in tegenstelling tot een ruimte die akoestischabsorberend is).

load 1. bekrachtigd circuit; 2. belasting1. Een eenheid of een circuit dat met behulp van de uitgangsenergie

van een andere eenheid of een ander circuit kan werken.2. De vermogensuitvoer van een machine.

load (to) ladenHet opslaan van gegevens, afkomstig uit een extern of secundairgeheugen, in het interne geheugen van een computer.

load capacitance belastingscapacitantie1. De capacitantie van een belasting.2. Een capacitantie die als een bekrachtiging wordt gebruikt.

load capacity draagvermogen1. Het niveau waarin in een pulscodemodulatie het sinusvormige

signaal samenvalt met de virtuele plus/min-beslissingswaardenvan het coderingsapparaat.

2. Het maximale aantal signalen dat een medium of een lijn zonderernstige degradaties van de ontvangst over kan dragen.

load circuit 1. belastingscircuit; 2. laadcircuit1. Het circuit dat het bekrachtigde deel of het vermogens-consume-

rende deel van een systeem vormt.2. Een circuit dat behulpzaam is bij de vermogensoverdracht aan een

bekrachtigd circuit

278

load current 1. belastingsstroom; 2. laadstroomDe stroom die door een bekrachtigd circuit vloeit.

load impedance belastingsimpedantieDe impedantie die een belasting die met een generator of een andere(voedings)bron is verbonden, kenmerkt.

load power belastingsvermogenHet vermogen dat in een belasting wordt geconsumeerd.

load resistance belastingsweerstand1. De resistentie van een belasting.2. Een resistentie die als een belasting wordt gebruikt.

load voltage belastingsspanningDe spanning die over een belasting wordt ontwikkeld.

lobe lobDe figuur (cirkel, ellips) in het ontvangstpatroon van een antenne.Het beeldt een gebied met een versterkte ontvangst uit.

local channel lokaal kanaalEen radiozendkanaal dat het gebied nabij het zendstation bediend endat gezamenlijk door verschillende stations met relatief lagevermogens (maximaal 250 watt) wordt gebruikt.

local station lokaal stationEen station dat in dezelfde omgeving of in hetzelfde gebied isopgesteld als het ontvangststation.

local transmission lokale transmissieHet communiceren van zenders of zendstations met ontvangers ofontvangststations die zich in hetzelfde gebied bevinden als dezender of het zendstation.

locus meetkundige plaatsDe verzameling van alle punten die aan een bepaalde conditievoldoen. Zo is een bol de meetkundige plaats van alle punten die opdezelfde afstand van een gegeven punt (het middelpunt) zijngelegen.

log log1. Afkorting van logaritme.2. Een verslaggeving die op continue basis wordt bijgehouden: de

log van een schip, de log van een zendstation, de log van dewerking van een apparaat.

logarithm: log logaritmeDe macht tot waartoe een getal (het grondtal) moet worden verhevenom een gelijke waarde met een gegeven getal te verkrijgen. Als dushet gegeven getal door n wordt voorgesteld en het grondtal b is,

279

dan is logb

n gelijk aan x, omdat b

x gelijk is aan n.

logarithmic curve logaritmische krommeEen grafische voorstelling van een logaritmische functie van devorm y = a.log(x). Het grondtal van de logaritme kan elk positiefgetal zijn.

logarithmic scale logaritmische schaalEen veranderlijke schaal waarin de coördinaten van een bepaalde asovereenkomen met de logaritme van de werkelijke afstand tot deoorsprong.

logic logica1. De wiskunde die bij het gebruik van digitale computers betrek-

king heeft op het werken met het waar of onwaar zijn vanlogische grootheden, logische relaties en combinaties daarvan.

2. De schakelkringen en de daarbij behorende hardware die wordtgebruikt voor de implementatie van logische functies zoals EN,Of, NIET-EN, NOCH-NOCH enzovoort.

3. Leer die de grondbeginselen en het toepassen van de symbolischelogica en de schakeltheorie omvat. De logica is van uitermategroot belang in toepassingsgebieden zoals: het ontwerpen vangegevensverwerkende apparatuur, het hanteren van logische rede-neer- en gevolgtrekkingsprocessen, het gebruik van de booleaansealgebra, het testen van elektronische schakelingen enz.

logical add: XOR logische optellingExclusieve OF-bewerking (XOR).

logical analyzer logische analysatorEen test- en diagnose-apparaat dat is uitgerust met een oscillo-scoop en waarmee de logische conditie van bussen en andere digitaletransport- en verwerkingseenheden kunnen worden gemeten engevisualiseerd.

logical building blocks logische bouwstenenDelen van een geïntegreerde schakeling die een logische functievervullen.

logical diagram logisch schemaEen schema waarin de onderlinge verbindingen tussen de poorten vanlogische circuits zijn weergegeven.

logical elementary operation logische basisbewerkingBewerking die door een logische schakeling wordt uitgevoerd: EN,OF, NIET enzovoort.

logical equivalence logisch equivalentDe toestand waarin twee logische verklaringen identieke waarheids-waarden voor alle mogelijke combinaties van de waarheidswaarden vande beide constituenten bezitten.

280

logical expression logische uitdrukkingFormule waarbij de opdrachtelementen door logische bewerkingsope-ratoren zijn gescheiden.

logical families logische familiesGroepen logische schakelingen die met dezelfde technologie zijnontworpen en gefabriceerd (ECL, TTL, I

2L enz.).

logical graphical function logische grafische functieCAD-faciliteit waarbij logische operatoren worden gebruikt vooronder andere het ontwerpen van IC's en het definiëren van ruimte-lijke modellen (EN, OF, NIET-EN, NIET-OF, NIET, VERENIGINGenzovoort).

logical implication logische impliciete conditieDe conditie in logische verklaringen waarin x en y voorkomen enwaarin geldt dat y waar is indien x waar is.

logical null logische nulWaarde van de spanning van een signaal die de logische waarde '0'representeert.

logical one logische éénWaarde van de spanning van een signaal die de logische waarde '1'representeert.

logical operation logische bewerking1. Niet rekenkundige bewerking zoals: vergelijken, springen,

schuiven.2. Booleaanse bewerking.3. Bewerking die met logische uitdrukkingen wordt gedefinieerd.4. Bewerking uitgevoerd op logische variabelen of logische condi-

ties.

logical operator logische operator1. Monadisch of binair teken waarmee Booleaanse of logische bewer-

kingen worden gedefinieerd zoals & voor de EN-operatie.2. Logische bewerking die wordt voorgesteld door één van de vol-

gende operatoren: EN, NIET-EN, OF, NOCH-NOCH, XOR enzovoort.

logical primitives logische primitievenPoorten of logisch bouwblokken zoals NIET-EN poorten, NOCH-NOCHpoorten, signaalomzetters of bepaalde kleinschalige geïntegreerdeschakelingen.

logical relation logische relatieLogische term waarin twee uitdrukkingen door een vergelijkings-operator (groter dan, kleiner dan, is gelijk aan, groter en gelijkaan, kleiner en gelijk aan enzovoort), zijn gescheiden.

logical shift logische schuifopdracht

281

Een schuifbewerking waarin cijfers op cirkelvormige wijze naarlinks of rechts worden verschoven; cijfers die aan het einde vaneen woord wegvallen, worden weer aan het andere einde aan dat woordtoegevoegd.

logical signal logisch signaalSignaal waaraan een bepaalde logische toestand is toegekend.

logical state logische toestandDe logische conditie 'waar' (true) of 'onwaar' (false) van eenbepaald signaal.

logical threshold logische drempelDe waarde van de spanning waarbij de toestand van een logischeschakeling overgaat van de nul-waarde naar de één-waarde en omge-keerd.

logical value logische waardeDe logische waarde 'waar' (true) of 'onwaar' (false) van eenbepaalde uitdrukking of variabele.

logic array logicamatrixEen redundante rangschikking van identieke componenten in eenlogisch circuit. Deze zijn in één enkele behuizing (package)ondergebracht.

logic circuits logische circuitsCircuits of schakelelementen die in computers of besturingssystemenlogische bewerkingen uit kunnen voeren. Logische circuits kunnenmet behulp van diodes, transistoren, thyristoren, ladinggekoppeldeeenheden, tunneldiodes, ferro-elektrische elementen, magnetischekernen en combinaties hiervan worden gerealiseerd.

logic design logisch ontwerpHet opstellen van de details van een ontwerp op het niveau vanlogische primitieven (poorten) waarbij gebruik wordt gemaakt vanvooraf gedefinieerde modellen zoals NIET-EN en NOCH-NOCH primitie-ven.

logic diagram logisch schemaSchema waarin de logische operaties middels (standaard)-symbolenzijn vastgelegd. De logische verwerking is aangegeven door middelvan lijnen die de logische verbindingen tussen de operaties repre-senteren. Realisatiedetails zijn niet noodzakelijkerwijs in een lo-gisch schema opgenomen.

logic flowchart logisch stroomschemaEen schema dat de logische stappen in een programma of subroutinemet behulp van bepaalde symbolen representeert.

logic function logische functie

282

Een uitdrukking voor een bewerking waarin één bewerking of eencombinatie van logische bewerkingen voorkomt.

logic level logisch niveau1. Eén van twee logische toestanden: 1 of 0, aan of uit, laag of

hoog.2. De toestand die de 'waar'-toestand representeert.3. De spanningsamplitude van digitale signalen in een logisch

systeem.

logic operation logische bewerkingEen niet rekenkundige bewerking. Hierbij wordt gebruik gemaakt vanlogische operatoren.

logic probe logische sondeEen testsonde met een ingebouwde versterker en voorzien van LED'sdie kunnen worden uitgelezen. De tip van de sonde wordt metverschillende testknooppunten van een digitaal logisch circuit inaanraking gebracht om op die wijze de logische niveaus en pulsen tekunnen traceren.

logic strength logische sterkteMaat voor de geleiding van een knooppunt in een netwerk (schake-ling) dat aan een voeding of de aarde is verbonden.

logic symbol logisch symboolEen symbool dat in elektrische of elektronische ontwerpschetsen of-tekeningen wordt gebruikt en waarmee logische elementen ofverbindingen grafisch kunnen worden weergegeven.

longitudinal current langsstroomStroom die in dezelfde richting als de parallel naast elkaarliggende draden van een aderpaar of kabel vloeit (en een retour-circuit via de aarde heeft).

longitudinal wave longitudinale golfEen golf waarin de oscillatie parallel is met de richting van depropagatie.

long line lange lijn1. Een antenne die uit een enkelvoudige draad, waarvan de lengte

groter is dan de golf die het uitstraalt, bestaat.2. Een elektrische lijn in de draadtelegrafie die een lange fysieke

lengte heeft.3. Een lijn van onbepaalde lengte in de theorie van de elektronica

waarin de eigenschappen tot in het oneindige stabiel envoorspelbaar blijven.

long waves lange golvenRadiogolven met een lage frequentie. Dit zijn specifiek golven meteen frequentie die in het gebied van 30 tot 300 KHz liggen (10

3 tot

283

104 meter).

loop 1. buik; 2. lus; 3. kring; 4. loop1. Een punt met maximale responsie in een systeem met staande

golven.2a. Een signaalpad zoals een terugkoppellus.2b. Een spoel met een of twee wikkelingen die bestemd is voor een

koppeling met lage impedantie.3. Zie de definities onder 2.4a. De herhaalde executie van een deel van een computerprogramma.4b. Een raamantenne.

loop antenna raamantenne Een meestal kleine draagbare antenne in de vorm van een spoel ofeen draad.

loop pulsing kringpulseringHet regelmatig en tussentijds afbreken van het gelijkstroompad bijhet zendende uiteinde van een transmissielijn.

loose coupling losse koppelingEen koppeling die te zwak is om kleine hoeveelheden energie over tedragen. Dit is bijvoorbeeld het geval in de primaire en secundairespoelen indien ze zover van elkaar verwijderd zijn dat de koppe-lingscoëfficiënt gering is.

Lorentz force lorentzkrachtDe kracht F voor een bewegende lading Q in de magnetische enelektrische velden E en B is gegeven door de vergelijkingF=Q(E+vB). Hierin is v de snelheid van het deeltje en vB hetvectorproduct van die snelheid en de dichtheid van de magnetischeflux.

loss angle verlieshoekHet complement van de fasehoek in isolerend materiaal.

loudspeaker luidsprekerEen omvormer die elektrische pulsen omzet in geluidsgolven dievoldoende sterk zijn om gemakkelijk door een aantal luisteraars diezich op een bepaalde afstand van de luidspreker bevinden, te wordengehoord.

low band kleine bandDe lage of laagste frequentieband die in een bepaalde situatie incommunicaties, testen, of verwerkingen wordt gebruikt.

low battery 1. lege batterij; 2. lege accuDe toestand van een batterij of accu die een vervanging of eenoplading nodig maakt.

lower sideband onderste zijband

284

De band met frequenties in een amplitude-gemoduleerde golf diegelijk is aan het verschil tussen de draagfrequentie en demodulerende frequentie.

lowest usable frequency: LUF laagst bruikbare frequentieDe laagste frequentie die op een bepaald moment nog voor communica-ties via de ionosfeer kan worden gebruikt.

low frequency: LF lage frequentie1. De term verwijst naar radiofrequenties in de 30 tot 300 KHz

band.2. Betrekking hebbende op frequenties die kleiner zijn dan 500 Hz.

low level laagniveau1. Een logische term voor het meer negatieve van twee (binaire)

logische niveaus.2. Een amplitude bezittend die onder de normaal beschikbare

amplitude in computercircuits of -systemen ligt.3. Primitief. Een uitdrukking die voorkomt in, bijvoorbeeld, een

laagniveau (computer)taal.

low-level logic: LLL laagniveau logicaElk logisch systeem dat met behulp van een laag spanningsniveau ofeen gering stroomniveau werkt.

low-level modulation laagniveau modulatieModulatie die met behulp van een geringe spanning tot stand komt.

low order minder significantDe plaats van tekens of cijfers die in de hiërarchie van een woordof een getal een geringere waarde of een geringere betekenishebben. Zo zijn de cijfers 7 en 9 getallen met een geringere waardein het getal 597.

low-pass filter laagdoorlaatfilterEen golffilter dat met geringe verzwakking alle frequenties ondereen kritische frequentie doorlaat maar alle frequenties diedaarboven liggen, blokkeert.

low power laag vermogenVermogen dat aanzienlijk minder is dan het vermogen dat men normaalin een bepaalde applicatie aantreft. De term is arbitrair aangezieneen paar honderd watt in de ene situatie gering en in een anderesituatie als groot kan worden beschouwd.

low Q lage QEen term die in een component of een circuit een klein quotiëntvoor de verhouding tussen reactantie en resistentie (X/R) represen-teert. De term is relatief aangezien een bepaalde Q-waarde in deene situatie als laag en in een andere situatie als hoog kan wordenbeschouwd.

285

low voltage lage spanning1. Een spanning die aanzienlijk lager is dan de spanning die men

normaal in een bepaalde applicatie aantreft. De term isarbitrair aangezien een paar honderd volt in de ene situatie alsweinig en in een andere situatie als veel kan worden beschouwd.

2. De voedingsspanning die alle punten in een TV-circuit vanspanning voorziet. Een uitzondering hierop vormt het hoogspan-ningscircuit voor de beeldbuis.

L+R, L-R L+R, L-RDe som- en de verschilsignalen van stereokanalen. Het L+R signaalis de in-fase-combinatie van signalen voor beide kalen; het L-Rsignaal is de uit-fase-som. L+R kan bij L-R worden opgeteld, ditlevert 2L, het linkersignaal. L-R minus L+R geeft -2R, of hetandere signaal van het kanaal.

lumen: lum lumenDe SI-eenheid van lichtstroom; het is gelijk aan het licht dat in1 steradiaal door een uniforme punt-lichtbron van 1 candela wordtuitgestraald.

luminance luminantieDe hoeveelheid licht die òf door een oppervlak wordt geëmitteerd ofuitgestraald òf door het oppervlak wordt verstrooid. Dit wordtuitgedrukt in candela's per vierkante meter (cd/m

2).

luminescence luminescentieKoud licht dat door een stof onder invloed van een straling of eenelektronenbombardement wordt geproduceerd.

luminous flux lichtstroomDe snelheid van de overdracht of de stroom van lichtenergie.

lumistor lumistorEen versterker of een koppeleenheid waarin het ingangssignaal dehelderheid van een lamp, een elektro-luminescente cel, of eenlichtgevende diode, doet variëren. Een fotocel of enig anderlichtgevoelige eenheid vangt dit fluctuerende licht op en gebruikthet om een uitgangssignaal te moduleren.

lumped geconcentreerdDe term heeft betrekking op een eigenschap die rondom of in eenbepaald punt is geconcentreerd, in plaats van dat het door eencompleet circuit wordt gedistribueerd. Bijvoorbeeld, een geconcen-treerde capacitantie of een geconcentreerde inductantie.

lumped component geconcentreerd componentEen discreet component, dat wil zeggen een component dat zelfdra-gend is.

lumped impedance geconcentreerde impedantie

286

Een reactantie en/of resistentie die zich in een bepaalde locatiemanifesteert. Voorbeelden hiervan zijn normale componenten zoalscondensatoren, inductoren en weerstanden.

lumped parameter geconcentreerde parameterElke circuitparameter die als een discrete parameter kan wordenbeschouwd, zelfs indien het meer dan één enkele component bezit.

lux luxDe eenheid van verlichtingssterkte. Het is het aantal lumen pervierkante meter.

M

m m1. Afkorting van het voorvoegsel milli.2. Symbool voor massa.3. Afkorting van meter.4. Afkorting van mijl.

M M1. Afkorting van het voorvoegsel mega.2. Symbool voor gemodificeerde index van breking.

machine logic machinelogica1. De wijze waarop de functionele delen van een computer onderling

met elkaar samenhangen.2. De faciliteit waarmee een computer problemen oplost.

machine operation machinebewerkingDe werking en de prestaties van de ingebouwde functies van eencomputer.

magnesium magnesiumEen metaalelement met atoomgetal 12 en atoomgewicht 24,32.

magnesium fluoride phosphor magnesiumfluoridefosforEen verbinding die als bedekking (coating) voor schermen vanbeeldbuizen met een zeer lange nalichttijd wordt gebruikt. De kleurvan dit scherm is oranje.

magnesium silicate phosphor magnesiumsilicaatfosforEen stof die voor de coating van beeldbuizen wordt gebruikt. Dekleur van het scherm is oranje-rood.

magnesium tungsten phosphor magnesiumwolfraamfosforEen stof die voor de coating van beeldbuizen wordt gebruikt. Dekleur van het scherm is licht-blauw.

magnetic amplifier magnetische versterkerEen eenheid bestaande uit een ijzeren kern waarin het principe van

287

de verzadigbare reactor wordt gebruikt voor het verkrijgen van deversterking. In de meest eenvoudige vorm bestaat het uit ingangs-en uitgangsspoelen die rondom een vierkante ringvormige kern vanmagnetisch metaal zijn gewikkeld. De ingangsspoel bestaat uit tweeidentieke wikkelingen die omgekeerd in serie met elkaar zijnverbonden zodat de stromen in de uitgangsspoel geen spanningen inde ingangsspoel kunnen induceren. De uitgangsspoel is in serie metde wisselstroomvoeding geschakeld. Een klein wisselstroomsignaaldat op de ingangswikkeling wordt aangelegd, veroorzaakt een groteverandering in de impedantie van de uitgangswikkeling en als gevolgdaarvan, een grote verandering in de spanning.

magnetic balance magnetisch meetinstrumentEen instrument waarmee de aantrekkende of afstotende kracht tussentwee gemagnetiseerde objecten, of tussen een magneet en eenmagnetische stof kan worden gemeten. Het instrument kan ook wordengebruikt voor het meten van de intensiteit van het magnetische veldvan een permanente magneet, van een elektromagneet, of van de aardezelf.

magnetic bias magnetische biasEen onveranderlijke magnetische kracht die op een ander magnetischveld wordt aangelegd om het rustpunt daarvan in te stellen.

magnetic bridge magnetische brugEen instrument dat vergelijkbaar is met de Wheatstone-brug en datwordt gebruikt om magnetische permeabiliteit te meten.

magnetic bubble memory magneetbellengeheugenEen bepaald geheugentype waarin magnetische velden worden gebruiktom informatie mee op te slaan.

magnetic cell magnetische celEen eenheid die uit één of meer magnetische kernen in een magneet-kerngeheugen bestaat.

magnetic circuit magnetisch circuitHet gesloten pad dat door een magnetische fluxlijn of door een stelmagnetische fluxlijnen wordt bepaald.

magnetic coil magnetische spoelDe wikkeling in een elektromagneet of gelijksoortige eenheid.

magnetic constant magnetische constanteDe absolute permeabiliteit van de vrije ruimte. Het is ongeveer1,26.10

-6 H/m (magnetische veldsterkte per meter).

magnetic core magnetische kern1. De ijzeren kern van een elektromagneet, transformator, relais,

of soortgelijke eenheid.2. Een klein ringetje van magnetisch materiaal dat als geheugenele-

288

ment(je) in digitale computers en rekenmachines werd gebruikt.

magnetic cycle magnetische cyclus1. De term heeft, in een stof of materiaal dat in een magnetisch

veld is geplaatst, betrekking op de verandering van de magneti-sche flux als functie van de tijd.

2. De verandering van de polariteit van het magnetische veld van deaarde. Die polariteit keert periodiek om.

magnetic density magnetische dichtheidDe concentratie van de magnetische flux in een bepaald gebied. Dezedichtheid wordt als het aantal lijnen per oppervlakte-eenheid vande dwarsdoorsnede weergegeven.

magnetic dipole magnetische dipool1. Een molecule of deeltje met een magnetische noord- en zuidpool.2. Elk paar bij elkaar behorende magnetische noord- en zuidpolen.

magnetic disk magnetische schijfEen ronddraaiende schijf die bedekt is (gecoat is) met een laag(je)magnetisch materiaal ten behoeve van de opslag van gegevens die inde vorm van opeenvolgende series bits wordt gerealiseerd.

magnetic feedback magnetische terugkoppelingTerugkoppeling die tot stand komt met behulp van een inductievekoppeling tussen de uitgangs- en ingangscircuits van een systeem.

magnetic field magnetisch veldVeld dat òf door een elektrische stroom wordt veroorzaakt òf datwordt veroorzaakt door de aanwezigheid van permanent of latentmagnetisch geladen voorwerpen.

magnetic flip-flop magnetische flip-flopEen bistabiele multivibrator waarin magnetische versterkers ofkernen, die uit vierkante ringen bestaan, in plaats van buizen oftransistoren worden toegepast.

magnetic flux magnetische fluxDe intensiteit van een magnetisch veld in een gegeven gebied. Deeenheid van magnetische flux is de weber en het symbool daarvan is1. De magnetische flux kan populair worden omschreven als hetaantal lijnen dat een gebied met een bepaald oppervlak of door eeneenheid van oppervlak, zoals een vierkante meter, passeert.

magnetic force magnetische krachtDe kracht die door een magneet op een gemagnetiseerd lichaam of eenandere magneet wordt uitgeoefend.

magnetic gap magnetische spleetEen spleet, ruimte of opening die materialen in een magnetischcircuit van elkaar scheidt. Deze spleet is òf gevuld met lucht òf

289

gevuld met een relatief dun laagje niet-gemagnetiseerd materiaal.

magnetic induction magnetische inductie1. De magnetisering van een magnetische stof of materiaal zoals

ijzer en staal indien het in een magnetisch veld wordt ge-plaatst.

2. De inductie van een wisselspanning in een geleider door een inde nabijheid gelegen wisselend magnetisch veld.

magnetic ink magnetische inktSchrijf- of drukinkt die uit een suspensie van fijn verdeeldedeeltjes van een magnetische stof bestaat.

magnetic intensity magnetische intensiteitDe sterkte van een magnetisch veld in de vrije ruimte en gemeten ineen specifiek geselecteerd punt. Het is de kracht, uitgedrukt indynes, die het magnetisch veld uit zou oefenen op een magnetischeeenheidspool die in dat punt wordt geplaatst.

magnetic load magnetische lastEen elektromagnetische eenheid die op de uitvoer van een elektri-sche bron werkt. Dergelijke eenheden omvatten: actuatoren;alarminstallaties; elektromagneten;, kern-, schijf-, trommel-, enbandgeheugens; relais; en luidsprekers.

magnetic material 1. magnetische stof; 2. magnetisch materiaala. Een magnetische stof of materiaal dat een natuurlijke vorm van

magnetisme bevat.b. Een materiaal of stof, zoals ijzer of staal, dat kan worden

gemagnetiseerd.

magnetic memory magnetisch geheugen1. In computers en gegevensverwerkende systemen is dit een eenheid

die gegevens in de vorm van discrete magnetisaties verzorgtzoals een kern-, een schijf-, een trommel-, of een bandgeheugen.

2. Magnetische vasthoudendheid.

magnetic modulator magnetische modulatorEen eenheid met een magnetische kern die enigszins lijkt op eenmagnetische versterker die voor amplitudemodulatie wordt gebruikt.De modulatiestroom vloeit door de stuurwikkeling en de dragerstroomdoor de uitgangswikkeling.

magnetic moment magnetisch momentEen eenheid die joules per tesla voorstelt. Het is voor een magneethet product van de poolsterkte en de afstand tussen de polen.

magnetic poles magnetische polen1. De uiteinden van een magneet waarin het magnetisme is geconcen-

treerd.2. De magnetische polen van de aarde.

290

magnetic probe magnetische sondeEen kring of een spoel die in een elektromagnetisch veld isgeplaatst met het doel het magnetisch component van dat veld tebemonsteren.

magnetics magneto-elektronica1. De verzameling van magnetische componenten en instrumenten.2. De verzameling van alle magnetische materialen en stoffen.3. De wetenschap die zich met de verschijnselen van het magnetisme

bezig houdt.

magnetic saturation magnetische verzadigingDe conditie waaronder een magnetische stof of materiaal allemagnetische krachtlijnen kan passeren zonder dat dit de permeabili-teit van de stof of het materiaal noemenswaard beïnvloedt; dat wilzeggen dat een toename van de intensiteit van de magnetiserendekracht weinig of geen bijdrage aan de magnetisatie van de stof ofhet materiaal oplevert.

magnetic shielding magnetische afscherming1. De afscherming van een magnetisch veld om de flux van dat veld

in te perken en op die wijze een interactie met lichamen diebuiten die afscherming liggen te voorkomen.

2. Eenheden zoals dozen, potten, kannen van ijzer of staal enandere ijzeren of stalen omhulsels die voor het doel dat onderpunt 1. is omschreven, kunnen worden gebruikt.

magnetic storage magnetische opslag1. Een gegevensbank of een geheugen dat informatie in de vorm van

magnetische velden opslaat.2. De gegevens op een magnetische schijf of band.

magnetic switch magnetische schakelaarEen reed-schakelaar die gaat werken indien een magneet in denabijheid van de schakelaar wordt geplaatst.

magnetic tape magnetische bandEen band van plastic die bedekt is met een film magnetisch materi-aal; de band kan in de lengterichting worden gemagnetiseerd omgeluidssignalen, videosignalen en gegevens op te slaan.

magnetic thick film magnetische dikke filmEen dikke film (dikker dan een micrometer) van een magnetische stofdie op een substraat is neergeslagen.

magnetic thin film magnetische dunne filmEen dunne film (dunner dan een micrometer) van een magnetische stofdie op een substraat is neergeslagen.

magnetic transducer magnetische omvormerEen omvormer die een spoel, een magneet, of beide gebruikt om

291

verplaatsingen in elektrische of magnetische ladingen om te zetten.

magnetism magnetismeDe eigenschap waarbij een eenheid of een stoffelijk lichaam zelfmagneten, ijzeren lichamen of andere lichamen bestaande uitmagnetische stoffen of materialen, aantrekt.

magnetizing current magnetiserende stroom1. Een stroom die een magnetisch veld met een bruikbare intensiteit

genereert.2. De halve cyclus van een wisselstroom of de polariteit van een

gelijkstroom die door een spoel, die rondom een permanentemagneet is gewikkeld, vloeit.

3. De veldstroom van een dynamo.

magnetizing force magnetiserende krachtDe magnetomotorische kracht, uitgedrukt in gilberts, gedeeld doorde ruimtelijke afstand, uitgedrukt in meters. Dit is de intensiteitvan een magnetisch veld dat de magnetisatie van een stof, materiaalof lichaam veroorzaakt.

magnetoresistance magnetische resistentieHet verschijnsel waarbij de resistentie van een materiaal of eenstof, zoals een halfgeleider, verandert indien het in een mag-netisch veld wordt geplaatst.

magnetoresistor magnetische weerstandEen materiaal zoals een draad van bismut, indiumantimoon, ofindiumarseen, waarvan de resistentie evenredig is met de sterktevan het magnetisch veld waarin het wordt geplaatst.

magnetostriction magnetostrictieDe expansie of contractie van een schijf, staaf, of stang magne-tisch materiaal (zoals nikkel of nikkelchroom) die evenredig is metde sterkte van een aangelegd magnetisch veld. Een magnetostrictievetrilling in een dergelijk object kan worden vergeleken met depiëzo-elektrische trilling in een kwartskristal.

magnitude magnitude1. Grootte; omvang.2. Absolute waarde.

main anode hoofdanodeDe plaat of elektrode in een vacuümbuis waartoe de meeste elektro-nen zich aangetrokken voelen.

maintenance onderhoudHet proces waarin een systeem, circuit, of component in eendigitale computer of enig ander gegevensverwerkend of regelendsysteem in een operationele conditie met minimale uitvaltijdenwordt gehouden.

292

major lobe hoofdlobHet belangrijkste pad in het patroon van de straling van deradiogolven die door een antenne worden uitgestraald.

major loop 1. hoofdlus; 2. hoofdkringHet belangrijkste pad dat de informatie of de stuursignalen in eenelektronisch systeem volgen zoals, bijvoorbeeld, de terugkoppellus.

make (to) 1. inschakelen; 2. sluitena. Het sluiten van contacten.b. Een verbinding tot stand brengen.

male plug (mannetjes)stekkerEen stekker (plug) die één of meer uitstekende contactpennen, -pun-ten, -bladen, of -naalden heeft.

manganese mangaanEen metaalelement met atoomgetal 25 en atoomgewicht 54,94.

manual 1. handmatig; 2. handleiding1. Met mechanische middelen in plaats van automatisch werkend.2. Het boek(werk) dat het gebruik, de werking, en het onderhoud van

een elektronische eenheid, circuit of systeem beschrijft.

margin marge1. Een open ruimte tussen twee objecten zoals de ruimte tussen de

naast elkaar liggende platen van een condensator.2. Speelruimte.3. De maximale fout die zonder het risico van een onjuiste of

abnormale werking, kan worden getolereerd.

mark 1. merk; 2. merktekena. De 'aan'- of '1'-toestand die door een binair bit wordt gerepre-

senteerd. Dit in tegenstelling tot de 'uit'- of '0'-toestand.b. Een teken dat het einde van een gegevensverzameling identifi-

ceert. Dit wordt eveneens 'markering' (marker) genoemd.

marker markering1. Een teken dat het einde van een gegevensverzameling identifi-

ceert.2. Een impuls die een specifieke frequentie op een responsiekromme,

die op het scherm van een oscilloscoop wordt afgebeeld,aangeeft.

mask masker1. Een soort stencil met behulp waarvan galvanisaties, elektrische

deposities, of diffusies kunnen worden uitgevoerd.2. Het weergavescherm van een oscilloscoop.3. Een bit- of een tekenpatroon dat kan worden gebruikt om

bitposities in een ander patroon te wijzigen of daaruit af teleiden.

293

mask (to) 1. maskeren; 2. afschermen1a. Iets van een masker voorzien.1b. Een signaal door een krachtiger signaal wegdrukken.2. Zie 1b.

mass massaDe hoeveelheid materie die in een lichaam aanwezig is. Evenalsgewicht, wordt massa uitgedrukt in kilogrammen in het metrische SI-systeem en in ponden in het Engelse systeem. Voor een object meteen gegeven omvang of grootte kan de massa worden bepaald door hetgewicht te delen door de versnelling die het gevolg is van dezwaartekracht van de aarde.

mass-energy equation relatie tussen massa en energieDe energie E is het product van een gegeven massa m en het kwadraatvan de lichtsnelheid c, of E = mc2

. Dit wordt eveneens de Einstein-vergelijking genoemd. Albert Einstein was een Duits-Amerikaansenatuurkundige die leefde van 1879 tot 1955.

mass of electron at rest massa van een elektron in de rusttoestandDe hoeveelheid materie in een elektron. Dit komt overeen met9,109558.10

-31 kg.

mass resistivity massaweerstandVoor een draad geldt dat dit de resistentie van een lengte van 1meter met een massa van 1 gram is, dan wel de resistentie van eenlengte van 1 mijl met een massa van een Engels pond.

master master1. Sleutelstation.2. Moederklok; hoofdklok.3. Hoofdrelais.4. Hoofdschakelaar.5. Moederband.6. Een (moeder)matrijs met behulp waarvan grammofoonplaten worden

gemaakt.

master clock 1. moederklok; 2. hoofdkloka. De hoofdgenerator van de tijdpulsen in een digitale computer.b. Een standaardklok die andere klokken regelt of aandrijft, of

waarnaar klokken met een geringere nauwkeurigheid kunnen wordenverwezen.

master control hoofdbesturing1. Belangrijkste stuur- of regelkring in een systeem.2. Een punt van waaruit signalen of programma's worden gedistribu-

eerd in communicatiesystemen en radio- en TV-zendsystemen.

master switch hoofdschakelaarEen schakelaar waarmee een gehele installatie kan worden aan- ofuitgeschakeld.

294

match 1. overeenkomst; 2. correspondentieDe toestand of conditie waarin van een fysieke of elektrischeovereenkomst of afstemming sprake is.

match (to) corresponderenEenheden, signalen, impedanties enzovoort op elkaar afstemmen ofmet elkaar doen corresponderen ten behoeve van het verkrijgen vaneen optimale compatibiliteit met betrekking tot de overdracht vansignalen, de koppeling tussen systemen en andere overwegingen enaangelegenheden die een dergelijke optimale compatibiliteitvereisen.

matched pair aangepast paarEen paar op elkaar afgestemde of met elkaar corresponderendecomponenten die in één enkele behuizing (verpakking) zijn onderge-bracht.

mathematical logic wiskundige logica1. Een tak van de wiskunde die het theoretische gedrag van

verschillende redeneersystemen omvat.2. Booleaanse algebra.3. Digitale logica.

matrix matrix1. Een schakelmatrix met zeer hoge snelheid die in tellers en

computers wordt toegepast.2. Een verzameling getallen of grootheden die in de vorm van rijen

en kolommen zijn gerangschikt.3. Een eenheid waarmee lineaire simultane vergelijkingen, die uit

een matrix van coëfficiënten bestaan, kunnen worden opgelost.Voor m vergelijkingen met n variabelen heeft de matrix m rijenen n kolommen.

maxima maximaDe punten in of langs een kromme waarin een functie een maximalewaarde bereikt en waarbij alle punten aan beide zijden daarvan eenkleinere waarde hebben.

maxima and minima maxima en minima1. De studie en het bepalen van de maxima, minima, alsmede de

buigpunten op de kromme van een functie.2. Gebieden met maximale en minimale reflecties op radarschermen.

maximum: max maximumDe grootste waarde uit een verzameling waarden.

maximum available gain: MAG maximaal bereikbare versterkingDe versterking die door een circuit of een eenheid kan wordenbereikt indien de ingangs- en uitgangsimpedanties op de juistewijze met de bron en de belasting zijn afgestemd.

295

maximum current maximale stroom1. De grootste waarde die de halve cyclus van een wisselstroom of

een pulsstroom kan bereiken.2. De grootste waarde van de stroom in een serie stroomwaarden.

maximum power maximaal vermogen1. Het grootste vermogen dat een apparaat moet kunnen leveren.2. De grootste vermogenswaarde in een serie metingen of bereke-

ningen.3. Piekvermogen.

maximum signal level maximaal signaalniveau1. De grootste momentane amplitude in een amplitude-gemoduleerd

signaal.2. De amplitude in een amplitude-gemoduleerd facsimile- of TV-

systeem dat een zwart/wit-beeld oplevert.

maximum usable frequency: MUF maximaal bruikbare frequentieDe grootste frequentie die op een bepaald tijdstip voor communica-ties via de ionosfeer kan worden benut.

maximum voltage maximale spanning1. De grootste waarde die door de halve cyclus van een wisselspan-

ning of pulsspanning kan worden bereikt.2. De grootste waarde in een serie spanningsmetingen of -berekenin-

gen.

maxwell bridge Maxwell-brugEen wisselstroombrug met vier takken (armen) die gebruikt wordtvoor het meten van de inductantie ten opzichte van een standaard-inductantie. James Clerk Maxwell was een Schots wis- en natuurkun-dige. Hij leefde van 1831 tot 1879.

mean gemiddeldeEen eenvoudig gemiddelde van twee of meer getallen.

measurement meting1. Het proces waarmee de waarde van een parameter kan worden

bepaald.2. De waarde van een parameter zoals die met behulp van een

daarvoor geschikt proces wordt verkregen.

measurement error meetfoutHet verschil tussen de gemeten waarde van een grootheid en dewerkelijke waarde.

mechanical bias mechanische biasEen regelmatige trekkracht die op de veer van de armatuur van eenrelais wordt uitgeoefend. Hiermee wordt de afstand die de armatuuraf moet leggen om de contacten te sluiten kleiner gemaakt en ditheeft tot gevolg dat het relais gevoeliger wordt.

296

mechanical damping mechanische dempingEen demping die uitsluitend met behulp van mechanische eenheden,zoals gewichten, wordt verkregen.

mechanical rectifier mechanische gelijkrichterEen vibrator of commutator die wordt gebruikt om een wisselstroomom te zetten in een gelijkstroom. Dit geschiedt door de positieveof negatieve halve cycli van de wisselstroom te selecteren en doorte laten.

mechanical scanner mechanische scannerEen mechanische eenheid voor het scannen van een object of eenscène en dit opdeelt in horizontale lijnen die daarna in signalenworden omgezet. Een soortgelijke eenheid tast eveneens de reproduc-tielamp in een mechanisch TV-ontvangsttoestel af.

mechanics mechanicaDe tak van de natuurkunde die zich bezig houdt met krachten enbewegingen en de wetten van gassen en vloeistoffen. De mechanicawordt onderverdeeld in kinematica en kinetica.

medium medium1. De eenheid in een computersysteem waarop of waarin gegevens

kunnen worden opgeslagen (ponskaarten, geheugenkernen).2. Het middel met behulp waarvan gegevens kunnen worden overgedra-

gen (draad, radiogolven, glasvezels).3. Het middel met behulp waarvan gegevens kunnen vastgelegd en

gedistribueerd (papier, kranten).

medium-frequency middelfrequentieDe term heeft betrekking op frequenties in het bereik van 300 KHztot 3 MHz.

medium-scale integration: MSI integratie op middelgrote schaalEen IC-fabricagemethode waarin tenminste 10 maar minder dan 100afzonderlijke poorten op elke chip worden ondergebracht.

mega: M megaVoorvoegsel dat miljoen(en) aangeeft.

megabit: Mb megabitEen eenheid van informatie die een miljoen bits vertegenwoordigt.

megabyte: MB megabyteEen eenheid van informatie die een miljoen bytes vertegenwoordigt.

megacycle: Mc megacyclus1 miljoen complete wisselstroomcycli. Een wisselstroomfrequentievan 1 Mc per seconde is gelijk aan 1 megahertz (MHz).

megahertz: MHz megahertz

297

Een eenheid van frequentie. 1 megahertz komt overeen met eenmiljoen hertz.

megampere: MA mega-ampèreEen eenheid die overeenkomt met een miljoen ampère.

megavolt: MV megavoltEen eenheid van spanning of voltage die overeenkomt met een miljoenvolt.

megawatt: MW megawattEen eenheid die een groot vermogen van een miljoen watt represen-teert.

memory capacity geheugencapaciteitHet aantal bits dat kan worden opgeslagen. Het is een functie vanhet aantal beschikbare geheugenplaatsen en wordt meestal in de vormvan een aantal woorden die een (vast) aantal bits bevatten, weerge-geven. Bijvoorbeeld, een geheugencapaciteit van 32000 woorden van36 bits.

memory chip geheugenchipGeïntegreerde schakeling die, in plaats van te schakelen, gegevensop kan slaan.

memory cycle geheugencyclus1. De tijdsduur van de uitvoering van een serie opslagbewerkingen.2. De complete operationele cyclus voor het opslaan van gegevens in

een geheugen en het ophalen van die gegevens uit dat geheugen.

memory disk geheugenschijfEen ronddraaiende schijf waarvan het oppervlak bedekt (gecoat) ismet een magnetisch oxide waarop/waarin bits of computergegevenskunnen worden vastgelegd.

memory drum geheugentrommelEen ronddraaiende trommel waarvan het oppervlak bedekt (gecoat) ismet een magnetisch oxide waarop computerinformatie kan wordenopgeslagen.

memory protection geheugenprotectieEen hardware-eenheid in een computer voor meervoudige programmeringdie er zorg voor draagt dat programma's niet kunnen wordengewijzigd door andere in die computer aanwezige en werkendeprogramma's.

mercuric iodide mercurijodideEen verbinding waarvan de kristallen bij kamertemperatuur kunnenworden gebruikt als detectoren in gammastralenspectroscopen methoge resoluties.

298

mercury kwikEen metaalelement met atoomgetal 80 en atoomgewicht 200,61. Kwik ishet enige metaal dat bij normale temperaturen vloeibaar is. Hetwordt op grote schaal toegepast in schakelaars, gelijkrichtbuizen,en thermometers.

mercury arc kwikboogDe ontladingsboog die optreedt in een kwikdamp tussen vaste envloeibare (kwik)elektroden. De ontlading bevat veel ultraviolettestraling.

mercury-arc rectifier kwikboog-gelijkrichterEen zwaar uitgevoerde gelijkrichtbuis waarin geïoniseerde kwikdam-pen worden gebruikt.

mercury battery 1. kwikbatterij; 2. kwikaccuEen aantal in serie of parallel geplaatste kwikcellen.

mercury cell kwikcelEen primaire cel die in een stalen omhulsel is ondergebracht en eenkathode van kwikoxide, een anode van gelegeerd zink, en eenelektrolyt van kaliumhydroxide (kaliloog) en zinkoxide bevat. Degeleverde uitvoer is redelijk constant gedurende de gehelelevensduur van de cel.

mercury delay line kwikvertragingslijnEen vertragingslijn die wordt verkregen door het signaal door eenpijp met kwik te propageren.

mercury-pool cathode kwikpoelkathodeIn bepaalde industriële elektronenbuizen, zoals de ignitron,bestaat de kathode uit een bassin of poel met kwik.

mercury relay kwikrelaisEen relais waarin tenminste één van de contacten uit kwik bestaat.

mercury switch kwikschakelaarEen schakelaar die uit twee of meer stijve draadelektroden en eendruppel kwik bestaat. Deze zijn hermetisch in een glazen buisopgesloten. Kantelen van de buis heeft tot gevolg dat het kwik naarhet ene einde van de buis vloeit en daar de elektroden onderdom-pelt. Dit heeft een geleidend pad tot gevolg.

merge (to) samenvoegenDe term heeft in computertoepassingen betrekking op het samenvoegenvan bestanden, of het bij elkaar voegen van gegevens afkomstig vanverschillende invoermedia.

meridian meridiaanEen grootcirkel die door de geografische polen van de aarde en eenwillekeurig gegeven ander punt op aarde is gedefinieerd. De

299

meridianen worden met behulp van lengtegraden geïdentificeerd.

mesa mesaEen plat afgetopt en uitstekend deel in het wafel van een halfge-leider. De mesa wordt geproduceerd door het omliggende gebied vanhet materiaal weg te etsen. Sommige bipolaire transistoren wordenop deze wijze gefabriceerd.

mesh 1. maas; 2. veelhoek1a. De combinatie van de elementen die in een netwerk een gesloten

pad vormen.1b. Een raster, scherm, of soortgelijke structuur in een elektro-

nenbuis.1c. Eén van de platte schermachtige platen die in een geheugenbuis

wordt toegepast.2. De gesloten figuur die wordt verkregen door meerfasen-wikkelin-

gen onderling samen te voegen of met elkaar te verbinden.

meson mesonEen onstabiel elementair kerndeeltje dat voor het eerst in kos-mische straling is waargenomen. Een meson kan positief, negatief ofneutraal zijn. De massa van een meson ligt tussen dat van eenproton en een neutron in.

metal metaalEen stof of materiaal dat verschillende bekende eigenschappen,zoals glans, vervormbaarheid, goede elektrische en warmte-gelei-ding, een betrekkelijk grote dichtheid, en de mogelijkheid omelektronen te kunnen emitteren, bevat. Bekende voorbeelden van eenmetaal zijn koper, aluminium, goud, zilver, en lood.

metal-base transistor metaalbasis-transistorEen bipolaire transistor waarin de basis uit een metalen filmbestaat en de emitter en de collector filmen van het n-typehalfgeleidermateriaal zijn.

metal-film resistor metaallaagweerstandEen vaste of variabele weerstand waarin het weerstandselement eendunne of dikke film van een metaallegering is die is neergeslagenop een substraat zoals een plastic of keramiek.

metalloid metalloïdeEen element dat bepaalde eigenschappen van een metaal bezit.Voorbeelden hiervan die veel in de elektronische industrievoorkomen zijn: antimoon, arsenicum, germanium, silicium, en tin.

metal-oxide field-effect transistor: MOSFET metaaloxide halfge-leider veldeffecttransistorEen veldeffecttransistor waarin de poortelektrode geen pn-junctieis, maar een dunne metalen film die van het halfgeleiderkanaal dooreen dunne oxidefilm is geïsoleerd. De acties van de poortbesturing

300

zijn derhalve geheel elektrostatisch. De afvoer- en bron-elektroden(drain en source elektroden) zijn pn-juncties.

metamer metameerEen zichtbare lichtstraal die een gelijke kleur (kleurtoon of hue)maar een verschillende verzadiging (saturation) heeft ten opzichtevan een bepaalde referentiekleur.

meter 1. meetinstrument; 2. meter1. Een metrische lengte-eenheid en eenheid van elektrische

golflengte. Een meter is gelijk aan 1,65076373.106 golflengten

(in vacuüm) van de straling die overeenkomt met de overgangtussen de twee niveaus van het krypton-86 atoom.

2. Een instrument voor het meten en de weergave van de waarde vaneen bepaalde grootheid.

meter-equivalent meter-equivalentDe lengte, uitgedrukt in meters, die gelijk is aan een gegevenEngelse maateenheid. Zo is de meter-equivalent van 3 voet ongeveer0,9144.

meter-kilogram-second: mks meter-kilogram-secondeDe naam van het eenhedenstelsel waarin de meter de lengte-eenheid,de kilogram de eenheid van massa, en de seconde de tijd is.

mica micaEen diëlektrisch mineraal dat uit een complexe silicaatverbindingbestaat. Mica kan op eenvoudige wijze in talrijke dunne endoorzichtige lagen worden opgedeeld. Het wordt op grote schaal alseen diëlektrische condensator en een elektrische isolator toege-past. De diëlektrische constante van mica is 2,5 tot 7. Dediëlektrische sterkte is 50 tot 220 KV/mm.

mica capacitor micacondensatorEen condensator waarin een dunne film mica als het diëlectricumwordt toegepast. Een dergelijke condensator bezit een groteelektrische lading en een goede stabiliteit.

micro: µ micro1. Een voorvoegsel dat de betekenis van een miljoenste deel heeft.2. Een voorvoegsel dat de betekenis van extreem klein heeft.

microampere: µA micro-ampèreEen miljoenste ampère.

microcircuit microcircuitEen zeer klein circuit dat op en/of in een substraat, zoals eenhalfgeleiderchip, is geëtst of geplaatst.

microcomponent microcomponentEen zeer klein component in een elektronisch circuit. Voorbeelden

301

van dit soort kleine componenten zijn weerstanden, condensatoren,diodes, en transistoren. Ze worden meestal op een IC-chip gelijmd.

microcomputer microcomputer1. Elke kleine computer waarvan het centrale verwerkingsdeel op een

klein paneel of in een geïntegreerde schakeling is onderge-bracht.

2. Een zelfstandige computer die rondom een microprocessor isgeconstrueerd.

microcrystal microkristalEen kristal dat met het blote oog niet is waar te nemen.

microelectrode micro-elektrode1. Een elektrode die in de micro-elektrolyse wordt gebruikt.2. Een kleine elektrode en wel speciaal een elektrode die in

geïntegreerde schakelingen en bepaalde biologische toepassingenwordt gebruikt.

microelectrolyse micro-elektrolyseDe elektrolyse van zeer kleine hoeveelheden van een bepaalde stof.

microelectronics micro-elektronicaDe tak van de elektronica die zich bezig houdt met zeer kleinecomponenten en circuits die op substraten worden aangebracht.

microfarad: µF microfaradEen miljoenste farad.

microfilm microfilmEen methode voor de opslag van gedrukte of fotografische informa-tie. De pagina's worden gereduceerd en op een film, meestal een 35-mm film, op volgorde gekopieerd. De film kan in een projectieappa-raat worden geplaatst voor het uitlezen van de informatie.

microhenry: µH microhenryEen eenheid van geringe inductantie. 1 microhenry is een miljoenstehenry.

microhm: µ66 micro-ohmEen miljoenste ohm.

micrometer: µ micrometer1. Een instrument waarmee zeer kleine dikten en diameters kunnen

worden gemeten.2. De SI-eenheid van lengte die gelijk is aan 0,000001 meter. De

micrometer heeft de micron in het SI-systeem vervangen.

micron: µ micronEen lengte-eenheid die tot voor kort werd gebruikt om er bepaaldeextreem korte golven en microscopisch kleine afmetingen mee te

302

beschrijven. De eenheid is vervangen door de micrometer.

microphone microfoonEen omvormer die geluid, speciaal voortgebracht door spraak enmuziek, omzet in elektrische spanningswisselingen.

microprocessor microprocessorEen computer die meestal op één enkele chip is aangebracht en diede besturingseenheid, het centrale verwerkingscircuit, en derekenkundige en logische functies bevat. De microprocessor isgeschikt om als de centrale verwerkingseenheid van een microcompu-ter of een specifiek ontwikkeld automatisch besturingssysteem tegebruiken.

microprogram microprogrammaEen routine die micro-instructies bevat. Een dergelijke routineverschaft de computer specifieke functies die onafhankelijk zijnvan de functies die in het bedrijfssysteem (operating system) oftoepassingsprogramma's zijn opgenomen.

microsiemens microsiemensEen kleine eenheid van geleiding die gelijk is aan een miljoenstedeel van een siemens.

microvolt: µV microvoltHet miljoenste deel van een volt.

microwafer microwafelEen wafel van een isolerende stof zoals een keramische stof waaropéén of meer micro-elementen zijn gemonteerd en waarvan de terminalszijn neergeslagen, opgedampt of gegalvaniseerd.

microwatt: µW microwattEen eenheid van geringe energie die gelijk is aan een miljoenstewatt.

microwaves microgolvenUiterst korte radiogolven, speciaal golven die een korteregolflengte hebben dan 0,3 meter (en een frequentie van 1 GHz ofmeer).

midband middenbandHet gebied waarvan de grenzen onmiddellijk boven en onder demiddenfrequentie liggen. Die grenzen zijn meestal voor een bepaaldgeval gespecificeerd.

midfrequency middenfrequentieDe centrale frequentie in een gespecificeerde band met frequenties.

milli: m milliVoorvoegsel met de betekenis van een duizendste deel.

303

millimeter waves millimetergolvenGolven met een golflengte die tussen 0,6 en 10 mm in liggen. Ditkomt overeen met frequenties van 30 tot 500 GHz.

mineral mineraalEen element of een verbinding die in de korst van de aardbodemvoorkomt. De meeste mineralen zijn kristallijnen waarvan veel in deelektronica worden toegepast. Sommige mineralen worden kunstmatiggefabriceerd.

miniaturization miniaturisatieDe technologie waarin en waarmee de fysieke grootte van een circuitof een systeem wordt geminimaliseerd zonder dat daarbij de functiesof de mogelijkheden van het circuit of het systeem om deze functiescorrect uit te voeren geweld aan worden gedaan. Een voordeel van deminiaturisatie is dat de verbindingslijnen en -paden tussen defuncties van het circuit of het systeem drastisch worden geredu-ceerd, hetgeen tot een snellere signaaloverdracht leidt.

minicalculator minicalculatorEen elektronische zakrekenmachine.

minicomputer minicomputerEen kleine en relatief goedkope computer. De ontwikkeling enfabricage van deze computers is mogelijk geworden door de groot-schalige (LSI), zeer grootschalige (VLSI) of extreem grootschaligeintegratie (XLSI) van circuits.

minima minimaPunten op een kromme waarin de functie, die door de kromme wordtvoorgesteld, een minimale waarde heeft terwijl de onmiddellijkdaarnaast gelegen punten aan beide zijden van de kromme een groterewaarde hebben.

minimum: min minimumDe kleinste waarde of het kleinste getal in respectievelijk eenserie waarden of een serie getallen.

mirror spiegel1. Een eenheid die hoofdzakelijk uit een zeer goed gepolijst of

verzilverd oppervlak bestaat dat een groot deel van de straling(zoals licht) reflecteert.

2. Materiaal of stoffen die een interferentie met radar veroorza-ken.

mirror (to) spiegelenReflecteren zoals dat bij een spiegel het geval is.

mismatch misaanpassingDe conditie die het gevolg is van het samenvoegen van twee circuitsof van het verbinden van een lijn met een circuit en waarin blijkt

304

dat de impedanties tussen de circuits of de lijn en het circuitaanzienlijke verschillen vertonen.

mix 1. mengsel; 2. vermengingDe toevoeging van poederijzer en andere edele stoffen aan eenferromagnetische transformatorkern. Verschillende vermengingenhebben verschillende operationele karakteristieken tot gevolg.

mixed mode mengvormBegrip dat bij het simuleren van elektronische systemen aangeeftdat men met één beschrijving van de schakeling zowel op digitaalals op analoog niveau simulaties uit kan voeren.

mixed-mode simulator hybridische simulatorSimulator waarmee het elektrische en digitale gedrag van eenschakeling gelijktijdig kan worden onderzocht.

mixed modulation gemengde modulatieDe modulatie van verschillende soorten frequenties of amplitudesdie gezamenlijk in een systeem aanwezig zijn. Zo zou een kleine enongewenste frequentiemodulatie naast een normale amplitudemodula-tie, of vice-versa, voor kunnen komen.

mixer mixerEen eenheid, zoals een transistor of een halfgeleiderdiode, diewordt gebruikt om twee ingangssignalen te vermengen en daarbij eenuitgangssignaal af te leveren dat gelijk is aan de som of hetverschil van die twee ingangssignalen.

mixing vermengingHet combineren van verschillende signalen op een zodanige wijze dateen bepaald gewenst mengsel van de oorspronkelijke signalen wordtverkregen.

mobility mobiliteitHet gemak waarmee een stroomdrager (een elektron of een gat) zichverplaatst. Elektronen hebben in halfgeleidermaterialen een groteremobiliteit.

mode 1. modus; 2. wijze; 3. manier; 4. methodea. Eén van de wijzen waarop een bepaald resonerend systeem kan

oscilleren.b. Eén van de wijzen waarop energie door een eenheid of een systeem

kan worden gepropageerd.

model model1. Een soms kleine operationele versie of opstelling die illustra-

tief is voor de uiteindelijke versie van een circuit, systeem,of eenheid.

2. Een wiskundige of in een computerprogramma vastgelegde represen-tatie van een proces, eenheid, circuit, of systeem dat in de

305

analyse van een dergelijk proces, eenheid, enzovoort wordtgebruikt.

modulated amplifier gemoduleerde versterkerEen meestal hoogfrequent-versterker waarvan de uitgang is gemodu-leerd. In de amplitudemodulatie van een versterker is weinig ofgeen vervorming van de draagfrequentie aanwezig.

modulated beam gemoduleerde straal1. Een elektronenstraal die voor wat betreft de intensiteit is

gemoduleerd door een daarvoor geschikt signaal.2. Een lichtstraal waarvan de intensiteit voor communicatie- of

besturingsdoeleinden is gemoduleerd.

modulated carrier gemoduleerde dragerEen drager waarvan de amplitude, frequentie, of fase is gemodu-leerd. Dit geschiedt ten behoeve van de overdracht van informatie.

modulated continuous wave : MCW gemoduleerde continue golfEen hoogfrequente draaggolf die door een continue golf met lagerefrequentie is gemoduleerd.

modulating electrode modulerende elektrode1. Een elektrode in een oscilloscoop waarop een signaal voor het

moduleren van de elektronenstraal kan worden aangelegd.2. De elektrode (raster of kathode) in een TV-ontvangsttoestel dat

het videosignaal ontvangt.

modulation modulatieHet combineren van twee signalen met als resultaat dat een signaal-spanning (de draagspanning) door en in overeenstemming met deandere (de modulerende spanning) wordt gevarieerd. Over hetalgemeen heeft de drager (draaggolf) een hoge frequentie en demodulatie een lage frequentie.

modulation distortion modulatievervorming1. De geluidsvervorming in een gemoduleerd signaal die door het

modulatieproces of door het ontvangstcircuit wordt veroorzaakt.2. Externe kruismodulatie.

modulation percentage modulatiepercentageDe mate waarin de amplitude van een signaal wordt gemoduleerd intermen van het percentage van de amplitude van de ongemoduleerdedrager. Dit wordt door de toename van de piek van de amplitude vande drager gedurende de modulatie voorgesteld.

modulator modulatorEen eenheid of een circuit dat een modulatie verzorgt.

modulator-demodulator: modem modulator/demodulatorEen circuit of een eenheid, zoals een diode met een bias of een

306

brugdiode, die zowel de modulatie als de demodulatie van eensignaal kan verzorgen.

module 1. moduul; 2. moduleEen samenstelling die een volledig zelfstandig werkend circuit (ofdeelcircuit) bevat en vaak in geminiaturiseerde vorm is uitgevoerden op eenvoudige wijze met andere eenheden of systemen kan wordengekoppeld of verbonden (ingeplugd).

modulo moduloEen rekenkundige bewerking waarin het resultaat uit de rest van eendeling bestaat. Zo is modulo 22 gelijk aan 1 (22 gedeeld door 7 is3 rest 1).

modulus modulus1. Absolute grootte of omvang.2. Een geheel getal in de computertechnologie dat het aantal

toestanden aangeeft waarin een teller door iedere cyclus loopt.3. Een getal (coëfficiënt of constante) dat de mate aangeeft waarin

een bepaalde eigenschap in een materiaal, stof of lichaamvoorkomt. Bijvoorbeeld, de elasticiteitsconstante (modulus ofelasticity).

4. Een constante waarmee een logaritme met een bepaald grondtalmoet worden vermenigvuldigd om een logaritme van hetzelfde getalmet een ander grondtal te verkrijgen. Zo is logeN = 2,303.log10N.

molar polarization molaire polarisatieElk molecule in een elektrische veld ondervindt een kleineverplaatsing van de positieve en negatieve elektrische centra. Ditveroorzaakt een elektrische dipool en wordt molaire polarisatiegenoemd.

mole: mol molDe hoeveelheid van een stof in een systeem dat evenveel gespecifi-ceerde entiteiten (atomen, moleculen, ionen, subatomen, deeltjes,of groepen van dergelijke deeltjes) bevat als er atomen in 12 gramvan het element koolstof-12 voorkomen.

molecular conductance moleculaire geleidingDe term heeft in een verbinding, zoals een elektrolyt, betrekkingop het product van een specifieke geleiding en het volume (inliters) van een oplossing die 1 grammolecule van die oplossingbevat.

molecular electronics moleculaire elektronicaDe techniek van het bewerken van een blok materiaal op een zodanigewijze dat afzonderlijke delen (van dat blok) de functies vanverschillende elektronische componenten uit kunnen voeren; metandere woorden, het gehele blok vormt één circuit: een monolitischgeïntegreerd circuit.

307

molecular weight moleculair gewichtDit is in een molecule van een stof de som van de atoomgewichtenvan de constituerende atomen. Zo is het atoomgewicht van silicium-dioxide 60,09 aangezien een molecule hiervan een siliciumatoom metatoomgewicht 28,09 en 2 zuurstofatomen, die elk een atoomgewichtvan 16 hebben, bevat.

molecule moleculeHet fundamentele deeltje van een verbinding; elk molecule bevatover het algemeen twee of meer atomen.

molybdenum molybdeenEen metaalelement met atoomgetal 42 en atoomgewicht 95,95.Molybdeen wordt in de rasters en platen van bepaalde elektronenbui-zen toegepast.

moment moment1. De tendens van iets om een beweging rondom een bepaald punt te

maken zoals dat bij torsie voorkomt.2. Het product van een grootheid en de afstand tot dat punt; die

afstand is, bijvoorbeeld, de loodrechte afstand tussen een spilen het punt met een draaikoppel. In dit voorbeeld levert hettraagheidsmoment de torsie gedeeld door de resulterendehoeksnelheid op.

moment of inertia traagheidsmomentDe traagheid van het anker rondom de rotatieas in een koppelmotor.

monatomic mono-atomairDe toestand van een molecule van een stof dat slechts 1 atoombezit.

monatomic molecule mono-atomair moleculeEen molecule dat slechts één enkel atoom heeft zoals argon, helium,of neon.

monitor monitor1. Een eenheid waarmee een signaal of een hoeveelheid van iets kan

worden bemonsterd.2. Een controle-apparaat, -toestel, -inrichting, of -automaat.3. Een meetapparaat, -instrument, -toestel enzovoort.4. Een controleur, bewaker, opzichter, of leider.

monitor (to) 1. volgen; 2. controleren; 3. bewakenHet volgen of controleren van een proces of techniek van een inuitvoering zijnde actie waarin een variabele grootheid of kwanti-teit voorkomt.

monobrid circuit monobrid circuitEen geïntegreerd circuit waarin (1) verschillende monolitische IC-chips onderling met elkaar zijn verbonden, of (2) monolitische IC-

308

chips met dunne-film componenten zijn gecombineerd en onderlingverbonden en als zodanig in een enkelvoudige behuizing zijnondergebracht.

monochromatic monochromatisch1. Eén kleur bevattend.2. Slechts één bepaalde golflengte bezittend.3. Op een zwart-wit TV-toestel of -scherm van toepassing zijnd.

monolayer 1. monomoleculaire laag; 2. monolayer1. Een dunne film die de dikte van een molecule van het materiaal

van de film heeft.2. Een prentmontage-eenheid waarin de bedrading op één zijde van

het prentpaneel of -bord is aangebracht.

monolithic integrated circuit monolitisch geïntegreerd circuitEen geïntegreerd circuit dat uit een blok of een wafel van halfge-leidermateriaal is geproduceerd. De naam is afgeleid van hetGriekse woord 'monolithos' hetgeen 'één steen' betekent.

monometallic monometalliekSlechts één metaal bevattend of gebruikend.

monostable monostabielEén stabiele toestand bezittend.

monostable multivibrator monostabiele multivibratorEen multivibrator die één uitgangspuls voor iedere ingangspulsaflevert.

monotone monotoonGeluid dat één enkele toonhoogte (frequentie) heeft.

mosaic mozaïekHet patroon van kleine foto-elektrische deeltjes in de buis van eenTV-camera dat het beeld in elektrische ladingen omzet.

MOS capacitor MOS-condensatorEen condensator waarin de metaaloxide-silicium technologie istoegepast. Dergelijke condensatoren worden in MOS IC's gevonden.Een siliciumsubstraat vormt een elektrode (meestal van p-typemateriaal). Een oxidelaag vormt het diëlectricum. Een elektrodevormt de andere plaat van de condensator. De capacitantie kanvariabel worden gemaakt door de aangelegde spanning op de metalenpoortelektrode te wijzigen.

MOS transistor MOS-transistorBasiscomponent gerealiseerd met behulp van de metaaloxide halfge-leidertechnologie met drie elektroden.

mother moeder

309

1. Deze term wordt over het algemeen in combinatie met anderezelfstandige naamwoorden gebruikt, zoals het geval is inmoederbord, moedermal enzovoort.

2. Een matrijs of mal met behulp waarvan afgietsels of andereafgeleiden kunnen worden gefabriceerd.

motherboard moederbordHet bord of paneel in een computer, besturingseenheid, of gegevens-verwerkende eenheid waarop het merendeel van de belangrijkstecircuits zijn gemonteerd.

moulded component gegoten componentEen onderdeel (condensator, spoel, weerstand) dat geheel inbeschermend materiaal, zoals plastic, is opgesloten.

mu mu1. Afkorting van micro, een substituut van de Griekse letter µ.2. Symbool voor permeabiliteit, elektrisch moment, inductiviteit,

magnetisch moment, en moleculaire geleiding.3. Versterkingsfactor van een buis.

multianode tube 1. buis met meervoudige anoden; 2. multi-anodebuisEen elektronenbuis waarin verschillende hoofdanoden ten opzichtevan één enkele kathode operationeel zijn.

multiband device 1. eenheid met meervoudige banden; 2. multibandeenheidEen eenheid zoals een afstemeenheid, een ontvangsteenheid, eenzender, of een testinstrument die met verschillende (vrij) tekiezen banden kan werken.

multichip circuit multichip circuitEen microcircuit dat uit onderling verbonden actieve en passievechip-achtige componenten bestaat.

multichip integrated circuit multichip geïntegreerd circuitEen geïntegreerd circuit dat uit circuitelementen die op afzonder-lijke en onderling verbonden chips zijn gemonteerd of gerealiseerd,bestaat.

multilayer circuit meerlaagscircuitEen circuit dat uit verschillende secties met circuitelementenbestaat die daarop zijn afgedrukt of neergeslagen en die daarna inde vorm van een sandwich op elkaar zijn gestapeld.

multimode operation meervoudig uitgevoerde werkingDe werking van een eenheid die tegelijkertijd in meer dan één vande mogelijke werkwijzen van die eenheid operationeel kan zijn.

multiplex multiplex

310

De term heeft betrekking op het gebruik van een enkelvoudigeverbinding (zoals een lijn of een draaggolf) ten behoeve van degelijktijdige transmissie van afzonderlijke signalen of informatie.

multiplexer multiplexerEen eenheid die twee of meer signalen tegelijkertijd via één enkeledraaggolf, of één communicatie- of gegevenskanaal kan overdragen.

multiplexing multiplexverwerkingEen proces waarbij een draaggolf met een lage frequentie wordtgemoduleerd en dan wordt gemengd met een VHF-signaal. Omdat deinformatie zich slechts in één drager bevindt, kan het ontvangst-station de informatie niet uit het VHF-signaal afleiden tenzij demodulatiefrequentie in dat station bekend is.

multiplier vermenigvuldiger1. Een frequentievermenigvuldiger.2. Een spanningsvermenigvuldiger.3. Een circuit of een eenheid die rekenkundige vermenigvuldigingen

uit kan voeren.4. Een voltmetervermenigvuldiger.5. De factor in de rekenkunde waarmee een andere factor wordt

vermenigvuldigd voor het bepalen van het product.

multiplier resistor vermenigvuldigingsweerstandEen weerstand die in serie met een stroommeter is geschakeld en opdie wijze een voltmeter vormt.

multiplier tube vermenigvuldigingsbuis1. Een buis die is aanbevolen om in een frequentievermenigvuldiger

te worden gebruikt.2. Een buis die is aanbevolen om in een spanningsvermenigvuldiger

te worden toegepast.

multipurpose tube universele buisEen universele elektronenbuis die geschikt is om in verschillendeapplicaties te worden toegepast zoals detecties, versterkingen, enoscillaties.

multistage device meertrapseenheidEen eenheid die verschillende trappen heeft die achtereenvolgensoperationeel zijn of op een gecoördineerde wijze met elkaarsamenwerken. Een voorbeeld van een dergelijke eenheid is devijftrapsversterker.

multiswitch multischakelaarEen schakelaar die een aantal polen en contacten heeft.

multivibrator multivibratorEen circuit dat meestal uit twee buizen of transistoren in een RC-gekoppelde versterker bestaat en waarvan de uitgang via de

311

capacitanties gekoppeld is met de ingang. De twee trappen schakelende geleiding afwisselend aan en uit met een frequentie die door dewaarden van de weerstand en de condensator wordt bepaald. Het hierbeschreven type is een vrij-werkende of onstabiele multivibrator.Andere typen zijn bistabiele (flip-flops) en monostabiele multivi-brators.

muting demping1. De actie waarbij een ontvanger of een versterker bij het

ontbreken van een signaal of bij een te zwak signaal nietoperationeel is.

2. De verzwakking of demping van een geluid.

muting circuit muting-circuit1. Een eenheid die interferenties voorkomt of blokkeert en die

automatisch een radio-ontvangsttoestel tijdens de ontvangstuitschakelt.

2. Ruisblokkeringscircuit.3. Een elektronisch element in een stereo-ontvanger dat al het

geluid uitschakelt indien geen signaal aanwezig is of dat doetindien de ontvanger wordt afgestemd en de ontvangsteenheid zichtussen draaggolven in bevindt.

muting switch muting-schakelaarEen schakelaar of een relais dat een ontvanger tijdens transmissiesuitschakelt of dat doet indien de ontvangst niet gewenst is.

mutual capacitance gemeenschappelijke capacitantieDe inherente capacitantie tussen twee geleiders.

mutual inductance gemeenschappelijke inductantieDe eigenschap die nabijgelegen inductoren of inductieve eenhedendelen en die een inductie veroorzaakt. Er bestaat een gemeenschap-pelijke inductie van 1 henry indien een stroomverandering van 1ampère per seconde een spanning van 1 volt in een andere inductorinduceert.

mutual interference gemeenschappelijke interferentie1. De interferentie tussen kanalen die dicht bij elkaar zijn

geplaatst.2. Elk type interferentie tussen communicatiecircuits die met

radiofrequenties werken.

mylar mylarTaai plastic isolatiemateriaal dat veel als bestanddeel voormagnetische banden en voor bepaalde condensatoren wordt gebruikt.De diëlektrische constante van mylar is 2,8 tot 3,7. De diëlektri-sche sterkte is 7000 V/mm.

N

312

n n1. Afkorting van het voorvoegsel nano.2. Symbool voor getal (nummer).3. Symbool voor een term die een daaraan toegekende waarde heeft.4. Symbool voor een deel van een uitdrukking of bewerking (zoals in

n-1, n, n2 enzovoort.

5. Symbool voor de brekingsindex.6. Symbool voor de hoeveelheid van een stof.

N N1. Symbool voor getal (nummer).2. Symbool voor Newton.3. Afkorting van getal of nummer (Nr. of No. in de Engelse taal).

NAND circuit NIET-EN circuitOok wel aangeduid als NOT-AND circuit. Een circuit dat eenuitgangssignaal met de waarde nul oplevert indien twee of meeringangssignalen een gelijke waarde hebben.

NAND gate NIET-EN poortEen poort die de functie van een NIET-EN circuit kan uitvoeren.

nano nanoEen voorvoegsel dat de betekenis van een miljardste deel (10

-9)

heeft.

Napierian Base: e Neperiaanse grondtalHet getal 2,718281828459... dat het grondtal van de natuurlijkelogaritme is.

Napierian logarithm: ln Neperiaanse logaritmeEen logaritme met het grondtal e. Dit wordt meestal de natuurlijkelogaritme genoemd.

narrowband 1. smalle band; 2. smalbandiga. Een frequentieband waarin het verschil tussen de bovenste en

onderste grenzen slechts een paar Hz of KHz is ten opzichte vande bandbreedten die meestal in de gespecificeerde band voorko-men.

b. Elke standaard-bandbreedte waarvan de grenzen ten opzichte vaneen eerdere standaard zijn verkleind. Zo geldt dat bij de radio-amateurs de smalle band 5 KHz bij VHF en UHF is, terwijl debreedband daar een 15 KHz bandbreedte (een eerdere standaard)impliceert.

narrowband frequency modulation: NFM smalbandige frequentiemo-dulatieFrequentiemodulatie waarin de deviatie (afwijking) gelijk is aan demodulatiefrequentie.

narrowband interference smalbandige interferentie

313

Een signaalinterferentie waarvan de bandbreedte smal is vergelekenmet die van het circuit dat door de interferentie wordt beïnvloed.

narrow bandwidth smalle bandbreedteIn een bepaalde dienstverlening is dit een frequentieband waarin debovenste en onderste bandbreedten slechts een paar KHz of MHz vanelkaar verschillen vergeleken met bredere bandbreedten die normaalin een dergelijke dienstverlening worden gebruikt.

natural disintegration natuurlijke desintegratieDe natuurlijke afbraak van een radioactieve stof als gevolg van decontinue afgifte (emissie) van deeltjes en straling. De tijd dienodig is voor de helft van deze afbraak of omzetting in een anderisotoop van de stof (variërend van minder dan 1 seconde totmeerdere miljoenen jaren) wordt de radioactieve halveringstijd ofhalfwaarde van de stof genoemd.

natural interference natuurlijke interferentieDe interferentie die het gevolg is van atmosferische elektriciteit(van de zon, de sterren enzovoort) ten opzichte van door de mensgegenereerde interferentie.

natural resonant frequency natuurlijke resonantiefrequentie1. De frequentie waarbij een circuit of eenheid met een maximale

amplitude op aangelegde signalen reageert.2. De frequentie waarbij een circuit of eenheid maximale energie

genereert.3. De frequentie waarbij een lichaam met een maximale amplitude

trilt.

n-channel junction field-effect transistor: NFET n-kanaal-sperlaag-veldeffecttransistorEen sperlaag-veldeffecttransistor waarin de poortjunctie op eenstaaf of mal van n-type halfgeleidermateriaal wordt gevormd.Vergelijk dit met de p-kanaal-sperlaag-veldeffecttransistor.

n-channel MOSFET n-kanaal-MOSFETEen metaaloxide silicium-veldeffecttransistor waarin het kanaal uitn-type silicium bestaat.

NEC Nederlandse Elektrotechnische CommissieHet NEC is een nationale organisatie die als belangrijkste doel denormalisatie op het gebied van elektrotechniek en elektronicaheeft. Het NEC is geaffilieerd met het NNI (Nederlands NormalisatieInstituut) en neemt deel aan de activiteiten van de InternationalElectrotechnical Committee (IEC) in Genève en het Comité Européende Normalisation Electrotechnique (CENELEC) in Brussel.

needle gap naaldopeningEen vonkbrug die uit twee naalden bestaat die een instelbareopening van lucht tussen de eindpunten van de naalden hebben. Een

314

te bepalen (hoge) spanning kan hiermee worden gemeten en wordtbepaald door de grootte van de opening die nodig is om een vonk bijeen dergelijke spanning over te doen springen.

negate (to) ontkennen1. De NIET-bewerking vóór een logische uitdrukking plaatsen.2. De logische waarde 1 omzetten in de logische waarde 0 of

omgekeerd.

negation ontkenningDe logische NIET-bewerking in digitale of logische systemen.

negative negatief1. Negatieve elektriciteit bezittend.2. Het tegenovergestelde van positief.3. Kleiner dan nul (0).4. Een fotografisch beeld waarvan de schaduwen het tegenovergestel-

de zijn van die van de natuurlijke voorstelling waar de foto vanis genomen.

negative bias negatieve biasEen bestendige negatieve gelijkspanning of gelijkstroom die continuop een elektrode of een eenheid wordt aangelegd, zoals op een buisof een transistor, met het doel het werkpunt (rustpunt) van deelektrode of de eenheid in te stellen.

negative charge negatieve ladingElektrische lading met een overschot aan elektronen.

negative conductor negatieve geleiderDe geleider of de draad die aan de negatieve terminal (hetnegatieve aansluitpunt) van een stroom-, vermogens- of spannings-bron is bevestigd.

negative electrode negatieve elektrode1. Een elektrode die met de negatieve terminal van een stroom-,

vermogens-, of spanningsbron is verbonden.2. De negatieve uitgangsterminal van een stroom-, vermogens-, of

spanningsbron zoals een batterij, accu, of generator.

negative feedback negatieve terugkoppelingEen terugkoppeling die met het ingangssignaal uit fase is.

negative ground negatieve aardeDe verbinding van de negatieve pool met de aarde in een gelijk-stroomgenerator.

negative impedance negatieve impedantieEen impedantie die hetzelfde niet-ohmische gedrag als dat van eennegatieve resistentie bezit.

315

negative ion negatief ionEen atoom met een overmaat aan elektronen. Een dergelijk atoomheeft een netto negatieve lading.

negative logic negatieve logicaBinaire logica waarin een grote negatieve toestand de 1 en een lagenegatieve toestand de 0 voorstelt.

negative modulation negatieve modulatieDe afname van het overgedragen vermogen in een amplitude-gemodu-leerde televisie-transmissie indien de helderheid wordt vergroot.

negative plate negatieve plaat1. Het negatieve lid van een accucel; de elektronenstroom leidt

vanaf de plaat door het externe circuit.2. De plaat van een vacuümbuis die een negatieve bias heeft.

negative potential negatieve potentiaal1. De potentiaal die in een negatieve elektrode ten opzichte van de

positieve elektrode of de aarde wordt gemeten.2. Een potentiaal die kleiner is dan die van de aarde. De aarde

wordt hierbij als referentie gebruikt.

negative resistance negatieve resistentieDe eigenschap die enkele eenheden bezitten en die door een afnamevan de spanningsval in de eenheid bij een toename van de stroomdoor die eenheid wordt gekarakteriseerd, of omgekeerd; of de afnamevan de stroom door de eenheid indien de spanning over die eenheidtoeneemt, of vice versa. Dit is duidelijk in tegenspraak met hetgedrag van een ohmische of positieve resistentie. Daar waar eenpositieve resistentie vermogen verbruikt, schijnt een negatieveresistentie vermogen te genereren.

negative-resistance region gebied met negatieve resistentieDat deel van de kromme waarin de stroom tegen de spanning isuitgezet en dat een negatieve helling (eerste afgeleide) heeft, datwil zeggen het deel van een eenheid waarin de stroom kleiner wordtbij een toenemende spanning, of omgekeerd.

negative resistor negatieve weerstandEen eenheid waarin een negatieve resistentie aanwezig is ofoptreedt.

negative temperature coefficient: NTC negatieve temperatuur-coëfficiëntEen getal dat het bedrag aangeeft waarmee een grootheid kleinerwordt indien de temperatuur toeneemt. De coëfficiënt wordt in devorm van een percentage of als zo veel delen per miljoen per graadweergegeven.

negative transmission negatieve transmissie

316

De toestand in een TV- of facsimilesysteem waarin helderder lichtovereenkomt met een geringer transmissievermogen, en minder helderlicht met een groter transmissievermogen.

negative valence negatieve valentieDe valentie van een negatief ion.

negator negatie-elementEen element dat een logische NIET-functie bevat, bijvoorbeeld, eenelement dat het complement van een ingevoerd bit bepaalt.

neodymium neodymiumEen metaalelement uit de zeldzame-aarden groep. Het atoomgetal vandit element is 60 en een atoomgewicht van 144,27. Het element wordtin sommige lasers toegepast.

neon neonEen edel gas met atoomgetal 10 en atoomgewicht 20,183. Neon komtsporadig in de atmosfeer voor. Het wordt in bepaalde soortenverlichtingselementen, spanningsregelaars, en indicatorlampengebruikt.

neon bulb neonbuisEen (meestal kleine) met neon gevulde gasdiode. Het heeft eenkarakteristieke roze kleur en wordt geactiveerd met behulp van eenontstekingsspanning die specifiek is voor ieder type buis.

neon-bulb flip-flop neonbuis-flip-flopEen flip-flopcircuit (bistabiele multivibrator) waarin tweeneonbuizen als bistabiele componenten worden gebruikt.

neon-bulb gate neonbuispoortEen poortcircuit dat een neonbuis bevat die een bias heeft dieonder het ontstekingspunt ligt. Een ontstekingsspanning wordt aandeze bias-spanning toegevoegd, dit verhoogt de aangelegde spanningen activeert de buis hetgeen in een uitgangspuls resulteert.

neon-bulb logic neonbuislogicaLogische circuits die uit neonbuispoorten bestaan.

neon-bulb voltage regulator neonbuis-spanningsregelaarEen eenvoudig circuit dat de constante spanningsval over eenwerkende neonbuis benut voor het regelen van de spanning. Degebruikelijke circuitconfiguratie bestaat uit een neonbuis en eenstroombegrenzende weerstand die in serie met de voeding is gescha-keld.

neon triode neontriodeEen neonbuis met drie elektroden. De derde elektrode werktenigszins als het raster van een thyratron, dat wil zeggen dat eenop die derde elektrode aangelegde stuurspanning het gas af doet

317

breken en een stroom tussen de twee normale elektroden doetvloeien.

neper neperEen natuurlijke logaritmische eenheid die de verhouding van tweestroomwaarden, spanningswaarden of vermogenswaarden weergeeft. Eenneper is gelijk aan de natuurlijke logaritme van de wortel uitx1/x2, waarin x1 en x2 de te vergelijken waarden voorstellen. Deneper is genoemd naar de Schotse wiskundige John Napier (1550 -1617).

neptunium neptuniumEen radioactief metaalelement dat kunstmatig wordt geproduceerd.Het atoomgetal van neptunium is 93 en het atoomgewicht 239.

nerve current zenuwstroomDe kleine elektrische stromen die door de zenuwvezels van dierlijke(en menselijke) organismen vloeien.

net verbindingslijnVerbinding tussen de aansluitpunten van functiesymbolen in eenelektrische of elektronische schematekening.

net capacitance netto-capacitantieDe totale capacitantie van alle capacitanties in een circuit dieelkaar onderling beïnvloeden.

net component netto-componentDe totale waarde van twee of meer passieve componenten vanhetzelfde type.

net current netto-stroomDe stroom die in een circuit vloeit waarin stromen elkaar verster-ken of elkaar tegenwerken.

net gain netto-versterkingDe term heeft in een versterker betrekking op de versterking dieoverblijft nadat alle verliezen (dempingen, verzwakkingen enzo-voort) van alle versterkingen zijn afgetrokken.

net impedance netto-impedantieDe totale impedantie van alle impedanties in een circuit die elkaaronderling beïnvloeden.

net inductance netto-inductantieDe totale inductantie van alle inductanties in een circuit dieelkaar onderling beïnvloeden.

netlist verbindingslijstLijst waarin alle verbindingen tussen de uitlopers van een compo-nent en/of de aansluitpunten (in- en uitvoer) van schematische

318

functiesymbolen van een elektrische of elektronische schakelingzijn opgenomen.

net loss netto-verzwakkingVoor een versterker of enig ander systeem is dit de algebraïschesom van alle versterkingen en verzwakkingen tussen twee punten inhet systeem.

net power netto-vermogenHet resulterende vermogen van een systeem of circuit indien in eendergelijk systeem of circuit vermogenssignalen elkaar versterken ofverzwakken.

net reactance netto-reactantieDe gecombineerde inductieve en capacitieve reactanties in eeneenheid of een circuit.

net resistance netto-resisentieDe totale resistentie van alle resistenties in een circuit dieelkaar onderling beïnvloeden.

net voltage netto-spanningDe resulterende spanning in een punt van een circuit of een systeemwaar spanningen elkaar versterken of tegenwerken.

network netwerk1. De inrichting en rangschikking van elektronische componenten die

soms, voor wat betreft het ontwerp, overbodig of redundant zijn.Een voorbeeld is hier een RC-netwerk.

2. Een keten van stations of andere faciliteiten die onderlingzodanig zijn verbonden en georganiseerd dat gelijktijdige ofinteractieve werkwijzen tussen de schakels van deze ketenmogelijk zijn.

3. Schematische voorstelling van door tekenlijnen verbonden onder-ling afhankelijke elementen of activiteiten.

4. Een onderling verbonden groep computers, verwerkingseenheden,eindstations, werkstations enzovoort waarover berichten wordengetransporteerd.

5. Een grafische voorstelling van de samenhang tussen activiteitenin een proces of project waarbij de activiteiten worden voor-gesteld door een pijl; waar het begin of het einde van deactiviteiten onderling van elkaar afhankelijk zijn, komen beginen einde van deze activiteiten samen in een knooppunt (mijlpaal)dat door een cirkel of vierkant wordt weergegeven.

network analysis netwerkanalyseDe grondige analyse van een netwerk met het doel de eigenschappen,operationele uitvoering, en werkwijze(n) van een dergelijk netwerkte bepalen.

network constant netwerkconstante

319

De waarde van een passief component (condensator, inductor,weerstand enzovoort) dat in een netwerk wordt gebruikt.

network control netwerkbesturingHet regelen van de communicatie (het berichtenverkeer) tussen deverschillende elementen (knooppunten, computers, eindstations,werkstations, poorten) van een netwerk.

network filter netwerkfilterEen omvormer die in een netwerk golven doorlaat of blokkeert,afhankelijk van de frequentie van die golven.

network management netwerkbeheerHet beheer van een netwerk waarbij zowel het gedrag van de verbin-dingen als de componenten van het netwerk worden gemeten. Correc-tieve maatregelen worden door de netwerkbeheerder, de functionarisverantwoordelijk voor de beheersfunctie, op afstand genomen. Debezettingsgraad, foutsignaleringen, overtredingen van beveili-gingsnormen enzovoort worden gemeten en getoetst in het kader vandeze functie.

network synthesis netwerksyntheseHet ontwerp en de realisatie van een netwerk met behulp vandoeltreffende en rigoureuze ontwikkelmethoden. Hierbij zijn de doorhet netwerk te leveren prestaties reeds gedefinieerd.

network topology netwerktopologieEen schema of diagram waarin een netwerk in de vorm van haar samen-stellende componenten wordt uitgebeeld. Die samenstellendeelementen zijn signaalpaden, open en gesloten lussen, knooppuntenenzovoort.

network transfer function netwerkoverdrachtsfunctieEen functie waarin het totale verbruik van de energie in eennetwerk wordt beschreven. Deze is gelijk aan Eu/Ei, waarin Ei deingangsspanning en Eu de uitgangsspanning van het netwerk voor-stelt.

neuristor neuristorEen halfgeleidereenheid met twee terminals die het gedrag van eenneuron (zenuwcel) simuleert en bepaalde neurologische verschijnse-len, die in het menselijke lichaam worden waargenomen, dupliceert.

neuron neuronEen zenuwcel in een levend organisme.

neutral neutraal1. Geen elektrische lading bezittend. Een atoom is dus normaliter

neutraal, aangezien de interne positieve lading de internenegatieve lading neutraliseert.

2. Geen spanning hebbend.

320

3. Betrekking hebbende op een zout. Dit is een zuur noch base.

neutralize (to) neutraliserenHet verwijderen van de positieve terugkoppeling in een RF-verster-ker.

neutralizing circuit neutraliserend circuitElk component of stel componenten dat wordt gebruikt om een RF-versterker te neutraliseren.

neutron neutronEen niet geladen atomair deeltje dat een massa heeft die ongeveergelijk is aan de massa van het proton. Het neutron is in de nucleusvan elk atoom, behalve in dat van waterstof, aanwezig.

newton: N newtonDe SI-eenheid van kracht. Een kracht van 1 newton heeft eenversnelling van 1 meter per seconde in het kwadraat op een massavan 1 kilogram tot gevolg. 1N is gelijk aan 10

5 dynes. Sir Isaac

Newton was een Engels wis- en natuurkundige die leefde van 1642 -1727.

Newton's laws wetten van NewtonDe in 1686 gepubliceerde wetten van Newton zijn de volgende. Eerstewet: een lichaam dat in rust of in beweging is, heeft de neiging indie toestand te blijven tenzij er een kracht op wordt uitgeoefend.Tweede wet: een lichaam zal versnellen of vertragen indien er eenkracht op wordt uitgeoefend, de versnelling is evenredig met dieuitgeoefende kracht en is omgekeerd evenredig met de massa van hetlichaam. Derde wet: voor iedere actie of uitgeoefende krachtbestaat er een even grote en tegenovergestelde reactie of reactie-kracht.

nibble nibbelEen woord van vier bits.

nichrome nikkelchroomEen legering van nikkel en chroom die in de vorm van een draad ofeen strip in weerstanden en verwarmingselementen wordt toegepast.De resistentie van deze legering is 108 micro-ohm/centimeters bij20 graden Celsius.

nickel nikkelEen metaalelement met atoomgetal 28 en atoomgewicht 58,71. Nikkelwordt als legeringsmetaal in bepaalde weerstandsdraden en insommige elementen van elektronenbuizen toegepast.

nickel-cadmium battery nikkel-cadmium batterijEen batterij of accu met nikkel-cadmiumcellen.

nickel-cadmium cell nikkel-cadmiumcel

321

Een kleine oplaadbare cel van 1,2 V waarin de anode uit cadmium, dekathode uit nikkelhydroxide, en het elektrolyt uit kaliloogbestaat.

niobium niobiumEen metaalelement dat chemisch gezien op tantalium (tantaal) lijkt.Het atoomgetal van dit element is 41 en het atoomgewicht 92,91.

nit nit1. In het werken met computers verwijst de term naar een keuze die

tussen gebeurtenissen, die een even grote kans van optreden ofvoorkomen hebben, kan worden gemaakt. Een nit is gelijk aan 1,44bits.

2. Een eenheid van luminantie. Een 'nit' is de fotometrischehelderheid van (het oppervlak van) een object en komt overeenmet een candela per vierkante meter of 0,2919 voetlamberts. Ininternationale standaarden wordt bij voorkeur van deze eenheidgebruik gemaakt.

nitrogen stikstofEen gaselement met atoomgetal 7 en atoomgewicht 14,008. Stikstof ishet meest voorkomende element in de atmosfeer (78%).

NNI Nederlands Normalisatie InstituutDe Stichting Nederlands Normalisatie Instituut (NNI) is door hetMinisterie van Economische Zaken als de enige erkende instelling inNederland aangewezen om nationale, Europese en internationalenormalisatie in Nederland te bevorderen en tot stand te brengen.Het NNI is derhalve lid van de ISO (International Organization forStandardization) en het NEC (Comité Européen de Normalisation). Denormen die door het NNI worden opgesteld en vastgelegd komen totstand in een groot aantal normcommissies. In die commissies hebbenvertegenwoordigers en deskundigen uit het bedrijfsleven, overheids-instellingen en -organisaties en universiteiten zitting.

nobelium nobeliumEen radioactief element dat kunstmatig wordt geproduceerd. Hetatoomgetal van nobelium is 102 en het atoomgewicht ongeveer 255(dit is afhankelijk van de geproduceerde isotoop).

noble edelChemisch edel of inactief; edele metalen oxyderen langzamer danniet-edele metalen.

noble gas edelgasEen zeldzaam edelgas zoals argon, helium, krypton, neon en xenon.Ze worden in elektrische verlichtingselementen gebruikt.

noble metal edelmetaalGoud, zilver en platina.

322

node knooppunt1. Het aansluitpunt of de terminal waarin twee of meer takken

(paden) van een circuit samenkomen, dan wel het punt dat tweecircuits gemeenschappelijk hebben.

2. Een nulpunt of het minimumpunt in een systeem van staandegolven.

nodules knobbeltjes1. Zuurstofdeeltjes die boven het oppervlak van een magneetband

uitspringen.2. In een planair stralingspatroon van antennes of luidsprekers

verwijst de term naar smalle pieken die een richting hebben dieanders is dan de richting van de hoofdlus.

noise ruis1. Een (meestal door interferenties veroorzaakt) willekeurige

frequentie of random spanningssignaal dat zich over een aanzien-lijk deel van het frequentiespectrum uitstrekt en geen nuttigefunctie vervult, tenzij het opzettelijk ten behoeve vantestdoeleinden of storingen wordt gegenereerd.

2. Een dissonant en storend geluid; het geluid is verre vanharmonisch en doet onaangenaam aan.

3. Extra bits of bytes die uit digitale gegevens moeten wordenverwijderd voordat deze gegevens gebruikt kunnen worden.

noise analysis ruisanalyseHet meten van de amplitude en spectrale distributie van ruis en hetbepalen van de karakteristieken ervan.

noise analyzer ruisanalyse-instrumentEen instrument voor het analyseren van ruis. Ruisanalyse-instrumen-ten worden soms aangepast om dienst te doen als trillingsanalyse-apparatuur.

noise diode ruisdiode1. Een buisdiode die op het verzadigingsniveau wordt gebruikt en

een standaard-ruisspanning als gevolg van een willekeurigeemissie van elektronen produceert.

2. Een siliciumdiode met een omgekeerde bias die een standaard-ruisspanning produceert.

noise filter 1. ruisfilter; 2. stoorfilterEen filter dat ontworpen is om ruissignalen die anders eenelektronisch circuit zouden kunnen storen, te onderdrukken zoalsdat het geval is in een stoorfilter van een voedingslijn.

noise generator ruisgeneratorEen eenheid die nauwkeurige waarden van een ruisspanning kangenereren. Deze wordt gebruikt voor testdoeleinden.

noise immunity storingsongevoeligheid

323

De mate waarin een circuit of eenheid ongevoelig is voor externeenergie, speciaal ruissignalen.

noise level 1. ruisniveau; 2. storingsniveaua. De amplitude van elektrische omgevingsruis die buiten een

elektronisch systeem wordt gegenereerd.b. De amplitude van elektrische ruis die in een elektronisch

systeem wordt gegenereerd.c. De intensiteit van akoestische omgevingsruis.

noise power ruisvermogenHet vermogensdeel van ruis of van een signaal dat uit ruis bestaat.

noise pulse 1. stoorimpuls; 2. ruispulsEen willekeurig signaal van korte duur waarvan de amplitude groteris dan de piek van het gemiddelde ruisniveau.

noise suppressor ruisonderdrukkerEen eenheid waarmee elektrische ruis kan worden geëlimineerd ofwaarmee de amplitude van ruis kan worden verkleind.

noise temperature ruistemperatuurDe temperatuur van een passief element dat bij een gegevenfrequentie hetzelfde ruisvermogen per eenheid van bandbreedte heeftals dat welke bij de terminals van een eenheid, die aan een test isonderworpen, wordt waargenomen.

noise voltage 1. ruisspanning; 2. stoorspanningHet spanningsdeel of spanningscomponent van een elektrischstoorsignaal of een elektrisch signaal dat uit ruis bestaat of(hoofdzakelijk) ruis bevat.

nominal nominaal1. Benoemd; aangegeven; vastgelegd; toegekend. De nominale waarde

van een luidspreker is, bijvoorbeeld, 8 ohm, zelfs indien dewerkelijke impedantiewaarde afhankelijk is van het aangelegdesignaal.

2. Een benaderde en als typisch voorbeeld gespecificeerde waarde.Het doel hiervan is om de operationele waarde of het operatione-le bereik van een product te identificeren of vast te leggen.

nominal bandwidth nominale bandbreedte1. Voor een filter is dit het verschil tussen de nominaal laagste

afbreekfrequentie en de nominaal hoogste afbreekfrequentie.2. Voor een toegekend communicatiekanaal is dit de totale band-

breedte met inbegrip van de hogere en lagere begrenzingsfrequen-ties.

3. De toegekende of vastgelegde bandbreedte van een gegevengolflengte of kanaal, ongeacht de bandbreedte van het signaaldat op enig moment via die frequentie wordt gepropageerd.

324

noncoherent incoherentElektromagnetische straling waarin de verstoringen van de golvenniet allemaal even nauwkeurig in de frequentie en fase zijnafgestemd of uitgericht.

noncrystalline niet-kristallijnBetrekking hebbende op stoffen en materialen die in het geheel geeneigenschappen van kristallen bezitten.

nondestructive test: NDT niet-destructieve testEen test waarin weinig repareerbare of geen schade aan hettestobject wordt toegebracht.

nonferrous metal non-ferrometaalEen metaal waarin geen ijzer of ijzerhoudende stoffen voorkomen.

nonharmonic frequency niet-harmonische frequentieEen frequentie die geen integrale numerieke relatie heeft metandere van belang zijnde frequenties, dat wil zeggen dat er in hetwaargenomen bereik geen frequenties voorkomen die een grondharmoni-sche of hogere-orde harmonischen van deze frequentie zijn.

nonillion noniljoenHet getal 10

30.

noninductive capacitor inductievrije condensatorEen gewikkelde condensator waarin de randen van de spiralen zijnkortgesloten. Dit verkleint de inductantie van de rol.

noninductive resistor inductievrije weerstandEen draadgewikkelde weerstand die zodanig is opgerold (gewikkeld)dat het magnetische veld van de spoel zelf-annulerend is en deinductantie als gevolg daarvan verwaarloosbaar is.

nonionic niet-ionischNeutraal. Geen eigenschappen van ionen bezittend.

nonlinear niet-lineairEen uitvoer hebbend die niet met de invoer samenvalt.

nonlinear dielectric niet-lineair diëlectricumEen stof (zoals bewerkt bariumstrontiumtitaan) waarvan de diëlek-trische constante afhankelijk is van de aangelegde spanning.

nonlinear distortion niet-lineaire vervormingEen vervorming die veroorzaakt wordt door de niet-lineaire reactieof responsie van een versterker of een component. Niet-linearitei-ten hebben tot gevolg dat verschillende delen van het signaalworden versterkt of dat deze in verschillende hoeveelheden wordenovergedragen. De amplitudeverschillen in het uitgangssignaal wijkenals gevolg daarvan af van die van het ingangssignaal.

325

nonlinearity niet-lineariteit1. De toestand dat iets niet lineair is. Dit betekent dat in een

versterker het uitgangssignaal geen getrouwe reproductie is vanhet ingangssignaal en er dus een vervorming optreedt.

2. Een uitdrukking van de mate waarin een circuit niet-lineair is.Dit wordt weergegeven als het percentage van de complete piek-tot-piek uitvoer, of het maximum waarmee de uitvoer van eengetrouwe reproductie van de invoer afwijkt.

nonlinear resistor niet-lineaire weerstandEen weerstand waarvan de weerstandswaarden afhankelijk zijn van deaangelegde spanning.

nonmetal niet-metaalEen (chemisch) element waarin de eigenschappen van metalenontbreken. Het bezit dus typisch geen elektrische geleiding en isniet magnetiseerbaar. Voorbeelden van degelijke elementen zijn:koolstof, fosfor, en zwavel.

nonplanar niet-planair1. Drie dimensies bezittend.2. Een circuit dat niet op een twee-dimensionaal bord kan worden

gemonteerd zonder het gebruik van geleiderbruggen (jumpers).

nonpolar apolair1. Geen polen bezittend.2. Betrekking hebbende op atomen die elektronen delen voor het

completeren van de buitenste schil(len) van de atomen.3. Niet gepolariseerd; geen polariteiten nodig hebbend.

nonresonant niet-resonerendEen circuit dat een reactantie in de operationele frequentie bezit.

nonsinusoidal waveform niet-sinusvormige golfEen golf waarvan de vorm de algemene vergelijking y = sin(x) nietvolgt. Voorbeelden van dergelijke golven zijn zaagtandgolven,driehoekige golven en cosinusgolven.

nonsynchronous asynchroonGeen relatie voor wat betreft de cyclische kwaliteit tot anderedergelijke eigenschappen in het systeem bezittend.

nonvolatile storage niet-vluchtig geheugenGeheugen dat de informatie vast blijft houden, zelfs nadat devoeding of de spanning langdurig onderbroken is geweest.

NOR-circuit NOCH-schakelingDit wordt ook wel een NIET-OF circuit genoemd. Het is een circuitwaarvan het uitgangssignaal altijd nul is, behalve in het geval dattwee of meer ingangssignalen nul zijn. De functie van een NOCH-circuit is de inverse van de functie van een OF-circuit.

326

NOR-gate NOCH-poortEen poort die de functies van een NOCH-circuit uitvoert.

norm normHet gemiddelde van een omgevingsconditie.

normal normaal1. Aan een norm conformerend; dat wat gebruikelijk is; gewoonlijk.2. Loodrecht.

normal distribution 1. normale verdeling; 2. normale distributieEen waarschijnlijkheidsverdeling in een statistische beschouwing ofevaluatie die door een zogenaamde klokvorm wordt voorgesteld. Demaximale waarschijnlijkheid treedt bij de 50% waarde op.

normal impedance normale impedantieDe ingangsimpedantie van een omvormer indien de belastingsimpedan-tie nul is.

normalize (to) normaliseren1. Een reeks getallen zodanig converteren dat het binnen twee

gedefinieerde grenzen (dit zijn meestal de waarden 0 en 1) valt.2. Een getal in drijvende-komma vorm zodanig modificeren dat het

gehele-getal gedeelte binnen bepaalde grenzen valt.

normalized frequency genormaliseerde frequentieEen dimensieloos getal dat het quotiënt van een referentiefre-quentie en de beschouwde frequentie is.

normalized impedance genormaliseerde impedantieEen impedantiewaarde die gedeeld is door de karakteristiekeimpedantie van een draaggolf.

normally closed: NC rustcontactDe toestand van een relais of een schakelaar waarvan de contactengesloten zijn indien de eenheid zich in de rusttoestand bevindt.

normally open: NO arbeidscontactDe toestand van een relais of een schakelaar waarvan de contactenopen zijn indien de eenheid zich in de rusttoestand bevindt.

north pole noordpool1. De magnetische noordpool.2. De geografische noordpool.3. Een noord-zoekende pool.

notch 1. keep; 2. inkeping; 3. uitsparingEen deuk in frequentieresponsies. Dit is een typisch verschijnselvan een band-onderdrukkingsfilter (band-eliminatiefilter) of enigander frequentie-onderdrukkingscircuit.

327

NOT circuit NIET-circuitEen logisch circuit dat een uitgangspuls aflevert indien er geensprake is van een ingangspuls, en omgekeerd.

NOT function NIET-functieEen logische bewerking in digitale systemen die de betekenis heeftvan 'niet 1 maar 0' of 'niet 0 maar 1'.

NOT gate NIET-poortEen digitaal circuit dat een logische toestand van hoog (logische1) naar laag (logische 0) omkeert, of vice versa.

NOT-OR circuit NOCH-circuitEen logisch OF-circuit dat de puls bovendien inverteert.

np-junction np-overgangZone tussen een p-gedoteerd gebied en een n-type halfgeleidermate-riaal dat de eigenschap heeft dat de elektrostatische potentiaalaan weerszijden verschillend is waardoor een element ontstaat datin de ene richting goed en in de andere richting niet of nauwelijksgeleidend is.

npnp device npnp-eenheidEen halfgeleiderschakeling die drie juncties heeft. Voorbeeldenhiervan zijn een vierlaagsdiode en een siliciumgelijkrichter.

npn transistor npn-transistorEen bipolaire transistor waarin de emitter- en de collectorlagenuit n-type en de basis uit p-type halfgeleidermateriaal bestaat.

nth harmonic nde harmonischeEen harmonische die elke waarde aan kan nemen, met andere woordeneen harmonische die een frequentie heeft die n maal groter is dande frequentie van de grondharmonische.

n-type n-typeAanduiding van een gedoteerd halfgeleidermateriaal waarin dedichtheid der elektronen (negatieve ladingen) groter is dan die vande gaten (positieve ladingen).

n-type conduction n-type geleidingDe stroom die in een halfgeleider uit de verplaatsing (beweging)van elektronen bestaat.

n-type material n-type materiaalHalfgeleidermateriaal dat met een donordoopstof is gedoteerd (meteen verontreiniging van het donor-type is gedoteerd) en als gevolgdaarvan een stroom via de elektronen geleidt. Germanium wordtindien het, bijvoorbeeld, met arseen wordt gedoteerd, een n-typehalfgeleider.

328

nuclear force nucleaire krachtEen sterke aantrekkingskracht die paren kerndeeltjes in de nucleusvan een atoom tezamen bindt. Dit voorkomt dat een elektrischelading van protonen de nucleus op kan breken. Deze nucleaire krachtwerkt slechts over zeer kleine afstanden. Over grotere afstanden isde elektrostatische afstoting meer dan honderd maal sterker dan denucleaire kracht.

nucleon 1. nucleon; 2. kerndeeltjeEen elektron, proton, of neutron in de nucleus van een atoom.

nucleus nucleusHet centrum of de kern van een atoom. De nucleus bevat elektronen,neutronen en protonen, alsmede andere deeltjes. De netto elektri-sche lading van de nucleus is positief en is gelijk aan de som vande negatieve ladingen van de elektronen die zich in banen rondom denucleus bewegen.

null 1. leeg; 2. nulDe toestand waarin een nul-uitgangsstroom of -spanning het gevolgis van het afstellen of compenseren van een circuit zoals een brug.

null current nulstroomDe stroom die een galvanometer aan blijft wijzen indien het nulpuntniet geheel nul is.

null frequency nulfrequentieDe frequentie waarbij een freqentiegevoelig circuit kan wordengecompenseerd.

null point nulpuntHet punt met een nul-uitgangsspanning (of -stroom) of een minimaleuitgangsspanning (of -stroom) in een afgesteld of gecompenseerdcircuit zoals een brug of een potentiometer.

null voltage nulspanning1. De uitgangsspanning in een conventionele brug die nog aanwezig

is indien de brug zo goed mogelijk op nul is afgesteld.2. De ingangsspanning in een spanningsgevoelige brug die een nul-

uitgangsspanning op zal leveren.

nylon nylonEen synthetisch en vezel-vormende polyamide die goed bruikbaar isin elektrische isolaties. De diëlektrische constante van nylon is3,6 en de resistentie 10

13 ohm/cm.

O

o o1. Symbool voor uitvoer (output).2. Symbool voor uit (out).

329

3. Symbool voor oorsprong.

O O1. Afkorting van uitvoer (Output).2. Scheikundig symbool voor zuurstof (oxigen).

occupied band bezette bandEen golfband die door tenminste één station regelmatig wordtgebruikt.

occupied bandwidth bezette bandbreedteVoor een bepaalde emissie verwijst deze term naar de continue bandmet frequenties f2-f1 waarvoor het gemiddeld uitgestraalde vermogenboven f2 en beneden f1 een half procent van het totaal gemiddeldeuitgestraalde vermogen is.

octave octaafHet gebied tussen een gegeven frequentie f en òf twee maal diefrequentie (2f) òf de helft van die frequentie (f/2). Met anderewoorden, het gebied waarvoor een frequentie en de daaronderliggende frequentie zich verhouden als 2:1. Er liggen dus tweeoctaven in het frequentiegebied van f/2 tot 2f.

octave band octaafbandEen band met frequenties die een octaaf breed is.

octode octodeEen eenheid met acht elektroden, zoals dat het geval is in eenoctodebuis, en waarin de belangrijkste elektroden de anode, dekathode, en de primaire stuurelektrode zijn. Daarnaast heeft deoctode nog vijf hulpelektroden.

octode tube octodebuisEen elektronenbuis die acht elektroden heeft. Een voorbeeld hiervanis de 6AZ8, een buis die een triodedeel en een pentodesectie bevat.Beide secties hebben gescheiden elektroden.

odd harmonic oneven harmonischeEen harmonische in een complexe golfvorm die een oneven genummerdveelvoud van de grondharmonische is, dat wil zeggen de derdeharmonische, vijfde harmonische enzovoort.

oersted: Oe oerstedDe cgs-eenheid van de magnetische veldintensiteit. 1 Oe = 79,58A/m. Deze eenheid is genoemd naar Hans C. Oersted (1777 - 1851),een Deens natuurkundige.

off period uitperiode1. Het interval gedurende welke een aan/uit-circuit uit staat.2. De tijd gedurende welke een apparaat buiten werking is

(gesteld).

330

offset offsetHet ontbreken van symmetrie tussen de helften van een circuit datonder normale condities wel symmetrisch is zoals dat van eendifferentiële versterker.

offset current 1. offset-stroom; 2. verstelstroomDe ingangsstroom in een operationele versterker indien de offset-spanning nul is.

offset voltage 1. offset-spanning; 2. verstelspanningDe specifieke waarde van de spanning van de gelijkstroombias in eenoperationele versterker die aan de ingang nodig is om een uitgangs-spanning van nul volt te kunnen produceren.

ohm: 66 ohmDe basiseenheid van resistentie, reactantie, of impedantie. Eenweerstand van 1 ohm laat een stroom door van 1 ampère bij eenelektromotorische kracht van 1 volt of, anders gezegd, een geleiderheeft een resistentie van 1 ohm indien die geleider een stroom van1 ampère doorlaat bij een op die geleider aangelegde spanning van1 volt. De eenheid is genoemd naar Georg S. Ohm (1787 - 1854), eenDuits natuurkundige.

ohmage ohmweerstandElektrische resistentie of elektrisch weerstandsvermogen dat inohms wordt uitgedrukt.

ohm-centimeter ohm-centimeterDe eenheid van weerstandsvermogen van een ruimtelijk volume. Het isde resistentie van een kubieke centimeter van het materiaal waarinde resistentie wordt gemeten.

ohmic component ohms componentEen weerstand of een smoorspoel die een ohmse reactie vertoont.

ohmic contact ohms contactEen verbinding tussen twee materialen met een over het algemeenzeer lage weerstand die een bilaterale lineaire geleiding tussendie materialen mogelijk maat.

ohmic loss ohms verliesVerlies dat het gevolg is van de gelijkstroomweerstand in eencircuit of een transmissielijn.

ohmic response ohmse responsieEen responsie of reactie die de wet van Ohm volgt: I = E/R. Inzuivere ohmische eenheden verandert noch de resistentie noch dereactantie met de stroom of de spanning.

Ohm's law wet van OhmDe wet van Ohm legt de relatie tussen stroom, spanning en weerstand

331

in een gelijkstroomkring vast. De stroom verandert evenredig met despanning en omgekeerd evenredig met de weerstand, dat wil zeggen I= E/R. Hierin is I de stroom; E de spanning; en R de weerstand.Voor wisselstromen geldt dat I = E/X = E/Z. In deze vergelijkingenis X de reactantie en Z de impedantie.

oil dielectric olie-diëlectricumEen sterk geraffineerde olie die als een diëlectricum kan wordengebruikt, dat wil zeggen dat deze als een film tussen de platen vaneen condensator kan worden aangebracht. Bekende voorbeelden zijncastorolie, minerale oliën, en de synthetische olie gechlorineerddifenyl.

oil-filled transformer olie-gevulde transformatorEen transformator waarvan de behuizing met een isolerende olie isgevuld.

omnidirectional alzijdig-gericht1. Een eenheid die even sterk op akoestische als elektromagnetische

energie, afkomstig vanuit elke willekeurige richting in de drie-dimensionale ruimte, reageert.

2. Een eenheid die akoestische of elektromagnetische energie naarelke richting in drie dimensies uitstraalt.

3. Een antenne die golven vanuit of naar elke richting, azimuth, ofkompas opvangt of uitstraalt.

ondoscope ondoscoopEen apparaat voor de detectie van RF-energie die uit een neonbuisbestaat die aan het einde van een isolerende staaf is bevestigd.Indien de buis in een intensief RF-veld wordt gehouden, ioniseertde energie van het veld het gas in de buis. Deze begint dan tegloeien (zonder dat direct contact met het RF-circuit behoeft teworden gemaakt).

one-input terminal eeningangsterminalDe ingangsterminal van een flip-flop die van energie moet wordenvoorzien om het circuit naar de ene uitgang van het circuit te doenschakelen.

one-output signal eenuitgangssignaalHet signaal dat het gevolg is van het uitlezen van een computerge-heugen dat zich in de één-toestand bevindt.

one-output terminal eenuitgangsterminalDe uitgangsterminal van een flip-flop die van energie wordtvoorzien indien het circuit zich in de één-toestand bevindt.

one-sided wave eenzijdige golfEen golfvorm die slechts uit positieve of negatieve half-cyclibestaat. Een voorbeeld hiervan is de gelijkgerichte golf van eenwisselstroom.

332

one state eentoestandDe logische hoog-, aan-, of waar-toestand van een bistabieleeenheid zoals een flip-flop. De één-toestand wordt door een 1voorgesteld.

one-to-one correspondence een-op-een afbeeldingEen zodanige afbeelding tussen twee verzamelingen A en B dat elkelement in verzameling A precies één daarmee corresponderendelement in verzameling B heeft, en dat elk element in verzamelingB precies één corresponderend element in verzameling A bezit.

one-way communication eenwegcommunicatie1. De transmissie van een bericht naar één of meer stations die

slechts ontvangen en niet zenden.2. Radio- of TV-uitzendingen.

on-off operation aan-uit-bewerkingEen schakelwerkwijze en wel speciaal die welke door niet-mechani-sche (volledig elektronische) circuits wordt uitgevoerd.

on-off ratio aan-uit-verhouding1. De verhouding tussen de uit-tijd en de aan-tijd in circuits of

eenheden.2. Voor een puls is dit de verhouding tussen de pulsduur en de dode

tijd tussen de pulsen.

on-off switch aan-uit-schakelaar1. De schakelaar in elektronische apparatuur met behulp waarvan de

apparatuur kan worden gestart of gestopt.2. Een elektronisch circuit of trap die zodanig is ontworpen dat

het als een conventionele schakelaar kan werken indien het dooreen daarvoor geschikt signaal wordt geactiveerd.

open circuit open circuitEen discontinu circuit, dat wil zeggen een circuit dat op één ofmeer punten is gebroken en als gevolg daarvan geen stroom kangeleiden of geen spanning aan de uiteinden van het circuit bezit.

open-circuit characteristic nullastkarakteristiekDe term verwijst in het geval van een bipolaire transistor naar deoperationele karakteristieken onder onafhankelijke ingangs- enuitgangscondities.

open component open componentEen open-circuit component, dat wil zeggen een open condensator,spoel, of weerstand.

open-ended openDe conditie van een eenheid, circuit of systeem waar een andereeenheid, of een ander circuit of systeem aan kan worden toegevoegdzonder dat de bestaande configuratie moet worden gemodificeerd of

333

aangepast.

open line open lijn1. Een lijn die uit een open draad bestaat.2. Een transmissielijn die een open circuit bevat.

open loop open lusEen pad in een regelsysteem dat geen terugkoppeling bevat en datals gevolg daarvan niet zelfregelend is.

open-loop gain openlusversterkingDe totale versterking (de verhouding tussen de invoer en deuitvoer) van een eenheid met een open lus. Een versterker zonderterugkoppeling is hier een voorbeeld van.

open-loop input impedance openlus-ingangsimpedantieDe ingangsimpedantie van een eenheid met een open lus.

open-loop output impedance openlus-uitgangsimpedantieDe uitgangsimpedantie van een eenheid die een open lus bezit zoalsdat het geval is bij een versterker zonder terugkoppeling.

open wire open draad1. Een draad zonder aansluitpunt(en).2. Een draad die bovengronds is opgehangen en meestal niet geaard

is.

operate (to) 1. werken; 2. bewerkingen uitvoerena. Volgens een vastgestelde procedure werken (werk verrichten).b. Op dezelfde wijze als een elektronische circuit werken.

operating bias werkbiasDe waarde(n) van de gelijkstroombias die in een buis of transis-torkring voor de normale werking daarvan vereist is of zijn.

operating conditions gebruiksomstandighedenDe omgeving waarin een circuit of een systeem bij normaal gebruikfunctioneert.

operating current arbeidsstroom De stroom die nodig is om een circuit of systeem onder normaleomstandigheden te kunnen laten functioneren.

operating frequency werkfrequentie1. De frequentie waarmee of waarin een circuit of een systeem

werkt.2. De frequentie van de stroom, spanning, of het vermogen dat door

een generator wordt geleverd.

operating line prestatielijnEen lijn die dwars door een familie krommen (karakteristieken)

334

wordt getrokken en die de prestatie van een eenheid representeert.Deze lijn snijdt elke kromme in een bepaald punt en geeft grafischde prestatie van de eenheid onder een gegeven conditie weer. Zo kaneen prestatielijn in een familie van uitgangskrommen van een buisof transistor een indruk geven van de werking daarvan onder gegevenbelastingscondities.

operating point werkpunt1. Het punt op de responsiekromme van een eenheid dat de rusttoe-

stand van een werking aangeeft (zoals dat door een vaste instel-spanning is bepaald). Een wisselstroomsignaal oscilleert in ditpunt boven en onder dat punt als een gemiddelde.

2. Het punt in de familie van karakteristieke krommen dat corres-pondeert met de gemiddelde voltages of stroomsterkten van deelektroden bij afwezigheid van een signaal.

operating power bedrijfsvermogen1. Het vermogen dat werkelijk gedurende de werking van een eenheid

door die eenheid wordt verbruikt.2. Het vermogen van de antenne van een radiostation.

operating temperature werktemperatuurDe werkelijke of aanbevolen temperatuur van een eenheid tijdens dewerking van die eenheid.

operating time werktijd1. De tijdsperiode gedurende welke apparatuur werkt of in bedrijf

is.2. De periode die overeenkomt met de tijd gedurende welke plaat- of

collectorstromen in een versterkerkring vloeien.

operating voltage werkspanningDe spanning die een eenheid gedurende de werking ervan nodig heeft,of de spanning die tijdens de werking van de eenheid gemeten is.

operation 1. bewerking; 2. werking; 3. verwerking; 4. operatiea. Het functioneren van een circuit of een eenheid, dan wel het

doen uitvoeren van (series) gespecificeerde functies door eenapparaat.

b. Een proces dat gewoonlijk in een serie stappen wordt uitgevoerdzoals een wiskundige bewerking of de verwerking (sortering,opslag) van gegevens.

operational amplifier: op amp operationele versterkerEen uiterst stabiele lineaire versterker die oorspronkelijk wasbedoeld voor het verrichten van wiskundige bewerkingen zoalsintegraties en differentiaties. Deze versterkers, vooral die welkemet behulp van geïntegreerde technieken zijn gebouwd, kunnen eengrote hoeveelheid functies voor applicaties, die buiten het gebiedvan de wiskunde liggen, uitvoeren.

335

operation time werktijdHet interval tussen het moment waarop alle spanningen op eencircuit zijn aangelegd en het moment waarop de stroom een gespeci-ficeerd percentage van de uiteindelijke waarde bereikt.

optical communications optische communicatiesEénrichting- of tweerichtingcommunicaties die met behulp vangemoduleerd licht worden uitgevoerd. Deze kunnen met behulp vantransparante vezels of de atmosfeer worden gerealiseerd.

optical coupler optische koppeleenheidEen koppeleenheid die in essentie uit een lichtbron (die door eeningangssignaal wordt geactiveerd) bestaat die in een lichtdichtebehuizing tezamen met een lichtgevoelige eenheid (die het uitgangs-signaal levert) is ondergebracht. In de meest eenvoudige vormbestaat een dergelijke koppeleenheid uit een lamp en een fotocel.

optical detector optische detectorEen IC die licht-naar-spanningconversies verzorgt. De gelijkspan-ning aan de uitgang verhoudt zich evenredig met de lichtintensiteitdie de sensor van de detector opvangt.

optical disc beeldplaatEen optische drager van signalen die in de vorm van (digitale)gegevens in die drager worden opgeslagen. De schijf bevat een spi-raalvormig spoor van microscopisch kleine kuiltjes die door eenlaserstraal worden afgetast en door de toegevoegde elektronicaworden 'vertaald' in nullen en enen.

optical mode optische modusEen oscillerende dipool in de vlechtwerkstructuur van een kristaldie het gevolg is van trillingen in het kristal.

optical system optisch systeemDe functionele opstelling, indeling en rangschikking van lenzen,spiegels, prisma's en daaraan verwante eenheden in opto-elektroni-sche apparaten.

optics optica1. De wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van licht,

het meten van licht, het toepassen en de besturing van licht.2. Een systeem van lenzen, prisma's, filters, of spiegels die in de

elektronica worden gebruikt voor het regelen, besturen, geleidenen modificeren van lichtstralen.

optimization optimalisatieHet aanpassen of bewerken van de elementen van een proces ofsysteem op een zodanige wijze dat de beste resultaten met datproces of systeem kunnen worden verkregen.

optimize (to) optimaliseren

336

1. Het bewerken van een stelsel variabelen of parameters met hetdoel een zo goed mogelijke prestatie van een circuit of eensysteem te bewerkstelligen.

2. De waarde van een functie met meervoudige variabelen maximalise-ren.

optimum coupling optimale koppelingDe wijze waarop twee circuits, die op dezelfde frequentie zijnafgestemd, zodanig kunnen worden gekoppeld dat het resultaat uiteen maximale energieoverdracht bestaat.

optimum current optimale stroomDe waarde van de stroom die de meest effectieve prestatie van eencircuit of een eenheid oplevert.

optimum load optimale belastingDe ideale waarde van de belastingsimpedantie voor een bepaaldeelektronenbuis die op een gespecificeerde wijze moet werken.

optimum Q optimale QHet waardeoordeel voor een condensator, inductor, of afgestemdcircuit bij een bepaalde frequentie.

optimum voltage optimale spanningDe waarde van de spanning die de meest effectieve prestatie van eencircuit of een eenheid oplevert.

optoelectronics opto-elektronicaEen tak van de elektronica die zich richt op het gebruik vanzichtbaar licht ten behoeve van communicaties en de overdracht vangegevens.

OR circuit OF-circuitEen soort poort in digitale systemen en andere schakeleenheden, dieeen uitgangssignaal oplevert dat de waarde 0 heeft als alleingangssignalen de waarde 0 hebben en in alle andere gevallen in dewaarde 1 als uitgangssignaal resulteren.

ordinary differential equation normale differentiaalvergelijkingEen differentiaalvergelijking die geen partiële afgeleiden bevat.

orientation oriëntatieDe richting of positie van een object in de ruimte. Dit wordtuitgedrukt in coördinaatwaarden.

origin oorsprong1. Het beginpunt in een coördinatenstelsel.2. Een adres waaraan een modificatiewaarde wordt toegevoegd om op

die wijze het adres van een variabele grootheid te kunnenbepalen.

337

orthogonal axes orthogonale assenLoodrecht op elkaar staande assen.

oscillate (to) oscilleren1. De amplitude op een uniforme wijze doen of laten fluctueren.2. Met een constante snelheid boven en onder een gespecificeerde

waarde variëren.3. Opslingeren.4. Het doen ontstaan van een sinusvormige signaal, bijvoorbeeld

door het aanleggen van een wisselspanning of het gebruik van eentoongenerator).

oscillating circuit oscillerend circuitEen gesloten circuit dat een inductantie, capacitantie, eninherente resistentie bevat en waarin energie de inductor encondensator heen en terug doorloopt met een frequentie die door deinductie- en capacitantiewaarden wordt bepaald.

oscillating crystal oscillerend kristal1. Een piëzo-elektrische plaat die in een circuit in de oscille-

rende toestand wordt gehouden.2. Een oscillerende halfgeleiderdiode.

oscillating diode oscillerende diode1. Een halfgeleiderdiode die van een zodanige bias in het negatieve

weerstandsgebied is voorzien dat het in een daarvoor geschiktcircuit kan oscilleren.

2. Een oscillerende tunneldiode.3. Microgolfdioden die in een daarvoor geschikt systeem kunnen

oscilleren.4. Een magnetron.

oscillating transducer oscillerende omvormerEen omvormer waarin een invoergrootheid een frequentie vanaf demiddelste waarde en verhoudingsgewijs evenveel als de waarde van deinvoergrootheid laat variëren.

oscillation oscillatie1. De periodieke verandering van een lichaam of een grootheid voor

wat betreft de amplitude of de positie, bijvoorbeeld deoscillatie van een slinger van een klok, een spanning, eenkristalplaat enzovoort.

2. (Op)slingering.3. Het heen en weer bewegen van een elektrisch signaal resulterend

in een sinusvormig signaal.

oscillator oscillatorEen eenheid die een wisselstroom, een pulserende stroom, eenwisselspanning of een pulserende spanning elektronisch genereert.De term wordt soms gebruikt om elke eenheid te beschrijven die niettot de klasse van de elektromechanische generatoren behoort.

338

oscillator circuit oscillatorcircuitDe bedradingswijze van een oscillator. Oscillatorcircuits bestaanuit drie algemene typen: negatief-rooster (of het transistor-equivalent daarvan), negatieve-weerstand, en relaxatie-oscillator.Het eerste type is feitelijk een versterker die van een positieveterugkoppeling is voorzien.

oscillator frequency oscillatorfrequentieDe basisfrequentie waarmee een oscillator werkt. Deze kan wordenbepaald met behulp van een afgesteld circuit, kristal, deel van eengolfpijp of transmissielijn, of weerstand-condensatorkring.

oscillator wavelength oscillatorgolflengteDe basis golflengte waarmee een oscillator werkt. Dit wordt meestalin meters, centimeters, of millimeters uitgedrukt en kan wordenbepaald met behulp van een afgesteld circuit, kristal, deel van eengolfpijp of transmissielijn, of weerstand-condensatorkring.

oscillogram oscillogram1. Het beeld dat op het scherm van een oscilloscoop wordt geprojec-

teerd.2. Een permanente fotografische afbeelding die van het scherm van

een oscilloscoop wordt gemaakt.

oscillograph oscillograaf1. Een instrument dat een permanente afbeelding (foto of met een

pen gemaakte afbeelding) van een zich snel wijzigende elektri-sche grootheid maakt.

2. Een verouderde term voor oscilloscoop.

oscilloscope oscilloscoopInstrument voorzien van een beeldscherm waarop elektrische signalenzichtbaar kunnen worden gemaakt.

osmiridium osmiridiumEen natuurlijke legering van osmium en iridium.

osmium osmiumEen metaalelement uit de platinagroep. Het atoomgetal van osmium is76 en het atoomgewicht 190,2.

osmosis osmoseDe diffusie van een vloeistof door een half-doorlaatbaar membraanof poreus materiaal. De tendens hierbij is dat concentraties gelijkworden indien een oplossing met een lagere concentratie door eenoplossing met een hogere concentratie vloeit.

outage storing1. Het verlies van het vermogen in een systeem.2. Het verlies van een ontvangen signaal.

339

outboard components externe componenten1. Discrete componenten (condensatoren, spoelen, weerstanden, of

transformatoren) die extern met een geïntegreerd circuit zijnverbonden.

2. Discrete componenten die extern met elk mogelijk elektronischcircuit of elektronische eenheid zijn verbonden.

outgassing uitgassen1. Bij het luchtledig maken van elektronische eenheden, zoals

vacuümbuizen, verwijst de term naar het verwijderen vanopgesloten gassen van het glas, keramiek, en het metaal van enin de buizen. Dit geschiedt door een langzame verhitting van hetglas enzovoort en het laten flitsen van een interne metalengasbinder (zoals een magnesium-gasbinder).

2. De productie van gassen in accucellen gedurende de laatstestadia van het opladen.

out of phase uit faseDe term heeft betrekking op de toestand waarin de wisselingen ofpulsaties van twee of meer afzonderlijke golven of golfverschijn-selen niet (meer) met elkaar in fase zijn.

out-of-phase current uit-fasestroomEen reactieve stroom in een wisselstroomkring, dat wil zeggen eenstroom die niet met de spanning in fase is.

out-of-phase voltage uit-fasespanningDe spanning over een zuivere reactantie; deze wordt zo genoemdomdat de spanning hier niet in fase is met de stroom.

output 1. uitvoer; 2. uitgang; 3. uitgangssignaal1. De energie of de informatie die door een circuit, eenheid, of

systeem wordt op- of afgeleverd.2. Het aansluitpunt (terminal) waarin energie of informatie,

afkomstig van een circuit, eenheid, of systeem wordt afgeleverdof waarvan die energie of informatie kan worden onttrokken.

3. De toestand of de geordende verzameling van toestanden in eenuitvoerkanaal of uitvoerstation.

output buffer uitgangsbuffer1. Een circuit dat na een oscillator is geschakeld en de effecten

van variabele belastingsimpedanties op de oscillatorfrequentieof signaalamplitude reduceert.

2. Een versterker die meestal een spanningsversterking van 6 dBheeft en na (achter) een video-multiplexeenheid is geschakeld.De versterker bekrachtigd een coaxiale transmissielijn.

output capability uitgangsstuurvermogenDe maximale vermogens- of spanningsopbrengst van een circuit zonderdat daarbij de werking van het circuit wordt gestoord of gehinderd.

340

output capacitance uitgangscapacitantieDe interne capacitantie van een circuit of een eenheid zoals dezevanaf de uitgangsterminals wordt gezien.

output capacitor uitgangscondensator1. De aan de uitgang gekoppelde condensator in een condensator-

gekoppeld circuit.2. De laatste condensator in een filtercircuit.

output capacity uitgangscapaciteitHet maximale uitgangsvermogen van een eenheid of een systeemuitgedrukt in daarvoor geschikte eenheden: stroom, spanning,vermogen, torsie, paardekrachten enzovoort.

output circuit uitgangscircuitHet circuit of deelcircuit dat het uitgangsgedeelte (uitvoergedeel-te) van een netwerk of een eenheid omvat.

output conductance uitgangsgeleidingDe interne geleiding van een circuit of een eenheid zoals dat vanafde uitgangsterminals wordt gezien.

output control 1. uitgangsregeling; 2. uitgangsbesturing1. De versterkingsregeling van een versterker.2. De niveauregeling van een variabele voeding.

output current uitgangsstroom1. De stroom die door een bron zoals een accu, een generator, of

een versterker, wordt geleverd.2. De stroom die in of door het uitgangsgedeelte of de elektrode

van een circuit of een eenheid vloeit.

output efficiency uitgangsefficiëntieDe efficiëntie van een eenheid, zoals een generator of een verster-ker, voor wat betreft de op- of aflevering van een uitgangsvermo-genssignaal.

output impedance uitgangsimpedantieDe impedantie in de richting van de uitgangsterminals van eenversterker, generator, of netwerk.

output resistance uitgangsweerstandDe interne weerstand (resistentie) van een circuit of een eenheidzoals dat wordt gezien vanaf de uitgangsterminals.

output terminals uitgangsterminalsDe aansluitpunten (terminals) van de uitgang(en) (dit is meestaleen paar) die met de uitvoer zijn geassocieerd.

output transformer uitgangstransformatorDe aan de uitgang gekoppelde transformator die een signaalspanning

341

of -vermogen van een versterker, generator, of netwerk aan een lastof een ander circuit levert.

output transistor uitgangstransistorEen transistor in de laatste trap van een versterker of generator.Dit is meestal een vermogenstransistor.

output variable uitgangsgrootheidDe fysische grootheid in een meet- en regelsysteem die de werke-lijke waarde van de geregelde grootheid bepaalt.

output voltage uitgangsspanning1. De spanning die door een bepaalde bron (accu, generator,

versterker) wordt geleverd.2. De spanning in het uitgangsdeel of de elektrode van een circuit

of een eenheid.

overall gain totale versterkingDe totale versterking van een systeem (zoals een meertrapsverster-ker). Deze onderscheidt zich van de versterking van de afzonderlij-ke trappen of delen van een systeem.

overcurrent overstroomEen stroom die sterker is dan de gespecificeerde stroom.

overdesign overdimensionering1. De toepassing van een onnodig grote veiligheidsfactor in het

ontwerp van apparatuur.2. De ontwikkeling van apparatuur voor prestaties die uitgaan boven

die welke bij de specificaties van de apparatuur zijn gesteld.3. Een ontwerp dat tot overdimensionering leidt.

overlap overlapDe tijd gedurende welke twee opeenvolgende bewerkingen tegelijker-tijd worden uitgevoerd.

overlay transistor overlay-transistorEen tweevoudig gediffundeerde epitaxiale transistor die afzonder-lijke emitters heeft en die met elkaar zijn verbonden met behulpvan een diffusie en metallisatie waarbij de verhouding tussen derand en het gebied van de emitters wordt vergroot. Dit ontwerpvergroot het vermogen van de transistor om stromen te verwerken.

overload overbelasting1. De afvoer van de overmaat van de nominale uitvoer van een

circuit of een eenheid.2. Een uitzonderlijk groot stuursignaal.

overloaded amplifier overbelaste versterkerEen vermogensversterker die een uitermate groot uitgangsvermogenlevert.

342

overloaded oscillator overbelaste oscillatorEen oscillator waaruit uitzonderlijk veel vermogen wordt onttrok-ken. Dit veroorzaakt instabiliteiten, frequentieverschuivingen, eenverlaagde uitgangsspanning, en oververhitting.

overload time overbelastingstijdDe maximale tijdsduur waarin een apparaat door stroom, spanning,vermogen enzovoort mag worden overbelast.

overmodulation overmodulatieModulatie die een voorgeschreven niveau te boven gaat. Dit geldtspeciaal voor amplitudemodulaties die groter zijn dan 100%.

override (to) 1. (tijdelijk) opheffen; 2. omzeilen1. Opzettelijk een automatisch regelsysteem (tijdelijk) omzeilen.2. Een functionele trap van een systeem van een brug voorzien.

overshoot overshootDe momentane toename van de waarde van een grootheid die buiten hetmaximaal toelaatbare waardebereik van die grootheid ligt, bijvoor-beeld de scherpe punt die soms op een rechthoekige golf zichtbaaris.

overshoot (to) voorbijschietenHet laten of doen toenemen van de waarde van een grootheid buitende normaal toegestane waarde daarvan.

oxidation oxidatieDe combinatie van een stof en zuurstof. Dit is over het algemeeneen langzaam werkend proces zoals dat wordt ervaren bij de corrosievan ijzer of aluminium in de atmosfeer. Oxidatie wordt verergerd inde aanwezigheid van vocht of bij hoge temperaturen.

oxide-coated emitter met oxide bedekte emitterEen elektronenbuiskathode of gloeidraad die bedekt is met een stofzoals thoriumoxide. Dit wordt gedaan om de elektronenemissie bijlage emittertemperaturen te versnellen.

oxide film oxidefilm1. De dunne film van ijzeroxide die het magnetische oppervlak van

een opnameband vormt.2. De laag koperoxide die op de koperen plaat van een koperoxide-

versterker wordt aangebracht.

oxygen zuurstofEen gaselement met atoomgetal 8 en atoomgewicht 16,000. Hetpercentage aan zuurstof in de atmosfeer van de aarde bedraagt (nog)21%.

ozone ozonEen allotropische vorm van zuurstof. Ieder ozonmolecule heeft drie

343

atomen. Ozon ontstaat bij de inwerking van ultraviolette stralingop zuurstof of bij een elektrische ontlading in zuurstof; dekenmerkende geur kan vaak tijdens onweer worden waargenomen.

P

p p1. Afkorting van het voorvoegsel pico.2. Afkorting van punt.3. Afkorting van druk (pressure).

P P1. Symbool voor plaat.2. Symbool voor vermogen (power).3. Afkorting van druk (pressure).4. Afkorting van het voorvoegsel peta.5. Symbool voor permeabiliteit.

package behuizing1. De mechanische constructie van de omhulling of verpakking van

een elektronische eenheid of systeem. Dit omvat een groteverzameling van dergelijke eenheden, vanaf de eenvoudigsteomhulling van miniatuur-transistoren tot aan luchtgekoelde zwarevermogenscentrales.

2. Een computerprogramma dat voor specifieke applicaties of vooralgemeen gebruik toepasbaar is.

package (to) verpakken1. Elektronische apparatuur assembleren en in een behuizing

onderbrengen.2. De behuizing van apparatuur volgens goede ingenieurspraktijken

ontwerpen en/of ontwikkelen.

packaging density verpakkingsdichtheid1. Ruimtelijke efficiëntie.2. De capaciteit van de opslag van gegevens in een computer

uitgedrukt in termen van het aantal informatie-eenheden dat ineen bepaald segment van een opslagmedium kan worden opgeborgen.

3. De capaciteit van een bepaald geïntegreerd circuit, uitgedruktin termen van het aantal actieve eenheden dat één enkele plaksilicium kan bevatten.

pad eilandDe koperkraag rondom een gat in een prentmontage-eenheid waardoorde (aansluit)pen van een elektrisch (elektronisch) onderdeel wordtgeleid.

pad (to) opvullen1. Het verlagen van de frequentie van een LC-kring door capaci-

tantie aan een reeds afgestemd netwerk, voor wat de capacitantiebetreft, toe te voegen.

344

2. Een computerrecord een vaste lengte geven door loze tekens oftekens zonder enige betekenis aan het record toe te voegenindien het die vaste lengte nog niet heeft.

paired cable paarsgewijs getwiste kabelEen kabel die uit afzonderlijk getwiste paren geleidende dradenbestaat.

pan (to) pannen1. Een panoramische zwaaibeweging uitvoeren, dat wil zeggen een

gebied met behulp van een straal (zoals van een antenneafkomstig kan zijn) met een zwaaiende beweging afzoeken.

2. Een brede band met frequenties met een daarvoor geschikteafstemkring afzoeken.

3. De afstemming van een ontvangstapparaat geleidelijk van het enenaar het andere radiokanaal verschuiven.

panel paneelDe plaat of het bord waarop de regelinstrumenten en de indicatorenvan een apparaat zijn gemonteerd.

panoramic display panoramascherm1. Een breed (beeld)scherm; een scherm met een grote horizontale

as.2. Het scherm van een spectrumanalyse-apparaat dat een groot gebied

aan frequenties, van nul tot ver boven de maximale frequentievan het te volgen of te bewaken systeem, weer kan geven.

paper capacitor papiercondensatorEen vaste condensator waarvan het diëlectricum uit een dunne filmpapier bestaat. Het papier is meestal met was of olie geïmpregneerdom het waterdicht te maken en om de diëlektrische constante endiëlektrische sterkte ervan te vergroten.

parabolic reflector parabolische reflectorEen reflector (spiegel, antennetelescoop) die de vorm van eenparabool heeft. Dit is speciaal nuttig voor het instellen van defocus en het richten van de straling. Als, bijvoorbeeld, eenstralingsbron in het brandpunt van de parabool is geplaatst, zaleen bundel evenwijdige stralen door de reflector worden geëmit-teerd.

parallel adder paralleloptellerEen opteller in een computer of rekenmachine waarin corresponderen-de getallen in de vorm van getallen die uit meervoudige bits(multibit getallen) bestaan, tegelijkertijd worden opgeteld.

parallel capacitance parallelcapacitantie1. Een shuntcapacitantie.2. De capacitantie tussen de slagen (windingen) van een spoel.

345

parallel capacitors parallelcondensatorenCondensatoren die parallel zijn geschakeld. De totale capacitantieCt = C1+C2+C3+.....+Cn.

parallel circuit parallelcircuitEen circuit waarin componenten over en weer met elkaar zijnverbonden en wel op een zodanige wijze dat een segment van hetcircuit zo kan worden getekend dat componentverbindingen de stijlenen sporten van een ladder vormen.

parallel computer parallelcomputerEen computer die is voorzien van de mogelijkheid om meer dan éénprogramma tegelijkertijd te verwerken zonder dat daarbij gebruikwordt gemaakt van meervoudige programmering of time-sharing.

parallel gate circuit parallel poortcircuitEen poortcircuit dat twee trioden met parallel gekoppelde platen enkathodes en een gemeenschappelijke plaatweerstand benut. Hetingangssignaal wordt op het ene raster aangelegd en het stuursig-naal op het andere. Een soortgelijk circuit kan met behulp vanbipolaire transistoren of veldeffecttransistoren worden gemaakt.

parallel inductors parallelle inductorenInductoren die parallel zijn geschakeld, van elkaar zijn geschei-den, en zodanig zijn georiënteerd dat het effect van de onderlingeinductantie zoveel mogelijk wordt geminimaliseerd.

parallel operation parallelbewerkingDe gelijktijdige transmissie van alle bits in een woord dat eenaantal bits heeft (een multibit woord) en dat via afzonderlijkelijnen plaats vindt ten opzichte van de seriële transmissie van eenwoord die bit na bit plaats vindt.

parallel output paralleluitgangEen digitale uitgang die uit twee of meer lijnen bestaat en dieallen op hetzelfde moment gegevens af kunnen leveren.

parallel-plane triode triode met parallelle vlakkenEen triode waarin de plaat en de kathode uit twee parallellevlakken bestaan. De omvang van deze vlakken is groot vergeleken metde afstand tussen beide vlakken.

parallel-plane tube buis met parallelle vlakkenEen elektronenbuis waarin de verschillende elementen uit parallellevlakken bestaan.

parallel processing parallelle verwerkingDe gelijktijdige verwerking in computers van meerdere verschillendeprogramma's. Dit vindt via afzonderlijke kanalen plaats.

parallel Q parallelle Q

346

Het waardeoordeel betreffende de kwaliteit van een parallelleinductie-, capacitantie- en weerstandskring.

parallel resistance parallelle resistentie1. Een shuntweerstand.2. De weerstand tussen de platen van een condensator.3. De weerstand tussen de slagen (windingen) van een spoel.

parallel resistors parallelle weerstandenWeerstanden die parallel zijn geschakeld. De totale weerstand Rt =1/(1/R1+1/R2+1/R3+....+1/Rn).

parallel resonance parallelle resonantieResonantie in een circuit dat uit een condensator, een inductor, eneen wisselstroomgenerator, die allen parallel zijn geschakeld,bestaat.

parallel-resonant circuit parallel resonerend circuitEen resonerend circuit waarin de condensator, de inductor en dewisselstroomgenerator parallel zijn geschakeld.

parallel-series capacitors condensatoren van parallel-seriesCondensatoren die in parallelle series zijn geschakeld. De totalecapacitantie Ct = 1/[1/(C1+C2)+1/(C3+C4)].

parallel-series circuit circuit van parallel-seriesEen circuit dat uit parallelle circuits bestaat die in serie zijngeschakeld.

parallel-series inductors inductoren van parallel-seriesInductoren die in parallelle series zijn geschakeld en die vanelkaar zijn gescheiden en zodanig zijn georiënteerd dat de effectenvan de onderlinge inductantie worden geminimaliseerd. De totaleinductantie Lt = 1/(1/L1+1/L2)+1/(1/L3+1/L4).

parameter parameter1. Een bewerkingswaarde, verwerkingswaarde, operationele waarde,

constante, of coëfficiënt dat uit een afhankelijke of onafhan-kelijke variabele kan bestaan.

2. De verhouding tussen twee coëfficiënten, waarbij beide òf vastòf variabel zijn.

parametric amplifier parametrische versterkerEen met RF-vermogen aangedreven versterker die gebaseerd is op deactie van een condensator met variërende spanning in een afgeregeldcircuit.

parametric down-converter parametrische omlaagomzetterEen parametrische omzetter waarin het uitgangssignaal een lagerefrequentie heeft dan het ingangssignaal.

347

parametric modulation parametrische modulatieModulatie waarin òf de inductantie of capacitantie van eentankcircuit òf de koppeleenheid met de modulatiefrequentie wordtgevarieerd.

parametric oscillator parametrische oscillatorEen oscillator die energie van zichtbaar licht produceert metbehulp van een parametrische versterker en een afstelbare trilhol-te.

parametric up-converter parametrische omhoogomzetterEen parametrische omzetter waarin het uitgangssignaal een groterefrequentie heeft dan het ingangssignaal.

parasitic parasitairOngewenst bijkomend verschijnsel. Een lekstroom of ruis in eenelektrisch signaal zijn voorbeelden van parasitaire verschijnselen.

parasitic capacitance parasitaire capacitantieEen strooicapacitantie. Deze capaciteit kan zowel intern in hetcircuit aanwezig zijn als extern worden opgelegd en kan de oorzaakvan ongewenste koppelingen of omzeilingen (by-passes) zijn.

parasitic element parasitair elementEen element in een antenne die uit meerdere elementen bestaat endat geen directe verbindingen heeft; het ontvangt RF-excitaties vaneen in de onmiddellijke nabijheid aanwezig element in de antenne-opstelling.

parity pariteit1. Gelijkwaardig; nominaal.2. Er voor zorg dragend dat het aantal bits (of het aantal bits van

dezelfde waarde) even of oneven is.

parsec: pc parsecDe afstand waarop een astronomische eenheid (1 AU) een hoek van 1boogseconde insluit. 1 pc = 3,0857.10

16 meter.

partial derivative partiële afgeleideIndien twee grootheden kunnen variëren is de partiële afgeleide deafgeleide van de grootheid die varieert terwijl de andere constantwordt gehouden. Dit proces wordt daarna omgekeerd; de eerderconstant gehouden grootheid wordt variabel en nu wordt de partiëleafgeleide van die variabele grootheid ten opzichte van de nuconstant gehouden andere grootheid bepaald. De totale afgeleidewordt gevonden door deze twee partiële afgeleiden bij elkaar op tetellen.

partial differential equation partiële differentiaalvergelijkingEen differentiaalvergelijking die partiële afgeleiden bevat.

348

particle deeltje1. Een zeer kleine discrete hoeveelheid materie.2. Eén van de niet-stoffelijke samenstellende deeltjes van een

atoom.

partitioning partitionering1. Opdeling; in kleinere eenheden verdelen.2. Een groot blok informatie opdelen in kleinere delen.3. Een groot circuit opdelen in kleinere delen die eenvoudiger te

ontwerpen, te testen en eventueel te fabriceren zijn.

pascal: Pa pascalDe afgeleide SI-eenheid van druk; 1 Pa = 1 N/m

2. Blaise Pascal was

een Frans wis- en natuurkundige die leefde van 1623 - 1662.

pass amplifier doorlaatversterkerEen versterker die de responsie van een doorlaatfilter heeft.Evenals een dergelijk filter laat de versterker een bepaaldefrequentie of frequentieband gemakkelijk door en blokkeert ofverzwakt de andere.

passband doorlaatbandHet continue spectrum van frequenties dat door een filter,versterker, of een gelijksoortige eenheid wordt overgedragen.

passive circuit passief circuitEen circuit dat geheel uit niet-versterkende componenten zoalscondensatoren, inductoren, en diodes bestaat.

passive component passief componentEen eenheid die voor wat betreft de werking ervan statisch is, datwil zeggen dat een dergelijk component normaal gesproken niet instaat is een versterkings- of trillingsfunctie uit te voeren enover het algemeen geen vermogen nodig heeft om de normale functiesuit te kunnen voeren. Voorbeelden van passieve componenten zijn:conventionele weerstanden, condensatoren, inductoren, diodes,gelijkrichters, en zekeringen.

passive modulator passieve modulatorEen modulator die slechts passieve componenten bezit en dus geenactieve componenten zoals buizen en transistoren heeft. Passievemodulatoren kunnen niet versterken en hebben over het algemeen deneiging om elektrische grootheden (stromen, spanningen) te dempen.

passive network passief netwerkEen netwerk dat geheel met behulp van passieve componenten isopgebouwd of daaruit is samengesteld. Een dergelijk netwerk bezitgeen generatoren en kan niet versterken.

patching verbindingDe interconnectie van twee of meer signaaldragers of lijnen.

349

patch up (to) opkalefateren1. Foutieve of beschadigde onderdelen in een elektronisch systeem

vervangen met daarvoor geschikte andere onderdelen en met hetdoel het systeem zo snel mogelijk weer operationeel te doenzijn. Dit wordt meestal als een noodoplossing gezien.

2. De verbindingen in een circuit snel (en meestal voorlopig) metbehulp van koppelsnoeren of verbindingsdraden tot stand brengenten behoeve van voorlopige testen en evaluaties.

path pad1. De route waarlangs een stroom vloeit.2. De imaginaire lijn in radio- en navigatiecommunicaties die de

zender (het zendstation) met de ontvanger (het ontvangststation)verbindt.

3. In een computerprogramma verwijst de term naar de logischevolgorde van de instructies.

4. Verbindingspad in een elektrische of elektronische schakeling.Een pad kan zowel het abstracte verbindingspad (in tekeningen ofnetwerken) als het fysieke verbindingspad voorstellen.

path analysis verbindingspad-analyseAnalyse van asynchrone schakelingen door middel van de specificatievan een kritiek pad in de schakeling en het berekenen van devertraging in dat pad. Daarna kan worden berekend wat het effectvan deze vertraging is op de tijdconsequenties in alle anderepaden.

p-channel junction field-effect transistor: PFET p-kanaal-sperlaag-veldeffecttransistorEen sperlaag-veldeffect-transistor waarin de poortjunctie op eenstaaf of mal van p-type halfgeleidermateriaal wordt gevormd.Vergelijk dit met de n-kanaal-sperlaag-veldeffecttransistor.

peak piek1. De maximale waarde van een grootheid.2. Het maximale positieve of negatieve stroom- of spanningspunt in

een wisselstroomcyclus.3. De frequentie waarmee de transmissie van een banddoorlaatcircuit

of -eenheid maximaal is (de demping is daar minimaal).

peak amplitude piekamplitude1. De maximale positieve of negatieve stroom of spanning in een

golf.2. Het maximale momentane vermogen van een signaal.

peak anode (plate) current piekanode(plaat)stroomDe maximale momentane stroom die door of in de anode(plaat) van eenelektronenbuis vloeit.

peak anode (plate) voltage piekanode(plaat)spanningDe maximale momentane spanning die op de anode(plaat) van een

350

elektronenbuis is aangelegd.

peak current piekstroomDe grootste waarde die de halve cyclus van een wisselstroom ofstroompuls kan bereiken.

peak distortion piekvervorming1. De maximale momentane vervorming in een signaal. Dit wordt over

het algemeen uitgedrukt als een percentage.2. Vervorming van een gemoduleerd signaal in de pieken van de

omhullende (enveloppe).

peaked waveform gepiekte golfvormDe golfvorm van een wisselstroom die bijna puntige positieve ennegatieve halve cycli heeft. Een dergelijke golfvorm bezit eenaanzienlijke energie in de derde harmonische.

peak filter piekfilterEen circuit dat frequentie-selectief is zoals een banddoorlaatfil-ter. Het circuit produceert een responsie die pieken bezit.

peak power topvermogenWisselstroomvermogen dat uit het product van piekspanning en eenpiekstroom bestaat.

peak voltage piekspanningDe grootste waarde die de halve cyclus van een wisselspanning ofpulsspanning kan bereiken.

pentagrid converter tube omvormbuis met vijf roostersEen elektronenbuis die hoofdzakelijk voor het mengen (omzetten,omvormen) van signalen wordt gebruikt. De belangrijkste elektrodenin de buis zijn de kathode, het stuurrooster, het scherm, deonderdrukker, en de plaat. Daarnaast bezit de buis nog tweehulproosters voor de injectie van signalen.

pentode pentodeEen buis met vijf elektroden: anode, kathode, stuurrooster, schermen onderdrukker.

pentode transistor pentodetransistorEen bipolaire transistor met drie emitters.

percent distortion percentage vervormingBij het bepalen van de harmonische vervorming heeft deze termbetrekking op de totale harmonische spanning. Deze wordt weergege-ven als het percentage van de spanning die het gevolg is van degrondharmonische plus de totale spanning die het gevolg is van alleandere harmonischen.

perfect crystal perfect kristal

351

Een kristal zonder defecten of verontreinigingen. De atomen zijn ineen regelmatig patroon zonder onregelmatigheden gerangschikt.

perforated board geperforeerd bordEen bord van een plastic materiaal dat een groot aantal gaten heeftdie in rijen en kolommen zijn gerangschikt. De uitlopers vancomponenten kunnen door de gaten worden gestoken en op die wijze ismen in staat snel een circuit op te bouwen en de verbindingen temaken door de uiteinden van de uitlopers aan de andere zijde vanhet bord (de zijde zonder componenten) met elkaar te verbinden. Ditis met name geschikt voor de vervaardiging van prototype-circuits.

performance curve prestatiekrommeEen kromme die het gedrag van een component of een circuit ondergespecificeerde operationele condities weergeeft. Een dergelijkekromme kan, bijvoorbeeld, de variaties tussen het ingangs- enuitgangsvermogen, de variaties tussen frequenties en spanningenzovoort laten zien.

performance simulator tijdsimulatorSimulator die het model van een schakeling op het interne tijds-gedrag doorrekent.

performance test prestatietestEen test die hoofdzakelijk wordt uitgevoerd om het normale gedragvan de werking van een systeem te evalueren. Dit in tegenstellingtot een diagnostische test waarin men tracht de fouten van eensysteem te bepalen en te lokaliseren.

periodic curve periodieke krommeEen kromme waarvan de vorm zich in elke periode herhaalt zoals dathet geval is bij een sinusvormige kromme.

periodic deviation periodieke afwijkingEen zich herhalende afwijking van de normale waarde van een groot-heid zoals de rimpel in de gelijkstroom aan de uitgang van eengelijkrichter.

periodic table periodiek systeemEen systeem (in de vorm van een tabel) waarin de elementen volgensde periodieke wet zijn gerangschikt. De verticale kolommen in detabel (groepen) bevatten elementen die onderling gerelateerdeeigenschappen hebben (silicium en germanium zijn in groep IVgeplaatst). De rijen (perioden) geven de periodieke verschuivingvan de eigenschappen van de elementen weer. Met behulp van ditsysteem kan de aanwezigheid van (nog niet gevonden) elementenworden voorspeld. Dit was onder andere het geval met het elementgermanium.

peripheral interface adapter: PIA perifere interface-aanpaseenheidEen geïntegreerd circuit dat als een invoer/uitvoerorgaan werkt en

352

zorg draagt voor de interface van een microprocessor met alleandere soorten randapparatuur.

peripheral transfer periferie-overdrachtDe overdracht van een gegevenseenheid tussen randapparaten en eencentrale verwerkingseenheid.

permanent magnet permanente magneetEen lichaam dat voortdurend is gemagnetiseerd zonder dat hetlichaam in een elektrisch veld moet worden geplaatst en zonder dater een spanning op behoeft te worden aangelegd.

permeability: µ 1. permeabiliteit; 2. doordringbaarheidDe mate van relatief gemak waarmee een magnetische flux in een stofof lichaam kan worden gerealiseerd. Permeabiliteit is de verhoudingvan de fluxdichtheid in de stof en de fluxdichtheid in lucht. Depermeabiliteit µ = B/H, waarin B de magnetische fluxdichtheid intesla's en H de magnetische veldsterkte in ampères per meter is.

perminvar perminvarEen magnetische legering van kobalt, ijzer, en nikkel met een grotepermeabiliteit. Bij de verzadiging kan de fluxdichtheid van ditmateriaal 1,2 tesla's (1,2.10

4 gauss) benaderen.

persistence persistentieDe eigenschap die gekenmerkt wordt door het feit dat een grootheidin een bepaalde toestand blijft nadat de stimulus wordt verwijderddie die toestand heeft veroorzaakt. Met betrekking tot de elektro-nica betekent dit, bijvoorbeeld, de tendens van bepaalde fosfor-samenstellingen te blijven (na)gloeien nadat de excitatie isweggenomen. Met betrekking tot het gezichtsvermogen van de mensverwijst deze term naar het effect waarbij men helder licht blijftzien, zelfs nadat men de ogen heeft gesloten.

phantastron fantastronEen pentodekring met een positief rooster dat indien het eeningangspuls ontvangt, een gelijkmatig toenemende uitgangsspanningmet een uitstekende lineariteit oplevert.

phantom channel fantoomkanaalHet schijnbare geluid van een goed gefaseerd stereosysteem. Ditgeluid bevindt zich tussen de linker- en rechterluidspreker in.

phantom circuit fantoomcircuitEen derde circuit in draadtelefonie dat geen aansluitingen heeft.Het is het overblijfsel van een methode waarbij twee anderecircuits het werk van het derde circuit uitvoerden.

phase angle fasehoekDe term verwijst in een wisselstroomkring naar het achterblijven ofhet voorlopen van het moment waarop een bepaalde alternerende

353

grootheid de maximale waarde bereikt en het moment waarop eenandere grootheid de maximale waarde bereikt. Die momenten en hetverschil van de fasehoek kunnen in graden of radialen langs dehorizontale as van een tijd/faseverschil-grafiek worden vastgelegd.Een dergelijke fasehoek kan tussen twee spanningen, twee stromen oftussen een stroom en een spanning voorkomen.

phase compensation fasecompensatieDe compensatie van een uitzonderlijk grote faseverschuiving in deterugkoppeling van een operationele versterker.

phase corrector fasecorrectiecircuitEen circuit dat een signaal naar een bepaalde fase terugstuurtnadat het signaal een circuit of een medium heeft gepasseerd dat defasevervorming heeft veroorzaakt.

phase difference faseverschil1. Het verschil (in tijd, hoek, of deel van een cyclus) tussen de

momenten waarop twee alternerende grootheden een gegeven waardebereiken.

2. Het complement van de fasehoek in een diëlectricum.

phase distortion fasevervormingEen vervorming die gekenmerkt wordt door de faseverschuiving in deinvoer en uitvoer van de verschillende componenten van een signaaldat een circuit of een eenheid doorloopt.

phase modulation: PM fasemodulatieEen modulatiemethodiek waarin de fase van de draaggolfstroom wordtgevarieerd met de frequentie van de modulerende spanning. Fasemodu-latie wordt gerealiseerd met behulp van een momentane lading van dedragerfrequentie die evenredig is met de amplitude en frequentievan de modulerende spanning.

phase modulator fasemodulatorEen circuit of trap die de fasemodulatie realiseert.

phase multiplier fasevermenigvuldigerEen circuit dat wordt gebruikt voor het vergelijken van de fasentussen signalen. De frequentie van een gemeten signaal wordtvermenigvuldigd, hetgeen een verveelvuldiging van het faseverschiltot gevolg heeft. Dit verbeterd de gevoeligheid van het meetappa-raat.

phase shifter faseverschuiverEen circuit (zoals een LC- of RC-netwerk) of een eenheid (zoals eencondensator waarmee een faseverschuiving kan worden gerealiseerd)die een faseverschuiving tussen ingangs- en uitgangssignalenbewerkstelligt.

phase-splitting circuit fase-opsplitscircuit

354

Een circuit dat één ingangssignaal omzet in twee uitgangssignalendie verschillende fasen hebben.

phase velocity fasesnelheidEen golfsnelheid waarvan de waarde uit het product f� bestaat.Hierin is f de frequentie en � de golflengte.

phenomenon fenomeenEen gebeurtenis of omstandigheid die uitsluitend met behulp van dezintuigen kan worden waargenomen, anders dan verschijnselen diespeculatief of beredeneerd zijn zoals het verschijnsel van demagnetische aantrekking of afstoting.

phon foonEen eenheid van de schijnbare verandering in het geluidsniveauzoals dat door een luisteraar wordt waargenomen. Deze eenheidomvat, anders dan de decibel, een compensatie voor de niet-lineaireresponsie van de oren ten aanzien van de met het geluid gepaardgaande veranderingen van de frequentie. Bij 1 KHz is een foon hetequivalent van een decibel.

phonon fononEen eenheid van energie die het gevolg is van een trilling oftrillingen zoals door een piëzo-elektrisch kristal kunnen wordenvoortgebracht.

phosphor fosforEen stof die gaat gloeien indien het door een elektronenstraalwordt getroffen. Fosfor wordt als bedekkingslaag (coating) voor deschermen van kathodestraalbuizen, TV-schermen, of röntgenschermengebruikt.

phosphor bronze fosforbronsEen soort brons waarvan de elasticiteit, hardheid, en taaiheid doorhet toevoegen van fosfor sterk is vergroot. Dit metaal wordtgebruikt voor borstels, veren, contacten enzovoort.

phosphor copper fosforkoperEen legering van koper en fosfor dat wordt gebruikt bij defabricage van fosforbrons.

phosphorescence fosforescentieDe eigenschap van bepaalde stoffen om onder normale omstandigheden,indien ze door licht of elektronenstralen worden getroffen, na teblijven gloeien of door te gaan met gloeien nadat de stimulus(licht of een elektronenstraal) is verwijderd.

phosphorescent screen fosforescerend schermEen beeldscherm (TV-scherm, scherm van een oscilloscoop) dat meteen fosforlaag is bedekt.

355

phosphorus 1. fosforus; 2. fosforEen niet-metaalelement uit de stikstof-familie. Het atoomgetal vanfosfor is 15 en het atoomgewicht 30,975. Het wordt als eendoteringsstof in de verwerking van halfgeleidermaterialen gebruikt.

photoconductive cell fotogeleidende celEen foto-elektrische cel, bijvoorbeeld van cadmiumsulfide, waarvande resistentie evenredig is met de intensiteit van het licht dat erop valt. De fotogeleidende cel werkt als een lichtgevoeligevariabele weerstand in een geleidend pad.

photoconductive effect fotogeleidend effectDe tendens die de elektrische weerstand van een stof heeft om teveranderen indien infrarode straling, zichtbaar licht, of ultravio-lette straling die stof beïnvloedt. Verschillende stoffen vertonenverschillende gradaties van dit effect.

photoconductive material fotogeleidende stofEen stof die een afname van de elektrische weerstand vertoontindien die stof aan licht wordt blootgesteld. Sommige fotogelei-dende stoffen zijn cadmiumseleen, cadmiumsulfide, germanium, lood,selenium, en thalliumsulfide.

photoconductivity fotogeleidingsvermogenHet verschijnsel waarbij de elektrische weerstand van bepaaldestoffen of materialen kleiner wordt indien deze aan licht wordenblootgesteld. Zie fotogeleidende stof.

photoconductor fotogeleider1. Fotogeleidende stof of materiaal.2. Fotogeleidende cel.

photodetector fotodetector1. Een lichtmeter voorzien van een fotogeleidende cel of fotogelei-

dend materiaal.2. Een opto-elektronische koppeleenheid.

photodiode fotodiodeZie lichtgevoelige diode.

photoelectric amplifier foto-elektrische versterker1. Een versterker die gebruikt wordt voor het opvoeren van de

uitvoer van een fotogevoelige eenheid.2. Een opto-elektronische koppeleenheid waarmee versterkingen

kunnen worden gerealiseerd.

photoelectric cell foto-elektrische celEen eenheid die lichtenergie omzet in elektrische energie door òfeen spanning te produceren òf door de resistentie te verkleinen(dus als een lichtgevoelige weerstand te werken).

356

photoelectric constant foto-elektrische constanteDe grootheid h/e, waarbij h de constante van Planck en e de eenheidvan elektrische lading is.

photoelectric effect foto-elektrisch effectHet verschijnsel waarbij tijdelijke veranderingen in de atomen vanbepaalde stoffen onder de invloed van licht optreden. Sommige vandeze stoffen ondergaan een verandering van hun elektrische weer-stand, terwijl anderen een spanning genereren.

photoelectricity foto-elektriciteitElektriciteit die door de invloed van licht op bepaalde materialenen stoffen, zoals cesium, selenium en silicium, wordt gegenereerd.

photoelectric transducer foto-elektrische omvormerEen fotocel, fotodiode, fototransistor, of fotobuis die als sensorwordt gebruikt.

photoemission foto-emissieDe uitstoot van elektronen door bepaalde stoffen, zoals cesium,indien deze aan licht worden blootgesteld.

photoionization foto-ionisatieDe uitstoot van elektronen van atomen of moleculen onder de invloedvan licht.

photomask fotomaskerDe doorzichtige film, glasplaat of matrijs waarop ten behoeve vande fotofabricage een etspatroon is getekend.

photometry fotometrieDe wetenschap en de kunst van de metingen die met behulp van hetzichtbare licht worden uitgevoerd. De reactie van het menselijkeoog op licht wordt gebruikt als de basis voor de sensoren diespectrale gevoeligheidskrommen hebben die op die van het ooglijken.

photomultiplier tube fotomultiplicatorbuisEen speciale fotobuis die een grote uitgangsstroom voor een gegevenlichtintensiteit oplevert. Daarbij wordt gebruik gemaakt van desecundaire emissie van elektronen. De initiële kathode emitteertelektronen die een speciaal in de buis aangebrachte metalen plaatmet een zodanige kracht raken dat meer elektronen vrij komen.Tezamen met de initiële emissie worden deze door een tweede metalenplaat gereflecteerd waardoor nog meer elektronen vrij komenenzovoort. De laatste plaat van een serie van deze deflectieplatenbuigen de verzamelde elektronen af naar de anode of collectorelek-trode.

photon fotonEen quantum stralingsenergie en wel specifiek dat van licht,

357

waarvan de energie W (in joules) gelijk is aan hf, waarin h deconstante van Planck en f de frequentie in hertz is.

photoneutron fotoneutronEen neutron dat door de desintegratie, veroorzaakt door licht,vrijkomt.

photosensitive device fotogevoelige eenheidEen lichtgevoelige elektronische eenheid.

phototube fotobuisEen elektronenbuis die lichtenergie omzet in elektrische energie.Daarbij werkt de buis als een lichtgevoelige weerstand. De buisbevat een verlichte kathode die bedekt is met een laag foto-emitterende stof, en een anode die dicht bij die kathode isgepositioneerd. Lichtenergie zorgt er voor dat elektronen door dekathode worden uitgestoten. Dit geschiedt in hoeveelheden dieevenredig zijn met de intensiteit van het licht. De elektronenworden door de anode, waarop een externe positieve gelijkspanningis aangelegd, aangetrokken.

photovoltaic cell fotogalvanische celEen foto-elektrische cel die een spanning genereert indien de celwordt verlicht. De belangrijkste fotogalvanische cel is desiliciumcel; de seleniumcel is eveneens fotogalvanisch maar minderdan de siliciumcel.

photovoltaic material fotogalvanische stofEen stof die een spanning genereert indien ze aan licht wordtblootgesteld. De belangrijkste fotogalvanische stoffen zijnsilicium, selenium, en germanium.

physical description fysieke beschrijvingEen verslaggeving van de werking van een circuit of eenheid voorwat betreft het gedrag van de onderdelen zoals deze worden ervarenof verondersteld. Dit contrasteert met een analytische beschrijvingwaarin wordt getracht de prestaties in meer wiskundige formuler-ingen vast te leggen.

physical properties fysieke eigenschappenDe duidelijk te onderscheiden eigenschappen van materie. Hierinspelen de volgende onderwerpen een rol van betekenis: kookpunt,dichtheid, samendrukbaarheid, elasticiteit, elektrische geleiding,hardheid, warmtegeleiding, brekingsindex, smeltpunt, toestand(vast, vloeibaar, gas) enzovoort.

physical quantity fysieke grootheidEen grootheid die het aantal fysieke eenheden weergeeft. Dit integenstelling tot een dimensieloos getal. Voorbeelden: 80 volt, 50kilometers, 10 picofarads.

358

physics 1. natuurkunde; 2. fysicaDe wetenschap van energie en materie en hun onderlinge relaties. Denatuurkunde is onder andere opgedeeld in de volgende deelgebieden:mechanica, warmte, akoestiek, optica, en elektriciteit en magnetis-me. Daarnaast bestaan er nog een groot aantal andere deelgebieden.

pico: p pico1. Een voorvoegsel dat 10

-12 betekent. Dit voorvoegsel wordt voor

bepaalde natuurkundige begrippen en grootheden geplaatst,hetgeen tot gevolg heeft dat die grootheden met 10

-12 moeten

worden vermenigvuldigd. Dit geldt onder andere voor: pico-ampère, picocoulomb, picocurie, picofarad, picohenry, picosecon-de, picovolt, en picowatt.

2. Een voorvoegsel dat de betekenis van 'zeer klein' heeft.Vergelijk dit met het voorvoegsel 'micro'.

pictorial wiring diagram picturaal bedradingsschemaEen bedradingsschema in de vorm van een tekening of een foto van decomponenten in plaats van een schema waarin de functionele symbolenvan de circuits zijn afgebeeld. De componenten worden weergegevenop de plaats van de posities die ze in het uiteindelijke product inzullen nemen, terwijl de verbindingen daar tussen in zijn getekend.

picture tube beeldbuisEen speciale kathodestraalbuis die in een TV-ontvangsttoestel wordtgebruikt voor de weergave van de beelden.

piezodielectric piëzo-diëlektrischDe eigenschap van een stof die of materiaal dat, indien het wordtuitgerekt of samengedrukt, een wijziging van de diëlektrischeconstante laat zien (horen).

piezoelectrical crystal piëzo-elektrisch kristalEen kristal zoals een kwartskristal, toermalijn of diverse soortensynthetische stoffen, die een spanning genereren indien eenmechanische kracht op de zijvlakken van het kristal wordt uitgeoe-fend, of die van vorm veranderen indien er een spanning op wordtaangelegd.

piezoelectric ceramic piëzo-elektrisch keramiekEen keramiek die een spanning oplevert indien het wordt vervormd ofdie, omgekeerd, een vervorming laat zien indien er een spanning opwordt aangelegd.

piezoelectricity piëzo-elektriciteitElektriciteit die ontstaat bij het vervormen (indrukken, samenper-sen, uitrekken, buigen, verwringen enzovoort) van bepaaldekristallen. Zie piëzo-elektrisch kristal.

piezoresistance piëzoresistentieHet veranderen van de resistentie van bepaalde stoffen of materia-

359

len indien ze worden uitgerekt of samengedrukt.

piggyback piggybackChip waarop een andere chip kan worden aangebracht (ingestoken).

pigtail lange uitloper1. Een over het algemeen lange en vaak flexibele uitloper zoals de

uitloper van een vaste condensator.2. Een beschrijvingswijze van een eenheid die een lange uitloper of

lange uitlopers heeft en meestal met behulp van die uitlopers(op een paneel) wordt gemonteerd.

pin 1. pen; 2. aansluitpena. Een dunne, rechte, stevige tand die als terminal of aansluitpen

of als geleidingsorgaan wordt gebruikt.b. Element van een behuizing waarop een (elektrische) verbinding

kan worden aangebracht.

pin diode p.i.n.-diodeEen junctiediode van silicium die een licht gedoteerde intrinsiekelaag bevat die als een diëlektrische barrière tussen de p- en n-lagen fungeert.

pinhole geleidegat1. Een kleine opening (of apertuur) die als een universele lens

fungeert en een zeer kleine bundel lichtstralen doorlaat. Hoekleiner de opening, hoe dichter de velddiepte en het brandpuntin het oneindige komen te liggen.

2. Een klein gat dat als een defect in een film van diëlektrischmateriaal, halfgeleidermateriaal of metaal aanwezig kan zijn.

pin plug penplugEen plug die uit een smalle metalen pen bestaat en die tussen debladen van een stekker is aangebracht ten behoeve van het snelkunnen realiseren van een contact. De plug bezit meestal een kleinegeïsoleerde achterkant voor een gemakkelijk gebruik ervan.

pinswap uitloperverwisselingVerwisseling van de uitlopers van een elektrisch of elektronischonderdeel.

pitch steek1. De frequentie van geluid.2. De afstand tussen de pieken van de groeven van een grammofoon-

plaat.3. De afstand tussen de draden van een schroef.4. De afstand tussen de centra van de wikkelingen in een spoel.5. Het aantal tanden, groeven of draden per lengte-eenheid.6. De afstand in de richting van de as van een schroef die per

complete omwenteling van de schroef wordt afgelegd.

360

pitch of winding steek van een wikkelingDe afstand tussen het centrum van een bepaalde wikkeling in eenspoel en het centrum van de daarnaast gelegen wikkeling in hetgeval dat er van een enkelvoudige laag wikkelingen sprake is.

planar planairDe term heeft betrekking op een geïntegreerde schakeling waarvanalle elektroden in hetzelfde vlak liggen.

planar diffusion vlakke diffusieDe diffusie van alle elementen van een halfgeleidereenheid op éénzijde van het wafel tijdens de fabricage van die eenheid. Deverbindingen liggen als gevolg hiervan allen in één enkel vlak.

planar diode vlakke diodeEen halfgeleiderdiode met een pn-junctie die in één vlak ligt.

planar transistor vlakke transistorEen transistor waarin de emitter, basis, en collector op dezelfdezijde (hetzelfde vlak) van het siliciumwafel eindigen. Een dunnefilm siliciumdioxide wordt op het wafel neergeslagen (gegroeid) omde blootgestelde juncties te isoleren nadat de uitlopers zijnaangebracht.

Planck constant: h constante van PlanckDe constante van evenredigheid in de fundamentele wet van dequantumtheorie. De wet drukt het idee uit dat stralingsenergie uitquanta bestaat die zich op een bepaalde wijze verhouden tot dewaarde van de quanta en de frequentie van de straling; h = q/v =6,626196.10

-34 joule-seconde, waarin q de waarde van het quantum en

v de frequentie is. Max Karl Ernst Planck was een Duits natuurkun-dige en naast Einstein een der meest bekende baanbrekende weten-schappers van deze eeuw. Hij leefde van 1858 tot 1947.

plaque resistor plakweerstandEen vlakke, niet-inductieve vermogensweerstand die vaak als eenloze belasting wordt gebruikt tijdens het meten van hoogfrequentevermogens.

plasma plasmaEen gas dat over het algemeen een hoge temperatuur heeft en datzodanig sterk is geïoniseerd dat het elektrisch kan geleiden engevoelig is voor magnetische velden. Het wordt nu als één van detoestanden van materie beschouwd.

plasma diode plasmadiodeEen diode waarin plasma een geleiding in de ene richting, maar nietin de tegenovergestelde richting realiseert.

plastic plasticEen synthetische stof die met behulp van polymerisatie uit

361

verschillende organische samenstellingen kan worden gefabriceerd.Plastics kunnen in een groot aantal vaste vormen worden omgevormden zijn beschikbaar als filmen. Enkele voorbeelden van plasticszijn bakeliet, celluloid, cellulose-acetaat, cellulose-nitraat,polyethyleen, en polystyreen.

plate plaat1. De anode van een elektronenbuis.2. Eén van de elektroden van een primaire of secundaire accucel.3. Eén van de elektroden van een condensator.

plate battery plaatbatterijDe batterij die de plaat van een elektronenbuis met een gelijkspan-ning voedt.

plate characteristic plaatkarakteristiekIn een elektronenbuis verwijst de term naar de familie van deplaatstroom/plaatspanningskrommen voor verschillende roosters meteen biasspanning.

plate circuit plaatkringHet externe circuit dat met de plaat van een elektronenbuis isgeassocieerd.

plate conductance plaatgeleidingDe geleiding van de interne plaatkring van een elektronenbuis. Deplaatgeleiding is de reciproque van de plaatweerstand.

plate current plaatstroomDe directe stroom (het wisselstroomcomponent) die door de plaat-kring van een elektronenbuis vloeit.

plate load plaatbelastingDe vermogensverbruikende belasting waarmee de plaatkring van eenelektronenbuis werkt. In een tussenliggende trap van een meertraps-versterker is deze belasting de roosterkring van de volgbuis.

plate modulation plaatmodulatieEen modulatiemethodiek waarin een modulerende spanning op degelijkspanning van een plaat van een versterker of oscillator meteen hogere frequentie wordt gesuperponeerd.

plate pulse modulation plaatpulsmodulatieEen methode voor het realiseren van pulsmodulatie door pulsen meteen grote spanning in de plaatkring van een vacuümbuisversterker teinjecteren.

plate resistance plaatresistentieDe weerstand van de interne plaatkring van een elektronenbuis.

plate resistor plaatweerstand

362

De weerstand die in een elektronenbuis in serie met de plaat van debuis en de voedingsplaat is geschakeld.

plate spacing plaatafstand1. De afstand tussen de platen van een vaste condensator. Deze

dimensie is gelijk aan de diëlektrische dikte.2. De afstand tussen de platen van een variabele condensator.

plate supply voltage plaat-voedingsspanningDe uitgangsspanning van de gelijkstroomvoeding die de energietoe-voer aan de plaat van een elektronenbuis verzorgt.

plate tank plaattankEen resonerende LC-kring die met behulp van de plaat van eenelektronenbuis werkt.

plate tuning plaatafstellingHet afstellen van een circuit waarin een elektronenbuis isopgenomen, door de capacitantie, de inductantie, of beide in deplaattank te variëren.

plate voltage plaatspanningDe spanning (het wisselspanningscomponent) die op de plaat van eenelektronenbuis is aangelegd.

plate winding plaatwikkeling1. Een inductor die in serie tussen de plaat van een vacuümbuis en

de positieve voedingsspanning is geschakeld.2. De primaire wikkeling van een plaatkring-uitgangstransformator.

platinum platinaEen kostbaar metaalelement met atoomgetal 78 en atoomgewicht195,09. Platina wordt soms gebruikt voor schakelcontacten enbepaalde delen van elektronenbuizen.

platinum metals platinametalenDit zijn de zeldzame metalen iridium, osmium, palladium, rhodium,en ruthenium. Ze verbinden zich niet gemakkelijk met andereelementen.

p-layer p-laagEen laag in een halfgeleider die zodanig is gedoteerd dat hetstroomdragers levert die hoofdzakelijk uit gaten bestaan.

pliodynatron pliodynatronEen schermroosterbuis (tetrodebuis) waarin het schermrooster (oftweede rooster) een grotere spanning krijgt aangelegd dan de plaat.Dit resulteert in oscillaties met een zeer hoge frequentie.

pliotron pliotronEen triode voor zwaar gebruik.

363

plug plug1. Pen aan het uiteinde van een elektrische kabel of draad waarmee

via een bus of een contactdoos een elektrische verbinding kanworden gerealiseerd.

2. Een stekker die kan worden gebruikt voor het snel en gemakkelijkaanleggen van een verbinding of het maken van een contact engemakkelijk en snel uit de stekerbus, de contrastekker of hetcontact kan worden getrokken om de verbinding te verbreken.

plug-and-jack connection plug-en-stekerbusverbindingEen verbinding die tot stand komt door een plug in een stekerbus testeken.

plug compatible plug-compatibelComputer die direct met het besturingssysteem van een computer vaneen ander merk kan worden verbonden. In principe kan een dergelijkecomputer met alle programma's en bestanden van die andere computer,zonder enige speciale ingreep, werken.

pluggable 1. insteekbaar; 2. plugbaarOp eenvoudige wijze van de rest van een systeem verwijderd kunnenworden zonder dat daarvoor bedradingen moeten worden verwijderd ofandere ingrijpende voorzieningen moeten worden getroffen. Insteek-bare componenten en prentmontage-eenheden vereenvoudigen hetonderhoud en de reparatie van elektronische circuits.

plug-in coil plug-in-spoelEen spoel die rondom een vorm met aansluitpennen is gewikkeld zodatdeze snel en gemakkelijk in een stekker(doos) of fitting kan wordengestoken of daaruit kan worden verwijderd.

plug-in component plug-in-componentEen component of module zoals een buis, transistor, condensator,spoel, lamp enzovoort, die voorzien is van aansluitpennen,contacten, of klemmen die het maken van verbindingen en hetverbreken daarvan vergemakkelijken.

plumbicon plumbiconEen televisiecamerabuis met een trefelement (zie 'target') vanloodoxide. Het plumbicon kan worden vergeleken met het vidicon,maar het heeft een uitstekende gevoeligheid. De beeldvertraging isechter korter dan die van het conventionele vidicon. Het plumbiconis in de zestiger jaren ontwikkeld aan het Natuurkundig Laboratori-um van Philips. De ontwikkeling stond onder leiding van dr. E.F. deHaan.

plutonium plutoniumEen radioactief metaalelement dat over het algemeen kunstmatigwordt vervaardigd. Het atoomgetal van plutonium is 94 en hetelement heeft een atoomgewicht van 239.

364

pn boundary pn-grensvlakZie pn-junctie.

pnip transistor pnip-transistorEen junctietransistor die een intrinsieke laag bezit tussen eenbasis van het n-type en één van de p-lagen.

pn junction pn-junctieDe grens (het overgangsgebied) tussen halfgeleidermaterialen vanhet p-type en het n-type in één enkel blok of wafel van dezematerialen. De junctie, die een zeer nauw contact tussen de lagenheeft, kan niet zo maar worden gedupliceerd door de twee materialen(waarvan één van het p-type en de andere van het n-type is) tegenelkaar te plaatsen, hoe glad hun samenvallende vlakken ook mogenzijn.

pn-junction diode pn-junctiediodeEen diode die uit de junctie tussen p-type en n-type gebieden inhetzelfde wafel van halfgeleidermateriaal bestaat.

pnp transistor pnp-transistorEen bipolaire junctietransistor waarin de emitter- en collectorla-gen van het p-type en de basislaag van het n-type zijn.

point charge puntladingEen elektrische lading waarvan wordt aangenomen dat die in éénenkel punt in de ruimte is geconcentreerd.

point contact puntcontactHet punt waarin de scherpe punt, top, of tip van een geleidendedraad of stang een andere geleider raakt.

point-contact diode puntcontactdiodeEen halfgeleiderdiode die een haarfijne draadelektrode bezit. Depunt van die draad heeft een permanent contact met het oppervlakvan een wafel van halfgeleidermateriaal.

point-contact junction puntcontactjunctieDe pn-junctie die onder het punt, waarin een haarfijne draadelek-trode de wafel in een puntcontactdiode of -transistor raakt, metbehulp van de techniek van het elektrovormen wordt gerealiseerd.

point-contact transistor puntcontacttransistorEen transistor die wordt vervaardigd met behulp van twee haarfijnedraadelektroden die als emitter- en collectorelektroden fungeren enwaarvan de puntige uiteinden bijna contact maken met het oppervlakvan een wafel bestaande uit halfgeleidermateriaal. De puntcontact-transistor was de voorloper van de junctietransistor en werdgekenmerkt door een stroomversterkingsfactor die groter was dan 1.De puntcontacttransistor, ontwikkeld door Walter Houser Brattain(1902 - 1987) en John Bardeen (1908 - 1991), werd in 1947 in Bell

365

Laboratories van AT&T uitgevonden en de junctietransistor,ontwikkeld door William Bradford Shockley (1910 - 1989) inhetzelfde laboratorium een jaar later. Alle drie pioniers van dezebaanbrekende uitvinding ontvingen in 1956 de Nobelprijs in denatuurkunde.

point impedance puntimpedantie1. De impedantie die in een bepaald punt van een circuit wordt

waargenomen.2. De intensiteit van het magnetische veld in een gegeven punt van

een transmissielijn.

point source puntbronEen bron die elektromagnetische energie uitstraalt en waarvan wordtaangenomen dat deze geen oppervlak beslaat noch diepte bezit.

point-to-point wiring punt-puntbedradingEen bedradingsmethodiek van een elektrisch circuit waarin de dradenrechtstreeks en met een zo kort mogelijke weg tussen de aansluit-punten van de componenten zijn aangebracht.

polar polairDe term heeft betrekking op dat wat verwijst naar, of geassocieerdis met een pool of met polen.

polar axis poolas1. In een kristal is dit de rotatieas die niet loodrecht op het

reflectievlak staat.2. De rechte lijn die de epicentra van de elektrische, magnetische,

of gravitatiepolen in een systeem met elkaar verbindt.3. De as waaromheen de aarde of andere hemellichamen draaien.

polarity polariteitDe toestand dat iets positief of negatief elektrisch geladen is, ofdat iets het magnetische noorden of zuiden is.

polarization polarisatie1. De richting van de elektrische (veld)lijnen in een radiogolf,

bijvoorbeeld horizontaal of verticaal gepolariseerd.2. Het in ongerede geraken van een accu- of batterijcel door de

vorming van isolerende gassen op één van de platen van de cel.3. De toestand waarin de transversale lichtgolven binnen een

specifiek vlak (bijvoorbeeld horizontaal of verticaal vlak)worden gedwongen.

polarization modulation polarisatiemodulatieEen methode waarbij informatie in een signaal wordt opgeslagen doorgebruik te maken van het veranderen van de polarisatie van deelektrische krachtlijnen.

polarized capacitor gepolariseerde condensator

366

Een conventionele elektrolytische condensator die zo wordt genoemdomdat één specifieke terminal van deze condensator op de meestpositieve terminal van twee verbindingspunten moet worden aangeslo-ten.

polarized component gepolariseerd onderdeelElektrisch (elektronisch) onderdeel waarvan de elektrische stroomin één bepaalde richting stroomt.

polar modulation polaire modulatieAmplitudemodulatie waarin de positieve pieken van de draaggolf dooréén component en de negatieve door een ander component wordengemoduleerd.

poles of impedance impedantiepolenDe frequenties in een reactief netwerk waarbij de impedantieoneindig groot is.

polonium poloniumEen radioactief metaalelement met atoomgetal 84 en met eenatoomgewicht van ongeveer 210.

polyester polyesterEen hars dat wordt vervaardigd door dihydroxyde-alcohol met eentwee-basisch zuur te laten reageren.

polyethylene polyethyleenEen isolerende stof van plastic op het oppervlak waarvan ijzeroxideis neergeslagen. Op deze wijze wordt de magnetische band voorafspeelapparatuur of de opslag van gegevens vervaardigd.

polymer polymeerEen verbinding die het product is van de polymerisatie en uit dechemische verbinding van monomeren ontstaat.

polymerize (to) polymeriserenHet verbinden van monomeren of polymeren van hetzelfde soort omdaarmee moleculen te vormen die een groter moleculair gewichthebben.

polynomial polynoomEen algebraïsche uitdrukking die twee of meer termen bevat,bijvoorbeeld x

3+5x

2-3x+7.

polystyrene polystyreenEen heldere en kleurloze plastic stof die op uitgebreide schaal alsisolerende stof in RF-kringen en, tot op zekere hoogte alsdiëlektrische filmen in vaste condensatoren wordt toegepast. Dediëlektrische constante van polystyreen is 2,4 tot 2,9 en dediëlektrische sterkte 20 tot 28 kV/mm. De naam van dit plasticgeeft aan dat het een polymeer van styreen is.

367

polystyrene capacitor condensator van polystyreenEen condensator met een hoge Q-waarde waarin de diëlektrische filmuit polystyreen bestaat.

polyvinyl chloride: PVC polyvinylchlorideEen isolerende stof van plastic. Het heeft een diëlektrischeconstante van 3,6 tot 4,0 en een diëlektrische sterkte van 800V/mm.

porcelain porseleinEen hard, wit, en meestal glanzend keramiek dat als diëlectricum enisolatie wordt gebruikt. De diëlektrische constante is 6 tot 7,5 ende diëlektrische sterkte 40 tot 100 V/mm.

porcelain capacitor porseleinen condensatorEen keramiek-diëlektrische condensator waarin het diëlectricum uiteen stof van een aan porselein verwant materiaal bestaat.

porcelain insulator porseleinen isolatorEen elektrische isolator die van porselein is gemaakt.

port 1. uitgang; 2. ingang; 3. poorta. Een punt in een circuit, eenheid, of systeem waaraan energie op

een bepaalde wijze wordt toegevoerd of van daaruit wordtonttrokken. Die werkwijze wordt door de constructie van de poortbepaald.

b. Een apertuur in een kast van een luidspreker.

port selector poortselectorCentrale die de verbinding in een netwerk met meer dan één computerverzorgt via welke de gebruiker van een eindstation een gese-lecteerde computer kan benaderen.

position feedback positionele terugkoppelingIn een servosysteem of enig ander regelsysteem verwijst de termnaar de terugkoppelstroom of -spanning die geassocieerd is met depositie van een (onder)deel van het systeem.

position sensor positiesensorEen elektronisch circuit dat de fysieke verplaatsing van ietsdetecteert en een signaal, dat evenredig is met die verplaatsing,verstuurt.

positive positief1. Een positieve polariteit bezittend.2. Het tegenovergestelde van negatief.3. Groter dan nul.4. Een fotografisch beeld waarvan de zwart/wit- en kleurtinten,

alsmede de schaduwen met die van de werkelijkheid overeenkomen.

positive bias positieve bias

368

Een positieve gelijkstroom of gelijkspanning die voortdurend op eenelektrode of een eenheid (zoals een rooster van een buis of eentransistorbasis) wordt (is) aangelegd om het werkpunt van deelektrode of de eenheid in stand te houden.

positive charge positieve ladingEen elektrische lading die wordt gekenmerkt door het feit dat hetrelatief minder elektronen heeft dan voor een negatieve ladingnodig zijn.

positive crystal positief kristalEen kristal dat een positieve dubbele breking heeft.

positive electrification positieve elektrificatieEen elektrificatie die wordt gekenmerkt door een tekort aanelektronen. Als, bijvoorbeeld, een zijden doek langs een glazenstang of buis wordt gewreven, wordt de stang positief geladen omdatde elektronen van het glas naar de doek worden gewreven, en als eenatoom een elektron verliest, wordt het positief geladen omdat heteen tekort aan elektronen heeft.

positive electrode positieve elektrode1. Een elektrode die op de positieve terminal van een stroom-,

spannings-, of vermogensbron is aangesloten.2. De positieve terminal van een stroom-, spannings-, of vermo-

gensbron.

positive feedback positieve terugkoppelingEen terugkoppeling die in fase is met het ingangssignaal.

positive grid positief roosterEen stuurrooster in een elektronenbuis waarvan de bias- of designaalspanning positief ten opzichte van de kathode is.

positive ground positieve aardeEen systeem dat gebruik maakt van een gelijkstroom en waarin depositieve terminal van de voeding met de aarde is verbonden.

positive, intrinsic, negative: pin p.i.n.Een halfgeleiderjunctie die een laag intrinsiek halfgeleidermateri-aal bezit dat tussen de n- en p-lagen is aangebracht.

positive ion positief ionEen atoom dat een tekort aan elektronen heeft en als gevolg daarvaneen netto positieve lading bezit.

positive logic positieve logicaBinaire logica waarin de hoge positieve toestand de één (1)voorstelt en de lage positieve toestand de nul (0).

positive modulation positieve modulatie

369

De toename van het overgedragen vermogen in amplitude-gemoduleerdeTV-uitzendingen indien de helderheid van het beeld toeneemt.

positive peak positieve piek1. De positieve helft van een wisselstroomcyclus.2. De maximale amplitude van een positieve halve cyclus of

positieve puls.

positive plate positieve plaat1. Het positieve onderdeel van een accucel. Elektronen vloeien via

het externe circuit van de negatieve plaat naar deze positieveplaat.

2. De plaat van een vacuümbuis die een positieve bias heeft, netzoals dat het geval is in een conventioneel buiscircuit.

positive potential positieve potentiaal1. De potentiaal (spanning of spanningsverschil) aan de positieve

elektrode (ten opzichte van die aan de negatieve elektrode).2. Een potentiaal die groter is dan die van de aarde.

positive resistance positieve resistentieDe ohmische resistentie.

positive resistor positieve weerstandEen weerstand waarvan de waarde niet met stroom- of spanningsvaria-ties wijzigt.

positron posit(r)onEen positief geladen deeltje dat dezelfde massa heeft als dat vanhet elektron en dezelfde elektrische lading bezit. Die lading isechter positief in plaats van negatief. Soms wordt dit een positiefelektron genoemd.

post postEen prefix dat de betekenis van 'er op volgend' of 'na' of 'volgendop' heeft.

potassium kaliumEen metaalelement uit de alkali-groep. Het atoomgetal van kalium is19 en kalium heeft een atoomgewicht van 39,100.

potassium chloride kaliumchlorideEen verbinding die als fosforbedekking (coating) voor bijna perma-nent-nagloeiende beeldschermen wordt gebruikt. De fluorescentie enfosforescentie van kaliumchloride is magenta of wit.

potassium cyanide 1. kaliumcyanide; 2. cyaankaliEen zeer giftig zout dat in bepaalde galvanisatieprocessen alselektrolyt wordt gebruikt.

potential 1. potentiaal; 2. voltage; 3. elektrisch vermogen

370

1. Elektrische spanning.2. Spanning.3. Elektrische druk; de potentiaal die er voor zorgt dat elektronen

door een circuit vloeien.4. Grootheid die in elk punt van een elektrisch veld een maat is

voor de elektrische spanningen waarbij de potentiaal van eenpunt in het oneindige gelijk is aan nul.

potential barrier potentiaalbarrièreHet elektrische veld dat aan beide zijden van een halfgeleiderjunc-tie wordt geproduceerd. Dit geschiedt met behulp van tweede-rangsstroomdragers (gaten in de n-laag en elektronen in de p-laag) dieaan beide zijden van de junctie tegenover elkaar komen te liggenmaar die niet door die junctie kunnen diffunderen en elkaar aankunnen vullen.

potential difference potentiaalverschilVerschil in een elektrische spanning tussen twee punten met eenspanning.

potential drop potentiaalval1. Een potentiaalverschil tussen twee punten in een circuit.2. De spanning over een weerstand in een gelijkstroomkring.

potentiometer: potmeter potentiometerEen variabele weerstand die als spanningsverdeler wordt gebruikt.De ingangsspanning wordt op de uiteinden van een weerstandselementaangelegd en de uitgangsspanning wordt tussen een sleepcontact eneen uiteinde van het element bepaald.

power 1. vermogen; 2. macht1a. Een uitdrukking van de mate waarin arbeid wordt of kan worden

verricht.1b. De productie of de overdracht van energie. In de elektronica is

het vermogen het product van stroom en spanning (EI).2. Het product dat wordt verkregen door een getal een aantal malen

(de waarde van de exponent) met zichzelf te vermenigvuldigen.Deze definitie geldt slechts indien de exponent een geheelpositief getal is dat groter is dan 1. Indien de exponent dewaarde 0 heeft, is het resultaat van deze machtsverheffing 1 enindien de exponent 1 is, is het resultaat het oorspronkelijkegetal.

power amplification vermogensversterking1. De versterking van het ingangsvermogen dat in een groter

uitgangsvermogen resulteert.2. De signaalversterking Puit/Pin. Dit is het resultaat van de

vermogensversterking.

power amplifier vermogensversterkerEen versterker die nuttig vermogen aan een last levert. Een

371

voorbeeld van een dergelijke last is een luidspreker.

power-amplifier device vermogensversterkingseenheidEen buis of transistor die speciaal ontwikkeld is voor de productievan een groot vermogen. Een dergelijke eenheid levert niet in allegevallen een aanzienlijke spanningsversterking, maar doorgaans weleen respectabele vermogensversterking op.

power attenuation vermogensverzwakking1. De vermindering van het vermogensniveau.2. Verlies van vermogen.

power consumption 1. vermogensverbruik; 2. energieverbruik1. De term heeft voor gelijkstroomkringen betrekking op de normale

werkspanning vermenigvuldigd met het normale stroomverbruik.2. Voor een wisselstroomkring geldt dat het vermogensverbruik

gelijk is aan de wortel uit het gemiddelde van het kwadraat vande spanning vermenigvuldigd met de wortel uit het gemiddelde vanhet kwadraat van de stroom.

power dissipation: PD vermogensdissipatieHet vermogen dat door een eenheid tijdens de normale werking vandie eenheid wordt verbruikt en dat daarom niet in de elektrischeuitvoer van de eenheid tot uitdrukking komt. Een voorbeeld is hetgelijkstroomvermogen dat in de plaat van een elektronenbuis wordtgedissipeerd.

power factor vermogensfactorDe verhouding in een wisselstroomkring tussen het werkelijkevermogen (het vermogen dat echt wordt verbruikt) en het schijnbarevermogen (het product van spanning en stroom). De factor wordt alsdecimaal getal of als percentage weergegeven.

power frequency vermogensfrequentie1. De frequentie van een hoogspanningskabel.2. De frequentie van een wisselstroomgenerator of een gelijk-

stroom/wisselstroomomzetter.

power gain: PG 1. vermogenswinst; 2. vermogensversterkingHet bedrag waarmee het vermogen toeneemt als gevolg van de werkingvan een versterker. Deze versterking of winst wordt weergegeven alsde verhouding tussen het uitgangsvermogen (Pu) en het ingangsvermo-gen (Pi), of in decibels: PGdB = 10log10.(Pu/Pi).

power line 1. elektrische leiding; 2. vermogenslijnDe lijn (draad, kabel) met behulp waarvan een abonnee elektrischeenergie ontvangt.

power line communication: PLC elektrische draadcommunicatiesDe telefoon- en telegraafcommunicaties die met behulp van stroom-dragende leidingen (draden, lijnen, kabels) plaats vinden. Die

372

leidingen betreffen de normale lijnverbindingen tussen de stationsdie met elkaar communiceren.

power-line filter vermogenslijnfilter1. Een RF-filter voor zwaar gebruik die in de vermogenslijn is

geplaatst en zodanig dicht bij een eenheid is gepositioneerd datdit een radio-interferentie creëert die transmissies van deinterferentie naar de vermogenslijn onmogelijk maken.

2. Een soortgelijk filter dat op de plaats waar de vermogenslijn opde voeding van een ontvanger of andere gevoelige eenheid isaangesloten in die vermogenslijn wordt geplaatst. Dit wordtgedaan om te voorkomen dat RF-energie, die door de vermogenslijnkan worden opgevangen (en die dan als een antenne fungeert), deeenheid via de voeding binnenkomt.

power-line frequency vermogenslijnfrequentieDe frequentie van de wisselstroom en wisselspanning die viacommerciële kabels of vermogenslijnen wordt getransporteerd. Diefrequentie is in Europa 50 Hz en in de Verenigde Staten en Canada60 Hz.

power loss vermogensverliesVermogen dat in een component of eenheid wordt gedissipeerd. Ditvermogen verricht geen nuttige arbeid, maar het genereert warmte.Dit leidt in principe tot energieverlies, behalve indien dieverwarming het uiteindelijke doel van het proces in het componentof de eenheid is.

power-loss factor vermogensverliesfactorIn de koppeling tussen trappen heeft de term betrekking op deverhouding tussen het beschikbare vermogen, indien het netwerk datde koppeling verzorgt is aangesloten, en het beschikbare vermogen,indien het netwerk is ontkoppeld.

power pack vermogenseenheidEen externe eenheid die via vermogenslijnen de wissel- en gelijk-stroom voor de werking van elektrische apparatuur verzorgt.

power pentode vermogenspentodeEen pentode voor zwaar gebruik, dat wil zeggen een pentode die isontwikkeld voor het leveren van een relatief groot uitgangsvermo-gen.

power resistor vermogensweerstandEen weerstand voor zwaar gebruik, dat wil zeggen een weerstand diezodanig is ontwikkeld dat het grote stromen doorlaat zonder dat ervan oververhitting van de weerstand sprake is.

power supply 1. voeding; 2. voedingsbron; 3. energievoorzieninga. Een eenheid zoals een generator of een transformator-gelijk-

richter-filter combinatie die het vermogen genereert dat voor de

373

werking van elektrische apparatuur nodig is.b. Een reservoir van beschikbaar vermogen zoals een vermogenslijn

of een installatie bestaande uit accu's of batterijen.

power-supply filter voedingsfilterEen laagdoorlaatfilter dat wordt gebruikt om de rimpels uit deuitvoer van een voedinggelijkrichter te verwijderen.

power switch krachtschakelaarDe schakelaar voor het aan- en uitschakelen of het regelen van devoeding voor elektrische apparatuur.

power transfer vermogensoverdrachtDe overdracht van vermogen van een generator naar een last of vaneen bepaald circuit naar een ander circuit.

power transistor vermogenstransistorEen transistor voor zwaar gebruik die is ontwikkeld voor deversterking van vermogens en de regeling van het vermogen dat aanelektrische en elektronische apparatuur moet worden geleverd.

power triode vermogenstriodeEen triode voor zwaar gebruik, dat wil zeggen een triode die isontwikkeld voor het leveren van een relatief groot uitgangsvermo-gen.

power tube vermogensbuisEen elektronenbuis voor zwaar gebruik die is ontwikkeld voor hetleveren van nuttig bruikbaar vermogen.

power unit 1. vermogenseenheid; 2. eenheid van vermogen1. Een voeding of voedingsbron; een energievoorziening.2. Een eenheid waarin vermogen kan worden uitgedrukt: kilowatt,

megawatt, watt enzovoort.

preamplifier voorversterker1. Een zeer gevoelige versterker met geringe ruis die meestal in

een veldeffecttransistor met een grote versterking wordttoegepast en gebruikt wordt om de gevoeligheid van radio-ontvangstapparatuur te vergroten.

2. Een versterker met geringe ruis die wordt gebruikt om zwakke TV-signalen te versterken.

3. Een laag-niveau versterker met geringe ruis die wordt gebruiktvoor de versterking van de signaalniveaus van omvormers zoalsmicrofoons of fotocellen.

precision precisie 1. De eigenschap bezittend goed en met een grote nauwkeurigheids-

graad te zijn ontworpen.2. De relatieve nauwkeurigheid van een meter of een andere

weergave- of indicatie-eenheid.

374

3. De nauwkeurigheid van de resultaten van een experiment, eentest, of een meting.

precision potentiometer precisie-potmeterEen potentiometer die een zeer nauwkeurige kalibratieweerstand,lineariteit en reproduceerbaarheid van de instellingen heeft.

preferred tube types geprefereerde buizentypenElektronenbuizen van het type dat voor zeer veel toepassingen kanworden gebruikt en dientengevolge het aantal afzonderlijke typendie in voorraad moeten worden gehouden, kunnen reduceren.

preferred values of components geprefereerde componentwaardenEen nummering die door de EIA wordt gebruikt en waarin de waardenvan samengestelde weerstanden en kleine vaste condensatoren zijnvastgelegd. Voor een gehele reeks zijn de opeenvolgende waardengescheiden door een veelvoud van een macht van 10. Zo zijnweerstanden met een tolerantie van 10% verkrijgbaar met de volgendewaarden 0,336, 3,36, 336, 3306, 33006, 33k6, 330k6 en 3,3M6.

prefix notation voorvoegnotatieEen soort notatie waarin, indien deze in complexe uitdrukkingen metveel opdrachten (operatoren) en opdrachtelementen (operanden) wordtgebruikt, de uitdrukkingen een waarde krijgen in overeenstemmingmet de relatieve posities van de opdrachten en opdrachtelementen,in plaats van dat er van haakjes gebruik wordt gemaakt.

preset counter vooringestelde tellerEen pulsteller die één uitgangspuls aflevert voor een aantal opelkaar volgende ingangspulsen. Dat aantal wordt bepaald door devoorinstelling van het tellercircuit. Zo kan een vooringesteldeteller één enkele uitgangspuls genereren na iedere serie van 125ingangspulsen.

preset element vooringesteld elementEen element in toepassingen betreffende automatisering en besturing(regeling) dat vooraf kan worden ingesteld op een bepaald niveau ofeen bepaalde waarde waarna daar door andere elementen naar kanworden verwezen.

preset switch vooringestelde schakelaarEen draaischakelaar met een groot aantal posities die in hetcircuit van een vooringestelde teller zodanig kan worden ingestelddat het het aantal ingangspulsen specificeert dat nodig is om éénenkele uitgangspuls op te leveren.

pressure: p of P drukDe kracht per eenheid van oppervlakte. Druk kan worden uitgedruktin elke mogelijke eenheid van kracht en oppervlak. Zo zijn devolgende definities van druk mogelijk: newtons per vierkante meter,Engelse ponden per vierkante inch, grammen per vierkante centimeter

375

enzovoort.

pressure capacitor drukcondensatorEen in een behuizing (verpakking) ondergebrachte vaste of variabelecondensator waarvan de doorslagspanning toeneemt indien deluchtdruk binnen de behuizing groter wordt.

pressure contact drukcontact1. Een elektrisch contact dat tot stand komt door twee geleidende

oppervlakken met elkaar in aanraking te brengen. Daarbij wordteen circuit gesloten.

2. Een contact waarmee de situatie zoals die in punt 1 van dezedefinitie is beschreven, kan worden gerealiseerd.

primary capacitance primaire capacitantie1. De gedistribueerde capacitantie van de primaire wikkeling van

een transformator waarvan de secundaire wikkeling niet bekrach-tigd is.

2. Een serie capacitanties of een shuntcapacitantie die wordtgebruikt om de primaire spoel van een IF- of RF-transformator afte stemmen.

primary cell primaire celEen elektrochemische cel die zelf-initiërend is, dat wil zeggen eencel die niet behoeft te worden opgeladen om de generatie vanelektriciteit te starten. Dit is, bijvoorbeeld, een droge cel.Primaire cellen zijn over het algemeen niet opnieuw op te laden.

primary circuit primair circuit1. Het circuit dat met de primaire wikkeling van een transformator

is geassocieerd.2. Een ingangscircuit.

primary current primaire stroomDe stroom die door de primaire wikkeling van een transformatorvloeit.

primary electron primair elektronHet elektron dat de grootste energie heeft nadat het in botsing isgekomen met een ander elektron.

primary emission primaire emissieDe emissie die direct van een bepaalde bron afkomstig is zoals eenkathode van een elektronenbuis.

primary impedance primaire impedantie1. De impedantie van de primaire wikkeling van een transformator

waarvan de secundaire wikkeling niet bekrachtigd is.2. Een externe impedantie die de primaire wikkeling van een

transformator beïnvloedt.

376

primary inductance primaire inductantieDe inductantie van de primaire wikkeling van een transformatorwaarvan de secundaire wikkeling niet bekrachtigd is.

primary power primair vermogenHet vermogen in het primaire circuit van een transformator.

primary resistance primaire resistentieDe gelijkstroomweerstand van de primaire wikkeling van eentransformator.

primary voltage primaire spanningDe spanning over de primaire wikkeling van een transformator.

primary winding primaire wikkelingDe normale ingangswikkeling van een transformator.

principal axis hoofdasDe lijn die door het middelpunt van het bolvormige deel van eenlens of een spiegel gaat.

principal focus hoofdbrandpuntHet brandpunt van de stralen die parallel aan de as van een lens ofspiegel op die lens of spiegel vallen.

printed capacitor gedrukte condensatorEen condensator met twee platen die op een gedrukt circuit kanworden gevormd.

printed circuit 1. gedrukt circuit; 2. prentmontageEen patroon bestaande uit geleiders (overeenkomend met de bedradingvan een elektronisch circuit) dat op een bord van isolerendmateriaal wordt gevormd met behulp van etsprocessen, zeefdrukkenvan een metaalachtige verf, of door middel van het gebruik vandrukgevoelige voorvormen. De uitlopers van de discrete componentenworden aan de metalen bedradingspatronen op de daarvoor inaanmerking komende plaatsen van het bord gesoldeerd, of decomponenten worden op metalen aansluitvlakjes gelijmd, dan welintegraal met de bedradingspaden gegenereerd.

printed circuit board: PCB 1. prentpaneel; 2. prentmontage-eenheid1. Een plaat van epoxy materiaal waarop of waarin elektrische en/of

elektronische onderdelen worden geplaatst en waarvan de verbin-dingspunten door middel van geëtste koperen verbindingspaden metelkaar en de aansluitstukken (connectoren) worden verbonden.

2. Het prentpaneel (zie punt 1.) dat met het gedrukte circuit eenelektronische eenheid (circuit, systeem) vormt.

printed component gedrukt componentEen component dat op het substraat van een gedrukt circuit kanworden gevormd.

377

printed wiring gedrukte bedradingDe gedrukte of geëtste metalen lijnen die als geleiders in eengedrukt circuit (een prentmontage of prentmontage-eenheid)fungeren.

printed wiring board: PWB gedrukt bedradingspaneelHet bord of paneel dat is voorzien van de gedrukte bedrading, maarwaarop nog geen componenten zijn aangebracht.

prism prismaEen driehoekige doorsnede van een blok glas of een andere doorzich-tige stof dat drie zijkanten bevat en dat licht breekt indien ditop één van de zijvlakken valt.

probability waarschijnlijkheid1. De tak van de wiskunde die zich bezighoudt met de mogelijkheid

dat gebeurtenissen op kunnen treden. Deze tak heeft veeltoepassingen in de fysica en de kwaliteitsbeheersing.

2. De wiskundige mogelijkheid dat een gebeurtenis optreedt ofvoorkomt. Indien de gebeurtenis op p manieren wel en op fmanieren niet voor kan komen, en indien het waarschijnlijk isdat alle (p+f) manieren voor kunnen komen, dan is de waarschijn-lijkheid van het optreden van een gebeurtenis p/(p+f), en dewaarschijnlijkheid van het niet voorkomen van zo'n gebeurtenisf/(p+f).

probe sonde1. Een meestal dun potlood-achtig apparaat(je) met een puntige

metalen tip en een flexibele geïsoleerde verbindingsdraad datwordt gebruikt om contact te maken met punten van het circuitdat wordt getest.

2. Een eenheid, die niet noodzakelijkerwijs op het apparaatjebeschreven in punt 1. van deze definitie lijkt, en die wordtgebruikt om een spanning of een stroom in een gewenst punt vaneen circuit te bepalen of te meten.

probing sonderingEen proces voor het bepalen of het lokaliseren van het bestaan vaneen externe en door de mens gecreëerde interferentie in een radio-communicatiecircuit.

process control 1. procesbesturing; 2. procesbeheersingHet besturen of beheersen van een proces zoals het proces van defabricage van halfgeleidereenheden of computers.

processor 1. verwerkingseenheid; 2. processora. Een circuit of een eenheid die wordt gebruikt om een signaal in

overeenstemming met bepaalde eisen te modificeren.b. Een gegevensverwerkende eenheid.c. Soms strekt de definitie zich uit tot centrale verwerkingseenhe-

den.

378

product modulator productmodulatorEen modulator waarvan de uitgangsspanning gelijk is aan ofevenredig is met het product van de draagspanning en de modulerendespanning.

product of sine waves product van sinusgolvenHet resultaat van de vermenigvuldiging van twee sinusgolven.Daarbij moet aandacht worden geschonken aan de vermogensfactor. Inhet geval van een resistief circuit waarin de vermogensfactor 1 is,zijn alle waarden van EI positief en gelijk aan het echte vermogen.Een dergelijk product heeft negatieve half-cycli indien het circuiteen reactantie bevat.

programmable controller programmeerbare besturingsapparatuurApparatuur die wordt bestuurd door intern opgeslagen instructies.Deze instructies zijn veranderbaar: programmeerbaar.

programmable devices programmeerbare apparatenDit betreft alle apparatuur waarvan de werking door een programmakan worden gestuurd.

programmable logic array: PLA programmeerbare logische matrixEen rechthoekige verzameling van EN- en OF-poorten die kan wordengebruikt om een groep functies, bestaande uit logische optellingenen logische producten, op te bouwen.

programmable logic controller: PLC programmeerbaar logischbesturingsapparaatEen PLC bezit een architectuur die veel op die van een normalecomputer lijkt. Een centrale verwerkingseenheid (Central ProcessingUnit: CPU) en de daaraan gekoppelde invoer/uitvoerorganen vormenhet vaste deel van de programmeerbare besturing. Elke unit kan zijnuitgerust met een eigen voedingseenheid. Die voedingseenheid wordtgevoed met een wisselstroom en zet deze om in een gelijkstroom metde vereiste spanning. De centrale verwerkingseenheid bestaat uiteen verwerkingseenheid, een logisch geheugen waarin de instructieszijn opgeslagen, en een werkgeheugen voor de overige informatie.Het logische geheugen slaat de instructies op die afkomstig zijnvan een programmeerstation waar de instructies voor de PLC wordenopgesteld (geprogrammeerd). Deze instructies geven aan hoe deverwerkingseenheid dient te reageren op de verschillende invoerge-gevens en wat de daarbij behorende uitvoergegevens zijn. Hetwerkgeheugen bevat over het algemeen numerieke informatie zoals deinformatie die betrekking heeft op de verwerking van tijdproblemen,rekenkundige bewerkingen of de uitvoering van telopdrachten. Hetwerkgeheugen kan fysiek van het logische geheugen zijn gescheidenof kan tezamen met het logische geheugen één integraal geheugenvormen. Het invoer/uitvoerorgaan van de PLC zorgt voor een striktescheiding van de centrale verwerkingseenheid met het apparaat of deapparaten die door de PLC worden aangestuurd. Deze scheidingbeschermt de centrale verwerkingseenheid tegen elektrische ruis en

379

variaties in de voltages die vaak in industriële toepassingen ofomgevingen optreden. Zonder deze bescherming zou de centraleverwerkingseenheid onbetrouwbaar zijn en foutieve resultaten afkunnen leveren.

programmable read-only memory: PROM programmeerbaar lees-alleen-geheugenEen lees-alleen-geheugen (ROM) waarin een programma kan wordenopgeslagen.

programmed logic geprogrammeerde logicaOpbouw van een schakeling waarvan de werking kan worden gewijzigddoor het veranderen van het microprogramma dat een onderdeel van deschakeling vormt en dat de werking van de verschillende elementen(poorten) van de schakeling stuurt.

progression progressieEen toenemende of afnemende verzameling getallen. In een dergelijkeverzameling is elke term op een bepaalde vaste wijze aan devoorgaande term gerelateerd.

progressive wave lopende golfEen golfverstoring die door een theoretisch perfect homogeen mediumloopt. Dit kan een longitudinale golf, een transversale golf, ofeen elektromagnetische verstoring in vacuüm zijn.

projection tube projectiebuisEen kathodestraalbuis, in het bijzonder de buis van een TV-toestel,die een zeer helder beeld produceert dat met behulp van eenlenzensysteem op een groot scherm kan worden geprojecteerd.

promethium promethiumEen metaalelement uit de zeldzame-aardengroep. Dit element wordtkunstmatig geproduceerd. Het atoomgetal is 61 en het atoomgewichtis mogelijk 147.

propagation 1. voortplanting; 2. propagatiea. De verplaatsing van energie in en door de ruimte. Stralings-

energie wordt dus vanaf en door de bron gepropageerd (voortge-plant).

b. Het verschijnsel dat het gevolg van een voortplanting is. Lichten radiogolven worden soms propagaties genoemd.

propagation constant propagatieconstanteVoor golven die langs een lijn worden voortgeplant is dit een getaldat het effect van die lijn op de golf weergeeft. Dit is eencomplex getal, dat wil zeggen dat het reële deel de verzwakkings-constante en het imaginaire deel de faseconstante van dezepropagatieconstante bevat.

propagation delay propagatievertraging

380

1. In een IC-poort heeft de term betrekking op de tijd die eenlogisch signaal nodig heeft om door de poort te propageren.

2. In de werking van digitale circuits verwijst de term naar detijd die de verandering van een logisch niveau nodig heeft oméén of meer elementen van een dergelijk circuit te passeren.

propagation factor propagatiefactorDe verhouding Eb/Ea, waarin Eb de complexe elektrische veldsterktein het punt is waar naartoe een golf wordt gepropageerd, en Ea decomplexe elektrische veldsterkte in het punt is van waaruit de golfafkomstig is.

propagation time propagatietijdIn de werking van digitale circuits is dit de tijd die een binairbit nodig heeft om vanuit een bepaald punt in het circuit naar eenander punt te worden overgedragen.

proportion 1. evenredigheid; 2. proportieEen uitdrukking van gelijkheid tussen twee verhoudingen. Zo kunnen,bijvoorbeeld, vier weerstanden onderling aan elkaar zijn gerela-teerd op een zodanige wijze dat R1/R2 = R3/R4.

proportional amplifier proportionele versterkerEen versterker waarin de momentane uitgangsamplitude directevenredig is met de momentane ingangsamplitude, dat wil zeggen alsde ingangsamplitude verdubbelt, dan verdubbelt de uitgangsamplitudeeveneens.

protective bias beschermende biasEen externe gelijkstroom-roosterbias in de RF-versterker van eenradiozendtoestel dat wordt aangelegd op de wegstromende plaatstroomindien de contactbias als gevolg van het stuursignaal wegvalt. Eenzelfregelende bias kan eveneens als een beschermende bias fungeren.

protective resistor beschermweerstand1. Een vaste-lastweerstand die parallel met een filtercondensator

in een gelijkstroomvoeding met een hoge spanning is geschakeldom de condensator automatisch te ontladen en daarmee elektrischeschokken te voorkomen.

2. Een serie weerstanden die de stroom, die door een eenheidvloeit, beperkt.

protocol protocolDe methode waarmee een procedure moet worden gevolgd; een uniformstelsel regels. Een protocol kan de correcte werking van eensysteem of een netwerk helpen verzekeren.

proton protonEen positief geladen deeltje in de nucleus van een atoom. Eenproton is ongeveer 1840 keer zwaarder dan een elektron.

381

prototype prototypeHet voorlopige ontwerp of het model van een eenheid of een systeem.

pseudocode pseudocodeEen instructie of een coderingssymbool in een computersysteem datde werking van de programmering op een indirecte wijze beïnvloedt.

pseudo-instruction pseudo-opdrachtGegevens die in de programmering van een computersysteem eeninstructie vertegenwoordigen. Een vertaling van deze opdracht dooreen compiler of een assembleerprogramma zet de pseudo-opdracht omin een uitvoerbare opdracht.

p-type p-typeAanduiding van een driewaardig element gedoteerd halfgeleiderma-teriaal waarin de dichtheid der gaten (positieve ladingen) groteris dan die van de elektronen (negatieve ladingen).

p-type conduction p-type geleidingDe stroom in een halfgeleider die het gevolg is van de verplaatsingvan gaten.

p-type material p-type materiaalHalfgeleidermateriaal dat gedoteerd is met een gaten-rijkeverontreiniging en als gevolg daarvan stroom geleidt door middelvan de verplaatsing van die gaten. Zo wordt germanium, bijvoor-beeld, een p-type materiaal indien het met indium wordt gedoteerd.

p-type semiconductor p-type halfgeleiderEen halfgeleider die rijk is aan gaten, dat wil zeggen eenhalfgeleider die een overmaat aan gaten in de kristalstructuurbezit.

pulldown 1. omlaaggetrokken; 2. pulldownDe kwalificatie van een circuit, eenheid, of afzonderlijk componentdat een bepaalde waarde doet verminderen, bijvoorbeeld de waardevan de impedantie van een circuit waarmee het is verbonden.

pulling 1. aantrekking; 2. verlaging1. De abnormale eigenschap van een circuit om een ander circuit met

zichzelf af te stemmen. Dit is meestal het gevolg van een testerke (bedoelde of onbedoelde) koppeling. Als twee oscillatoreneen gemeenschappelijk circuit voeden, kan de ene de andere metde eigen frequentie doen resoneren.

2. Het verlagen van een kristalfrequentie door een externecondensator.

pull-in voltage opgekomen spanningDe spanning die nodig is om een relais te doen sluiten.

pullup omhooggetrokken

382

De kwalificatie van een circuit of een component dat een bepaaldewaarde (bijvoorbeeld de impedantie) van een circuit waarmee het isverbonden, doet vergroten.

pulsating current pulserende stroomEen stroom die periodiek stijgt en daalt (valt) tussen nul en eenmaximale waarde (of tussen een positieve en negatieve waarde)zonder dat de polariteit daarbij verandert. Zo is het optreden vanzowel een pulserende positieve stroom als een pulserende negatievestroom mogelijk.

pulsating dc voltage pulserende gelijkspanningEen gelijkspanning die periodiek stijgt en daalt (valt) tussen nulen een maximale waarde (of tussen een positieve en negatievewaarde) zonder dat de polariteit daarbij verandert. Zo is hetoptreden van zowel een pulserende positieve spanning als eenpulserende negatieve spanning mogelijk.

pulse 1. puls; 2. impulsa. Een tijdelijk signaal dat meestal van korte duur is, een

constante amplitude heeft en één polariteit bezit. Een typischvoorbeeld van een puls is een smalle positieve of negatievepiek.

b. Korte verandering van de spanning of stroomsterkte van een elek-trisch signaal. De waarde van die spanning of stroomsterkte isaan het begin en aan het eind van een dergelijke verandering de-zelfde.

pulse amplifier pulsversterkerEen versterker met snelle stijg- en valtijden, een brede frequen-tieresponsie, en een geringe vervorming.

pulse-amplitude modulation: PAM pulsamplitudemodulatieEen soort pulsmodulatie waarin een pulsdrager door het modulerendesignaal een amplitudemodulatie ondergaat.

pulse bandwidth bandbreedte van een pulsDe term heeft betrekking op de minimale bandbreedte die een pulsheeft. Hoe sneller de stijg- en/of de afvaltijden van een pulszijn, hoe groter de bandbreedte is; hoe groter de pulsfrequentieis, hoe groter de bandbreedte zal zijn.

pulse-code modulation: PCM pulscodemodulatieEen soort pulsmodulatie waarin een signaal periodiek wordt bemon-sterd en waarbij elk monster wordt opgedeeld in incrementen die inde vorm van een binaire code worden overgedragen.

pulse duration pulsduurDe periode gedurende welke een puls bestaat.

pulse-duration modulation: PDM pulsduurmodulatie

383

Een soort pulstijdmodulatie waarin de duur van een puls door demodulatie wordt gevarieerd.

pulse edge pulsflankEen helling (stijgend of afvallend) van de geometrische vorm vaneen elektrische puls.

pulse fall time afvaltijd van een pulsDe tijd die nodig is voor de aflopende (afvallende) zijde van eenpuls om van 90 procent tot 10 procent van de piekamplitude van diepuls af te vallen (te dalen).

pulse-frequency modulation: PFM pulsfrequentiemodulatieModulatie van de herhalingssnelheid van een pulstrein.

pulse interval pulsintervalHet interval (de tijdsduur) tussen twee opeenvolgende pulsen.

pulse-interval modulation: PIM pulsperiodeduurmodulatieModulatie van de ruimte tussen pulsen.

pulse inverter pulsomkeerderEen enkeltrapsbreedbandversterker van een geaarde kathode ofgemeenschappelijke emitter met een geringe vervorming en een snellestijgtijd. Een dergelijke versterker zorgt voor een faseverschui-ving van 180 graden tussen de ingangs- en uitgangspulsen. Het keertde pulsen dus als het ware om.

pulse modulation pulsmodulatie1. Een modulatie die pulsen voor het modulerende signaal gebruikt.2. De modulatie van een drager die uit pulsen bestaat.

pulse rise time stijgtijd van een pulsDe tijd die de oplopende of opklimmende zijde van een puls nodigheeft om van 10 procent tot 90 procent van de maximale amplitudevan de puls te stijgen.

pulse-time modulation: PTM pulstijdmodulatieModulatie van het interval tussen pulsen met een constanteamplitude en een constante tijdsduur.

pulse train pulstreinEen serie opeenvolgende pulsen die meestal van hetzelfde type zijn.

pulse transformer pulstransformatorEen transformator die specifiek voor pulsen met snelle stijg- enafvaltijden en gelijksoortige sinusvormige golfvormen is ontwik-keld. Dergelijke transformatoren bezitten vaak speciale materialenvoor de kernen en daarin worden eveneens speciale wikkeltechniekentoegepast.

384

pulse transmitter pulstransmissie-eenheid1. Een eenheid die series pulsen over kan dragen.2. Een puls-gemoduleerde transmissie-eenheid.3. Een pulsmodulator.

pulse waveform pulsvormDe vorm van een puls. Een puls kan verschillende vormen hebben,variërend van positieve of negatieve halve sinussen, via rechthoe-ken, tot aan piekvormige pulsen die zeer smal kunnen zijn.

pulse width pulsbreedte1. De horizontale dimensie van een puls, dat wil zeggen de duur van

de puls.2. De tijd die verloopt tussen het begin van het stijgende en het

einde van het afdalende gedeelte van de flank van een puls (depulsduur).

pulse-width modulation: PWM pulsbreedtemodulatieEen soort pulsduurmodulatie waarin de pulsduur door de modulatiewordt gevarieerd.

pump pomp1. De oscillator die in een parametrische versterker het signaal

dat de reactantie van de varactor periodiek doet variëren,versterkt.

2. Het signaal in de definitie genoemd onder punt 1.3. De straling die wordt benut om een atoom of een molecule te

pompen (zie punt 2. van de volgende term).4. De eenheid die de straling die nodig is om een atoom of een

molecule te pompen, produceert.

pump (to) pompen1. Het uitvoeren van de activiteit die onder punt 1. van de vorige

term is beschreven.2. Het zodanig vergroten van het energieniveau van een atoom of een

molecule dat er een oscillatie of versterking optreedt. Ditgebeurt door het atoom of molecule te onderwerpen aan eenelektromagnetische straling.

pump frequency pompfrequentieDe frequentie van een pompspanning.

pump voltage pompspanningDe spanning van een pompend signaal.

purity zuiverheid1. De algehele verzadiging van een kleurtoon in een kleuren TV-

ontvanger.2. De complete afwezigheid van elk type vervorming van of in een

golfvorm.

385

push-in terminal inschuifterminalEen circuitcontact of contactpunt dat meestal uit dun en verendmateriaal bestaat en dat in het gat van een geperforeerd bord ofpaneel kan worden gestoken of geschoven.

push-pull 1. push-pull; 2. in balansBetrekking hebbende op een circuit waarin twee actieve eenhedenworden gebruikt. De ingangen en uitgangen worden beide in tegen-overgestelde fase geplaatst. Even harmonischen worden hiermee inhet uitgangscircuit geëlimineerd, terwijl oneven harmonischenworden versterkt.

push-pull amplifier balansversterkerEen versterkertrap waarin ten behoeve van een versterkte vermogens-uitvoer twee buizen of transistoren in de tegenovergestelde helftenvan een symmetrisch circuit 180 graden met elkaar uit fase werken.

push-pull circuit balanscircuitEen symmetrisch circuit waarin twee actieve elementen (buizen oftransistoren) op de gescheiden helften van de cyclus van hetingangssignaal werken en een gecombineerd uitgangssignaal produce-ren.

push-pull multiplier balansvermenigvuldigerEen balansversterker die als frequentievermenigvuldiger wordtgebruikt, dat wil zeggen een versterker met een ingangscircuit datis afgestemd op een frequentie f en een uitgangsfrequentie nfoplevert.

push-push versterkingsmethodeDe wijze waarop in een circuit twee actieve eenheden wordengebruikt. De ingangen zijn met tegengestelde fase met elkaarverbonden, maar de uitgangen zijn parallel geschakeld. Hetresultaat is een versterking van de even harmonischen en deeliminatie van de grondharmonische en de oneven harmonischen.

push-push multiplier verdubbelingscircuitEen frequentieverdubbelingscircuit (twee buizen of transistoren)waarin de ingangen in balans (push-pull) en de uitgangen parallelzijn geschakeld. Het circuit levert een verdubbeling op van deuitvoer die normaal door één enkele buis of transistor wordtgeleverd en elimineert de tweede harmonische niet zoals dat bijbalanscircuits het geval is.

Q

q q1. Symbool voor de hoeveelheid elektriciteit uitgedrukt in

coulombs.2. Symbool voor de lading die door een elektron wordt gedragen. De

lading van een gat wordt met -q aangegeven.

386

3. Symbool voor de waarde van een quantum.4. Afkorting van kwart (quart).

Q Q1. De kwaliteitsaanduiding of kwaliteitsfactor van een condensator,

inductor, LC-kring, en X/R waarin X de reactantie en R deresistentie (weerstand) is.

2. Symbool voor elektrische lading.3. Aanduiding van een band: Q-band.

Q band Q-bandDe radio-frequentieband van 36 tot 46 GHz. Deze band is opgedeeldin de volgende subbanden: Qa van 36 tot 38, Qb van 38 tot 40, Qc van40 tot 42, Qd van 42 tot 44, en Qe van 44 tot 46 GHz.

Q meter Q-meterEen meestal direct afleesbaar instrument voor de bepaling van de Q-waarde van een condensator, inductor, of LC-kring. De meeste Q-meters werken met radiofrequenties, maar meters die met audiofre-quenties werken, zijn eveneens beschikbaar.

Q modulation Q-modulatieAmplitudemodulatie die wordt verkregen door de effectieve Q van eenRF-tank stapsgewijs met een modulerend component te laten variëren.

quad quad1. Een combinatie van vier componenten zoals diodes, transistoren,

enzovoort, die in een enkelvoudige behuizing zijn ondergebracht.De componenten zijn over het algemeen zorgvuldig gekozen en opelkaar afgestemd.

2. Een combinatie van vier afzonderlijk geïsoleerde geleiders ineen kabel. Soms zijn dit twee getwiste aderparen.

3. Afkorting van kwadrant.

quadrature amplifier kwadratuurversterkerEen versterkerkring die een faseverschuiving van 90 gradenbewerkstelligt. Dergelijke versterkers worden in regelapparatuur,testinstrumenten, transmissieapparaten, en kleuren TV-toestellentoegepast.

quadrature component kwadratuurcomponent1. Het reactieve deel van een stroom of spanning.2. Een vector die loodrecht op een referentievector staat.3. Het imaginaire deel van een complexe uitdrukking.

quadrature current kwadratuurstroomDe reactieve stroom in een wisselstroomcircuit.

quadrature detector kwadratuurdetectorEen FM-detector waarin het FM-signaal en een signaal met een vastefrequentie (beide met een faseverschuiving van 90 graden, dat wil

387

zeggen dat ze 90 graden met elkaar uit fase zijn) tegelijkertijdworden aangelegd op afzonderlijke roosters van een speciale buis.De plaatstroom vloeit overeenkomstig de tijdsvertraging die hetgevolg is van de faseverschuiving die voor of achter loopt op defaseverandering in het stuurrooster.

quadrature modulation kwadratuurmodulatieDe in-fase modulatie van twee draag(stroom)componenten die 90graden met elkaar uit fase zijn.

quadrature number kwadratuurgetalEen imaginair getal, dat wil zeggen �-1 of het product van eenreëel getal en �-1.

quadripole network vierpoolsnetwerkEen netwerk met vier terminals. Dit zijn meestal paren ingangs- enuitgangsterminals.

quadrupler verviervoudiger1. Een gelijkrichterkring die een gelijkspanning oplevert die

ongeveer vier maal zo groot is als de piekwaarde van dewisselspanning aan de ingang.

2. Een versterker of enig ander circuit dat een uitgangssignaalaflevert dat het viervoudige van de frequentie van het ingangs-signaal is.

quadrupole vierpool1. Een combinatie van twee dipolen.2. Een magneet met vier polen. Deze wordt in bepaalde lineaire

versnellers toegepast voor het afbuigen en richten van eenstraal die uit deeltjes (partikels) bestaat.

3. Een systeem dat uit twee dipolen bestaat die een gelijk maartegengesteld moment hebben.

quality kwaliteit1. De zuiverheid van de transmissie of de reproductie van het

geluid in audiosystemen.2. De mate waarin een product zich conformeert aan de vastgelegde

specificaties.

quantitative test kwantitatieve testEen test die wordt uitgevoerd om de kwantiteit van röntgenstralenwaaraan een lichaam is blootgesteld, te meten.

quantization kwantiseringDe opdeling van het bereik van waarden van òf een verschijnsel datvarieert (zoals een golf) in een eindig aantal deelbereiken òf deopdeling of verdeling van de mogelijke waarden van een variabele inquanta of discrete eenheden.

quantize (to) kwantiseren

388

Zie kwantisering.

quantizer kwantiseringseenheidEen circuit of een eenheid die de digitale opdeling van een analogegrootheid selecteert. Het is een soort analoog/digitaalomzetter.

quantum: Q quantum1. De elementaire eenheid van energie.2. Een discrete eenheid die met behulp van kwantisering kan worden

bepaald of afgeleid.

quantum electrodynamics quantumelektrodynamicaEen tak van de quantummechanica die betrekking heeft op debewegingen van elektronen, fotonen en muonen die het gevolg zijnvan elektromagnetische werkingen of invloeden. De quantumelektrody-namica houdt rekening met de relativiteitseffecten.

quantum electronics quantumelektronicaDe tak van de elektronica die zich bezig houdt met de toestandenvan energie in materie.

quantum jump quantumsprongDe plotselinge overgang van een deeltje van de ene energietoestandin een andere.

quantum mechanics quantummechanicaDe mechanica van de verschijnselen die door de quantumtheorieworden geopenbaard.

quantum theory quantumtheorieDe theorie dat de emissie en absorptie van energie door atomen ofmoleculen in discrete stappen plaats vindt in plaats van dat dit opcontinue basis gebeurt. Elke stap is een emissie (uitstoting) ofeen absorptie (opname) van een pakketje energie dat hv groot is.Hierin is h de constante van Planck en v de frequentie van destraling. Op deze wijze wordt veronderstelt dat stralingsenergieuit quanta (meer dan één quantum) bestaat.

quark quarkEen hypothetisch deeltje dat een fractie van een elektrische ladingbezit. Er wordt aangenomen dat quarks de samenstellende delen vansubatomaire deeltjes zijn.

quarter wave kwartgolf1. De lengte van de tijd die overeenkomt met 90 elektrische graden

in een golfverstoring.2. De afstand in de ruimte of langs een draad of voedingslijn die

overeenkomt met 90 elektrische graden in een golfverstoring.

quartz kwartsEen mineraal dat uit een mengsel van natuurlijk siliciumdioxide

389

bestaat dan wel een kunstmatig gegroeide stof die van dezelfdesoort is. In de natuurlijke staat heeft kwarts hexagonale kristal-len met uiteinden die de vorm van piramiden hebben. Kwarts kent eenaantal belangrijke toepassingen in de elektronische industrie.

quartz crystal kwartskristalEen natuurlijk of kunstmatig kristal dat uit kwarts bestaat. Hetkomt meestal in de natuurlijke vorm voor of het is in een tesolderen of in te pluggen behuizing geplaatst. Het kristal dientals een zeer stabiele LCR-kring en heeft een krachtige resonantiemet een frequentie die bepaald wordt door de wijze waarop hetkristal is gesneden of geslepen. Het wordt gebruikt als hetfrequentie-element in precisie-oscillatoren.

quartz plate kwartsplaatEen piëzo-elektrische plaat die uit een kwartskristal is gesneden.De plaat wordt vaak 'kristal' genoemd.

quasar quasarAcroniem voor 'quasi stellar radio source'. Een quasar is eensterachtig hemellichaam dat nabij de grenzen van het te observerenheelal voorkomt. Van quasars wordt aangenomen dat ze zich dieper inhet universum verplaatsen met een snelheid die een fractie van delichtsnelheid is. Quasars emitteren radiogolven en intensiefultraviolet en blauw licht.

quasi-bistable circuit quasi bistabiel circuitEen multivibrator die met behulp van een reactiestarter (trigger)gaat werken. Een dergelijk circuit werkt als een flip-flop indiende starterfrequentie voldoende groot is.

quasi negative quasi-negatiefMinder positief, maar niet geheel negatief. Zo heeft, bijvoorbeeld,een zich in de negatieve richting bewegende spanning in feite eenpositieve waarde die tot beneden een bepaalde waarde is gedaald endaarom een quasi-negatieve waarde heeft ten opzichte van deinitiële hogere positieve waarde.

quasi positive quasi-positiefMinder negatief, maar niet geheel positief. Zo heeft, bijvoorbeeld,een zich in de positieve richting bewegende spanning in feite eennegatieve waarde die tot boven een bepaalde waarde is gestegen endaarom een quasi-positieve waarde heeft ten opzichte van deinitiële lagere negative waarde.

quasi random quasi-willekeurigEen serie getallen waarvan wordt verondersteld dat ze willekeuriggekozen (random) zijn, maar die zijn bepaald op basis van eenalgoritme dat in feite steeds dezelfde serie getallen oplevert.

quench (to) 1. periodiek uitdoven; 2. doven

390

1. Plotseling tot stilstand komen zoals dat het geval kan zijn bijeen oscillatie die plotseling stopt.

2. Snel afkoelen.3. De ontlading in een gasbuis doven.

quenching circuit doofschakelingEen deelcircuit in een tellerbuiscircuit of een gasbuiscircuit datsnel reageert teneinde meervoudige ontladingen te verhinderen.

quench oscillator doofoscillatorDe afzonderlijke supersonische RF-oscillator in bepaalde super-regeneratieve circuits die de vereiste doofactie of dempingsactieproduceert.

quench resistor doofweerstandDe resistentie in een periodiek uitdovend netwerk die voorkòmt dateen vonk van een inductor over kan springen indien de stroomtoevoerwordt afgebroken.

quick break snel afbrekendEen operationele eigenschap van een schakelaar, relais, of circuit-onderbreker waarbij het contact snel wordt verbroken (het circuitsnel wordt geopend), zelfs indien de operationele stroom ofmechanische kracht langzaam werkt.

quick make snel contact makendEen operationele eigenschap van een schakelaar, relais, of circuit-onderbreker waarbij het contact snel wordt gemaakt (het circuitsnel wordt gesloten), zelfs indien de operationele stroom ofmechanische kracht langzaam werkt.

quiescent carrier operation onderdrukte draagstroomwerkingEen modulatiesysteem waarin de draagstroom slechts tijdens demodulatie aanwezig is, dat wil zeggen dat deze draagstroom op alleoverige momenten is onderdrukt.

quiescent component rustcomponentEen component in een elektronische eenheid die op het moment van dewaarneming niet functioneel is.

quiescent state rusttoestandDe niet-actieve of rustende toestand van een buis of een transis-tor.

quintupler vervijfvoudiger1. Een gelijkrichterkring die een gelijkspanning oplevert die

ongeveer vijf maal zo groot is als de piekwaarde van dewisselspanning aan de ingang.

2. Een versterker of enig ander circuit dat een uitgangssignaalaflevert dat het vijfvoudige van de frequentie van het ingangs-signaal is.

391

R

r r1. Symbool voor röntgen.2. Symbool voor correlatiecoëfficiënt.3. Afkorting van radius.

R RSymbool voor resistentie of weerstand.

race doorslagDe onjuiste interpretatie van de klokpulsen door een digitaalcircuit. Het circuit voert hierbij veel bewerkingen gedurende éénbepaalde klokpuls uit in plaats van dat het één enkele bewerkinguitvoert.

rack 1. rek; 2. stellingEen recht opstaand frame waarin apparatuur is of kan wordengeplaatst. De rekken en de apparatuur zijn meestal voor wat betreftde afmetingen gestandaardiseerd zodat de apparatuur in de vorm vanpanelen in de rekken kan worden geschoven en daarna aan de achter-kant onderling kan worden verbonden.

radical 1. radicaal; 2. wortel1. Een groep atomen die gedurende bepaalde chemische reacties niet

verandert.2. �. Een uitdrukking (symbool) waarin is aangegeven dat de wortel

van een zekere grootheid dient te worden bepaald. Het symboolgeeft aan dat er sprake is van een worteltrekking; anderewortels worden met behulp van (gehele) getallen in het wortel-symbool geïndiceerd, aldus aangevend dat, bijvoorbeeld, de 3demachts wortel, de 10de machts wortel enzovoort dient te wordenbepaald.

radio radio1. Draadloze elektrische communicatie die met behulp van elektro-

magnetische golven plaats vindt.2. Een radio-ontvangsttoestel.3. Een radio-ontvangst- en zendapparaat.4. Als werkwoord betekent dit in de Engelse taal soms eveneens

communiceren via de radio.

radioactive radioactiefDe eigenschap bezittend alfa-, bèta-, en (soms) gammastralen tekunnen emitteren. Dit is het gevolg van een nucleaire desintegra-tie.

radioactive element radioactief elementEen chemisch element dat radioactief is zoals, bijvoorbeeld,uranium. Een dergelijk element wordt eveneens met de term radio-element aangeduid.

392

radio communications radiocommunicatiesDraadloze communicaties die met behulp van elektromagnetischegolven met radiofrequenties worden uitgevoerd.

radio frequency: RF radiofrequentieEen wisselstroomfrequentie die groter is dan de grootste waarneem-bare of hoorbare geluidsfrequentie. Deze wordt zo genoemd omdatradiofrequenties voor radiocommunicaties worden gebruikt.

radio-frequency amplifier RF-versterker1. Het kanaal in een superheterodyne circuit waarin het binnenko-

mende RF-signaal wordt versterkt.2. Algemeen: een versterker van signalen die een radiofrequentie

hebben.

radio-frequency current RF-stroom1. De intensiteit van een gegenereerd RF-signaal.2. Algemeen: elk meetbaar RF-signaal.

radio-frequency interference: RFI RF-interferentie1. Storende en vervelende elektrische ruis in RF-versterkers, RF-

detectoren en andere radiofrequentie-instrumenten.2. Ongewenste RF-signalen die de gewenste signalen in versterkers,

ontvangers, en andere instrumenten storen.

radio-frequency oscillator: RFO RF-oscillatorEen oscillator (zelf-startend of kristal-gestuurd) die gebruiktwordt voor het werken met radiofrequenties. In een dergelijkeoscillator zijn zwerfcomponenten, buis- of transistorefficiënties,en algemene verliezen van het grootste belang.

radio-frequency transistor RF-transistorEen transistor die een zeer hoge frequentieresponsie heeft. Ditgeldt speciaal voor frequenties die groter zijn dan 100 KHz.

radio interference radio-interferentie1. Elke interferentie die bij radiocommunicaties op kan treden.2. Radiofrequentie-interferentie.

radiometry radiometrieDe wetenschap en de technologie van het meten van straling in hetinfrarode, zichtbare, en ultraviolette deel van het elektromagneti-sche frequentiespectrum.

radionics radio-elektronicaEen combinatie van radiotechnieken en elektronische technieken. Determ wordt de laatste jaren nauwelijks nog gebezigd en is feitelijkvervangen door de algemene term 'elektronica'.

radio spectrum radiospectrumHet continuüm van frequenties die voor radiocommunicaties (kunnen)

393

worden gebruikt. Deze frequenties zijn in de volgende klasseningedeeld.Frequentie/Frequentiebereik/Metrische opdeling: VLF 3 - 30 KHz myriametrische golven LF 30 - 300 KHz kilometrische golven MF 300 - 3000 KHz hectometrische golven HF 3 - 30 MHz decametrische golven VHF 30 - 300 MHz decimetrische golven UHF 300 - 3000 MHz metrische golven SHF 3 - 30 GHz centimetrische golven EHF 30 - 300 GHz millimetrische golven THF 300 - 3000 GHz deci-millimetrische golven

radio transmitter radiozendtoestelHet complete apparaat dat vermogen voor radio-frequenties gene-reert, dit omzet in de telefonie- of telegrafiesignalen die voor decommunicaties nodig zijn, en het resultaat aflevert (doorgeeft ofoverdraagt) aan een antenne die voor het uitstralen van dezesignalen zorg draagt. Hier wordt het radiozendtoestel onderscheidenvan gelijksoortige apparatuur zoals facsimilezendapparaten,afstandsbedieningen, telemetrie(zend)apparatuur, TV-zendersenzovoort.

radio-transparent material radio-transparante stof1. Een stof die radiogolven met weinig of geen demping doorlaat.2. Een stof die röntgenstralen, gammastralen, of atomaire deeltjes

die een grote snelheid hebben, met weinig of geen demping laatpasseren.

radio tube radiobuis1. Een vacuümbuis.2. Een vacuümbuis die als versterker, lokale oscillator, detector,

of mengeenheid in een radio-ontvanger wordt toegepast.

radium radiumEen zeldzaam radioactief metaalelement met atoomgetal 88 enatoomgewicht 226,05.

radix 1. radix; 2. grondtalHet getal dat het aantal symbolen (getallen) aangeeft dat in eenstelsel van numerieke notaties voorkomt en waarvan de machten deposities van de waarden van het stelsel bepalen. Zo is 10 de radixof het grondtal van het decimale stelsel en 2 dat van het binairesysteem. De term wordt eveneens met basis (base) aangeduid.

radon radonEen gasachtig radioactief element dat uit de desintegratie vanradium ontstaat. Het atoomgetal van radon is 86 en het atoomgewichtis 222.

radux radux

394

Een navigatiesysteem waarin continue golven met lage frequentiesworden toegepast. De positie kan worden bepaald door de fasen vantwee signalen die vanuit verschillende lokaties worden verzonden,met elkaar te vergelijken.

random-access memory: RAM willekeurig toegankelijk geheugenEen geheugen dat een toegangstijd heeft die onafhankelijk is vanhet adres.

random feed willekeurige voedingEen methode waarmee een antenne van signalen wordt voorzien enwaarbij het voedingspunt niet noodzakelijkerwijs in het centrumligt en niet noodzakelijkerwijs in een stroom- of spanningslusligt. Deze techniek wordt zelden toegepast aangezien het over hetalgemeen tot een zekere (uit)straling vanuit de voedingslijn(toevoerlijn naar de antenne) leidt.

random noise willekeurige ruisElektrische ruis waarin de pulsen of fluctuaties geen bespeurbaarpatroon hebben, dat wil zeggen ze zijn willekeurig en toevalligvoor wat betreft de frequentie en de amplitude.

random number willekeurig getalEen getal dat het gevolg is van een toevalstreffer zoals datgeschiedt bij het gooien van een dobbelsteen. Over het algemeen ishet moeilijk dit soort getallen met behulp van computerprogramma'ste genereren. Dergelijke algoritmen leiden meestal tot zogenaamdepseudo-willekeurige getallen. Zie aldaar.

random number generator generator van willekeurige getallenHardware of software waarmee willekeurige getallen kunnen wordengegenereerd.

random scan random-aftastingTechniek van een weergave middels beeldschermen waarbij het pad datde elektronenbundel volgt door het weer te geven beeld wordtbepaald.

random winding willekeurige wikkelingEen wikkeling van een spoel waarin de windingen willekeurig zijngewikkeld met het doel de gedistribueerde capacitantie te reduce-ren.

range bereik1. De grenzen waarbinnen een circuit of een eenheid functioneert,

dat wil zeggen het gebied dat daardoor wordt gedefinieerd.Voorbeelden zijn stroombereik, spanningsbereik, frequentiebereikenzovoort.

2. Het verschil tussen de bovenste en onderste grenzen van hetuitslaan (de aflezing) van een meter.

3. De afstand waarover een zender betrouwbaar uit kan zenden.

395

4. Een onbelemmerd gebied voor het testen van antennes.5. De afstand tussen een radarstation en een object.6. De mogelijke waarden van een grootheid of een functie die tussen

bepaalde grenzen in zijn gelegen.

Rankine scale schaal van RankineEen temperatuurschaal waarin het vriespunt van water 491,69 gradenis en het kookpunt 671,69. Om de waarden van deze schaal om tezetten naar Kelvins dient men ze met 5/9 te vermenigvuldigen.William John Macquorn Rankine (1820 - 1872) was een Schotsnatuurkundige.

raster roosterDe rechthoek van licht (dat uit niet gemoduleerde lijnen bestaat)dat op het scherm van een TV-beeldbuis kan worden gezien bij hetontbreken van een signaal.

rate effect snelheidseffectDe tendens van de schakeling in een vierlaags-halfgeleidereenheidop ongewenste wijze te gaan geleiden. Dit is het gevolg van eentransiënte korte spanningspuls (spike).

rate of change 1. wijzigingsgraad; 2. mate van de veranderingHet bedrag waarmee de waarde van een grootheid verandert tenopzichte van een andere grootheid (zoals de tijd).

rate signal nominaal signaalEen signaal waarvan de amplitude verhoudingsgewijs overeenkomt metde afgeleide van een variabele ten opzicht van de tijd.

ratio verhoudingEen uitdrukking van de relatieve grootte of omvang die in de vormN:n of N/n wordt gepresenteerd. De verhouding van 14 tot 2 is 14/2of 14:2 (=7).

ratio detector verhoudingsdetectorEen FM-detector die op een discriminator lijkt met dit verschil datéén van de twee diodes is omgekeerd en het punt van de junctie vande belastingsweerstanden is geaard.

rational number meetbaar getalEen geheel of een gebroken getal (een getal dat wordt gevormd dooreen deeltal door een deler te delen).

ray straal1. Een lijn met stralingsenergie. Men stelt zich een dergelijke

lijn voor als een lijn zonder verdere dimensies die vanuit eendimensieloze puntbron afkomstig is.

2. Eén van de vele lijnen die uit een centraal punt afkomstig zijn.3. Een lijnsegment, afkomstig vanuit een bepaalde gelabelde

oorsprong die niet wordt beëindigd door een punt dat op de

396

verlenging van die lijn tegenover die oorsprong is gelegen; datwil zeggen dat dit wiskundig gezien een halve lijn is.

reactance reactantieDe reactantie wordt aangeduid met het symbool X en wordt uitgedruktin ohms. Het is de tegenstand die een wisselstroom door een zuiverecapacitantie, een zuivere inductantie, of een combinatie van dezetwee ondervindt. De reactantie heeft een faseverschuiving totgevolg.

reactance factor reactantiefactorDe verhouding tussen de resistentie van een wisselstroom in eengeleider en de resistentie van de gelijkstroom in eenzelfdegeleider. De reactantiefactor neemt toe indien de frequentie groterwordt.

reactance modulator reactantiemodulatorEen frequentiemodulator die van een variabele reactantie gebruikmaakt. Dit is meestal een varactordiode in een oscillator.

reactance transistor reactantietransistorEen transistor die als een reactantiemodulator wordt gebruikt.

reaction reactieEen vaak heftige chemische activiteit tussen twee of meer stoffenwaarin de atomen van die stoffen zich met elkaar binden en zonieuwe stoffen vormen.

reactive attenuator reactieve verzwakkerEen verzwakkings- of dempingseenheid die op basis van een reactan-tie werkt in plaats van een resistentie (weerstand).

reactive current reactieve stroomDat deel (component) van een wisselstroom dat met de spanning uitfase is.

reactive load reactieve belastingEen eenheid met een belasting die capacitief of inductief is inplaats van resistief.

reactive volt-ampere: VAR reactieve volt-ampèreEen eenheid van schijnbaar vermogen; dit is het product van voltsen ampères in het reactieve component van een circuit.

read-only memory: ROM lees-alleen geheugenEen geheugen waarin instructies en gegevens permanent zijnopgeslagen. De informatie in een dergelijk geheugen kan wordenuitgelezen zonder dat dit wordt vernietigd of vervormd. Andereinformatie kan niet aan dit geheugen worden toegevoegd.

readout lamp uitleeslamp

397

Een eenheid die waarden aanduidt of weergeeft en meestal de vormheeft van een glazen buis met afzonderlijke kathode-elektroden inde vorm van de getallen 0 tot en met 9 aangevuld met decimaalte-kens. De buis is gevuld met een gas; dit is meestal neon. Elkeelektrode die een getal representeert, is verbonden met een pen inde voet van de buis. Alle kathoden delen een gemeenschappelijkeanode. De kathode waarop een signaalspanning wordt aangelegd, gaatgloeien en toont de vorm van het daarmee overeenkomende getal.Sommige uitleeslampen zijn eveneens voorzien van de letters van hetalfabet.

readout pulse uitleespulsEen puls die in een willekeurig-toegankelijk geheugen (RAM) hetuitlezen van informatie vanuit een bepaald geheugengedeelte van deRAM gemakkelijker maakt.

readthrough doorleesactie1. De ontvangst van signalen die tussen overgedragen pulsen

verschijnen en dezelfde frequentie als die pulsen hebben.2. Het doorlopend controleren van een stoorsignaal of een signaal

dat wordt gestoord. Elke verandering in de frequentie, demodulatie, of andere eigenschappen van het signaal kunnen wordengedetecteerd. Op deze wijze kan het stoorsignaal overeenkomstigdie veranderingen worden aangepast.

real image reëel beeldHet beeld dat op een scherm wordt gevormd indien stralen, afkomstigvan een af te beelden object, bij het passeren van een lensconvergeren. Hierbij ontstaat een omgekeerd beeld van het oorspron-kelijke object. Vergelijk dit met virtueel beeld.

real number reëel getalEen getal dat in de klasse van alle meetbare getallen, nul, en alleonmeetbare getallen valt.

real power effectief vermogenHet schijnbare vermogen vermenigvuldigd met de vermogensfactor ineen wisselstroomkring die een reactantie bevat. Het effectievevermogen is het verschil tussen het schijnbare vermogen en hetreactieve vermogen (zie reactieve volt-ampère). Werkelijk uitge-straald of gedissipeerd vermogen kan het effectieve vermogen inieder geval nooit overtreffen.

Reaumur scale schaal van RéaumurEen temperatuurschaal waarin nul het vriespunt van water en 80graden het kookpunt is. Réné Antoine Ferchault Réaumur (1683 -1757) was een Frans wetenschapper.

recalescence recalescentie1. Plotselinge verhitting.2. Het plotseling vrijkomen van warmte tijdens het afkoelen van een

398

metaal.

receiver ontvanger1. Een eenheid of een systeem dat zich aan het einde van een

communicatielijn bevindt en dat signalen opvangt, accepteert,verwerkt en eventueel omzet in signalen voor lokaal gebruik.

2. Het oorstukje van een telefoon.3. Een FM-afstemeenheid die met een voorversterker voor algemeen

gebruik en een vermogensversterker is geïntegreerd. Het bevatstandaard-stekerbussen of -connectoren voor de invoer en uitvoervan geluidssignalen naar en van perifere apparatuur.

receiver sensitivity gevoeligheid van een ontvangerDe mate waarin een ontvanger op zwakke signalen zal reageren; ditwordt over het algemeen uitgedrukt als het laagste niveau van hetingangssignaal dat een maximaal uitgangssignaal oplevert.

receiver station ontvangststationEen station dat normaal gesproken slechts signalen kan ontvangen enniet uit kan zenden.

receptacle insteekvoetje1. Stekerbus; contactdoos; insteekdoos.2. De helft van een connector die op een paneel is gemonteerd en

derhalve stationair is.

reciprocal reciproque1. Een getal dat wordt gevonden door 1 door een gegeven getal te

delen. De reciproque van dat gegeven getal is het quotiënt van1 en het gegeven getal.

2. Op tegenovergestelde wijze aan elkaar gerelateerd zijn.3. Betrekking hebbende op een bilaterale situatie.

reciprocation 1. bepalen van de reciproque; 2. wederzijdsebeantwoording1. Het bepalen van de wiskundige reciproque waarde van een gegeven

waarde.2. De transmissie van een bericht in antwoord op een ontvangen

bericht.

reciprocity theorem reciprociteitstheoremaIndien een spanning E over een tak A van een netwerk is aangelegden een stroom I in tak B van het netwerk doet vloeien, kan dezespanning aangelegd over tak B, een stroom met dezelfde waarde intak A doen vloeien.

recombination rate recombinatiesnelheidDe snelheid waarmee in een halfgeleidermateriaal de elektronen engaten zich opnieuw combineren. Dit kan worden uitgedrukt in de tijddie een bepaald deel van de ladingdragers nodig hebben om zichopnieuw met elkaar te combineren.

399

recorder 1. opname- en afspeelapparaat; 2. recorder1. Een apparaat voor de opslag van geluid-, beeld- (video), of

gegevenssignalen. Dit geschiedt in dezelfde volgorde als waarindie signalen worden ontvangen. Deze opgeslagen signalen kunnenlater weer in normaal geluid, normale beelden, of normalegegevens worden omgezet en eventueel afgespeeld.

2. Een apparaat voor het vervaardigen van een permanent visueelverslag van een elektrisch verschijnsel. Een voorbeeld hiervanis de oscillograaf.

recovery time hersteltijd1. De tijd die de pn-junctie van een halfgeleider nodig heeft om

een toestand van grote resistentie te bereiken indien debiasspanning plotseling wordt omgekeerd.

2. De tijd die een circuit nodig heeft om zich vanuit een momentaneoverstuurtoestand te herstellen.

3. De tijd die nodig is voor het schakelen van de leestoestand naarde schrijftoestand in een geheugen.

4. De tijd die een zender/ontvanger nodig heeft om na het beëindi-gen van de verzending van een overgedragen signaal het ont-vangstgedeelte van het apparaat te activeren.

rectangular wave rechthoekige golfEen golfvorm van een wisselstroom die steile zijden en een vlakketop heeft, maar niet absoluut rechthoekig behoeft te zijn.

rectification efficiency gelijkrichtefficiëntieDe verhouding (uitgedrukt als een percentage) tussen de gelijkspan-ning aan de uitgang en de maximale wisselspanning (piekspanning)aan de ingang van een gelijkrichter.

rectifier gelijkrichterEen buis, halfgeleidereenheid, of elektromechanisch apparaat (zoalseen vibrator) dat een wisselstroom omzet in een gelijkstroom.

rectifier diode gelijkrichtdiodeEen buis met een zware uitvoering of een halfgeleiderdiode diehoofdzakelijk ontworpen is om de wisselstroom in voedingen om tezetten in een gelijkstroom.

rectilinear rechtlijnig1. In een rechte lijn zetten of gaan.2. Van rechte lijnen zijn voorzien.3. In een zodanige positie geplaatst zijn dat van daaruit rechte

hoeken kunnen worden gevormd.

recurrent phenomenon regelmatig terugkerend verschijnselEen verschijnsel dat zichzelf periodiek herhaald.

redundancy redundantie1. Het plaatsen van, bijvoorbeeld, twee componenten in een circuit

400

(bijvoorbeeld in serie of parallel geschakelde combinatiesdaarvan) op een zodanige wijze dat de ene beschikbaar is voor denormale werking van het circuit indien een andere defect raaktof niet meer normaal werkt.

2. Meer dan één methode voor het uitvoeren van een functiebeschikbaar hebben.

3. Verschillende kopieën van gegevens voorhanden hebben als eenbeveiliging tegen het verliezen van die gegevens.

redundancy check redundantiecontroleEen controle op de integriteit van gedigitaliseerde gegevenswaaraan extra bits zijn toegevoegd voor dat specifieke doel. Eenvoorbeeld van een dergelijke controle is de pariteitscontrole.

redundant redundant1. De term heeft betrekking op elke twee gegevenseenheden die

zodanig op elkaar lijken dat als één van die twee eenheden wordtverwijderd of defect raakt, geen informatie in het systeemverloren is gegaan.

2. Een gegevenseenheid die informatie bevat die reeds in hetsysteem waartoe die gegevenseenheid behoort, aanwezig is.

reed reedEen meestal dun metalen blad of smalle strip die in vibrators,reed-relais, reed-oscillatoren, en soortgelijke eenheden wordttoegepast.

reed switch reedschakelaarEen frequentiegevoelige schakelaar waarin het beweegbare contact opde top van een dunne metalen strip (reed) is bevestigd en door eenspoel wordt bekrachtigd. De reed trilt zeer sterk en sluit decontacten indien de excitatie van de wisselstroom de natuurlijkefrequentie van de reed heeft.

reference amplifier referentieversterkerEen eenheid die spanningen regelt en uit een transistor en eenzenerdiode, die beide in dezelfde behuizing zijn ondergebracht,bestaat.

reference diode referentiediodeEen zenerdiode waarvan de constante spanningsval als een referen-tiepotentiaal wordt gebruikt in kalibratiecircuits en spanningsre-gelaars.

reference electrode referentie-elektrodeEen elektrode die een referentiepotentiaal produceert.

reference time referentietijdHet punt waarop de puls van een (reactie)starter tien procent vanhaar maximale waarde bereikt.

401

reflected impedance reflectie-impedantieDe impedantie in het secundaire circuit van een gekoppeld circuitdie zich eveneens in het primaire circuit openbaart, of omgekeerd.Het is alsof de impedantie door de koppeltransformator wordt weer-kaatst.

reflected resistance reflectieweerstand1. De effectieve resistentie in de primaire wikkeling van een

transformator indien de resistieve last met de tweede wikkelingis verbonden.

2. De resistentie aan het ingangsgedeelte van een transmissielijnindien een last aan het uitgangsgedeelte is gekoppeld.

reflected wave reflectiegolf1. Een golf die door de ionosfeer of door het oppervlak van de

aarde wordt weerkaatst.2. Een golf die van een obstakel, zoals een gebouw of een berg,

wordt weerkaatst (stuitert).

reflection 1. reflectie; 2. weerkaatsinga. De terugkeer van een straal vanaf het oppervlak dat door die

straal wordt geraakt. Voorbeelden van dergelijke reflecterendeoppervlakken zijn het aardoppervlak, een gepolijst oppervlak,een spiegel, een laag van de ionosfeer enzovoort.

b. De terugkeer van energie naar de bron van waaruit die energieafkomstig was als gevolg van een verkeerde aanpassing aan heteinde van een transmissielijn of het einde van het uitstralendegedeelte van een antenne.

reflection loss reflectieverlies1. Verlies dat wordt veroorzaakt door de reflectie van een

elektromagnetisch veld in een discontinuïteit van een transmis-sielijn.

2. Verlies dat optreedt indien een elektromagnetische golf vanafhet oppervlak van een object wordt gereflecteerd.

reflector reflector1. Een glad metalen oppervlak of draadgaas voor de reflectie van

radiogolven.2. Een draad met een bepaalde lengte, een staaf, of buizen die in

een bepaald type antenne worden gebruikt om radiogolven tereflecteren.

3. Een gepolijst oppervlak voor het terugkaatsen van licht ofinfrarode stralen.

4. Een reflecterende telescoop.

refracted ray gebroken straalDe straal die door een lichaam of een gebied wordt gebroken indienhet zich daar doorheen voortplant.

refracted wave gebroken golf

402

Een golf die door de ionosfeer wordt gebroken.

refractivity refractiviteitDe mate waarin breking plaats kan vinden. Dit komt tot uitdrukkingin de formule: (v1/v2)-1, waarin v1 de fasesnelheid in de vrijeruimte en v2 de fasesnelheid in het medium is waar doorheen eengolf zich voortplant.

regeneration period regeneratietijdDe tijd gedurende welke de elektronenstraal een kathodestraalbuisaftast om veranderingen op het oppervlak van het scherm te herstel-len.

regenerative feedback regeneratieve terugkoppelingEen terugkoppeling die een regeneratie produceert. Dit is, bijvoor-beeld, een positieve terugkoppeling.

register registerEen opstelling en rangschikking van verschillende geheugen- en/ofopslageenheden in computerapparatuur, zoals flip-flops, die voor deopslag van een bepaald en specifiek aantal getallen bestemd zijn.Zo behoeft, bijvoorbeeld, een 2-bits register twee flip-flops.

regulation regulering1. Aanpassing of besturing.2. Automatische regeling.3. De momentane regeling of besturing.4. Spanningsregeling.

regulator regulateur1. Een eenheid die automatisch een bepaalde grootheid op een

bepaalde waarde houdt zoals dat het geval is bij een spannings-regelaar.

2. Een eenheid met behulp waarvan een grootheid kan worden geva-rieerd. Bijvoorbeeld een potmeter, een regelweerstand, en eenvariabele transformator.

regulator diode regeldiodeEen halfgeleiderdiode, en wel specifiek een zenerdiode die als eenspanningsregelaar met twee terminals wordt gebruikt.

rejection filter sperfilterEen filter dat een frequentie (of band met frequenties) onderdrukten andere frequenties (of banden) doorlaat.

relative accuracy relatieve nauwkeurigheidDe fout die als een percentage van de werkelijke waarde inmeetinstrumenten wordt bepaald. Het verschil tussen de werkelijkeen gemeten waarden worden door de werkelijke waarden gedeeld en met100 vermenigvuldigd.

403

relaxation oscillator relaxatieoscillatorEen oscillator waarvan de werking uit het opbouwen van een ladingin een condensator bestaat gevolgd door de plotselinge ontladingvan die condensator. Deze volgorde wordt met vaste tussenpozenherhaald.

relaxation time relaxatietijd1. De tijd die elke variabele nodig heeft om naar 1/e van de

initiële waarde te verminderen. Dit geldt voor exponentiëleafnames.

2. De tijd die een gas nodig heeft om terug te keren naar deoorspronkelijke toestand nadat een verstoring in het gas heeftplaatsgevonden.

relay relais1. En schakeleenheid die door een signaal wordt geactiveerd. In de

meeste gevallen wordt van een relatief zwakke stroom of spanninggebruik gemaakt om het relais een grotere stroom of spanning tekunnen laten schakelen. Een relais kan elektromechanisch ofcompleet elektronisch zijn.

2. Een station dat berichten herhaald en/of doorgeeft.3. Element met een elektromagneet en een weekijzeren anker voor het

maken en/of verbreken van elektrische contacten.

relay amplifier relaisversterkerEen met een gelijkstroom werkende buis- of transistorversterker dieals een stuurtrap voor een relais wordt gebruikt.

relay logic: RL relaislogicaEen logisch systeem dat elektromechanische relais als flip-flopsgebruikt. Dit vindt toepassing in computers en industriële bestu-ringen.

release time 1. afvaltijd; 2. vrijgavetijd; 3. ontgrendeltijd; 4.ontkoppeltijda. Het interval tussen het moment waarop vermogen van een relais

wordt weggenomen en het moment waarop het anker in staat is decontacten te activeren.

b. De tijd tussen het moment waarop een besturingsinvoer actief eneen andere inactief wordt.

c. De tijd die, nadat een transmissie is voltooid, nodig is voor deontvangst van een bericht of signaal in een ontvangst-zendappa-raat om het apparaat weer geschikt te doen zijn voor anderewerkzaamheden.

d. Een uitdrukking die betrekking heeft op de snelheid waarmee eenautomatische versterkerkring terugkeert naar de maximalegevoeligheid nadat een sterk signaal is ontvangen.

remodulator remodulatorElke eenheid die de modulatie van een signaal van de ene vorm omzetin een andere vorm zoals het wijzigen van een frequentiemodulatie

404

in een amplitudemodulatie. Hierbij mag geen informatie verlorengaan.

remote control afstandsbesturingDe besturing van op afstand opgestelde eenheden of systemen metbehulp van mechanische middelen of radiofrequentiesignalen die dooreen zendapparaat of -eenheid kunnen worden uitgezonden. De laatstezijn specifiek geschikt gemaakt voor dit doel.

remote tuning afstandsafstellingHet op afstand elektrisch of radiografisch afstemmen (afregelen)van een circuit, een eenheid of een systeem.

repeatability 1. herhaalbaarheid; 2. reproduceerbaarheidDe mogelijkheid van een instrument, systeem, of methode identiekeresultaten op latere tijdstippen te kunnen produceren.

repeater herhalerEen eenheid die een signaal dat van een bepaalde bron is ontvangen,opnieuw uitzendt. Dit gebeurt vaak tegelijkertijd met de ontvangstvan het signaal. Op deze wijze kan een signaal met verschillendefrequenties worden uitgezonden. Ook wordt hiermee het gebied datdoor een station wordt bediend, vergroot.

repeller terugkaatselektrodeEen elektrode die wordt gebruikt voor het omkeren van de richtingvan een elektronenstraal. Dit geschiedt speciaal in een buis metsnelheidsmodulatie.

replacement vervangingEen component of een circuit dat zonder meer door een ander kanworden vervangen. Een dergelijke vervanging past precies op deplaats van het vervangende circuit of component en functioneert opdezelfde wijze. Eén en ander betekent dat er geen speciale voorzie-ningen voor een dergelijke vervanging nodig zijn.

reroute (to) herrouteren1. Nieuwe kanalen tussen perifere apparaten en het hoofdgeheugen

van een computer bepalen en vastleggen.2. Nieuwe circuitpaden bepalen. Dit geldt zowel voor fysieke paden

(de wijziging van de geleiders) als de elektronische paden (deselectie van alternatieve signaalbussen).

reset (to) 1. terugstellen; 2. opnieuw instellena. Het vrijmaken van flip-flop-gegevens in het geheugen, dat wil

zeggen de flip-flop terugstellen naar de nul-toestand.b. Het gebruiken van een instructie in een computerprogramma

waarmee de waarde van een variabele wordt geïnitialiseerd.

reset action terugstelactie1. Een circuit of een eenheid in de normale operationele toestand

405

brengen.2. Een methode voor het aanpassen van een circuit. Dit kan nodig

zijn voor het compenseren van een abnormale situatie. De matevan aanpassing wordt bepaald door de mate waarin van de normalecondities is afgeweken.

reset pulse terugstelpulsEen puls die een geheugencel in het geheugen van een computeropnieuw instelt.

reset time terugsteltijdDe tijd die verloopt tussen een foutief uitgevoerde functie en devoltooiing van de terugstelactie.

residual charge restladingDe elektrische lading die in een condensator overblijft nadat dezeis ontladen. Dit kan het gevolg van een diëlektrische absorptiezijn.

residual current reststroomEen stroom die in een circuit blijft vloeien nadat het vermogen isweggenomen. De duur hiervan ligt in de nanoseconden of microsecon-den.

residual magnetism restmagnetismeMagnetisme dat in een bepaald materiaal, zoals ijzer, achterblijftnadat de magnetiserende kracht is weggenomen.

residual modulation restmodulatie1. Modulatie die door ruis wordt veroorzaakt.2. Incidentele amplitudemodulatie.3. Incidentele frequentiemodulatie.

residual voltage restspanningEen meestal zwakke spanning die bij nul in de uitgang van, bijvoor-beeld, een brug aanwezig is.

resilience veerkrachtDe mate waarin een eenheid of een systeem nog kan functionerennadat een deel ervan defect is geraakt of niet meer operationeelis.

resistance: r of R 1. resistentie; 2. weerstandDe tegenstand die een stroom in een eenheid, circuit of componentondervindt. Resistentie veroorzaakt geen faseverschuiving. Deresistentie of weerstand R = E/I, waarin E de spanning en I destroomsterkte is.

resistance alloys weerstandslegeringenMetalen legeringen die bij de fabricage van weerstandsdraden enweerstandselementen worden gebruikt. Degelijke legeringen omvatten

406

constantaan, nikkelzilver, manganine, monel-metaal en nichroom.

resistance-capacitance: RC resistentie-capacitantieDe term heft betrekking op een combinatie van een weerstand en eencondensator zoals die, bijvoorbeeld, in een RC-kring voorkomen.

resistance-capacitance circuit RC-kringEen circuit dat uitsluitend uit weerstanden en condensatorenbestaat: RC-filter, RC-brug enzovoort.

resistance-capacitance filter RC-filterEen voedings- of golffilter dat uitsluitend uit weerstanden encondensatoren bestaat.

resistance-capacitance-inductance: RCL resistentie-capacitantie-inductantieDe term verwijst naar een combinatie van weerstanden, condensatorenen inductoren zoals dat het geval is in een RCL-kring.

resistance-capacitance-inductance circuit RCL-kringEen circuit dat uitsluitend uit weerstanden, condensatoren eninductoren bestaat.

resistance drop weerstandsvalDe spanningsval in een weerstand of in een inherente resistentievan een eenheid.

resistance-inductance: RL resistentie-inductantieDe term verwijst naar een combinatie van weerstanden en inductorenzoals dat het geval is in een RL-kring.

resistance-inductance circuit RL-kringEen circuit dat uit weerstanden en inductoren bestaat, bijvoorbeeldeen RL-faseverschuiver.

resistance metal weerstandsmetaalEen stof zoals koolstof of nikkelzilver waarvan de resistentiegroot genoeg is om het als een geconcentreerde weerstand (lumpedresistor) te kunnen gebruiken.

resistance wire weerstandsdraadEen draad die uit een metaal of een legering is vervaardigd en eenaanzienlijke resistentie heeft.

resistive current weerstandsstroomHet component van de wisselstroom dat met de spanning in fase is.

resistive voltage weerstandsspanningDe spanning over de weerstand in een circuit. In een wisselstroom-kring is de weerstandsspanning in fase met de stroom.

407

resistivity weerstandsvermogenEen specifieke resistentie, dat wil zeggen de resistentie pervolume-eenheid of per oppervlakte-eenheid. Weerstandsvermogen kanworden uitgedrukt in ohms per kubieke meter of ohms per vierkantemeter.

resistor weerstandEen eenheid waarin de resistentie in geconcentreerde vorm aanwezigis.

resistor-capacitor-transistor logic: RCTL RCT-logicaEen soort RT-logica waarin condensatoren worden gebruikt om deschakelsnelheid te vergoten.

resistor diode weerstandsdiodeEen halfgeleiderdiode met een meestal voorwaarts gerichte bias dieals een spanningsvariabele weerstand (varistor) werkt.

resistor-transistor logic: RTL RT-logicaEen circuit waarin de logische functie door weerstanden wordtuitgevoerd en de geïnverteerde uitvoer door transistoren wordtgeleverd.

resolution 1. oplossend vermogen; 2. resolutie1. De mate waarin naast elkaar gelegen delen van een beeld van

elkaar kunnen worden onderscheiden.2a. Zie 1.2b. Reductie met behulp van analyse.

resonance resonantie1. De situatie waarin de natuurlijke responsiefrequentie van een

circuit met de frequentie van een aangelegd signaal, ofomgekeerd, samenvalt.

2. De situatie waarin de natuurlijke trillingsfrequentie van eenlichaam samenvalt met die van een aanwezige en op dat lichaamvan invloed zijnde trillingskracht. Dit levert een versterktetrilling van dat lichaam op. Het omgekeerde kan ook het gevalzijn.

resonance curve resonantiekrommeEen kromme waarin de responsie van een resonerend circuit over eenbepaalde band met frequenties waarin de resonantiefrequentie vanhet circuit voorkomt, is uitgezet. De stroom door of de spanningover het circuit is de afhankelijk variabele (verticale as) en defrequentie is de onafhankelijk variabele (horizontale as).

resonant circuit 1. resonantiecircuit; 2. resonantiekringEen circuit waarvan de constanten zodanig zijn gekozen dat er eenmaximale circuitresponsie bij een gegeven frequentie optreedt.

resonant current resonantiestroom

408

De stroom die in een afgestemd resonantiecircuit vloeit.

resonant filter resonerend filterEen filter dat tenminste één serie- of parallel-resonerende armheeft voor een duidelijke responsie.

resonant frequency resonantiefrequentieDe natuurlijke frequentie waarin een circuit oscilleert of eeneenheid trilt. In een LC-kring zijn de inductieve en capacitievereactanties bij de resonantiefrequentie gelijk.

resonant-gate transistor resonerende poorttransistorEen transistor die voorzien is van een kleine stemvork voor deresonantie bij lage frequenties. Daarmee worden grote spoelen encondensatoren geëlimineerd.

resonant line resonantielijnEen transmissielijn die met de werkfrequentie resoneert.

response responsieHet gedrag van een circuit of een eenheid (speciaal voor watbetreft de afhankelijk variabelen daarvan) dat in overeenstemmingis met een door of op dat circuit of die eenheid ontvangen ofaangelegd signaal.

response curve responsiekrommeEen grafiek waarin de prestatie van een circuit of een eenheid isweergegeven. Een veel voorkomende kromme is die waarin de stroomtegen de spanning is uitgezet.

response time responsietijdHet interval tussen het moment waarop een signaal op een circuit isaangelegd of daaruit wordt afgevoerd en het moment waarop hetcircuit in overeenstemming met die situatie reageert.

restart (to) opnieuw startenTerugkeren naar een eerder punt in een computerprogramma in hetgeval van een fout of een foutief uitgevoerde functie. Vanaf datpunt wordt de uitvoering van het programma weer ter hand genomen.

resultant resultante1. De vector die ontstaat uit de optelling van twee of meer

vectoren.2. Een grootheid die het resultaat is van wiskundige bewerkingen

die op andere grootheden worden uitgevoerd.

retention period retentietijdDe tijd gedurende welke de informatie op een magneetband intactmoet blijven.

reticle reticule

409

Een referentiepatroon voor het schatten van de grootte of deafstand van iets dat door het oculair van een optisch instrumentwordt waargenomen.

return retour1. Retourkring; retourcircuit.2. Retourpunt.3. De aarde en het retourpad in een elektronisch circuit.

returncircuit retourcircuitHet circuit waarlangs de stroom naar de generator terugkeert.

return point retourpunt1. Het punt waarin circuits of geleidingen terugkeren, bijvoorbeeld

de gemeenschappelijke aarde.2. Het aansluitpunt of eindpunt van een retourcircuit.

reverse (to) omkerenDe richting van een stroom, proces of beweging zodanig wijzigen datde nieuwe richting het exact tegenovergestelde van de voorgaanderichting wordt.

reverse bias spervoorspanningDe tegenovergestelde spanning of stroomrichting in een transistorof halfgeleiderdiode.

reverse breakdown omgekeerde doorslagDe plotselinge toename van de sperstroom bij een grote sperspanningin een halfgeleidereenheid.

reverse conduction geleiding bij sperinstellingDe zeer kleine stroomgeleiding door een pn-junctie indien deze eenspervoorspanning heeft.

reverse current sperstroomDe geringere stroom die door een pn-junctie vloeit indien het eenspervoorspanning heeft. Dit wordt ook wel terugvoerstroom genoemd.

reverse resistance sperweerstandDe grotere resistentie van een pn-junctie met een spervoorspanning.

reverse voltage sperspanningEen spanning of polariteit die er de oorzaak van is dat eenminimaal kleine stroom door een pn-junctie vloeit.

reverse voltage drop sperspanningsvalDe spanningsval over een pn-junctie van een halfgeleider die eenspervoorspanning heeft.

revolution omwentelingEén complete cirkelvormige rotatie, dat wil zeggen een rotatie over

410

360 graden of 2% radialen.

rhenium reniumEen metaalelement met atoomgetal 75 en atoomgewicht 186,22. Reniumwordt in bepaalde thermokoppels gebruikt.

rheostat reostaatEen variabele spanningverlagende weerstand. Deze is meestal van hettype dat roteert, maar komt ook vaak voor als een weerstand met eenlang sleepcontact.

rhodium rhodiumEen metaalelement met atoomgetal 45 en atoomgewicht 102,91.

ring ring1. De kern van een torusvormige spoel.2. Een hybridische ring.3. Een ringmodulator4. Een ringmagneet.

ring armature ringankerHet anker van een motor of een generator die een ringwikkelingheeft.

ring circuit ringcircuit1. Een ringmodulator.2. Een golfpijp die op een ring met radiale takken lijkt.3. Een circuit dat op een zodanige wijze met een telefoonlijn en

een zender is verbonden dat de zender, steeds indien de telefoonmet een identificeerbaar signaal overgaat, wordt bekrachtigd engemoduleerd.

ring magnet ringmagneetEen ringvormige permanente magneet.

ring main ringvormige hoofdvoedingEen elektrische hoofdvoeding die gesloten is en een ring vormt. Ditresulteert in twee onafhankelijke elektrische paden tussen elketwee punten in het circuit. Indien één bepaald pad is gestoord, kanhet vermogen nog altijd vanaf het krachtstation naar elk anderepunt van het circuit worden getransporteerd.

ring modulator ringmodulatorEen tweevoudig uitgevoerde gebalanceerde diode-achtige modulator-kring; het ontleent de naam aan een ringvormige opstelling van devier diodes.

ring oscillator ringoscillatorEen zelf-exciterende oscillator waarin vier buizen of transistorenals een parallel balanscircuit functioneren.

411

ripple rimpel1. Een meestal kleine wisselspanning of -stroom die in het

gelijkstroomcomponent als een onvermijdbaar bijproduct van eengelijkrichting of commutatie optreedt.

2. De seriële overdracht van gegevens in de praktijk van degegevensverwerking.

ripple amplitude rimpelamplitudeDe piekwaarde of de waarde tussen twee pieken van een rimpel.

ripple current rimpelstroom1. De stroom die het gevolg is van een rimpelspanning.2. De stroom die met een rimpel is geassocieerd.

ripple frequency rimpelfrequentieDe frequentie van een rimpel.

ripple voltage rimpelspanningDe spanning die rimpels veroorzaakt.

rise 1. toename; 2. stijginga. De resonantiestijging.b. Stijgtijd; oplooptijd.c. De toename in amplitude van een puls of een golf.

rise time stijgtijdDe tijd die een puls nodig heeft om van nul tot de maximaleamplitude te stijgen.

robotics roboticaDe technologie die ten grondslag ligt aan automaten (machines,robots). Daaronder vallen het ontwerp, de werking, het gebruik, detoepassing en het onderhoud van robots.

rod 1. rod; 2. staaf1. Een lengte-eenheid; 1 rod komt overeen met 5,029 meter.2. Een staaf materiaal met speciale eigenschappen.

roentgen: r röntgenEen eenheid van radioactieve straling. 1 r is de hoeveelheidstraling die 1 esu elektriciteit (positief of negatief) per kubiekecentimeter lucht bij een standaard-temperatuur en druk produceert.Wilhelm Konrad Röntgen was een Duits natuurkundige die in 1895 deröntgenstralen ontdekte. Hij leefde van 1845 tot 1923.

room resonance ruimteresonantieDe akoestische resonantie die het gevolg is van de geometrie en deopstellingen en/of voorzieningen in een ruimte.

room temperature: RT kamertemperatuurDe term verwijst letterlijk naar de temperatuur in een ruimte

412

waarin testen plaats vinden. Hoewel er geen standaard temperatuurmet de term is geassocieerd, wordt toch vaak een temperatuur van 21graden Celsius (70 Fahrenheit) als kamertemperatuur beschouwd.

rosin natuurharsEen hars dat op chemische wijze uit dennehout wordt onttrokken enin bepaalde soldeermiddelen wordt gebruikt.

rotary converter draaiomvormerEen dynamo met een gelijkstroomanker dat aan het ene uiteinde vaneen as aan een stroomomkeerder is gekoppeld en aan het andere eindeaan sleepringen. Indien de machine als een gelijkstroommotor wordtgebruikt produceert het een wisselstroom, en omgekeerd.

rotary relay draairelaisEen elektromechanisch relais waarin een draaibaar anker roteertvoor het openen en sluiten van de contacten.

rotary switch draaischakelaarEen schakelaar waarin een contactblad langs een cirkelvormige baanover de contacten beweegt.

rotary transformer roterende transformatorEen motor/generator die wordt gebruikt om een ingangsspanning om tezetten in een grotere of kleinere uitgangsspanning.

rotor rotor1. Roterende spoel.2. Het roterende deel van een motor of generator.3. De assemblage met de draaiende plaat of platen van een variabele

condensator.

rotor plate rotorplaatDe draaiende plaat of platen van een variabele condensator.

rounding afronding1. De vervanging van een gebroken getal door de dichtstbijzijnde

gehele waarde.2. De vervanging van een waarde door een gespecificeerd aantal

decimale plaatsen of significante getallen.3. De afvlakking van de hoeken van een vierkante golf of zaagtand-

golf. Dit heeft een verlenging van de overgangstijd van de enetoestand naar de andere tot gevolg.

row rij1. De horizontale rangschikking van getallen of waarden in een

matrix.2. Een lijn met gaten die de breedte van een papierband vullen.3. Een lijn met gaten die loodrecht staat op de kortste zijde van

een ponskaart.

413

rubber-covered wired met rubber geïsoleerde draadEen draad die een met rubber geïsoleerde contactdoos bevat.

rubidium rubidiumEen metaalelement met atoomgetal 37 en atoomgewicht 85,48.

rumble dreunEen meestal gedempte ruis met lage frequentie of het daarmeeovereenkomende elektrische equivalent.

ruthenium rhuteniumEen zeldzaam metaalelement met atoomgetal 4 en atoomgewicht 101,1.

rutherford rutherfordEen eenheid van radioactiviteit die overeenkomt met 10

6 desintegra-

ties per seconde. Dit is gelijk aan 2,7.10-5 curie. De eenheid is

genoemd naar Ernest Rutherford, een in Nieuw-Zeeland geboren Britsnatuurkundige die leefde van 1871 tot 1937.

Rutherford atom Rutherford-atoomConcept van de samenstelling en het gedrag van een atoom zoals datin 1912 door Rutherford werd geponeerd. Hierin draaien planetairenegatieve elektronen rondom een centrale positieve nucleus.

ryotron ryotronEen soort inductieve halfgeleiderschakeling die bij zeer lagetemperaturen werkt voor het verkrijgen van een maximale geleiding.

S

s s1. Symbool voor afstand of verplaatsing (displacement).2. Symbool voor scherm.3. Symbool voor standaard afwijking.4. Afkorting van seconde.

S S1. Symbool voor scherm.2. Symbool voor afbuiggevoeligheid.3. Symbool voor schakelaar (switch).4. Symbool voor elasticiteit.5. Afkorting van synchroon.6. Symbool voor secundair.7. Afkorting van siemens.8. Afkorting van sinus.

safety factor veiligheidsfactorEen getal dat de overbelasting (en het toegestane bedrag daarvan)die een eenheid kan weerstaan, aangeeft voordat het defect of inongerede raakt.

414

sal ammoniac 1. ammoniumchloride; 2. salmiakDe belangrijkste stof in het gelei-achtige elektrolyt van een drogecel.

sample monsterEen keuze van grootheden, gebeurtenissen, objecten en dergelijkedie in een bepaalde tijdsperiode ten behoeve van een analyse of hettesten worden verzameld.

sample (to) bemonsteren1. Een monster nemen.2. Een grootheid (stroom, spanning, temperatuur, druk, enzovoort)

of een stof (elektrolyt, isolatiemateriaal, corrosie, roestenzovoort) uit een grotere hoeveelheid of een groter lichaamverzamelen om te analyseren of te testen.

sample size steekproefgrootteHet aantal gebeurtenissen, getallen enzovoort dat ten behoeve vaneen analyse in een bepaald tijdsbestek wordt verzameld.

sampling bemonstering1. Het volgen van een signaal op verschillende punten in een

circuit zonder dat daarbij de werking van het circuit wordtgestoord.

2. Een verzameling functies in de statistiek en waarschijnlijks-heidsleer die wordt gebruikt voor specifiek gekozen punten inhet te analyseren domein.

sampling rate bemonsteringssnelheidDe frequentie waarmee monsters worden genomen, bijvoorbeeld 3 peruur.

saturable capacitor verzadigbare condensatorEen spanningsafhankelijke keramische stof of halfgeleidermateriaalwaarin de variaties van het capacitantieniveau met een redelijkconstante factor afvlakken nadat een bepaalde spanning is bereikt.

saturable transformer verzadigbare transformatorEen transformator die een verzadigbare kern heeft. Hiermee kan eenwisselstroomspanning automatisch worden geregeld.

saturation verzadiging1. Het verzadigingspunt.2. De zuiverheid van een kleur.3. De toestand van magnetisch materiaal waarin geen additionele

magnetisatie mogelijk is, dan wel dezelfde conditie in eendiëlektrische stof.

saturation current verzadigingsstroomDe stroom die in een eenheid op en voorbij het verzadigingspuntvloeit.

415

saturation flux verzadigingsfluxDe waarde van de magnetische flux die een bepaald monster magne-tisch materiaal zal doen verzadigen, of de waarde van de elektri-sche flux die een bepaald monster van een diëlektrische stof zaldoen verzadigen.

saturation value verzadigingswaarde1. Het laagste niveau van de ingangsstroom, -spanning, of het

ingangsvermogen dat in een transistor, veldeffecttransistor ofbuis een verzadiging oplevert.

2. Het maximaal verkrijgbare uitgangsniveau voor een bepaaldcircuit.

3. Het laagste niveau van de magnetiserende kracht in een magneti-sche stof die een maximale fluxdichtheid oplevert.

saturation voltage verzadigingsspanningDe spanning (dit is meestal de gelijkspanning) in een eenheid diein een toestand van verzadiging werkt. Dit is, bijvoorbeeld, decollectorspanning van een schakeltransistor in de 'aan'-toestand.

sawtooth zaagtandEen alternerende of pulserende golf van een stroom of een spanningdie wordt gekenmerkt door een geleidelijke stijging van de amplitu-de, gevolgd door een snelle afval daarvan, of omgekeerd. De golfwordt zo genoemd omdat de vorm ervan op die van een zaagtand lijkt.

scale schaal1. Een van merktekens of een schaalverdeling voorziene lijn,

cirkel, boog, spiraal of iets dergelijks die wordt gebruikt omde waarden van een grootheid aan te geven.

2. Een geordende verzameling waarden.3. Een geordende serie grootheden zoals tonen, frequenties,

spanningen enzovoort zoals een toonschaal.

scale factor schaalfactor1. Een bedrag of getal waarmee de uitgelezen waarden van een

bepaalde schaal moeten worden vermenigvuldigd of waardoor dezemoeten worden gedeeld om de werkelijke waarden van de gemetengrootheden te verkrijgen.

2. Een bedrag of getal met behulp waarvan waarden in een bepaaldstelsel of een bepaalde notatie moeten worden geconverteerd naardie van een ander stelsel.

3. De factor waarmee een groep waarden moet worden aangepast.4. De verhouding tussen de uitgangsfrequentie en de ingangsspanning

in een spanning-naar-frequentieomzetter.

scaling adder deeloptellerEen inverterende operationele versterker die wordt gebruikt voorhet wegen en sommeren van meervoudige spanningen.

scaling circuit deelcircuit

416

Een circuit, zoals een circuit dat uit één of meer flip-flopsbestaat, dat één uitgangspuls na een van te voren bepaald ofingesteld aantal ingangspulsen aflevert. Een dergelijk circuit kanals zodanig worden gebruikt voor puls- of frequentiedelingen.

scan 1. aftastlijn; 2. controle1. Een enkelvoudige lijn die het gevolg is van de bemonstering of

reproductie van een beeld in een element dat uit één enkele lijnbestaat.

2. De activiteit waarmee records in een bestand of elementen uiteen lijst worden gecontroleerd tijdens de opvraag van informa-tie.

scan (to) 1. scannen; 2. aftastena. Een bereik, gebied, of dimensie aflopen of doorlopen.b. Het uitvoeren van een zwaai- of veegbewerking.c. Een beeld in een enkelvoudig element bemonsteren of reproduceren

zoals dat gebruikelijk is in facsimile of bij televisie.d. Communicatie- of gegevenskanalen controleren op hun beschikbaar-

heid.

scandium scandiumEen metaalelement met atoomgetal 21 en atoomgewicht 44,96.

scanning 1. scanning; 2. aftastinga. De gesynchroniseerde beweging van de elektronenstraal van links

naar rechts en/of boven naar beneden in een kathodestraalbuis ofcamera.

b. De onderbroken maar herhaalde bewaking en controle van twee ofmeer communicatiekanalen. Dit geschiedt in een cyclischevolgorde, dat wil zeggen de controle wordt eerst uitgevoerd opkanaal 1, daarna kanaal 2 enzovoort en na het laatste kanaalwordt weer aangevangen met kanaal 1.

c. De beweging die een radarstraal maakt met het doel een bepaaldgebied te bestrijken.

scanning beam aftaststraalDe afgebogen elektronenstraal in een oscillatorbuis of TV-camera.

scanning circuit aftastcircuit1. Een circuit voor het genereren van een scan.2. Een circuit dat een zwaai- of veegbewerking uitvoert.3. Een afbuigkring.

scanning frequency aftastfrequentieHet aantal aftastingen of scans per tijdseenheid. Dit wordt meestalin lijnen per seconde uitgedrukt.

scanning speed aftastsnelheidDe snelheid waarmee een lijn, gebied, of grootheid wordt afgetastof de snelheid waarmee daar monsters van worden genomen.

417

schematic diagram schematekeningEen tekening waarin de functies en onderlinge verbindingen van diefuncties en eventuele niet-functionele elementen van het circuitzijn weergegeven.

schematic symbol schemasymboolEen grafisch symbool dat de elektronische componenten en/offuncties in een schematekening representeert.

Schottky defect Schottky-defectWalter Schottky (1886 - 1976), een Duits natuurkundige, toonde aandat de ideale rangschikking van atomen of ionen in een kristal-structuur afwezig kan zijn en dat in dat geval een atoom of ion kanontbreken. Dit soort afwijkingen kunnen abnormale fysieke eigen-schappen tot gevolg hebben. Deze uiten zich in afwijkingenbetreffende kleur, geleiding enzovoort en kunnen onder andereworden benut in halfgeleidertechnologieën.

Schottky diode Schottky-diodeEen diode waarin een metaal en een halfgeleider de pn-junctievormen. Elektronen die in het metaal worden geïnjecteerd hebben eenhoger energieniveau dan de ladingdragers in de halfgeleider en deenergieopslag aan de junctie is gering omdat de stroom niet wordtbegeleidt door een beweging van gaten.

Schottky effect Schottky-effectDe invloed die de potentiaalgradiënt aan de kathode op de emissie-stroom in een elektronenbuis heeft.

Schottky noise Schottky-ruisDe willekeurige ruis die het gevolg is van de emissie van geladendeeltjes (dit zijn meestal elektronen of gaten) van een elektrodein een versterker. Deze ruis heeft meestal de kenmerken vanbreedbandigheid.

screen scherm1. Het schermrooster.2. Afscherming.3. Het vooraanzicht of het voorste oppervlak van een kathodestraal-

buis.

screen circuit schermcircuitHet circuit dat deel uitmaakt van of behoort bij de schermelektrodevan een elektronenbuis.

screen-coupled amplifier scherm-gekoppelde versterkerEen gelijkstroomversterker waarin de plaat in een bepaalde trapdirect aan het scherm is gekoppeld, in plaats van dat deze met hetstuurrooster van de volgende trap is verbonden.

screen current schermstroom

418

De stroom die door het schermcircuit van een elektronenbuis vloeit.

screen dissipation schermdissipatieHet vermogen dat door het schermrooster van een elektronenbuiswordt gedissipeerd.

screen grid schermroosterEen roosterelement in een elektronenbuis dat zich tussen stuurroos-ter en de plaat bevindt. Het reduceert de interne roosterplaatcapa-citeit en voorkomt dientengevolge een zelf-oscillatie indien debuis in een versterker wordt toegepast.

screen modulation schermmodulatieEen modulatiemethode waarin een modulatiespanning op de gelijkspan-ning van een scherm van een versterker of oscillator wordtgesuperponeerd.

screen regeneration schermregeneratieDe regeneratie die wordt verkregen door energie van het schermterug te koppelen naar het stuurrooster in een tetrode of pentode.

screen resistance schermweerstandDe interne resistentie van het kathodepad tussen scherm en roostervan een elektronenbuis.

screen voltage schermspanningDe spanning in het schermrooster van een elektronenbuis.

seal afsluitingHet punt waarin een uitloper of elektrode een verpakking (behui-zing) binnenkomt of verlaat en daar deel van uitmaakt. Eendergelijk punt is meestal zodanig geconstrueerd dat anderematerialen, gassen of stoffen die behuizing niet binnen kunnentreden.

seal (to) afsluitenEen circuit of een component zodanig afsluiten dat er niet mee kanworden geknoeid.

search coil zoekspoelEen inductieve sonde die wordt gebruikt om magnetische velden tebemonsteren.

search oscillator zoekoscillatorEen oscillator met een variabele frequentie die wordt gebruikt omsignalen met behulp van de heterodyne methode op te sporen en teidentificeren.

secondary secundair1. Een secundaire spoel of secundaire wikkeling.2. Een secundaire standaard.

419

3. Een secundaire kleur.

secondary capacitance secundaire capacitantie1. De gedistribueerde capacitantie van de secundaire wikkeling van

een transformator waarvan de primaire wikkeling niet bekrachtigdis.

2. Een serie- of shuntcondensator die wordt gebruikt om desecundaire wikkeling van een IF- of RF-transformator af testemmen.

secondary circuit secundair circuit1. Het circuit dat bij de secundaire wikkeling van een transforma-

tor hoort.2. Een uitgangscircuit.

secondary current secundaire stroomDe stroom die door de secundaire wikkeling van een transformatorvloeit.

secondary electron secundair elektron1. Het elektron van twee elektronen dat een geringere energie

overhoudt nadat het in botsing is gekomen met het andereelektron.

2. Een elektron dat door een secundaire emissie is uitgestoten.

secondary emission secundaire emissieDe actie waarbij elektronen in de atomen, die aan het oppervlak vaneen object zijn gesitueerd, als het gevolg van een bombardement vaneen straal (primaire) elektronen worden uitgestoten (geëjecteerd).In een elektronenbuis raken de elektronen van de kathode de plaatmet een kracht die secundaire elektronen uit de plaat doet schieten(ejecteren).

secondary emitter secundaire emitterEen bron met secundaire elektronen, bijvoorbeeld de plaat van eenelektronenbuis of een dynode in een fotomultiplicatorbuis.

secondary impedance secundaire impedantie1. De impedantie van de secundaire wikkeling van een transformator

waarvan de primaire wikkeling niet bekrachtigd is.2. Een externe impedantie die in de secundaire wikkeling van een

transformator optreedt.

secondary inductance secundaire inductantieDe inductantie van de secundaire wikkeling van een transformatorwaarvan de primaire wikkeling niet bekrachtigd is.

secondary power secundair vermogenHet vermogen in de secundaire wikkeling van een transformator.

secondary resistance secundaire weerstand

420

De gelijkstroomweerstand van de secundaire wikkeling van eentransformator.

secondary voltage secundaire spanningDe spanning over de secundaire wikkeling van een transformator.

section 1. trap; 2. sectiea. Een deelcircuit of een trap van een groter circuit zoals,

bijvoorbeeld, de oscillatortrap van een ontvangsttoestel.b. De kleinste eenheid van een circuit zoals dat onder punt a. is

beschreven, maar waar aan wordt toegevoegd dat het zelfstandigkan werken en niet afhankelijk is van het circuit waar het deelvan uitmaakt.

seed crystal kiemkristalEen kleiner kristal met behulp waarvan een groter enkelvoudigkristal (germanium of silicium) kan worden gegroeid.

segment segment1. Het deel van een lijn of een kromme dat tussen twee op die lijn

of kromme gelegen punten in ligt.2. Een programmasegment.

selectance selectantie1. De verhouding in een resonerend circuit tussen de spanning

tijdens de resonantie en de spanning bij een gedefinieerde niet-resonerende frequentie.

2. De verhouding in een ontvangsttoestel tussen de gevoeligheid vande ontvanger in een gegeven frequentiekanaal en de gevoeligheidin een ander gespecificeerd kanaal.

selective amplifier selectieve versterkerEen versterker die met een gewenste scherpte of gevoeligheid op eenbepaalde frequentie of frequentieband kan worden afgestemd. RF-versterkers worden met behulp van LC-kringen afgestemd, AF-versterkers met behulp van RC-kringen.

selective fading selectieve fadingFading die het gevolg is van voortplantingscondities waarvan deeffecten in kleine van elkaar afwijkende frequenties kunnenverschillen. In een amplitude-gemoduleerd signaal veroorzaakt diteffect een situatie waarin zijbanden en drager in van elkaarverschillende fase-relaties arriveren, iets dat een vervorming vanhet ontvangen signaal tot gevolg heeft.

selective interference selectieve interferentieInterferentie die beperkt blijft tot een smalle frequentieband.

selectivity selectiviteit1. De mogelijkheid die een circuit of een eenheid heeft om signalen

van een bepaalde frequentie door te geven en andere signalen te

421

verwerpen.2. De mate waarin een dergelijke mogelijkheid zich manifesteert.

selector channel kieskanaalEen datatransmissiekanaal dat de informatiestroom bestuurt tussenperifere apparaten en een centrale verwerkingseenheid van eencomputer die één enkel kanaal gemeenschappelijk hebben.

selector pulse selectiepulsEen puls die voor identificatiedoeleinden kan worden gebruikt endie een bepaalde groep gegevens of bits representeert.

selenium 1. selenium; 2. seleenEen niet-metaalelement met atoomgetal 34 en atoomgewicht 78,96.Seleen wordt in diodes, gelijkrichters en fotocellen toegepast.

selenium diode seleniumdiodeEen junctiediode waarvan het halfgeleidermateriaal speciaal bewerktselenium bevat.

self-bias eigenbiasDe biasspanning (voorspanning) van de ingangselektrode van een buisof een transistor die het gevolg is van de stroom van de uitgangs-elektrode en die door een weerstand vloeit die met beide circuitsis verbonden. Zo kan de roosterbias van een buis uit de spannings-val worden verkregen die het gevolg is van de plaat-kathodestroomdie door een externe kathodeweerstand vloeit.

self-capacitance eigencapaciteitDe inherente interne elektrische capaciteit (capacitantie) van eeneenheid. Dit geldt niet voor condensatoren.

self-generating transducer zelf-genererende omvormerEen spanning-producerende omvormer zoals een piëzo-elektrischepickup of een dynamische microfoon.

self-impedance eigenimpedantieDe effectieve of gemeten impedantie op een bepaald punt in eencircuit.

self-inductance zelfinductie1. De inductantie van een inductor.2. De inherente interne inductantie van elke eenheid die zelf geen

inductor is.

self-induction zelfinductie1. Het verschijnsel dat een veranderende elektrische stroom in een

schakeling of een elektrisch onderdeel (spoel) een tegenwerkendespanning (inductiespanning) over de schakeling of het onderdeelinduceert waarvan de grootte evenredig is met de coëfficiënt vande zelfinductie.

422

2. Een inductie die in een enkelvoudig circuit optreedt. Eenvoorbeeld hiervan is de opwekking van een tegengestelde spanningover een spoel door een wisselstroom die daar doorheen vloeit.

self-rectifying circuit zelfherstellend circuitEen oscillator- of versterkerkring die wordt voorzien van een ruweplaatwisselspanning. Omdat buizen niet op de negatieve half-cyclusvan een wisselstroom kunnen geleiden, vindt hier een rectificatieplaats; echter, het gebrek aan filtermogelijkheden veroorzaakt eenamplitudemodulatie en, in oscillatoren, een tamelijk breedafgeregeld signaal.

self-regulation zelfregelingDe mogelijkheid die een circuit heeft om de uitvoer automatisch envolgens een vooraf opgesteld schema of plan te regelen. Ditgeschiedt door de fouten in de uitvoer te gebruiken om de werkingvan het circuit te corrigeren of de invoer te variëren.

self-reset zelfherstelling1. De actie van een circuitonderbreker om na een bepaalde tijd

opnieuw een spanning aan te kunnen leggen.2. De mogelijkheid van elk circuit, elke eenheid en elk systeem om

automatisch naar de normale toestand terug te kunnen keren.

self-resistance eigenresistentieDe inherente interne resistentie van elke eenheid die zelf geenweerstand is.

self-test zelftestEen inrichting waarbij een eenheid of een systeem zonder de hulpvan een externe eenheid of de mens kan bepalen of het correctfunctioneert.

semiconductor halfgeleiderEen materiaal of stof waarvan de resistentie tussen dat vangeleiders en isolatoren in ligt. Voorbeelden van halfgeleiders zijngermanium en silicium.

semiconductor device halfgeleidereenheidEen eenheid, zoals een diode, fotocel, gelijkrichter, of transis-tor, die de specifieke eigenschappen van een halfgeleider benut.

semiconductor diode halfgeleiderdiodeEen diode die vervaardigd is met behulp van een vaste-stof. Dit integenstelling tot een buis- of gasbuisdiode. Voorbeelden vanhalfgeleiderdioden zijn de germaniumdiode, de seleniumdiode, en desiliciumdiode.

semiconductor junction halfgeleiderjunctieDat deel van halfgeleidermateriaal waarin een direct contact tussentwee gebieden (meestal n- en p-gebieden) met tegengestelde elektri-

423

sche eigenschappen bestaat.

semiconductor rectifier halfgeleider-gelijkrichterEen zwaar uitgevoerde halfgeleiderdiode (of een stelsel vandergelijke dioden) die hoofdzakelijk bestemd is om de voedingswis-selstroom om te zetten in een gelijkstroom. Gelijkrichters wordenover het algemeen van koperoxide, germanium, germanium-kopersulfi-de, selenium, of silicium gemaakt.

semiconductor technology halfgeleidertechnologieTechnologie waarin halfgeleidend materiaal wordt gebruikt bij defabricage van elektrische of elektronische onderdelen, schakelingenen systemen. Deze technologie maakt het mogelijk om zowel passieveals actieve elementen met dit materiaal te vervaardigen.

semidirectional semi-directioneelDe term heeft betrekking op een omvormer die in beide richtingenverschillende eigenschappen bij variërende frequenties vertoont.

sense (to) registreren1. De conditie van een schakeleenheid, zoals een poort, controle-

ren.2. Uitlezen; opnemen; vastleggen.

sensing circuit 1. bemonsteringscircuit; 2. registratiecircuit1. Een circuit dat een grootheid bemonsterd.2. Het circuit in een spanningsregelaar dat de uitgangsspanning

volgt en een stuurspanning genereert die direct evenredig is metde fout van de uitgangsspanning.

sensitivity gevoeligheid1. De mogelijkheid van een circuit of een eenheid op een lage

aangelegde spanning te kunnen reageren.2. Het ingangssignaal (in microvolts of millivolts) dat een

ontvanger nodig heeft voor een gespecificeerd uitgangsniveau.3. Micro-ampères of milli-ampères in de schaalverdeling van een

galvanometer.4. De ohms/volt-grenswaarde van een voltmeter.

sensitivity control gevoeligheidsregelingEen handmatig of automatisch bestuurde eenheid die de gevoeligheidvan een circuit of een eenheid kan afstellen of aanpassen.

sensor sensor1. Een eenheid die een verschijnsel kan aftasten en/of bemonsteren

en een stroom of spanning oplevert die evenredig is met dewaarde of waarden van het gemeten verschijnsel of waarmee desensor een besturings-, controle- of regelactie kan initiëren.

2. Gevoelig meetelement (meestal ingebouwd in een apparaat) datreageert op bepaalde veranderingen of omstandigheden (in zo'napparaat) en een elektrisch signaal af kan geven. Het afgegeven

424

signaal heeft direct betrekking op die veranderingen ofomstandigheden.

separator separator1. Filter.2. Een poreuze of geperforeerde plaat van isolerend materiaal

waarmee actieve platen in een opslagcel (accucel, cel van eenbatterij) van elkaar gescheiden worden gehouden.

3. Een teken in de computerpraktijk dat logische gegevenseenhedenvan elkaar scheidt.

sequencer arrangeerderEen eenheid die gebeurtensisen in een vooraf vastgestelde volgordeinitieert of doet beëindigen.

sequential analysis sequentiële analyseHet gebruik van een niet-gespecificeerd aantal waarnemingen die inde statistiek als monsters worden gebruikt en met behulp waarvaneen gevolgtrekking kan worden gemaakt. Elke waarneming wordtgeaccepteerd of verworpen, of er vindt een andere waarnemingplaats.

serial-parallel 1. serieel-parallel; 2. serieparallel1. Betrekking hebbende op systemen en bewerkingen die gedeeltelijk

achtereenvolgens en gedeeltelijk gelijktijdig plaats vinden.2. Beschrijvingswijze van componentverbindingen waarbij verscheide-

ne componenten in serie zijn geschakeld en tegelijkertijdparallel zijn geschakeld met andere (groepen) componenten.

serial transfer seriële overdrachtDe propagatie van informatie langs één enkel pad. De bits die degegevens bevatten, worden in dit geval na elkaar via het padverstuurd.

series capacitance seriecapacitantieCapacitantie die in serie werkt of verbonden is met een anderecapacitantie of een andere grootheid.

series capacitors seriecondensatorenCondensatoren die in serie zijn geschakeld. De totale capacitantieCt = 1/(1/C1+1/C2+1/C3+.....+1/Cn).

series circuit seriecircuitEen circuit waarvan de componenten in serie met elkaar zijngeschakeld en als het ware in een rij zijn opgesteld.

series feedback serieterugkoppelingEen teruggekoppeld systeem waarin het terugkoppelsignaal in seriemet het ingangssignaal aan het punt van ingang wordt aangeboden.

series inductance serie-inductantie

425

1. Inductantie die in serie met een bepaalde andere grootheidwerkt. Dit is, bijvoorbeeld, de inherente inductantie van eendraadgewikkelde weerstand.

2. Inductantie die in serie met andere inductanties of een anderegrootheid is verbonden.

series inductors serie-inductorenInductoren die in serie met elkaar zijn verbonden, maar onderlingzodanig van elkaar zijn gescheiden of gerangschikt dat de effectenvan onderlinge inductanties zijn geminimaliseerd. De totaleinductantie van een dergelijke serie Lt = L1+L2+L3+....+Ln.

series modulator seriemodulatorEen vacuümbuis (of equivalente transistor) die als een audio-gestuurde serieweerstand voor amplitudemodulaties wordt gebruikt.

series-parallel circuit serieparallelcircuitDe onderlinge verbindingen tussen componenten die zowel in serieals parallel zijn geschakeld. Hiermee kan een grotere vermogensdis-sipatie worden verkregen dan met één enkel component kan wordengerealiseerd. Zo kunnen, bijvoorbeeld, vier 100-ohm weerstanden van1/2-watt serieparallel worden geschakeld om op die wijze eendissipatiewaarde van 100 ohm en 2 watt te verkrijgen. Over hetalgemeen is het aantal componenten in een serieparallelcircuit hetkwadraat van een geheel getal dat groter is dan 1 (4, 9, 16enzovoort).

series-parallel inductors serieparallelinductorenInductoren die serieparallel zijn geschakeld en zodanig van elkaarzijn gescheiden of gerangschikt dat de effecten van onderlingeinductanties zijn geminimaliseerd. De totale inductantie van vierserieparallel geschakelde inductoren Lt = 1/[1/(L1+L2)+1/(L3+L4)].

series resistance serieresistentie1. Resistentie die in serie met een andere weerstand of een andere

grootheid werkt.2. De inherente resistentie die in serie met de platen van een

condensator werkt.3. De resistentie van een draad in een spoel die in serie met de

inductantie werkt.

series resistors serieweerstandenWeerstanden die in serie met elkaar zijn geschakeld. De totaleweerstand Rt = R1+R2+R3+....+Rn.

series resonance serieresonantieResonantie in een circuit dat uit een condensator, een inductor, eneen wisselstroomgenerator bestaat die in serie zijn geschakeld. Bijde resonantiefrequentie XL=XC zijn de condensatorstroom en deinductorstroom maximaal en onderling gelijk, terwijl de circuitim-pedantie in dat geval minimaal is.

426

series-resonant circuit serie-resonerend circuitEen resonerend circuit waarin de condensator, de inductor, en degenerator met elkaar in serie zijn geschakeld.

series winding seriewikkeling1. Een wikkeling in een motor of generator die in serie met het

anker is geschakeld.2. Een constructiemethode voor motoren en generatoren waarin de

veldwikkeling in serie met het anker is verbonden.

service switch serviceschakelaar1. De hoofdschakelaar van de elektrische voorzieningen voor een

gebouw of een andere plaats waar installaties aanwezig zijn.2. Een schakelaar aan de achterkant van een TV-toestel waarmee de

afstelling van de schermbeelden kan worden vergemakkelijkt doormet deze schakelaar de verticale afbuiging tijdelijk buitenwerking te stellen.

servo amplifier servoversterkerEen zeer stabiele versterker die specifiek voor toepassingen inservomechanismen is ontworpen.

servomechanism servomechanismeEen zelf-corrigerend gesloten-lus besturingssysteem dat meestal eenbepaald mechanisme (zoals een motor) bevat dat een ander deel vanhet systeem regelt of bestuurt totdat een foutsignaal, datovereenkomt met het referentiesignaal dat het mechanisme (de motor)activeert, wordt afgegeven door datgene wat in het systeem door datmechanisme (motor) wordt bestuurd of geregeld.

servomotor servomotorEen motor die door het uitgangssignaal van een servoversterkerwordt geactiveerd. Afhankelijk van de uiteindelijke toepassing vanhet servosysteem zal het motorsignaal al dan niet worden gecorri-geerd.

servo system servosysteemEen automatisch besturingssysteem waarin één of meer servomechanis-men zijn verwerkt.

set 1. set; 2. verzameling1a. Een integraal deel van apparatuur zoals, bijvoorbeeld, een

beeldscherm.1b. Een ingangssignaal in een flip-flopcircuit dat niet door de

klok wordt bestuurd.2. Een klasse getallen, objecten, gebeurtenissen enzovoort in de

verzamelingenleer.

set (to) 1. afstellen; 2. toekennen1. Een circuit of een eenheid voor een bepaalde werking afregelen

of afstellen.

427

2. Een variabele initialiseren of een label aan een bepaaldelocatie toewijzen.

setup opstellingDe inrichting, configuratie, opstelling en rangschikking vanapparatuur die als een systeem werkt of als een systeem kan werkenzoals, bijvoorbeeld, een stereo-opstelling.

set up (to) 1. instellen; 2. gereed makenApparatuur opstellen en voor het werken ermee voorbereiden.

set-up and hold primitive instel- en houdprimitiefEen primitief element dat aan een elektronische schakeling kanworden toegevoegd en dat een tijdverificatieprogramma of eenlogisch simulatieprogramma de gelegenheid geeft de schakeling opeen van te voren gespecificeerde conditie te controleren.

set-up time 1. installatietijd; 2. opsteltijd; 3. vasthoudtijd1. De tijd die nodig is om een elektronisch systeem te installeren

en te testen en het systeem voor verdere werking geschikt temaken.

2. Als onder punt 1.3. De tijd waarover een puls in een digitale poort moet worden

vastgehouden om een verandering van toestand te bewerkstelligen.

sharp cutoff scherpe afbrekingEen afbreking van de stroom (zoals die van een plaatstroom in eenbuis) die abrupt en volledig is.

sharpener aanscherper1. Een circuit of een eenheid die kan worden gebruikt om de

selectiviteit van een ander circuit of een andere eenheid tevergroten.

2. Een circuit of een eenheid die wordt gebruikt om de stijg- ofafvaltijd van een puls of een vierkante golf te verkleinen.

3. Een circuit of een eenheid voor het steiler maken van deresponsie van een filter.

shell shell1. Een elektronische baan in een atoom.2. De omhulling of behuizing van een component.

shield afschermingEen (meestal metalen) afscheiding of doos voor het afschermen vaneen elektrisch of magnetisch veld.

shield box afschermdoosEen afscherming die de vorm van een doos heeft en over het algemeenaan alle zijden gesloten is of gesloten kan worden.

shield can afschermblik

428

Een cilindrische afscherming die meestal aan alle zijden geslotenis of kan worden gesloten.

shielded cable afgeschermde kabelEen kabel die geheel omwikkeld is met een metalen bekleding. Diebekleding kan flexibel of star zijn.

shielded grid afgeschermd rooster1. Een schermrooster.2. Een rooster in een gasbuis dat het stuurrooster van de anode of

kathode afschermt.

shielded wire afgeschermde draadEen enkelvoudige of geïsoleerde draad die in een flexibele ofstarre afscherming is opgeborgen.

shift verschuiving1. Van het ene werkpunt naar het andere werkpunt in de karakteris-

tieke kromme of in de werking van apparatuur bewegen.2. Gegevens van het ene punt naar een ander punt in een systeem

verplaatsen, of gegevens van links naar rechts in een registerschuiven.

shift pulse schuifpulsEen stuurpuls die het verschuiven van tekens in een schuifregisterinitieert.

shock schok1. Elektrische schok.2. Een signaal dat kortstondig aan een circuit wordt toegevoegd

zoals dat het geval is bij een schokexcitatie of een tank.

shock excitation schokexcitatieEen LC-tankcircuit in een gedempte oscillatie brengen door daarkortstondig een puls in te injecteren.

shock hazard schokgevaar1. Elke situatie waarin het gevaar van elektrische schokken

bestaat.2. De aanwezigheid van een potentiaalverschil waarmee een stroom

van tenminste 5 milliampère door een weerstand van 500 ohm ofmeer gedurende een langere tijd kan gaan vloeien.

short circuit kortsluiting1. Een vaak onbedoeld pad met een geringe resistentie waar doorheen

stroom, in plaats van door een component of circuit, vloeit.2. Een situatie die ontstaat indien (ongewild of onbedoeld) tussen

twee punten in een elektrische schakeling, waartussen een span-ningsverschil bestaat, een verbinding met een verwaarloosbareweerstand wordt aangebracht.

429

short-circuit current kortsluitstroomDe stroom die in een voeding gaat vloeien indien de uitgang van devoeding direct wordt kortgesloten. Veel voedingen hebben eenvoorziening waarbij de stroom stopt te vloeien op het moment dat deuitgang(en) is (zijn) kortgesloten.

shunt shunt1. Parallelle schakeling.2. Shuntweerstand.

shunt circuit shuntcircuitZie parallelcircuit.

shunt compensation shuntcompensatieDe frequentiecompensatie in een breedband-versterker (zoals eenvideoversterker). Deze wordt door een inductor die in serie met debelastingsweerstand van de plaat of de collector is geschakeld,verzorgd.

shunt feedback shunt-terugkoppelingEen teruggekoppeld systeem waarin het terugkoppelsignaal aan deingang van het netwerk en gelijktijdig met het ingangssignaal wordtaangeboden.

shunting effect shunteffectDe toestand waarin een grootheid (dit is vaak een zwerfcapacitantieof een zwerfweerstand) gelijktijdig met een andere grootheid werkt.Dit komt, bijvoorbeeld, voor in de parallelle weerstand van eenelektrolytische condensator.

shunt motor shuntmotorEen elektrische motor waarvan de anker- en veldwikkelingen parallelzijn geschakeld.

shunt resistor shuntweerstand1. Een weerstand die parallel met een meter of een weergave-

apparaat (recorder) is geschakeld met het doel het stroombereikte vergroten.

2. Een weerstand die parallel met een voltmeter is geschakeld omdeze aldus als een ampèremeter te kunnen gebruiken.

sideband zijbandEén van de frequenties in een draaggolf die door het modulatiepro-ces wordt gegenereerd. In een eenvoudige amplitudemodulatie zijn detwee zijbanden fc+fm en fc-fm. Hierin is fc de frequentie van dedraaggolf en fm de modulerende frequentie.

sideband frequency zijbandfrequentieDe frequentie van het met behulp van modulatie gegenereerde signaaldat een drager aan beide zijden vergezelt. Zie voor deze frequen-ties verder de definitie onder zijband (sideband).

430

sideband interference zijbandinterferentieDe interferentie die het gevolg is van één of beide normalezijbanden van een gemoduleerd signaal of van valse zijbanden diebij overmodulatie kunnen ontstaan.

sidelobe zijlobEen lob, anders dan de hoofdlob, in het stralingspatroon van eenantenne. De zijlob is specifiek een lob die zich vanaf de zijkantvan het stralingslichaam uitstrekt.

siemens siemensDe SI-eenheid van geleiding. Het is de reciproque van de ohm. Deeenheid is genoemd naar Karl Manne Georg Siemens (1886 - 1978), eenDuits ingenieur en ontdekker.

sign teken1. Elke notatie die aangeeft of een waarde positief dan wel

negatief is.2. Een grafisch symbool dat een bewerking aangeeft. Voorbeelden +,-

,*,/.3. Een specifiek symbool zoals de ampersand (@) dat een en-teken

voorstelt.4. Symptoom.

signal signaalEen elektrische grootheid zoals een stroom of een spanning die kanworden gebruikt om informatie ten behoeve van communicaties,besturingen, regelingen, berekeningen enzovoort over te dragen.

signal amplitude signaalamplitudeDe intensiteit van een signaal.

signal channel signaalkanaalEen kanaal in een systeem waar slechts signalen doorheen stromen;besturings- en modificatiepulsen worden in andere kanalen getrans-porteerd.

signal circuit signaalkringEen circuit dat signaalstromen en -spanningen verwerkt. Hierondervallen geen besturingsstromen en -spanningen, noch werkspanningenen arbeidsstromen.

signal current signaalstroomHet stroomcomponent van een signaal. Dit in tegenstelling tot dearbeidsstroom (operating current) in een systeem.

signal delay time signaalvertragingstijdDe tijd die een signaal nodig heeft om een bepaalde afstand (in eenschakeling of systeem) te overbruggen.

signal diode signaaldiode

431

Een diode die hoofdzakelijk voor de lichtere signaalapplicaties(detectie, demodulatie, modulatie, wijzigingen van krommen) isontworpen. Dit in tegenstelling tot de diodes voor zwaardereapplicaties zoals diodes voor voedingen en gelijkrichters.

signal envelope shape vorm van de signaalenveloppeDe vorm van een modulatie-enveloppe zoals de omhullende vanamplitude-gemoduleerde signalen.

signal generator signaalgeneratorEen instrument dat signalen met een nauwkeurige frequentie enamplitude genereert. Deze signalen hebben gewoonlijk een breedbereik.

signal injector signaalinjectorEen eenvoudige signaalgenerator die meestal slechts één enkelefrequentie genereert en die wordt gebruikt in het zoeken vanfouten. Een signaal van een dergelijke generator wordt in geselec-teerde punten van een circuit geïntroduceerd met het doel dodesecties in het circuit aan te tonen of te ontdekken.

signal inversion signaalomkeringHet omkeren van de fase van een signaal dat een circuit, eenheid,of medium passeert.

signal path signaalpadDe door een signaal via lijnen of kanalen afgelegde weg.

signal power signaalvermogenHet vermogen van een signaal. Dit in tegenstelling tot hetbedrijfsvermogen (operating power) van het circuit dat het signaalgenereert of transporteert.

signal processor signaalverwerkerElke eenheid, zoals een voorversterker, een expander, of eenorgaan, die de amplitude constant houdt (zoals een vertragingsnet-werk), die in een systeem kan worden geplaatst of daarmee kanworden verbonden, of die kan worden gebruikt om een ingangs- ofuitgangssignaal te modificeren.

signal pulse signaalimpulsElektrische impuls die de drager van (besturings)informatie is.

signal strength signaalsterkteDe amplitude van een signaal. De meest gebruikte eenheid vansterkte is de volt. De millivolt en microvolt worden echtereveneens in bepaalde applicaties gebruikt.

signal time delay signaal-tijdsvertragingDe tijd die een element van een signaal nodig heeft om door eennetwerk te worden getransporteerd. Deze vertraging veroorzaakt een

432

faseverschuiving in een versterker.

signal voltage signaalspanningHet spanningsdeel of -component van een signaal. Dit in tegenstel-ling tot de werkspanning (operating voltage) van het circuit diehet signaal genereert of transporteert.

signal wave signaalgolf1. Elke elektromagnetische verstoring met een periodiek karakter

die wordt gemoduleerd met het doel om informatie over te dragen.2. De visuele illustratie of weergave van een elektromagnetische

verstoring die wordt gemoduleerd met het doel om informatie overte dragen.

signature analysis signatuur-analyseMethode om de plaats en de aard van een fout in een elektronische(digitale) schakeling te bepalen. Dit geschiedt door bij die scha-keling testreeksen van binaire tekens in te voeren en de resulte-rende uitvoerreeksen te analyseren.

significance significantieDe betekenis (of de waarde) van de plaats van een cijfer in eengetal. De meest rechts geplaatste cijfers hebben in een geheelgetal een geringere significantie dan de links geplaatste cijfers.

silicon siliciumEen metaalachtig element met atoomgetal 14 en atoomgewicht 28,09.Naast zuurstof is silicium het meest voorkomende element in deaardkorst. Het wordt in zeer veel halfgeleidereenheden toegepast.

silicon carbide 1. siliciumcarbide; 2. carborundumEen samenstelling van silicium en koolstof. Deze samenstellingwordt veel toegepast in halfgeleiders.

silicon-controlled rectifier: SCR siliciumgelijkrichterEen pnpn-halfgeleidereenheid (of npnp-halfgeleidereenheid) waarvande werking lijkt op die van een thyratron. De anode, kathode, enpoort- of stuurelektroden van de SCR zijn equivalent met de anode,kathode, en rooster- of stuurelektroden van de thyratron.

silicon-controlled switch: SCS siliciumswitchEen halfgeleider-schakeleenheid met vier terminals die lijkt op desiliciumgelijkrichter. De SCS wordt voor lichte schakelapplicatiesgebruikt.

silicon diode siliciumdiodeEen halfgeleiderdiode waarin het halfgeleidermateriaal speciaalbewerkt silicium is.

silicone siliconeEen polymerische stof die door een chemische groep die zuurstof- en

433

siliciumatomen in de hoofdketen bevat, wordt gekarakteriseerd.Verschillende samenstellingen met silicone hebben talrijketoepassingen in de elektronica.

silicon junction diode siliciumjunctiediodeEen halfgeleiderdiode die gebruik maakt van een pn-junctie in eensiliciumwafel.

silicon on sapphire: SOS silicium-op-saffierDe term refereert naar de fabricage van geïntegreerde schakelingenwaarin een silicium-epitaxielaag op een saffiersubstraat wordtgegroeid.

silicon oxide siliciumoxideEen samenstelling die zowel siliciummonoxide als siliciumdioxidebevat en elektrische eigenschappen bezit. De samenstelling wordtgebruikt in de fabricage van metaaloxide-halfgeleiders (MOS-circuits).

silicon rectifier siliciumgelijkrichterEen halfgeleider-gelijkrichter die bestaat uit een junctie tusseneen n-type en p-type silicium binnen een speciaal bewerkte wafel ofplaat van monokristallijn-silicium.

silicon transistor siliciumtransistorEen transistor waarin het halfgeleidermateriaal uit monokristal-lijn-silicium bestaat.

silver zilverEen kostbaar metaalelement met atoomgetal 47 en atoomgewicht107,880. Zilver wordt in circuits gebruikt die een lage resistentieen een hoge Q moeten hebben.

simple quad eenvoudige quadEen combinatie van twee parallelle paden die elk twee elementen inserie hebben.

simplex channel simplexkanaalEen informatiekanaal voor de overdracht van gegevens in éénrichting.

simplex system simplexsysteem1. Een systeem dat gegevens in één richting overdraagt.2. Een directe tweewegverbinding in spraakcommunicaties die via de

radio plaats vinden en die langs één enkel kanaal wordengevoerd. Een dergelijk kanaal wordt afwisselend voor hetverzenden en het ontvangen van gesproken berichten gebruikt.

simulation simulatie1. Het nabootsen van de werking van een proces, eenheid, of

situatie.

434

2. Het gebruik van een wiskundig model dat een zo goed mogelijke enhanteerbare weergave van een fysieke eenheid of een procesvoorstelt.

simulator simulator1. Een software- of hardwaresysteem dat in staat is simulaties uit

te voeren.2. Een computerprogramma waarvan de implementatie zodanig is dat

programma's geschreven voor een bepaalde computer compatibelzijn met een andere computer.

3. Een systeem of apparatuur waarmee de werking van een proces,eenheid of situatie kan worden nagebootst.

simultaneous transmission gelijktijdige transmissieDe gelijktijdige transmissie van dezelfde informatie in twee ofmeer kanalen, of met behulp van twee of meer processen.

sine wave sinusgolfEen periodieke golf die door een sinuskromme kan worden voorge-steld, met andere woorden de amplitude van een dergelijke golf iseen functie van de sinus van een lineaire grootheid zoals een faseof tijd.

single board computer: SBC computer op één plaatEen computer die op één enkele prentplaat is gemonteerd.

single-crystal 1. monokristal; 2. monokristallijnDe term verwijst naar de interne structuur van een kristallijnmateriaal waarin het karakteristieke vlechtwerk door elk stukjekristal continu is.

single-crystal material monokristallijn materiaalEen stof, zoals een halfgeleider, waarvan een monster dat onafhan-kelijk is van de omvang ervan, slechts uit één kristal bestaat; metander woorden, er zijn geen korrelgrenzen.

single-diffused transistor enkelvoudig gediffundeerde transistorEen transistor waarin slechts één diffusie van een verontreinigendestof is gemaakt. Eén enkele diffusie realiseert het gebied van debasis en creëert tegelijkertijd de juncties van de emitter en vande collector.

single-ended circuit aan één zijde geaard circuitEen circuit dat aan de ene zijde geaard is. Dit in tegenstellingtot een circuit dat symmetrisch is zoals een balanscircuit (push-pull circuit).

single frequency enkelvoudige frequentieDe term heeft betrekking op circuits of eenheden die normaalslechts met één enkele frequentie werken zoals een éénfrequentie-oscillator.

435

single-frequency amplifier eenfrequentieversterkerEen versterker die slechts met één frequentie werkt (of binnen eenzeer nauwe frequentieband opereert), dat wil zeggen een IF-versterker of een selectieve AF-versterker die voor harmonischeanalyses of brugbalanceringen wordt gebruikt.

single-frequency oscillator eenfrequentieoscillatorEen oscillator die normaal slechts een signaal met één frequentieaflevert totdat het is of wordt omgeschakeld naar een anderefrequentie, bijvoorbeeld een kristal-gestuurde oscillator.

single-inline package: SIP behuizing met eenzijdige rij contactenEen plat en gegoten componentverpakking die aansluitlipjes langseen rand van de behuizing heeft. Het kan als de helft van eenbehuizing met twee rijen contacten (een DIL-behuizing) wordengezien.

single-junction transistor eenjunctietransistor1. Diodeversterker.2. Een uni-junctietransistor (twee-lagentransistor).

single-phase enkelvoudige faseBetrekking hebbende op de aanwezigheid of generatie van slechts éénwisselstroomfase.

single-phase half-wave eenfasige halve golfDe term heeft betrekking op een gelijkrichter die wordt gevoed dooreen éénfasige wisselspanning en slechts een wisselspanning met eenhalve cyclus oplevert.

single sideband: SSB enkelzijbandEen signaal of systeem dat wordt gekenmerkt door een frequentie dieuit één van de zijbanden bestaat die met behulp van modulatie isontstaan.

single-sideband suppressed carrier: SSSC of SSBSC enkelzijband metonderdrukte dragerEen modulatiesysteem waarin de drager en één van de twee zijbandenzijn onderdrukt. De overblijvende zijband wordt voor de overdrachtvan signalen of gegevens gebruikt.

single-tuned system enkelvoudig afgestemd circuitEen circuit dat wordt afgesteld door slechts één van de componentenvan het circuit te variëren zoals dat het geval is bij een IF-transformator waarin slechts de secundaire spoel wordt afgestemd.

single-turn coil eenwindingsspoelEen spoel die slechts één enkele winding heeft.

single-wire line eendraadsleiding1. Een enkeldraads-transmissielijn.

436

2. Een enkelvoudige draad die wordt gebruikt voor communicatie- ofbesturingsdoeleinden. Hierbij verschaft de aarde het retourpad.

sink 1. put; 2. afvoerEen eenheid of een circuit waar naartoe de stroom wordt afgevoerd.

sink circuit afvoercircuitHet circuit dat met een last (belasting) of een ander type afvoeris geassocieerd.

slab plaat1. Een relatief dikke plaat kwarts, keramiek, halfgeleidermateri-

aal, of diëlectricum.2. Een substraat.

sleeping sickness slaapziekteEen regelmatige toename in het lekken van een transistor.

slice schijfEen halfgeleiderwafel die uit een kristallijnen staaf (ingot) isgesneden of gezaagd.

slider sleepcontactEen contact met een platte veer die langs de windingen van eenweerstand of een inductiespoel glijdt.

slide switch schuifschakelaarEen schakelaar waarmee een contact kan worden gemaakt of verbrokendoor een blokvormige toets heen en weer of op en neer te schuivenof te bewegen.

slide wire sleepdraadEen eenvoudige potmeter die uit een enkelvoudig recht stuk(je)weerstandsdraad met een sleepcontact bestaat.

slide-wire resistor schuifweerstandEen variabele weerstand die uit een enkelvoudige draad (recht ofopgerold) bestaat waarlangs een sleepcontact kan worden bewogen omop die wijze de vaste weerstandswaarde te kunnen variëren.

slot sleuf1. Een gleuf in het anker van een motor of een generator waarin de

windingen worden gelegd.2. De uitsparing in de responsiekromme van een kristalfilter.

slot cell sleufcelEen versterkende diëlektrische stof die of materiaal (zoalsplastic) dat in de sleuf van een ferromagnetische kern wordtgeplaatst.

slot insulation sleufisolering

437

1. De isolatie van de draden in de sleuven van het anker van eenmotor of generator.

2. Een stof in de vorm van banden of platen die in de isolering,genoemd onder punt 1 van deze definitie, wordt toegepast.

slug spoelkern1. Een verplaatsbare (beweegbare) kern van metaal of ferriet die

wordt gebruikt voor het afregelen van de inductie van een spoel.Dit geschiedt door de positie van de kern langs de as van despoel te veranderen.

2. Een koperen ring die aan de kern van een relais wordt bevestigd.Deze constructie is bedoeld voor het regelen van tijdsvertragin-gen.

small signal klein signaalEen signaal met een kleine amplitude. Een dergelijk signaal dekteen zodanig klein deel van de operationele mogelijkheden van eeneenheid af dat de werking ervan bijna altijd lineair is.

small-signal analysis klein-signaalanalyseDe analyse van de werking van een circuit of een component waarvanwordt aangenomen dat dit signaal slechts in geringe mate van destabiele biasniveau's afwijkt.

small-signal bandwidth klein-signaal bandbreedteDe frequentie waarmee het uitgangssignaal van een analoog circuitafneemt tot -3 dB ten opzichte van de waarde van de gelijkstroom.De uitgangsspanning wordt meestal op 0,1 volt tussen de piekeningesteld om deze waarde te kunnen testen zodat het circuit nietwordt overbekrachtigd.

small-signal component klein-signaalcomponent1. Een coëfficiënt voor een parameter (zoals een versterking,

omvorming, dynamische weerstand enzovoort) die wordt berekend ofgemeten tijdens klein-signaalprocessen.

2. Een eenheid die is ontwikkeld voor het werken met klein-signaalniveaus.

small-signal diode klein-signaaldiodeZie signaaldiode.

small-signal operation klein-signaalprocesEen werkwijze of proces waarin met kleine signaalamplitudes wordtgewerkt, dat wil zeggen met signaalniveaus die de verzadiging of deafbreekniveaus van een buis, transistor of enig ander componentniet te buiten gaan.

smooth gladHet ontbreken van onregelmatigheden in een oppervlak.

smooth (to) 1. vereffenen; 2. afvlakken

438

a. Het reduceren of elimineren van onregelmatigheden tijdens degeneratie van een gelijkstroom.

b. Het reduceren of elimineren van onregelmatigheden in gegevens ofsignaalamplitudes.

smoothing filter afvlakfilter1. Een filter dat wordt gebruikt voor het afvlakken van de rimpel

in het wisselstroomcomponent van een gelijkstroomvoeding die eengelijkrichter passeert. Dit filter kan uit één of meer parallelgeschakelde condensatoren met grote capacitanties bestaan,aangevuld met één of meer in serie geschakelde smoorspoelen meteen grote inductantie.

2. Een laagdoorlaatfilter dat wordt gebruikt als de uitgang van eenD/A-omvormer. Dit filter elimineert hoog-frequente componentendie met behulp van een bemonstering worden gegenereerd.

snap diode dichtklapdiodeEen halfgeleiderdiode waarvan de uitschakeltijd bijzonder kort is(minder dan 1 nanoseconde).

sneak current sluipstroomOnbedoelde stroom door een pad dat als hulppad van een hoofdcircuit(hoofdkring) dient.

sneak path sluipweg1. Een pad waarlangs de stroom per ongeluk wordt omgeleid; dit is

meestal het gevolg van een lekkage(pad).2. Ongewenst en onvoorzien verbindingspad in een elektrisch of

elektronisch netwerk.

socket 1. stekerbus; 2. stekkerdoos; 3. fittingEen contactdoos (meestal voor contrastekkers) waarin een plug, eenbuis, een transistor of ander component kan worden gestoken. Dezestekerbussen of fittingen zijn specifiek bedoeld voor de snelle engemakkelijke installatie van een component in of verwijdering uiteen circuit.

sodium natriumEen metaalelement uit de alkali-groep met atoomgetal 11 enatoomgewicht 22,991.

soft iron zacht ijzerEen soort ijzer dat gemakkelijk kan worden gedemagnetiseerd en datin bepaalde kernen wordt toegepast.

solar battery zonnebatterijEen batterij die uit in serie en/of parallel geschakelde zonnecel-len bestaat.

solar cell zonnecelEen fotogalvanische vermogensomvormer die licht omzet in elektrici-

439

teit. Het wordt een cel genoemd omdat de uitvoer slechts een kleinegelijkspanning oplevert. Dergelijke cellen worden over het algemeenin serie en parallel geschakeld voor de realisatie van nuttigbruikbare vermogensniveaus.

solar energy zonne-energie1. De totale energie die de zon aan een bepaald gebied op het

aardoppervlak afdraagt.2. Elk type energie dat uitsluitend door de zon wordt geleverd.

solar flux zonnefluxEen grootheid waarmee de algemene zonne-activiteit wordt aangege-ven. Het ruisniveau van de zon wordt op een bepaalde frequentiegemeten zoals 1200 MHz. De zonneflux is het grootst gedurende hetoptreden van zonnevlekken en onmiddellijk volgend op een zonne-uitbarsting.

solar power zonnekrachtEen bruikbare hoeveelheid elektriciteit die met behulp van speciaaldaarvoor opgestelde rijen zonnecellen kan worden verkregen.

solder soldeerEen metalen legering (meestal bestaande uit tin en lood) die wordtgesmolten om andere metalen delen met behulp van deze gesmoltenlegering onderling aan elkaar te doen hechten en op die wijze eenverbinding te realiseren.

solder (to) solderenMetalen met behulp van soldeer met elkaar verbinden.

solenoid 1. elektromagneet; 2. solenoïdea. Een enkellaagsspoel.b. Een spoel die meerdere lagen bevat en meestal een rechte ijzeren

kern heeft. Een dergelijke spoel kan als een elektromagneetworden gebruikt.

solid 1. solide; 2. massief; 3. vet; 4. ruimtelijk lichaam1. De term verwijst in communicaties naar de omschrijving van een

foutenvrije ontvangst van een serie gecodeerde signalen.2. Eén van de toestanden waarin materie voorkomt. Massieve objecten

hebben een duidelijke vormgeving en inhoud en bezitten atomendie een vaste positie ten opzichte van elkaar innemen.

3. Een afgedrukte tekst waarvan de tekens een gelijke en maximaleintensiteit (inkt, licht) hebben.

4. Een gesloten oppervlak in de geometrie. Dit omvat soms eveneensdatgene wat zich daarbinnen bevindt.

solid circuit massief circuitElk circuit dat uit één enkel stuks hardware bestaat en dat niet inkleinere delen is of kan worden opgesplitst.

440

solid state vaste stofDe term heeft betrekking op eenheden en circuits waarin de stroomelektronen en gaten in speciaal daarvoor geprepareerde blokken,wafels, staven, of schijven van massieve stoffen wordt bestuurd.Halfgeleidereenheden zijn componenten bestaande uit vaste stoffen.

solid-state circuit halfgeleidercircuitZie monolitisch geïntegreerd circuit.

solid-state physics vastestoffysicaDe tak van de natuurkunde die zich bezighoudt met de eigenschappenen toepassingen van elektronische halfgeleiders en de daarintoegepaste materialen.

solid-state relay halfgeleiderrelais1. Een gevoelig relais dat uit een conventioneel elektromagnetisch

relais bestaat waarvoor een transistorversterker is geschakeld.2. Een geheel elektronisch relais (zonder bewegende delen) waarin

schakeltransistoren de aan- en uittoestanden verzorgen.3. Elke thyristor.

solid-state tube vastestofbuisEen halfgeleidereenheid (diode, gelijkrichter, transistor,siliciumgelijkrichter enzovoort) waarvan de behuizing en de basiseen directe vervanging door een elektronenbuis mogelijk maakt.

solution oplossing1. Een goed-gediffundeerd mengsel van twee of meer stoffen. Meestal

wordt een oplossing als een vaste stof of een vloeistof die ineen (andere) vloeistof is gediffundeerd gezien; een oplossingkan echter ook een gas in een vloeistof, een gas in een vastestof, een gas in een gas, een vloeistof in een vaste stof, ofeen vaste stof in een vaste stof zijn. Een oplossing ismoleculair, dat wil zeggen er bestaat geen chemische reactietussen de samenstellende elementen van een molecule.

2. Het resultaat van het oplossen van een probleem of het maken vaneen berekening.

solution conductivity geleiding van een oplossingDe elektrische geleiding van een oplossing zoals een elektrolyt. Degeleiding (en dus omgekeerd de resistentie) hangt van het aantal ende beweeglijkheid van de ionen in de oplossing af.

solvent oplosmiddel1. Een vloeistof waarin andere materialen of stoffen kunnen worden

opgelost.2. Het samenstellende element van een oplossing die één of meer

andere samenstellende elementen oplost. Zo is in zeewater (zoutwater) water het oplosmiddel en zout de opgeloste stof.

sonde sonde

441

Een eenheid waarmee meteorologische gegevens op grote hoogteautomatisch kunnen worden verzameld.

sound geluidHet trillings- of golfverschijnsel waarop het gehoororgaanreageert, dit ondanks het feit dat een luisteraar zich nietnoodzakelijkerwijs bewust behoeft te zijn van de aanwezigheid vangeluid. Zeer hoog-frequente geluiden liggen buiten het waarneembaregeluidsniveau en zeer lage daar beneden. Geluid wordt in de vormvan golven in vaste lichamen, vloeistoffen en gassen getranspor-teerd. Het wordt niet in vacuüm gepropageerd.

sound amplifier geluidsversterker1. Een audioversterker in, bijvoorbeeld, het geluidskanaal van een

radio- of TV-toestel.2. Een eenheid, zoals een hoorn of een reflector, die de intensi-

teit van geluid op een bepaald punt van waarneming versterkt.

sound carrier geluidsdragerDe FM-draaggolf in een TV-signaal die het audiocomponent van deoverdracht van TV-uitzendingen bevat.

sound detector geluidsdetectorDe discriminator of verhoudingsdetector die het geluidssignaal ineen TV-ontvangstcircuit demoduleert.

sound-energy flux geluidsenergiefluxDe gemiddelde stroomsnelheid van geluidsenergie door een gespecifi-ceerd gebied. Dit wordt, onder andere, uitgedrukt in ergs perseconde.

sound flux geluidsfluxDe snelheid van geluidsenergie. Dit wordt meestal uitgedrukt intermen van de geluidsdruk op een punt of op de oppervlakte-eenheiddie loodrecht op de richting van de propagatie van het geluidstaat.

sound-operated relay geluid-georiënteerd relais1. Een relais dat direct via het medium van een pickup-microfoon en

een versterker op geluid reageert en daaraan de werkingontleent.

2. Elk relais dat een nauwkeurig gebalanceerd anker heeft dat bijontvangst van geluidstrillingen direct gaat werken.

sound pressure geluidsdruk1. De kracht die door geluidsgolven op een oppervlak wordt

uitgeoefend. Dit kan worden uitgedrukt in dynes per vierkantecentimeter. Geluidsdruk is evenredig met de (rekenkundige)wortel van de dichtheid van geluidsenergie.

2. Het momentane verschil tussen de werkelijke luchtdruk en degemiddelde luchtdruk in een gegeven punt.

442

sound spectrum geluidsspectrumDe continue frequentieband die de hoorbare geluiden omvat (vanongeveer 20 Hz tot 20 KHz). Soms behoren ook de onmiddellijkdaarnaast gelegen frequenties tot dit spectrum.

sound wave geluidsgolfHet trillingsverschijnsel dat akoestische energie in een bepaaldmedium produceert. Een geluidsgolf in lucht bestaat uit afwisselen-de verdichtingen en verdunningen van de lucht.

source bron1. De plaats van waaruit een signaal of elektrische energie

afkomstig is.2. De elektrode in een veldeffecttransistor die equivalent is aan

de kathode van een buis of de emitter van een gemeenschappelijk-emitter-geschakelde bipolaire transistor.

3. Datgene dat op een magnetische band wordt geschreven.4. Fabrikant; leverancier; detaillist.

source impedance bronimpedantie1. De impedantie van een generator die in een kring is opgenomen.2. De impedantie van de bronelektrode van een veldeffecttransistor.

space charge ruimteladingDe elektrische lading van de groep of wolk elektronen in de ruimtetussen de kathode en de plaat van een elektronenbuis.

space current ruimteladingsstroomDe totale interne stroom in een elektronenbuis die tussen dekathode en alle andere elementen van de buis vloeit.

space-time ruimtetijdDe drie-dimensionale ruimte waaraan de tijd als vierde dimensie istoegevoegd.

space wave ruimtegolfEén van de twee componenten van een grondgolf. De ruimtegolf(anders dan het andere component: de oppervlaktegolf) is nietaarde-gebonden en heeft twee componenten: de directe golf en dedoor de aarde gereflecteerde golf.

spark energy vonkenergieDe energie die door een elektrische boog of vonk wordt gedissi-peerd.

spark frequency vonkfrequentieHet aantal vonken per seconde in de vonkspleet van de vonkbrug vaneen vonkzender of vonkbrugoscillator.

spark gap vonkbrugEen eenheid die uit twee metalen punten of metalen ballen bestaat

443

die door een kleine spleet lucht van elkaar zijn gescheiden. Eenhoge spanning, die op de punten of de ballen wordt aangelegd, doeteen vonk overspringen. In het geval van een wisselspanning is diteen serie vonken.

spark-gap modulator vonkbrugmodulatorEen gestuurde vonkbrug die wordt gebruikt om een draaggolf temoduleren.

spark-gap oscillator vonkbrugoscillatorEen golfdempende oscillator die uit een vonkbrug en een afgeregeldeLC-kring (LC-tankcircuit) bestaat.

sparking distance vonkafstandDe maximale afstand tussen de elektroden van een vonkbrug waaropeen bepaalde spanning nog een vonk over doet springen.

spark suppressor vonkonderdrukkerEen weerstand, condensator, of diode (of een combinatie van dezedrie) die kan worden gebruikt om het overspringen van vonken tussenof in verbreekcontacten te elimineren of te verminderen.

spark transmitter vonkzenderEen golfdempende radio-telegrafiezender die een vonkbrugoscillatorheeft die RF-energie genereert.

specification specificatie1. Een nauwkeurige opsomming van de behoeften, wensen, of eisen.

Deze worden in een speciale lijst opgenomen.2. De lijst die in punt 1 van deze definitie is genoemd.3. Een verklaring betreffende de prestaties ten aanzien van

specifieke parameters van een elektronische eenheid, elektro-nisch circuit of systeem.

specific conductivity soortelijke geleidingDe geleiding per volume-eenheid. In SI-eenheden is dit het aantalsiemens per kubieke centimeter (S/cm

3).

specific dielectric strength specifieke diëlektrische sterkteDe diëlektrische sterkte per millimeter doorsnede van een bepaaldeisolator.

specific gravity relatieve dichtheidDe verhouding tussen de dichtheid van een materiaal of stof en dedichtheid van een stof die als een standaard is geaccepteerd (ditis meestal water bij een temperatuur van 4 graden Celsius).Voorbeelden hiervan zijn: kurk, 0,22; kwik, 13,6; en lood, 11,3.

spectral density spectrale dichtheidDe hoeveelheid energie die een complex signaal in een gegeven bandmet frequenties bevat.

444

spectrometer spectrometer1. Een instrument dat wordt gebruikt om spectrale golflengten te

meten.2. Een instrument waarmee de brekingsindex kan worden gemeten.3. Een massaspectrometer (MS). Dit is een instrument waarmee op

snelle wijze de analyse van chemische samenstellingen kan wordengemeten.

spectroscope spectroscoopEen instrument die straling opbreekt in de verschillende samenstel-lende frequentiecomponenten van die straling en waarmee elk van diecomponenten kan worden gemeten.

spectrum spectrumEen band met frequenties of golflengten van stralingsverschijnse-len, bijvoorbeeld radiospectrum, warmtespectrum, geluidsspectrum,spectrum van het zichtbare licht enzovoort.

spectrum analyzer spectrumanalyse-apparaat1. Een automatisch golfanalyse-apparaat met een beeldscherm

(oscilloscoop).2. Een scanner met een scherm waarin een afbeelding van de signalen

en hun bandbreedtes over een bepaalde frequentieband kan wordengerealiseerd.

speech amplifier spraakversterkerEen geluidsversterker die speciaal is ontwikkeld voor spraakfre-quenties en die met behulp van een microfoon werkt.

speed of light lichtsnelheidDe snelheid waarmee licht zich in lucht of vacuüm voortplant. Invacuüm is de lichtsnelheid 300.000 km per seconde.

speed of sound geluidssnelheidDe snelheid waarmee geluid zich voortplant. Dit hangt van hetmedium af en is bij normale temperaturen ongeveer 344 meter perseconde in lucht en 1463 meter per seconde in water.

speed of transmission tranmissiesnelheidDe hoeveelheid gegevens die in een gegeven tijdseenheid wordtverzonden. Dit kan worden uitdrukt in bits per seconde (bps),tekens per seconde (cps), tekens per minuut (cpm), of woorden perminuut (wpm).

spherical aberration sferische afwijkingDe vervorming in een lens of spiegel als gevolg van de bolvorm vande lens of spiegel. Dit veroorzaakt lichtstralen die de randen vande lens passeren of van de randen van de spiegel worden gereflec-teerd en zich in een ander brandpunt dan het brandpunt van hetcentrum concentreren; met andere woorden de focussering van destralen aan de randen is verschillend van die van de stralen die

445

meer in het centrum zijn gelegen.

spherical distance grootcirkelafstandDe kortste boog die twee punten op een bol met elkaar verbindt.

spike naaldpuls1. Een slanke puls.2. Een scherpe transiënt zoals een overshoot (het doorschieten van

een stijgende flank) op een puls of een vierkante golf.

spike suppressor naaldpulsonderbrekerEen afknipprocedure of -eenheid die een naaldpuls (spike) uit eensignaal verwijdert.

spinning electron draaiend elektronEen elektron dat ronddraait; een elektron met een hoekmoment.

splice 1. koppelverbinding; 2. splitsEen koppeling of verbinding van twee draden; een dergelijkekoppeling wordt gerealiseerd door hun einden stevig over een korteafstand rondom elkaar te wikkelen (in elkaar te draaien) en dezesoms met behulp van een soldeer nog steviger aan elkaar te doenhechten.

spontaneous disintegration spontane desintegratieDe afbraak van radioactief materiaal als gevolg van de natuurlijkeuitstoot van radioactieve straling.

spot frequency spotfrequentieEen enkelvoudige frequentie waar door andere frequenties naar kanworden verwezen of die als een grensmarkering kan worden gebruikt.

spot jamming spotjammingDe opzettelijke interferentie van een radiosignaal op een bepaaldefrequentie en op een specifiek tijdstip.

spot modulation spotmodulatieDe modulatie van de helderheid van een (licht)vlek (en dus hetbeeld) dat in een kathodestraalbuis door de elektronenstraal op hetscherm wordt geprojecteerd.

spreading loss spreidingsverliesDe energie die tijdens de transmissie van straling verloren gaat.

spread spectrum spreidspectrum1. Een transmissiemethode waarin de bezette bandbreedte van het

signaal opzettelijk over een veel breder bereik dan normaal metde conventionele modulatiemethode mogelijk zou zijn, wordtvergroot (gespreid).

2. Het signaal dat met behulp van de methode beschreven in hetvorige punt wordt overgedragen.

446

spurious frequency stoorfrequentieEen op een bepaalde frequentie optredend ongewenst signaal dat nietovereenkomt met het signaal waarin men is geïnteresseerd. Dit kanonder andere een harmonische zijn waarop een circuit reageertindien het op de gewenste frequentie wordt afgestemd. Ongewenstefrequenties worden soms door een foutieve modulatie en oscillatiegegenereerd.

spurious oscillation valse oscillatie1. Oscillatie in een circuit dat normaal nimmer oscilleert.2. De gelijktijdige oscillatie in een oscillator van de normale

frequentie en een frequentie die niet overeenkomt met de normalefrequentie van die oscillator.

spurious sidebands valse zijbandenZijbanden die naast de normale zijbanden ontstaan en die als gevolgvan een fout in het modulatieproces (zoals in het geval vanovermodulatie) worden gegenereerd.

sputter verstuivingEen laag materiaal die met behulp van de verstuivingstechniek wordtverkregen.

sputter (to) verstuiven1. Het uitvoeren van de techniek waarmee een film metaal op een

metalen of andersoortig oppervlak wordt neergeslagen.2. De desintegratie van een kathode van een vacuümbuis als gevolg

van de uitstoting van oppervlakte-atomen vanaf de kathode doorpositieve ionen die met dat oppervlak botsen.

sputtering verstuivingstechniekHet neerslaan van een film metaal op een ander metaal of andersoort materiaal. In een vacuümruimte wordt het metaal, dat als eenfilm moet worden neergeslagen, de kathode van een circuit met eenhoge spanning gemaakt. Deze kathode heeft een anode die zich in deonmiddellijke nabijheid van de kathode bevindt. De hoge spanningheeft tot gevolg dat atomen van het oppervlak van de kathode wordenuitgestoten en het oppervlak raken van een object dat in het padvan deze atomen is geplaatst. Die atomen worden daar dan als eenfilm op neergeslagen.

squelch amplifier ruisblokkeringsversterkerEen versterker die door een ruisblokkeringssignaal kan wordenbestuurd.

squelch circuit ruisblokkeringscircuitEén van de mogelijke circuits waarmee de functies van een ontvangerof een versterker automatisch worden geblokkeerd behalve in desituatie waarbij de binnenkomende signalen een vooraf gespecifi-ceerde drempelamplitude overschrijden. Deze actie doet de appara-tuur 'verstommen' en elimineert storende achtergrondruis en

447

ongewenste signalen.

squelch signal ruisblokkeringssignaalHet signaal dat door een ruisblokkeringscircuit wordt geleverd.

stability stabiliteit1. De conditie waarin een apparaat of eenheid in staat is een

bepaalde werkwijze zonder afwijkingen uit te voeren.2. De conditie waarin de instelling of de aanpassing van een

eenheid op een bepaald punt zonder verplaatsingen of bewegingenplaats vindt.

3. De conditie waarin een grootheid constant blijft met betrekkingtot temperatuur, vochtigheid, tijd enzovoort.

stability factor: SF stabiliteitsfactorDe verhouding tussen de stabiele collectorstroom en de afbreek-stroom van de collector.

stabilizer stabilisator1. Een dempingsdiode.2. Een dempingsweerstand.3. Een eenheid of een circuit voor de zelfregelende werking van een

stroom of spanning.4. Apparaat of voorziening die variaties in de elektrische spanning

wegregelt.5. Een chemische stof die een chemische reactie kan sturen of

beëindigen.

stable device stabiele eenheidEen eenheid waarvan de eigenschappen en de prestaties in de tijdgezien in grote lijnen dezelfde blijven. Dat geldt eveneens voortemperatuurschommelingen, spanningsvariaties enzovoort.

stable element stabiel element1. Een component waarvan de waarde of de werking gelijk blijft

ondanks eventueel sterk veranderende omgevingscondities.2. Een navigatie-instrument dat ten alle tijde haar oriëntatie

behoudt.

stable state stabiele toestandEen stabiele conditie zoals de 'aan'- en 'uit'-toestanden van eenflip-flop. De flip-flop heeft twee van dergelijke stabieletoestanden en zal in één van deze twee blijven totdat het naar deandere wordt geschakeld en daar blijft tot een volgende omschake-ling enzovoort.

stage trapEen complete functionele eenheid van een systeem, bijvoorbeeld eenversterkertrap.

stage gain trapversterking

448

De versterking die in één enkele trap van een systeem wordtgerealiseerd.

stage loss trapverzwakkingDe verzwakking of demping (verlies) die in één enkele trap van eensysteem plaats vindt.

stair-step circuit trapjescircuitEen circuit dat een serie pulsen die gelijke spanningen hebben,omzet in een trapjesgolf.

stair-step wave trapjesgolfEen niet-sinusoïdale golf die wordt gekenmerkt door een stijgendeflank die uit meerdere even grote trapjes bestaat en een steileafvallende flank heeft. De golf wordt zo genoemd omdat het op dedwarsdoorsnede van een trap lijkt.

standard deviation standaardafwijkingDe wortel van de gemiddelde waarde van de kwadraten van deafwijkingen van het gemiddelde. De standaardafwijking wordt instatistische analyses toegepast.

standard frequency standaardfrequentieEen zeer nauwkeurige frequentie die als referentie voor anderefrequenties wordt gebruikt ten behoeve van identificaties ofmetingen.

standard pitch standaard-toonhoogteDe toon die overeenkomt met een frequentie van 440 Hz. (In muziekis dit de noot A boven de middelste C).

standby standby1. De toestand waarin apparatuur zich bevindt die niet werkt maar

onmiddellijk kan worden gebruikt.2. De toestand van het in gereedheid houden van een deel van het

personeel, de apparatuur, of systemen.

standing wave staande golfEen stationaire distributie van stroom of spanning over een lijn.Dit is een gevolg van interacties tussen een golf die langs de lijnwordt verstuurd en de golf die langs die lijn terug wordt gekaatst.De golf wordt gekenmerkt door punten met maximale (positieve)amplitudes (lussen of loops) en punten met minimale amplitudes diede waarde nul hebben (knooppunten).

standing wave ratio: SWR staande-golfverhouding1. De verhouding tussen de maximale en minimale spanning in een

transmissielijn.2. De verhouding tussen de maximale en minimale stroom in een

transmissielijn.3. De verhouding tussen de absolute waarde van de belastingsimpe-

449

dantie en de impedantie van de voedingslijn. Dit geldt indiendie verhouding groter is dan of gelijk is aan 1. Indien dit nietzo is, geldt het omgekeerde.

starter starter1. Een start- of ontstekingselektrode.2. Een speciaal reostaat dat een motor geleidelijk in stappen doet

starten en voorzien is van een elektromagneet die de arm in eenpositie met maximale snelheid houdt totdat de arm door eenstroomonderbreking wordt losgelaten.

starting voltage 1. ontsteekspanning; 2. aanloopspanning1. De minimale spanning die de gloei-ontlading in een gasbuis zal

initiëren.2. De spanning in daarvoor in aanmerking komende halfgeleidereenhe-

den waarbij een geleiding tussen elektroden plaats vindt.

statampere statampèreDe elektrostatische cgs-eenheid van stroom. 1 statampère =3,335640.10

-10 ampère (absoluut).

statcoulomb statcoulombDe elektrostatische cgs-eenheid van lading. 1 statcoulomb =3,335640.10

-10 coulomb (absoluut).

state conditie1. De momentane conditie van een bistabiele eenheid. Die conditie

is òf 'aan' òf 'uit'.2. De fysieke of elektrische conditie of toestand van een compo-

nent, eenheid, of systeem.

statfarad statfaradDe elektrostatische cgs-eenheid van capacitantie. 1 statfarad =1,112650.10

-12 farad (absoluut).

stathenry stathenryDe elektrostatische cgs-eenheid van inductantie. 1 stathenry =8,98766.10

11 henry (absoluut).

static 1. statisch; 2. statische elektriciteit1a. De term heeft betrekking op dat wat in een grootheid constant

is (bijvoorbeeld een statische collectorstroom).1b. Betrekking hebbende op dat wat zich in een rusttoestand

bevindt.1c. Betrekking hebbende op testen en metingen van een eenheid

zonder dat de eenheid tijdens de testen of metingen de normalefuncties uit moet voeren.

2. Atmosferische elektriciteit en de ruis in de radio-ontvangstendie het daarbij produceert.

static base current gelijkstroom in een basis

450

De statische gelijkstroom in het basiselement van een bipolairetransistor.

static base resistance gelijkstroomweerstand van een basisDe statische gelijkstroomweerstand van het basiselement van eenbipolaire transistor.

static base voltage gelijkspanning van een basisDe statische gelijkspanning van het basiselement van een bipolairetransistor.

static cathode current gelijkstroom van de kathodeDe statische gelijkstroom in het kathode-element van een elektro-nenbuis.

static cathode resistance gelijkstroomweerstand van de kathodeDe statische gelijkstroomweerstand van het kathodepad in eenelektronenbuis.

static cathode voltage gelijkspanning van de kathodeDe statische gelijkspanning van de kathode van een elektronenbuis.

static characteristic statische eigenschapEen operationele eigenschap die is afgeleid van een constante inplaats van wisselende of fluctuerende waarden van afhankelijke enonafhankelijke variabelen. Voorbeelden hiervan zijn de gelijk-stroom-eigenschappen van transistoren en elektronenbuizen.

static charge statische lading1. De energie die in een stationair elektrische veld is opgeslagen.2. Elektriciteit die zich in een rusttoestand bevindt.

static collector statische collectorEen eenheid die de ronddraaiende wielen van een voertuig met deaarde verbindt. Op die wijze kan de statische elektriciteit, diedoor de wrijving van de wielen met de weg wordt gegenereerd, wordenafgevoerd.

static collector current gelijkstroom van een collectorDe statische gelijkstroom in het collectorelement van een bipolairetransistor.

static collector resistance gelijkstroomweerstand van eencollectorDe statische gelijkstroomweerstand van het collectorelement van eenbipolaire transistor.

static collector voltage gelijkspanning van een collectorDe statische gelijkspanning van het collectorelement van eenbipolaire transistor.

451

static device statische eenheidEen eenheid die geen bewegende delen heeft.

static discharge resistor statische ontladingsweerstandEen weerstand met een vaste resistentie (330 kilo-ohm) die tussende aarde en de voedingslijn van een TV-ontvanger is geschakeld omladingen, die het gevolg zijn van blikseminslag, af te kunnenvoeren.

static drain current gelijkstroom van een afvoer(elektrode)De statische gelijkstroom in de afvoerelektrode van een veldeffect-transistor.

static drain resistance gelijkstroomweerstand van een afvoer(elek-trode)De statische gelijkstroomweerstand van de afvoerelektrode van eenveldeffecttransistor.

static drain voltage gelijkspanning van een afvoer(elektrode)De statische gelijkspanning in de afvoerelektrode van een veldef-fecttransistor.

static electricity statische elektriciteitEnergie in de vorm van een stationaire elektrische lading zoals delading die in condensatoren en donderwolken is opgeslagen en doorwrijving of inductie wordt geproduceerd.

static emitter current gelijkstroom van een emitterDe statische gelijkstroom in het emitterelement van een bipolairetransistor.

static emitter resistance gelijkstroomweerstand van een emitterDe statische gelijkstroomweerstand van het emitterelement van eenbipolaire transistor.

static emitter voltage gelijkspanning van een emitterDe statische gelijkspanning van het emitterelement van eenbipolaire transistor.

static timing verification statische tijdverificatieSimulatiemethode toegepast bij de verificatie van het kritieke pad.

station station1. Een installatie die uit een zendapparaat, een ontvangsteenheid,

of beide bestaat.2. De testpositie.3. Een controlepunt.

stationary stationair1. Niet bewegend ten opzichte van een bepaald referentiekader.2. De conditie van een complex signaal waarin geen significante

452

veranderingen in de spectrale dichtheid voorkomen.

statistical quality control: SQC statistische kwaliteitsbeheersingKwaliteitsbeheersing die gebaseerd is op de technieken van dewaarschijnlijkheid en statistiek bij de analyse van bevindingen,het doen van voorspellingen, en het formuleren van bemonsterings-procedures.

statmho statmhoDe elektrostatische cgs-eenheid van geleiding. 1 statmho =1,112650.10

-12 mho of siemens. (mho is hier het omgekeerde van ohm).

statoersted statoerstedDe elektrostatische cgs-eenheid van de magnetiserende kracht. 1statoersted = 3,3356.10

-11 oersted (absoluut).

statohm statohmDe elektrostatische cgs-eenheid van resistentie. 1 statohm =8,98766.10

-11 ohm (absoluut).

stator stator1. Een stationaire spoel.2. Het stationaire deel van een motor of een generator.3. Het stationaire plaat-gedeelte van een variabele condensator.

stator plate statorplaatDe stationaire plaat van een variabele condensator.

statvolt statvoltDe elektrostatische cgs-eenheid van elektromotorische kracht. 1statvolt = 299,796 volts (absoluut).

statweber statweberDe elektrostatische cgs-eenheid van magnetische flux. 1 statweber= 299,796 weber (2,99796.10

10 maxwell).

step circuit stappencircuitEen circuit dat een stap (een sterke verandering van de helling) inde responsiekromme van een versterker produceert. Een specifiekevorm van een dergelijk circuit bestaat uit een serie weerstanden encondensatoren die parallel zijn geschakeld met de plaatweerstandvan een buis.

stepdown ratio transformatieverhouding bij omlaagtransformerenDe verhouding in een reductiecircuit (zoals een verlagingstransfor-mator of kathodevolger) tussen de lage uitgangsspanning en de hogeingangsspanning.

stepdown transformer 1. verlagingstransformator; 2. reductie-transformatorEen transformator die een uitgangsspanning aflevert die lager is

453

dan de ingangsspanning. In een dergelijke transformator bevat desecundaire wikkeling minder windingen dan de primaire wikkeling.

step-up ratio transformatieverhouding bij omhoogtransformerenDe verhouding in een verhogingscircuit (zoals een optransformatorof spanningsversterker) tussen de hoge uitgangsspanning en de lageingangsspanning.

step-up transformer 1. verhogingstransformator; 2. optransformatorEen transformator die een uitgangsspanning aflevert die hoger isdan de ingangsspanning. In een dergelijke transformator bevat desecundaire wikkeling meer windingen dan de primaire wikkeling.

steradian steradiaalEen maateenheid van een lichaams- of ruimtehoek; 1 steradiaal is deruimte- of lichaamshoek waarvan de vertex (de top) het middelpuntvan een bol is en die een deel van het oppervlak van de bol met eenoppervlakte van r2 van die bol afsnijdt. Daarbij is r de radius vande bol.

stereophonic stereofonischDe term heeft betrekking op apparatuur of technieken die een(enigszins) drie-dimensionale geluidsweergave produceren.

stimulus stimulusElke fysieke of elektrische invoer bestemd voor een eenheid, appa-raat of orgaan en dat bedoeld is om een meetbaar resultaat teproduceren.

stochastic stochastischDe conditie waaronder op elk willekeurig moment een gegevenvariabele een toestand aan kan nemen die afhankelijk is van zoweleerdere toestanden als kanssituaties.

stopband stopbandHet continue spectrum van frequenties dat door een filter, eenselectieve versterker, of andere bandonderdrukkende eenheden wordtgeblokkeerd.

storage cell 1. accucel; 2. geheugencel1. Een elektrochemische accu of batterij die met elektriciteit kan

worden geladen.2a. Het kleinste deel van een computergeheugen.2b. Dat deel van een computergeheugen dat een gegevenseenheid (een

bit) kan bevatten.

storage oscilloscope geheugenoscilloscoopEen oscilloscoop die het beeld vasthoudt totdat het wordt gewist.

storage temperature opslagtemperatuur1. De aanbevolen temperatuur waarbij bepaalde elektronische

454

componenten moeten worden opgeslagen.2. De specifieke temperatuur waarin elektronische componenten

moeten worden bewaard.

storage tube geheugenbuisEen kathodestraalbuis die informatie in de vorm van beelden op eenspeciaal daarvoor ontwikkelde elektrode bewaard totdat ze door eenbepaald signaal worden gewist.

straight-line frequency: SLF rechte-lijnfrequentieDe term verwijst naar een variabele condensator in een afgestemdcircuit waarvan de kromme van de grafiek, waarin de afstemmingtegen de frequentie is uitgezet, een rechte lijn en de frequen-tievariatie lineair is.

straight-line wavelength: SLW rechte-lijngolfDe term verwijst naar een variabele condensator in een afgestemdcircuit waarvan de kromme van de grafiek, waarin de afstemmingtegen de golflengte is uitgezet, een rechte lijn is en de variatievan de golflengte lineair is.

stratosphere stratosfeerDat deel van de atmosfeer van de aarde dat zich op een hoogte vanongeveer 11 km. bevindt en zich uitstrekt tot aan de ionosfeer.

stray capacitance 1. zwerfcapacitantie; 2. parasitaire capaci-tantie; 3. strooicapaciteitInherente capacitantie op een plaats waar dit schade kan veroorza-ken zoals tussen de windingen van een spoel of tussen naast elkaargelegen gebieden in een circuit.

stray component 1. zwerfcomponent; 2. parasitair componentEen elektrische eigenschap die als een inherent, en meestalongewenst zij-effect in een circuit of een eenheid optreedt ofvoorkomt. Zo komen zwerfcapaciteiten onherroepelijk tussenparallelle geleiders voor terwijl zwerfinductanties in allemogelijke bedradingen aanwezig zijn.

stray field 1. lekveld; 2. strooiveldHet deel van een elektrisch of magnetisch veld dat zich tot buitende onmiddellijke nabijheid van een circuit, waarvan het feitelijkdeel uitmaakt, uitstrekt. Al gevolg daarvan kan dit veld met anderecircuits of eenheden interfereren.

stray inductance 1. zwerfinductantie; 2. strooi-inductantieInherente inductantie op een plaats waar dit schade kan veroorza-ken. Bijvoorbeeld de inductantie in de spoel van een draadgewikkel-de weerstand.

stray resistance 1. lekresistentie; 2. parasitaire weerstandInherente resisentie op een plaats waar dit schade kan veroorzaken

455

zoals een lekweerstand in een diëlectricum en de draadweerstand ineen inductor.

stress spanningDe kracht per oppervlakte-eenheid die de oorzaak van een belastingof vervorming is.

strike (to) 1. ontsteken; 2. inslaan1. Een ontlading initiëren zoals dat in een gasbuis gebeurt.2. Het treffen van een object als gevolg van een ontlading

(bijvoorbeeld bliksem).

strontium strontiumEen metaalelement uit de alkali-aardengroep. Het heeft een atoomge-tal van 38 en een atoomgewicht van 87,63. Strontium wordt inbepaalde keramische diëlectricums toegepast.

subassembly 1. deelsamenstelling; 2. subsamenstellingEen compleet eindproduct dat deel van een grotere eenheid of eengroter systeem uitmaakt en waarin het op eenvoudige wijze kanworden gemonteerd of daar aan kan worden gekoppeld.

subatomic particles subatomaire deeltjesZeer kleine deeltjes materie binnen een atoom.

subcarrier 1. hulpdraaggolf; 2. secundaire draaggolfEen draaggolf die, na modulatie, het modulerende signaal van eenandere draaggolf wordt.

subcarrier band band van de secundaire draaggolfDe band met frequenties waarin een hulpdraaggolf wordt overgedra-gen.

subharmonic deelharmonischeEen factor (een grootheid die het resultaat is van de deling vaneen andere grootheid door een geheel getal) van de frequentie vande grondharmonische. Zo is de 10de harmonische van 15 MHz gelijkaan 1,5 MHz.

subscript onder-indexEen getal of letter die in kleine vorm naast (soms voor) en halfonder een normaal weergegeven teken wordt geplaatst. Dit wordtgedaan om de grootheid of het bedrag dat met het normale teken isgeassocieerd van anderen te kunnen onderscheiden. Meestal behorengelijke tekens met verschillende onder-indexen tot een bepaalde(homogene) klasse van grootheden.

subset 1. deelverzameling; 2. subset1. In de statistiek en de verzamelingenleer is dit een verzameling

(een set) die deel uitmaakt van een grotere verzameling.2a. Zie punt 1.

456

2b. De hoorn van een telefoontoestel.2c. Een modulator/demodulator (modem) die bestemd is om bedrijfs-

machines of -apparatuur compatibel te maken met telefooncir-cuits.

substitution inductor vervangingsinductorEen inductor die tijdelijk wordt gebruikt in plaats van een andereinductor die meestal dezelfde inductantie heeft.

substitution resistor vervangingsweerstandEen weerstand die tijdelijk wordt gebruikt in plaats van een andereweerstand die meestal dezelfde weerstandswaarde (resistentie)heeft.

substitution transformer vervangingstransformatorEen transformator die tijdelijk wordt gebruikt in plaats van eenandere transformator die meestal dezelfde eigenschappen heeft.

substrate substraatEen plaat, wafel, paneel, bord, schijf enzovoort die gemaakt is vaneen daarvoor geschikt materiaal waarop of waarin de componenten vaneen eenheid, zoals een geïntegreerde schakeling of een gedruktcircuit, worden neergeslagen, gegroeid of gevormd.

sulphur zwavelEen niet-metaalelement met atoomgetal 16 en atoomgewicht 32,006.

sulphuric acid zwavelzuurEen veel toegepast zuur dat in een verdunde oplossing als hetelektrolyt van een loodzwavelzuuraccu wordt gebruikt. Dit zeercorrosieve zuur heeft verschillende andere industriële toepassin-gen.

sum frequency somfrequentie1. De frequentie van de bovenste zijband in een amplitude-gemodu-

leerde draaggolf. Dit is de zijband die gelijk is aan dedraaggolffrequentie plus de modulerende frequentie.

2. In superheterodyne bewerkingen heeft de term betrekking op detussenfrequentie die gelijk is aan de signaalfrequentie plus defrequentie van de lokale oscillator.

summation 1. sommering; 2. sommatiea. De som van een eindig aantal termen. Zo is de totale resistentie

van n in serie geschakelde weerstanden gelijk aan de som vanalle afzonderlijke weerstandswaarden.

b. Een frequentie die gelijk is aan de som van twee anderefrequenties.

summing amplifier somversterkerEen operationele versterker waarvan de uitgangswaarde de som is vanverschillende ingangswaarden of daar direct evenredig mee is.

457

sunspots zonnevlekkenGebieden op het oppervlak van de zon die als donkere plekkenzichtbaar zijn en waarvan wordt aangenomen dat dit betrekkelijkekoude gebieden zijn die het gevolg zijn van magnetische(ver)storingen. De vlekken zijn grote centra van de emissie vandeeltjes die de radiocommunicaties op aarde storen.

super superEen voorvoegsel met de betekenis van boven, groter dan of hogerdan. Hoewel dit voorvoegsel in veel samengestelde woorden enbegrippen in de elektronica wordt gebruikt, behoeft het niet altijddeze betekenis te hebben. Zo is superheterodyne, bijvoorbeeld, eensamentrekking van de woorden supersonic en heterodyne.

superconductivity supergeleidingHet schijnbaar wegvallen van de resistentie in bepaalde materialendie tot in de buurt van het absolute nulpunt (van de temperatuur)worden afgekoeld.

superconductor supergeleiderEen materiaal, stof of eenheid die de eigenschap van de supergelei-ding bezit.

superheterodyne circuit superheterodyne circuitEen ontvanger of elektronisch instrument waarin het ontvangensignaal in een eerste detector (mixer) gaat zweven met het signaalvan een lokale oscillator. Dit resulteert in een lagere (tus-sen)frequentie die daarna door een IF-versterker wordt versterkt.Dit IF-signaal vormt de ingang van een tweede detector en hetuitgangssignaal daarvan wordt door een AF-versterker versterkt.Omdat de IF-versterker met een vaste frequentie werkt, kan dezevoor optimale selectiviteit en versterking worden afgestemd.

supermodulation supermodulatieEen soort modulatie waarin één RF-vermogenstrap de draaggolfcontinu genereert en een tweede (meestal identieke) RF-vermogens-trap additioneel RF-vermogen aan de draaggolf toevoegt. Dit heefteen 100% modulatie tot gevolg. De draaggolfamplitude wordttegelijkertijd verkleind om aan de voorwaarden voor een dergelijke100% modulatie te kunnen blijven voldoen.

superscript boven-indexEen klein getal of letter dat rechts boven een ander getal ofletter, de basis of het grondtal, wordt geschreven. Dit is,bijvoorbeeld, een aanwijzing dat die basis of dat grondtal tot eenmacht moet worden verheven met een waarde die door de boven-indexwordt gerepresenteerd. Een boven-index wordt ook vaak met de termexponent aangeduid.

supply current voedingsstroomWisselstroom of gelijkstroom die voor de werking van apparatuur

458

beschikbaar is.

supply frequency netfrequentieDe frequentie van een wisselstroom die als de voeding van appara-tuur dient en door het net wordt geleverd.

supply power voedingsvermogenHet vermogen van een wisselstroom- of gelijkstroomvoeding.

supply voltage voedingsspanningDe spanning van een wisselstroom- of gelijkstroomvoeding.

suppressed carrier onderdrukte draaggolfEen draaggolf die uit de combinatie van een draaggolf met zijbandenis verwijderd.

suppressor smoorschakeling1. Een roosterachtig element in een pentode tussen het scherm en

plaat dat wordt gebruikt om een secundaire emissie te onderdruk-ken.

2. Een filter dat wordt gebruikt om radio-interferentie te onder-drukken.

3. Een vonkonderdrukker.

suppressor diode onderdrukkingsdiodeEen halfgeleiderdiode die wordt gebruikt om de inductieve terugslagin circuits te voorkomen, transiënten te elimineren of te verminde-ren, of de vorming van vonkbruggen in contacten te verhinderen.

suppressor modulation onderdrukkingsmodulatieEen modulatiemethode waarin een modulerende spanning op degelijkstroom-smoorschakeling van een pentode, RF-versterker, ofoscillatorbuis wordt gesuperponeerd.

surface-barrier transistor: SBT oppervlak-barrièretransistorEen pnp-transistor die met behulp van een elektrolyse- en galvani-satieproces wordt vervaardigd.

surface-charge transistor oppervlakteladingtransistorEen halfgeleidereenheid die in essentie uit twee nauwelijks vanelkaar gescheiden platen (de bronelektrode en de ontvangerelektro-de) bestaat die op het door een film geïsoleerde oppervlak van eensliciumchip zijn neergeslagen, terwijl een derde overlappendeelektrode (de overdrachtspoort) op, maar geïsoleerd van de andereelektroden is neergeslagen. Een ingangssignaal slaat een lading opin de condensator die door de bronelektrode en de chip wordtgevormd. Een daaropvolgend startsignaal (trigger) die op deoverdrachtspoort wordt aangelegd, brengt de lading over naar deontvangerelektrode. Daar wordt dit een uitgangssignaal dat meestalten opzichte van het ingangssignaal is versterkt.

459

surface mounted device: SMD opbouwcomponentEen zeer klein elektronisch onderdeel dat op een prentmontage-eenheid wordt gelijmd. Dit in tegenstelling tot een dual-in-linepackage (DIP) waarvan de pennen in daarvoor geboorde gaten in deprentmontage-eenheid worden geplaatst en gesoldeerd.

surface mounted technology: SMT opbouwtechnologieTechnologie waarbij zeer kleine elektronische onderdelen op eenprentmontage-eenheid worden gelijmd. Zie ook opbouwcomponent (SMD).

surface resistivity soortelijke weerstand van een oppervlakDe resistentie van een eenheid van oppervlak van een stof ofmateriaal. Dit wordt tussen twee tegenover elkaar gelegen zijdengemeten.

surface wave oppervlaktegolf1. Het via de aarde geleide component van een grondgolf. Het andere

component is de ruimtegolf.2. Een akoestische golf die langs het oppervlak van een plaat in

een oppervlaktegolfversterker of -filter wordt gepropageerd.

surface-wave amplifier oppervlaktegolfversterkerEen versterkingseenheid die uit een oppervlaktegolffilter bestaatwaaraan een n-type siliciumelektrode met een gelijkstroombias istoegevoegd. Deze elektrode wordt van het kristalsubstraat van hetfilter gescheiden door een zeer dunne oxidelaag. De versterkingwordt door de interactie tussen de elektronenstroom in het siliciumen het piëzo-elektrische veld van het filter gerealiseerd.

surface-wave filter oppervlaktegolffilterEen akoestisch-elektronische eenheid die uit een kristalplaatbestaat die elektroden aan ieder uiteinde van de plaat heeft. Eenwisselstroom-ingangssignaal dat op een elektrode wordt aangelegdveroorzaakt akoestische golven die naar de andere elektrodepropageren. Daar aangekomen genereren ze een uitgangsspanning alsgevolg van een piëzo-elektrische werking. De resonantiefrequentievan de eenheid wordt door de dimensies van de kristalplaat bepaald.

surge current stroomstootEen sterke stroom die, onmiddellijk indien een laadspanning op eencondensator wordt aangelegd, door die condensator stroomt.

susceptibility gevoeligheidDe eigenschap die een stof heeft om te kunnen worden gemagneti-seerd. Dit wordt uitgedrukt als de verhouding tussen de magnetisa-tie en de sterkte van de magnetiserende kracht.

suspension 1. ophanging; 2. suspensie1. De draad of de gemetalliseerde vezel waaraan de beweegbare

spoel van een galvanometer is opgehangen.2a. De deeltjes van een stof en de vloeistof waarin die deeltjes

460

zich bevinden zonder daarin opgelost te zijn.2b. De stof die in punt 2 van deze definitie is beschreven.

sweep sweepHet circuit waarmee een bepaalde deflectie, zoals beschreven in devolgende definitie, kan worden bereikt.

sweep (to) 1. doorlopen; 2. zwaaienHet afbuigen van de elektronenstraal in een kathodestraalbuis. Ditwordt meestal gedaan om een horizontale tijdbasis te genereren.

sweep circuit zwaaicircuitEen circuit, zoals een afbuiggenerator (zaagtandoscillator), waar-mee een zwaaisignaal kan worden gegenereerd.

sweep frequency zwaaifrequentie1. De frequentie waarmee de elektronenstraal in een kathodestraal-

buis langs de referentieas wordt afgebogen.2. De frequentie waarmee de draaggolffrequentie door de generator

van een zwaaisignaal kan worden vergroot of verkleind.

sweep generator zwaaigenerator1. Een eenheid die de elektronenstraal in een kathodestraalbuis met

een gespecificeerde snelheid doet of laat scannen.2. Een oscillator die een signaal met snel variërende frequenties

genereert. Dit wordt gebruikt voor testdoeleinden en hetaanpassen of afregelen van banddoorlaatfilters.

sweep oscillator zwaai-oscillatorEen oscillator die een signaal met snel variërende frequentiesgenereert. Dit wordt gebruikt voor testdoeleinden en het aanpassenof afregelen van banddoorlaatfilters.

sweep period zwaaiperiodeDe duur van een complete cyclus van een zwaaisignaal.

sweep signal zwaaisignaalHet signaal dat wordt gebruikt voor de zwaaibewegingen van deelektronenstraal in de buis van een oscilloscoop. Dit is meestaleen lineair signaal of een zaagtandsignaal.

sweep time zwaaitijdDe werkelijke tijd die een deflectiesignaal nodig heeft voor éénzwaaibeweging. Die tijd t = 1/f, waarin t de zwaaitijd in secondenen f de zwaaifrequentie in hertz is.

sweep voltage zwaaispanningDe maximale spanningsamplitude (piekamplitude) van het zwaaisig-naal.

switch 1. schakelaar; 2. switch

461

a. Een circuit of een eenheid (elektronisch, elektrisch, elektrome-chanisch, of mechanisch) die dient om een circuit te openen ofte sluiten of die wordt gebruikt voor het verbinden van een lijnmet één van vele andere lijnen (bijvoorbeeld met behulp van eenroterende keuzeschakelaar).

b. Een spronginstructie in een computerprogramma.

switch (to) 1. schakelen; 2. switchena. De logische toestand van een circuit of een eenheid wijzigen.b. Een elektrisch circuit van toestand doen veranderen zoals van

'aan' naar 'uit' of omgekeerd.c. Openen, veranderen of verbreken van een elektrische stroomkring.d. Het toepassen van een communicatietechniek waarmee boodschappen

tussen zenders en ontvangers kunnen worden uitgewisseld. Ditgeschiedt door middel van punt-naar-punt transmissies.

switch current schakelstroom1. De stroom die door een schakelaar of schakeleenheid vloeit.2. De stroom die door een schakeldiode of een transistor vloeit.3. De minimale stroom die nodig is om een transistor te laten of te

doen schakelen. Een dergelijke stroom wordt uitgedrukt in milli-ampères of microampères.

switching function schakelfunctieSchakeling met een vast aantal in- en uitgangen waarbij de uitvoereen (logische) functie is van de invoer.

switching logic schakellogicaBooleaanse algebra die wordt toegepast bij het ontwerp van geïnte-greerde digitale schakelingen.

switching network schakelnetwerkEen netwerk waarin een signaal van een gegeven ingang een gegevenuitgang langs verschillende wegen kan bereiken afhankelijk van detoestanden van de schakelaars op of in de knooppunten van hetnetwerk.

switching rate schakelsnelheidDe snelheid waarmee een repeterende schakelaar werkt, bijvoorbeeldhet aantal malen per seconde dat de schakeling sluit of opent.

switching speed schakelduurDe tijd die een schakelaar nodig heeft om te openen of te sluitenof de tijd die een schakeleenheid nodig heeft om van toestand teveranderen.

switching theory schakeltheorieLeer van en over de schakellogica, haar toepassing, gedrag enconsequenties.

switching time schakeltijd

462

De tijd die een elektronische eenheid nodig heeft om, nadat het eendaarvoor bestemde puls heeft ontvangen, de 'aan'-toestand tebereiken.

switching transistor schakeltransistorEen transistor die speciaal bestemd is voor aan/uit-bewerkingen.Dergelijke transistoren hebben een korte hersteltijd en een geringecapacitantie.

switching voltage schakelspanningDe grootste spanning die op een schakeleenheid kan worden aangelegdzonder dat er van foutieve bewerkingen van die eenheid sprake is.

switch level simulation schakelsimulatieProces waarbij een schakeling als een schakelnetwerk wordt be-schouwd, gemodelleerd en geanalyseerd.

symbol symbool1. Een letter of een grafische voorstelling die met een grootheid

of een term is geassocieerd. Voorbeelden hiervan zijn I (stroom)en 1 (fase).

2. Een conventionele eenheid die een wiskundige bewerking aanduidt(+, -, /, x).

3. Een grafische voorstelling in een schema die een functie of eencomponent representeert.

symmetrical wave symmetrische golfEen golf waarvan de positieve en negatieve halve cycli eenidentieke vorm en gelijke waarden hebben.

symmetry symmetrie1. De toestand waarin de vorm aan iedere zijde van de as hetzelfde

is.2. De toestand waarin de positieve en de negatieve stromen even

goed kunnen geleiden.3. De toestand waarin een stroom aan beide zijden van een referen-

tielijn identiek is.

synchronism synchronisme1. De toestand waarin zaken met elkaar in de pas lopen, zoals de

toestand waarin twee motoren synchroon met elkaar en de vermo-gensfrequentie lopen, of de toestand waarin twee relaissynchroon met elkaar openen en sluiten.

2. De toestand waarin zaken met elkaar in fase zijn zoals tweepulsen die gelijktijdig optreden.

synchronization synchronisatieHet samenvallen van een bepaald proces met een ander proces zoalsde synchronisatie van een oscillatorfrequentie met behulp van eenaangelegde standaard-frequentiespanning in welk geval de oscilla-torfrequentie de frequentie van het standaard-signaal krijgt.

463

synchronizer synchronisatorDe opslag- of geheugeneenheid van een computer die tussen tweeeenheden, die gegevens met verschillende snelheden overdragen,wordt geplaatst om die verschillen op te vangen. De opslageenheidwerkt hier als een buffer.

synchronizing signal synchroniserend signaalEen signaal dat wordt gebruikt om een ander signaal (meestal voorwat betreft de frequentie) te synchroniseren.

synchronous synchroonSamenvallend; gelijktijdig optredend of werkend; in fase; even snelwerkend.

synchronous clock synchrone klok1. Een klok die door een synchrone motor wordt aangedreven.2. De bron van het vaststellen en regelen van de tijden en de

timingen in een computer.

synchronous gate synchrone poortEen poort waarvan de uitgang in overeenstemming met een ingangssig-naal wordt gesynchroniseerd.

synchronous network synchroon netwerkEen communicatienetwerk waarin alle klokken zodanig zijn afgestelddat ze met dezelfde snelheid lopen, hun incrementen een gelijketijdsduur hebben en overgangen gelijktijdig of met een gespecifi-ceerd faseverschil plaats vinden.

synchronous transmission synchrone transmissieEen signaaloverdrachtsmethodiek waarin individuele signalen met eengespecificeerde snelheid en in overeenstemming met een klok die ookhet ontvangstation regelt, worden overgedragen (getransporteerd).

sync pulse synchronisatiepuls1. Een puls die wordt gebruikt om de frequentie of herhalingssnel-

heid van een oscillator of enig andere generator te regelen.2. Een puls die als onderdeel van een samengesteld videosignaal in

een TV-systeem wordt overgedragen om het scannen van deelektronenstraal te sturen.

synthesis syntheseHet rigoureuze (en vaak wiskundig ondersteunde of onderbouwde)ontwerp van een elektronisch circuit of eenheid, alsmede de zeernauwkeurige voorspelling van de prestaties van een dergelijkeeenheid.

synthesizer synthetiseringseenheid1. Een signaalsynthetiseringsapparaat.2. Een circuitsynthetiseringseenheid, dat wil zeggen een eenheid

met behulp waarvan een grote verscheidenheid aan circuits

464

tijdelijk in een opstelling (samenstelling of montage) kunnenworden gebruikt of gesimuleerd. Dit geschiedt meestal voortestdoeleinden en evaluaties.

system systeem1. Een geïntegreerde samenstelling (opbouw) van elementen die

gezamenlijk werken en waarmee een bepaald en gespecificeerd doelkan worden bereikt.

2. Een methodologie waarin vaste en geordende procedures wordentoegepast voor het bereiken van een gespecificeerde doelstel-ling.

system of units eenhedenstelselEen verzameling fundamentele eenheden voor de definitie van degrootheden van alle fysieke variabelen. Het meest bekende stelselis dat van het standaard-internationale stelsel (het SI-stelsel).

T

t t1. Afkorting van tijd.2. Symbool voor temperatuur.3. Afkorting van doel (target).4. Afkorting van technisch.5. Afkorting van spanning (tension).

T T1. Symbool voor transformator.2. Afkorting van het voorvoegsel tera.3. Symbool voor thermodynamische temperatuur.4. Afkorting van ton (gewichtsmaat).5. Afkorting van tesla.6. Symbool voor kinetische energie.8. Symbool voor waar (true).

tail staart1. De afbraak van een golfvorm van haar maximale amplitude tot de

nulamplitude.2. Elke puls die een hoofdpuls volgt en het gevolg van een

dergelijke hoofdpuls is.

tangent galvanometer tangentenboussoleEen galvanometer waarin de stroom evenredig is met de tangens vande afbuighoek.

tank tank1. Een parallel-resonerend circuit in de plaatkring van een

elektronenbuis.2. Een circuit waarin elektrische energie is opgeslagen. Dit is

energie van frequenties in het bereik waarvan het middenpunt deresonantiefrequentie van het circuit is.

465

3. Een kwikvertragingslijn.

tantalum 1. tantalium; 2. tantaalEen metaalelement uit de vanadiumfamilie. Het heeft een atoomgetalvan 73 en een atoomgewicht van 180,95. Tantalium wordt in deelementen van bepaalde elektronenbuizen en in sommige elektrolyti-sche condensatoren toegepast.

tantalum detector tantaaldetectorEen soort RF-contactdetector die uit een fijne draad van tantaliumbestaat en waarvan de punt het oppervlak van een kleine poel metkwik lichtjes raakt.

tape 1. tape; 2. banda. Papierband.b. Magnetische band.c. Isolatieband.

tape (to) opnemenEen magnetische bandopname maken.

tape cable bandkabel1. Een soort kabel waarin alle geleidercentra in hetzelfde vlak

liggen.2. Een platte kabel die meestal in situaties wordt gebruikt waarin

veel spanningen en buigingen van de kabel vereist zijn.

tape core bandkernEen ringvormige magnetische kern die wordt gemaakt door een metalenband zeer stevig in een aantal lagen (voor de gewenste dikte) tewikkelen.

taper verloopDe snelheid van de verandering van de resistentie in een reostaatof een potmeter tijdens een gelijkmatige omwenteling van de as.

tapped coil aftakspoelEen inductor waarin één of meer tussenliggende verbindingen(aftakkingen) in daarvoor geschikte windingen worden gemaakt omtussenliggende waarden van de inductantie op te kunnen nemen.

tapped component aftakcomponentEen spoel, transformator, smoorspoel, weerstand, of ander componentwaarin een tussenliggende verbinding is gemaakt.

tapped inductor aftakinductorZie aftakspoel (tapped coil).

tapped resistor aftakweerstandEen weerstand waarin één of meer tussenliggende verbindingen(aftakkingen) zijn gemaakt om op daarvoor in aanmerking komende

466

plaatsen of elementen van de weerstand de weerstandswaarden op tekunnen nemen.

tapped transformer aftaktransformatorEen transformator die één of meer afgetakte windingen heeft.

tapped winding aftakwindingDe winding van een transformator of een smoorspoel die één of meeraftakkingen heeft.

target 1. trefelement; 2. doel1a. De gebombardeerde elektrode van een buis.1b. Het gescande geheugenelement in een TV-camerabuis.1c. Het afgetaste object bij radarobservaties.1d. Een object dat met nucleaire deeltjes zal worden of wordt

gebombardeerd.2. Doel; deadline; gewenst aantal te produceren eenheden enzo-

voort.

target voltage doelspanningDe achterplaat-naar-kathodespanning in een TV-camerabuis.

technetium technetiumEen metaalelement dat kunstmatig wordt geproduceerd. Het atoomgetalvan dit element is 43 en het atoomgewicht 99. De oude naam van ditelement was masurium.

tee junction T-vormige verbinding1. Een T-vormige splits tussen twee draden.2. Een T-vormige fitting die kan worden gebruikt om een coaxiale

kabel loodrecht met een andere te verbinden.3. Een T-vormige sectie voor de loodrechte koppeling van twee

golfpijpen.

tee network T-vormig netwerkEen drieweerstandspad waarin twee serieweerstanden en een shunt-weerstand zodanig zijn gerangschikt dat ze een T vormen.

tee switch T-schakelaarEen combinatie van drie schakelaars die zodanig zijn gerangschiktdat ze een T vormen; dat wil zeggen dat deze gecombineerdeschakelaar uit twee schakelaars bestaat die in serie zijn gekoppelden waar tussen in zich een shuntschakelaar bevindt. Indien de inserie gekoppelde schakelaars open is en de shunt gesloten, is ervan een grotere isolatie sprake dan dat het geval zou zijn bij eenserie schakelaars zonder shunt.

telegraphy telegrafieDe tak van de elektrische en elektronische communicaties waarin deverzending, de overdracht, en de ontvangst van gecodeerde berichtenwordt onderzocht en toegepast. De overdracht vindt zowel met behulp

467

van draadverbindingen als draadloos plaats. De meest toegepastecode is de Morse-code, die genoemd is naar Samuel Finley BreeseMorse (1791 - 1872), een Amerikaanse uitvinder.

telemeter telemeterEen meetinstrument dat de waarde van een grootheid opneemt ofgenereert op een punt dat een bepaalde afstand tot de waarnemer ofde aflees- of weergave-eenheid heeft. De gemeten waarde wordt doorde telemeter naar dit observatiepunt getransporteerd.

telemetry telemetrieDe transmissie van waargenomen, geobserveerde of gemeten gege-vens(signalen) over een bepaalde afstand, alsmede de ontvangst ende verdere verwerking van deze signalen. Dit geschiedt met behulpvan radio- of draadverbindingen.

telephony telefonieDe tak van de elektrische of elektronische communicaties waarin deverzending, de transmissie en de ontvangst van geluiden wordtonderzocht en toegepast. De transmissie geschiedt over het algemeennog steeds met behulp van draadverbindingen, hoewel de draadlozetelefonie thans sterk in opkomst is.

teleprinter teleprinterEen eindstation met een afdrukeenheid dat telegrafische signalenopvangt, decodeert en het resultaat daarvan afdrukt.

teletext teletextEen communicatiemethode waarin een niet-bewegend videobeeld van eenpagina afgedrukte tekst wordt verstuurd en op het scherm van eenontvangststation (meestal een normaal TV-toestel) zichtbaar wordtgemaakt.

teletypewriter telexapparaatDe term omvat een verscheidenheid aan telegrafieapparatuur voorzienvan printers, elektrische schrijfmachines en andere eenheden. Eenboodschap kan via een normaal toetsenbord in het zendstation wordeningetypt, worden overgedragen, en in het ontvangststation wordenafgedrukt of uitgetypt. Hetzelfde station kan eveneens wordengebruikt voor de verzending van gecodeerde berichten of stuurcodes.

television: TV televisieDe overdracht en de ontvangst van bewegende of stilstaande beeldendie al dan niet van geluid zijn voorzien. De overdracht geschiedtvia radioverbindingen, kabelverbindingen of draadloze transmissies(satellietverbindingen).

television channel televisiekanaalEen RF-band die uitsluitend voor televisie-uitzendingen is bestemd.

television interference: TVI televisie-interferentie

468

Interferentie van de ontvangst van televisiesignalen. Dit wordtmeestal veroorzaakt door interfererende signalen, die afkomstigzijn van radio-uitzendingen, of door elektrische ruis.

televoltmeter televoltmeterEen telemeter die gebruikt wordt voor het meten van spanningen dieop afstand worden gegenereerd.

tellurium 1. telluur; 2. telluriumEen zeldzaam metaalachtig element dat verwant is aan selenium. Hetatoomgetal van telluur is 52 en het atoomgewicht is 127,61.

temperature: T temperatuurDe mate van warmte of koude die een object of een verschijnsel aande waarnemer of een observatie-instrument openbaart. De temperatuurwordt in een aantal temperatuurschalen weergegeven. De bekendstedrie daarvan zijn de schalen van Celsius, Fahrenheit en Kelvin. Delaatste wordt speciaal in de natuurkunde gehanteerd.

temperature coefficient temperatuurcoëfficiëntEen getal dat aangeeft tot in welke mate een grootheid onderinvloed van temperatuur kan wegdrijven (afwijkingen kan vertonen).Dit wordt meestal in percentages van de temperatuur (%/

oC) of delen

per miljoen per graad (ppm/oC) uitgedrukt.

temperature compensation temperatuurcompensatieHet gebruik van een correctie-eenheid, zoals een temperatuurcompen-serend component, om een door temperatuur veroorzaakte afwijking inde waarde van een conventioneel component te corrigeren.

temperature gradient temperatuurgradiëntEen bepaald bereik met temperatuurschommelingen of -variaties zoalsde snelheid waarmee de temperatuur verandert ten opzichte van eenvermogensdissipatie of de snelheid of mate waarmee respectievelijkwaarin de temperatuur verandert bij verplaatsingen in de ruimte.

template 1. mal; 2. tekenmal1. Een op ware grootte getekend schema waarmee, bijvoorbeeld, kan

worden aangegeven op welke plaatsen gaten in een paneel of bordmoeten worden geboord of gestanst. De mal wordt tijdelijk op hette bewerken object gelijmd en de punten van de mal worden metbehulp van bepaalde instrumenten overgebracht op het object ofde gaten worden met behulp van de posities van de punten op demal direct in het object geponst.

2. Een stencil-achtige plaat met alfanumerieke tekens en symbolenvan functies of circuits. Dit kan als een hulp bij het vervaar-digen van tekeningen worden gebruikt.

temporary magnet tijdelijke magneet1. Een lichaam dat tijdelijk wordt gemagnetiseerd indien het in de

nabijheid van een andere (permanente) magneet wordt geplaatst.

469

2. Een elektromagneet.

tera teraVoorvoegsel dat de waarde van een triljoen (10

12) vertegenwoordigt.

Dit voorvoegsel wordt gebruikt in termen zoals: tera-elektronvolt(TeV = 10

12 volt), terahertz, teraohm, terawatt enzovoort.

terbium terbiumEen metaalelement uit de zeldzame-aardengroep. Het atoomgetal vanterbium is 65 en het atoomgewicht 158,93.

term termIn een algebraïsche uitdrukking is dit een constante, een variabe-le, of combinaties hiervan die door bewerkingstekens (+,-) vanelkaar zijn gescheiden. Zo heeft de uitdrukking ab*c2+6 drietermen: ab, c2 en 6.

terminal 1. terminal; 2. aansluitpunt; 3. eindstation1a. Het einde van een serie gebeurtenissen.1b. Zie punt 3 van deze definitie.1c. Een metalen plaatje of lipje dat zich aan het uiteinde van een

draad of uitloper bevindt en dat voor aansluit- of verbindings-doeleinden wordt gebruikt.

2a. Een verbindingspunt aan de ingang, uitgang of een tussenliggendpunt van een eenheid, of het punt waarop een spanning wordtaangelegd.

2b. Punt in de tekening van de symbolische voorstelling van eenelektrische of elektronische functie die wordt gebruikt om ver-bindingen met andere functies te maken.

2c. Knooppunt in een functie bedoeld om als verbindingspunt voorandere functies te fungeren.

2d. Verbindingspunt van een onderdeel of component. Dit verbin-dingspunt kan worden geassocieerd met de aansluitpen van de be-huizing waarin het onderdeel is geplaatst.

3. Een punt in een gegevenscommunicatiesysteem of -netwerk waaraangegevens worden aangeboden of van waaruit gegevens wordenonttrokken.Opmerking: de diverse definities worden in veel gevallen doorelkaar gebruikt.

terminal block aansluitblokEen blok met verschillende aansluitmogelijkheden die allen kunnenworden gebruikt voor het maken van verbindingen met circuits ofeenheden.

terminal board contactstrookEen geïsoleerd bord dat verschillende lipjes, pootjes, of schroevenheeft die allen als aansluitpunt of contactpunt dienst kunnen doen.

terminal impedance afsluitimpedantieDe interne impedantie van een eenheid gemeten aan de ingangs- of

470

uitgangsterminals.

terminal voltage klemspanningDe spanning aan de uitgangsterminal van een onbelaste batterij, ac-cu, of generator.

tertiary coil tertiaire spoelEen derde winding of wikkeling in een transformator of magnetischeversterker.

tesla teslaDe eenheid van de magnetische fluxdichtheid; 1 tesla = 1 weber pervierkante meter = 10

4 gauss.

Tesla coil Tesla-spoelEen speciaal type verhogingstransformator die voorzien is van eenkern met lucht en gebruikt kan worden voor de generatie van hogespanningen bij radiofrequenties. Nikola Tesla (1856 - 1943) was eenin Joegoslavië geboren Amerikaans natuurkundige.

test testEen procedure die uit één of meerdere stappen bestaat en waarin (1)de wijze waarop een circuit of een eenheid werkt wordt vastgesteld;(2) de waarde van een component wordt bepaald; en (3) het gedrag ende prestaties van een circuit of een eenheid worden geobserveerd envastgelegd.

test bench testtafelEen installatie voor het testen en de reparatie, alsmede hetdiagnostiseren van fouten in een elektronisch circuit.

test data testgegevensGegevens die worden gebruikt om een computerprogramma te testen.

tester 1. testinstrument; 2. testtechnicus1. Een instrument waarmee een elektronisch circuit of eenheid kan

worden getest.2. De technicus die belast is met het testen van elektronische

circuits of eenheden.

test lead testkabelDe flexibele geïsoleerde kabel of draad die aan een teststaaf isbevestigd.

test pattern testpatroonDe reeks ingangssignalen (vectoren) die behoren bij een correctereeks uitgangssignalen. Een dergelijk testpatroon wordt gebruikt intestinstrumenten om na te gaan of de aan het circuit of de eenheidaangeboden ingangssignalen overeenkomen met de daarbij behorendeuitgangssignalen.

471

test point testpuntEen aansluitpunt dat bedoeld is voor het maken van verbindingen metde testapparatuur bij de reparatie van circuits of bij het opsporenvan fouten in circuits. Testpunten worden meestal voorzien vanlabels die uit de lettercombinatie TP gevolgd door een getalbestaan. Bijvoorbeeld TP1, TP5 enzovoort.

test prod teststaafEen sonde met een flexibele geïsoleerde draad of kabel die aan heteind is voorzien van een scherpe punt, een lipje of een contactklemdie aan een testpunt van een te testen circuit kan worden bevestigdof met behulp waarvan contact met dat punt kan worden gemaakt.

test set testgroep1. Een combinatie van instrumenten die in of op een paneel zijn

geplaatst en meestal in een draagbare tas kan worden opgeborgen.Op deze wijze is de testgroep mobiel en kan naar de te testencircuits of apparatuur worden vervoerd.

2. Een verzameling test- en meetinstrumenten die in een kast zijngeplaatst en gezamenlijk een testapparaat vormen.

3. Een (deel van een) testprogramma.

test signal testsignaal1. Een signaal dat tijdens het uitvoeren van een test of een serie

testen wordt gebruikt.2. Een speciaal signaal in de radiotelegrafie dat aangeeft dat het

zendende station de apparatuur aan het testen is.

tetrode 1. tetrode; 2. schermroosterbuisEen elektronenbuis waarin de belangrijkste elektroden de kathode,het stuurrooster, het scherm en de plaat zijn.

tetrode transistor tetrodetransistor1. Een bipolaire transistor met twee emitters.2. Een veldeffecttransistor met twee poorten.

thallium thalliumEen metaalelement met atoomgetal 81 en atoomgewicht 204,39.

thermal conductivity thermische geleidingDe warmte-geleidende mogelijkheid van een bepaalde stof of eenbepaald materiaal.

thermal neutron thermisch neutronEen neutron dat een bijna thermisch evenwicht met het omhullendemedium of de omgeving heeft.

thermal noise thermische ruisFrequentie-onafhankelijke elektrische ruis die het gevolg is vandoor warmte in beweging gebrachte deeltjes (atomen en elektronen)in een stof. Thermische ruis is evenredig met de bandbreedte, de

472

resistentie, en de absolute temperatuur.

thermal resistance thermische resistentieDe snelheid waarmee in een halfgeleidereenheid de temperatuur vande junctie verandert ten opzichte van de vermogensdissipatie.

thermal resistor thermische weerstandEen weerstand die voldoende temperatuurgevoelig is om als eenwarmtesensor te worden gebruikt. Voorbeelden hiervan zijn dethermistor en de germaniumdiode.

thermal switch thermische schakelaarEen schakelaar die door temperatuurveranderingen wordt geactiveerd.Dergelijke schakelaars variëren van eenvoudige thermostaten totcomplexe servosystemen voorzien van een temperatuur-omvormer-ingang.

thermion thermionEen ion of een elektron dat door een heet lichaam wordt afgestotenzoals de verhitte kathode van een vacuümbuis.

thermionic thermionischBetrekking hebbende op thermionen en hun toepassing.

thermionic cathode thermionische kathodeEen verhitte kathode die als een emitter van ionen of elektronenwordt gebruikt.

thermionic current thermionische stroomEen stroom die het gevolg van een thermionische emissie is. Dit isspeciaal het geval in elektronenbuizen.

thermionic detector thermionische detectorEen vacuümbuisdetector.

thermionic emission thermionische emissieDe emissie van elektronen door een verhit lichaam zoals degloeidraad of kathode van een vacuümbuis.

thermionics thermionenfysicaDe studie en toepassingen van elektronenemissies van objecten ofmaterialen bij hoge temperaturen.

thermionic tube thermionische buisEen elektronenbuis, met andere woorden een buis waarin elektronenof ionen door een verhitte kathode worden uitgestoten (geëmit-teerd).

thermistor thermistorEen temperatuurgevoelige weerstand die meestal van speciaalbewerkte oxiden van kobalt, magnesium, mangaan, nikkel, uranium of

473

uit een mengsel van deze stoffen is vervaardigd. Thermistors kunnenzowel positieve als negatieve weerstandstemperatuurcoëfficiëntenhebben. De naam is afgeleid van thermally sensitive resistor.

thermocouple thermokoppel1. Een eenheid die uit een zeer sterke las of koppeling tussen twee

draden of strippen ongelijksoortige metalen (zoals antimoon enbismut) bestaat. Indien deze las wordt verhit zal er een gelijk-spanning over de las ontstaan.

2. Een elektrisch element voor het meten van de temperatuur. Eenthermokoppel bestaat uit twee met elkaar verbonden draden vanverschillende metalen waarbij de ene verbinding (las) op eenbekende temperatuur wordt gehouden en de andere op een tempera-tuur die met behulp van het resulterende thermo-elektrischepotentiaalverschil van de lassen kan worden bepaald.

thermocouple bridge thermokoppelbrugEen brug met vier armen waarin één arm een thermokoppel en dustemperatuurgevoelig en spanningproducerend is.

thermodynamics thermodynamicaDe wetenschap die zich bezighoudt met de relaties tussen warmte enmechanische energie en de effecten die ze op elkaar hebben.

thermoelectricity thermo-elektriciteit1. Warmte-producerende elektriciteit zoals dat, onder andere, in de

werking van thermokoppels wordt opgewekt.2. Elektrisch spanningsverschil dat optreedt tussen verschillende

materialen die met elkaar zijn verbonden en die op de verbin-dingspunten verschillende temperaturen hebben.

thermojunction 1. thermojunctie; 2. soldeerplaatsDe junctie (plaats) waar de twee metalen in een thermokoppel aanelkaar zijn gehecht of gelast. Er ontstaat een spanning indien detwee verschillende metalen worden verwarmd.

thermostat thermostaatEen temperatuurgevoelige schakelaar. In een veel voorkomende vormbestaat het beweegbare contact uit een strip van bimetaal terwijlhet stationaire contact in de onmiddellijke nabijheid hiervan isgeplaatst.

thick film dikke filmEen film van een geleidende, half-geleidende, weerstand biedende,of diëlektrische stof die met behulp van een bepaald proces(verven, fotograferen, neerslaan enzovoort) op een substraat wordtaangebracht. De dikte van een dikke film is ongeveer 1 mil (0,0254mm).

thick-film component dikke-filmcomponentEen eenheid, zoals een weerstand of een condensator, die met behulp

474

van dikke-filmtechnieken wordt of is gefabriceerd.

thick-film resistor dikke-filmweerstandZie dikke-filmcomponent.

thin film dunne filmEen uiterst dunne laag (1 micrometer) van een geleidende, half-geleidende, resistieve, of diëlektrische stof die met behulp vanbepaalde processen (galvaniseren, elektronisch neerslaan, groeien)op een substraat wordt aangebracht.

thin-film capacitor dunne-filmcondensatorEen condensator die wordt vervaardigd door een dunne film metaalmet behulp van het proces van het elektronisch neerslaan aan iederezijde van een gegroeide of neergeslagen oxidelaag aan te brengen,op dezelfde wijze als dat bij de fabricage van geïntegreerdeschakelingen gebeurt.

thin-film component dunne-filmcomponentEen eenheid, zoals een condensator, weerstand, diode, of transis-tor, die met behulp van dunne-filmtechnieken wordt vervaardigd.

thin-film integrated circuit dunne-film-ICEen geïntegreerd circuit (IC) waarin de componenten en de bedrading(verbindingen tussen de componenten) met behulp van het proces vanhet neerslaan of groeien van stoffen op een halfgeleiderplaat ofwafel (het substraat) worden geproduceerd.

thin-film resistor dunne-filmweerstandZie dunne-filmcomponent.

thin-film semiconductor dunne-filmhalfgeleiderEen dunne film van halfgeleidermateriaal, zoals een enkelvoudigsiliciumkristal, dat met behulp van het proces van het elektronischneerslaan op een substraat wordt aangebracht.

thin-film transistor dunne-filmtransistorZie dunne-filmcomponent.

thorium thoriumEen radioactief metaalelement met atoomgetal 90 en atoomgewicht232,05. Indien thorium wordt verhit zal het op grote schaalelektronen uit gaan stoten. In verband met deze eigenschap zijn eenaantal gloeidraden en kathodecilinders van bepaalde elektronen-buizen met één of meer samenstellingen van thorium bedekt (gecoat).

thoron thoronEen radioactieve isotoop van radon. Het atoomgetal van thoron is 86en het atoomgewicht is 220.

three-gun picture tube beeldbuis met drie kanonnen

475

Een beeldbuis van een kleuren-TV die een afzonderlijk kanon voorieder van de drie primaire kleuren (rood, groen en blauw) heeft.

three-phase circuit driefasencircuitHet circuit van een driefasensysteem.

three-phase current driefasenstroomDe stroom in een driefasensysteem. De stromen in de drie poten(armen) verschillen 120

o met elkaar in fase. Indien de drie stromen

(Ip) gelijk zijn, is de lijnstroom gelijk aan �Ip.

three-phase rectifier driefasengelijkrichterEen gelijkrichter voor een driefasenspanning. Er wordt tenminsteéén afzonderlijke diode voor elke fase in de gelijkrichtergebruikt.

three-phase system driefasensysteemEen wisselstroomsysteem met meervoudige fasen waarin drie stromenof spanningen 120

o met elkaar uit fase zijn.

three-phase voltage driefasenspanningSpanningen in een driefasensysteem. De fasen van de spanningen overde drie poten van het systeem verschillen 120

o ten opzichte van

elkaar. Indien de spanningen (Ep) in elke fase gelijk zijn, is delijnspanning gelijk aan �3Ep.

threshold drempel1. Het initiële en waarneembare punt van een bepaald effect.2. Een van te voren gedefinieerd punt of gedefinieerde waarde,

zoals de minimale stroom of spanning die nodig is voordat eencircuit of een eenheid operationeel kan worden.

threshold component drempelwaardeEen waarde van de stroom, spanning, geluidsintensiteit of anders-zins, die als minimale waarde voor een bepaalde werking van eencircuit of een eenheid is gedefinieerd, of waarbuiten een bepaaldetoestand van dat circuit of die eenheid zal gaan gelden.

threshold current drempelstroom1. De minimale waarde van een stroom waarmee een bepaald effect

plaats vindt of kan worden bereikt.2. De kleinste voorwaarts gerichte stroom die door een diode

vloeit.3. Het kleinste stroomniveau in een gas waarmee een ontlading onder

verschillende toestanden in stand kan worden gehouden.

threshold frequency drempelfrequentie1. De afbreekfrequentie of -frequenties in een doorlaat-, laagdoor-

laat-, hoogdoorlaat-, of bandsperfilter.2. De kleinste frequentie voor een metaal- of halfgeleiderjunctie

waarmee een invallende straling een foto-elektrische effect

476

teweeg brengt.

thulium thuliumEen metaalelement uit de zeldzame-aardengroep met atoomgetal 69 enatoomgewicht 168,94.

thyratron 1. thyratron; 2. kwikdampontladingsbuisEen gastriode of gastetrode die hoofdzakelijk wordt gebruikt voorschakel- en regelactiviteiten. De werking van een thyratronverschilt in zoverre van die van een vacuümbuis dat de anodestroomabrupt begint te vloeien indien de roosterspanning een bepaaldewaarde bereikt en op dat punt aangekomen regelt of stuurt hetrooster niet meer; de anodestroom blijft vloeien totdat deanodespanning òf wordt onderbroken òf wordt omgekeerd.

thyristor thyristor1. Een bistabiele halfgeleidereenheid van het pnpn-type die een

anode, een kathode en poortterminals heeft en als een elektroni-sche schakelaar wordt gebruikt.

2. De generieke term voor alle eenheden die met behulp van vaste-stoffen zijn gefabriceerd en die op een thyratron lijken zoalsde siliciumgelijkrichter.

timbre timbreDe kwaliteit die het geluid van de stem of een bepaald instrumentvan dat van andere stemmen of instrumenten doet onderscheiden. Ditis hoofdzakelijk het gevolg van de harmonische content van hetgeluid.

time base 1. tijdbasis; 2. tijdasDe tijd gezien of beschouwd als een onafhankelijke variabele in eenbepaalde relatie waarin tijd een rol speelt. De tijd als tijdbasisof tijdas komt in bepaalde uitdrukkingen voor zoals het aantalpulsen per seconde, de snelheid in kilometers per uur enzovoort.

time-critical nets tijdkritische verbindingspadenElektrische signaalpaden waarvan de vertragingstijden van depropagatie van de signalen in die paden met grote nauwkeurigheidbekend moeten zijn. Tijdkritische verbindingen beperken vaak detijdsafhankelijke prestaties van een schakeling.

time-division multiplexing: TDM multiplexverwerking met tijdverde-lingEen timesharingtechniek in de communicatietechnologie waarinverschillende eindstations (terminals) van hetzelfde kanaal gebruikmaken en gegevens op regelmatige tijdstippen overdragen. Dat wilzeggen dat één bepaald eindstation actief is, terwijl de andereeindstations staan te wachten. Het effect lijkt echter op dat vangelijktijdige be- en verwerkingen.

time domain tijddomein

477

Term waarmee wordt aangegeven dat de tijdsafhankelijke eigen-schappen van een proces worden beschouwd. Dit in tegenstelling totde frequentie-afhankelijke eigenschappen.

time modulation tijdmodulatieElke modulatietechniek waarin de momentane eigenschappen van eensignaal worden gevarieerd.

timer 1. timer; 2. tijdklok; 3. metera. Een eenheid voor de automatische regeling van de tijdsduur van

een bewerking.b. Een eenheid voor het meten van de duur van een bewerking.

time signal tijdsignaalElektrische impuls die met regelmatige tussenpozen wordt verzondenten behoeve van een synchronisatie in de tijd van alle andereverzonden impulsen.

time slot tijdsdeelEen specifiek gedefinieerd tijdsinterval in een gegevenssignaal.Het is speciaal belangrijk in digitale communicaties waar eengegeven tijdsinterval groot of klein kan zijn of een bepaaldediscrete waarde kan hebben.

timing analysis tijdanalyseAnalyse van het tijdsgedrag van de signalen in een digitale(logische) schakeling.

timing consequence tijdconsequentie1. De gevolgen van het tijdsgedrag (het optreden van tijdsvertra-

gingen) in een schakeling.2. De gevolgen (uitgedrukt in doorvoersnelheid) van het opzetten en

installeren van een (nieuw) informatiesysteem of delen daarvan.

timing signal timingsignaalEen signaal dat herhaald en tezamen met overgedragen gegevens wordtuitgezonden en bestemd is voor het synchroniseren van de zender(het zendstation) en de ontvanger (het ontvangststation).

timing simulation tijdsimulatieHet berekenen van een schakeling met het doel de tijdsvertragingenvan de signalen na te bootsen. De vraag die bij tijdsimulatie moetworden beantwoord luidt: "arriveren de signalen op tijd op hunbestemmingen?"

tin tinEen metaalelement met atoomgetal 50 en atoomgewicht 118,70. Tinwordt op grote schaal als een structureel metaal, als een onderdeelvan soldeer, en in de vorm van films voor de platen in sommigevaste condensatoren toegepast.

478

titanium titaanEen metaalelement met atoomgetal 22 en atoomgewicht 47,90. Titaankomt in bepaalde diëlektrische samenstellingen zoals titaanoxide,voor.

toggle flip-flopEen bistabiele eenheid.

toggle switch tuimelschakelaarEen schakelaar die een mechanisme heeft dat in de 'aan-' of 'uit'-toestand in tegenover elkaar liggende posities valt indien eenhendel wordt overgehaald of bewogen.

topology topologie1. Een tak van de wiskunde waarin aandacht wordt geschonken aan de

eigenschappen van oppervlakken en volumen (objecten met eenruimtelijke inhoud).

2. De details van de layout van een geïntegreerde schakeling.3. De eigenschappen van een oppervlak.

torodial coil torusvormige spoelEen spoel die op een zodanige wijze is gewikkeld dat het op eentorus lijkt. Dit type spoel heeft een voordeel ten opzichte van eenspoel die de vorm van een solenoïde heeft: een betere geleidingvoor een gegeven fysieke grootte, betere isolatie-eigenschappen, eneen betere kwaliteit. De magnetische flux ligt geheel binnen hetmateriaal van de kern zodat de magnetische interactie met nabijge-legen componenten minimaal is.

torque 1. draaikoppel; 2. wringinga. De kracht die een draaiende beweging kan veroorzaken.b. De rotatie van het polarisatievlak van licht dat door bepaalde

kristallen wordt veroorzaakt.

torsion torsieHet effect van een draaikoppel of wringing dat aan de ene zijde vaneen object wordt uitgeoefend terwijl de andere zijde van het objectwordt vastgehouden of in de tegenovergestelde richting wordtgewrongen.

torsion delay line torsievertragingslijnEen vertragingslijn waarin de vertraging zich openbaart in eenmateriaal of een stof waarop met behulp van mechanische trillingeneen draaikoppel wordt aangelegd.

torsion waves torsiegolvenGolven die zich met behulp van wringing in plaats van verplaatsin-gen of compressies voortplanten. De propagatiesnelheid hangt af vande modulus van de stijfheid en de dichtheid van het propagatiemedi-um.

479

total harmonic distortion: THD algehele harmonische vervormingDe vervorming die het gevolg is van de gecombineerde werking vanalle harmonischen die een complexe golfvorm bezit.

total internal reflection algehele interne reflectie1. De reflectie van het zichtbare licht van een grenslaag tussen

twee stoffen die verschillende brekingsindices hebben.2. De reflectie van elektromagnetische golven van een geïoniseerde

laag van de atmosfeer.

total reflection algehele reflectieDe algehele terugkaatsing van een straal door een reflector (zoalseen spiegel) en waarbij absoluut geen energie door de reflecterendestof of het reflecterende materiaal wordt overgedragen of geabsor-beerd.

trace 1. spoor; 2. heenslag; 3. opsporing1. Een kleine onbelangrijke hoeveelheid.2. De beweging van een elektronenstraal over het scherm van een

kathodestraalbuis.3. Een routine voor het testen van, of het opsporen van een fout in

een circuit of een computerprogramma.

traffic verkeer1. Berichten die in totaliteit door communicatiestations worden

afgehandeld.2. Gegevens en instructies die op continue basis in en door

computerapparatuur worden afgewerkt.

transaction transactieDe uitwisseling van berichten en instructies die tussen computersvia terminals en gebruikers plaats vindt. De uitgewisseldeberichten en instructies leiden tot activiteiten en processenwaarvan de resultaten ook weer kunnen worden uitgewisseld.

transceiver zend-en ontvangstapparaat1. Een combinatie van een transmitter (zender) en een receiver

(ontvangstapparaat) die in één behuizing zijn ondergebracht enwaarvan zender en ontvanger bepaalde onderdelen of circuitsdelen.

2. Een schrijf- en leeseenheid die zowel informatie kan ontvangenals verzenden.

transconductance transconductantie1. De mate waarin in een elektronenkanon de plaatstroom verandert

als een reactie op een wijziging van de roosterspanning. Ditwordt uitgedrukt in micro-ohm's.

2. De mate waarin in een veldeffecttransistor de afvoerstroom(drain current) verandert als een reactie op een wijziging vande poort-naar-bronspanning.

480

transducer 1. omvormer; 2. transductorEen eenheid die een bepaalde grootheid omzet in een anderegrootheid en wel speciaal indien één van die grootheden elektrischeeigenschappen heeft. Zo zet een luidspreker elektrische pulsen omin geluid, een microfoon geluid in elektrische pulsen, en eenfotocel licht in elektriciteit.

transducer amplifier transductorversterkerEen versterker die specifiek wordt gebruikt om een zwakke uitvoervan een omvormer te versterken.

transducer efficiency omvormerefficiëntieDe verhouding tussen het uitgangsvermogen en het ingangsvermogenvan een omvormer.

transducer tube transductorbuisZie elektromechanische omvormer.

transfer (to) overdragen1. Een signaal van een bepaald punt naar een ander punt transporte-

ren of overdragen, speciaal indien dit via een modificerendcircuit of een modificerende eenheid plaats vindt.

2. Informatie of gegevens van een bepaald punt of een gegeveneenheid naar een ander punt of andere eenheid overbrengen. Ditkan zowel binnen als buiten een systeem waar dat punt of dieeenheid deel van uitmaakt, plaats vinden.

transfer function overdrachtsfunctie1. De karakteristiek van een overdracht.2. Een uitdrukking die wiskundig aantoont hoe twee entiteiten of

gebeurtenissen die op verschillende locaties of verschillendetijden plaats vinden, aan elkaar zijn gerelateerd.

transfer rate overdrachtssnelheidDe snelheid waarmee gegevens tussen het interne geheugen van eencomputer en een perifere eenheid kunnen worden getransporteerd.

transform (to) transformeren1. De spanning van een stroom of het type van de stroom (wissel-

stroom of gelijkstroom) veranderen.2. De vorm van gegevens, maar niet de inhoud ervan veranderen.

transformer 1. transformator; 2. omzetter1. Een eenheid die gebruik maakt van de elektromagnetische inductie

om elektrische energie van het ene circuit naar een ander overte dragen zonder dat daarbij sprake is van een directe verbin-ding tussen deze twee circuits. In de meest eenvoudige vormbestaat een transformator uit afzonderlijke primaire ensecundaire spoelen die rondom een kern van ferromagnetischmateriaal, zoals ijzer, zijn gewikkeld. Indien een wisselstroomdoor de primaire spoel vloeit, zal de magnetische flux in de

481

kern een wisselspanning in de kern van de secundair spoelinduceren. Die geïnduceerde spanning kan een stroom in eenextern circuit doen vloeien.

2. Een deel van een RF-transmissielijn die wordt gebruikt omimpedanties op elkaar af te stemmen.

transformer equivalent circuit equivalent transformatorcircuitEen equivalent circuit dat de verschillende parameters van eentransformator bevat (primaire en secundaire resistenties, primaireen secundaire reactanties, verliezen van de magnetische krachten inde kernen enzovoort).

transformer loss transformatorverliesDe uitdrukking

10log(P1/P2), weergegeven in decibels, waarin P1 het

berekende vermogen is dat een bepaalde transformator aan eenspecifieke belastingsimpedantie zou moeten leveren en P2 hetwerkelijk geleverde vermogen is.

transient 1. transiënt; 2. tijdelijka. Het voorkomen van een plotselinge naaldpuls (spike) met een hoge

spanning in een wisselstroomsysteem. Dit kan worden veroorzaaktdoor een vonkontlading of bliksem.

b. Het voorkomen van elke korte puls die kan worden toegeschrevenaan externe oorzaken.

transient current overgangsstroomEen momentane stroompuls.

transient voltage stootspanningEen momentane spanningspuls.

transistor transistorEen actieve en meestal uit drie terminals bestaande halfgeleider-eenheid waarmee versterkingen, oscillaties en schakelactiviteitenkunnen worden uitgevoerd. De transistor heeft de buis (bijnacompleet) vervangen. De naam is een samenvoeging van delen van dewoorden transfer en resistor.

transistor amplifier transistorversterkerEen versterker die slechts transistoren als actieve componentenheeft.

transistor-coupled logic: TCL transistor-gekoppelde logicaLogische circuits en systemen waarin meervoudige emitter-gekoppeldetransistoren worden toegepast. Zie eveneens emitter-gekoppeldelogica (emitter-coupled logic).

transistor element transistorelementEen metaalachtig element waarvan de atomen in twee schillen, enniet slechts in één schil, valenties hebben. Voorbeelden van dezeelementen zijn chroom, ijzer, en nikkel.

482

transistor oscillator transistoroscillatorEen oscillator waarin de actieve componenten allen uit transistorenbestaan.

transistor-transistor logic: TTL transistor-transistorlogicaEen circuit waarin de meervoudige diodegroep van het logischediode-transistorcircuit is vervangen door een transistor metmeervoudige emitters.

translucence lichtdoorlatendHet gedeeltelijke transport van straling, zoals licht, door eenstof of materiaal. Een stof of een materiaal is lichtdoorlatend alsdie stof of dat materiaal noch geheel ondoorzichtig noch geheeldoorzichtig is.

transmission gain transmissieversterkingStroomversterking, vermogensversterking, of spanningsversterking.

transmission line transmissielijn1. Een enkelvoudige geleider of groep geleiders die elektrische

energie van de ene plaats overdragen naar een andere plaats.2. Een correct gedimensioneerde geleider of groep geleiders die

wordt gebruikt voor het transport van RF-energie van eenzendstation naar een antenne of koppeleenheid.

transmitter zender1. Apparatuur voor het produceren en verzenden van signalen.2. Iemand die signalen of gegevens verzendt.

transparence transparantieDe praktisch onbelemmerde transmissie van straling, zoals licht,door een stof, materiaal of object.

transponder transponderEen combinatie van een zender en een ontvanger die signalenautomatisch uitzendt en identificeert indien het een ondervragings-signaal ontvangt. De term is een samenvoeging van delen van dewoorden transmitter en responder.

transversal transversaalDe eigenschap van een lijn indien deze andere lijnen snijdt.

transverse electromagnetic wave transversale elektromagnetischegolfEen elektromagnetische golf die elektrische veldvectoren enmagnetische veldvectoren hebben die loodrecht op de propagatierich-ting van de golf staan.

transverse magnetic mode magnetische transversale trilwijzeDe propagatiewijze in een golfpijp in het geval dat de magnetischeveldlijnen dwars door de pijp lopen en dus loodrecht op de richting

483

van de voortplanting van de golven staan.

trap val1. Golfval.2. Een niet geheel perfect deel van halfgeleiderkristal dat

stroomdragers op kan vangen en vasthouden.

trapezoidal wave trapezoïdale golfEen niet-sinusvormige golf die uit een combinatie van een rechthoe-kig component en een zaagtandcomponent bestaat. Dit is de golfvormdie nodig is voor de spanning die op een magnetische afbuigspoel ineen oscilloscoop of TV-toestel wordt aangelegd om een stroom met devorm van een zaagtand in de spoel te kunnen realiseren.

travelling-wave amplifier: TWA lopende-golfversterkerEen versterker die gebaseerd is op de unieke werkwijze van delopende-golfbuis.

travelling-wave tube: TWT lopende-golfbuisEen microgolfbuis die een elektronenkanon, een spiraalvormigetransmissielijn, een collector, en ingangs- en uitgangskoppeleenhe-den bevat. Een microgolf-signaal wordt op de transmissielijngeplaatst en wordt daardoor getransporteerd terwijl het elektro-nenkanon een elektronenstraal door deze lijn propageert. Indien desnelheden van de golf en elektronen gelijk zijn, wordt een verster-king van het signaal aan het einde van de spiraalvormige transmis-sielijn verkregen.

tree boom1. Een keten van oorzaken en gevolgen met twee of meer onafhanke-

lijke takken.2. Een circuit met twee of meer takken waarin geen mazen voorkomen.

trigger 1. reactiestarter; 2. triggerEen puls die wordt gebruikt om de werking van een circuit of eeneenheid te starten of te stoppen. Een voorbeeld van een dergelijkereactiestarter is de flip-flop.

trigger (to) triggerenEen circuit of een eenheid starten of stoppen met behulp van eenstart- of stoppuls (trigger).

triggering point reactiestartpuntHet spanningsniveau waarop de actie van een elektronische schakel-eenheid wordt geïnitieerd.

trigger level aanschakelniveauHet spanningsniveau dat een elektrisch apparaat of orgaan minimaalnodig heeft om een actie uit te kunnen voeren.

trimmer 1. regelaar; 2. trimmer

484

Een variabele condensator, inductor, of weerstand met een lagewaarde die in combinatie met de hoofdeenheid werkt en die dientvoor een nauwkeurige afstemming of instelling van een bepaaldbereik.

trimmer resistor afregelweerstandEen variabele weerstand die als regelaar (trimmer) wordt gebruikt.

triode triodeEen buis met drie elektroden of een transistor die een anode,kathode en een stuurelektrode als de belangrijkste elementen heeft.

triode-pentode triode-pentodeEen combinatiebuis die afzonderlijke triode- en pentodesectiesbevat die in één enkele behuizing zijn ondergebracht.

triple diode drievoudige diode1. Een combinatiebuis die drie afzonderlijke diodesecties bevat die

in één behuizing zijn ondergebracht.2. Een samenstelling van drie halfgeleiderdiodes in één verpakking.

tripler verdrievoudiger1. Een gelijkrichtcircuit dat een gelijkspanning oplevert dat

ongeveer drie maal zo groot is als de piekspanning van dewisselspanning aan de ingang.

2. Een versterker of enig ander circuit dat een frequentie van hetuitgangssignaal oplevert dat het drievoudige van de frequentievan het ingangssignaal is.

tri-state logic driewaardige logicaDigitale logica waarin drie mogelijke toestanden voorkomen inplaats van de gebruikelijke twee toestanden. De toestanden zijn 0,1 en ongedefinieerd.

troposphere troposfeerHet deel van de atmosfeer dat zich tussen het aardoppervlak en destratosfeer in bevindt.

true ground ware aardeDe werkelijke aarde, dat wil zeggen de aardschil of aardkorst. Ditin tegenstelling tot een kunstmatige aarde zoals, bijvoorbeeld, deaarde van het chassis van een apparaat of machine.

trunk 1. hoofdtransmissielijn; 2. trunk1. Een transmissielijn tussen twee punten, waarvan tenminste één

van de punten extern is ten opzichte van de andere.2. Een interface tussen een centrale verwerkingseenheid en een

perifeer apparaat.

trunk link trunkverbindingEen interface waarmee in computersystemen toegang vanaf een

485

perifeer apparaat tot het hoofdgeheugen kan worden verkregen.

truth table waarheidstabelEen tabel in logische analyses en logisch circuitonwerp waarin allecombinaties van de ingangswaarden en de daarbij behorende uitgangs-waarden voor een bepaalde logische functie zijn opgenomen.

tube buis1. Elektronenbuis; vacuümbuis; gasbuis, kathodestraalbuis;

röntgenbuis enzovoort.2. Gloeilamp; neonbuis; kwikdampbuis enzovoort.

tube diode buisdiodeEen elektronenbuis die twee elementen (kathode en anode) heeft enwordt gebruikt voor het gelijkrichten van een stroom.

tube parameters buisparametersDe operationele coëfficiënten van elektronenbuizen: plaatstroom,roosterspanning, schermstroom, transconductantie, versterkingsfac-tor enzovoort.

tune (to) 1. afstemmen; 2. afstellen; 3. (af)regelena. Het aanpassen van een selectief circuit voor de acceptatie of de

verwerping van een signaal.b. Het corrigeren van de natuurlijke frequentie van de trilling van

een bepaald lichaam.c. Het corrigeren en/of aanpassen van een eenheid, circuit,

systeem, grootheid of parameter.

tuned circuit 1. trillingskring; 2. afgestemd circuitEen circuit dat zodanig is aangepast dat het een bepaald signaal òfaccepteert òf niet accepteert. Het circuit is meestal serie-resonerend of parallel-resonerend.

tuned line afgestemde lijnEen antennedraad of een transmissielijn die een resistievebelasting bij een bepaalde resonerende frequentie heeft.

tuned relay afgestemd relaisEen elektronisch of elektromechanisch relais dat bij één bepaaldefrequentie sluit.

tuned transformer afgestemde transformatorEen AF- of RF-transformator die is afgestemd met behulp van eencondensator welke parallel is geschakeld met de primaire ofsecundaire wikkeling (of beide).

tungsten wolfraamEen metaalelement met atoomgetal 74 en atoomgewicht 183,86.Wolfraam wordt in diverse contacten, in bepaalde elektronenbuizenen in een bepaald type verlichtingslamp toegepast.

486

tuning 1. afstemming; 2. stemming1. Aanpassing van de frequentie van een ontvangstapparaat, een

oscillator van een zendapparaat, een antenne of antennesysteem,een RF-versterker, een inductantie-capacitantiecircuit enzo-voort.

2. Het bijregelen van een muziekinstrument voor het verkrijgen vande juiste toonfrequentie.

tunnel diode tunneldiodeEen speciaal bewerkte junctiediode waarvan de voorwaartse gelei-dingskarakteristiek een negatieve weerstand laat zien.

turn windingEen complete lus (deel van een wikkeling) in een spoel.

two-state device tweewaardige eenheidEen bistabiele eenheid, dat wil zeggen een eenheid die tweestabiele toestanden heeft zoals een flip-flop.

two-state logic tweewaardige logicaDigitale logica waarin twee toestanden voorkomen: 'aan' en 'uit','waar' of 'onwaar', of 0 en 1.

two-way amplifier tweewegversterkerEen versterker waarvan de ingangs- en uitgangsterminals onderlingkunnen worden verwisseld.

two-way communication tweewegcommunicatieDe uitwisseling van berichten tussen twee of meer stations diezowel kunnen zenden als ontvangen.

U

u uSubstituut voor de Griekse letter µ (mu).

U U1. Afkorting van eenheid (unit).2. Symbool voor universele verzameling.3. Substituut voor het symbool F (vereniging).

ubiquitous carrier alomtegenwoordige dragerEen stroomdrager waarvan de snelheid dermate groot of het over-drachtsmechanisme zó subtiel is dat het er op lijkt alsof de dragerop twee plaatsen tegelijkertijd aanwezig is. Zo lijkt het er in eentunneldiode op alsof een elektron zich op hetzelfde tijdstip aanbeide zijden van de barrière bevindt.

UHF capacitor UHF-condensatorEen druktoets-achtige condensator. Deze wordt zo genoemd omdat hetunieke ontwerp van de condensator uitermate geschikt is om als

487

omleidcondensator (bypass-condensator) bij zeer hoge frequenties teworden gebruikt.

UHF converter UHF-omvormer1. Een circuit dat meestal uit een RF-versterker en een mixer

bestaat en dat wordt gebruikt voor het converteren van UHF-signalen naar een lagere frequentie.

2. Een circuit voor de conversie van UHF-televisiesignalen naarVHF-frequenties zodat ze kunnen worden gebruikt in oudere TV-ontvangers.

UHF diode UHF-diodeEen halfgeleiderdiode waarvan de gelijkrichtefficiëntie goed is bijzeer hoge frequenties.

UHF transistor UHF-transistorEen transistor die speciaal is ontwikkeld en vervaardigd voor zeerhoogfrequente werkwijzen.

UHF tube UHF-buisEen vacuümbuis voor zeer hoogfrequente werkwijzen. De buis wordtgekenmerkt door een lage interelektrode capacitantie, geringeingangs- en uitgangscapacitanties, een korte overdrachtstijd, eneen geringe voorloopinductantie.

ultra ultraEen voorvoegsel dat de betekenis heeft van zeer, boven, en hogerdan. Het voorvoegsel komt voor in termen zoals ultraviolet enultrasoon.

ultrahigh frequency: UHF 1. zeer hoogfrequent; 2. zeer hogefrequentieEen radiofrequentie (RF) in het bereik van 300 tot 3000 MHz.

ultralinear ultralineairDe term verwijst naar de meest lineaire bewerking of werkwijze diemet de huidige technologie kan worden gerealiseerd.

ultralow frequency: ULF 1. zeer laagfrequent; 2. zeer lagefrequentieEen frequentie die lager is dan de frequenties van het spectrum vande geluidsfrequenties. Het ligt tussen 0,001 en 1 hertz.

ultrasonic ultrasoonEen hogere frequentie bezittend dan een frequentie die in hetspectrum van de geluidsfrequenties ligt.

ultrasonic communication ultrasone communicatieDe telegrafische onderzeese communicatie tussen schepen en/ofonderzeeboten. De communicatie vindt plaats met behulp vansonarapparatuur.

488

ultrasonic delay line ultrasone vertragingslijnEen vertragingslijn, zoals de kwikvertragingslijn, waar doorheenultrasone signalen worden gepropageerd. De vertraging wordtveroorzaakt door de relatief langzame propagatie van ultrasonegolven door de stof die zich in de lijn bevindt.

ultrasonic detector ultrasone detectorEen eenheid die op ultrasone golven reageert door de aanwezigheid,de intensiteit, en/of frequentie daarvan aan te geven.

ultrasonic filter ultrasoon filter1. Een banddoorlaatfilter waarvan de werking gebaseerd is op de

natuurlijke (ultrasone) trillingsfrequentie van kleine schijvenof staven bestaande uit magnetostrictief materiaal.

2. Een filter dat met ultrasone frequenties werkt.

ultrasonic frequency ultrasone frequentieEen frequentie die hoger is dan de grens van het menselijke gehoor.Ultrasone frequenties liggen specifiek in het bereik van 20 tot 108KHz.

ultrasonic generator ultrasone generator1. Een oscillator die met frequenties werkt die net boven de grens

van het menselijke gehoor liggen en waarvan de uitvoer bestemdis om met een elektro-akoestische omvormer te worden gekoppeld.

2. Elke eenheid die ultrasone golven produceert.

ultrasonic plating ultrasone galvaniseringHet gebruik van ultrasone energie voor het neerslaan of het lassen(hechten) van een bepaald materiaal of een bepaalde stof respectie-velijk op of met een ander materiaal of andere stof.

ultrasonics ultrasone technologie1. De tak van de elektronica die zich bezighoudt met de toepassing

van ultrasone frequentie-energie in de industrie, de medischewetenschap, het onderzoek, en andere klantgerichte applicaties.

2. Het gebruik van ultrasone energie voor medische diagnoses enbehandelingen.

3. De tak van de fysica die zich bezighoudt met ultrasone ver-schijnselen.

ultrasonic switch ultrasone schakelaarEen elektronische schakelaar die door niet-hoorbaar geluid wordtgeactiveerd.

ultrasonic transducer ultrasone omvormerEen omvormer die elektrische energie omzet in ultrasone energie.Veel voorkomende omvormers zijn kwartskristallen, keramischekristallen en magnetostrictieve schijven.

ultrasonic waves ultrasone golven

489

Golven die een lengte hebben die overeenkomt met die van ultrasonefrequenties.

ultraviolet ultravioletElektromagnetische straling met golflengten die iets korter zijndan die van het zichtbare licht. Het ontleent de naam aan het feitdat de frequentie groter is dan die van violet licht en daarom methet blote oog niet kan worden waargenomen. Ultraviolet licht kanechter bepaalde soorten fosfor in het zichtbare deel van hetspectrum op doen gloeien. Ultraviolet licht is verantwoordelijkvoor het verbranden en de effecten van het bruin worden als gevolgvan zonlicht. De ozonlaag in het bovenste deel van de atmosfeerabsorbeert veel ultraviolet licht voordat het de aarde kanbereiken.

unattenuated onverzwaktNiet verzwakt of gedempt voor wat betreft de amplitude-intensiteit.Een onverzwakt signaal behoudt derhalve de oorspronkelijke sterktetijdens de transmissie van dat signaal door een systeem.

unbalance onbalans1. Het ontbreken van een balans (en soms symmetrie) in een circuit,

eenheid, of systeem.2. De conditie waaronder een brug (of een gelijksoortige eenheid)

niet wordt geneutraliseerd.

unbalanced line niet-gebalanceerde lijnEen lijn waarvan de zijden niet symmetrisch zijn ten opzichte vande aarde. Een onbalans heeft hier aardstromen tot gevolg en leidttot verliezen.

unbiased unit biasloze eenheidEen eenheid of een circuit dat zonder bias werkt. Dit geldt meestaleen buis die zonder stuurrooster werkt, een transistor zonder eenbasisbias (gemeenschappelijke emitter en emittervolger) of eenemitterbias (gemeenschappelijke basis).

unblanking opheffen van de onderdrukkingHet verwijderen van de onderdrukkingspuls in een kathodestraalbuis,met ander woorden het starten van de elektronenstraal.

unblanking pulse opheffingspulsEen puls die de elektronenstraal van een onderdrukte kathodestraal-buis start.

uncertainty onzekerheidDe afwezigheid van voldoende informatie in het testen van hypothe-sen, in de waarschijnlijksheidsleer en in de beslissingstheorie.

uncertainty principle 1. onzekerheidsprincipe; 2. onzekerheids-beginsel

490

De waarneming dat een grote nauwkeurigheid in het bepalen van deplaats van een elektron slechts kan worden verkregen met hetopofferen van de nauwkeurigheid waarmee het momentum (massa maalsnelheid) van het elektron kan worden bepaald, en omgekeerd. Ditprincipe is door Werner Karl Heisenberg (1901 - 1976), een Duitsnatuurkundige, geformuleerd en in 1932 met een Nobelprijs bekroond.

uncompensated niet gecompenseerdNiet gemodificeerd voor het verkrijgen van een gewenste prestatie-verbetering of verbeterde operationele functie zoals een groterebandbreedte of een verminderde temperatuurgevoeligheid.

uncompensated amplifier niet-gecompenseerde versterkerEen versterker zonder een voorziening voor de automatische ofhandmatige modificatie of correctie van de responsie van deversterker.

uncompensated capacitor niet-gecompenseerde condensatorEen vaste of variabele condensator zonder een voorziening voor deautomatische of handmatige modificatie of correctie van decapacitantie, het bereik van de condensator, of de verbetering vande temperatuurcoëfficiënt van de condensator.

uncompensated inductor niet-gecompenseerde inductorEen vaste of variabele inductor zonder een voorziening voor deautomatische of handmatige modificatie of correctie van deinductantie, het bereik van de inductor, of een verbetering van detemperatuurcoëfficiënt van de inductor.

uncompensated resistor niet-gecompenseerde weerstandEen vaste of variabele weerstand zonder een voorziening voor deautomatische of handmatige modificatie of correctie van deweerstandswaarde, het bereik van de weerstand, of de verbeteringvan de temperatuurcoëfficiënt van de weerstand.

undamped natural frequency ongedempte natuurlijke frequentieIn de afwezigheid van een demping verwijst de term naar deoscillatiefrequentie van een systeem dat één vrijheidsgraad bezitindien een tijdelijke kracht het systeem op dat moment van derusttoestand af doet wijken.

underinsulation onderisolatieOnvoldoende of onjuiste isolatie.

underloaded amplifier onderbelaste versterker1. Een versterker waarvan de belastingsweerstand (impedantie)

kleiner is dan de voorgeschreven waarde.2. Een vermogensversterker die minder vermogen aflevert dan het

nominale uitgangsvermogen.

undermodulation ondermodulatie

491

Een niet complete modulatie van een draaggolf.

underpass onderdoorgangHet kruisen van twee geleiders op het wafel van een halfgeleiderzonder dat die twee geleiders contact met elkaar maken.

undistorted wave onvervormde golfEen sinusgolf die theoretisch geen harmonischen bevat of een niet-sinusoïdale golf waarvan de vorm precies overeenkomt met devergelijking van die golf.

unequal alternation ongelijke halve periodesPositieve en negatieve halve cycli van een wisselstroomgolf dieongelijke hoogten of breedten hebben of die op enig andere wijzeonderling van vorm verschillen.

unfiltered ongefilterdIets dat niet aan enige actie van een filter is onderworpen. Eenvoorbeeld hiervan is de ongefilterde uitvoer van een met wissel-stroom gevoede gelijkstroomvoeding die een rimpelcomponent heeftdat kenmerkend is voor het type gelijkrichter dat wordt gebruikt.

uni uniEen voorvoegsel dat de betekenis van één of enkelvoudig heeft en ineen groot aantal elektronische termen voorkomt. Bijvoorbeeld,uniform, unilateraal, unipolair.

uniaxial eenassigSlechts één as bezittend.

uniconductor cable enkelvoudige geleiderEen kabel die slechts één enkele geleider heeft die meestal uitgevlochten of getwiste draden bestaat.

unidirectional één richting hebbend1. In één bepaalde richting vloeien of werken.2. Een straling of reactiegevoeligheid bezittend die hoofdzakelijk

in één bepaalde richting in de ruimte maximaal is.

unidirectional conductivity eenrichtingsgeleidingDe geleiding in één bepaalde richting. Dit is kenmerkend voor deideale diode.

unidirectional current eenrichtingsstroomEen stroom die altijd in dezelfde richting vloeit. De stroom kandaarbij wel in sterkte variëren.

unidirectional network eenrichtingsnetwerkEen netwerk dat signalen slechts in één bepaalde richting over-draagt. Dat wil zeggen dat de ingangs- en uitgangsterminals nietonderling verwisselbaar zijn.

492

unidirectional pulse eenrichtingspulsEen puls met een enkelvoudige polariteit.

unidirectional voltage eenrichtingsspanningEen spanning die nooit voor wat betreft de polariteit wijzigt. Despanning kan wel in sterkte variëren.

uniform electric field uniform elektrische veldEen elektrisch veld waarin alle krachtlijnen recht en parallel zijnen waarin de elektrostatische krachten in alle punten dezelfdewaarde hebben. Dit is, bijvoorbeeld, een veld tussen twee tegen-overgesteld geladen platte en parallel geplaatste platen.

uniform line uniforme lijnEen transmissielijn die over de gehele lengte identieke elektrischeeigenschappen bezit.

uniform waveguide uniforme golfpijpEen golfpijp die constante elektrische en fysieke eigenschappenlangs de as van de golfpijp heeft.

unijunction transistor uni-junctietransistorEen halfgeleidereenheid die uit een dunne silicium staaf bestaatwaarin een enkelvoudige pn-junctie nabij het ene einde van de staafwordt gevormd en als een emitter dienst doet. Er zijn twee baseswaarvan voor elk een ohmische verbinding met het uiteinde van destaaf is gemaakt. Deze transistor wordt eveneens een tweelagentran-sistor (double-base transistor) genoemd.

union verenigingDe logische inclusieve OF-bewerking.

unipolar unipolair1. Eén enkele pool of polariteit bezittend.2. Werkwijze waarbij van één bepaald type stroomdrager gebruik

wordt gemaakt.

unipolar pulse unipolaire pulsEen puls waarin de stroom slechts in één richting vloeit of waarinde spanning slechts één polariteit heeft.

unipolar transistor unipolaire transistor1. Een veldeffecttransistor. Deze transistor wordt zo genoemd omdat

het slechts één type stroomdrager benut (elektronen in het n-kanaal en gaten in het p-kanaal van de veldeffecttransistor).

2. Transistor met drie elektroden (bron, afvoer, en poort) en metéén junctie (overgang) die parallel loopt met de onderzijde vanhet substraat waardoor als het ware een kanaal wordt gevormd.Door spanningsvariaties van de poort is de breedte van hetkanaal en daarmee de geleiding tussen bron en afvoer aan testuren.

493

unit eenheid1. Een maat die als een standaard is geaccepteerd en van een naam

is voorzien. De maat kan met behulp van een fysieke metingworden bepaald. Zo is de eenheid van stroomsterkte de ampère, deeenheid van frequentie de hertz enzovoort.

2. Een afzonderlijk ontworpen en gefabriceerd deel van een samen-stelling of systeem zoals een versterkereenheid, een halfgelei-dereenheid, een voeding enzovoort.

3. Een grootheid met een eenheidsmaat. Deze wordt impliciet gegevenindien 'eenheid' een adjectief is dat een grootheid verder defi-nieert. Bijvoorbeeld: eenheidslengte is de afstand van 1 meterof 1 kilometer.

unit delay eenheidsvertragingstijdVertragingstijd van één (vaak niet gedimensioneerde) tijdseenheidper poort. Zo wordt deze vertragingstijd aan alle EN-, NIET-EN-,OF-, NOCH-NOCH-poorten van een logische schakeling toegekend. Wordttoegepast bij elektronische producten.

unit delay simulator eenheidsvertragingstijdsimulatorEen simulator waarin de vertragingstijden van de signalen in dediverse elementen van de schakeling een even grote vertraging vanéén tijdseenheid hebben.

unit electrostatic charge eenheid van elektrostatische ladingEen elektrostatische puntlading die een andere puntlading met eengelijke sterkte, die zich op een afstand van 1 cm in vacuüm tenopzichte van de eerste puntlading bevindt, met een kracht van 1dyne (10

-5 newton) aantrekt of afstoot.

unit length eenheidslengte1. Een fundamentele eenheid van afstand of tijd die als referentie

in meetsystemen wordt gebruikt. Zo is, bijvoorbeeld, in het mks-systeem (meter-kilogram-seconde-systeem) de eenheidslengte vanafstand 1 meter en de eenheidslengte van tijd 1 seconde.

2. De duur van een fundamenteel element of bit in een binairgecodeerd transmissiesysteem.

unit matrix eenheidsmatrixEen matrix waarvan de termen op de diagonaal allen 1 zijn, terwijlde overige termen nul zijn.

unit vector eenheidsvectorEen vector die 1 eenheid lang is en een schaal en richting heeftdie als een verwijzing kan worden gebruikt voor andere vectoren.Indien, bijvoorbeeld, µ de eenheidsvector is, dan representeert 5µeen vector die dezelfde richting heeft als de eenheidsvector en 5maal zo lang is.

univalent univalentEen valentie van 1 bezittend. Zo zijn, bijvoorbeeld, in de

494

verbindingen chloornatrium (keukenzout) het natriumion en hetchloorion univalent.

universal bridge universele brugEen brug die kan worden gebruikt voor het meten van capacitanties,inductanties, en resistenties. Een dergelijke brug is vaak eenskeletachtig circuit met voorzieningen met behulp waarvan L-, C-,of R-standaarden in de verschillende armen, poten of takken van debrug kunnen worden geplugd.

universal coupler universele koppeleenheid1. Een samenstelling van één of meer inductoren en variabele

condensatoren met behulp waarvan een zender met praktisch elktype antenne kan worden verbonden.

2. Een eenheid met behulp waarvan men verschillende uitgangsimpe-danties van generatoren met verschillende belastingsimpedantieskan laten corresponderen (daarmee in overeenstemming kan latenbrengen).

universal filter universeel filterEen actief filter dat over een groot frequentiebereik continu kanworden afgestemd en dat laagdoorlaat-, hoogdoorlaat-, banddoorlaat-en bandsperfuncties heeft.

universal product code: UPC universele productcodeDe streepjescode waarin de strepen een variabele breedte hebben endie op de prijskaartjes of productlabels is aangebracht. De codebevat onder andere informatie betreffende de prijs, grootte, enkleur van het betreffende product.

universal winding universele wikkelingEen zigzag-wikkeling die wordt gebruikt om de gedistribueerdecapacitantie van spoelen met meervoudige windingen te verminderen.

unload (to) ontladen1. De elektrische lading uit een circuit verwijderen.2. De belasting van een circuit verwijderen.

unloaded Q onbelaste QDe Q van een spoel of een afgestemd circuit dat door een signaalwordt geactiveerd maar geen uitvoer aan een last aflevert.

unloaded transmitter onbelaste zenderEen zender die onder open-circuit condities werkt, dat wil zeggenzonder een externe belasting zoals een antenne of een dummyweerstand werkt.

unmodulated current ongemoduleerde stroomEen wissel- of gelijkstroom die niet voor wat betreft de intensi-teit door een signaal of ruis wordt beïnvloed.

495

unreflected wave niet-gereflecteerde golf1. Een directe golf.2. Een grondgolf.3. Een golf met een grote hoek die door de ionosfeer heen dringt en

zich in de ruimte voortplant.

unregulated niet-gestabiliseerdGeen constante waarde bezittend. Zo kan een niet-gestabiliseerdespanning verschillende waarden aannemen.

unsaturated operation onverzadigde werkingDe werking van een buis, transistor, of magnetische kern op eenpunt dat onder het verzadigingspunt ligt, dat wil zeggen het puntwaarin (1) een toename van de spanning in een buis of transistorgeen verdere toename van de stroom produceert, of omgekeerd, of (2)een toename van de stroom in de spoel geen verdere magnetisatie vande kern tot gevolg heeft.

unshielded cable niet-afgeschermde kabelEen kabel, zoals een getwist aderpaar of een kabel met meervoudiggetwiste draden, die niet is voorzien van een beschermende mantelof bus. Tenzij men speciale maatregelen treft, kan een dergelijkekabel straling veroorzaken.

unshielded transformer niet-afgeschermde transformator1. Een transformator die niet in een beschermende en door metaal

afgeschermde behuizing is ondergebracht.2. Een transformator die geen elektrostatisch scherm tussen de

wikkelingen heeft.

unstable state onstabiele toestandEen toestand die moeilijk in stand kan worden gehouden en vaakoscillaties veroorzaakt.

untuned amplifier onafgestemde versterkerEen RF-versterker die niet op één bepaalde frequentie is afgestemdmaar een nuttige versterking over een brede frequentieband heeft.Voorbeelden hiervan zijn de gedistribueerde versterker en devideoversterker.

untuned transformer onafgestemde transformatorEen transformator die eenvoudige primaire en secundaire wikkelingenheeft en niet van afstelmogelijkheden is voorzien zoals condensa-toren die in serie of parallel met de wikkelingen zijn geschakeld.Deze transformator is zodanig ontwikkeld dat de natuurlijkeresonantiefrequentie ervan buiten het gespecificeerde werkgebiedligt.

upconverter omhoogomzetterEen superheterodyne mengtrap waarin een omhoogconversie plaatsvindt.

496

uplink opwaartse verbinding1. Het signaal dat naar een satelliettransponder wordt verstuurd.2. De frequentie van het signaal dat naar een satelliettransponder

wordt verstuurd.

uplink frequency opwaartse frequentie1. De frequentie van een signaal dat naar een satelliettransponder

wordt verstuurd.2. De frequentieband die naar een satelliettransponder wordt

verstuurd. Hier kunnen veel signalen in één opwaartse verbindingvoorkomen; het is ook mogelijk dat veel verschillende stationsopwaartse signalen binnen een dergelijke band versturen.

uplink signal opwaarts signaalHet signaal dat naar een satelliettransponder wordt verstuurd.

upper sideband bovenste zijbandHet component in een amplitude-gemoduleerde golf waarvan defrequentie de som van de draagfrequentie en de modulatiefrequentieis.

upper sideband, suppressed carrier: USSC bovenste zijband metonderdrukte draagstroomEen transmissietechniek met een enkelvoudige zijband waarin debovenste zijband wordt overgedragen (verstuurd), terwijl deonderste zijband en de draaggolf zelf worden onderdrukt.

uranium uraniumEen radioactief metaalelement met atoomgetal 92 en atoomgewicht238,07.

uranium metals uraniummetalenDe groep van de sterke radioactieve elementen met atoomgetallen van89 tot en met 103.

useful life nuttige levensduurDe tijd die verloopt tussen de installatie van een eenmalig tegebruiken component, circuit, of systeem en het tijdstip waarop ditmoet worden vervangen.

utility nutsbedrijfEen organisatie die een openbare dienst verricht of vervult zoalseen elektriciteitscentrale of telecommunicatiebedrijf.

V

v v1. Afkorting van snelheid (velocity).2. Afkorting van vector.

V V

497

1. Afkorting van volt.2. Symbool voor spanning, voltage of potentiaal.3. Afkorting van volume.4. Afkorting van verticaal.

vacuum vacuümEen ruimte waaruit al de lucht en andere gassen zo veel mogelijkzijn verwijderd. Bepaalde elektronische onderdelen, zoals deelementen van een elektronenbuis, worden in een ruimte waaruitlucht en gassen zijn verwijderd ondergebracht om deze elemententegen verwering te beschermen. Een dergelijke verwering, verbran-ding of verslechtering van de kwaliteit zou, indien deze elementenin de open lucht zouden werken, daarvan het gevolg zijn.

vacuum capacitor vacuümcondensatorEen plaatcondensator of een condensator met concentrische cilindersdie in een glazen vacuümbuis is opgesloten. Het vacuüm werkt alshet diëlectricum en zorgt voor een diëlektrische constante van 1 eneen zeer hoge doorslagspanning.

vacuum deposition vacuümdepositieDe elektrische aanbrenging van een laag van één bepaalde stof(zoals een metaal) op het oppervlak van een andere (het substraat).Dit proces wordt in een vacuümruimte uitgevoerd.

vacuum diode vacuümdiodeEen buisdiode die een vacuüm bevat.

vacuum evaporation vacuümverdampingDe fabricagemethode voor dunne-filmcircuits. In dit proces wordteen stof verdampt die daarna op een basis condenseert of zichdaarop vasthecht.

vacuum switch vacuümswitchEen schakelaar die is opgesloten in een vacuümbuis om het vonkentijdens het maken van een contact te reduceren.

vacuum tube vacuümbuis1. Een elektronenbuis waaruit praktisch al de lucht en eventuele

gassen zijn verwijderd.2. Een glazen buis of omhulsel waaruit praktisch al de lucht en

gassen zijn verwijderd.

vacuum-tube amplifier vacuümbuisversterkerEen versterker waarin van één of meer vacuümbuizen in plaats vanhalfgeleidereenheden gebruik wordt gemaakt.

vacuum-tube oscillator vacuümbuisoscillatorEen oscillator waarin het actieve element uit een vacuümbuisbestaat.

498

vacuum-tube rectifier vacuümbuisgelijkrichterEen wisselstroom/gelijkstroom-omzetter waarin één of meervacuümbuizen, in plaats van gasbuizen of halfgeleidereenheden,worden toegepast.

vacuum-tube transmitter vacuümbuiszendeenheidEen zendeenheid (voor radio, TV, radar enzovoort) waarin vacuümbui-zen in plaats van transistoren worden toegepast.

valence 1. valentie; 2. waardigheidEen eenheid die de mate aangeeft waarmee elementen of radicalen(vervangbare atomen of groepen atomen) zich met elkaar kunnencombineren tot nieuwe (chemische) verbindingen.

valence electrons valentie-elektronenElektronen in de buitenste banen van een atoom. Deze elektronenbepalen de chemische en fysische eigenschappen van de stof waarvande atomen deel uitmaken.

value waarde1. Het niveau of de omvang van een grootheid zoals, bijvoorbeeld,

het belastingsniveau of de weerstandswaarde.2. De waarde van een systeem, procedure, eenheid enzovoort. Dit kan

worden uitgedrukt in termen van de geleverde prestatie, dekwaliteit van de resultaten, de levensduur enzovoort.

vanadium vanadiumEen metaalelement met atoomgetal 23 en atoomgewicht 50,95.

Van Allen radiation belts stralingsgordels van Van AllenTwee zones die op ongeveer 3000 en 16000 kilometer ter hoogte vande magnetische equator rondom de aarde zijn gepositioneerd. Degordels bestaan uit subatomaire deeltjes met een grote energie. Dedichtstbijzijnde gordel bevat protonen met een grote energie, debuitenste gordel bevat elektronen met een grote energie. JamesAlfred Van Allen is een Amerikaans natuurkundige die in 1914 isgeboren.

vapour lamp gasontladingslampEen ontladingslamp die uit een glazen buis bestaat die met eenkleine hoeveelheid gas onder lage druk en wat kwik is gevuld.Tussen de elektroden die zich aan beide uiteinden van de buisbevinden, wordt een grote spanning aangelegd. Die spanning doet hetkwik verdampen en dit ioniseert het gas dat gaat gloeien.

varactor varactorEen spanningsvariabele condensator die uit halfgeleidermateriaalbestaat.

varactor amplifier varactorversterkerEen diëlektrische versterker waarin een varactor als de spannings-

499

variabele condensator wordt toegepast.

varactor flip-flop varactor-flip-flopEen bistabiele multivibrator die gebaseerd is op de niet-lineairewerking van één of twee varactors.

variable capacitor variabele condensatorEen condensator waarvan de waarde tussen een zeer lage (praktischnul) en een maximale waarde kan worden ingesteld of afgeregeld. Eenvan trappen voorziene eenheid bevat een aantal vaste condensatorendie één voor één parallel kunnen worden geschakeld totdat in delaatste trap alle condensatoren parallel zijn. Een continuvariabele eenheid bevat een voorziening waarmee één bepaalde plaatof een aantal platen ten opzichte van de andere plaat of platenkan, respectievelijk kunnen worden bewogen zodat op die wijze decapacitantie kan worden gevarieerd.

variable frequency oscillator: VFO variabele frequentieoscillatorEen meestal zelf-activerende oscillator waarvan de frequentiecontinu variabel is.

variable inductor variabele inductorEen inductor waarvan de waarde tussen nul en een bepaald maximumkan worden afgesteld. Deze variabiliteit kan in stappen met behulpvan aftakkingen vanaf de inductor plaats vinden. Verschillendesoorten inductoren kunnen in serie- en parallel-geschakeldecombinaties voorkomen. Het schakelen van deze combinaties kan eengrote variabiliteit opleveren. Er bestaat verder een variabeleinductor die een rollend contact gebruikt waarmee een continueafregeling kan worden verkregen. Een andere methode bestaat uit hetvariëren van de permeabiliteit van de kern. Dit kan worden bereiktdoor een staaf van ferriet of poederijzer in en uit de spoel tebewegen. Een speciaal type variabele inductor heeft één roterendelement.

variable resistor variabele weerstandEen weerstand waarvan de waarde ofwel continu of in stappen kanworden gevarieerd.

variable transformer variabele transformatorEen transformator waarvan de uitgangsspanning tussen de waarden nulen een maximale waarde kan worden ingesteld. Teneinde dit mogelijkte maken zijn òf de primaire òf de secundaire spoel voorzien vaneen aantal aftakkingen. Een continu verlopende variatie kan wordenverkregen met behulp van een soort sleeparm die over de windingenvan een spoel glijdt.

variance variantieHet kwadraat van de standaard-afwijking in statistische berekenin-gen en analyses.

500

varistor varistorZie spanningsafhankelijke weerstand.

vector vectorHet grafische symbool van een grootheid die zowel grootte alsrichting bezit. Het symbool bestaat uit een rechte pijl waarvan delengte evenredig is met de waarde van de grootheid. Indien devector een continu variërende grootheid (een wisselstroom of wis-selspanning) representeert, draait het tegen de wijzers van de klokin rond. Daarbij vormt één complete omwenteling één wisselstroom-cyclus. De hoek die de vector met de horizontale as maakt, geefthet reeds voltooide deel van de cyclus aan.

vector field vectorveld1. Een vectorfunctie; de verzameling vectoren in alle punten in de

ruimte.2. De netto waarde van een verzameling vectoren in de ruimte in een

gegeven punt.

vector function vectorfunctieEen functie die zowel grootte als richting heeft.

velocity snelheidDe afstand die in een tijdseenheid wordt afgelegd. In het SI-stelsel wordt snelheid, bijvoorbeeld, uitgedrukt als m/s (metersper seconde) of km/u (kilometers per uur). Snelheid wordt over hetalgemeen gedefinieerd als de eerste afgeleide van de ruimte(afgelegde weg) ten opzichte van de tijd: v = ds/dt.

velocity-modulated amplifier snelheidsmodulatieversterkerEen circuit waarin een radio-frequentieversterking met behulp vansnelheidsmodulatie wordt verkregen.

velocity-modulated oscillator snelheidsmodulatieoscillatorEen eenheid bestaande uit een vacuümbuis waardoor een elektronen-stroom vloeit en een snelheidsmodulatie ondergaat indien het eentrilholte (de modulator) passeert; de daarmee gecreëerde energiedie een grotere intensiteit heeft, wordt uit deze gemoduleerdestroom onttrokken bij de passage van een andere trilholte. Eenterugkoppeling van deze laatste trilholte naar de modulerendetrilholte zorgt voor het in stand houden van de oscillaties.

velocity-modulated tube snelheidsmodulatiebuisEen vacuümbuis waarin snelheidsmodulatie wordt toegepast.

velocity modulation snelheidsmodulatieHet proces waarin het ingangssignaal van een vacuümbuis met desnelheid van de elektronen van een elektronenstraal die eenconstante stroom heeft, varieert.

velocity of propagation 1. propagatiesnelheid; 2. voortplantings-

501

snelheidDe snelheid waarmee energie zich vanaf een bepaalde bron voort-plant.

velocity of radio waves snelheid van radiogolvenDe snelheid waarmee radiogolven zich in de ruimte voortplanten.Deze snelheid is gelijk aan de lichtsnelheid.

verification verificatie1. Het proces waarin men de zekerheid tracht te verkrijgen over de

vraag of twee gegevensverzamelingen identiek zijn.2. Het proces waarin de logische waarheid van een afleiding of een

verklaring wordt verkregen. Dit is meestal gebaseerd op eenstelsel proposities.

vernier noniusEen hulpschaal(verdeling) waarlangs een normale lineaire schaalglijdt. De noniusschaal is zodanig verdeeld dat indien de hoofd-schaal(verdeling) op een niet aangegeven punt tussen twee van demerktekens (waarden) van de schaal wordt geplaatst en het nulpuntvan de noniusschaal als index wordt gebruikt, één van de merktekensvan de noniusschaal precies samenvalt met één van de waarden van dehoofdschaal. De corresponderende waarde op de noniusschaal geefthet juiste aantal onderverdelingen tussen twee waarden van dehoofdschaal aan. De noniusschaal is genoemd naar de PortugeesPetrus Nonius. De thans gebruikelijke nonius is door de NederlanderPetrus Vernerius (Vernier) in 1631 aangegeven. Vernerius leefde van1580 - 1637. (Er zijn historici die Vernerius de naam PierreVernier geven en hem de Franse nationaliteit toekennen).

vernier capacitor noniuscondensatorEen variabele condensator met een geringe capacitantie die parallelis geschakeld met een variabele of vaste condensator met eengrotere capaciteit voor een nauwkeurige afregeling van de totalecapacitantie.

vernier resistor noniusweerstandEen variabele weerstand met een geringe weerstandswaarde die inserie is geschakeld met een vaste of variabele weerstand met eengrotere weerstandswaarde voor een nauwkeurige afregeling van detotale resistentie.

vertex vertex1. Het punt waarin twee of meer takken van een netwerk samenkomen.2. Het knooppunt van een boom, maas of netwerk.3. Het snijpunt van twee niet samenvallende of niet-parallelle

lijnen.

vertical amplification verticale versterkingEen versterking die door het verticale kanaal van een eenheid(oscilloscoop, TV-ontvanger enzovoort) wordt geleverd.

502

vertical amplifier verticale versterkerHet circuit of de eenheid die de versterking in het verticalekanaal van een apparaat of systeem verzorgt.

vertical channel verticaal kanaalHet systeem van versterkers, regeleenheden, en eindpunten ofeindaansluitingen dat het pad definieert van het verticale signaaldat een eenheid zoals een oscilloscoop of een elektrocardiograafontvangt.

vertical deflection plates verticale afbuigplatenEen paar platen in een oscilloscoop (en sommige oudere TV-toestel-len) die het elektrostatische veld voor de verticale afbuiginggenereren.

vertical field strength verticale veldsterkteDe veldsterkte van signalen in het verticale vlak van een antenne.

vertical gain verticale versterkingDe totale versterking in het verticale kanaal van een instrumentzoals een oscilloscoop, recorder, of TV-ontvangsttoestel.

vertical metal-oxide semiconductor field-effect transistor: VMOS ofVMOSFET verticale MOSFETEen veldeffecttransistor van metaaloxide-halfgeleidermateriaal diezó is vervaardigd dat de stroom in een dergelijke eenheid verticaalvloeit in plaats van in de gebruikelijke horizontale richting. Ditlevert een aantal voordelen op ten opzichte van de conventioneleMOSFET.

vertical polarization verticale polarisatieDe oriëntatie van een elektromagnetische golf waarin het elektro-statische component verticaal is.

vertical quantity verticale grootheidDe grootheid die langs de Y-as van een diagram of grafiek wordtafgelezen en die de verticale afbuiging van een elektronenstraalweergeeft.

vertical signal verticaal signaalEen signaal dat als een verticale grootheid fungeert.

vertical sweep verticale zwaaibewegingDe zwaaibeweging die de stip van boven naar beneden en/of omgekeerdover het scherm van een kathodestraalbuis (speciaal van het schermvan een TV-toestel) maakt.

very high resistance: VHR zeer grote resistentieEen zeer grote resisentie. Deze wordt over het algemeen uitgedruktin giga-ohm's, mega-ohm's of tera-ohm's.

503

very high speed integrated circuit: VHSIC geïntegreerde schakelingmet zeer hoge snelhedenEen geïntegreerde schakeling die voor schakelactiviteiten of anderedigitale functies wordt gebruikt en duizenden tot miljoenen toe-standsovergangen per seconde uit kan voeren.

very large scale integration: VLSI integratie op zeer grote schaalHet onderbrengen van verschillende complete systemen (waarondercomputers) in of op één enkele chip. Deze integratie is factorengroter dan die welke in LSI's (large scale integrated circuits) kanworden gerealiseerd.

very low frequency: VLF erg lage frequentieEen radiofrequentie in het bereik van 10 tot 30 KHz.

very low resistance: VLR zeer lage resistentieLage weerstandswaarden. Dat wil zeggen weerstandswaarden diekleiner zijn dan 1 ohm en worden uitgedrukt in milli-ohm's ofmicro-ohm's.

very short range: VSR zeer kort bereikDe term heeft betrekking op grondradar die een maximaal bereik vanminder dan 40 kilometer heeft.

vibration trilling1. Het periodiek veranderen van de posities of de dimensies van een

lichaam. Dit geschiedt over het algemeen met grote snelheid ineen heen en weer of op en neer gaande beweging. Een goedvoorbeeld hiervan is de trilling van de snaar van een muziekin-strument.

2. Oscillatie.

vibrator vibrator1. Een onderbreker.2. Een trillend reed-relais.3. Een eenheid waarmee te testen objecten heen en weer, op en neer,

en/of door elkaar kunnen worden geschud. Dit kan met gekozenfrequenties en amplitudes gebeuren.

vibrator-type power supply vibrator-achtige voedingEen soort batterij- of accu-gedreven voeding waarin een vibrator degelijkstroom, die van de batterij naar de primaire wikkeling vaneen verhogingstransformator vloeit, doet sluiten en openen terwijleen andere vibrator de hoge spanning die door de secundairewikkeling wordt geleverd, gelijkricht.

vibrator-type rectifier vibrator-achtige gelijkrichterEen vibrator die een terminal van de secundaire wikkeling van eentransformator verbindt met de uitgangsterminal op elk moment waaropdeze terminal positief is. Indien de negatieve halve cyclus bij detranformatorterminal arriveert, staat de vibrator open. Op die

504

wijze wordt de wisselstroomuitvoer van de transformator omgezet ineen gelijkstroom.

vibratron vibratronEen speciale vacuümbuis die als een trillingsopnemer (trillingssen-sor of vibratiesensor) wordt gebruikt.

video video1. De term verwijst naar televisie, speciaal naar de circuits van

een TV-toestel die voor de beeldvorming zorg dragen of naarcircuits en eenheden die met televisie samenhangen maar voorander doeleinden kunnen worden gebruikt.

2. Het beeldgedeelte van een televisie-uitzending. Dit in tegen-stelling tot het geluidsgedeelte (het audio-gedeelte).

3. Een kathodestraalbuis (soms), beeldbuis of een display-eenheid.4. De term kan als een adjectief worden gebruikt in, bijvoorbeeld,

video-opname, videospelletje, videorecorder enzovoort.

video amplifier videoversterker1. In televisie verwijst de term naar de breedbandversterkingstrap

(of trappen) die het beeldsignaal versterkt (of versterken) enop de beeldbuis projecteert (of projecteren).

2. Een breedbandversterker, zoals een instrumentversterker of eenvoorversterker, die een bandbreedte van tenminste 4 MHz heeft.

video frequency videofrequentie1. Betrekking hebbende op signalen in de brede doorlaatband van een

videoversterker: 30 Hz tot 4 MHz.2. Verwijzend naar een eenheid die in staat is over de gehele brede

doorlaatband van een videoversterker te kunnen werken.

video-frequency amplifier videofrequentieversterkerEen versterker die in staat is signalen te verwerken die een breedfrequentiebereik hebben, bijvoorbeeld gelijkstroomsignalen tot 4MHz.

video signal videosignaal1. Het amplitude-gemoduleerde signaal in televisie dat de informa-

tie en pulsen betreffende de beelden bevat.2. Over het algemeen: een over grote(re) afstand verzonden signaal

dat bestemd is voor televisie-uitzendingen en dat zowel beeld-als geluidsinformatie bevat.

videotext videotextEen systeem waarbij grote hoeveelheden textuele informatie door TV-kijkers via de normale TV-kanalen kunnen worden opgevraagd.

vidicon vidiconEen buis voor een TV-camera waarin de elektronenstraal eenspecifiek patroon aftast dat op het oppervlak van een fotogeleideris gevormd en opgeslagen.

505

vinyl vinylEen algemene naam voor vinylcopolymeerhars of vinylmengpolymeer-hars.

vinylidene chloride vinylchlorideEen isolatiestof van plastic. De diëlektrische constante is 3 tot5 en de diëlektrische sterkte 20 KV/mm.

virtual cathode virtuele kathodeEen gebied met een negatieve potentiaal dat tussen de plaat en hetscherm van een pentode wordt gecreëerd indien de onderdrukkergeaard is. Deze virtuele kathode stoot secundaire elektronen terugnaar de plaat.

virtual image virtueel beeldHet beeld dat ontstaat indien stralen van een object na de passagevan een lens divergeren. Voor de waarnemer die door de lens kijkt,lijkt het er op alsof het beeld aan haar of zijn kant van de lensis omgedraaid.

virtual suppressor virtuele onderdrukkerHet grote negatieve veld van de stralen in een straalconcentratie-buis die als het onderdrukkingselement van een pentode werken en desecundaire elektronen verhinderen het scherm te bereiken.

viscosity 1. stroperigheid; 2. viscositeitDe resistentie van een vloeistof of gas die naar of door objectenvloeit. De viscositeit van water is gering en die van zwaarisolerende olie groot. Viscositeit wordt uitgedrukt in newton-seconden per vierkante meter.

visible spectrum zichtbaar spectrumDe band met elektromagnetische stralingsfrequenties die door hetmenselijke oog (en hersenen) als licht wordt ervaren. Voor demeeste kijkers strekt deze band zich uit van 4,3.10

14 Hz tot 7,5.10

14

Hz. De kromme met de relatieve zichtbaarheid bereikt een maximum inhet gebied van het geel-groene licht of bij ongeveer 5,4.10

14 Hz.

voice coder: vocoder vocoderEen eenheid waarmee spraak kan worden gereduceerd tot frequentiesdie klein genoeg zijn voor een efficiënte transmissie via kanalenmet een beperkte bandbreedte.

voice filter spraakfilter1. Een filter voor het doorgeven, onderdrukken, of modificeren van

spraak- of toonfrequenties.2. Een parallel resonerend circuit dat aan een lijn die verschil-

lende luidsprekers voedt, wordt toegevoegd om bepaalde frequen-ties te detecteren en te onderdrukken. Hiermee wordt dekwaliteit van gereproduceerde spraak sterk verbeterd.

506

voice frequencies 1. spraakfrequenties; 2. toonfrequentiesHet frequentiebereik van de spraak. Dit bereik strekt zich ruwweguit van 62 tot 8000 Hz. Binnen deze grenzen varieert het bereik vande menselijke stem aanmerkelijk en is afhankelijk van de persoon.De gemiddelde piekenergie van de stem van de man is ongeveer 130 Hzen die van de vrouw 300 Hz.

volt: V voltDe eenheid van potentiaalverschil, spanningsverschil of elektrischedruk. 1 volt is het verschil van spanning die over een weerstandvan 1 ohm bij een stroom van 1 ampère wordt geproduceerd. De naamis genoemd naar Alessandro Volta (zie Volta's principe).

voltage 1. elektrische spanning; 2. voltageElektromotorische kracht (E) of potentiaalverschil. Dit wordt metde formule E = IR gedefinieerd. Hierin is I de stroomsterkte en Rde resistentie.

voltage-actuated device spanning-gedreven eenheidEen elektronische eenheid, zoals een vacuümbuis of veldeffecttran-sistor, die een spanningssignaal versterkt of die onder invloed vaneen spanning kan of gaat werken. Het tegenovergestelde is eenstroom-gedreven eenheid zoals een bipolaire transistor.

voltage amplification spanningsversterking1. De versterking van de spanning van een ingangssignaal dat

resulteert in een uitgangssignaal met een grotere spanning.2. De signaalversterking die het gevolg is van het proces genoemd

onder punt 1 van deze definitie.

voltage amplifier spanningsversterkerEen versterker die hoofdzakelijk of uitsluitend bestemd is om eensignaalspanning te versterken.

voltage attenuation spanningsverzwakking1. De vermindering van de spanning in een bepaald punt van een

circuit of stroomkring.2. De verhouding in een eenheid tussen de ingangsspanning en de

uitgangsspanning indien de uitgangsspanning lager is dan deingangsspanning.

voltage coefficient 1. spanningscoëfficiënt; 2. spanningafhanke-lijkheidscoëfficiëntEen bedrag dat de mate aangeeft waarin een grootheid onder invloedvan een spanning af kan gaan wijken. Dit wordt meestal uitgedruktin het aantal percenten per volt of in delen per miljoen per volt(ppm/V).

voltage coefficient of capacitance spanningscoëfficiënt vancapacitantieDe capacitantiewijziging per eenheidswijziging (verandering van de

507

eenheid van spanning) in de aangelegde spanning van een spannings-afhankelijke condensator.

voltage coefficient of resistance spanningscoëfficiënt vanresistentieDe weerstandswijziging per eenheidswijziging (verandering van deeenheid van spanning) in de aangelegde spanning.

voltage control 1. spanningsregeling; 2. spanningsregelaar1a. Het aanpassen van de uitgangsspanning van een voeding met het

doel de prestaties van een circuit dat met de voeding isverbonden, te optimaliseren.

1b. Elke vorm van circuitregeling die kan worden gerealiseerd doorde spanning in een bepaald punt van het circuit aan te passen.

2. Een component of circuit dat de aanpassing of regeling van deuitgangsspanning van een voeding binnen een gegeven bereikmogelijk maakt.

voltage-controlled amplifier: VCA spanningsgestuurde versterkerEen versterker waarin de versterking wordt geregeld met behulp vaneen spanning die op een besturings- of controlterminal wordtaangelegd.

voltage-current curve spanningsstroomkrommeDe grafiek die de onderlinge relaties van stroomsterkte en spanningvan een circuit of een eenheid weergeeft. In deze grafiek is despanning de onafhankelijk variabele.

voltage-dependent capacitor spanningsafhankelijke condensatorEen condensator (zoals een varactor) waarvan de capacitantie(elektrische capaciteit) met de aangelegde spanning varieert.

voltage-dependent resistor spanningsafhankelijke weerstandEen niet-lineaire weerstand waarvan de waarde omgekeerd evenredigis met de spanningsval over die weerstand.

voltage detector spanningsdetectorEen circuit of een eenheid die slechts dàn een uitgangsspanningproduceert indien de ingangsspanning een voorgeschreven waardeheeft.

voltage difference spanningsverschilVerschil in elektrische spanning (potentiaal) tussen twee puntenvan een apparaat, schakeling of geleidend medium.

voltage distribution spanningsverdeling1. De aanvoer en verdeling van de werkspanning door een compleet

circuit; bijvoorbeeld, de verdeling van alle (grote en kleine)spanningen in de verschillende trappen van een besturingscir-cuit.

2. Algemeen: de distributie van elektrische energie.

508

voltage divider spanningsdelerEen resistieve of capacitieve potentiometer die wordt gebruikt omeen aangelegde spanning in gewenste waarden op te delen.

voltage drop: VD spanningsval1. Voor een gelijkstroom is dit de vermindering van de spanning

over een weerstand waarin een stroom vloeit.2. Voor een wisselstroom is het de vermindering van de spanning

over de reactantie of impedantie.

voltage feedback spanningstegenkoppelingEen terugkoppelsignaal dat uit de spanning bestaat die van hetuitgangscircuit naar het ingangscircuit van een versterker of eenandere eenheid wordt teruggekoppeld.

voltage jump spanningssprong1. Een tijdelijke vergroting van de spanning.2. Een plotselinge onderbreking of toename van de spanningsval in

een gloei-ontladingsbuis.

voltage level spanningsniveau1. Een gedefinieerde referentiewaarde van spanning zoals, bijvoor-

beeld, het zwartniveau in het beeldsignaal van een televisiesig-naal.

2. De discrete waarde van een stabiele spanning of de gemiddeldewaarde van een fluctuerende spanning.

voltage loss spanningsverlies1. De afname van de spanning over een last. Dit kan het gevolg zijn

van een serie-weerstand.2. De verhouding tussen de ingangsspanning van een transmissielijn

en de uitgangsspanning aan het einde van de lijn. De verhoudingwordt uitgedrukt in decibels.

voltage multiplier spanningsvermenigvuldigerEen speciaal type gelijkrichter. Deze levert een gelijkspanning aande uitgang af die een veelvoud van de piekwaarde van de wisselspan-ning aan de ingang is. In dit geval heeft men geen transformatornodig om de uitgangsspanning te versterken.

voltage peak spanningspiekDe grootste waarde die een spanning gedurende een afwijking kankrijgen.

voltage regulator spanningsregelaarEen circuit of eenheid die de uitgangsspanning constant houdtgedurende fluctuaties in de uitgangslast of de ingangsspanning.

voltage rise spanningsstijgingDe normale situatie in een serie-resonerend circuit waarin òf despanning over de spoel òf de spanning over de condensator groter is

509

dan de spanning die op het circuit is aangelegd.

voltage sensitivity spanningsgevoeligheid1. De specifieke reactie op of gevoeligheid van een circuit of

eenheid op de spanning in plaats van op de stroom of hetvermogen.

2. De gevoeligheid van een voltmeter.

voltage source spanningsbronElement of apparaat dat een elektrische spanning levert of gene-reert (accu, dynamo).

voltage supply voedingEen gelijk- of wisselstroomeenheid waarvan de bruikbare uitvoer uiteen spanning, in plaats van een stroom of vermogen, bestaat. Indieneen dergelijke voeding niet gestabiliseerd is voor wat de spanningbetreft, kan deze slechts met een zeer geringe last betrouwbaarwerken.

voltage to ground aardspanning1. De spanning die in een circuit tussen een bepaald punt van het

circuit en de aarde wordt gemeten.2. De spanning gemeten tussen de aarde en een lijn of een (deel van

een) apparaat.

voltage transformer spanningstransformator1. Een transformator die hoofdzakelijk wordt gebruikt om een

spanning met een geringe of ontbrekende stroomsterkte af televeren.

2. Een kleine verhogingstransformator voor het vergroten van degevoeligheid van een wisselstroom-voltmeter.

voltage-variable capacitor spanningsvariabele condensator1. Een speciale halfgeleiderdiode waarvan de spanningsvariabele

condensator van de junctie wordt benut.2. Een condensator die een speciaal bewerkt niet-lineair diëlectri-

cum heeft zoals bariumstrontiumtitaan waarvan de capacitantieomgekeerd evenredig met de aangelegde gelijkstroom-biasspanningvarieert.

voltage-variable resistor spanningsvariabele weerstandZie spanningsafhankelijke weerstand (voltage-dependent resistor).

volt-ampere: VA voltampèreHet product van spanning en stroom(sterkte) in volts en ampères.Dit levert het werkelijke vermogen van een gelijkstroomkring en hetschijnbare vermogen in een wisselstroomkring op.

Volta's principle Volta's principeTwee ongelijksoortige metalen die met elkaar in contact wordengebracht zullen een potentiaalverschil genereren waarvan de waarde

510

kenmerkend is voor die metalen. Alessandro Guiseppe Antonio Volta(1745 - 1827) was een Italiaans natuurkundige die de eersteelektrische cel uitvond.

voltmeter voltmeterEen instrument waarmee men de elektrische spanning kan meten. Dezekan meestal direct op de voltmeter worden afgelezen.

voltmeter multiplier voltmetervermenigvuldigerEen weerstand die in serie met een stroommeter is geschakeld omdeze combinatie als voltmeter te kunnen gebruiken.

volume 1. geluidsvolume; 2. inhoud; 3. opslagmedium1. De intensiteit van geluid. Dit wordt ook geluidssterkte genoemd.2. Een gespecificeerd deel van de ruimte dat met behulp van drie

dimensies kan worden gedefinieerd. Zo is de inhoud van een kubushet product van de drie zijden van de kubus.

3. Een eenheid bestaande uit een magnetisch opslagmedium. Bijvoor-beeld een haspel van een magnetische band.

volume control geluidsregelaarEen variabele weerstand of een netwerk van weerstanden voor hetaanpassen of regelen van de sterkte (het volume) van het uitgangs-signaal van een versterker.

volume range volumebereikHet verschil tussen de maximale en minimale geluidsniveaus die eensysteem of een eenheid kan produceren of waarmee een systeem ofeenheid kan werken. Dit wordt uitgedrukt in decibels.

volume resistance inwendige weerstandDe effectieve weerstandswaarde in een gegeven medium tussen tweeelektroden die in dat medium zijn geplaatst.

volume resistivity soortgelijke volumeweerstandDe resistentie van een specifieke hoeveelheid van een bepaalde stofzoals, bijvoorbeeld, de resistentie van een stof die zich tussen detegenovergestelde vlakken van een kubus met een inhoud van 1 cm

3

bevindt.

W

w w1. Symbool voor gewicht (weight).2. Afkorting van week.

W W1. Symbool voor arbeid (work).2. Afkorting van watt.3. Afkorting van breedte (width).

511

wafer 1. wafel; 2. plaka. Een matrijs van halfgeleidermateriaal.b. Een dunne en platte schijf, ring, of plaat waaromheen de

contacten van een roterend contact zijn geplaatst.c. Een dun vierkant of rechthoekig diëlektrisch materiaal dat wordt

gebruikt als een diëlektrisch onderdeel in een vaste condensa-tor.

d. Een schijf of plaat die uit een kristal is gesneden of gezaagd.

wafer fabrication wafelproductieDe verschillende processen die in de vervaardiging van geïntegreer-de schakelingen bestaan. Die geïntegreerde schakelingen zijn geba-seerd op de toepassing van halfgeleidermaterialen.

wafer slicing in plakken snijdenHet snijden van plakken uit een moederkristal zoals dat, bijvoor-beeld, het geval is bij het snijden van piëzo-elektrische platenuit een kwartskristal.

wall socket wandcontactdoosEen contactdoos voor stekkers of contrastekkers die gewoonlijk ineen beschermende omhulling of behuizing zijn geplaatst. De doos kanin een wand of muur worden verzonken. Een dergelijke contactdoosvoorziet in een gemakkelijke aansluitmogelijkheid voor antennes,telefoonlijnen, elektrische leidingen enzovoort.

washout process spoelprocesEen fabricagemethode die bij de vervaardiging van bipolairetransistoren wordt toegepast. Het metaal voor het contact wordt inhet diffusiegat neergeslagen.

water absorption waterabsorptieDe term heeft voor een vast materiaal, zoals een diëlektrischmateriaal, betrekking op de verhouding van het gewicht van hetwater dat door het materiaal wordt geabsorbeerd en het gewicht vanhet materiaal.

water battery waterbatterijEen primaire batterij of cel waarin water als het elektrolyt wordtgebruikt.

water capacitor watercondensatorEen noodcondensator die wordt gemaakt door een glas water in eenandere en grotere pot of glas met water te plaatsen en wel zodanigdat de twee hoeveelheden water door de wanden van het kleinere glaszijn gescheiden. In de twee hoeveelheden water is een elektrolytopgelost en deze vormen als zodanig de platen van de condensator,terwijl de wand van het kleinere glas als het diëlectricum tussende twee lichamen met water fungeert.

water ground wateraarde

512

Een aardverbinding die tot stand komt door een draad met eenvoldoende groot gewicht in een hoeveelheid water te plaatsen.

water resistor waterweerstandEen elektrolytische weerstand waarin het elektrolyt drinkwater ofeen bepaalde concentratie van zout water is.

water rheostat waterreostaatEen variabele waterweerstand. De weerstandswaarde wordt meestalgevarieerd door de in het water gedompelde elektroden dichter bijelkaar te plaatsen of verder van elkaar te verwijderen.

watt: W wattDe eenheid van elektrisch en ander vermogen. Eén watt wordt dooreen resistentie van 1 ohm, waardoor een stroom van 1 ampère vloeit,geconsumeerd. Deze eenheid is genoemd naar James Watt, een Schotsingenieur die de stoommachine uitvond. James Watt leefde van 1736tot 1819.

watt current wattstroomHet deel of component van een wisselstroom dat met de spanning infase is.

watt-decibel conversion watt-decibelconversieDe conversie van een vermogensniveau (zoals de vermogensuitvoer vaneen versterker) in watts naar het daarmee overeenkomstige vermo-gensniveau in decibels ten opzichte van het referentieniveau. Zo isNdB = 10log(Po/Pref) waarbij Po het vermogen in watt en Pref hetvermogen op het referentieniveau (bijvoorbeeld 1 milliwatt) is.

watt-hour: WH wattuurDe eenheid van elektrische energie of arbeid. 1 wattuur = 3600joules = 10

-3 KWH.

wattmeter: WM wattmeterEen instrument dat wordt gebruikt om elektrisch vermogen te meten.De schaalaflezing is meestal in watts, kilowatts, milliwatts ofmicrowatts.

watt-second: Ws wattsecondeEen kleine eenheid van elektrisch vermogen of arbeid. 1 wattseconde= 1 joule = 1/3600 wattuur.

wave golf1. Een enkelvoudige oscillatie in materie (of in de ruimte) die zo

ongeveer de vorm van een golf in water heeft waarin een steen isgegooid. Het heeft echter doorgaans een meer bolvormige vorm.Golven bewegen zich van vanuit een verstoringspunt naar buiten,propageren zich door een bepaald medium, en worden zwakkernaarmate ze zich verder vanaf het punt van oorsprong bevinden.Een golfbeweging wordt geassocieerd met een mechanische

513

trilling, geluid, warmte, radio, licht, röntgenstralen, gamma-stralen en kosmische stralen.

2. Een enkelvoudige cyclus van een wisselstroom, een fluctuerendestroom, een wisselspanning of een fluctuerende spanning.

wave absorption golfabsorptieDe afname en het uiteindelijke verdwijnen van de energie uitelektromagnetische golven indien ze door een bepaald medium zoalswater, vaste lichamen, of de atmosfeer propageren.

wave amplitude golfamplitudeDe grootste waarde van een golf.

wave angle golfhoekDe hoek van waaruit een radiogolf wordt verzonden of de hoekwaaronder een dergelijke golf wordt ontvangen.

wave beam golfstraalDe straling in een bepaalde richting die van een gerichte antenneafkomstig is.

wave cycle golfcyclusEen complete golfperiode. Dit is de beweging die de golf maakt doorvanuit een bepaald punt via de positieve (of negatieve) maximaleamplitude en de negatieve (of positieve) maximale amplitude terugte keren naar het punt waarvan de amplitude overeenkomt met die vanhet punt van uitgang.

wave direction golfrichtingDe richting waarin een elektromagnetische golf zich voortplant.Deze staat loodrecht op het golffront en hangt af van de richtingvan de elektrische en magnetische componenten van de golf. Dezebepalen of de richting voorwaarts dan wel achterwaarts gericht is.Indien één van de twee componenten wordt omgekeerd zal de golfrich-ting ook omkeren; indien ze beide worden omgekeerd zal de richtingvan de golf niet veranderen.

wave filter golffilterEen circuit of een eenheid die een verschillende verzwakkingveroorzaakt voor signalen die verschillende frequenties hebben.

wave form golfvormDe vorm van een golf. Deze wordt beschreven in termen van de matewaarop de golf op bekende krommen of figuren lijkt en/of de matewaarin de golf zich conformeert aan de kromme van een op de golfvan toepassing zijnde vergelijking zoals sinusvormig, vierkantvor-mig, zaagtandvormig, cosinusvormig, rechthoekig, of driehoekig.

waveform distortion golfvormdeformatieEen optredende fout die duidelijk wordt door de verandering van degolfvorm van een signaal dat een circuit doorloopt.

514

wave front golffrontHet vlak van een radiogolf dat parallel is met het vlak datloodrecht staat op de elektrische en magnetisch veldlijnen van degolf.

wave function golffunctieHet punt van de functie van een golfvergelijking dat de golfampli-tude specificeert.

wave guide golfpijpEen zorgvuldig gedimensioneerde holle pijp waar doorheen microgolf-energie wordt overgedragen. De doorsnede van golfpijpen heeft overhet algemeen een rechthoekige vorm.

waveguide attenuator golfpijpdemperEen eenheid, zoals een tussengeschakelde energie-absorberendeplaat, die voor de demping of de verzwakking van het signaal in degolfpijp zorgt.

waveguide component golfpijpcomponentEen eenheid die is aangepast om te worden verbonden met of teworden geplaatst in een golfpijpsysteem. Dergelijke componentenomvatten de onderdelen van golfpijpen en toebehoren (bochten,secties enzovoort), dempers, verzwakkers, lasten, golfmeters, enandere componenten.

waveguide connector golfpijpconnectorEen fitting die kan worden gebruikt voor de connecties met en vangolfpijpen ten behoeve van een efficiënte propagatie van hetsignaal.

waveguide cutoff golfpijpafknijpingDe grootste of kleinste frequentie in een golfpijp die kan wordengepropageerd en die een frequentie heeft die kleiner is dan degespecificeerde demping of verzwakking per eenheidslengte.

waveguide impedance golfpijpimpedantieDe golfpijpimpedantie Z is gelijk aan E2/P of P/I2

, waarin hetvermogen P bekend is en de spanning E en stroom I voor een bepaaldtype golf en golfpijp zijn gedefinieerd.

waveguide junction golfpijpovergangEen fitting waarmee een bepaalde sectie van een golfpijp onder eenhoek met een andere sectie van een golfpijp kan worden verbonden.

waveguide propagation golfpijppropagatie1. De transmissie van microgolf-energie door een golfpijp. Dit

geschiedt door de opeenvolgende en continue reflecties van degolf tegen de binnenwanden van de pijp.

2. De propagatie van radiogolven door een soort koker of kanaal inde atmosfeer. Dit heeft hetzelfde effect als de propagatie van

515

golven in een golfpijp.

waveguide switch golfpijpschakelaarEen schakelaar die uit een beweegbaar deel van een golfpijp bestaaten die zodanig kan worden verplaatst of gepositioneerd dat één ofmeerdere delen van een golfpijp daarmee kunnen worden verbonden. Opdie wijze kan de energie die deze schakelaar ontvangt, wordendoorgegeven aan die ene sectie of alle andere te koppelen secties.

waveguide system golfpijpsysteemEen systeem waarmee microgolven aan elkaar kunnen worden 'gelast'.Een dergelijk systeem bestaat uit golfpijpen, fittingen enschakelaars, golfmeters, lasten, dempers, verzwakkers en allemogelijke andere toebehoren.

waveguide tee T-koppeling van een golfpijpEen koppeling of overgang in een golfpijp die de vorm van een Theeft. Een dergelijke koppeling kan worden gebruikt voor het inserie of parallel schakelen van een deel van een golfpijp metandere delen.

waveguide transformer golfpijptransformatorEen component van een golfpijp dat als impedantietransformatorfungeert.

waveguide tuner afstemeenheid van een golfpijpEen regelbare afstemeenheid in een golfpijpsysteem waarmee deimpedantie kan worden getransformeerd.

waveguide wavelength golflengte van een golfpijpIn een uniforme golfpijp die met een gegeven frequentie werkt eneen specifieke werkwijze heeft, is dit de afstand tussen gelijk-soortige punten die een faseverschuiving van 2% radialen of 360

o

hebben.

wave interference golfinterferentieDe onderlinge beïnvloeding of interactie tussen twee of meergolven. Dit kan een versterking of eliminatie van de energie totgevolg hebben.

wavelength golflengteDe lengte van een complete golf van een alternerend of trillendverschijnsel. Dit wordt meestal tussen twee opeenvolgende toppen(kruinen) of dalen (putten) van de golf gemeten. Golflengten hebbeneen specifieke relatie met de frequentie van een golfbeweging. Dieis gelijk aan (3.10

8)/f. Daarin is f de frequentie in hertz.

wavelength constant golflengteconstanteHet imaginaire deel van de propagatieconstante.

wavemeter golfmeter

516

Een instrument voor het meten van de golflengte of de frequentievan radiogolven.

wave normal golfnormaal1. De propagatierichting van een elektromagnetische golf.2. Een eenheidsvector die een richting heeft die loodrecht staat op

de elektrische en magnetische krachtlijnen.

wave path golfpadDe lijn waarlangs een golf of een golftrein wordt gepropageerd.

wave propagation golfvoortplantingDe voortplanting van golven door de ruimte. Elektromagnetischegolven planten zich door de ruimte voort met de lichtsnelheid(3.10

8 meter/sec) en worden, evenals dat het geval is met licht-

stralen, gereflecteerd en gebroken.

wave reflection golfreflectieDe reflectie (weerkaatsing) van elektromagnetische golven door eenobstakel zoals een vast lichaam of een laag in de ionosfeer.

wave refraction golfrefractieDe breking (afbuiging) van de lijn van de voortplanting vanelektromagnetische golven indien ze media met verschillendeonderlinge samenstellingen en/of eigenschappen (zoals dat in deionosfeer het geval is) passeren.

wave shape golfvormDe algehele contour van een golf. Dit is speciaal het geval indiendie golf kan worden voorgesteld als een kromme die de functie vande (wiskundige of wiskundig benaderde) vergelijking van de golfvoorstelt.

wave train golftreinEen serie gelijksoortige elektromagnetische golven die op tijdstip-pen met gelijke intervallen worden gepropageerd.

wavetrap sperkringEen resonerend circuit of resonerende stroomkring die uit eeninductor en een condensator bestaat. Beide of één van deze tweecomponenten kan afregelbaar zijn en deze afregeling kan wordengebruikt om een signaal, dat een frequentie heeft die overeenkomtmet de resonerende frequentie van de sperkring, uit een mengselsignalen te verwijderen (te weren). Een sperkring is een eenvoudigeversie van een golfmeter.

weak current zwakstroomEen stroom die een intensiteit van slechts enkele micro-ampères ofpico-ampères heeft.

weak signal zwak signaal

517

Een signaal met een geringe amplitude vergeleken met die vansignalen waarvan de amplitude in een bepaalde toepassing als grootworden beschouwd. Hoewel de term relatief is, impliceert het eensignaal dat een geringe betekenis heeft ten opzichte van signalendie in een bepaalde context voorkomen of toepasselijk zijn.

weber: Wb weberDe SI-eenheid van de magnetische flux. 1 Wb = 10

8 maxwells. De

eenheid is genoemd naar Wilhelm Eduard Weber, een Duits natuurkun-dige die leefde van 1804 tot 1891.

weight gewicht1. De aantrekkingskracht die door de massa van de aarde op een

lichaam of een deeltje wordt uitgeoefend.2. Een extra zware betekenis die aan een functie, term of een

waarde kan worden gegeven.3. De verhouding tussen de strepen en punten in een morsecode.

weighting network gewogen netwerkEen netwerk waarin aan de frequentiecomponenten die in hetuitgangssignaal verschijnen, ongelijke dempingen worden toegepast.

wet battery 1. natte batterij; 2. natte accuEen batterij of accu die natte cellen heeft.

wet cell natte celEen accu- of batterijcel met een vloeibaar elektrolyt.

Wheatstone bridge brug van WheatstoneEen gebalanceerde stroomkring met vier takken (armen) die weerstan-den in iedere tak heeft. De brug kan worden gebruikt om de waardevan een onbekende weerstand, uitgedrukt in termen van een stan-daard-weerstandswaarde, te meten. De voeding van de brug is meestaleen gelijkstroomvoeding. Een wisselstroomvoeding kan echter wordengebruikt indien alle vier weerstanden niet-reactief zijn. De brugis genoemd naar de Engelse natuurkundige Charles Wheatstone. Dezeleefde van 1802 tot 1875.

whisker 1. puntcontact-elektrode; 2. whisker1. De puntcontact-elektrode in een puntcontact-diode, puntcontact-

transistor of kristaldetector.2a. Zie punt 1 van deze definitie.2b. Een smalle (slanke) gloeidraad die uit een metalen of kerami-

sche stof bestaat, een zeer grote zuiverheid heeft en een grotetreksterkte bezit.

white level witniveauHet punt met een geringere spanning in een videosignaal. Ditcorrespondeert met de grootste helderheid van de lijn op het TV-scherm, dat wil zeggen het komt overeen met een toestand waarin hetbeeld overwegend wit is.

518

white noise witte ruisWillekeurige akoestische of elektrische ruis die gelijkelijk overeen gegeven frequentieband is gedistribueerd. Een voorbeeld is deruis die afkomstig is van de willekeurige beweging van elektronenin geleiders en halfgeleiders.

wideband breedband1. Betrekking hebbende op een bandbreedte die groter is dan de

minimale bandbreedte nodig voor de overdracht van een signaaldat de vereiste informatie bevat.

2. Verwijzend naar een bandbreedte die groter is dan 6 KHz voor eenspraaksignaal.

3. De mogelijkheid bezittend om zonder aanpassingen over een breeden continu bereik frequenties of golflengten te kunnen werken.

wideband amplifier breedbandversterkerEen versterker die een redelijk vlakke responsie over een bredeband frequenties heeft. De term is echter relatief aangezien debetekenis van 'breed' afhankelijk is van de toepassing of deversterker zelf.

wideband communications breedbandcommunicaties1. Communicaties die via een frequentieband worden uitgevoerd die

breder is dan de minimale band die nodig is voor een effectieveoverdracht van informatie.

2. Een transmissiemethode en een methode voor het ontvangen vansignalen waarbij de kanaalfrequentie opzettelijk over een breedbereik wordt gevarieerd. Dit wordt ook wel aangeduid metspreidspectrumcommunicaties.

wideband generator breedbandgeneratorEen signaalgenerator die een breed frequentiegebied afdekt. Hettypische bereik van een dergelijke generator varieert in laborato-riumopstellingen tussen 10 KHz en 1000 MHz.

wideband ratio breedbandverhoudingDe verhouding tussen de bandbreedte van de frequentie en debandbreedte van de informatie (of intelligentie).

wideband receiver breedbandontvangerEen radio-ontvangsttoestel waarmee op een brede band met frequen-ties af kan worden gestemd. Een voorbeeld hiervan is een communica-tie-ontvangstapparaat dat op frequenties die tussen 50 KHz en 40MHz zijn gelegen, kan worden afgestemd.

wideband repeater breedbandherhalerEen herhaler die over een breed bereik ingangs- en uitgangsfre-quenties kan werken. Dergelijke herhalers worden in actievecommunicatiesatellieten, die tegelijkertijd veel verschillendekanalen gebruiken, toegepast.

519

wide-base diode breedbasisdiodeEen junctiediode waarin het p-gebied aanzienlijk breder is dan hetn-gebied.

width control breedte-afregeling1. Het variabele component in een TV-ontvanger dat wordt gebruikt

om het zwaaien van de horizontale afbuigspanning en dus debreedte van het beeld op de beeldbuis van de TV-ontvanger, af testellen of te regelen.

2. Soms verwijst de term naar de horizontale versterkingsregelingin een oscilloscoop.

Wien bridge brug van WienEen frequentiegevoelige brug waarin twee naast elkaar liggendetakken (armen) uit weerstanden en de andere twee uit RC-combinatiesbestaan. Eén van deze laatste twee takken bevat weerstanden encondensatoren die in serie zijn geschakeld; de andere bevatweerstanden en condensatoren die parallel zijn geschakeld. Omdat debrug op een bepaald moment slechts in één frequentie in evenwichtkan worden gebracht, kan deze als een eenvoudige audio-frequentie-meter worden gebruikt. De brug wordt eveneens voor het meten vancapacitanties en weerstandswaarden benut. Indien de condensatorendoor inductoren worden vervangen, kan de brug ook voor het metenvan inductanties worden toegepast. De brug is genoemd naar WilhelmCarl Werner Otto Fritz Franz Wien, een Duits natuurkundige (1864 -1928).

Wien effect effect van WienIn een elektrolytische stof vindt een toename van de geleiding (eenafname van de resistentie) plaats indien een zeer grote spanningover de stof wordt aangelegd. Deze spanning moet groter danongeveer 1 megavolt per 50 cm. zijn.

winding wikkelingDe spoel van een inductor of een transformator. De wikkeling kanverder worden gekwalificeerd als primaire of secundaire wikkeling,of uitgangswikkeling. De term is eveneens van toepassing op despoel van een motor of een generator.

winding cross section dwarsdoorsnede van een wikkelingDe dwarsdoorsnede van een wikkeling uitgedrukt in lengte-eenheden.

winding factor wikkelingsfactorDe verhouding in een transformator of een smoorspoel tussen hettotale gebied van een draad in een venster en het gebied van hetvenster zelf.

winding length wikkellengteDe lengte van een spoel met één enkele laag windingen tussen deeerste winding en de laatste, of tussen de eerste winding en delaatste in één enkele laag van een spoel met meerdere lagen,

520

tenminste voor zover die lagen identiek zijn.

window venster1. De open ruimten tussen de poten van een ijzeren kern van een

transformator of een smoorspoel.2. Een elektromagnetische frequentieband die gemakkelijk door de

atmosfeer kan worden overgedragen.

wire draad1. Een metalen draad die als een geleider van elektriciteit dienst

kan doen.2. Een telegram.

wire (to) 1. bedraden; 2. versturen1a. Een bedrading, een draad of draden tussen twee punten in een

circuit (aan)leggen.1b. Het verbinden van de aansluitpunten van elementen of eenheden

met elektrisch geleidende verbindingsdraden.2. Een telegram versturen.

wire bonding draadcontactering1. De verbinding van componenten die met behulp van fijne draadco-

nectoren, die aan die componenten worden gesoldeerd, of metandere technieken onderling worden gehecht.

2. Een methode waarmee de buitenste geleiders van twee coaxialekabels aan elkaar kunnen worden gesplitst.

3. Elke methode waarbij splitsen tussen twee conductoren kunnenworden gerealiseerd zonder dat daarbij van een soldeerprocesgebruik wordt gemaakt.

wire communications draadcommunicatiesCommunicaties die plaats vinden met behulp van signalen die viadraadverbindingen worden overgedragen. Dit in tegenstelling totdraadloze communicaties.

wired function bedrade functieFunctie die door een elektronische schakeling of een elektronischonderdeel kan worden uitgevoerd.

wired logic bedrade logicaLogica waarbij in het ontwerp en de realisatie van een logischbouwblok gebruik wordt gemaakt van bedrade geïntegreerde schake-lingen of functies die in dit soort schakelingen onderling kunnenworden verbonden (logische poorten).

wire duct draadschachtEen schacht, kanaal, of tunnel waar draden doorheen worden geleid.Dergelijke schachten kunnen verschillende vormen hebben maar zijnmeestal rechthoekig in doorsnede.

wire fuse draadzekering

521

Een zekering waarin het smeltelement uit een metalen draad met eenlaag smeltpunt bestaat.

wire gauge 1. draadmaat; 2. draadnummer; 3. draadmeter1. Een systeem waarmee de eigenschappen van een draad kunnen worden

gespecificeerd.2. Een draadnummer dat de dikte van de draad aangeeft.3. Een gereedschap of een instrument waarmee de diameter van een

draad kan worden gemeten of waarmee het draadnummer kan wordengeïdentificeerd.

wire leads draaduitlopersUitlopers die meestal uit dunne en buigzame draden bestaan inplaats van pennen, staafjes, nopjes, strippen enzovoort.

wireless draadloosDe naam die vroeger aan de radio werd gegeven. In sommige landenwordt nog steeds van deze benaming gebruik gemaakt.

wireless device draadloze eenheidEen eenheid die over een bepaalde afstand kan werken zonder datdaarbij van draadverbindingen gebruik behoeft te worden gemaakt.

wireless telephone draadloze telefoon1. Radio-ontvangers en -zenders die met elkaar communiceren zonder

dat daarbij gebruik van draadverbindingen wordt gemaakt.2. Een telefoon waarin een radioverbinding het snoer tussen de

ontvangsteenheid en de basiseenheid vervangt. Dit heeft normaaleen lengte van een honderdtal meters.

wire link draadverbindingEen lijn voor draadcommunicaties of draadbesturingen.

wire list bedradingslijstEen overzicht van het verbindingspatroon van draden met twee aan-sluitingen per draad.

wire net dradennetEen aantal elektrische verbindingen met equivalente karakte-ristieken en een gemeenschappelijke naam in een logisch net. Erwordt geen fysieke rangschikking van de verbindingen aangegeven.

wire net list dradennetlijstHet overzicht dat de elektrische verbindingen van een dradennetbeschrijft.

wire plan bedradingsplanOverzicht dat alle eenheden, verbindingen en eigenschappen van eenbedradingsschema bevat. Het geeft de fysieke plaatsen van eenhedenen verbindingen aan, alsmede de optimale bedradingsrangschikkingdie voor elke verbinding moet worden aangehouden.

522

wire rule bedradingsregelEen specificatie of een beperking waarin een voorwaarde, waaraan debedradingspaden of een bedradingspad van een prentmontage-eenheidmoeten of respectievelijk moet voldoen, is vastgelegd.

wire segment bedradingssegmentEen recht pad van geleidend materiaal dat gewoonlijk eindigt bijeen doorgemetalliseerd gat, een knooppunt of een bocht in het tota-le bedradingspad.

wire splice draadsplitsEen stevige overgang of verbinding (splits) tussen twee draden. Deverbinding heeft een lage weerstandswaarde.

wire telegraphy draadtelegrafieTelegrafische communicaties die met behulp van signalen die overdraadverbindingen worden getransporteerd, worden uitgevoerd. Dit integenstelling tot de draadloze (radio)telegrafie.

wire telephony draadtelefonieTelefonische communicaties die met behulp van signalen die overdraadverbindingen worden getransporteerd, worden uitgevoerd. Dit integenstelling tot de draadloze (radio)telefonie.

wire-wrap connection draadgewikkelde verbindingEen elektrische verbinding die tot stand komt door een draad rondomeen speciale uitloper van een component te wikkelen.

wire wrapped draadgewikkeldEen methode die bij het verbinden van componenten die op eencircuitbord zijn geplaatst, wordt toegepast. Die componenten wordenonderling met behulp van draden verbonden waarbij de draden metbehulp van een speciaal gereedschap rondom de aansluitpennen ofuitlopers van de componenten worden gewikkeld.

wiring bedrading1. De draden of soortgelijke connectoren die tussen de componenten

van een circuit worden aangebracht.2. De verbinding en de eventuele isolatie van de draden die genoemd

zijn onder punt 1 van deze definitie.3. De verbindingen tussen terminals en componenten in een elektro-

nisch circuit.4. Het proces waarmee dergelijke verbindingen worden gemaakt.

wiring board bedradingspaneelHet besturingspaneel van een computer.

wiring capacitance bedradingscapacitantieDe onvermijdbare capacitantie tussen de draden in een circuit oftussen de draden en de dicht daarbij gelegen of opgestelde metalenlichamen.

523

wiring channel bedradingskanaalRechthoekige open gebieden op de drager van een prentmontage-eenheid of een geïntegreerde schakeling die worden gebruikt voorhet leggen van de verbindingspaden. In zo'n kanaal bevat één laagof een aantal lagen de horizontaal lopende paden terwijl een anderelaag of serie lagen de hoofdzakelijk verticaal lopende verbindings-paden bevat.

wiring closet bedradingsruimteDe kamer of de ruimte waarin de bedrading voor het telecommunica-tienet van een gebouw (of gedeelte van een gebouw) tezamen komt enwaar de onderlinge verbindingen tot stand zijn of worden gebracht.

wiring connector bedradingsfittingEen kleine en meestal metalen fitting of klem die wordt gebruikt omde draden aan elkaar te binden.

wiring diagram bedradingsschema1. Grafische voorstelling van alle schakelingen en elementen van

een elektrisch of elektronisch systeem. Een bedradingsschemabevat niet alleen componenten en bedradingen, maar ook niet-grafische informatie zoals draadnummer, draaddikte, kleur,functie, componentidentificatienummer, pennummer enz.

2. Schematische voorstelling van apparatuurelementen en hun onder-linge relaties.

wiring impedance bedradingsimpedantieDe onvermijdelijke impedantie van de draden in een circuit en in demet dat circuit geassocieerde terminals en hardware die dewisselstroom geleidt. Deze impedantie is de vectorsom van debedradingsreactantie en bedradingsresistentie.

wiring inductance bedradingsinductantieDe onvermijdbare inductantie van de draden in een circuit en in demet dat circuit geassocieerde terminals en hardware die dewisselstroom geleidt.

wiring reactance bedradingsreactantieDe onvermijdbare reactantie van de draden in een circuit en in demet dat circuit geassocieerde terminals en hardware die dewisselstroom geleidt. Deze reactantie is het gevolg van de bedra-dingscapacitantie en/of bedradingsinductantie.

wiring resistance bedradingsresistentieDe onvermijdbare resistentie van de draden in een circuit en in demet dat circuit geassocieerde terminals en andere hardware.

word time woordtijdDe tijd die een computer nodig heeft om een woord dat zich in hetgeheugen bevindt te verwerken.

524

work arbeidDat wat wordt verkregen of bereikt door middel van de overdrachtvan energie van het ene lichaam of object naar het andere zoals inhet geval waarbij de kracht van een motor een object doet verplaat-sen. De hoeveelheid arbeid is gelijk aan de kracht vermenigvuldigdmet de afstand waarover die kracht wordt uitgeoefend : W = Fd. Indeze formule is F de uitgeoefende kracht en d de afstand waaroverdie kracht wordt uitgeoefend. Arbeid wordt uitgedrukt in joules.

work function uittree-arbeidDe energie die nodig is om een intern deeltje naar het oppervlakvan een stof of materiaal te brengen en daarna de ruimte in testoten zoals dat het geval is bij een elektron die door een hetekathode van een vacuümbuis wordt uitgestoten. De uittree-arbeid isde spanning nodig om 1 elektrostatische eenheid van elektriciteituit de stof of het materiaal te onttrekken.

working point werkpuntHet operationele punt van een buis of een transistor, dat wilzeggen het punt op één van de karakteristieke krommen van deeenheid waar omheen de werking van de eenheid vast ligt.

working range werkbereik1. De bruikbare maximale afstand tussen een zender en een ontvanger

in een draadloos communicatiecircuit.2. Het toegestane bereik waarover gespecificeerde parameters in een

bepaald systeem mogen variëren maar waarbij de normale werkingvan dat systeem gewaarborgd blijft.

working voltage werkspanningDe (meestal maximale) spanning waarmee een circuit of een eenheidcontinu, veilig en betrouwbaar kan werken.

worst-case circuit analysis circuitanalyse bij omstandigheden inhet slechtste gevalEen analyse waarin de slechtst mogelijke effecten van de afwijkin-gen van de circuit- en componentparameters op de prestaties van eencircuit worden onderzocht. Hierin worden de circuit- en component-parameters gevarieerd en het effect daarvan op de prestaties vanhet circuit geëvalueerd.

worst-case design ontwerp voor omstandigheden in het slechtstegevalHet ontwerp van elektronische apparatuur op een zodanige wijze datde normale werking van de apparatuur gewaarborgd blijft zelfsindien de karakteristieken van de circuitcomponenten sterkvariëren.

wrap-around omwikkeling1. De mate van de kromming van een magnetische band tijdens de

passage van de lees- of schrijfkoppen van een bandrecorder bij

525

het opnemen of het afspelen van die band.2. Een omhulsel dat op een vel of film lijkt en rondom elektroni-

sche apparatuur is gewikkeld.

wrap-around (to) doorrollenHet vrijmaken van de gegevens op het compleet gevulde scherm vaneen computermonitor om additionele gegevens aan de onderzijde vanhet scherm toe te kunnen voegen.

X

x x1. Symbool voor een onbekende grootheid.2. Symbool voor de waarde die langs de horizontale as wordt gemeten

of afgelezen.

X X1. Symbool voor reactantie.2. Symbool voor de horizontale as van een cartesisch coördinaten-

stelsel.

X band X-bandDe frequentieband die zich uitstrekt van 5200 tot 11.000 MHz.

X channel X-kanaalHet horizontale kanaal van een oscilloscoop of recorder.

X component X-componentHet reactieve component in een complexe impedantie.

X deflection X-afbuigingDe horizontale afbuiging van de stip op het scherm van eenkathodestraalbuis.

X direction X-richtingDe horizontale richting in afbuigingen en grafische gegevensrepre-sentaties.

xenon xenonEen edel gasachtig element met atoomgetal 54 en atoomgewicht131,30. Xenon komt sporadig in de atmosfeer voor en wordt insommige thyratrons, elektrische lampen en lasers gebruikt.

X gain X-versterkingDe versterking of versterkingsregeling van het horizontale kanaalvan een oscilloscoop of X-Y recorder.

X position X-positie1. De positie van de elektronenstraal van een kathodestraalbuis

langs de horizontale as van het scherm van een oscilloscoop.2. De positie van een punt ten opzichte van de horizontale as van

526

een grafiek in het cartesische coördinatenstelsel.

X ray röntgenstraalEen onzichtbare elektromagnetische straal die een golflengte vanongeveer 0,1 nanometer heeft. Röntgenstralen worden gewoonlijkgegenereerd door een zwaar metaal (zoals wolfraam) met een bundelzeer snelle elektronen in een vacuümbuis te bombarderen. Röntgen-stralen hebben een zeer groot penetratievermogen.

X ray inspection röntgeninspectieHet gebruik van röntgenstralen bij het onderzoek en de studie vande interne eigenschappen en kenmerken van stoffen, materialen eneenheden.

X ray laser röntgenlaserEen laser die een zeer smalle bundel coherente röntgenstralenemitteert.

X ray spectra röntgenspectraDe continue band met röntgenstraling die een golflengte heeft dietussen 0,01 en 0,15 nanometer is gelegen.

X ray spectrometer röntgenspectrometerEen spectrometer waarmee de brekingshoek van röntgenstralen die vanhet oppervlak van een kristal worden weerkaatst, worden gereflec-teerd. Met deze spectrometer kunnen de eigenschappen en samenstel-lingen van elke mogelijke stof of elk materiaal worden onderzocht.

X ray system röntgensysteemEen röntgenbuis en de daarbij behorende apparatuur die nodig isvoor een bepaalde toepassing van de buis zoals, bijvoorbeeld,medisch onderzoek en kristallografie.

X ray tube röntgenbuisEen speciale diode met een zeer hoge spanning waarin een elektronmet grote snelheid een anode, bestaande uit een zwaar metaal,bombardeert. Deze anode emitteert daarop de röntgenstralen. Deanode staat enigszins schuin ten opzichte van de invallendeelektronenstralen opgesteld om de röntgenstralen door de glazenwand van de buis te reflecteren.

Y

y y1. Afkorting van jaar (year).2. Afkorting van yard.3. Symbool voor de waarde die langs de verticale as wordt gemeten

of afgelezen.

Y YSymbool voor admittantie.

527

Y channel Y-kanaalHet verticale kanaal van een oscilloscoop of recorder.

Y deflection Y-afbuigingDe verticale afbuiging van de stip op het scherm van een kathode-straalbuis.

Y direction Y-richtingDe verticale richting in afbuigingen en grafische gegevensrepre-sentaties.

yield opbrengstDe foto-elektrische stroom per eenheid van lichtintensiteit in eenfotobuis of fotocel.

yield value vloeigrensDe hoeveelheid fysieke druk die op een stof wordt uitgeoefend endie die stof zodanig uitrekt dat deze permanent van vorm wordtveranderd.

yoke juk1. De ferromagnetische ring of cilinder die de delen van de polen

van een dynamo-achtige generator vasthoudt en als een onderdeelvan het magnetische circuit fungeert.

2. Het stelsel spoelen dat voor de magnetische afbuiging van deelektronenstraal in elektronenstraalbuizen wordt gebruikt.

yoke method jukmethodeEen methode waarmee de permeabiliteit van een monster magnetischmateriaal kan worden gemeten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van hetcompleteren van een magnetische stroomkring met een zwaar juk vanzacht ijzer.

ytterbium ytterbiumEen metaalelement uit de zeldzame-aardengroep. Het atoomgetal vandit element is 70 en het atoomgewicht is 173,04.

yttrium yttriumEen metaalelement uit de zeldzame-aardengroep. Het atoomgetal vandit element is 39 en het atoomgewicht is 88,92.

Z

z z1. Afkorting van nul (zero).2. Afkorting van zone.

Z Z1. Symbool voor impedantie.2. Symbool voor atoomgetal.

528

Z deflection Z-afbuigingDe afbuiging van een elektronenstraal die zich uitstrekt tot buitenhet (normaal gedefinieerde) gebied van de afbuiging op het schermvan de kathodestraalbuis.

zener breakdown zener-doorslag1. Een doorslag die in een halfgeleidereenheid de veldemissie van

de ladingdrager in de depletielaag veroorzaakt.2. Het verschijnsel van een junctie-doorslag in een zenerdiode. Dit

is niet noodzakelijkerwijs een destructief verschijnsel en kanop nuttige wijze worden gebruikt. De meeste toepassingen vandeze doorslag zijn gebaseerd op de constante spanningsval in eenzenerdiode die in het gebied van de omgekeerde doorslag werkzaamis.

zener current zenerstroom1. De stroom in een zenerdiode, speciaal de sterk tegengestelde

stroom in het gebied van de zener-doorslag.2. De stroom die door een isolator in een intensief elektrisch veld

vloeit. Dit is het gevolg van de excitatie die elektronen naarde geleidingsband van atomen drijft.

zener diode zenerdiodeEen halfgeleiderdiode die speciaal wordt vervaardigd om van dezener-doorslag gebruik te kunnen maken. Deze diodes zijn in eengrote variëteit aan configuraties beschikbaar.

zener effect zenereffectIn een pn-junctie met een spervoorspanning is dit het effect van deplotselinge en grote toename van de stroom die optreedt indien eenbepaalde waarde van de sperspanning wordt bereikt. Dit is hetgevolg van de ionisatie door het sterk intensieve elektrische veldin het gebied van de depletie. De temperatuur van de junctie heeftenige invloed op het zenereffect; het wordt gezien als eennegatieve temperatuurcoëfficiënt van de zener-doorslagspanning. Heteffect is genoemd naar Clarence M. Zener, een Amerikaans natuurkun-dige, die geboren is in 1905.

zener impedance zenerimpedantieDe impedantie in een junctie die in het gebied van de zener-doorslag werkt.

zener voltage zenerspanningDe specifieke waarde van een sperspanning waarbij een zenerdiode ofeen andere pn-junctie met een spervoorspanning plotseling hetzenereffect toont. Deze spanning kan minder dan 10 volt ofverschillende honderden volts bedragen. Dit is afhankelijk van dezenerdiode.

zero (to) op nul zetten1. Een meter of enig ander instrument op de nul-afleeswaarde zetten

529

of de nul-toestand op nul instellen.2. Een element van een systeem precies met een ander element van

het systeem in overeenstemming brengen.3. Een register op nul zetten.4. Nul-pulsen gebruiken om de inhoud van een geheugen of geheugen-

gebied te vervangen.

zero adjuster nulinstellerEen mechanisch of elektrisch regelorgaan in een analoge meet- ofopname-eenheid waarmee een nauwkeurige instelling van de nul-aflezing kan worden verkregen indien de te meten parameter inwerkelijkheid eveneens nul is.

zero adjustment 1. nulinstelling; 2. nulafstellinga. De actie waarmee een instrument of een circuit op de nul-

aflezing of de buiten-werking-conditie wordt gezet.b. Een eenheid of een deelcircuit dat kan worden gebruikt om een

meter op de nul-aflezing in of af te stellen.

zero-bias tube buis zonder biasEen vacuümbuis waarmee zonder een roosterbias kan worden gewerkt.In een dergelijke buis is het nulsignaal van de plaatspanning erglaag in verband met de grote versterkingsfactor.

zero capacitance nulcapacitantie1. Het ontbreken van elektrische capaciteit.2. In sommige circuits is dit het punt met de kleinste capacitantie

waar alle andere capacitanties naar worden gerefereerd.

zero current ruststroom1. De afwezigheid van een elektrische stroom.2. In bepaalde stroomkringen en circuits is dit het laagste

stroomniveau waar alle andere stromen naar worden gerefereerd.

zero energy nulenergieDe toestand waarin energie noch wordt verbruikt noch wordtgegenereerd of gedissipeerd.

zero impedance nulimpedantie1. Het ontbreken van impedantie.2. In bepaalde circuits is dit het laagste impedantieniveau waar

alle overige impedanties naar worden gerefereerd.

zero inductance nulinductantie1. De afwezigheid van inductantie.2. In bepaalde circuits is dit het laagste inductantieniveau waar

alle overige impedanties naar worden gerefereerd.

zero input nulinvoer1. De algehele afwezigheid van een ingangssignaal of ruis.2. De afwezigheid van een operationele spanning of vermogen in een

530

systeem.3. De ingangsterminal van een flip-flop die geen ingangstrigger

ontvangt.

zero level nulniveauHet referentieniveau dat wordt gebruikt voor het vergelijken vangrootheden. Dit kan, bijvoorbeeld, het momentane spannings- ofstroomniveau zijn of, zoals dat het geval is in AF-metingen, hetnul-decibel referentieniveau.

zero modulation nulmodulatieDe momentane afwezigheid van modulatie in communicatiesystemen. Dittreedt onder andere op indien er een pauze in een telefonischgesprek of conversatie valt.

zero output nuluitvoer1. De algehele afwezigheid van een uitgangssignaal of uitgangsver-

mogen. Soms wordt uitgangsruis hier niet toe gerekend.2. De normale conditie in een flip-flop bij het ontbreken van een

uitgangspuls in een bepaalde uitgangsterminal.

zero phase nulfaseDe toestand in een wisselstroomkring waarin de stroom en despanning met elkaar in de pas lopen, of indien er een soortgelijkerelatie tussen andere componenten bestaat.

zero potential nulspanning1. De algehele afwezigheid van spanning.2. In sommige circuits of stroomkringen is dit de laagste spanning

waar alle andere spanningen naar worden verwezen.3. Het potentiaal van de aarde dat als referentiepunt wordt

gebruikt.

zero power nulvermogen1. De toestand waarin het vermogen nul is.2. In bepaalde systemen is dit het laagste vermogensniveau waar

alle andere vermogenswaarden naar worden gerefereerd.

zero reactance nulreactantie1. De afwezigheid van reactantie (dit is een theoretische mogelijk-

heid).2. In bepaalde circuits verwijst deze term naar de kleinste

reactantie waar alle andere reactanties in dat circuit naarworden gerefereerd.

zero resistance nulresistentie1. De afwezigheid van resistentie (dit is een theoretische

mogelijkheid).2. In bepaalde circuits verwijst deze term naar de kleinste

resistentie waar alle andere resistenties in dat circuit naarworden verwezen.

531

zero set nulinstelling1. Een mechanisme voor het instellen of afstellen van de wijzer van

een meter op nul.2. Een elektrisch circuit dat uit een weerstandsbrug bestaat en

waarmee de meter in een voltmeter op nul kan worden gezet.

zero signal nulsignaal1. De complete afwezigheid van een signaal.2. Een eindig signaalniveau dat als referentiepunt wordt gebruikt

en op basis waarvan alle andere signaalniveaus kunnen wordengemeten.

zero state nultoestandDe lage, nul, uit, of valse logische toestand van een bistabieleeenheid zoals een flip-flop of een magnetische cel. Dit kan deactuele nuluitvoer of de uitvoer met een geringe spanning zijn.

zero time nultijd1. In bepaalde metingen is dit het eerste tijdstip waar alle andere

tijdstippen in de meting naar worden verwezen.2. De nulfase.

Z gain Z-versterkingDe versterking (of versterkingsregeling) van het intensiteitskanaalvan een oscilloscoop.

zinc zinkEen metaalelement met atoomgetal 30 en atoomgewicht 65,38. Zink isbekend als het materiaal dat voor de negatieve elektrode in drogecellen wordt gebruikt en als een beschermende laag die voorbepaalde metalen platen in de elektronica worden toegepast.

zinc aluminate phosphor zinkaluminaatfosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fluorescentie van het schermis groen-blauw of rood.

zinc beryllium silicate phosphor zinkberylliumsilicaatfosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fluorescentie en fosfores-centie van het scherm zijn geel en de coating heeft een middelmati-ge persistentie.

zinc beryllium zirconium silicate phosphor zinkberylliumzirkonium-silicaatfosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fluorescentie is wit.

zinc cadmium sulfide phosphor zinkcadmiumsulfidefosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fosforescentie van het

532

scherm is blauw of blauw-wit tot rood. De coating heeft eenlangdurige persistentie.

zinc germanate phosphor zinkgermaniumfosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fluorescentie is geel-groen.

zinc magnesium fluoride phosphor zinkmagnesiumfluoridefosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fluorescentie en fosfores-centie van het scherm zijn oranje. De coating heeft een langdurigepersistentie.

zinc orthosilicate phosphor zinkorthosilicaatfosforDe meest voorkomende stof die als een fosforlaag (coating) voor hetscherm van kathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fosforescentievan het scherm is geelachtig-groen.

zinc oxide zinkoxideEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De persistentie van de laag iszeer kort. De fluorescentie en fosforescentie van het scherm zijnblauw-groen.

zinc silicate phosphor zinksilicaatfosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De fluorescentie van het schermis blauw.

zinc sulfide phosphor zinksulfidefosforEen verbinding die als een fosforlaag (coating) voor het scherm vankathodestraalbuizen wordt gebruikt. De persistentie van de laag iszeer kort. De fluorescentie is blauw-groen en de fosforescentie vanhet scherm is geel-groen.

Z meter Z-meterEen impedantiemeter. Instrumenten van dit type komen in vierhoofdvormen voor: (1) een direct afleesbare meter die op eenohmmeter lijkt; (2) een afstelbaar circuit dat enigszins als eenbrug werkt en een onbekende impedantie met een standaardweerstandvergelijkt; (3) een impedantiebrug voor de bepaling van dereactieve en resistieve componenten van een onbekende impedantie;en (4) een deel van een transmissielijn die tezamen met eensignaalbron en een spanningsregulator wordt gebruikt voor het metenvan de impedantie in termen van een standaardweerstand en/ofstaande golven.

zone of silence stiltezoneHet gebied dat tussen de reflecties van radiogolven tegen degeïoniseerde laag van de atmosfeer in ligt en waarin de gereflec-teerde signalen niet kunnen worden gedetecteerd.

533

zoom zoomEen zoomlens.

zoom (to) 1. zoomen; 2. inzoomen; 3. uitzoomenHet snel veranderen van de brandpuntsafstand van de lens van eenTV-of filmcamera. Het effect van deze verandering bestaat uit hetverwijderen of dichterbij brengen van het object zoals de waarnemerdat ervaart. Daarbij blijft de focussering gehandhaafd.

zoomlens zoomlensEen speciale en continu instelbare lens waarmee zoomeffecten meteen TV- of filmcamera kunnen worden verkregen. Het lenzensysteemvan de camera kan meestal elektronisch worden bediend.

Z parameters Z-parametersApparaat- of netwerkparameters die als impedanties worden uitge-drukt.

zwitterion 1. dipoolion; 2. zwitterionEen ion dat zowel een positieve als een negatieve lading heeft.